Handel międzynarodowy

Wykład 9 Nowa nowa teoria handlu: wprowadzenie

Dr hab. Gabriela Grotkowska

• Wprowadzenie

• Zróżnicowanie firm a dane empiryczne na temat handlu

• Nowa nowa teoria handlu: model Melitza (2003)

• Wersja uproszczona z podręcznika KO&M

– Produktywność a zyski

– Koszty transportu a decyzja o eksporcie

• Strategie wejścia na rynek zagraniczny: eksport a FDI - model Cieślika Ryana (2012)

Pla

n w

ykła

du

9

2

• Firmy różnią się w wielu aspektach: co produkują, jak są zorganizowane, ile sprzedają, na jakich rynkach, jak bardzo są produktywne

• W ostatnim okresie ta różnorodność (heterogeniczność) stała się przedmiotem intensywnych analiz w teorii handlu (i nie tylko), zarówno na gruncie empirycznym, jak i teoretycznym

• Istnieje duża literatura wskazująca, iż w poszczególnych sektorach jednocześnie działają firmy o zróżnicowanym poziomie produktywności (Bernard i Jensen 1999, Bernard et al. 2003)

• Ta różnorodność stoi w sprzeczności z modelami analizowanymi do tej pory

• Wielkość firmy jest albo pomijana (Ricardo, HO) lub zakłada się, że wszystkie firmy są tej samej wielkości (model Krugmana; założenie o firmie- reprezentancie)

Wp

row

adze

nie

3

• Pytanie: w jakim stopniu podejście zakładające istnienie firmy –reprezentanta i identycznej technologii jest słuszne i pozwala odpowiednio przedstawić faktyczne siły rządzące gospodarką światową

• Bardzo ważna praca Marca Melitza (2003) – dynamiczny model konkurencji monopolistycznej

• Wnioski:

– W pewnym stopniu podejście z firmą – reprezentantem jest słuszne (równowaga może być przedstawiona jako średnia ważona rozwiązań dla firm zróżnicowanych)

– Z drugiej strony firma reprezentant (jej cechy) jest ustalana wewnątrz modelu (ma charakter endogeniczny)

– Połączenia handlowe tworzą warunki o charakterze darwinowskim, w których najsłabsze firmy kurczą się lub wychodzą z rynku, stymulując w ten sposób wzrost produkcji w firmach bardziej efektywnych

– Różnice w produktywności powodują, iż firmy w inny sposób organizują swoją produkcję: najmniej efektywne firmy podejmują produkcję z przeznaczeniem wyłącznie na rynek krajowy, bardziej efektywne – eksportują, a najbardziej efektywne – podejmują inwestycje zagraniczne (FDI) przekształcając się w firmy wielonarodowe

Wp

row

adze

nie

4

• Dane z artykułu Bernarda et al. (2007) dotyczącego gospodarki USA oraz artykułu Mayera i Ottaviano (2007,2008) dotyczącego gospodarek europejskich

• Tylko 18% firm z sektora przetwórczego USA eksportuje swoje produkty

• Odsetek ten jest zróżnicowany w zależności od sektora: od 2% w „Pozostałych produktach przetworzonych” do 38% dla „Urządzeń elektrycznych” oraz „Produktów komputerowych i elektronicznych”

Zró

żnic

ow

anie

fir

m a

dan

e

em

pir

yczn

e n

a te

mat

han

dlu

5

6

Export orientation of US manufacturing firms, 2002

0 5 10 15 20 25 30 35 40

Miscellaneous Manufacturing

Printing and Related Support

Furniture and Related Product

Apparel Manufacturing

Wood Product Manufacturing

Nonmetallic Mineral Product

Food Manufacturing

Textile Product Mills

Fabricated Metal Product

Petroleum and Coal Products

Beverage and Tobacco Product

Leather and Allied Product

Paper Manufacturing

Textile Mills

Plastics and Rubber Products

Transportation Equipment

Primary Metal Manufacturing

Machinery Manufacturing

Chemical Manufacturing

Computer and Electronic Product

Electrical Equipment Appliance

percent of firms that export

Average for US

manufacturing

• Generalnie, niewiele firm ma status eksportera.

• Odsetek firm mających status eksportera różni się między gałęziami przemysłu.

• Zakładając, że przewaga komparatywna USA leży w gałęziach relatywnie kapitałointensywnych gałęziach wykorzystujących nowoczesne technologie, odsetek firm eksportujących jest pozytywnie skorelowany z tradycyjnymi źródłami przewagi komparatywnej

• Stopień heterogeniczności firm jest znaczący: nawet w sektorach, w których kraj ma przewagę komparatywną, relatywnie wiele firm nie eksportuje, zaś w tych sektorach, w których tej przewagi nie, są takie, które eksportują.

Wn

iosk

i z a

nal

izy

dan

ych

7

• Poziom zatrudnienia firm eksportujących jest o 164% większy niż dla firm nie eksportujących; podobnie sprzedaż jest o 194% wyższa, wartość na zatrudnionego –o 12%, a TFP – o 3%. Firmy eksportujące zatrudniają więcej kapitału na zatrudnionego (zarówno fizycznego, jak i ludzkiego)

• Jeśli będziemy kontrolować wielkość zatrudnienia, różnice nie znikają, a nawet się wzmacniają.

Eksp

ort

erz

y ve

rsu

sn

ie-

eks

po

rte

rzy

8

Premia eksportera (%)

Zatrudnienie 164

Sprzedaż 194 8

Wartość dodana za pracującego

12 11

TFP 3 5

Płace 6 6

Kapitał na zatrudnionego

13 4

Kapitał ludzki na zatrudnionego

12 21

Dodatkowe zmienne Efekty stałe dla gałęzi

Efekty stałe dla gałęzi oraz logarytm zatrudnienia

Prz

ypad

ek

kraj

ów

e

uro

pe

jski

ch

9

Exporter and FDI premia; ratio of considered variable for exporters

over non-exporters or FDI makers over non-FDI makers

0

5

10

15

20

25

employment value added wages capital intensity

France export

France FDI

Belgium export

Belgium FDI

Norway export

Norway FDI

• Około 40% eksportujących firm – eksportuje jeden produkt na jeden rynek

• W sumie ponad 60% firm sprzedaje tylko do jednego kraju

• Jedynie 12% firm sprzedaje więcej niż 4 produkty do więcej niż 4 krajów

• Istnieje statystycznie istotny pozytywny związek między liczbą eksportowanych produktów a liczbą krajów-destynacji eksportu

• Z drugiej strony: największe firmy obejmują ponad 92% wartości eksportu eksport jest zdominowany przez bardzo ekskluzywny klub firm

10

1 2 3 4 5+

12

34

5+

11.9

40.4

0

20

40

60

80

100

Sh

are

of e

xp

ort

ing

fir

ms

# countries

# products

a. Share of exporting firms

1 2 3 4 5+

12

34

5+

92.2

0

20

40

60

80

100

Sh

are

of e

xp

ort

va

lue

# countries

# products

b. Share of export value

• Firm importujących jest jeszcze mniej niż eksportujących

• 41% eksporterów jest też importerem, a 79% importerów jest też eksporteremN

ow

e u

jęci

e r

ów

nan

ia

graw

itac

yjn

ego

11

US manufacturing; exporting and importing per sector

0

10

20

30

40

50

60

70

0 10 20 30 40 50 60 70

percent of firms that export

perc

ent

of

firm

s t

hat

import

Aggregate Manufacturing average

diagonal

regression line

Computer and

Electronic Product

Printing and Related Support

Leather and

Allied Product

• Nowe ujęcie równania grawitacyjnego:

Wartość importu = (# firm) x

(# produktów) x

(wartość na jeden produkt na jedną firmę)

No

we

uję

cie

ró

wn

ania

gr

awit

acyj

ne

go

12

• Wzrost GDP rośnie liczba firm, liczba produktów i całkowita wartość strumienia handlu – zarówno dla eksportu, jak i importu

• Wzrost odległości spada liczba firm, liczba produktów i całkowita wartość strumienia handlu – zarówno dla eksportu, jak i importu

• Ale w obu przypadkach odwrotnie zachowuje się wartość na produkt na firmę

Inn

e u

jęci

e r

ów

nan

ia

graw

itac

yjn

ego

13

Gravity, exports and imports; composition effects

0.98

1.14

-1.36

-0.73

0.71

0.82

-1.14

-0.43

0.52

0.71

-1.06

-0.61

-0.25

-0.39

0.84

0.31

-1.5 -1 -0.5 0 0.5 1 1.5

estimated elasticity

value per product per firm

# products

# firms

value

Log of distance (import)

Log of distance (export)

Log of GDP (import)

Log of GDP (export)

• Powróćmy do modelu Krugmana z poprzedniego wykładu

• W przykładzie liczbowym, przed integracją działało 14 firm (8 w jednym kraju i 6 w drugim), a integracji – działa ich 10 Które zostały? Które odpadły?

• Te, które zostały produkują więcej (po 250 000 sztuk)

• Z racji założenia o identyczności firm, nie jest jasne, które odpadły, a które zostały

• W realnym świecie firmy różnią się produktywnością i poziomem kosztów

• W efekcie wzrost konkurencji najsilniej uderza w „najsłabsze firmy” (wychodzą z rynku)

• Z kolei „silniejsze firmy” korzystają na zwiększonym dostępie do rynku

• Ta dynamika w obrębie gałęzi (wyjście z rynku najsłabszych firm i rozwój najmocniejszych) znajduje swoje odzwierciedlenie na poziomie analiz sektorowych: przeciętny poziom produktywności rośnie (jak postęp technologiczny)

Jak

wyj

aśn

ić o

bse

rwo

wan

e

różn

ice

w s

ytu

acji

fir

m

14

• Wyraźna konsolidacja w obrębie gałęzi przemysłu przetwórczego (np. przemysł samochodowy) – spadek liczby firm, wzrost produkcji pojedynczej firmy

• D. Trefler (2004): produktywność w kanadyjskim przemyśle wzrosła o ok. 14-15%, przy czym połowa tego efektu wynikała z likwidacji firm o najmniejszej produktywności

Sku

tki i

nte

grac

ji K

anad

y z

USA

15

• Uchylamy założenie o symetryczności kosztów produkcji

• W sytuacji symetrii wszystkie firmy miały takie same koszty oraz działały na rynku z identycznym popytem

• Załóżmy teraz, iż mają różne krzywe kosztów, gdyż różnią się kosztem krańcowym ci

Mo

de

l Kru

gman

az

różn

icą

pro

du

ktyw

no

ści m

ięd

zy f

irm

ami

16

• Część (a): wspólna krzywa popytu i utargu krańcowego

• Firma 1 ustala niższą cenę (i większą produkcję) niż firma 2

• Firma 1 ma większą marżę zysku niż firma 2

• Szary obszar = zysk operacyjny; zakładamy, że koszt stały F ma charakter kosztu utopionego

• Zysk można ująć także jako iloczyn marży i wielkości sprzedaży zysk firmy 1 jest większy niż zysk firmy 2

• Podsumowując: firma z niższym kosztem krańcowym ustala niższą cenę, ale ma większą marżę, produkuje więcej i osiąga większy zysk

Ró

wn

ow

aga

w m

od

elu

z

dw

om

a fi

rmam

i

17

• Część (b): jak zysk zależy od poziomu kosztu krańcowego?

• Firma może osiągać dodatni zysk o ile koszt krańcowy jest mniejszy niż punkt przecięcia funkcji popytu z osią pionową (C*)

• Oznacza to, że firmy z kosztem krańcowym powyżej C* jest wypychana z rynku – taka firma osiąga ujemny zysk i wyjdzie z rynku i zaprzestanie produkcji (ponosząc przy tym całkowitą stratę równą kosztowi stałemu F)

• Czemu taka firma w ogóle wchodzi na rynek? Nie weszłaby, gdyby wiedziała, że ma wysoki koszt krańcowy nim zdecydowałaby się o rozpoczęciu produkcji i poniesieniu kosztu stałego F.

Ró

wn

ow

aga

w m

od

elu

z

dw

om

a fi

rmam

i

18

• Zakładamy, że firmy wchodzące na dany rynek doświadczają pewnej losowości, jeśli chodzi o poziom kosztu krańcowego ci

• Losowość ta znika po zapłaceniu kosztu stałego F (koszt utopiony)

• Niektóre firmy będą żałować wejścia na dany rynek (gdy ich zysk całkowity, z uwzględnieniem kosztu stałego, będzie ujemny)

• Inne firmy odkryją, iż ich koszt krańcowy jest bardzo niski i że mogą osiągać bardzo duże zyski

• W tym ujęciu modelu: firmy wchodzą na dany rynek tak długo, jak oczekiwany zyski przy różnych potencjalnych poziomach kosztu krańcowego spadną do zera

Ele

men

t st

och

asty

czn

y w

p

od

ejś

ciu

Me

litza

19

• Przy danej pojemności rynku (S), na rynku działają firmy, których koszt krańcowy jest niższy niż c*

• Przy wzroście S, na rynku działać będzie więcej firm, które będą ze sobą silniej konkurować.

• Rozważmy skutki wzrostu n z punktu widzenia sytuacji pojedynczej firmy

• Obserwujemy przesunięcie krzywej popytu na produkty pojedynczej firmy (krzywa popytu przesuwa się w dół i staje się bardziej płaska)

Sku

tki z

wię

ksze

nia

ryn

ku

zbyt

u (

inte

grac

ja h

and

low

a)

20

• Spadek popytu powoduje zmianę poziomu c* (do poziomu c*’)

• Firmy z poziomem kosztu krańcowego powyżej c*’ są zmuszone do wyjścia z rynku

• Bardziej płaska krzywa popytu sprzyja firmom z niskim poziomem kosztów –zmniejszają one marżę (cenę) i uzyskują dodatkowy udział w rynku; powoduje to wzrost zysków „najlepszych” firm

• Zwycięzcy i przegrani zwiększonego rynku zbytu:– Firmy o najniższych kosztach – zwiększają udział w rynku

– Firmy o wyższym koszcie – kurczą się, a firmy o najwyższym poziomie kosztów – wychodzą z rynku

• W efekcie obserwujemy spadek przeciętnego poziomu kosztu

• Efekt ten jest szczególnie silny dla małych gospodarek

Sku

tki w

zro

stu

S i

n d

la

rów

no

wag

i ryn

kow

ej

21

• Do tej pory integracja rozumiana była jako połączenie dwóch rynków (wspólny rynek)

• W rzeczywistości mamy raczej do czynienia z obniżeniem kosztów handlu (które jednak nie znikają)

• Model Krugmana w poprzedniej wersji: wszystkie odmiany krajowe dostępne za granicą i wszystkie odmiany zagraniczne dostępne w kraju

• Wprowadzenie kosztów transportu: czemu tak wiele firm wybiera, aby nie dostarczać swojego produktu do konsumentów za granicą

Ko

szty

han

dlu

a d

ecy

zja

o e

ksp

orc

ie

22

• Koszty transportu zmniejszają zyski firm podejmujące aktywność eksportową

• Dla niektórych z nich, spadek ten jest tak znaczący, iż nie podejmują eksportu

De

cyzj

a o

eks

po

rcie

23

• Dwa identyczne kraje: Kraj i Zagranica

• Wielkość każdej z gospodarek: S

• Z racji kosztów transportu nie możemy jednak przyjąć, iż wielkość gospodarki światowej wynosi 2S

• Firma sprzedająca na rynku zagranicznym musi ponieść dodatkowy koszt t

• Zatem teraz musimy osobno rozpatrzyć ceny ustalane na rynku krajowym i ceny ustalane na rynku zagranicznym (spowoduje to różne wielkości produkcji i różne zyski na obu rynkach)

• Z racji tego, iż zakładamy, że koszt krańcowy jest stały, decyzje o zachowaniu na każdym z rynków można rozważać niezależnie

De

cyzj

a o

eks

po

rcie

24

• Jeśli chodzi o rynek krajowy: bez zmian

• Jeśli chodzi o sprzedaż na rynku zagranicznym: firmy 1 oraz 2 spotykają taką samą krzywą popytu D, jak w kraju; różnią się tylko kosztem (dodatkowo koszt transportu)

• Firma 2 nie może działać na rynku krajowym, gdyż c2+t>c*; z kolei firma 1 może eksportować

• Ogólnie: – firmy dla których ci c*- t eksportują

– firmy dla których c*- t < ci c* działają, ale sprzedają tylko na rynku krajowym

– firmy dla których ci > c* wychodzą z rynku

De

cyzj

a o

eks

po

rcie

25

• Dwa ważne wnioski:

• Uwzględnienie kosztów transportu wyjaśnia, czemu jedynie część firm eksportuje

• Uwzględnienie kosztów transportu wyjaśnia, czemu wśród firm eksportujących są relatywnie duże firmy i te o wyższej produktywności

Uw

zglę

dn

ien

ie k

osz

tów

tr

ansp

ort

u:

wn

iosk

i

26

• Definicja zagranicznych inwestycji bezpośrednich

• Inwestycje typu greenfield

• Inwestycje brownfield

• Inwestycje horyzontalne

• Inwestycje wertykalne

Zagr

anic

zne

inw

est

ycje

b

ezp

ośr

ed

nie

27

• Model Cieślika, Ryana (2012), wersja uproszczona

• Analizujemy konkurencję pomiędzy dwiema firmami -krajową i zagraniczną i dla uproszczenia skupiamy się wyłącznie na rynku krajowym.

• Zakładamy, że obie firmy produkują homogeniczne dobro i konkurują ilością dostaw (model Cournot).

• Funkcje kosztów obu firm można przedstawić jako TCi = Fi + cixi, gdzie:

• Fi – koszt stały

• ci – koszt krańcowy

• xi – wielkość produkcji

• Załóżmy, że koszty stałe w żadnym scenariuszu nie są ponoszone przez firmę krajową (Fh=0).

Eksp

ort

czy

FD

I

28

• Firma zagraniczna rozważa dwa sposoby wejścia na rynek krajowy:

– poprzez dokonanie bezpośredniej inwestycji zagranicznej (FDI) - co oznacza konieczność poniesienia kosztu stałego Ff = F

– poprzez eksport - co z jednej strony nie wymaga poniesienia kosztu stałego, ale z drugiej oznacza konieczność ponoszenia kosztów transportu t na jednostkę eksportu.

Spo

sob

y w

ejś

cia

na

ryn

ek

zagr

anic

zny

29

• Zakłada się ponadto, że firma zagraniczna posiada przewagę w produktywności, co uwidacznia się w kosztach krańcowych obu firm: cf = c oraz ch = c(1+α). Funkcja odwróconego popytu na produkt na rynku krajowym dana jest w postaci p = a − q, gdzie q = xh + xf .

Prz

ewag

a w

pro

du

ktyw

no

ści

firm

y kr

ajo

we

j

30

• Funkcje zysku:

• Po zapisaniu warunków pierwszego rzędu, znajdujemy wielkość dostaw jednej i drugiej firmy:

We

jści

e p

rzez

FD

I

31

• Warunki brzegowe: kiedy obie firmy dostarczają dodatnia wielkość produkcji?

• Zatem musi znajdować się w powyżej opisanym przedziale

• Cena równowagi:

We

jści

e p

rzez

FD

I

32

• Jaki poziom zysku osiągają firmy?

• Kiedy zysk firmy zagranicznej jest dodatni?

We

jści

e p

rzez

FD

I

33

• Funkcje zysku:

• Po zapisaniu warunków pierwszego rzędu, znajdujemy wielkość dostaw jednej i drugiej firmy:

We

jści

e p

rzez

eks

po

rt

34

• Warunki brzegowe: kiedy obie firmy dostarczają dodatnia wielkość produkcji?

• Zatem musi znajdować się w powyżej opisanym przedziale

• Cena równowagi:

We

jści

e p

rzez

eks

po

rt

35

• Poziom zysku obu firm:W

ejś

cie

prz

ez e

ksp

ort

36

• Z porównania wcześniejszych wyników widać wyraźnie, że πEXh > πFDIh zachodzi zawsze. Oznacza to, że z punktu widzenia firmy krajowej bardziej korzystne jest wejście firmy zagranicznej poprzez eksport.

• Decyzja firmy zagranicznej nie jest oczywista. Firmie zagranicznej bardziej opłaca się wejście w formie FDI, gdy spełniony jest warunek:

• Warunek ten jest spełniony, jeśli:

Po

rów

nan

ie o

bu

str

ate

gii

37

• Jeśli zatem różnica w produktywności między firmami jest odpowiednio duża (wartość krytyczną parametru α wyznacza powyższa nierówność), wówczas firma zagraniczna preferuje FDI. Wartość ta rośnie wraz ze wzrostem kosztu stałego.

• Jeśli koszty transportu są niskie, zaś koszty stałe wejścia wysokie – wówczas do tego, aby firma zagraniczna weszła na rynek krajowy konieczna jest duża przewaga w produktywności.

• Gdy koszty stałe są względnie niskie, wówczas nawet mniej produktywne firmy zagraniczne mogą mieć motywację do wejścia poprzez FDI.

• Wniosek: tylko najbardziej produktywnym firmom opłaca się wejście na rynki zagraniczne poprzez dokonywanie inwestycji bezpośrednich, mniej produktywne firmy muszą pozostać przy eksporcie. Najmniej produktywne firmy w ogóle nie wchodzą na rynki międzynarodowe.

Wn

iosk

i z m

od

elu

38

Rysunek: L. Wincenciak

Wn

iosk

i z m

od

elu

39

Dziękuję i zapraszam za tydzień.