Handel międzynarodowy

Wykład 1: Wprowadzenie

Dr Gabriela Grotkowska

• Informacje o zajęciach

– Prowadząca zajęcia i kontakt

– Cel zajęć

– Organizacja zajęć

– Literatura i materiały

– Program

– Zasady zaliczenia

• Współczesna gospodarka światowa: rola handlu międzynarodowego

• Polska w gospodarce światowej: aspekty handlowe

Pla

n w

ykła

du

1

2

• Dr Gabriela Grotkowska, Katedra Makroekonomii i Teorii Handlu Zagranicznego

• www.wne.uw.edu.pl/~ggrotkowska

• E-mail: ggrotkowska@wne.uw.edu.pl

• Dyżur: poniedziałek, godz. 15.00 – 16.30, sala B306

• Kontakt mailowyDan

e k

on

takt

ow

e

3

• Cel zajęć – ROZUMIENIE:• przyczyn powstawania handlu międzynarodowego i globalizacji

gospodarki światowej,

• czynników wyjaśniających strukturę handlu międzynarodowego,

• konsekwencji dobrobytowych wynikających z liberalizacji handlu opisywanych przez różne modele wymiany (różne założenia),

• konsekwencji dobrobytowych dla konsumentów, producentów i dochodów budżetowych wynikające ze stosowania różnych instrumentów polityki handlowej,

• ograniczeń w stosowaniu strategicznej polityki handlowej,

• motywów przy stosowaniu nieefektywnych instrumentów polityki handlowej i znaczenie oddziaływania grup interesów,

• znaczenia badań empirycznych dla weryfikacji teorii handlu i polityki handlowej.

Ce

l zaj

ęć

4

• Wykład - 30 h –nieobowiązkowy, ale zalecany

• Ćwiczenia do wykładu -30 h – obowiązkowe –dr Tomasz Gajderowicz

• Koordynacja obu części –nie wszystkie treści wspólne dla wykładu i ćwiczeń

Org

aniz

acja

zaj

ęć

5

• [KO]: Krugman P., M. Obsteld, M. Melitz Ekonomia międzynarodowa. Teoria i polityka, wydanie czwarte zmienione, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2018 - podręcznik podstawowy - dostępne jest też wydanie z roku 2007 (jakie różnice?)

• Wersja po angielsku: Krugman P., M. Obsteld, M. Melitz, International Economics: Theory and Policy, Pearson, wydanie 9 (2011) lub późniejsze (najnowsze: 2018)

• [M]: Marrewijk Ch. Van, International Economics, Oxford University Press 2012 - głównie Nowa Teoria Handlu, ale nie tylko, precyzyjny zapis wielu modeli

• [JJM]: Michałek J. J., Instrumenty polityki handlowej, mechanizmy ekonomiczne i regulacje międzynarodowe, PWN 2002 - niezbędny do części o polityce handlowej

Po

drę

czn

iki

6

• Literatura generalnie starsza, ale pewne zagadnienia po polsku opisane są tylko tam (najprawdopodobniej):– T. Rynarzewski, A. Zielińska-Głębocka, Międzynarodowe

Stosunki gospodarcze. Teoria wymiany i polityki handlu międzynarodowego, Wydawnictwo Naukowe PWN 2006.

– A. Cieślik, Nowa teoria handlu zagranicznego w świetle badań empirycznych, PWN 2000.

– E. Czarny, Teoria i praktyka handlu wewnątrz-gałęziowego, Oficyna wydawnicza SGH, Warszawa 2002.

– Polska w Unii Europejskiej. Dynamika konwergencji realnej (red. J. Michałek, W. Siwiński, M. Socha), PWN Warszawa 2003.

Lite

ratu

ra u

zup

ełn

iają

ca

7

• Literatura po angielsku – dla bardziej ambitnych:– R. Feensta, R. Taylor, International Economics, Worth

Publishers, 2011.

– Feenstra R. C., Advanced International Trade, Theory and Evidence, Princeton Univ. Press, 2004.

– Rivera-Batiz L, Oliva M-A., International Trade. Theory, Strategies and Evidence, Oxford Univ. Press, 2003.

– J. Francois, K. Reinert, Applied Methods for Trade Policy Analysis, A Handbook, Cambridge University Press, 1997.

– E. Helpman, P. Krugman, Market Structure and Foreign Trade, MIT Press, 1985.

– E. Helpman, P. Krugman, Trade Policy and Market Structure, MIT Press 1991.

– Handbook of International Economics, vol. 3 Elsevier, Amsterdam 1995.

Lite

ratu

ra u

zup

ełn

iają

ca

8

• Materiały na stronie prowadzącego ćwiczenia – dr. T. Gajderowicza

• P. Folfas: Handel międzynarodowy w zadaniach, SGH, 2017

• L. Goldberg, M Klein, MiędzynarodoweStosunki Gospodarcze, ćwiczenia, PWN, 1997.

• S. Schuller, D. Ottens, Study Guide for International Trade and the World Economy, Oxford University Press, 2002.

Mat

eri

ały

do

ćw

icze

ń

9

1. Wprowadzenie

2. Tradycyjne modele handlu

1. Model Ricardo i różnice w technologii

2. Niemobilność czynników produkcji i dystrybucja korzyści z handlu – model Ricardo-Vinera

3. Model Heckschera-Ohlina (HO) i różnice w wyposażeniu w czynniki produkcji

3. Nowe teorie handlu

1. Modele z firmą reprezentantem – m.in. Krugman(1986)

2. Heterogeniczne firmy – Melitz 2003

4. Handel a zagraniczne inwestycje bezpośrednie

Pro

gram

zaj

ęć

(1/2

)

10

5. Polityka handlowa

1. Klasyczne instrumenty – cło, kwoty etc.

2. Nowoczesne instrumenty – VERy, antydumping i inne

3. Specyfika krajów rozwijających się

4. Strategiczna polityka handlowa

6. Ekonomia polityczna polityki handlowej

7. Instytucje międzynarodowe i preferencyjna polityka handlowa

Pro

gram

zaj

ęć

(2/2

)

11

• Do egzaminu dopuszczone są osoby, które zaliczyły ćwiczenia.

• Zasady zaliczenia ćwiczeń będą przedstawione w czasie ćwiczeń.

• Egzamin końcowy składa się z części pisemnej (test i pytania otwarte - 70 pkt) oraz z części ustnej (30 pkt) – rzadka na WNE szansa przećwiczenia takiej sytuacji przed egzaminem licencjackim.

• Zaliczenie przedmiotu wymaga zdania egzaminu końcowego (uzyskania min. 50 pkt).

• Ocena końcowa z przedmiotu zależy od liczby uzyskanych punktów z ćwiczeń (waga 30%) oraz egzaminu końcowego (waga 70%).

Zasa

dy

zalic

zen

ia

12

Czym zajmuje się teoria handlu międzynarodowego?

13

• Gospodarka autarkiczna

• Gospodarka otwarta:– wymiana towarów,

– wymiana usług,

– przepływy kapitałowe (międzynarodowa działalność inwestycyjna i pożyczkowa) handel międzyokresowy,

– migracje międzynarodowe,

– integracja gospodarcza (od FTA do unii gospodarczej),

– powiązania makroekonomiczne.

• Pojęcie gospodarki światowej

Au

tark

ia

a go

spo

dar

ka o

twar

ta

14

• Współcześnie podmioty gospodarcze w różnych krajach są trwale i silnie powiązane produkcyjnie, handlowo i finansowo, tworząc ogólnoświatowy system produkcji i wymiany

• Wymiana międzynarodowa (każdego typu) nie ma charakteru incydentalnego, ale ma charakter trwały i jest istotą współczesnego sposobu gospodarowania

Go

spo

dar

ka ś

wia

tow

a

15

• Powstanie gospodarki światowej w XIX wieku (rewolucja przemysłowa i transportowa, kolonie, system walutowy)

• Dezintegracja w okresie wojen światowych

• Ponowne pogłębienie zależności po II wojnie światowej (szybki rozwój ekonomiczny, wspomaganie instytucjonalne, rewolucja technologiczna i informatyczna, UE, rozwój gospodarczy krajów Azji, rewolucja internetowa, Facebook, AI)

• Niepewna przyszłośćGo

spo

dar

ka ś

wia

tow

a w

p

ers

pe

ktyw

ie h

isto

rycz

ne

j

16

Czy

jest

to

no

we

zj

awis

ko?

17

• Wyraźna zmiana układu sił w gospodarce światowej (Europa Ameryka Północna Azja)

• Czy to coś nowego?Wsp

ółc

zesn

a go

spo

dar

ka

świa

tow

a

18

• Pionier w dziedzinie obliczania

rachunków narodowych

• Jego prace pomogły w ustaleniu

dlaczego niektóre kraje stały się

bogate, podczas gdy inne

pozostają biedne.

• Skupiał się na zbieraniu materiałów i

analizie gospodarek sprzed wieków.

• Opublikował raport na temat wzrostu

gospodarczego w Chinach w ciągu

ostatnich 2000 lat.

• Jego szacunki dotyczące dochodu na

mieszkańca w Imperium Rzymskim są

uważane za przełomowe.

An

gus

Mad

dis

on

(19

26

-20

10

)

19

Wyn

iki p

rac

A. M

add

iso

na

• Teoria wymiany międzynarodowej szuka odpowiedzi na dwa zasadnicze pytania:

– Jakie są przyczyny (mechanizmy) wymiany międzynarodowej? (Co decyduje o wielkości i strukturze handlu towarami i usługami?)

– Jakie są skutki wymiany – dla dobrobytów narodowych, dla poszczególnych grup, dla firm, ich produktywności i zyskowności, dla akcjonariuszy, dla pracowników, dla środowiska naturalnego, dla rządów?

• Inna kwestia to możliwości polityki publicznej wpływania na wielkość i strukturę handlu, a tym samym na skutki wymiany.

Prz

ed

mio

t te

ori

i wym

ian

y m

ięd

zyn

aro

do

we

j

21

• Każda dobrowolna transakcja wymiany wiąże się z korzyścią dla stron ją zawierających (inaczej by jej nie zawierały):

– Polska (czyli polski konsument) kupując zimą pomidory na Wyspach Kanaryjskich zyskuje, gdyż może je konsumować taniej (czyli więcej) niż, gdyby miała je sama produkować (szklarnia, światło, węgiel itd.)

• Dodatkowa korzyść: skoncentrowanie się na wytwarzaniu tego, w czym się jest dobrym, czyli specjalizacja produkcji; nie musi to oznaczać ograniczania się do konsumpcji tego, co produkujemy.

• Specjalizacja może prowadzić do dodatkowych korzyści dynamicznych:

– korzyści skali produkcji – przy istotnych kosztach stałych, zwiększenie skali produkcji ogranicza koszt jednostkowy

– postęp technologiczny – istnieją badania wskazujące, iż większy stopień otwartości (a tym samym konkurencji) sprzyja postępowi technologicznemu

Ko

rzyś

ci z

han

dlu

22

• Przy tych samych zasobach (czynników produkcji) oraz technologii (czyli umiejętności wytwarzania) można konsumować więcej, czyli osiągnąć wyższy poziom zadowolenia (czyli użyteczności w języku ekonomii):– Większa produkcja

– Bardziej dochodowe inwestycje

– Bardziej produktywne wykorzystanie siły roboczej

• Otwarcie gospodarki pozwala potencjalnie na lepsze rozwiązanie centralnego problemu ekonomii:

problemu rzadkości

i wyboru w ramach ograniczenia

Go

spo

dar

ka o

twar

ta

23

• Koszty dostosowawcze (realokacja zasobów)

• Ryzyko (większe niż w działalności gospodarczej w kraju: różnice kulturowe i prawne)

• Przenoszenie zakłóceń

• Uzależnienie od koniunktury gospodarczej u partnerów handlowych

• Społeczeństwo jako całość zyska na otwarciu gospodarki, ale mogą być jednostki (lub grupy), które stracą na otwarciu potencjalne źródło konfliktów i presji politycznej (lobbing, ruchy antyglobalistyczne) efekty redystrybucyjne

• Kto przejmuje nadwyżkę?

Zagr

oże

nia

zw

iąza

ne

z

otw

arci

em

go

spo

dar

ki

24

Dan

e d

ot.

go

spo

dar

ki U

SA

25

Teoria wymiany: podsumowanieCzemu handlują?

…. technologią

….

wyposażeniem w

czynniki produkcji

Kraje różnią się od siebie…Handel wynika z innych

przyczyn, takich jak rosnący

korzyści skali produkcji,

zamiłowanie konsumentów

do różnorodności , a cena nie

jest czynnikiem decydującym

Im bardziej kraje się różnią,

tym większe możliwości

wymiany i korzyści

z handlu

Im bardziej kraje są do siebie

podobne, tym większe

możliwości wymiany i korzyści

z handlu

W związku z tym ceny tych samych dóbr

w różnych krajach są różne (przewaga

komparatywna) motyw dla handlu Model Ricardo Model Heckschera-

Ohlina Nowe teorie handlu

26

Co

w a

wan

gard

zie

eko

no

mii

zajm

ują

cej s

ię H

M?

27

http://www.etsg.org/ETSG2018/ETSG2018%20Programme.pdf

KILKA FAKTÓW O WSPÓŁCZESNYM HANDLU MIĘDZYNARODOWYM

28

• Dramatyczne zmniejszenie kosztów transportu i komunikacji były kluczową siłą, która ukształtowała dzisiejszy globalny system handlowy

• W ciągu ostatnich 30 lat światowy handel towarami i usługami rósł przeciętnie 7% rocznie.

• Przez wiele lat, handel światowy rósł średnio prawie dwa razy szybciej niż światowa produkcja. Odzwierciedla to rosnące znaczenie międzynarodowych łańcuchów dostaw i stwarza wyzwania w zakresie pomiaru wartości handlu.

• Między rokiem 1980 a 2011, gospodarki rozwijające się zwiększyły swój udział w światowym eksporcie z 34 procent do 47 procent, a światowym imporcie z 29 procent do 42 procent. Coraz większą rolę odgrywa Azja.

Kilk

a sł

ów

o h

and

lu

mię

dzy

nar

od

ow

ymw

uję

ciu

his

tory

czn

ym

29

Org

aniz

acja

pro

du

kcji

i ko

nsu

mp

cji

w o

kre

sie

prz

ed

prz

em

ysło

wym

30

Sku

tki r

ewo

lucj

i p

rze

mys

łow

ej

31

Sku

tki r

ewo

lucj

i ko

mu

nik

acyj

ne

j i

info

rmat

yczn

ej

32

Jak zmieniło to handel międzynarodowy?

Sku

tki d

la h

and

lu

33

Zmia

na

stru

ktu

ry

geo

graf

iczn

ej h

and

lu

34

• Tradycyjne usługi – raczej niehandlowe

• Usługi transportowe

• Turystyka

• Finanse i ubezpieczenia

• Usługi biznesowe i ich powiązanie ze zjawiskiem outsourcingu/offshoringu

Han

de

l usł

uga

mi

35

• Cena katalogowa: 200-250 mln USD (w zależności od wersji)

• Przyleciały do Warszawy z USA

• Czy to jest eksport USA do Polski?

Wsp

ółc

zesn

e p

rob

lem

y z

po

mia

rem

str

um

ien

i han

dlu

36

Jak

mie

rzyć

prz

ep

ływ

y h

and

lu?

37

Co

kry

je s

ię w

Iph

on

e’ie

?

38

Krz

ywa

uśm

iech

u

39

Glo

bal

ne

łań

cuch

y w

arto

ści d

od

anej

40

Wzr

ost

mię

dzy

nar

od

ow

ych

p

ow

iąza

ń B

2B

i FD

I

41

Korz

yści z

inte

rnaliz

acji

dzia

łań

Korzyści z ulokowania

działalności za granicą

Niskie: zostań w kraju Wysokie: przenieś

działania za granicę

Nis

kie

: zle

ć n

a z

ew

nątr

zW

ysokie

: pro

dukuj sam

Krajowy

outsourcingOffshoring &

outsourcing

Produkcja w

kraju

FDI: utwórz

filię za

granicą

(captive

offshoring)

FDI w

ed

ług

UN

CTA

D

42

Po

dsu

mo

wan

ie

43

Kto tak naprawdę handluje: wielkie

korporacje! rola formy i różnic między firmami w

teorii

Rosnąca rola krajów rozwijających się

Rosnąca rola usług

Dynamika handlu większa niż dynamika PKB

Rosnąca rola wymiany dobrami

pośrednimi Outsourcing,

offshoring, FDI

Coraz dłuższe i bardziej skomplikowane łańcuchy wartości dodanej (global value chains)

POLSKI HANDLEL ZAGRANICZNY

44

• Udział światowym handlu (2017): 1,22% (eksport) oraz 1,15% (import)

• Znaczące otwarcie w ostatnich dwóch dekadach• Większa część transformacji: raczej deficyt niż

nadwyżka w handlu; w ostatnim czasie zmiany

Han

del

zag

ran

iczn

y P

ols

ki

45

-8.0

-6.0

-4.0

-2.0

0.0

2.0

4.0

6.0

8.0

0.0

10.0

20.0

30.0

40.0

50.0

60.0

19

90

19

91

19

92

19

93

19

94

19

95

19

96

19

97

19

98

19

99

20

00

20

01

20

02

20

03

20

04

20

05

20

06

20

07

20

08

20

09

20

10

20

11

20

12

20

13

20

14

20

15

20

16

20

17

Eksport (jako % PKB) Import (jako % PKB) Bilans handlowy (jako % PKB, prawa oś)

Han

de

l zag

ran

iczn

y P

ols

ki:

prz

ew

aga

kom

par

atyw

na

(20

16

)

46

-12 -10 -8 -6 -4 -2 0 2 4 6 8 10

Żywność i zwierzęta żywe

Napoje i tytoń

Surowce niejadalne z wyjątkiem paliw

Paliwa mineralne i smary i materiałypochodne

Oleje, tłuszcze i woski zwierzęce i roślinne

Chemikalia i produkty pokrewne

Towary przemysłowe skalsyfikowane główniewg surowca

Maszyny, urządzenie i sprzęt transportowy

Różne wyroby przemysłowe

Towary i transakcje nieskalsyfikowane w SITC

𝐶𝑅𝐶𝐴𝑖 =𝑋𝑖 𝑖𝑋𝑖

−𝑀𝑖 𝑖𝑀𝑖

Źró

dła

def

icyt

u: s

tru

ktu

ra

geo

graf

iczn

a sa

lda

ob

rotó

w

tow

aro

wyc

h P

ols

ki z

zag

ran

icą

47

-8.00 -6.00 -4.00 -2.00 0.00 2.00 4.00 6.00 8.00 10.00

Ogółem

Kraje OECD

Kraje rozwinięte

Kraje UE

Kraje CEE

Kraje rozwijające się

Saldo handlu zagranicznego Polski (jako % PKB)

2010 2016

Stru

ktu

ra h

and

lu P

ols

ki

48

http://atlas.cid.harvard.edu/explore/?country=177&partner=undefined&

product=undefined&productClass=HS&startYear=undefined&target=Pr

oduct&year=2012

Stru

ktu

ra h

and

lu P

ols

ki

49

• https://comtrade.un.org/labs/

• Profil handlowy Polski:

• https://comtrade.un.org/labs/data-explorer/

Źró

dła

dan

ych

i in

form

acji

50

Dziękuję i zapraszam za tydzień.