Wydawnictwo projektu DARe-Learning nr 2 (3)/2013

nr 2 (3)/2013Wydawnictwo projektu DARe-Learning

Zespół redakcyjny: Anna Barcik, Ireneusz Białek, Marta Bylica, Dagmara Nowak-Adamczyk, Małgorzata Perdeus

Skład i łamanie: Marta Bylica

Projekt okładki: Przemysław Stachyra

Publikacja została oparta na licencji Creative Commons – Uznanie autorstwa, Użycie niekomercyjne, Bez utworów zależnych 3.0 Polska (CC BY-NC-ND 3.0 PL)

Wydawca: Biuro ds. Osób Niepełnosprawnych Uniwersytetu Jagiellońskiegoul. Retoryka 1/210, 31-108 Krakówtel.: 12 424 29 50, fax: 12 424 29 52, e-mail: [email protected]

ISBN: 978-83-62600-16-8 (nr 2 (3)/2013), 978-83-62600-11-3 (numery 1-4)

Egzemplarz bezpłatny

Elektroniczna wersja publikacji dostępna jest na stronie www.DAReLearning.eu

Wydawnictwo pod patronatem Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego.

W numerze:

Publikacja powstała w wyniku projektu zrealizowanego przy wsparciu finansowym Komisji Europejskiej w ramach programu „Uczenie się przez całe życie”. Publikacja odzwierciedla jedynie stanowisko autora. Komisja Europejska ani Narodowa Agencja nie ponoszą odpowiedzialności za umieszczoną w niej zawartość merytoryczną ani za spo-sób wykorzystania zawartych w niej informacji.

Równe traktowanie w procesie kształcenia 4

O partnerach projektu DARe-Learning 9

Czym jest szkolenie DARe-Learning? 10

Uniwersytet Piotra i Marii Curie w Paryżu – współpraca z biznesem na rzecz zwiększania zatrudnienia 12

Uniwersytet Karola w Pradze – język angielski podstawą sukcesu zawodowego 15

Uniwersytet Arystotelesa w Salonikach – polityka społeczna jest ważna 17

Dzień Równego Traktowania na Uniwersytecie Jagiellońskim 19

Stacja Konstelacja 22

Innowacyjny projekt Instytutu Filologii Romańskiej i BON UJ 26

Od redakcji

„Wiadomości o Równości” to seria czterech publikacji przygotowanych i opracowanych przez cztery znakomite euro-pejskie ośrodki akademickie – Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, Uniwersytet Piotra i Marii Curie w Paryżu, Uni-

wersytet Karola w Pradze i Uniwersytet Arystotelesa w Salonikach. Uczelnie te współpracują ze sobą w ramach partnerstwa DARe-Learning, którego celem jest zwiększenie udziału osób niepełnosprawnych w społeczeństwie wiedzy poprzez zdoby-cie wykształcenia uniwersyteckiego. Publikacje te służą przybliżaniu środowisku akademickiemu idei równego traktowania osób niepełnosprawnych oraz zapewnieniu tym osobom pełnego dostępu do edukacji, uwzględniając konsekwencje wyni-kające z niepełnosprawności. Dzięki zrozumieniu takiego podejścia oraz zapoznaniu się z artykułami proponowanymi przez partnerstwo DARe-Learning, dydaktycy mają szansę znacząco wzmocnić swoje kwalifikacje zawodowe oraz zaznajomić się z rozwiązaniami wzbogacającymi ich codzienny warsztat pracy, co więcej mogą te rozwiązania także sami opracowywać.

Pojawiające się w tej serii tematy i artykuły w przystępny sposób wyjaśniają zapisy Konwencji ONZ o prawach osób niepełno-sprawnych – dokumentu ratyfikowanego przez wszystkie kraje reprezentowane w partnerstwie DARe-Learning (Francję, Grecję, Czechy i Polskę). Konwencja ta pisana była w oparciu o głębokie zrozumienie zasady podmiotowości i niezależności osób z niepełnosprawnością w podejmowaniu decyzji o własnym życiu. Publikacje pokazują, że wdrażanie zapisów Kon-wencji jest dobre i potrzebne, ponieważ wzmacnia rozwój społeczeństwa obywatelskiego, ekonomię społeczną, tolerancję i wartości demokratyczne.

Trzeci numer „Wiadomości o Równości” poświęcony jest głównie rozważaniom na temat jakości kształcenia w kontekście niepełnosprawności. Często bowiem uważa się, że wsparcie edukacyjne dla osób niepełnosprawnych tę jakość obniża. Sta-ramy się tu pokazać na konkretnych przykładach, że może być dokładnie odwrotnie, a mianowicie, że racjonalne wspieranie studentów niepełnosprawnych w procesie dydaktycznym stanowi część systemu ukierunkowanego na wysoki poziom ja-kości kształcenia na uczelni. Poziom, za który współodpowiedzialne są różne podmioty, w tym wykładowcy, biuro ds. osób niepełnosprawnych oraz studenci.

Życzymy ciekawej lektury i zapraszamy na portal edukacyjny www.DAReLearning.eu.

Ireneusz BiałekUniwersytet Jagielloński w Krakowie

Koordynator projektu DARe-Learning

Chciałabym powiedzieć, że często mówi się o „problemie” osób niepełnosprawnych, gdy tymczasem osoby te stanowią szansę i potencjał, a nie problem. (...) Sądzę, że uczelnie mogłyby wykreować pewne poczucie nowej normalności. To znaczy, że jest rzeczą normalną, że mamy niepełnosprawnych kolegów, studentów, wykładowców. Że jest rzeczą normalną, że oni razem z nami biorą udział w życiu akademickim, że akceptu-jemy ograniczenia innych, wiedząc, że one kiedyś mogą dotyczyć także nas samych. Że rozumiemy, ile mogą wnosić do życia społecznego osoby niepełnosprawne.

Prof. Irena Lipowicz Rzecznik Praw Obywatelskich RP

4 2 (3)/2013 Wiadomości o Równości

Ta wypowiedź jednego z wykładowców naszej uczelni była zapewne wyrazem obawy, że wsparcie osób nie-pełnosprawnych oznaczać może dążenie do zwalniania ich z obowiązków, wyręczania i obniżania kryteriów aka-demickich w myśl źle pojętej poprawności politycznej. Takie wątpliwości są w gruncie rzeczy zrozumiałe. Do niedawna nie było żadnych mechanizmów umożliwiają-cych rozwiązywanie trudności w po-dejmowaniu studiów przez oso-by niepełnosprawne. Nie jest łatwo znaleźć informacje, jak to robić. Nie dla wszystkich (a do-tyczy to także osób niepełno-sprawnych) jest oczywiste, że równe traktowanie nie oznacza przywilejów, lecz możliwość wypełniania takich samych obowiązków, dzięki posiadaniu takich samych praw, jakie mają inni. Dlatego wypowiedzenie tej opinii w sposób tak prostolinijny wręcz ucieszyło konsul-tantkę. Mogła odpowiedzieć: Ależ tak! Należy „oblać” studentkę, jeśli po wprowadzeniu w życie adaptacji nie zaliczy egzaminu. Będzie pan miał pewność, że nie zda-ła, bo nie umiała. To jest właśnie równe traktowanie.

Czym są adaptacje?

Wspomniane adaptacje to takie zmiany toku studiów, które dają pewność, że kluczowe elementy kursu zosta-ły zachowane, a standard akademicki nie jest naruszony. Są one jednocześnie dopasowane do możliwości i ogra-niczeń studenta związanych z jego niepełnosprawno-ścią, przez co można mieć pewność, że w trakcie roku akademickiego uzyska on sposobność pełnego opano-wania wymaganej wiedzy, umiejętności czy kompetencji

oraz będzie mógł się nimi wykazać na równych zasadach z innymi w trakcie egzaminu. Realna ocena jego osią-gnięć jest ważna zarówno dla niego samego, jak i dla jego przyszłości, która w jakimś sensie zależy od jakości odebranej edukacji. Istotne jest to także dla wykładow-ców, którzy swoim podpisem i autorytetem potwierdza-ją poziom osiągnięć danego studenta poprzez wysta-

wienie na końcu semestru takiej, a nie innej oceny.

Adaptacje są tym, co w Kon-wencji ONZ o prawach osób nie-pełnosprawnych określane jest mianem racjonalnego uspraw-nienia. Oznacza ono koniecz-ne i odpowiednie zmiany, któ-re mają na celu zapewnienie osobom niepełnosprawnym

możliwości korzystania z wszel-kich praw człowieka i podstawowych wolności na zasa-dzie równości z innymi osobami. Usprawnienie takie ma być skuteczne w przypadku danej osoby, nie powinno jednak nakładać nieproporcjonalnego lub nadmiernego obciążenia. Szukając właściwych rozwiązań w procesie edukacji trzeba brać pod uwagę ten punkt widzenia. W konsekwencji konieczne jest zaakceptowanie wymo-gu nadawania praw dodatkowych pewnej grupie osób. Niekiedy nie jest to łatwe: jak uznać za równego kogoś, kto wydaje się mieć więcej uprawnień niż inni? A nawet jeśli, to jak określić granicę tej adaptacji i uchwycić mo-ment, gdy podejmowane działanie przestaje być wyrów-naniem szans, a zaczyna być przywilejem rzeczywiście zaburzającym równowagę na niekorzyść osób bez nie-pełnosprawności? Niezwykle ważna jest otwartość na poszukiwanie innowacji oraz kreatywność pozwalająca na przekraczanie dotychczas stosowanych schematów,

Równe traktowanie w procesie kształcenia

Małgorzata Perdeus, Dagmara Nowak-Adamczyk, Biuro ds. Osób Niepełnosprawnych Uniwersytetu Jagiellońskiego

Dobrze, zastosuję się do wskazówek przesłanych przez panią, ale jak studentka nie będzie umiała, to ją po prostu „obleję”.

Adaptacje to takie zmiany toku studiów, które dają pewność, że kluczowe elementy kursu zostały zachowane, a standard akademicki nie jest naruszony.

Wiadomości o Równości 2 (3)/2013 5

które wynikają niekiedy z przyzwyczajeń i rutyny. Świa-doma odpowiedź na pytanie, jaka jest przyczyna i jaki cel danego działania pozwala dostrzec, czym można je zastąpić nie tracąc z pola widzenia rzeczywistej wartości i umiejętności, które ze studiów powinien wynieść stu-dent. Ta koncepcja adaptacji prowadzi do tego właśnie, aby móc oceniać studenta zgodnie z wiedzą i umiejęt-nościami, które posiada bez konieczności uwzględniania żadnych dodatkowych elementów i ograniczeń (na przy-kład tych, które pociąga za sobą niepełnosprawność i jej konsekwencje). Adaptacje są tym korzystniejsze i sku-teczniejsze, im bardziej wynikają ze współpracy przy ich wypracowywaniu pomiędzy wykładowcami odpowie-dzialnymi za poziom realizacji przedmiotu, studentem, który zna swoje ograniczenia i możliwości oraz biurem ds. osób niepełnosprawnych będącym zapleczem mery-torycznym i technicznym dla obu wcześniej wymienio-nych aktorów.

Regulacje prawne

Przez wiele lat działania na rzecz wspierania studentów niepełnosprawnych były wyrazem dobrej woli uczelni reagujących w ten sposób na zwiększającą się z roku na rok liczbę osób z różnymi trudnościami zdrowotnymi. W chwili obecnej jest to już obowiązek prawny. Konwen-cja ONZ o prawach osób niepełnosprawnych ratyfikowana przez Polskę we wrześniu 2012 roku mówi o konieczno-ści zapewnienia pełnej dostępności edukacji dla osób niepełnosprawnych (art. 24). Ustawa Prawo o szkolnic-twie wyższym wskazuje, że stwarzanie osobom niepeł-nosprawnym warunków do pełnego udziału w procesie kształcenia i w badaniach naukowych jest jednym z pod-stawowych obowiązków uczelni (art. 13). Uniwersytet Jagielloński wspiera studentów niepełnosprawnych w zgodzie z tymi zapisami, a zasady na jakich to czyni opisane zostały w Zarządzeniu nr 122 Rektora Uniwersyte-tu Jagiellońskiego z dnia 10 grudnia 2012 roku w sprawie: dostosowania procesu kształcenia do potrzeb osób niepeł-nosprawnych oraz osób znajdujących się w szczególnej sy-tuacji zdrowotnej. Zarządzenie to dotyczy działań podej-mowanych w ciągu całego roku akademickiego, uznając adaptacje oferowane w trakcie sesji egzaminacyjnych tylko za jeden z elementów całego procesu. Określa ono, jaka dokumentacja powinna być przedstawiona przez studenta wnioskującego o dostosowanie studiów, gdzie przechowywana i komu w uczelni udostępniana. Zarządzenie nie zmienia w żaden sposób schematu po-dejmowania decyzji w sprawach studenckich, natomiast Biuru ds. Osób Niepełnosprawnych UJ nadaje rolę pod-miotu konsultującego oraz zapewniającego zaplecze techniczne. Wskazuje też administratorów budynków jako współodpowiedzialnych za odpowiedni poziom dostępności przestrzeni fizycznej na Uniwersytecie. Zgodnie z Zarządzeniem student zgłaszający się do BON UJ omawia z konsultantem ds. studenckich swoje trud-

ności w dostępie do edukacji wynikające z problemów zdrowotnych oraz ma obowiązek przedstawienia do-kumentacji specjalistycznej potwierdzającej obecny stan zdrowia. Następnie ustalane są oczekiwane przez niego, a jednocześnie realne do wprowadzenia w ży-cie adaptacje procesu dydaktycznego. Konieczne są więc kontakty konsultantów BON UJ z pracownikami wydziałów i/lub instytutów w celu ustalenia warun-ków prowadzenia zajęć oraz uzyskiwania zaliczeń na danym kierunku studiów. Po uzyskaniu zgody właści-wego organu uczelni (dziekana lub wyznaczonej przez niego osoby, kierownika studiów doktoranckich) pro-ponowane adaptacje są przesyłane wykładowcom pro-wadzącym zajęcia ze studentem. Ponieważ sytuacja studenta może się zmienić w trakcie trwania roku aka-demickiego, jak również mogą pojawić się w tym czasie nowe potrzeby lub możliwości adaptacji, mogą być one przyznane na jeden semestr.

Sytuacja Marii

Aby prześledzić sposób myślenia związany z podejmo-waniem decyzji dotyczących dostosowania procesu kształcenia do potrzeb osoby niepełnosprawnej, warto przyjrzeć się sytuacji Marii, studentki jednego z kierun-ków humanistycznych na Uniwersytecie Jagiellońskim:

Maria jest słabowidzącą studentką I roku jednego z kierun-ków humanistycznych w trybie stacjonarnym. Trudności ze wzrokiem zaczęła mieć w wieku młodzieńczym na sku-tek choroby – retinopatii cukrzycowej. W jej konsekwen-cji ma pogorszoną ostrość widzenia i zamiast pełnego obrazu gdzieniegdzie widzi ciemne plamy. Z tego powo-du ma duże trudności z czytaniem tekstów drukowanych standardową czcionką. W jaki sposób można dostosować Marii egzaminy pisemne, aby zapewnić jej równe prawa w studiowaniu?

Zastanawiając się nad zaproponowaniem studentce kon-kretnej adaptacji formy egzaminów należy mieć świado-mość, że istnieje cała paleta możliwych, potencjalnych rozwiązań przydatnych dla osób słabowidzących, które można byłoby rozważyć w sytuacji Marii:1. powiększona, bezszeryfowa czcionka arkuszy egza-

minacyjnych (np. 18 punktów), 2. korzystanie z przyrządów powiększających standar-

dowy druk (np. lupa elektroniczna),3. użycie komputera z odpowiednim oprogramowa-

niem: powiększającym lub udźwiękawiającym,4. wsparcie asystenta dydaktycznego, który w odpo-

wiedni sposób zapisywałby odpowiedzi dyktowane przez studentkę,

5. ustna forma egzaminu.


Czym formy te różnią się od siebie?Do zrealizowania pierwszych trzech opcji konieczne jest posiadanie odpowiedniego zaplecza technologiczne-go. W przypadku Uniwersytetu Jagiellońskiego sprzęt taki jest dostępny, więc rozwiązania te potencjalnie mogłyby być z tego powodu zastosowane w praktyce. Punkt nr 4 wymagałby zaangażowania do pracy osób pełniących funkcję asystenta dydaktycznego. Ostatnie z rozwiązań wydaje się łatwe do przeprowadzenia, ale w znaczący sposób odbiega formą od tej, która obowią-zuje wszystkich studentów.

7 zasad wsparcia edukacyjnego

Konsultanci Biura ds. Osób Niepełnosprawnych UJ wy-bór danego rozwiązania uzależniają od 7 zasad wsparcia edukacyjnego – wytycznych, które są kluczowe dla usta-lenia racjonalnych adaptacji procesu kształcenia. Jak za-tem postąpić w sytuacji Marii? Przeanalizujmy te zasady na jej przykładzie.

Zasada 1. IndywidualizacjaWybór danego rozwiązania należy mocno zindywiduali-zować biorąc pod uwagę stan zdrowia studentki oraz stosowane przez nią dotychczas sposoby postępowania w tego typu sytuacjach, jak i specyfikę studiowanego przez nią kierunku studiów. To ważne, ponieważ nie każ-da osoba z tym samym rodzajem niepełnosprawności będzie miała takie same trudności oraz sposoby ucze-nia się. Wszyscy ludzie są różni i nie ma powodu, aby te różnice nie występowały w obrębie potrzeb studentów związanych z adaptacjami ich procesu dydaktycznego. Inne bariery w studiowaniu oraz możliwości ich kom-pensacji mogą mieć osoby, które urodziły się słabowi-dzące, inne studenci, którzy w pewnym momencie utra-cili zdolność do pełnego widzenia. Zatem te konkretne, omówione ze studentką potrzeby należy jeszcze zesta-wić z możliwościami organizacyjnymi instytutu, którego wykładowcy będą w praktyce stosować konkretne ada-ptacje egzaminacyjne, jeśli studentka o nie zawnioskuje do prodziekana ds. studenckich i otrzyma na nie jego zgodę.

Symulacja sposobu widzenia przez osobę z retinopatią cukrzycową. Po lewej stronie przykład ćwiczenia, po prawej jego adaptacja. Materiał edukacyjny zaczerpnięty z „Test Your Vocabulary 3”, Penguin English Guides, 2007, s. 28.

opra

cow

anie

: Rad

osła

w Z

arem

ba


Zasada 2. PodmiotowośćW trakcie rozmów z Marią o jej potrzebach związanych z adaptacją egzaminów pisemnych należy koniecznie pa-miętać o tym, że to studentka ponosi odpowiedzialność za swoje studia oraz wszelkie ustalenia z nimi związane. Maria ma prawo do podjęcia autonomicznej decyzji do-tyczącej rodzaju wnioskowanych przez nią adaptacji eg-zaminów. Decyzja ta może być zgodna z propozycjami konsultanta BON UJ, być od niej różna, albo oznaczać rezygnację z ubiegania się o jakiekolwiek wsparcie edu-kacyjne za pośrednictwem Biura. Może być ona również błędna i w perspektywie czasu wiązać się z niepowodze-niem na egzaminach. Maria, jak każda inna osoba, może popełnić błąd i powinna ponieść jego konsekwencje. To jest nauka oparta na doświadczeniu i nie należy jej od niego chronić, szanując jednocześnie autonomiczną de-cyzję studentki w sprawie adaptacji studiów.

Zasada 3. Rozwijanie potencjałuProponując Marii konkretne rodzaje adaptacji egzami-nów trzeba brać pod uwagę te strategie, które w najbar-dziej efektywny sposób pozwolą jej rozwinąć potencjał związany ze studiowanym kierunkiem. Nie ma sensu kon-centrować się na umiejętnościach, które nie przyniosą jej korzyści. Na przykład, jeśli Maria nie preferuje na co dzień korzystania z komputera, to sprawne posługiwanie się nim na egzaminie może być dodatkową barierą.

Zasada 4. Racjonalność dostosowaniaAdaptacje egzaminacyjne Marii, których zastosowanie popierałoby Biuro, powinny być racjonalne. Tę racjonal-ność należy rozpatrywać przez pryzmat efektywności, czyli uzyskania największych możliwych korzyści dla studentki, ale także dla uczelni: adaptacji realnie wyrów-nujących szanse Marii ze względu na jej niepełnospraw-

ność, osiągnięcia zakładanych efektów kształcenia oraz wykonalności pod względem ekonomicznym. Poszuku-jąc racjonalnych rozwiązań może okazać się niemożliwe spełnienie wszystkich tych kryteriów, np. dana adapta-cja może realnie wyrównywać szanse studentowi, ale jednocześnie powodować niespełnienie kryteriów me-rytorycznych danego kursu prowadzących do osiągnię-cia zakładanych efektów kształcenia. W tym wypadku może stać się oczywistym, że dana osoba nie jest w sta-nie studiować na konkretnym kierunku studiów. W sytu-acji, gdy student rości sobie prawo do nieracjonalnych adaptacji, np.: bardzo kosztownych (gdy istnieją alter-natywne rozwiązania), obniżających kryteria meryto-ryczne, nadmiernie uprzywilejowujących, BON UJ może odmówić dla nich poparcia.

Zasada 5. Utrzymanie standardu akademickiegoAdaptacje studentki powinny być zgodne z wymaga-niami merytorycznymi obowiązującymi wszystkich studentów danego kursu. Zasadniczo więc wszelkie dostosowania powinny dotyczyć kwestii technicznych, organizacyjnych z zachowaniem zakresu merytorycz-nego.

Zasada 6. Adaptacje najbliższe standardowemu prze-biegowi zajęćZastanawiając się nad optymalnym dostosowaniem for-my egzaminów do potrzeb Marii wynikających ze spe-cyfiki jej niepełnosprawności, w pierwszej kolejności należy poszukiwać takich rozwiązań, które byłyby naj-bardziej zbliżone do formy egzaminów obowiązujących wszystkich studentów z jej grupy. Jeśli będą oni musieli przystąpić do egzaminów w formie testowej, w pierw-szej kolejności należy poszukiwać takich adaptacji, które pozwoliłyby tę formę zachować.

7 zasad wsparcia edukacyjnego

Zasada 1. Indywidualizacja: adaptacje procesu studiowania osoby niepełnosprawnej zawsze przygotowywane są w odpowiedzi na jej indywidualne potrzeby edukacyjne wynikające ze specyfiki stanu zdrowia w danym momencie oraz specyfiki danego kur-su, w tym warunków, w jakich się on odbywa.

Zasada 2. Podmiotowość, czyli uwzględnianie autonomii osoby niepełnosprawnej i jej prawa do decydowania o sobie.

Zasada 3. Rozwijanie potencjału osoby niepełnosprawnej w związku ze studiowanym przez nią kierunkiem studiów. Oznacza ono dobór takich adaptacji, które pozwalałyby studentowi nabywać wiedzę i rozwijać praktyczne umiejętności.

Zasada 4. Racjonalność dostosowania, to znaczy proponowanie adaptacji racjonalnych ekonomicznie, skutecznie wyrównują-cych szanse osoby niepełnosprawnej oraz gwarantujących zachowanie standardu akademickiego.

Zasada 5. Utrzymanie standardu akademickiego, czyli przygotowanie adaptacji studiów przy jednoczesnym utrzymaniu kryte-riów merytorycznych obowiązujących wszystkich studentów danego kierunku.

Zasada 6. Adaptacje najbliższe standardowemu przebiegowi zajęć, to znaczy takie, które nie mają charakteru przywilejów dla osoby niepełnosprawnej, ale w sposób racjonalny wyrównywałyby jej szanse w dostępie do oferty kształcenia uznanej za opty-malną na danym kierunku.

Zasada 7. Równe prawa i obowiązki, czyli dbałość nie tylko o realizowanie równych praw dla osób niepełnosprawnych, ale również (dzięki zapewnieniu tych praw) egzekwowanie wypełniania obowiązków studenckich na takim samym poziomie, jak w przypadku studentów bez niepełnosprawności.


Zasada 7. Równe prawa i obowiązkiZaproponowane Marii adaptacje egzaminów pisem-nych będą stanowiły dla niej wyrównanie szans eduka-cyjnych ze względu na niepełnosprawność. Dzięki nim studentka uzyska możliwość zaprezentowania wiedzy w dostępny dla siebie sposób, która powinna być przez wykładowców rzetelnie egzekwowana tak, jak ma to miejsce w przypadku studentów bez niepełnosprawno-ści. Niepełnosprawność nie stanowi w takim wypadku żadnego zwolnienia z realizacji wymagań objętych pro-gramem kształcenia na jej kierunku studiów.

Jakie adaptacje zostały zaproponowane Marii?

Studentka zdecydowała się na zdawanie egzaminów pi-semnych przy użyciu komputera z oprogramowaniem udźwiękawiającym. Odpowiedzi na pytania wpisywała w osobnym dokumencie na komputerze, który został jej wypożyczony na czas egzaminu z BON UJ. Ze względu na czasochłonność egzaminów przeprowadzanych w ten sposób, przyznano jej dodatkowy czas na pracę – o 50% dłuższy w stosunku do pozostałych studentów. Zapro-ponowano jej w związku z tym możliwość ubiegania się o zorganizowanie egzaminów w osobnych pomieszcze-niach, aby bez przeszkód mogła skorzystać z wydłużo-nego czasu. Studentka nie zdecydowała się na tę opcję twierdząc, że chciałaby egzaminy pisać ze wszystkimi zdającymi.

Po uzyskaniu akceptacji prodziekana ds. studenckich BON UJ, za jej zgodą, przesłało wykładowcom/egza-minatorom odpowiednie wskazówki informujące o ro-dzaju strategii egzaminacyjnych Marii. BON UJ zapro-ponowało również osobom egzaminującym studentkę dostosowanie arkuszy egzaminacyjnych do wersji elek-tronicznej współpracującej z programami do odczytu ekranu.

Dzięki podejmowaniu tego typu działań więcej osób niepełnosprawnych może podjąć i ukończyć studia. Jest to wartość nie do przecenienia i dla niej należy po-dejmować wysiłek. Niekiedy jednak, pomimo wielkich nawet starań, sukces nie jest możliwy do osiągnięcia. Nie wszystko da się właściwie dostosować, czasem do-konanie adaptacji pokazuje studentowi, że nie wybrał dobrze kierunku, czasem ktoś decyduje, że nie chce już dłużej studiować. Jest to swego rodzaju porażka, ale ma ona również swoją wartość. Jest nią danie studen-towi możliwości rywalizowania z innymi na równych zasadach oraz bycia w pełni odpowiedzialnym za swoje działania, decyzje i ich skutki. Jest to często pierwsza w życiu szansa zmierzenia się z samym sobą po okresie bezustannego przebywania pod czyjąś opieką i bycia wyręczanym. To ważne doświadczenie, bo przeżyte w obecności mistrzów i przewodników, którymi mogą stać się dla kogoś takiego wykładowcy.

Małgorzata Perdeus – współtwórczyni Biura ds. Osób Niepełnosprawnych Uniwersytetu Jagiellońskiego. Absol-wentka Szkoły Trenerów Metrum w Katowicach oraz Wyższej Szkoły Psychologii Społecznej w Warszawie. Koordy-natorka pakietu zadań w ramach projektu DARe-Learning obejmującego przygotowanie programów szkoleń. Tre-nerka prowadząca warsztaty w zakresie budowania świadomości niepełnosprawności dla nauczycieli akademickich oraz pracowników administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Dagmara Nowak-Adamczyk – konsultantka ds. studenckich w Biurze ds. Osób Niepełnosprawnych UJ, pedagog. Jest członkinią Komisji Ekspertów ds. Osób z Niepełnosprawnością przy Rzeczniku Praw Obywatelskich, współau-torką wielu materiałów edukacyjnych dla nauczycieli akademickich oraz studentów dotyczących równego trakto-wania ze względu na niepełnosprawność. W BON UJ zajmuje się wsparciem edukacyjnym studentów. Przygotowuje pracę doktorską w obszarze nauk społecznych.

Uniwersytet Jagielloński w Krakowie

to najstarszy i zarazem jeden z największych polskich uni-wersytetów, który zakorzeniony w długowiecznej tradycji, ciągle jest dynamicznie rozwijającym się ośrodkiem my-śli humanistycznej i nauk ścisłych, niezmiennie obecnym w czołówce najchętniej wybieranych w Polsce ośrodków akademickich (1. miejsce w Rankingu Szkół Wyższych mie-sięcznika „Perspektywy” i dziennika „Rzeczpospolita” w 2013 r.). Istniejące od 1999 roku Biuro ds. Osób Niepeł-nosprawnych Uniwersytetu Jagiellońskiego pełni rolę cen-trum wsparcia edukacyjnego dla osób z różnymi rodzajami niepełnosprawności oraz tych, których stan zdrowia utrud-nia studiowanie. Misją Biura jest zapewnienie tym studen-tom równego dostępu do oferty dydaktycznej uczelni. Konsekwentnie podejmowane są działania i projekty ma-jące na celu szerzenie informacji na temat edukacji włą-czającej i partycypacji osób niepełnosprawnych w życiu społecznym.

Uniwersytet Piotra i Marie Curie w Paryżu

to uczelnia o profilu techniczno-medycznym, jedna z najlep-szych szkół wyższych tego typu we Francji. Na Uniwersy-tecie funkcjonuje najdłużej działające we Francji Biuro ds. Osób Niepełnosprawnych, które wspiera około 250 stu-dentów. Uniwersytet ten posiada szeroki program wspar-cia absolwentów z niepełnosprawnością, którzy wchodzą na otwarty rynek pracy. Program ten budowany jest we współpracy z dużymi firmami mającymi siedziby w Paryżu.

Uniwersytet Karola w Pradze

jest jednym z najstarszych uniwersytetów na świecie, a za-łożony został przez króla Czech i króla rzymskiego Karola IV. Dziś ma 17 fakultetów, na których studenci mogą zdo-bywać wiedzę w zakresie nauk humanistycznych, ścisłych i medycyny. W ramach Wydziału Humanistycznego funkcjo-nuje Centrum Językowe, które aktywnie pracuje z niepełno-sprawnymi studentami, wykorzystując najnowocześniejsze metody pracy oraz innowacyjne technologie wspierające, szczególnie w nauczaniu języków obcych.

Uniwersytet Arystotelesa w Salonikach

jest największym uniwersytetem w Grecji. Składa się z 12 szkół, które w sumie mają 35 wydziałów, oferując bardzo szeroki wachlarz kierunków i specjalności. W ramach uczel-ni działa Komisja ds. polityki socjalnej i zdrowotnej. Dba ona o równy dostęp studentów niepełnosprawnych do stan-dardowej oferty Uniwersytetu poprzez zapewnienie im niezbędnych do tego celu adaptacji toku zajęć i materiałów dydaktycznych.

O partnerach projektu DARe-Learning



Jan jest studentem l roku ochrony środowiska w trybie stacjonarnym. W szkole nauka przedmiotów ścisłych przychodziła mu z łatwością, z własnej woli pochłaniał wszystko, co mu wpadło w ręce z zakresu szeroko pojętej ekologii. Na razie nie ma sprecyzowanych planów na przyszłość, głównie z tego względu, że zdaje sobie sprawę z konsekwencji swojej niepełnosprawności, ale ochronę środowiska uważa za idealny wybór dla siebie. Ze wzglę-du na problemy neurologiczne, które nabył po wypadku samochodowym w dzieciństwie, ma nieco wolniejsze tempo pracy niż pozostali studenci w grupie. Porusza się o kulach, ale wie, że choć mu to zajmie więcej czasu, bę-dzie w stanie dotrzeć praktycznie wszędzie. Również wolniej mówi, a jego mowa jest trochę niewyraźna. Unika odręcznego pisania, ponieważ jego pismo jest dość nieczytelne: kreśli koślawe, niewyraźne litery, a poza tym ma problem w utrzymaniu pisma w linijkach. Od kiedy skończył podstawówkę przestał uważać to za problem – teraz komputer to jego żywioł. Największych problemów spodziewa się na zajęciach w laboratorium, bo do wykony-wania ćwiczeń potrzebna jest precyzja i sprawność rąk oraz w czasie egzaminów i kolokwiów.

Ty

jesteś wykładowcą odpowiedzialnym za przeprowadzenie kursu z podstaw chemii, obejmującego wykła-dy teoretyczne oraz laboratoria, na których studenci wykonują samodzielnie ćwiczenia i drobne eksperymenty chemiczne. Jest to jeden z przedmiotów wiodących na l roku ochrony środowiska. Twoim zadaniem jest zaadap-towanie czynności wymaganych w ramach toku studiów do zaliczenia przedmiotu, tak aby Jan pomyślnie zdał egzamin końcowy. Jan jest pracowity, staranny i zdolny. Właściwe adaptacje to gwarancja sukcesu, a to jest w Twoich rękach.

Na stronie internetowej www.DAReLearning.eu został umieszczony kurs e-learningowy. Jest on skierowany do nauczycieli akademickich, pragnących podnosić swoje kwalifikacje w zakresie wspierania studentów niepeł-nosprawnych. Stanowi on uzupełnienie i rozszerzenie warsztatów grupowych, których celem jest budowa-nie świadomości niepełnosprawności oraz stworzenie uczestnikom możliwości przedyskutowania i przemy-ślenia prezentowanych postaw dotyczących obecności studentów z niepełnosprawnościami w społeczności akademickiej. Kurs e-learningowy zawiera informacje dotyczące rodzajów niepełnosprawności, problemów

edukacyjnych, jakie mogą one wywoływać oraz metod postępowania, które zmniejszą lub całkowicie zniwelują występujące ograniczenia. W materiale poruszona zosta-ła problematyka zarówno „klasycznych” niepełnospraw-ności, takich jak wzrokowa, ruchowa czy słuchowa, jak też będących skutkiem zaburzeń psychicznych czy chorób przewlekłych wymuszających zmianę stylu życia, a co za tym idzie modyfikację sposobu studiowania. W szkoleniu umieszczono też moduły dotyczące zaburzeń mowy oraz specyficznych trudności w uczeniu się. Oprócz informacji podstawowych uczestnik znajdzie opisy tematów nie-związanych bezpośrednio z problematyką dostępu do

Czym jest szkolenie DARe-Learning?

Małgorzata Perdeus, Biuro ds. Osób Niepełnosprawnych UJ

Wprowadzenie do gry e-learningowej dla nauczycieli akademickich „Jan”

Jana spotykasz po raz pierwszy na wykładzie:

Teks

t: M

ałgo

rzat

a Pe

rdeu

s


wiedzy uniwersyteckiej, ale mających niezwykle istotne znaczenie dla lepszego zrozumienia trudności w funk-cjonowaniu osoby niepełnosprawnej w roli studenta. W tych poszerzających wiedzę artykułach znalazły się między innymi: zasady zachowania się w stosunku do osoby korzystającej z asysty psa, podstawowe informa-cje na temat fenomenu kultury Głuchych oraz sytuacje trudne związane z kontaktem z osobami z zaburzeniami psychicznymi. Podsumowaniem każdego modułu jest quiz sprawdzający wiedzę i umożliwiający dokonanie sa-mooceny przez uczestnika.

Materiał został zaaranżowany w sposób przejrzysty, według schematu powtarzającego się w odniesieniu do każdego opisywanego rodzaju niepełnosprawno-ści. Dzięki temu łatwe jest uchwycenie różnic i podo-bieństw w zakresie potrzeb studentów mających trud-ności edukacyjne, jak również odnalezienie informacji potrzebnych ad hoc, dla osób, które po przejściu kursu zechcą do niego za jakiś czas powrócić w poszukiwaniu rozwiązania konkretnego problemu. Podsumowaniem szkolenia oraz swego rodzaju sprawdzeniem poziomu zdobytej wiedzy jest gra edukacyjna oparta na doświad-

czeniach akademickich 4 studentów. Bohaterowie gry: Jan, Julia, Piotr i Barbara rzeczywiście istnieli, otrzymali wsparcie edukacyjne na swojej uczelni i dzięki temu mo-gli z sukcesem ukończyć studia. Zadaniem uczestnika kursu jest „poprowadzenie” każdego z nich przez jeden z przedmiotów. Zaliczenie przedmiotu przez studenta będzie równoznaczne z zaliczeniem szkolenia DARe-Le-arning przez nauczyciela – uczestnika niniejszego kursu.

Szkolenie DARe-Learning powstało dzięki wsparciu fi-nansowemu z programu „Uczenie się przez całe życie” w oparciu o materiały projektu DARE 2 realizowanego przez Uniwersytet Jagielloński w latach 2009 – 2011. Warsztaty, których program wówczas powstał, były wielokrotnie prowadzone przez instytucje partner-skie tamtego projektu. Doświadczenia te pokazały, że wykładowcy studentów niepełnosprawnych oczekują możliwości korzystania z materiałów dodatkowych, uzupełniających i porządkujących wiedzę w postaci ła-two dostępnej. Kurs e-learningowy spełnia taki wymóg zarówno dla członków grup szkoleniowych, jak i dla tych pracowników uczelni, którzy z różnych względów nigdy na takie spotkanie nie trafią.

Przykładowe ilustracje z kursu e-learningowego dla nauczycieli akademickich

Ilust

racj

e: L

ech

Kola

sińs

ki


W 2007 r. we Francji uchwalono prawo nakładające na uniwersytety nowe obowiązki w stosunku do wszyst-kich studentów i dotyczy ono wspierania ich w znajdo-waniu zatrudnienia. Jeśli chodzi o studentów niepełno-sprawnych, to taki wymóg powstał już na mocy ustawy z roku 2005. Oba te akty prawne tworzą dla Uniwer-sytetu Piotra i Marii Curie w Paryżu (UPMC) priorytet, jakim jest dążenie do jak największego zatrudniania naszych absolwentów. Chciałabym opowiedzieć o tym, jak ten priorytet realizujemy w stosunku do studen-tów niepełnosprawnych. Każdy nasz absolwent ma za sobą doświadczenie kontaktu z pracodawcą dzięki sta-

żom, które są obowiązkowe i student musi je odbyć. Ta praktyka bardzo pomaga w późniejszej adaptacji do potrzeb rynku pracy, ponieważ studenci są świa-domi kompensacji, jakie są im niezbędne, aby dobrze wykonywać swoją pracę. My tutaj w Biurze staramy się oddziaływać w czasie tego stażu na studentów w taki sposób, aby mogli oni maksymalnie podnieść swoją samodzielność. W praktyce oznacza to ścisłą współ-pracę z przedsiębiorstwami, dzięki której możliwe jest poznanie ich wymagań wobec naszych absolwentów i uświadomienie im specyficznych potrzeb osób niepeł-nosprawnych wchodzących na rynek pracy.

Uniwersytet Piotra i Marii Curie w Paryżu – współpraca z biznesem na rzecz zwiększania zatrudnienia

Dr Fabienne Corre-Menguy, Biuro ds. Osób Niepełnosprawnych na Uniwersytecie Piotra i Marii Curie w Paryżu

Prezentacja kursu e-learningowego „Space of Inclusion”, 28 lutego 2013 r., Biuro ds. Osób Niepełnosprawnych UJ. Na zdjęciu od lewej Gerard Lefranc, dyrektor działu zajmującego się problematyką niepełnosprawności w firmie Thales, dr Fabienne Corre-Menguy, kierowniczka Biura ds. Osób Niepełnosprawnych UPMC i Maria Gawron-Zaborska, tłumaczka języka francuskiego

fot.

Anna

Woj

nar


Następnie pracujemy indywidualnie ze studentami, aby zwiększać ich umiejętności i dopasowywać je do wymo-gów, jakie będą im stawiać przedsiębiorcy. Często są to przedsiębiorstwa, z którymi współpracujemy, a więc ta praca ze studentami ma duży sens. Nie oznacza to jed-nak, że nie mamy żadnych problemów z firmami. Jednym z większych wyzwań jest to, że menedżerowie chcą za-trudniać absolwentów niepełnosprawnych, ale takich, którzy ich zdaniem nie generują problemów, czyli osoby z lekkim i umiarkowanym stopniem niepełnosprawności. Staramy się ich przekonać, że osoby ze stopniem znacz-nym też mogą dobrze i efektywnie pracować. W niektó-rych firmach, jak np. w Thales Group, są już jednostki zajmujące się niepełnosprawnością i wtedy łatwiej jest przekonać przedsiębiorstwo, że osoby ze znacznym stop-niem niepełnosprawności mogą dla firmy stanowić cenny kapitał. Wynika to z tego, że w firmach, w których funk-cjonują tego typu jednostki świadomość menedżerów jest z reguły wyższa.

Firmy francuskie, podobnie jak to jest w Polsce, płacą kary, jeśli nie zatrudniają przynajmniej 6% osób niepeł-nosprawnych. Jednak firma może przeznaczyć te środki na kreowanie polityki, która doprowadzi do zwiększenia zatrudnienia lub na inne działania służące temu celowi. Może to być współpraca z uczelnią i dopasowywanie programów staży do wymogów takiej firmy. Wówczas podpisuje ona umowę z Agefiph1 , Ministerstwem Pracy oraz swoimi związkami zawodowymi. Umowa ta określa charakter działań, jakie mają być podjęte i ilość środków finansowych na nie przeznaczonych. Nasz Uniwersytet zdecydował się na wybranie pięciu przedsiębiorstw, któ-re od dłuższego czasu mają swoją politykę w zakresie za-trudniania osób niepełnosprawnych. Są to wspomniana już Thales Group, BNP Paribas Bank, Électricité de France (EDF), Shneider Electric i Total. Firmy te przekazują uczel-ni środki finansowe, które są przeznaczane na wsparcie studentów, a w szczególności na zwiększanie ich kompe-tencji przydatnych później na rynku pracy.

W ramach współpracy z przedsiębiorstwami staramy się organizować na ich terenie spotkania ze studentami, ponieważ służą one zapoznaniu się z praktyczną stroną funkcjonowania firm. Studenci bardzo sobie te spotkania cenią. Pieniędzy tych możemy też użyć, aby zatrudnić oso-by, które pomogą nam realizować założenia umowy z fir-mami, co przekłada się na kolejne korzyści dla studentów mogących dzięki temu uzyskać szybsze i efektywniejsze wsparcie. Wreszcie, możemy skorzystać z tych środków i kupić studentom drogi sprzęt specjalistyczny, co bez ta-kich pieniędzy byłoby trudne lub niemożliwe.

Umowy te pozwalają nam również współpracować z fir-mami w bardziej ogólnym wymiarze i tworzyć różnego rodzaju projekty dotyczące niepełnosprawności i zatrud-

1 Agefiph – francuski odpowiednik polskiego Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych.

nienia. Mogą to być projekty międzynarodowe jak ten re-alizowany z Thales Group i Uniwersytetem Jagiellońskim w zakresie podnoszenia świadomości niepełnosprawno-ści wśród menedżerów2. Wiedza z tej dziedziny jest im bardzo potrzebna i dlatego takie inicjatywy są istotne i pomagają nam oddziaływać na tych, którzy potem mogą podjąć pozytywną decyzję o zatrudnieniu osoby niepeł-nosprawnej i włączeniu jej do swojego zespołu pracow-ników. Firmy cenią sobie te umowy, bo wiedzą, że czegoś mogą się od nas nauczyć i my zresztą także się od nich uczymy. Tego typu umowy z przedsiębiorstwami nie ozna-czają, że Ministerstwo Szkolnictwa Wyższego i Badań Na-ukowych za pośrednictwem uczelni korzysta wyłącznie ze środków finansowych firm i przestaje brać odpowie-dzialność za wsparcie studentów niepełnosprawnych. Oznacza to jedynie, że uczelnie mają do dyspozycji kolej-ne źródło finansowania specyficznych potrzeb studen-tów, które z natury rzeczy są bardziej kosztowne oraz działań mających zapewnić w przyszłości pracę absol-wentom niepełnosprawnym. Cel długofalowy jest zatem ambitny, zwłaszcza jeśli mówimy o osobach ze znacznym stopniem niepełnosprawności lub na przykład z proble-mami psychicznymi. To są dwie bardzo trudne grupy i ich obecność na rynku pracy jest wciąż bardzo mała. Zmie-nia się to niestety powoli, ale idzie w dobrym kierunku, między innymi dzięki takiej współpracy jak naszej uczelni z firmami, kampaniom społecznym i wynikającym z takich działań zmianom postaw i utartych schematów myślenia.

2 Mowa o szkoleniu e-learningowym „Space of Inclusion” otwartym dla wszystkich zainteresowanych pod adresem www.SpaceOfInclusion.eu.

dr Fabienne Corre-Menguy

fot.

P. K

itmak

er


Niestety, trwający obecnie kryzys nie pomaga działaniom na rzecz zwiększania poziomu zatrudnienia absolwen-tów niepełnosprawnych oraz stanowi duże utrudnienie w znalezieniu pracy przez młode osoby pełnosprawne. To jest ogromnie trudny czas dla wszystkich naszych ab-solwentów wchodzących na rynek pracy, może jedynie poza tymi, którzy kończą matematykę, fizykę i chemię. Wracając do absolwentów z niepełnosprawnością, wy-stępuje jeszcze jedna trudność w ich zatrudnianiu – jest to moment, w którym duże firmy zlecają to zadanie podwy-konawcom. Podnajmowane firmy specjalizujące się w HR, dokonujące wyboru pracowników raczej nie mają wystar-czającej świadomości i wiedzy o niepełnosprawności, co przekłada się na brak zaangażowania w tym kierunku. Występuje też takie zjawisko, że nie wszyscy studenci mó-wią nam o swoich planach zawodowych i chcą samodziel-nie wyszukiwać sobie możliwości rozwoju i zatrudnienia, co traktują jako szansę dla siebie, a my odczytujemy to jako efekt naszych starań o zwiększenie ich umiejętności społecznych.

Bez względu na opisane powyżej trudności, które uwarunkowane są czynnikami obiektywnymi jak kryzys lub brak świadomości i bariery mentalne, zatrudnianie osób z różnorodnymi niepeł-nosprawnościami jest dla nas bardzo istotne i wszystko wska-zuje na to, że proces ten zaczyna przebiegać w pozytywnym kierunku. Spodziewamy się, że nasze starania wraz ze środkami finansowymi przezna-czanymi na ten cel przez francuskie państwo oraz firmy prywatne pozwolą nam w najbliższych latach poważnie się do tego celu zbliżyć. Mamy też nadzieję, że pomoże to nie tylko absolwentom, którzy obecnie kończą Uni-wersytet Piotra i Marii Curie w Paryżu, lecz również tym, którzy ukończyli naszą uczelnię wcześniej, ale wciąż nie mają pracy. Wiemy też, że niezależnie od naszych starań, Ministerstwo Pracy we Francji podejmuje szereg innych działań na rzecz zatrudnienia. Wydaje się nam, że ich wie-

lość i różnorodność spowoduje większe zainteresowanie ogółu obywateli tym problemem, co przełoży się z kolei na szerszą wiedzę menedżerów, a co za tym idzie, na zwiększanie poziomu zatrudnienia osób niepełnospraw-nych na otwartym rynku pracy.

Staramy się też podejmować działania promujące ten kierunek myślenia i organizujemy coroczne konferen-cje, na których dyskutowane są kwestie odnoszące się do zatrudnienia osób z różnorodnymi niepełnospraw-nościami. Cieszę się, że w tym roku nasza konferencja połączona była z Dniem Równego Traktowania (z ang. Equality Awareness Day) organizowanym w ramach pro-jektu DARe-Learning, co spowodowało, że nabrała ona międzynarodowego charakteru i można było wymienić się doświadczeniami dotyczącymi zatrudnienia osób nie-pełnosprawnych we Francji i w Polsce, i porównać oba

systemy wsparcia. To dobrze, że było tak wiele pytań dotyczących tej kwestii, a także duże zainteresowa-nie naszym polsko-francuskim kur-sem zwiększającym świadomość menedżerów przedsiębiorstw w zakresie niepełnosprawności. Coraz więcej osób i firm intere-suje się tą problematyką i są tego różne przyczyny, ale samo zjawi-sko jest niezmiernie pozytywne.

Niezależnie od dyskusji i wymiany doświadczeń, podczas Dnia Rów-

nego Traktowania, który miał miejsce 28 stycznia 2013 roku, odbywały się rozmaite prezentacje o funkcjono-waniu osób z różnorodnymi niepełnosprawnościami na studiach i w miejscu pracy. Przybliżały one zwiedza-jącym tę tematykę oraz pozwalały na spotkanie pomię-dzy studentami, ich nauczycielami oraz potencjalnymi pracodawcami zarówno z dużych firm np. Thales Group, jak i z tych mniejszych. Dzięki projektowi DARe-Learning nasza coroczna konferencja i kampania zwiększająca świadomość niepełnosprawności były bogatsze i zgro-madziły większą niż zwykle liczbę uczestników.

Dr Fabienne Corre-Menguy – tytuł doktora w dziedzinie biologii-fizjologii i biologii molekularnej zdobyła w 1995 r. (na Uniwersytecie Piotra i Marii Curie w Paryżu). Jest wykładowczynią i badaczką na Uniwersytecie Piotra i Marii Cu-rie w Paryżu od 1997 r. Obecnie kieruje Biurem ds. Osób Niepełnosprawnych na UPMC. Członkini grup eksperckich ds. wsparcia osób niepełnosprawnych dla francuskiego Ministerstwa Szkolnictwa Wyższego i Badań Naukowych oraz Ministerstwa Edukacji, międzyresortowego konsorcjum ds. niepełnosprawności.

Zatrudnianie osób z różnorodnymi niepełnosprawnościami jest dla nas bardzo istotne i wszystko wskazuje na to, że proces ten zaczyna przebiegać w pozytywnym kierunku.


Sześć lat temu przyszła do mnie niesłysząca studentka i zupełnie nie wiedziałam, co mam z nią zrobić. Zaczę-łam poszukiwać informacji o możliwościach uczenia osób z trudnościami w słyszeniu języka angielskiego i w ten sposób trafiłam do Centrum Nauczania Języ-ków Obcych dla osób niesłyszących i słabosłyszących na Uniwersytecie Karola w Pradze. Problemem było dla mnie jednak to, że mając kwalifikacje w zakresie uczenia języka, nie miałam jednocześnie kompetencji do uczenia osób niesłyszących, co wymagało dodatko-wego szkolenia. Uczenie języka tej grupy osób jest bo-wiem całkowicie inne i zależy w dużej mierze od tego, czy stracili oni słuch, czy byli niesłyszący od urodzenia, czy mieli niesłyszących rodziców i czy posługują się językiem migowym, czy nie. Wszystkie te kwestie wy-magają zrozumienia i dodatkowej wiedzy, a także do-świadczenia, jeśli chce się to robić dobrze. Ja zbierałam takie doświadczenie przez pół roku, a następnie mia-

łam u siebie na zajęciach wizytę nauczycieli z Uniwersy-tetu Gallaudeta w Waszyngtonie1, którzy podzielili się ze mną wieloma cennymi uwagami i dali wskazówki, co powinnam robić dalej tak samo, a co zmienić. Następ-nie pojechałam sama na Uniwersytet Gallaudeta, gdzie przez trzy tygodnie doskonaliłam się we wciąż nowym dla mnie obszarze wiedzy obserwując zajęcia z języka angielskiego dla studentów niesłyszących i słabosły-szących. Później miałam jeszcze okazję do podobnej wizyty w Wielkiej Brytanii, a dokładnie w Bristolu.

Wszystkie te doświadczenia były bardzo cenne dla mnie osobiście i naszego Centrum. Uczenie tej grupy studen-

1 Uniwersytet Gallaudeta w Waszyngtonie – to uczelnia znana z programów edukacyjnych i badań naukowych dotyczących języka i kultury Głuchych. Termin „Głuchy” odnosi się do grupy osób, dla której język migowy jest pierwszy lub preferowany w procesie komunikacji.

Uniwersytet Karola w Pradze – język angielski podstawą sukcesu zawodowego

Marie Dolezalova, Centrum Nauczania Języków Obcych dla osób niesłyszących i słabosłyszących na Uniwersytecie Karola w Pradze

Dzień Równego Traktowania (Equality Awareness Day) w Pradze, 6 maja 2013 r.

fot.

Dag

mar

a N

owak

-Ada

mcz

yk


tów jest dla nauczyciela rozwijające, ponieważ musi on zweryfikować wiele dotychczasowych zasad i przyzwy-czajeń oraz być bardzo plastycznym. Używało się jakiejś metody przez długi czas i tu nagle trzeba sobie powie-dzieć, że coś nie działa i należy to zmienić. Osoby nie-słyszące bardzo wiele na przykład budują na strukturze języka migowego, która jest zupełnie inna niż gramatyka języka angielskiego, co wprowadza wiele zamieszania w próbie przekazania jej, a studenci często błędnie uży-wają różnych konstrukcji gramatycznych i mylą słowa. Im bardziej zrozumie się więc strukturę języka migowe-go oraz związane z nim uwarunkowania natury kultu-rowej, tym lepsze efekty można osiągnąć ucząc języka obcego. Bardzo ważna jest też motywacja, bo studenci najczęściej nie rozumieją dlaczego mają się uczyć jakie-goś obcego języka i trzeba umieć dobrze ich zmotywo-wać. Dlatego w naszym Centrum używamy nowinek technologicznych, tablicy interaktywnej, korzystamy z wielu, a nie tylko jednej książki, w tej chwili używamy także iPodów. Dobrą motywacją jest też pokazywanie studentom, że znajomość języka angielskiego może da-wać im szansę na coś, co w innym wypadku jest niemoż-liwe. Bardzo wiele informacji i wszelkiego „Know How” istnieje po prostu w języku angielskim i jeśli przykłado-wo wybierają chemię jako przedmiot swoich zaintere-sowań, to muszą umieć czytać materiały z tej dziedziny wiedzy po angielsku. Taki sposób przekonywania ich do nauki języka jest moim zdaniem dość skuteczny.

Niestety, nie wszystkie luki w edukacji osób niesłyszą-cych da się nadrobić na uczelni i myślę, że podobne odczucia mają koleżanki i koledzy z wielu uniwersyte-tów. Osoby z niepełnosprawnością słuchową wynoszą często ograniczoną wiedzę o świecie z wcześniejszych poziomów edukacji i na nich dużo się powinno zmienić, aby student przychodzący na uniwersytet mógł w pełni

korzystać z jego oferty, którego misją jest kształcenie, a nie naprawianie luk w systemie edukacji na niższych szczeblach. To też jest coś, czego się nauczyłam dzięki pracy w naszym Centrum, że być może warto te wnio-ski i doświadczenia przekazywać szkołom w nieco inny niż do tej pory sposób. Może organizowanie konferencji i mówienie, że coś nie gra na tych poziomach edukacji to za mało i trzeba po prostu stworzyć jakiś nowy system współpracy praktycznej pomiędzy uczelnią a szkołami, i właśnie nad tym się teraz zastanawiamy. Może to mieć wpływ na zwiększenie liczby studentów niesłyszących na uniwersytecie, bo teraz jest ich bardzo mało i z tego co wiem, Uniwersytet Karola nie stanowi w tych staty-stykach wyjątku wśród uczelni europejskich.

Dlatego udział w projekcie DARe-Learning był dla na-szej uczelni tak ważny, ponieważ dawał szansę na odpowiednie nagłośnienie tego problemu i głębsze nawiązanie współpracy z nauczycielami z niższych szczebli edukacji. Dobrze się stało, że tak wiele mate-riałów edukacyjnych wypracowanych w projekcie zo-stało opublikowanych na portalu www.DAReLearning.eu i że są one już dostępne w tak wielu językach. Jest tam też sporo tekstów dotyczących kształcenia osób z niepełnosprawnością słuchową. Wielu niesłyszących studentów brało udział w Dniu Równego Traktowania (Equality Awareness Day), jaki odbył się na Uniwersy-tecie Karola w maju tego roku. Byli widoczni pośród du-żej liczby uczestników tego wydarzenia, które współ-organizował studencki samorząd, co też pokazuje, że idea łączenia się bez względu na niepełnosprawność, wiek, przekonania i pochodzenie jest bliska naszej spo-łeczności akademickiej. Wszyscy doskonale się bawili, a niezależnie od tego uczyli, ponieważ na stoiskach można było otrzymać rozmaite materiały edukacyjne, w tym materiały projektu DARe-Learning.

Dzień Równego Traktowania w Pradze, 6 maja 2013 r.

fot.

Mał

gorz

ata

Perd

eus

Marie Dolezalova – zastępczyni kierownika Centrum Nauczania Języków Obcych na Uniwersytecie Karola. Prowadzi do-radztwo dla studentów niepełnosprawnych oraz uczy języka angielskiego studentów niesłyszących. Często występuje na Uniwersytecie Gallaudeta w Waszyngtonie, skąd czerpie wiele inspiracji i pomysłów do swojej pracy ze studentami.


Komisja ds. polityki socjalnej i zdrowotnej na Uniwersy-tecie Arystotelesa w Salonikach została założona w 1997 r. w celu wspierania studentów od strony społecznej. Na początku były to głównie spotkania, debaty i dysku-sje członków Komisji, a konkretne działania nastąpiły nieco później. Jedną z ważnych akcji, która istnieje do dzisiaj jest oddawanie krwi odbywające się trzy razy do roku. Chodzi nam w tej inicjaty-wie o budowanie solidarności wśród członków naszej spo-łeczności akademickiej. Z roku na rok akcja ta motywuje coraz większe grono i przyłączają się do niej kolejne osoby. Jed-nak obecnie większość działań Komisji jest skierowanych na wsparcie studentów z różne-go rodzaju niepełnosprawno-ściami. Oferujemy na przykład usługi transportowe dla studentów mających problemy z poruszaniem się, materiały elektroniczne i brajlowskie dla studentów niewidomych czy tłumaczenia w języku migowym dla studentów niesłyszących. Na początku z usług tych korzystało bardzo niewiele osób, ale teraz liczba ta znacznie wzrosła. To jest ciekawe zjawisko,

ponieważ jeśli uniwersytet nie ma takiej oferty, nie ma też lub prawie nie ma studentów niepełnosprawnych, a jeśli się otworzy na ich potrzeby, to nagle okazuje się, że mogą oni bez większych przeszkód studiować i przy-chodzą na uczelnię. W ostatnim czasie Uniwersytet za-czął też oferować studentom wsparcie psychologiczne podobne do tego, jakie proponowane jest na Uniwer-

sytecie Jagiellońskim. Studentów doświadczających różnego ro-dzaju problemów psychicznych lub adaptacyjnych jest bowiem coraz więcej, a pomocy dla nich coraz mniej w związku z wszech-ogarniającym nasz kraj kryzysem. Wszelkiego rodzaju wsparcie dla tej grupy osób zostało bardzo ograniczone. Brakuje nawet pie-niędzy na leki i ludzie ci sami mu-

szą za nie płacić. Wsparcie dla osób z innymi niepełnosprawnościami jest także zredukowa-ne. Trudniejszy jest dostęp do szpitali i jakiejkolwiek re-habilitacji.

Należy tu więc podkreślić, że dzięki projektowi DARe-Learning mogliśmy podjąć działania, które być może

Uniwersytet Arystotelesa w Salonikach – polityka społeczna jest ważna

Paschalina Kyrgiafini, Komisja ds. polityki socjalnej i zdrowotnej na Uniwersytecie Arystotelesa w Salonikach

Dzień Równego Traktowania w Salonikach, 23 maja 2013 r.

Dzień Równego Traktowania pokazał, że uczenie savoir-vivre’u wobec osób niepełnosprawnych jest potrzebne bardzo wielu pracownikom uczelni.

fot.

Anna

Bar

cik


nie byłyby możliwe ze względu na sytuację w Grecji, a projekt spowodował, że do nich doszło. Chciałam tu w szczególności wymienić organizowanie seminariów w zakresie budowania świadomości niepełnosprawności dla studentów medycyny, co uważamy za zadanie bar-dzo istotne. Projekt nas po prostu do tego zainspirował i dostarczył wielu materiałów edukacyjnych, za które nie trzeba płacić. Pomyśleliśmy, że to jest ważne, aby mło-dzi lekarze mieli wiedzę o niepełnosprawności nie tylko od strony medycznej, ale także społecznej, codzienne-go funkcjonowania osób z różnymi niepełnosprawno-ściami i właściwego podejścia do nich, kiedy pojawią się w gabinecie lekarskim. Chcemy ich uczyć, jak zachować się w stosunku do osoby niewidomej w sytuacji, kiedy trzeba jej pobrać krew, jak wyjaśnić takiej osobie, co i jak za chwilę będzie robione, w jaki sposób skomunikować się z osobą niesłyszącą lub jak zastosować niektóre pro-cedury medyczne w przypadku osoby poruszającej się na wózku. Studenci naszej szkoły medycznej bardzo się tym tematem zainteresowali i pierwsze ich wrażenia są niezwykle pozytywne. Uznali, że takiej wiedzy bardzo im brakowało i że może ona być w ich pracy bardzo uży-

teczna. W związku z tak dobrym odbiorem tych semina-riów zamierzamy je kontynuować w przyszłych latach.

Zresztą Dzień Równego Traktowania pokazał, że ucze-nie savoir-vivre’u wobec osób niepełnosprawnych jest potrzebne bardzo wielu pracownikom uczelni, nie tyl-ko studentom medycyny. Cieszymy się, że prezentacja czy właściwie show, jakie dali podczas tego wydarze-nia Katie i Paul zaangażowani w kampanię „Disabled Access Friendly”1 tak ogromnie się podobało, a jedno-cześnie pokazywało uczestnikom, jak bardzo niesto-sowne mogą być niektóre zachowania. Cieszymy się też, że nasi pracownicy mogli wysłuchać wielu innych prezentacji dotyczących niepełnosprawności ze stro-ny naszych prelegentów, jak i kolegów z Uniwersytetu Jagiellońskiego. Była to ciekawa okazja do porównania sposobów wspierania studentów niepełnosprawnych na obu uczelniach i wymiany doświadczeń w tym zakre-sie, a także przekonania się, że sama idea włączania tych studentów do standardowego procesu kształcenia jest żywa i wciąż się rozwija. Mam nadzieję, że żaden kryzys tego procesu nie zatrzyma.

Paschalina Kyrgiafini – inżynier chemik na Uniwersytecie Arystotelesa w Salonikach, gdzie jest odpowiedzialna za transport studentów, pomaga także przy akcjach oddawania krwi oraz działaniach Centrum Wsparcia Psychologicz-nego.

1 Mowa o kampanii mającej na celu zwiększanie świadomości dotyczącej problematyki osób niepełnosprawnych ruchowo po-przez nauczanie języka angielskiego jako języka obcego. Więcej na stronie: www.disabled-accessfriendly.com.


Dzień Równego Traktowania (z ang. Equality Awareness Day) organizowany przez cztery ośrodki uniwersyteckie (Pragę, Paryż, Saloniki i Kraków) w ramach projektu DA-Re-Learning na Uniwersytecie Jagiellońskim odbył się 7 czerwca 2013 roku w Muzeum Uniwersytetu Jagielloń-skiego – Collegium Maius pod hasłem „Dotknij kultury”. Ideą wydarzenia było zbliżanie do siebie różnych grup społecznych bez względu na różnice takie jak niepełno-sprawność, wiek, przekonania czy pochodzenie. Dzień obfitował w liczne ciekawe wystawy prezentujące roz-maite adaptacje dla osób niewidomych. Jedną z nich

była przygotowana w dwóch wymiarach wystawa dzieł polskiego malarza przełomu XIX i XX wieku, przedsta-wiciela polskiego symbolizmu Jacka Malczewskiego. Oprócz pięciu oryginalnych płócien z cyklu „Rusałek” artysty zostały zaprezentowane odpowiadające im ada-ptacje w grafice dotykowej wykonane w technice lino-rytu przez Lecha Kolasińskiego, absolwenta Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. Dzięki temu osoby niewido-me mogły się z nimi bezpośrednio zapoznać poprzez do-tyk. Formie tej towarzyszyły niezwykle plastyczne opisy Róży Książek-Czerwińskiej, historyka sztuki, które są funda-

Dzień Równego Traktowania na Uniwersytecie Jagiellońskim

Ireneusz Białek, Marta Bylica, Biuro ds. Osób Niepełnosprawnych UJ

Konferencja prasowa, Libraria w Collegium Maius, przy mikrofonie Prof. Krzysztof Stopka, Dyrektor Muzeum UJ

Michał Rusinek, Prezes Fundacji Wisławy Szymborskiej wręcza adapta-cję medalu Nagrody Nobla Wisławy Szymborskiej Prof. Krzysztofowi Stopce, Dyrektorowi Muzeum UJ

Malwina Antoniszczak prezentuje adaptacje dla osób niewidomych wykonane przez studentów Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie

Partnerzy projektu DARe-Learning zwiedzają wystawę przygotowaną przez studentów wzornictwa UP w Krakowie

fot.

Jerz

y Sa

wic

z


mentalne dla poznawania twórczości malarskiej przez oso-by z niepełnosprawnością wzroku.

Ogromną popularnością cieszyła się także adaptacja meda-lu Nagrody Nobla Wisławy Szymborskiej, wykonana przez Lecha Kolasińskiego na okoliczność wydarzenia „Dotknij kultury” za zgodą Komitetu Noblowskiego w Oslo. Ada-ptacja medalu została przygotowana do poznawania do-tykowego i w ten właśnie sposób zapoznawały się z nią zarówno osoby niewidome, jak i widzące. W Stubie Com-munis, legendarnej jadłodajni profesorskiej w Collegium Maius, odbyło się spotkanie z córkami Juliana Antonisza (Antoniszczaka), znanego reżysera eksperymentalnych animacji filmowych, kompozytora, konstruktora i wyna-

lazcy. Panie Sabina i Malwina Antoniszczak z pasją opo-wiadały o twórczości ojca i prezentowały najciekawsze z zachowanych wynalazków, między innymi Chropograf Skaningowy, czyli urządzenie tworzące obrazy dla osób niewidomych. Zaprezentowały również repliki rekwizytów z „Filmu o sztuce… (biurowej)” jak plasterek cytryny wielo-razowego użytku czy „pieczątka włosiowa” oraz przykła-dy chropografik, czyli obrazów do odczytywania palcami stworzonych przy użyciu Chropografu Skaningowego.

Swoje adaptacje przedstawili także studenci wzornictwa Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie. Pod okiem pani Malwiny Antoniszczak opracowali oni szereg intere-sujących przedmiotów, których można teraz dotykać, na

Makiety dla osób niewidomych przygotowane przez studentów wzornictwa Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie

Prezentacja replik i makiet wybranych cennych eksponatów znajdujących się w zbiorach Muzeum UJ

Prezentacja cyklu obrazów Jacka Malczewskiego „Rusałki” przez Różę Książek-Czerwińską, historyka sztuki w Muzeum UJ


przykład puchar Aleksandra Jagiellończyka i widoczną na nim wyraźnie pogoń litewską. Natomiast w malow-niczej przestrzeni uniwersyteckiej, na Dziedzińcu Huta, studenci geologii Uniwersytetu Jagiellońskiego prezen-towali rozmaite skały i minerały zastygłe w lawie oraz wyjaśniali meandry życia zaklętego od milionów lat w kamieniu.

Ukoronowaniem Dnia Równego Traktowania na Uni-wersytecie Jagiellońskim był wieczorny kameralny kon-cert na pięknym dziedzińcu uniwersyteckiego muzeum, gdzie wystąpił światowej sławy trębacz jazzowy Tomasz Stańko, który na swojej ostatniej płycie „Wisława” za-warł utwory inspirowane twórczością Wisławy Szym-

borskiej. Tomasz Stańko zagrał w duecie z krakowskim pianistą Dominikiem Wanią. Fantastyczna akustyka dzie-dzińca Collegium Maius i niezwykła atmosfera tworzo-na przez historię i skarby kultury zgromadzone w tym miejscu stanowiły znakomite tło do kontemplacji wspa-niałej muzyki Tomasza Stańki. Jednak doszły do tego jeszcze niesamowite efekty przyrodnicze – wraz z pierw-szymi dźwiękami trąbki i fortepianu rozpoczęła się burza. Uczestnicy szybko otrzymali przeciwdeszczowe peleryny i krótki deszcz nie przeszkodził w odbiorze muzyki, ale nadał jej wraz z piorunami dodatkowej mocy i swoistej wymowy. Wszystko to sprawiło, że osoby uczestniczące w wydarzeniu „Dotknij kultury 2013” długo nie zapomną wrażeń z tego pięknego wieczoru.

fot.

Jerz

y Sa

wic

z

Wystawa „Dotykając Ziemi” przygotowana przez Muzeum Geologiczne Instytutu Nauk Geologicznych UJ

Koncert „Dotknij kultury 2013”: Tomasz Stańko i Dominik Wania

Uczestnicy koncertu przed i w czasie burzy na dziedzińcu Collegium Maius

Konstelacja Lwa

To jedne z kluczowych pytań, które w 2009 roku zada-liśmy sobie ponownie jako pracownicy Biura ds. Osób Niepełnosprawnych podejmując się rozbudowy syste-mu wsparcia edukacyjnego studentów UJ z trudnościa-mi w zakresie zdrowia psychicznego. Wiedzieliśmy już wówczas, w jaki sposób dostosowywać proces kształ-cenia do potrzeb tej grupy studentów, czyli jak organi-zować im kursy oraz warunki egzaminowania w formie dostosowanej do ich indywidualnej sytuacji zdrowotnej oraz uwzględniającej kryteria merytoryczne na danym kierunku studiów. Działaliśmy w ten sposób od kilku lat podejmując współpracę z wykładowcami, bez udziału których włączanie studentów niepełnosprawnych oraz z trudnościami w zakresie zdrowia psychicznego do głównego nurtu kształcenia akademickiego nie byłoby możliwe. Obserwowaliśmy coraz większą liczbę studen-tów, którzy ze względu na stan zdrowia psychicznego zgłaszali się po wsparcie do Biura. Część potrzebowała pilnego dostosowania warunków na uczelni, część pod-jęcia lub kontynuowania specjalistycznego leczenia psy-chiatrycznego w placówkach służby zdrowia. Zdarzało się jednak często, że studenci zgłaszali się do Biura póź-no, kiedy nasze możliwości wspierania ich w studiowa-niu były już mocno ograniczone. Chcieliśmy tę sytuację odmienić i sprawić, aby możliwie jak najwięcej studen-tów z zaburzeniami psychicznymi mogło kontynuować

naukę, co więcej – studiować efektywniej. Byliśmy prze-konani, że pomimo widocznego wzrostu liczby osób zgłaszających się do Biura po wsparcie, w ostatnich dwóch latach studentów doświadczających tego typu trudności jest na Uniwersytecie Jagiellońskim o wie-le więcej i będzie ich więcej w niedalekiej przyszłości1. Przekonanie to zbudowaliśmy w oparciu o statystyki uczelniane i dane epidemiologiczne dotyczące zabu-rzeń psychicznych oraz prognozy Światowej Organizacji Zdrowia. Te ostatnie pokazywały i pokazują, że niemal połowa populacji na całym świecie doświadcza trudno-ści w obszarze zdrowia psychicznego2, a do roku 2030 depresja będzie stanowiła po HIV/AIDS jedno z najwięk-szych wyzwań w skali globalnej3.

1 Liczba studentów doświadczających trudności psychicznych, którzy oficjalnie ujawnili się z tego powodu na uczelni, stanowi obecnie około 1/4 studentów zarejestrowanych w Uniwersyte-cie jako osoby niepełnosprawne/z trudnościami zdrowotnymi. To najliczniejsza grupa studentów zgłaszająca się do Biura ds. Osób Niepełnosprawnych UJ po wsparcie w procesie dydak-tycznym.2 Światowa Organizacja Zdrowia, Gender and women’s health. Dane dostępne na stronie www.who.int/mental_health/preven-tion/genderwomen/en/ – stan na dzień 18.11.2012 r. 3 www.plosmedicine.org/article/info:doi/10.1371/journal.pmed.0030442 – stan na dzień 18.11.2012 r.

Stacja Konstelacja

Dagmara Nowak-Adamczyk, Biuro ds. Osób Niepełnosprawnych UJ

Jak efektywnie studiować, gdy pojawiają się lub nasilają trudności w obszarze zdrowia psy-chicznego, które niekorzystnie wpływają na wywiązywanie się przez studentów z obowiązków akademickich? Jakie podjąć działania, by spróbować te trudności ograniczyć? W jaki sposób zachęcić studentów do ujawniania się na uczelni, aby w odpowiednim momencie mogli skorzy-stać z właściwego wsparcia?


www.KonstelacjaLwa.pl

Konstelacja Lwa

Z myślą o studentach, którym zaburzenia psychiczne utrudniały uczenie się i wywiązywanie z obowiązków na uczelni, rozpoczęliśmy w roku akademickim 2010/2011 realizację programu „Konstelacja Lwa”. W jego ramach zaoferowaliśmy grupie studentów m.in. cykl indywi-dualnych spotkań z psychologiem, dopasowanych do potrzeb związanych ze stanem zdrowia i sytuacją na uczelni. Stworzyliśmy internetową platformę dostępną wszystkim użytkownikom, gdzie zamieściliśmy pakiet materiałów edukacyjnych dotyczących problematy-ki zdrowia psychicznego w środowisku uczelnianym, w tym wydaną przez nas książkę „Moja wędrówka” prezentującą refleksje studentów i wykładowców o chorobie psychicznej i studiowaniu. Po zakończeniu finansowania „Konstelacji Lwa” ze środków Unii Euro-pejskiej (Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki) spo-tkania z psychologiem wspierające studentów w ucze-niu się i studiowaniu zostały włączone do oferty Biura jako program „Leo”. W ramach „Konstelacji Lwa” pod-jęliśmy również na uczelni działania promujące zdrowie psychiczne i podkreślające ogromną rolę środowiska akademickiego w procesie zdrowienia studentów. Nie-mal równolegle rozpoczęliśmy prace nad warsztatami dla nauczycieli akademickich w obszarze świadomo-ści niepełnosprawności, które stanowiły podstawę do opracowywanych przez nas dzisiaj szkoleń metodą blended learning w ramach projektu DARe-Learning.

Te działania przyczyniły się do wzrostu liczby studen-tów poszukujących na uczelni wsparcia ze względu na doświadczane trudności w obszarze zdrowia psychicz-nego. Wśród nich zaczęły coraz częściej pojawiać się osoby z rozpoznanymi zaburzeniami psychicznymi i te, których samopoczucie psychiczne niekorzystnie wpły-wało na studiowanie, a które wcześniej nie poszukiwały z tego powodu wsparcia specjalistycznego. W ostatnim roku akademickim otrzymywaliśmy coraz intensywniej sygnały z uczelni świadczące o potrzebie wsparcia psy-chologicznego dla studentów i pracowników, których sytuacja wymagałaby rozmowy z odpowiednio przygotowaną osobą.

Biorąc pod uwagę stan rzeczy Prorektor UJ ds. dydak-tyki, prof. dr hab. Andrzej Mania podjął decyzję o reali-zacji kolejnej inicjatywy na rzecz profilaktyki zdrowia psychicznego pod nazwą „Stacja Konstelacja”.

Czym jest Stacja Konstelacja?

To program skierowany do całej społeczności akade-mickiej UJ, powstały przy współpracy czterech jed-nostek uczelni: Fundacji „Bratniak”, Pełnomocnika Rektora UJ ds. bezpieczeństwa studentów i doktoran-tów, Samorządu Studentów UJ oraz Biura ds. Osób Niepełnosprawnych UJ. Celem inicjatywy zaplanowa-nej na okres 18.02-27.06.2013 r. było zagwarantowanie możliwości rozmowy (studentom oraz pracownikom) ukierunkowanej na poprawę jakości funkcjonowania w społeczności akademickiej, a w razie potrzeby wska-zanie dalszych kroków działania. Rozmowy, które miały miejsce w siedzibie Biura ds. Osób Niepełnosprawnych UJ oraz w Domu Studenckim „Bratniak”, prowadzili wy-sokiej klasy specjaliści z zakresu zdrowia psychicznego: lekarze – psychiatrzy z Katedry Psychoterapii UJ CM oraz psychologowie z Zakładu Psychoterapii Szpitala Uniwersyteckiego w Krakowie. W sytuacjach trudnych, wymagających specjalistycznej pomocy psychiatrycz-nej, w tym hospitalizacji, dzięki współpracy z Oddziałem Klinicznym Klinik Psychiatrii Dorosłych, Dzieci i Młodzie-ży Szpitala Uniwersyteckiego w Krakowie osoby dyżu-rujące w „Stacji” mogły zaproponować studentom kon-sultację z wyznaczonym lekarzem – psychiatrą szpitalu.

Spotkania w ramach „Stacji” odbywały się w trakcie ustalonych dyżurów – początkowo 3 dni w tygodniu, a od marca, decyzją władz uczelni, 4 dni w tygodniu w zwiększonym wymiarze godzinowym ze względu na duże zainteresowanie wśród studentów. Uczestnic-two w nim było dla wszystkich


Konstelacja Lwa

i n -dywidual-

ne, bezpłatne i ano-nimowe4. Wystarczyło wypełnić

elektroniczny formularz rejestracyjny na stronie internetowej inicjatywy lub zgłosić się telefo-

nicznie podając wymagane dane (imię, nazwisko lub NICK, dane kontaktowe oraz status: student/pracow-nik5), ustalić termin spotkania oraz okazać osobie dyżu-rującej do wglądu dowolny dokument potwierdzający status studenta lub pracownika uczelni.

Jakie rezultaty udało nam się osiągnąć?

Do udziału w „Stacji Konstelacja” zarejestrowało się 170 osób, w tym 156 studentów oraz 14 pracowników. W spotkaniach z osobami dyżurującymi udział wzięło 127 osób – 115 studentów prawie wszystkich wydziałów, w 80% kształcących się na studiach I i II stopnia6, oraz 12 pra-cowników. W zdecydowanej większości wsparcia poszuki-wały kobiety – 76% studentek oraz 83% pracownic. Dla po-nad połowy studentów (57%) osoba dyżurująca w „Stacji” była pierwszym kontaktem ze specjalistą z zakresu zdro-wia psychicznego. Do „Stacji” zgłosiło się wielu studentów lub pracowników, którzy za-stanawiali się nad swoimi trudnościami, objawami, ale nie byli pewni, czy już potrzebują pomocy psychiatrycznej/ psychologicznej – mówi dr n. med. Edyta Dembińska, jedna z dwóch dyżurujących psychiatrów, i dodaje: Wie-le osób miało trudności od lat, ale nie miało odwagi zgłosić się w poszukiwaniu pomocy, nie wiedziało, gdzie można jej szukać lub miało złe doświadczenia z poradniami zdro-

4 Więcej informacji o zasadach uczestnictwa w inicjatywie jest dostępnych na stronie internetowej: www.KonstelacjaLwa.pl.5 Doktoranci mogli wybrać sobie status rejestrując się jako stu-denci lub jako pracownicy.6 W tym 43% studentów I stopnia oraz 36% studentów II stopnia.

w i a psychicznego.

Nie było osoby, która zgłosiła się tylko z samej ciekawości, czego może się dowie-

dzieć od psychiatry/psychologa, choć część oczekiwała, że w ciągu konsultacji dostanie receptę, jak pozbyć się trud-ności. Wiele osób podkreślało doraźny pozytywny efekt rozmowy o problemach jako obniżającej lęk związany z trudnościami, jak i ewentualnymi kolejnymi kontaktami z psychiatrą/psychologiem. Często była to dla danej osoby pierwsza możliwość zwerbalizowania swoich trudności, porozmawiania o nich otwarcie z osobą posiadającą kom-petencje, by poradzić co dalej. Studenci uczestniczący w programie najczęściej brali w nim udział z powodu objawów zaburzeń zdrowia psychicznego, trudności w życiu osobistym, obaw związanych z przyszłością, w tym z podjęciem przyszłej pracy zawodowej, czy trudności w wywiązywaniu się z obowiązków akademic-kich. Zasadniczo uczestnicy „Stacji” zgłaszali się w swo-ich sprawach, większość osób zadawała pytania wprost

i wprost opowiadała o so-bie i swoich trudnościach. Pojawiały się pytania o zakresy kompetencji psychologa, psychiatry, psychoterapeuty – dzie-li się refleksjami Kata-rzyna Klasa, psycholog dyżurująca w „Stacji”. W zdecydowanej więk-szości – w przypadku 80% studentów uczest-niczących w inicjatywie

– osoby dyżurujące suge-rowały dalszy kontakt ze specjalistą poza uczelnią, naj-częściej w postaci zachęty do podjęcia psychoterapii. Połowa z tej grupy to osoby, które wcześniej nie miały kontaktu ze specjalistą z zakresu zdrowia psychicznego. Dr n. med. Edyta Dembińska zwraca uwagę na fakt, że spotkania w ramach „Stacji” ośmieliły wiele osób do podję-cia rozmowy o swoich trudnościach w warunkach niestyg-matyzujących, co pokazuje jak trudno osobom z problema-mi psychicznymi zgłosić się po raz pierwszy do placówek służby zdrowia. Jej zdaniem część osób przyjmowała bar-dzo pozytywnie informacje o dalszym możliwym postępo-waniu, np. sugestie podjęcia psychoterapii, inni wymagali


Spotkania w ramach „Stacji” ośmieliły wiele osób do podjęcia rozmowy o swoich trudnościach w warunkach niestygmatyzujących, co pokazuje jak trudno osobom z problemami psychicznymi zgłosić się po raz pierwszy do placówek służby zdrowia.

www.KonstelacjaLwa.pl

motywowania do zgłoszenia się do leczenia. Każdy stu-dent, któremu zaproponowano podjęcie kontaktu ze specjalistą w służbie zdrowia (w ramach NFZ) otrzymał ulotkę z adresami i kontaktem do odpowiednich placó-wek medycznych, w tym do Szpitala Uniwersyteckiego w Krakowie. Dzięki „Stacji” udało się zbudować za-ufanie wśród studentów i pracowników, złagodzić lęk przed stygmatyzacją z powodu trudności psychicznych, i zminimalizować stereotypy związane z rolą psychiatry i psychologa oraz z leczeniem w zakresie zdrowia psy-chicznego. Liczba osób, które się zgłosiły, i które potrze-bują dalszego leczenia, jest dowodem na to, że udało się przełamać lęk i opór przed kontaktem ze specjalistą, że nastąpiło swoiste „odczarowanie tabu” – podkreśla Kata-rzyna Cyranka, psycholog „Stacji”. Studentom, którym trudności zdrowotne niekorzystnie wpływały na wy-wiązywanie się z obowiązków akademickich lub mogły niekorzystnie wpływać w najbliższym czasie propono-wano kontakt z konsultantkami ds. studenckich w Biu-rze ds. Osób Niepełnosprawnych UJ, gdzie możliwe jest ustalenie odpowiednich adaptacji procesu studiowania. W trakcie rozmów z osobami dyżurującymi podejmowa-

no działania psychoedukacyjne, szczególnie w zakresie konkretnych zaburzeń psychicznych oraz możliwości i zasad leczenia psychoterapią. Doradzano m.in. jak ra-dzić sobie ze stresem i rozwiązywać konflikty interper-sonalne, wentylowano uczucia.

Realizacja inicjatywy „Stacja Konstelacja” ukazała nową rolę Uniwersytetu – nie tylko jako instytucji ofe-rującej możliwość kształcenia, ale także jako źródła promocji zdrowia psychicznego wśród społeczności akademickiej. Z punktu widzenia lekarza-psychiatry, dr n. med. Jerzego A. Sobańskiego, największe znaczenie dla realizacji długofalowych celów programu ma udzie-lenie pomocy grupie osób, które nie podjęły dotychczas kontaktów z lecznictwem psychiatrycznym, ani w posta-ci poradnictwa, ani psycho- lub farmakoterapii. Dlatego zachęcenie ich do podjęcia pierwszych (lub pierwszych zakończonych powodzeniem) kontaktów z psychiatrą lub psychologiem może mieć kluczowe znaczenie dla studentów, zarówno w zakresie węższym – współpracy z uczelnią, jak i szerszym – dla poprawy ich stanu zdrowia i w konsekwencji losów życiowych.

Dagmara Nowak-Adamczyk – notka o autorce znajduje się na stronie 8.


Partnerem najważniejszym są nauczyciele akademiccy ponoszący odpowiedzialność za poziom prowadzo-nych kursów oraz będący w stanie zdefiniować zakres adaptacji, które bez naruszania kluczowych elemen-tów kształcenia umożliwią pełne uczestnictwo w nim niepełnosprawnego studenta. Równie istotną rolę od-grywa w tym procesie sam student, który znając swoje możliwości i ograniczenia, powinien współuczestniczyć w podejmowaniu decyzji dotyczących adaptacji oraz ro-zumieć i akceptować ich konsekwencje. Biuro ds. osób niepełnosprawnych, jako jednostka udzielająca konsul-tacji merytorycznych co do wyboru możliwych strategii i zdolna do zapewnienia koniecznego zaplecza technicz-nego, jest trzecim z kluczowych aktorów.

Zawsze obecnym, choć niekoniecznie uczestniczącym w procesie w sposób jednoznaczny, jest jeszcze jeden partner: pozostali studenci. To oni stają się kolegami i przyjaciółmi osoby niepełnosprawnej, oni udzielają jej drobnej codziennej pomocy, oni akceptują lub odrzucają formalne zmiany studiów związane z niepełnosprawno-ścią kolegi. Mogą też, i tak się stało w przypadku opisy-wanej w poniższym artykule współpracy BON UJ z In-stytutem Filologii Romańskiej UJ, zaoferować takiemu studentowi rodzaj tutoringu koleżeńskiego.

Z perspektywy BON UJ

Trwająca w roku akademickim 2012/2013 współpraca zo-stała zainicjowana w celu rozwiązania trudności związa-nych z rozpoczęciem studiów przez niewidomą student-kę na I roku filologii hiszpańskiej. Dość szybko okazało się, że są dwa kluczowe problemy wymagające pilnego

rozwiązania: brak materiałów edukacyjnych w języku hiszpańskim w formacie elektronicznym (i co gorsza, asystentów BON UJ znających ten język, którzy mogliby zająć się ich przygotowaniem) oraz brak doświadczenia pracowników Instytutu w zakresie sposobu prowadze-nia zajęć uwzględniających trudności edukacyjne osoby z niepełnosprawnością wzrokową.

Problemy skłoniły nas do nawiązania kontaktu z Insty-tutem. W pierwszej kolejności zostało zorganizowane szkolenie dla zainteresowanych nauczycieli w zakresie świadomości niepełnosprawności w oparciu o materia-ły opracowane w ramach poprzednich edycji programu DARE. Obejmowało ono także zasady przydzielania ada-ptacji niepełnosprawnym studentom oraz zakres zadań

Innowacyjny projekt Instytutu Filologii Romańskiej i BON UJ

Małgorzata Perdeus, Dagmara Nowak-Adamczyk, BON UJ, dr Ewa Palka, Zakład Filologii Hiszpańskiej UJ

Jedną z największych wartości mogących przyczynić się do osiągnięcia sukcesu w kształceniu studentów niepełnosprawnych, jest współpraca wszystkich stron zaangażowanych w ten pro-ces. Każda z nich ma inny zakres odpowiedzialności i inne możliwości działania. Osiągnięcie wspólnego celu w postaci odbycia edukacji uniwersyteckiej przez niepełnosprawnego studen-ta na odpowiednim, tożsamym z innymi studentami, poziomie jest bardziej prawdopodobne dzięki wypracowaniu przez wszystkich partnerów wspólnych rozwiązań.

Akademicki model wsparcia edukacyjnego


realizowanych przez BON UJ w tej dziedzinie. Staraliśmy się również być w stałym kontakcie z osobami, które taką potrzebę deklarowały. Równolegle też zwróciliśmy się z prośbą do pracowników Instytutu o pomoc w zna-lezieniu studentów, którzy mogliby poświęcić swój czas i rozpocząć z Biurem współpracę w obszarze skanowa-nia materiałów w języku hiszpańskim do postaci elektro-nicznej umożliwiającej samodzielną naukę. Zastanawiali-śmy się, jak zmotywować studentów do zaangażowania się w tę aktywność i jak możliwie szybko, ale jednocze-śnie kompleksowo przeszkolić ich, aby wykonywana przez nich praca była w pełni profesjonalna. Rozmowy stały się inspiracją do stworzenia kursu (modułu kształ-cenia) w postaci „opcji” dla studentów Zakładu Filologii Hiszpańskiej UJ, specjalizacji pedagogicznej zatytułowa-nego „Wsparcie osób niepełnosprawnych w procesie kształcenia językowego”.

Celem kursu było nabycie umiejętności prowadzenia zajęć dydaktycznych z udziałem uczniów/studentów niepełnosprawnych oraz adaptowania materiałów edu-kacyjnych do indywidualnych potrzeb wynikających ze specyfiki niepełnosprawności. Do udziału w nim zgłosi-ło się 9 osób studiujących na I i II roku uzupełniających studiów magisterskich w Instytucie Filologii Romańskiej UJ. Reprezentowali różne kierunki, a większość była studentami profilu pedagogicznego. Możliwość wspie-rania niepełnosprawnej koleżanki – pani Kamili oraz szansa zdobycia kompetencji nauczyciela osób z niepeł-nosprawnością wzrokową okazały się wystarczającą za-chętą dla nich, aby poświęcić swój czas i energię.

Kurs obejmował 40 godzin, z czego 14 stanowiły prak-tyki polegające na indywidualnych zajęciach z niepełno-sprawną studentką. W ramach przygotowania i wpro-wadzenia odbyły się warsztaty z zakresu wiedzy na temat niepełnosprawności. Studenci zapoznali się m.in. z zasadami stosowania nieopresyjnego języka w mó-wieniu o niepełnosprawności, z modelami i sposobami definiowania niepełnosprawności, a także z kontekstem prawnym, w tym z Konwencją ONZ o prawach osób nie-pełnosprawnych. Kolejny moduł tych zajęć obejmował tematykę trudności w dostępie do edukacji, na jakie natrafiają osoby z niepełnosprawnościami takimi jak ru-chowa, słuchowa czy psychiczna. Znacząca część warsz-tatów została poświęcona niepełnosprawności wzro-kowej. Studenci mieli okazję zapoznać się ze sprzętem komputerowym i technikami pracy z nim, a także z me-todami adaptacji materiałów drukowanych oraz graficz-nych do formatu elektronicznego dostępnego dla osób z niepełnosprawnością wzrokową.

W ciągu II semestru każdy ze studentów kolejno wspie-rał panią Kamilę w czasie indywidualnych spotkań. Raz w miesiącu odbywały się zebrania całej grupy z pracow-nikami BON UJ i Instytutu, których celem było prze-dyskutowanie postępów w pracy oraz ewentualnych problemów, na jakie natrafią uczestnicy kursu. Studen-ci dzielili się refleksjami z pracy oraz pomysłami doty-czącymi adaptacji tekstów i grafik. W ramach zalicze-nia, prócz aktywności oraz obecności na spotkaniach i warsztatach, studenci mieli zaadaptować fragmenty podręczników do nauki języka hiszpańskiego. Mate-

1. Antes de escucharFíjate bien en la decoración de estas habitaciones. ¿Cuál es la que más se parece a tu estilo? Zdj. 1. Salon. Wiele jest w nim ładnych rzeczy, ale większość ma praktyczne zastosowanie. Pokój wygląda na nieco nieuporządkowany. Zdj. 2. Salon. Duży kominek, nad nim obraz. Wokół niego dekoracje i lampy ułożone są symetrycznie. Wszystko jest poukładane.Zdj. 3. Salon. Jest niewiele mebli i dekoracji. Wszystko jest poukładane.

Ćwiczenie z podręcznika do nauki języka hiszpańskiego „Escucha y aprende”, SGEL , Madryt 2006, s. 26. oraz wersja tego ćwiczenia zaadapto-wana do postaci tekstowej.


Ejercico 9. El árbol genealógico.Na podstawie drzewa genealogicznego uzupełnij opis rodziny Jiménezów podanymi wyrazami. Pamiętaj o uzgod-nieniu rodzaju.- abuelo/a- padre/madre- hijo/a - hermano/a- tío/a- primo/a- marido / mujer

Drzewo genealogiczne:Idąc od najstarszych 1.a. Fernando Jiménez Gil oraz 1.b. Luisa Sanz PérezIch dzieci (drugie pokolenie) 2.1. Elena Jiménez Sanz oraz 2.2. Antonio Jiménez Sanzmąż 2.1. Elena Jiménez Sanz to Alfonso Casas Núñezich dziecko: 2.1.a Guillermo Casas Jiménezżona 2.2. Antonio Jiménez Sanz to Ana Ayala Font ich dzieci: 2.2.a. Sara Jiménez Ayala oraz 2.2.b. Olga Jiménez AyalaNp. 0. Fernando es el ... de Luisa.Fernando es el marido de Luisa.

Rozwiąż1. Luisa es la ... de Elena y Antonio.2. Sara es la ... de Olga.3. Antonio es el ... de Elena.4. Fernando es el ... de Guillermo, Sara y Olga, y Luisa es la ... .5. Elena es la ... de Sara y Olga, y Alfonso es el ... .6. Guillermo es el ... de Sara y Olga.7. Ana es la ... de Antonio.

Ćwiczenie z podręcznika do nauki języka hiszpańskiego „En Uso” A1, Edelsa, Grupo Didascalia S.A, Madryt 2006, s. 7. oraz wersja tego ćwiczenia zaadaptowana do postaci tekstowej.


riały te były bazą do tutoringu koleżeńskiego, które po ocenie specjalisty z BON UJ w zakresie adaptacji materiałów i niewielkich poprawkach trafiły w ręce studentki.

Z perspektywy nauczyciela akademickiego

Dr Ewa Palka, adiunkt w Zakładzie Filologii Hiszpańskiej Instytutu Filologii Romańskiej UJ

Do niedawna wyzwania związane z niepełnosprawno-ścią omijały Zakład Filologii Hiszpańskiej i zaledwie zda-waliśmy sobie sprawę z faktu, że taka jednostka jak BON istnieje na Uniwersytecie. Oczywiście idea dostępu osób niepełnosprawnych do wykształcenia uniwersyteckiego teoretycznie była nam znana, ale nie wiedzieliśmy o niej wiele. Z błogiego spokoju nagle zostaliśmy wyrwani z po-czątkiem roku akademickiego 2012/2013, kiedy na jeden z oferowanych przez nas kierunków wpisała się studentka całkowicie niewidoma. Okazało się wówczas, że wyzwanie niepełnosprawności również i nas dotyczy, i to dotyczy bezpośrednio.

Podjęliśmy zatem głębszą współ-pracę z BON UJ chcąc zorientować się w szczegółach dotyczących strategii i metod działania w sy-tuacji, w jakiej się znaleźliśmy. Od razu okazało się, że powinniśmy przygotować materiały dydaktycz-ne dla studentki, które będą dla niej czytelne, czyli zeskanowane do postaci elektronicznej i dostępne w formacie DOC (program Word z pa-kietu MS Office). Specyfika materiałów do nauki języka obcego polega jednak na tym, że powinny być one pre-cyzyjne, aby od początku uczyć danego języka dobrze. Skanowanie materiału jako proces ma to do siebie, że powstają błędy, np. w przypadku języka hiszpańskiego znikały akcenty graficzne. Pojawiła się więc potrzeba sprawdzania tekstu przez kogoś, kto dobrze zna język. Druga trudność jaka od razu wystąpiła, to ogólny pro-blem wszystkich podręczników, które naszpikowane są grafiką wszelkiego rodzaju i niekoniecznie jest to wy-łącznie element dekoracyjny, ale na przykład punkt wyj-ścia do dyskusji lub wykonania ćwiczenia. Takie elemen-ty graficzne wymagają obróbki i opisu, co powodowało konieczność zaangażowania osoby znającej język.

Wśród dotychczasowych asystentów BON UJ przygo-towujących materiały w wersjach elektronicznych nie było osoby znającej język hiszpański na poziomie wyż-szym niż podstawowy. Zastanawialiśmy się więc nad zaangażowaniem do tego celu doktorantów Instytutu, ale w pewnym momencie zdaliśmy sobie sprawę, że

możemy zrobić coś więcej i był to moment bardzo istot-ny. Przestaliśmy patrzeć na sytuację jak na problem, a zaczęliśmy traktować ją jako szansę, która polegała na tym, że nasi studenci mogli nabyć nowe umiejętności i jednocześnie natychmiast wykorzystać je w praktyce oferując studentce profesjonalne wsparcie dydaktycz-ne. Uznaliśmy, że te umiejętności powinny być szczegól-nie atrakcyjne dla studentów specjalizacji pedagogicz-nej. Kiedy już ten pomysł się pojawił, należało znaleźć formułę jego realizacji i podjęliśmy wówczas decyzję o uruchomieniu nowego przedmiotu akademickiego, który nazwaliśmy „Wsparcie osób niepełnosprawnych w procesie kształcenia językowego”. Wydawało się nam to najlepszym sposobem działania, który przyniesie ko-rzyści wszystkim stronom. Uczestniczący w przedmiocie studenci mogli liczyć na punkty ECTS, jak również na to, że w suplemencie do dyplomu pojawi się informacja o uczestnictwie w takich zajęciach.

Z jednej strony przedmiot ten ma wszystkie tradycyjne cechy przedmiotu akade-mickiego, ale z drugiej cha-rakteryzuje go wiele cech innowacyjnych. Po pierwsze, należy tu wspomnieć, że pomimo, iż przedmiot ten znajduje się w ofercie Insty-tutu Filologii Romańskiej UJ, to jest prowadzony w ści-słej współpracy z BON UJ, stanowiąc przykład dobrej praktyki współpracy jedno-stek Uniwersytetu Jagielloń-

skiego we wspólnym projekcie. Przedmiot obejmuje zajęcia teoretyczne, konwersatoria i zajęcia praktyczne. W jego trakcie studenci poznają charakterystykę różnych rodzajów niepełnosprawno-ści i metody adaptacji materiałów dydaktycznych do potrzeb osób z konkretnymi niepełnosprawnościami, w tym wypadku nacisk położono na niepełnosprawność wzrokową. Konwersatoria te prowadzone były przez specjalistów z BON UJ. Następnie każdy ze studentów uczestniczących w zajęciach poświęcił niewidomej stu-dentce tydzień pracy w I semestrze i kolejny tydzień w II semestrze. Udział nas jako kadry dydaktycznej Instytutu był minimalny i ograniczył się do zorganizowania tym grupom miejsca, w którym mogły spokojnie pracować. Z jednej strony dawało to studentom dużą wolność w działaniu, ale z drugiej strony wzięli oni odpowie-dzialność za rezultat końcowy swojego działania i mu-szę przyznać, że wywiązali się z tego modelowo. W tym momencie należy wspomnieć o drugim innowacyjnym aspekcie tego przedsięwzięcia, a mianowicie nie było żadnych sztywnych godzin spotkań i ta plastyczność, jak się później okazało, była dobra dla wszystkich stron


Przestaliśmy patrzeć na sytuację jak na problem, a zaczęliśmy traktować ją jako szansę, która polegała na tym, że nasi studenci mogli nabyć nowe umiejętności i jednocześnie natychmiast wykorzystać je w praktyce oferując studentce profesjonalne wsparcie dydaktyczne.

tego procesu. Model zajęć umożliwiał szybkie reagowa-nie na ewentualne nieprzewidziane okoliczności, które mogły się pojawić oraz wprowadzanie na bieżąco nie-zbędnych zmian w sposobie funkcjonowania modułu. Rzeczywiście okazało się to potrzebne i zmiany dotyczy-ły głównie rytmu pracy oraz systemu oceny studentów. Co trzy tygodnie odbywały się spotkania monitorujące postęp prac z udziałem pracowników BON UJ i Instytu-tu. W ich trakcie oceniano rezultaty cząstkowe oraz pla-nowano kolejne etapy działań. Spotkania stanowiły oka-zję do wymiany refleksji i doświadczeń związanych z tym procesem oraz wspólnego zastanawiania się, w jakim kierunku dalej iść. Czas ich trwania był zróżnicowany i zależał od liczby problemów, jakie należało poruszyć.

Studenci, którzy zapisali się na nowy przedmiot mówili, że entuzjastycznie podchodzili do zajęć i odkryli nowy świat, z którego istnienia nie zdawali sobie sprawy, a w którym teraz potrafią się poruszać. My jako kadra dydaktyczna Instytutu cieszymy się z kolei, że stworzy-liśmy im możliwość nabycia nowych umiejętności oraz przeżycia tego rodzaju doświadczenia. Studentka niewi-doma uzyskała dużą pomoc w zaliczaniu przedmiotów, jest też szczęśliwa, że jej sukces był możliwy w dużej mierze dzięki tym zajęciom i motywacji do studiowania.

Współpraca Instytutu z BON UJ przebiegała harmonij-nie, bezkonfliktowo i w sposób demokratyczny. Nie było potrzeby wyznaczania lidera tego przedsięwzię-cia, ponieważ każdy z nas posiadał specyficzną wiedzę

i doświadczenie, które połączone z wiedzą i doświad-czeniem innych służyło wypracowywaniu najlepszych z możliwych rozwiązań. W czasie naszej współpracy nie było też absolutnie żadnych sporów kompetencyjnych. Za innowacyjny uważam także sposób podejmowania decyzji w tej sprawie. Pojawiła się potrzeba, a zaraz póź-niej rozwiązanie.

Miło nam było dodatkowo usłyszeć opinię pracowników BON UJ, że taki model wsparcia wypełnia w praktyce za-łożenia Konwencji ONZ o prawach osób niepełnospraw-nych, ponieważ realizuje zasadę tworzenia równych warunków kształcenia dla osób niepełnosprawnych w systemie otwartym i opiera się na zasadzie współ-odpowiedzialności za proces wszystkich stron, czyli pracowników Instytutu, Biura i samej studentki. Chęt-nie będziemy się tym doświadczeniem dzielić z innymi instytutami Uniwersytetu Jagiellońskiego, jak również z osobami zainteresowanymi spoza naszej uczelni, cze-go wyrazem jest ten artykuł, ponieważ pokazało nam to, że wdrażanie zapisów dokumentu międzynarodowe-go nie tylko jest możliwe w praktyce, ale stanowi piękne doświadczenie.

Z perspektywy studentki – z panią Kamilą Przygodą rozmawia Dagmara Nowak-Adamczyk

Dagmara Nowak-Adamczyk: Pani Kamilo, spotyka-my się, aby porozmawiać o Pani wrażeniach z udziału w kursie. W jego ramach spotykała się Pani ze starszymi koleżankami i kolegami, którzy pomagali Pani w nauce języka hiszpańskiego. Jak z Pani strony ta współpraca wyglądała, jak układały się relacje pomiędzy wami?

Kamila Przygoda: Muszę przede wszystkim podkreślić otwartość osób, które się ze mną spotykały – umawiali-śmy się po zajęciach, dostawałam zaadaptowane przez nich materiały i przerabialiśmy daną ich partię. Miałam je w wersji elektronicznej, pracowałam na kompute-rze, a osoby, które mi pomagały miały swoje materiały w czarnodruku albo na laptopie, bądź też przypatrywa-ły się jak rozwiązuję zadania. Dla mnie to wsparcie było cenne, ponieważ spokojnie mogłam zapytać o wiele

Jakie metody/techniki pracy ze studentką były używane w trakcie spotkań i czy różniły się one w stosunku do sposobów prowadzenia standardowych zajęć?

• Nie używałem szczególnych technik, pani Kamila pracuje uchem, a zwykły uczeń okiem, tu jest jedyna różnica. W pracy z panią Kamilą wszystko sprowadza się do adaptacji tekstu, na którym się pracuje. Jeżeli ta adaptacja zrobiona jest poprawnie, wtedy praca nie różni się od pracy z uczniem bez niepełnosprawności.

• Podstawową różnicą jest ciągła praca z komputerem, a nie z książką. Oprócz tego metody nie różnią się: roz-wiązywanie zadań, tłumaczenie teorii, prośba o powtórzenie, dawanie czasu na zrobienie notatek, rozmowa, zadawanie pytań, dyskutowanie, anegdoty.

(Wypowiedzi studentów – uczestników projektu, materiał pochodzi z ankiet ewaluacyjnych kursu)


fot.

z ar

chiw

um B

ON

UJ

kwestii. Przede wszystkim fajne było to, że nie odczuwa-łam ze strony tych osób tego, że uczenie mnie jakoś bardzo różni się od uczenia innych osób, które nie są niepełnosprawne.

DNA: Co dla Pani jest najbardziej wartościowe w związku z Pani udziałem w tym programie?

KP: To, że mogłam liczyć na pomoc; to że mogłam wy-bierać materiał, który chcę przeanalizować; to, że mo-głam liczyć na wsparcie kogoś, kto jest na wyższym etapie nauki niż ja; że nie jestem pozostawiona sama sobie, czyli bez zaadaptowanych podręczników, któ-re są wymagane na zajęciach i bez rozwiązanych ćwi-czeń, ale mogę się spotkać z kimś, kto te ćwiczenia dla mnie zaadaptuje i wytłumaczy mi większe partie materiału.

Od większości kolegów i koleżanek, już po zajęciach, dostawałam informację, że jeżeli będę miała jakikol-wiek problem, to mam do nich natychmiast dzwonić, dać znać i oni mi bez problemu pomogą. To było na-prawdę dla mnie wartościowe. Myślę też, że takim faj-nym doświadczeniem ze strony osób, które udzielały mi wsparcia jest to, że one przekonywały się, że ucze-nie osoby niewidomej właściwie nie jest problemem, że to nie jest tak, że oni muszą mi tłumaczyć pewne kwestie dziesięć razy. Słyszałam taką informację: „wiesz, bo ja uczę wiele osób, ale nie spotkałem jesz-cze nikogo takiego, kto by się tak szybko uczył mając trudności z dostępem do materiałów.”

DNA: Jeśli chodzi o Pani naukę języka hiszpańskiego, co sprawia Pani największą trudność w dostępie do stan-dardowych zajęć?

KP: Przede wszystkim to, że nie ma zaadaptowanych materiałów, a na zajęciach często w ostatniej chwili po-jawiają się kserówki i w tym momencie wolałabym mieć zaadaptowany materiał i z niego korzystać na takich sa-mych zasadach jak pozostali. To jest problem, ponieważ zanim je otrzymam, zanim zaniosę do BON UJ, i w końcu zanim zostaną one zaadaptowane, to my jesteśmy z ma-teriałem dużo, dużo dalej i często nie ma czasu, by wra-cać do tego, co już było.

DNA: Czy udało się Pani dostrzec jakąś pozytywną zmia-nę w zachowaniu, postawie, działaniu wykładowców wobec Pani i Pani potrzeb wynikających z niepełno-sprawności?

KP: Na początku było mi bardzo trudno, ponieważ po pierwsze trafiłam do zupełnie nowego otoczenia, po drugie brakowało mi materiałów, a po trzecie musiałam często pytać: „przepraszam, jakie słówko jest na tabli-cy?” albo „gdzie jest akcent?”. Natomiast teraz ta współ-praca przebiega dużo sprawniej, ponieważ prowadzący znają już zasady pracy ze mną oraz mają świadomość moich ograniczeń i możliwości związanych z niewidze-niem. Wszelkie prośby i pytania o wyjaśnienia materiału, które do nich kieruję, traktowane są zupełnie naturalnie. Myślę, że warto jeszcze wspomnieć o jednej rzeczy: czę-sto, gdy wykładowcy spotykają się z osobą niewidomą,

Co było najtrudniejsze w związku z organizacją i prowadzeniem spotkań z panią Kamilą?

• Jestem przyzwyczajona do tego, że gdy mój uczeń czegoś nie rozumie, piszę to na papierze, przedstawiam graficznie. Ale przy pani Kamili nauczyłam się tłumaczyć inaczej.

• Chyba efektywna adaptacja ćwiczeń, tzn. dobór ćwiczeń, które w sposób jasny przedstawiają problem, przed którym stoi uczeń.

• Myślę, że początkowy stres będący wynikiem nowej i nieznanej sytuacji. Nigdy wcześniej nie miałem lekcji z oso-bą niewidomą.


Co było najbardziej wartościowe w projekcie?

• Nowe doświadczenie pracy w niecodziennym środowisku.• Możliwość pomocy innej osobie i wiedza zdobyta podczas szkolenia w BON UJ.• Po pierwsze fakt, że projekt służył konkretnej osobie: było dużo działań praktycznych, które przyniosły wymier-

ne efekty (a nie sucha teoria). Oprócz tego ja sama zyskałam wiele informacji o niepełnosprawności, odbyłam ciekawą i wzbogacającą praktykę z panią Kamilą. Bez wątpienia pomoże mi to, jeśli w przyszłości spotkam się z osobą niepełnosprawną zarówno w zakresie edukacji, jak i prywatnie.



sły na to, jak przygotować studentów do wykonywania zaplanowanego zadania, jak reagować na pojawiające się kłopoty i trudności, co jeszcze można byłoby zrobić, aby ten studencki tutoring przebiegał sprawnie i był skuteczny. Pani Kamila przestała być osobą potrzebu-jącą pomocy i zamieniła się w przewodnika nauczycieli mających w przyszłości w pełni profesjonalnie uczyć osoby niewidome języka hiszpańskiego.

Otwarte spojrzenie na ten problem jako na zadanie do rozwiązania stał się więc drogą do poprawy jakości pra-cy nauczycieli, tworzenia bardziej atrakcyjnej oferty dla studentów, promowania inicjatyw ważnych społecznie poprzez działania wykraczające poza charytatywną koncepcję pomagania.

Zakończenie kursu jest dla nas jednocześnie otwar-ciem perspektyw na przyszłość. W roku akademickim 2013/2014 jest planowane ponowne ogłoszenie tej sa-mej opcji. Mamy też nadzieję, że ta współpraca będzie źródłem pomysłów dla innych, którzy w tym momencie „mają problem”. Nasz projekt jest dowodem na to, że mając „ten problem”, otrzymuje się jednocześnie szan-sę, z której żal nie korzystać.

to nie wiedzą, czego się mogą spodziewać. Często nie są przygotowani do tego, jak pracować z taką osobą, a póź-niej okazuje się, że trzeba się poznać. Ja muszę się wdro-żyć, ale też wykładowcy bardzo szybko podejmują taką współpracę. Chciałam podkreślić, że współpraca między studentem a wykładowcą jest bardzo ważna i cenna.

Podsumowanie

Kurs „Wsparcie osób niepełnosprawnych w procesie kształcenia językowego” został zakończony w maju 2013 roku. Wszyscy studenci-tutorzy uzyskali bez pro-blemów zaliczenie. Pani Kamila, niewidoma studentka, jest w trakcie swojej letniej sesji egzaminacyjnej i zalicza kolejne egzaminy. Projekt uznajemy za nasz wspólny sukces. Jest on dowodem na to, że obecność w społecz-ności akademickiej osób niepełnosprawnych może być inspiracją do podejmowania ciekawych działań i niesza-blonowych projektów. Od współpracy i od kreatywno-ści w poszukiwaniu rozwiązań zależy sukces, z które-go czerpią nie tylko osoby niepełnosprawne, ale także wszyscy w nie zaangażowani. W naszym przypadku pro-blem czyjejś niepełnosprawności wzrokowej szybko zszedł na dalszy plan. Pierwszoplanowe stały się pomy-

Małgorzata Perdeus – notka o autorce znajduje się na stronie 8.

Dagmara Nowak-Adamczyk – notka o autorce znajduje się na stronie 8.

Dr Ewa Palka – adiunkt w Zakładzie Filologii Hiszpańskiej Instytutu Filologii Romańskiej UJ, koordynatorka zajęć praktycznych z języka hiszpańskiego na Filologii Hiszpańskiej. Zainteresowania naukowe: dydaktyka języka hisz-pańskiego oraz dydaktyka przekładu pisemnego i ustnego, w której wykorzystuje swoje wieloletnie doświadczenie praktykującego tłumacza. Współpracuje również z Katedrą UNESCO do Badań nad Przekładem i Komunikacją Mię-dzykulturową.


Projekt został zrealizowany przy wsparciu finansowym Komisji Europejskiej w ramach programu „Uczenie się przez całe życie”

Zapraszamy Państwa do skorzystania z bogatej oferty dydaktycznej zamieszczonej na portalu edukacyjnym darelearning.eu!

Portal został przygotowany szczególnie z myślą o nauczycielach akademickich, aby mogli dowiedzieć się więcej na temat nowoczesnych metod kształcenia osób niepełnosprawnych. Jesteśmy przekonani, że zamieszczone informacje okażą się pomocne również dla nauczycieli szkół średnich. Znajdą w nim Państwo m.in. wskazówki i adaptacje dydaktyczne, materiały filmowe oraz interesujące publikacje. Aby otrzymywać informacje o wszelkich nowościach, wystarczy do nas napisać na adres [email protected].

W projekcie DARe-Learning uczymy się wszyscy siebie nawzajem. Poznajemy swoje potrzeby, także te wynikające z określonego rodzaju i stopnia niepełnosprawności. Uczymy się wszyscy, aby tworzyć i rozwijać lepsze społeczeństwa oparte na wiedzy, w których nie wyklucza się nikogo ze względu na niepełnosprawność lub jakiekolwiek inne powody.

Więcej na www.darelearning.eu

DARe-learning reklama A4.indd 1 2013-07-08 12:33:16

Biuro do spraw Osób NiepełNOsprawNych Uniwersytet Jagielloński

ul. Retoryka 1/210, 31-108 Kraków • tel.: 12 424 29 50 • e-mail: [email protected] www.bon.uj.edu.pl

Misja

Oferta Biura

skierowana jest do studentów, którzy ze względu na niepełnosprawność lub stan zdrowia potrzebują wsparcia edukacyjnego. Zapraszamy również nauczycieli akademickich i pracowników administracji, którzy chcą podnosić swoje kwalifikacje w zakresie dostępności studiów do potrzeb osób niepełnosprawnych.

z opracowanie strategii wsparcia edukacyjnego z adaptację kursów i egzaminów z współpracę konsultantów ds. studenckich z wykładowcami z doradztwo w zakresie nowoczesnych rozwiązań technologicznych z lektorat języka angielskiego dla studentów niewidomych, słabowidzących, niesłyszących oraz słabosłyszących w multimedialnej pracowni językowej

z adaptację materiałów dydaktycznych do postaci elektronicznej i brajlowskiej dla osób niewidomych

z w sytuacjach wskazanych – pośrednictwo lub mediację Biura w kontaktach z innymi jednostkami uczelni

z Misją naszego Biura jest umożliwienie studentom niepełnosprawnym Uniwersytetu Jagiellońskiego równego dostępu do oferty dydaktycznej uczelni, niezależnie od rodzaju i stopnia ich niepełnosprawności.

z Pragniemy, aby nikt nie był dyskwalifikowany na początku studiów lub w ich trakcie z powodu niepełnosprawności lub specyficznych trudności w uczeniu się.

z Przeciwstawiamy się wszelkim przejawom jawnej lub ukrytej dyskryminacji.

z Wspieramy konstytucyjne prawo osób niepełnosprawnych do wykształcenia, pracy i jak najpełniejszego udziału w życiu społecznym, w głębokim przekonaniu, że ma to swoje uzasadnienie humanistyczne i ekonomiczne.

z Nasze działania opieramy o zapisy Konwencji ONZ o Prawach Osób Niepełnosprawnych z 2006 roku, którą Polska ratyfikowała we wrześniu 2012 roku.

z Wspieramy także wszelkie działania na rzecz wypełniania zapisów Konwencji.

z W swoim myśleniu i działaniach staramy się nawiązywać do koncepcji Polski Jagiellońskiej – tolerancyjnej i otwartej dla wszystkich obywateli.

StUdeNt UJ WSPółPRacUJący Z BiUReM MOże licZyć M.iN. Na:

Druk: Drukarnia Diamentul. Biskupińska 26

30–732 Krakówtel. 12 290 04 13

Wydawnictwo projektu DARe-Learning nr 2 (3)/2013

Documents

Transcript of Wydawnictwo projektu DARe-Learning nr 2 (3)/2013