Wykłady z anatomii dla studentów

pielęgniarstwa i ratownictwa medycznego

Przewód

pokarmowy

Przewód pokarmowy

zaczyna się w jamie

ustnej, przechodzi

przez klatkę

piersiową, jamę

brzuszną i miednicę,

kończy się zaś

odbytem.

Przewód pokarmowy

Procesy trawienne powodują stopniowe rozkładanie się spożywanych pokarmów do postaci nadającej się do wchłaniania.

Enzymy trawienne, od których zależą te zmiany, są wydzielane do przewodu pokarmowego przez wyspecjalizowane gruczoły, których część znajduje się w ścianach przewodu, a część poza nimi, połączona z nim przewodami wiodącymi.

Po wchłonięciu substancje odżywcze są wykorzystywane do syntezowania składowych elementów ciała.

Czynność układu pokarmowego

Spożywanie. Pobieranie pokarmów i płynów do przewodu

pokarmowego, tj. jedzenie i picie.

Propulsja, przesuwanie. Mieszanie się zawartości przewodu

pokarmowego i jej przemieszczanie na dalsze jego poziomy.

Trawienie. 1. Mechaniczne rozkładanie pokarmu, np. przez

żucie. 2. Chemiczne trawienie przez jego rozkład małe

cząsteczki pod działaniem enzymów.

Wchłanianie. Przechodzenie strawionych substancji

zawartych w pożywieniu przez ściany niektórych narządów

przewodu pokarmowego do włośniczek krwionośnych i

chłonnych.

Eliminacja. Wydalanie spożytych substancji pokarmowych,

które nie mogą ulec strawieniu ani wchłonięciu.

Przewód pokarmowy

Stanowi długą rurę, przez którą przechodzi pokarm. Zaczyna się w jamie ustnej, a kończy odbytem; poszczególne jego części mają odrębne nazwy, choć pod względem strukturalnym wykazują zadziwiające podobieństwo.

Są to:

- gardło

- przełyk

- żołądek

- jelito cienkie

- jelito grube

- odbytnica i kanał odbytniczy

Podstawowa budowa przewodu

pokarmowego

Ściany przewodu

pokarmowego są

utworzone przez

cztery warstwy tkanek:

- przydankę lub błonę

surowiczą

- warstwę mięśniową

- warstwę podśluzową

- błonę śluzową

Przydanka lub błona surowicza

Jest to warstwa leżąca

najbardziej zewnętrznie. W

klatce piersiowej składa się

z luźnej tkanki łącznej,

natomiast jama brzuszna i

narządy są pokryte błoną

surowiczą, która nosi

nazwę otrzewnej.

Otrzewna

Ta najobszerniejsza błona surowicza w ustroju stanowi zamknięty worek w jamie brzusznej, zawierający niewielka ilość surowiczego płynu. Stanowi fizyczną barierę chroniącą przed miejscowym szerzeniem się zakażenia i jest w stanie izolować ognisko zakażenia.

Otrzewna składa się z dwóch warstw:

- otrzewnej ściennej, która wyściela ścianę brzucha

- otrzewnej trzewnej, która pokrywa narządy w jamie brzusznej i miednicy.

Otrzewna Jest ułożona w ten sposób, że poszczególne narządy w

różnym stopniu wpuklają się w worek otrzewnej, są więc co najmniej częściowo pokryte blaszką trzewną, a jednocześnie bezpiecznie umocowane w jamie brzusznej.

Otrzewna

Narządy miednicy mają pokryte tylko swoje górne powierzchnie.

Żołądek, śledziona i jelita niemal w całości są otoczone przez otrzewną i maja zdwojony jej fałd (krezkę), który przymocowuje je do tylnej jamy brzucha. Fałd otrzewnej okrywający żołądek rozciąga się poza jego krzywiznę większą i zwisa z przodu narządów jamy brzusznej na kształt fartucha. Jest to sieć większa, w której gromadzi się tłuszcz, zapewniający zarówno izolację, jak i zasoby energii na dłuższy okres.

Trzustka, śledziona, nerki i nadnercza są wpuklone od tyłu, mają pokryte przednie powierzchnie (leżą zaotrzewnowo).

Wątroba jest wpuklona od góry i niemal całkowicie pokryta otrzewną, która przymocowuje ją do dolnej powierzchni przepony.

Warstwa mięśniowa

Z pewnymi wyjątkami składa się z dwóch warstw mięśni gładkich.

Kurczenie się i rozkurczanie tych warstw mięśniowych przebiega falami, dzięki czemu zawartość przewodu przesuwa się ku przodowi. Ten rodzaj kurczu mięśnia gładkiego nosi nazwę perystaltyki.

Ruch treści przewodu ku przodowi jest w różnych punktach kontrolowany przez zwieracze, czyli pogrubione okrężne pierścienie mięśniowe.

Warstwa śluzówkowa (śluzówka)

Błona śluzowa, utworzona przez nabłonek walcowaty, stanowi warstwę leżącą najbardziej wewnętrznie i spełniającą trzy ważne funkcje: ochrony, wydzielania i wchłaniania.

Blaszka właściwa, składająca się z luźnej tkanki łącznej, która wspiera naczynia krwionośne i zapewnia odżywienie wewnętrznej warstwie nabłonkowej, oraz zmiennej ilości tkanki limfoidalnej o funkcjach ochronnych.

Blaszka mięśniowa, cienka zewnętrzna warstwa mięśnia gładkiego, która tworzy wpuklenia w warstwie śluzowej, np. dla gruczołów żołądka czy kosmków.

Błona śluzowa W częściach przewodu pokarmowego, najbardziej narażonych na

zużywane lub na uraz mechaniczny, warstwa ta składa się wielowarstwowego nabłonka płaskiego z wydzielającymi śluz gruczołami tuż pod powierzchnią.

W okolicach, gdzie pokarm ma już miękką i wilgotną konsystencje i gdzie dochodzi do wydzielania soków trawiennych oraz wchłaniania, błona śluzowa składa się z walcowatych komórek nabłonkowych, przemieszanych z wydzielającymi śluz komórkami kubkowymi.

Śluz nadaje ścianom przewodu poślizg i chroni je przed uszkadzającym działaniem enzymów trawiennych. Pod powierzchnią okolic wyścielonych nabłonkiem kolumnowym znajdują się skupiska wyspecjalizowanych komórek, czyli gruczoły, które uwalniają swe wydzieliny do światła przewodu pokarmowego :

Ślina wytwarzana przez ślinianki ,sok żołądkowy z gruczołów żołądkowych, sok jelitowy z gruczołów jelitowych, sok trzustkowy z trzustki, żółć z wątroby.

Są to soki trawienne, z których większość zawiera enzymy, rozkładające na drodze chemicznej pokarm. Pod wyściółką nabłonkową znajduje się zmienna ilość tkanki limfoidalnej, której zadaniem jest ochrona przed drobnoustrojami połkniętymi z pokarmami.

Jama ustna

Jama ustna jest ograniczona przez mięsnie i kości:

- od przodu – przez wargi

- od tyłu – stanowi ciągłość z jamą ustno-gardłową

- z boku – przez mięśnie policzków

- od góry – przez kostne podniebienie twarde i mięśniowe podniebienie miękkie

- od dołu – przez mięśniowy język i tkanki miękkie dna jamy ustnej

Jama ustna

Jama ustna jest w całości wyścielona błoną śluzową składającą się z wielowarstwowego nabłonka płaskiego, który zawiera niewielkie gruczoły wydzielające śluz.

Część jamy ustnej pomiędzy dziąsłami a policzkami i wargami zwana jest przedsionkiem, pozostała zaś część nosi nazwę jamy ustnej. Błona śluzowa wyściełająca policzki i wargi zagina się na dziąsła, pokrywając wyrostki zębodołowe.

Podniebienie, stanowiące sklepienie jamy ustnej ,dzieli się na przednie podniebienie twarde i tylne podniebienie miękkie. Podniebienie twarde jest utworzone przez szczękę i kość podniebienną, z kolei-podniebienie miękkie, zbudowane z mięśni, zgina się w dół od tylnego końca podniebienia twardego i łączy się po bokach ze ścianami gardła.

Języczek jest zakrzywionym fałdem mięśnia pokrytego błoną śluzową, zwisającym ku dołowi ze środka wolnego brzegu podniebienia miękkiego. Z górnego końca języczka odchodzą cztery fałdy błony śluzowej, z których dwie, biegnące w dół po każdej stronie, tworzą błoniaste łuki. Fałdy tylne, jeden po każdej stronie, noszą nazwę łuków podniebienno-gardłowych, natomiast dwa przednie fałdy nazywa się łukami podniebno-językowymi. Po każdej stronie pomiędzy łukami znajduje się skupisko tkanki limfoidalnej, zwane migdałkiem podniebiennym.

Język

Język jest strukturą z zależnego od woli mięśnia, zajmującą dno jamy ustnej, swą podstawą umocowaną do kości gnykowej, a fałdem pokrywającej go błony śluzowej, zwanym wędzidełkiem, do dna jamy ustnej.

Górna powierzchnia języka składa się z wielowarstwowego nabłonka płaskiego z licznymi brodawkami. Wiele z nich zawiera receptory czuciowe, służące do odczuwania smaku przez kubki smakowe.

Zęby

Żeby są osadzone w wyrostkach , czyli w zębodołach wyrostków zębodołowych żuchwy i szczęki.

Zęby trwałe zaczynają zastępować zęby mleczne w 6 roku życia; uzębienie to, składające się z 32 zębów, uzyskuje swą pełną postać do 21 roku życia.

Żeby mają różne kształty, stosownie do swej funkcji. Siekacze i kły służą do odcinania cząstek pokarmu, podczas gdy zęby przedtrzonowe i trzonowe, o szerokich i płaskich powierzchniach, spełniają funkcję rozcierania, czyli żucia pokarmu.

Budowa zęba

Korona – część wystająca ponad dziąsło

Korzeń – część pogrążona w kości

Szyjka – lekko zwężona część, miejsce przejścia korony w korzeń

W środku zęba znajduje się komora zęba, zawierająca naczynia krwionośne, naczynia chłonne i nerwy, a otacza ją substancja o twardości kości słoniowej, zwana zębiną.

Na zewnątrz zębiny występuje cienka warstwa bardzo twardej substancji, czyli szkliwa (emalii).

Gruczoły ślinowe (ślinianki) Ślinianki uwalniają swą wydzielinę do

przewodów wiodących do jamy ustnej. Występują one w trzech parach:

- ślinianki przyuszne – po obu stronach twarzy, tuż poniżej zewnętrznego przewodu słuchowego. Każda ślinianka posiada przewód ślinianki, uchodzący do jamy ustnej na poziomie drugiego zęba trzonowego.

- ślinianki podżuchwowe – leżą po obu stronach twarzy pod kątami żuchwy. Przewody podżuchwowe uchodzą do dna jamy ustnej po obu stronach wędzidełka języka.

- ślinianki podjęzykowe – znajdują się pod błoną śluzową dna jamy ustnej ku przodowi od ślinianek podżuchwowych. Mają wiele przewodów uchodzących do dna jamy ustnej.

Funkcje śliny

Chemiczne trawienie polisacharydów – ślina zawiera enzym amilazę, który rozpoczyna trawienie cukrów złożonych.

Nadawanie pokarmom poślizgu – duża zawartość wody w ślinie sprawia, że suchy pokarm jest przez nią nawilżany w jamie ustnej i uzyskuje poślizg.

Oczyszczanie jamy ustnej i nadawanie jej poślizgu – przepływ śliny oczyszcza jamę ustną i nadaje jej miękkość, wilgotność i podatność.

Obrona nieswoista – zwalczanie drobnoustrojów

Smak – kubki smakowe są stymulowane tylko przez rozpuszczone substancje chemiczne, zatem suche pokarmy mogą stymulować czucie smaku tylko po dokładnym zmieszaniu ze śliną.

Gardło

Na potrzeby opisu gardło dzieli się na trzy części- część nosową gardła, część ustną gardła i część krtaniową.

Część nosowa gardła pełni ważną funkcję w oddychaniu.

Części ustna i krtaniowa pełnią wspólne funkcje dla układu oddechowego i układu trawienia. Pokarm przechodzi z jamy ustnej do gardła, a stąd do przełyku stanowiącego z nim ciągłość.

Ściany gardła składają się trzech warstw tkanek:

Błona wyściełająca - jest zbudowana z wielowarstwowego nabłonka płaskiego, przechodzącego na jednym końcu w wyściółkę jamy ustnej, a na drugim- w przełyk. Wielowarstwowy nabłonek płaski stanowi wyściółkę dobrze przygotowaną do zużywania się w procesie połykania.

Warstwa środkowa składa się z tkanki łącznej, grubiejącej w kierunku dolnego końca gardła, która zawiera naczynia krwionośne i chłonne oraz nerwy.

Warstwa zewnętrzna składa się z wielu mięśni niezależnych od woli, które uczestniczą w procesie połykania. Gdy kęs pokarmu dotrze do gardła, człowiek traci świadomą kontrolę nad dalszym przebiegiem tego zdarzenia.

Przełyk Przełyk, o długości 25 cm i średnicy

około 2 cm, przebiega w pośrodkowej płaszczyźnie klatki piersiowej, z przodu kręgosłupa, za tchawicą i sercem.

Stanowi on ciągłość z gardłem od góry, a tuż poniżej przepony łączy się z żołądkiem. Przechodzi przez rozwór przełykowy przepony za jej środkiem ścięgnistym na poziomie Th10.

Po przejściu przez przeponę przełyk odgina się ku górze przed wejściem do żołądka. Ten ostry kąt jest jednym z czynników zapobiegających zarzucaniu treści żołądka do przełyku.

Przełyk Górny i dolny koniec

przełyku jest zamknięty zwieraczami.

Górny zwieracz pierścienno-gardłowy, czyli górny zwieracz przełyku, nie dopuszcza do przedostawania się powietrza podczas wdechu i zachłyśnięcia się treścią przełyku.

Zwieracz upustu, czyli dolny zwieracz przełyku, zapobiega zarzucaniu kwaśnej treści żołądka do przełyku.

Połykanie

Następuje zamkniecie ust i przepchnięcie kęsa ku tyłowi do gardła pod działaniem zależnych od woli mięśni języka i policzków.

Zaczyna się stymulacja mięśni gardła wskutek odruchowej czynności inicjowanej w ścianach jamy ustno-gardłowej, a koordynowanej w rdzeniu przedłużonym i dolnej części mostu w pniu mózgu. Niezależne od woli skurcze tych mięśni przesuwają kęs w dół przełyku.

Obecność kęsa w gardle stymuluje falę perystaltyki, która przesuwa kęs przez przełyk do żołądka.

Przerwa na jedzenie

Żołądek

Żołądek jest częścią przewodu pokarmowego. Rozszerzoną w kształt litery J, zajmującą nadbrzuszną, pępkową i lewą podżebrową okolicę jamy brzusznej.

Narządy mające związek z żołądkiem:

- od przodu – lewy płat wątroby i przednia ściana brzucha

- od tyłu – aorta brzuszna, trzustka, śledziona, lewa nerka i nadnercze

- od góry – przepona, przełyk i lewy płat wątroby

- od dołu – poprzeczna część okrężnicy i jelito cienkie

- z lewej – przepona i śledziona

- z prawej – wątroba i dwunastnica

Budowa żołądka

Żołądek stanowi ciągłość z przełykiem w miejscu zwieracza wpustu oraz z dwunastnicą w miejscu zwieracza odźwiernika.

Krzywizna mniejsza, która jest krótka, zwrócona jest ku górze i tyłowi, będąc przedłużeniem ku dołowi tylnej ściany przełyku.

Tuż przed zwieraczem odźwiernika zagina się ona ku górze, przybierając ogólnie kształt litery J.

W miejscu połączenia przełyku z żołądkiem okolica przednia ostro zagina się w górę i układa w krzywiznę ku dołowi, wytwarzając krzywiznę większą, a następnie lekko zagina się w górę ku zwieraczowi odźwiernika.

Budowa żołądka

Żołądek dzieli się na trzy części: dno, trzon i odźwiernik.

Na dystalnym końcu żołądka znajduje się zwieracz odźwiernika, strzegący otworu pomiędzy żołądkiem a dwunastnicą. Gdy żołądek jest nieczynny, zwieracz odźwiernika pozostaje rozluźniony i otwarty, gdy zaś jest wypełniony pokarmem, zwieracz zostaje zamknięty.

Gdy żołądek jest pusty, wyścielająca go błona śluzowa układa się w podłużne fałdy, gdy zaś jest pełny, fałdy te się „rozprasowują”, a powierzchnia nabiera gładkiego, aksamitnego wyglądu.

Funkcje żołądka Czasowe przechowywanie pokarmu, pozostawiające czas na działanie

enzymów trawiennych, czyli pepsyn.

Trawienie chemiczne – pepsyny przekształcają białka w polipeptydy.

Mechaniczne rozdrobnienie pokarmu.

Pewien stopień wchłaniania wody, alkoholu i niektórych leków rozpuszczalnych w lipidach.

Nieswoista ochrona przed drobnoustrojami – dzięki obecności kwasu solnego w soku żołądkowym.

Przygotowanie żelaza do wchłaniania w dalszych odcinkach przewodu pokarmowego – kwaśne środowisko żołądka nadaje solom żelaza postać rozpuszczalną, niezbędną do ich wchłaniania.

Wytwarzanie i wydzielanie czynnika wewnętrznego, koniecznego do wchłaniania wit B12 w końcowej części jelita krętego.

Regulacja przechodzenia treści żołądkowej do dwunastnicy – gdy miazga pokarmowa zostaje dostatecznie zakwaszona i upłynniona, odźwiernik mały przeciska jej strumień przez zwieracz do dwunastnicy.

Wydzielanie hormonu gastryny - poza wydzielaniem kwasu solnego w żołądku, wzmaga perystaltykę przewodu pokarmowego, kurczy dolny zwieracz przełyku (sygnalizuje, że żołądek jest pełen i nie może przyjąć więcej pokarmu). Wywiera wpływ troficzny na śluzówkę żołądka, zapewniając jej prawidłowy stan.

Jelito cienkie

Jelito cienkie stanowi bezpośrednie przedłużenie żołądka od zwieracza odźwiernika.

Jelito cienkie, nieco ponad 5-metrowej długości, przechodzi w jelito grube w miejscu zastawki krętniczo-kątniczej.

W jelicie cienkim kończy się proces chemicznego trawienia pokarmu i następuje wchłanianie większości substancji odżywczych.

Jelito cienkie - części

Dwunastnica, mająca około 25 cm długości, otacza głowę trzustki. Wydzieliny z pęcherzyka żółciowego i trzustki łączą się we wspólnej strukturze – bańce wątrobowo-trzustkowej, i trafiają do dwunastnicy przez brodawkę dwunastniczą. Brodawka dwunastnicza jest chroniona przez pierścień mięśniówki gładkiej, zwieracz wątrobowo-trzustkowy (zwieracz Oddiego).

Jelito cienkie - części

Jelito czcze mające około 2 metry długości, jest środkowym odcinkiem jelita cienkiego.

Jelito kręte, czyli końcowy odcinek jelita cienkiego, mający około 3 metrów długości, kończy się zastawką krętniczo-kątniczą, która kontroluje przepływ zawartości z jelita krętego do kątnicy, tj. pierwszego odcinka jelita grubego, i uniemożliwia przepływ wsteczny.

Kosmki

Kosmki są drobnymi palcowatymi wypustkami warstwy śluzówkowej, skierowanymi do światła jelita, o długości około 0,5-1 mm. Ich ściany są zbudowane z komórek nabłonka walcowatego, czyli enterocytów, z drobniutkimi mikrokosmkami na ich wolnym brzegu.

Pomiędzy enterocytami rozrzucone są wydzielające śluz komórki kubkowe. W tych komórkach nabłonkowych znajduje się sieć włośniczek krwionośnych i chłonnych.

W enterocytach następuje wchłanianie i odbywa się końcowe etapy trawienia substancji odżywczych, zanim wnikną one do włośniczek krwionośnych i chłonnych.

Funkcje jelita cienkiego

Przesuwanie jego zawartości ku przodowi przez fale perystaltyczne, wzmagane pod wpływem stymulacji przywspółczulnej

Wydzielanie soku jelitowego

Zakończenie chemicznego trawienia węglowodanów, białka i tłuszczu w enterocytach tworzących kosmki

Ochrona przed drobnoustrojami, które uchroniły się przed zabójczym działaniem kwasu solnego w żołądku

Wydzielanie hormonów cholecystokiny i sekretyny

Wchłanianie substancji odżywczych

Trawienie chemiczne w jelicie cienkim

W trakcie przechodzenia miazgi pokarmowej przez jelito cienkie miesza się ona z sokiem trzustkowym, żółcią i sokiem jelitowym, wchodząc w kontakt z enterocytami kosmków.

W jelicie cienkim kończy się trawienie wszystkich substancji odżywczych:

- węglowodany zostają rozłożone do monosacharydów

- białka rozkładane są do aminokwasów

- tłuszcze są rozkładane do kwasów tłuszczowych i glicerolu

Średnie dobowe ilości płynów w

przewodzie pokarmowym.

Przerwa na jedzenie

Jelito grube

Jelito grube, mające około 1,5 metra długości, rozpoczyna się od kątnicy w prawym dole biodrowym, kończy się zaś głęboko w miednicy odbytnicą i kanałem odbytniczym.

Przekrój jego światła wynosi około 6,5 cm, czyli przewyższa przekrój jelita cienkiego.

Jelito grube jest ułożone łukiem wokół pętli jelita cienkiego.

W celach opisowych jelito grube dzieli się na kątnicę, okrężnicę, esicę, odbytnicę, i kanał odbytniczy.

Kątnica

Jest to pierwszy odcinek jelita grubego.

Część ta jest rozszerzona i kończy się od dołu ślepo, a od góry zaś stanowi przedłużenie wstępującej części okrężnicy.

Tuz poniżej ich połączenia znajduje się zastawka krętniczo-kątnicza, otwierająca się od strony jelita krętego.

Wyrostek robaczkowy jest cienką rurką zamkniętą na jednym końcu i wychodzącą z kątnicy. Ma on zwykle 8-9 cm długości i taką samą budowę jak ściany jelita grubego, lecz zawiera więcej tkanki limfoidalnej.

Zapalenie wyrostka robaczkowego

Okrężnica Składa się na nią cztery odcinki o

jednakowych budowie i funkcji:

- Część wstępująca okrężnicy (wstępnica). Biegnie od kątnicy w górę do poziomu wątroby, gdzie tworzy ostry zakręt w lewo, noszący nazwę zgięcia wątrobowego, i przechodzi w część poprzeczną.

- Część poprzeczna okrężnicy (poprzecznica). Ta pętla okrężnicy, rozciągająca się w poprzek jamy brzusznej przed dwunastnicą i żołądkiem, sięga do okolicy śledziony, gdzie tworzy zgięcie śledzionowe, czyli ostry zakręt ku dołowi, przechodząc w część zstępującą.

- Część zstępująca okrężnicy (zstępnica). Biegnie w dół po lewej stronie jamy brzusznej, a następnie skręca ku linii pośrodkowej. Odcinek od wejścia do miednicy nasi nazwę esicy.

Odbytnica

Ta nieco rozszerzona część jelita grubego, o długości około 13 cm, zaczyna się od esicy, kończy się kanałem odbytniczym.

Kanał odbytniczy, mający u osoby dorosłej około 3,8 cm długości, wiedzie od odbytnicy na zewnątrz. Odbyt kontrolują dwa zwieracze; zwieracz wewnętrzny, zbudowany z mięśnia gładkiego, pozostaje pod kontrolą autonomicznego układu nerwowego, zwieracz zewnętrzny, utworzony przez mięsień szkieletowy, jest sterowany dowolnie.

Funkcje jelita grubego

Wchłanianie. W jelicie grubym trwa wchłanianie wody na drodze osmozy, aż wreszcie uzyskuje się dobrze każdemu znaną półstałą konsystencję kału. W jelicie grubym następuje także wchłanianie do włośniczek krwionośnych soli mineralnych, witamin i niektórych leków.

Aktywność bakteryjna. Jelito grube jest bogatym siedliskiem pewnych typów bakterii, które syntezują wit K i kwas foliowy.

Ruch masowy.

Defekacja.

Trzustka

Trzustka jest białoszarym gruczołem o masie około 60 gr, mającym około 12-15 cm długości i leżącym w okolicy nadbrzusza i podżebrza lewego.

Składa się ona z szerokiej głowy, trzonu i wąskiego ogona. Głowa znajduje się w krzywiźnie dwunastnicy, trzon poza żołądkiem, a ogon z przodu lewej nerki, prawie sięgając śledziony. Z tyłu trzustki leży aorta brzuszna i żyła główna dolna.

Trzustka

Trzustka pełni funkcję zarówno wydzielania zewnętrznego (egzokrynną), jak i wydzielania wewnętrznego (endokrynną).

Funkcja egzokrynnej części trzustki polega na wytwarzaniu soku trzustkowego, zawierającego enzymy trawiące węglowodany, białka i tłuszcze.

Endokrynna część trzustki wydziela hormony insulinę i glukagon, które uczestniczą przede wszystkim w regulacji stężenia glukozy we krwi.

Wątroba

Wątroba jest największym gruczołem w ustroju, ważącym 1-2,3 kg. Leży ona w górnej części jamy brzusznej, zajmując większość prawej okolicy podżebrowej, część okolicy nadbrzusza i sięgając do lewej okolicy podżebrowej.

Jej powierzchnie górna i przednia są gładkie i wypukłe, dopasowując się do dolnej powierzchni przepony; powierzchnia dolna ma zarysy nieregularne.

Narządy sąsiadujące z wątrobą

Od góry i z przodu – przepona i przednia ściana brzucha

Od dołu – żołądek, przewody żółciowe, dwunastnica, wątrobowe zagięcie okrężnicy, prawa nerka i nadnercze

Od tyłu – przełyk, żyłą główna dolna, aorta, pęcherzyk żółciowy, kręgosłup i przepona

Z boku – dolne zebra i przepona

Wątroba

Wątroba składa się z czterech płatów.

Dwa najlepiej widoczne to płat prawy i płat lewy, mniejszy i o klinowatym kształcie.

Pozostałe, płat ogoniasty i płat czworoboczny, znajdują się na jej dolnej powierzchni.

Wrota wątroby

Nazwę te nadaje się okolicy na dolnej powierzchni wątroby, gdzie wnikają do niej lub opuszczają ją różne struktury.

Wnika tu żyła wrotna, niosąca krew z żołądka, śledziony, trzustki oraz jelit cienkiego i grubego.

Wchodzi tędy tętnica wątrobowa właściwa, w której płynie krew tętnicza. Jest to odgałęzienie pnia trzewnego, gałęzi aorty brzusznej.

Opuszczają tu wątrobę prawy i lewy przewód wątrobowy, transportujące żółć z wątroby do pęcherzyka żółciowego.

Jest to miejsce wejścia włókien nerwowych współczulnych i przywspółczulnych

Funkcje wątroby

Metabolizm węglowodanów. Gdy po posiłku stężenie glukozy podnosi się, ulega ona pod wpływem hormonu insuliny przekształceniu w glikogen, który może być składowany. Później, gdy stężenie glukozy opada, hormon glukagon stymuluje przekształcenie glikogenu z powrotem w glukozę, utrzymując w normie jej stężenie we krwi.

Funkcje wątroby

Metabolizm tłuszczów. Składowany w ustroju tłuszcz może ulegać przekształceniu do postaci nadającej się do wytwarzania energii przez tkanki.

Metabolizm białek – dezaminacja aminokwasów (rozkład aminokwasów – powstaje mocznik i kwas moczowy wydalane z moczem), transaminacja (tworzenie się aminokwasów), synteza białek osocza.

Funkcje wątroby

Rozpad erytrocytów i ochrona przed drobnoustrojami

Odtruwanie leków i substancji toksycznych. Po wchłonięciu z przewodu pokarmowego są one przenoszone przez krew do wątroby, gdzie w większości zostają poddane przemianom metabolicznym.

Inaktywacja hormonów.

Wytwarzanie ciepła – główny narząd w ustroju produkujący ciepło.

Wydzielanie żółci.

Składowanie – glikogen, witaminy rozpuszczlne w tłuszczu A,D,E,K, żelazo i miedź, niektóre witaminy rozpuszczalne w wodzie (B12).

Skład żółci

Dziennie wątroba wydziela 500-1000 ml żółci.

W jej skład wchodzą: woda, sole mineralne, śluz, barwniki żółciowe (głównie bilirubina), sole żółciowe, cholesterol.

Kwasy żółciowe są syntezowane przez hepatocyty z cholesterolu, a potem wydzielane do żółci w postaci soli sodowych lub potasowych. W jelicie cienkim emulgują one tłuszcze, wspomagając ich trawienie. W końcowym odcinku jelita krętego większość soli żółciowych ulega ponownemu wchłanianiu i powraca do wątroby przez żyłę wrotną. Proces ten nazywa się krążeniem wątrobowo-jelitowym.

Żółtaczka

Bilirubina jest jednym z produktów hemolizy krwinek czerwonych przez makrofagi wątrobowe oraz inne makrofagi w śledzionie i szpiku kostnym. W hepatocytach następuje związywanie z kwasem glukuronowym, dzięki czemu staje się ona rozpuszczalna w wodzie i się wydala z żółcią.

Żółtaczka, czyli żółte zabarwienie tkanek, najwyraźniej na skórze i na spojówkach, jest wywoływana nadmiarem bilirubiny we krwi.

Przewody żółciowe

Prawy i lewy przewód wątrobowy łączą się, tworząc tuż nad wyjściem z wrót wątroby przewód wątrobowy wspólny.

Przewód wątrobowy biegnie ku dołowi na przestrzeni około 3 cm, zanim dołączy do niego przewód pęcherzykowy, wychodzący z pęcherzyka żółciowego.

Przewodu pęcherzykowy i wątrobowy łączą się, tworząc przewód żółciowy wspólny, który biegnie w dół z tyłu głowy trzustki.

W bańce wątrobowo-trzustkowej dołącza się do niego główny przewód trzustkowy, uchodzący do dwunastnicy w miejscu brodawki dwunastniczej, kontrolowanej przez zwieracz wątrobowo-trzustkowy (Oddiego). Przewód żółciowy wspólny ma około 7,5 cm długości, a średnicę około 6 mm.

Pęcherzyk żółciowy

Pęcherzyk żółciowy jest gruszkowatą torebką, przymocowaną tkanką łączną do tylnej powierzchni wątroby.

Ma on dno, czyli część poszerzoną, trzon, czyli część główną, i szyjkę, która przechodzi w przewód pęcherzykowy.

Żółć przechodzi przez przewód pęcherzykowy dwukrotnie – spływając do pęcherzyka, a potem wyciskana do przewodu żółciowego wspólnego i dalej do dwunastnicy.

Podsumowanie trawienia

Jama

ustna

Żołądek Jelito cienkie Jelito grube

trawienie wchłanianie

Węglowodany Amilaza

slinowa Kwas solny Amilaza

trzustkowa

Do włośniczek krwionośnych

w kosmkach -

Białka - Kwas solny

Pepsyna

Enterokinaza Chymotrypsyna i

trypsyna

Do włośniczek krwionośnych

w kosmkach

-

Tłuszcze - - Żółć

Lipaza

trzustkowa

Do naczyń chłonnych w

kosmkach -

Woda - Wchłanianie

niewielkiej

ilości

- Większość wchłania

się tutaj

Reszta

wchłania się

tutaj

Witaminy - Czynnik

wewnętrzny

wydzielany do

wchłaniania

witaminy B12

- Witaminy rozpuszczalne w

wodzie wchłaniane do

włosniczek; rozpuszczalne w

tłuszczach do przewodów

mleczowych w kosmkach

Bakterie

syntezuja

witaminę K w

okrężnicy;

wchłanianie tutaj

Zapraszam do dyskusji