Studium „Metody oceny jakości edukacji”

OCENA I PROPOZYCJE ZMIAN KWESTIONARIUSZY :

„JAKI JESTEŚ 7 – LATKU?”,„POZNAJ SWOICH UCZNIÓW”

Opracowanie: mgr Grażyna Boniecka

Elżbieta Lachowicz mgr Dorota Łoś

mgr Ewa Napiórkowska mgr Marzenna Wiktorowska

mgr Izabela Wójcik

Praca napisana pod kierunkiem dr Barbary Murawskiej

KWIDZYN 1999

SPIS TREŚCI :

I Wstęp ..........................................................................................................3II Opinie nauczycieli i dyrekcji przedszkoli

o kwestionariuszu „Jaki jesteś 7-latku?” .............................................9III Opinie nauczycieli klas I ze Szkół

Podstawowych o kwestionariuszu „Jaki jesteś 7-latku?” ......................15IV Ocena kwestionariusza „Jaki jesteś 7-latku?”, propozycje

zmian do części II kwestionariusza..........................................................20V Ocena części III kwestionariusza „Jaki jesteś 7 –latku?” .......................25VI Ocena opisowa na semestr I, a wyniki kwestionariusza „Jaki jesteś 7-latku?” ................................................................................28VII Opinie nauczycieli klas I Szkół Podstawowych

o kwestionariuszu „Poznaj swoich uczniów” .......................................32VIII Propozycje zmian do kwestionariusza „Poznaj swoich uczniów” ......................................................................37IX Analiza wyników wykonania poszczególnych

zadań kwestionariusza „Poznaj swoich uczniów” ..................................39X Porównanie oceny opisowej na semestr I z wynikami kwestionariusza „Poznaj swoich uczniów” ....................42

2

WSTĘP

Szkoła stanowi dla dziecka nową grupę społeczną , w ramach której ma ono współżyć i współdziałać przez wiele lat. Jest to dla niego możliwe pod warunkiem osiągnięcia stopnia dojrzałości społecznej niezbędnego do pełnienia wyznaczonej mu przez grupę roli społecznej.Dojrzałość społeczna dziecka stanowi niezbędny element jego dojrzałości szkolnej.Problem dojrzałości szkolnej nasuwa szereg wątpliwości i trudności, zarówno teoretycznych jak i praktycznych. W literaturze jest zdefiniowany w następujący sposób : „ dojrzałość szkolna jest to taki poziom rozwoju, którego osiągnięcie umożliwia dziecku sprostanie wymaganiom szkoły i skuteczne przyswajanie wiedzy przekazywanej w szkole."1

Dojrzałość szkolna według W. Okonia2 to „ osiągnięcie przez dziecko takiego stopnia rozwoju umysłowego, emocjonalnego, społecznego i fizycznego, jaki umożliwia mu udział w życiu szkolnym i opanowaniu treści programowych kl. I”B. Wilgocka – Okoń uważa, że przy definiowaniu pojęcia dojrzałości szkolnej, jak i przy określaniu jej stopnia istotne są dwa momenty : właściwości rozwoju dziecka i wymagania szkoły. „Odpowiedni rozwój psychiczny jest najogólniejszym warunkiem osiągnięcia dojrzałości szkolnej, a powodzenie szkolne dziecka, czyli możliwość sprostania wymaganiom szkoły – jednym ze wskaźników tej dojrzałości” .3

Poziom rozwoju określony jako dojrzałość szkolna jest warunkiem działania różnorodnych czynników, wśród których czynniki środowiskowe i opieka wychowawcza nad rozwojem dziecka w wieku przedszkolnym są szczególnie ważne. Dlatego coraz częściej używane jest określenie „przygotowanie dziecka do nauki szkolnej”.Czym powinno wykazać się dziecko, aby je uważać za dojrzałe do nauki szkolnej ? Początkowo za cechę najbardziej istotną dla dojrzałości szkolnej uważano inteligencję dziecka.

3

1.) Psychologia dzieci i młodzieży, pod redakcją M. Żebrowskiej, Warszawa 19732.) W. Okoń, Słownik pedagogiczny, Warszawa 19843.) B. Wilgocka- Okoń, Dojrzałość szkolna dzieci a środowisko, Warszawa 1972Później zaczęto określać dojrzałość za pomocą dwóch czynników : inteligencji oraz zdolności do koncentracji, czyli trwałego skupienia uwagi na określonym przedmiocie. W dalszych poszukiwaniach uwarunkowań dojrzałości szkolnej przyjmowano, że za dojrzałe uważać należy dziecko, które jest w stanie sprostać wymaganiom szkoły, a więc osiągnięto ten stopień rozwoju intelektualnego, który pozwala mu podjąć naukę czytania, pisania i liczenia. Inna grupa badaczy głosiła, że dojrzałe do podjęcia obowiązków szkolnych jest dziecko, które posiada umiejętności przystosowania się do nowych warunków szkolnych, a szczególnie zachowania w nowym środowisku właściwej postawy wobec zadań.Wszystkie badania zmierzały więc do znalezienia odpowiedzi na pytanie, czy istotnym elementem dojrzałości szkolnej jest rozwój intelektualny, czy ważne są również umiejętności działania celowego, intencjonalnego.Jednocześnie starano się w toku badań ustalić, na jaki wiek życia dziecka przypada zdobycie cech psychicznych niezbędnych, zdaniem badaczy, do podejmowania obowiązków szkolnych.Wielu badaczy włączało w pojmowanie dojrzałości szkolnej zarówno rozwój umysłowy, jak i społeczny. Każda z tych stron rozwoju obejmuje jednak wiele cech, jak np. spostrzegawczość, umiejętność obserwacji, zdolność rozumowania, zasób słów, zdolność wykonywania działań arytmetycznych, umiejętność przystosowania się do warunków szkolnych, współżycia i współdziałania w grupie, wykonywania poleceń itp.Dlatego też rozwój badań nad problematyką dojrzałości szkolnej szedł w kierunku bardziej specyficznych kryteriów, a mianowicie :- zasobu umysłowego,- pamięci i uczenia się,- rozumienia symboli graficznych oraz analizy i syntezy w zakresie

słuchu i wzroku,- koncentracji uwagi i wytrwałości w doprowadzeniu podjętych zadań

do końca,- współpracy z innymi w zajęciach wykonywanych zbiorowo,- podporządkowania się poleceniom, obowiązkowości. Tak więc w ocenie dojrzałości szkolnej zaczęto brać pod uwagę różne momenty związane w sposób istotny z podjęciem systematycznej nauki w szkole.

4

Prowadzone w Polsce w okresie międzywojennym badania miały wpływ na poczynania w tym zakresie. Poprawne przeprowadzenie badań wymaga wypracowania jego ogólnych założeń metodologicznych, jak też zastosowania odpowiednich metod, technik i narzędzi badawczych. Do przebadania wszystkich sprawności składających się na dojrzałość szkolną posłużono się formą testu jako narzędzia do określenia poziomu rozwoju umysłowego dziecka, kwestionariuszem ankietowym do badania warunków środowiskowych oraz arkuszem obserwacji zachowania się dziecka na tle grupy badanej i podczas wykonywania badań. W podejmowanych po wojnie badaniach nad dojrzałością szkolną można dostrzec przede wszystkim próby bardziej całościowego spojrzenia na kwestię gotowości dziecka do podjęcia obowiązków szkolnych. S. Szuman w swej koncepcji4 dojrzałości szkolnej podkreśla potrzebą liczenia się przy określaniu dojrzałości dzieci wstępujących do szkoły z wiedzą zdobytą drogą własnych doświadczeń. Dostrzega też konieczność organizowania dla dzieci niedojrzałych do obowiązków szkolnych zespołów czy „klas wstępnych”, w których mógłby wyrównać zaniedbania w rozwoju.J.Syska5 proponował wprowadzenie do wychowania przedszkolnego półgodzinnych ćwiczeń o charakterze lekcyjnym.Koncepcja ta oparta została na słusznym założeniu, iż nie wystarczy w badaniu dojrzałości wskazać niedomagania w rozwoju dziecka, lecz należy je usuwać przez właściwe ćwiczenia. Teza o wpływie uczenia się na dojrzałość szkolną stanowiła podstawę organizowania dla dzieci wstępujących do szkoły tzw. „wczesnych zapisów”.Podjęto je u nas w końcu lat pięćdziesiątych i na początku sześćdziesiątych. Głównym założeniem wcześniejszych zapisów było poznanie dzieci mających podjąć naukę i pomoc tym, które z różnych względów mają mniejsze szanse niż ich rówieśnicy w osiąganiu powodzenia szkolnego .

Wczesne zapisy do klas pierwszych powstały z myślą zaspokojenia najistotniejszych potrzeb dziecka wstępującego do szkoły. Dostarczyć miały nauczycielowi niezbędnych informacji o przyszłych uczniach, ich warunkach życia, stanie zdrowia, rozwoju psychicznym.We wrześniu 1968 roku podjęto w Instytucie Pedagogiki, pod kierunkiem Barbary Wilgockiej – Okoń, ogólnopolskie badania nad dojrzałością szkolną dzieci polskich.

5

4.) S.Szuman, O dojrzałości szkolnej dzieci siedmioletnich „Nowa Szkoła, 1962 nr 6, 9, 10, 11

5.) J. Syska, Badanie dojrzałości do nauki w szkole „Kwartalnik Pedagogiczny 1968 nr1Miały one na celu :- opracowanie i weryfikację narzędzi do badań dojrzałości,- ustalenie stopnia dojrzałości dzieci polskich w wieku 5;8 – 7;9

do podjęcia obowiązków szkolnych,- określenie istotnych zależności między dojrzałością szkolną

a warunkami życia dziecka.Badania przeprowadzono za pomocą testu do badań dojrzałości umysłowej oraz dwu kwestionariuszy. Jeden z nich służy do odnotowania zachowania się dziecka podczas badań, drugi zaś – warunków domowych badanego.Główne założenia dotyczące budowy testu do badań nad dojrzałością, wynikały z analizy sytuacji dziecka w klasie pierwszej oraz jego obowiązków wobec szkoły. Podstawowym, ale nie jedynym, obowiązkiem ucznia jest nauka. Aby dziecko mogło opanować nawyki czytania i pisania, musi posiadać niezbędną umiejętność porównywania i odtwarzania prostych znaków graficznych oraz odpowiednia sprawność motoryczną. Do uczenia się arytmetyki potrzeba jest mu znajomość pojęcia zbiorów i relacji między nimi.W nauce dziecka ważną rolę odgrywa też rozumienie otaczającego świata, umiejętność myślenia krytycznego i przyczynowo – skutkowego. Ucząc się, dziecko nie tylko musi rozumieć to, czego się uczy, lecz także musi wykazywać właściwą postawę wobec nauki, a więc pilność, wytrwałość, uważne słuchanie, wypowiedzi i poleceń nauczyciela. Nauka dziecka odbywa się w grupie rówieśników. Wymaga więc także od dziecka umiejętności współdziałania, współżycia z grupą,a jednocześnie wyłączenia się spod niewłaściwych wpływów i koncentrowania się na określonym zadaniu.Aby się przystosować do tych wymagań, dziecko musi osiągnąć odpowiedni stopień rozwoju społeczno – emocjonalnego. Obok rozwoju intelektualnego i społecznego dziecko musi osiągnąć odpowiedni poziom rozwoju biologicznego, na który składa się stan zdrowia, rozwój sił fizycznych, sprawności motorycznych i koordynacji ruchów. Aby ustalić stopień gotowości dziecka do podjęcia obowiązków szkolnych, należy je postawić wobec zadań sprawdzających tę gotowość.W badaniach przeprowadzonych przez Instytut Pedagogiki ograniczono się do niektórych problemów związanych z gotowością szkolną dzieci. Zbieranie danych ogólnokrajowych nie pozwoliło bowiem na równie szczegółowe potraktowanie wszystkich elementów tak złożonego zagadnienia dojrzałości szkolnej. Ograniczono się więc do możliwie

6

pełnego badania dojrzałości umysłowej dzieci oraz - mniej wyczerpująca - dojrzałości społecznej. W badaniu dojrzałości społecznej skoncentrowano się przede wszystkim na obserwacji tych typów zachowań się dziecka, które wydają się niezbędne przy podejmowaniu obowiązków szkolnych. Z przedstawionych założeń do badań gotowości szkolnej dzieci wynikał dobór zadań.Celem badania testowego było określenie stopnia rozwoju umysłowego dzieci 6 – letnich i 7 – letnich oraz określenie stopni występujących między dojrzałością intelektualną badanych a ich powodzeniem w nauce. Ponieważ wiadomo, że nie wszystkie zadania, skonstruowane dla określonych celów, weryfikują się w praktyce, zazwyczaj przygotowuje się znacznie więcej zadań niż potrzeba, a następnie wybiera się najbardziej trafne.Test do wstępnej weryfikacji obejmowało 64 zadania ułożone według stopnia trudności.Dotyczyły one przede wszystkim niewerbalnych czynności poznawczych, takich jak : porównywanie, analiza i synteza ( odwzorowywanie ), rozumienie elementarnych pojęć arytmetycznych, jak również wypowiadanie się słowne i nazywanie, zapamiętywanie przedmiotów oraz rozumowanie. W toku badań ustalono za pomocą kwestionariusza ankietowego dane o warunkach rozwojowych dziecka. Informacje te miały służyć do stwierdzenia zależności między dojrzałością szkolną dziecka a środowiskiem, w którym dziecko żyje i wychowuje się.Dane te dotyczyły więc :a) samego dziecka,b) rodziny, rodzeństwa i pozostałych domowników,c) warunków materialnych. Poza tym zastosowano w badaniach arkusz obserwacji, który miał pomóc w ustaleniu stosunku dziecka do poleceń i zadań, jego samodzielności i zdolności do współdziałania w grupie, czyli wskazać stopień dojrzałości dziecka do podejmowania i realizowania wytrwale i z pełną odpowiedzialnością zadań szkolnych. W stosunku dziecka do poleceń i zadań wyodrębniono takie elementy, jak : rozumienie i wykonanie zadań oraz wytrwałości w pracy. W samodzielności dziecka uwzględniono zdolność do samoobsługi i samodzielnego poruszania się w terenie mu nie znanym. We współdziałaniu dziecka w grupie wydzielono problem włączenia się dziecka w grupę oraz kontaktu z grupą.

7

Współczesne badania dzieci wstępujących do szkoły mają następujące cele : - ustalenia stopnia przygotowania dzieci do podjęcia obowiązku

szkolnego,- ustalenie zależności pomiędzy dojrzałością szkolną a środowiskiem

domowym,- opracowanie i zweryfikowanie narzędzi do badań, - wykazanie na podstawie uzyskanych w badaniach wyników

sposobów wyrównania braków rozwojowych u dzieci, które je wykazują.

Podstawę więc do uznania dziecka za zdatne do podjęcia obowiązków szkolnych stanowi osiągnięcie przez nie takiego stopnia fizycznego, umysłowego i społecznego, jaki umożliwia mu udział w życiu szkolnym i opanowania treści określonych programem klasy I. Jak wynika z powyższych rozważań, badania dojrzałości szkolnej traktują dziecko jak „klienta szkoły”. A przecież nie tyle dziecko ma być „dojrzałe” do szkoły, ale szkoła ma być gotowa do przyjęcia dzieci, które dysponują zróżnicowanymi możliwościami i umiejętnościami poznawczymi i społecznymi.Każde dziecko wstępujące do szkoły ma szanse powodzenia. Są one jednak odmienne u różnych dzieci, w dużej mierze są bowiem zależne od stopnia gotowości podjęcia obowiązków szkolnych. Wykorzystanie możliwości rozwojowych dziecka we właściwy sposób w toku pracy szkolnej zależy już od poziomu dydaktyczno-wychowawczego samej szkoły. Szczególne jednak znaczenie w edukacji początkowej ma praca samego nauczyciela, stosowanie przez niego w toku procesu dydaktyczno-wychowawczego zasady, metody i formy. Wszystkie więc zadanie służące zainteresowaniu dzieci pracą szkolną, nauczaniu ich koncentracji i wykorzystaniu ich aktywności, powinny być dostosowane do możliwości każdego dziecka. Doskonałym źródłem informacji dla nauczyciela klasy I jest wiedza o dziecku zdobyta przez nauczyciela przedszkola. Przekazaniu tej wiedzy służy właśnie kwestionariusz opisu kompetencji społecznych absolwenta przedszkola „Jaki jesteś 7- latku?”, który nie jest narzędziem oceny dziecka, ale bezstronną charakterystyką, sporządzoną po to, by ułatwić szkolnemu nauczycielowi zaplanowanie działań najlepiej służących temu właśnie dziecku.

8

OPINIE NAUCZYCIELI Z PRZEDSZKOLI O KWESTIONARIUSZU

„JAKI JESTEŚ 7-LATKU?”

Potrzeba dobrej znajomości „sylwetki psychicznej” dziecka w procesie edukacji wczesnoszkolnej dostrzegana była od dawna. Koncentrowano się jednak przede wszystkim na cechach psychicznych dziecka. Zwracano w szczególności uwagę na rozwój procesów poznawczych, rozwój motoryczny i emocjonalno-społecznych. W analizach pedagogicznych pytano najczęściej o właściwości psychiczne dziecka : Jakie cechy ma dziecko uczestniczące w procesie edukacyjnym?

Odpowiedz na to pytanie miała większe lub mniejsze konsekwencje dla organizacji uczenia się dzieci.

Kwestionariusz „ Jaki jesteś 7 – latku ?” w założeniu autorów nie jest narzędziem oceny dzieci, ale ma być bezstronną charakterystyką dziecka, sporządzoną przez jego wychowawcę – nauczyciela przedszkola, po to by ułatwić szkolnemu nauczycielowi działań najlepiej służących temu właśnie opisywanemu dziecku.

Na wstępie autorzy podają budowę kwestionariusza oraz sposób /formę / jego wypełnienia. Część II została zbudowana na podstawie próby badawczej. Sformułowano pewne stwierdzenia opozycyjne zachowań dziecka, opisujące go w różnych sferach działalności dziecka w przedszkolu. Następnie przeprowadzono badania pilotażowe. Statystyczna analiza czynnikowa wyników badań przeprowadzonych przy pomocy tego kwestionariusza pokazała podział stwierdzeń na wyraźne 3 grupy. Analiza treści stwierdzeń należących do 3 wyłonionych czynników pozwoliła nazwać je następująco : czynnik pierwszy „Koncentracja i zaangażowanie”, drugi „Opanowanie i pogoda” i trzeci „Śmiałość i towarzyskość”. Pierwsza część opisuje stopień zaangażowania dziecka, to czy potrafi się skupić, jest wytrwałe, pracuje cierpliwie i z dużą energią i mimo trudności potrafi wykonać zadanie do końca bez znudzenia, samodzielnie oraz twierdzenia do nich opozycyjne : brak uwagi i skupienia, nawet niewielka trudność go deprymuje, prosi o pomoc, przerywa pracę. W części drugiej scharakteryzowano opanowanie i życzliwość dziecka, to czy jest towarzyskie, przy negatywnej ocenie mobilizuje się, nie

9

prowokuje kłótni, bójek oraz nie protestuje i zachowuje się spokojnie. Podano do tych cech zachowania opozycyjne : rzadko pomaga innym, jest kłótliwe, zniechęca się, niechętnie poprawia swoją pracę itp.Część trzecia odnosi się do towarzyskości i śmiałości dziecka.Charakteryzuje jego stosunek do dorosłych, obcych i znajomych. Pokazuje odwagę dziecka w stosunku do innych ludzi, grup społecznych, to czy przewodzi w zabawie, czy chętnie się pokazuje np. przy zabawach w teatr, występach, rozmowach otwartych z nauczycielem itp. Podano oczywiście zachowania opozycyjne : unikanie kontaktu, wstydzenie się, skrytość i nieśmiałość.W roku szkolnym 1997/98 kwestionariusz, pilotażowo został rozesłany do wszystkich kwidzyńskich przedszkoli /11 placówek / i po jego wypełnieniu na prośbę Pełnomocnika Burmistrza d/s Oświaty, zebrano o kwestionariuszu opinie.

Uwagi nadesłano z 8 przedszkoli. Opinie wyrażali nauczyciele i dyrekcja.

Na podstawie nadesłanych opinii / uwag, spostrzeżeń / wyróżnić można jasno trzy grupy ocen : bardzo pozytywne, negatywne i obojętne / nie udzielanie opinii, brak uwag/.

Opinie dotyczą dwóch aspektów kwestionariusza :a ) jego budowy,b ) jego zawartości merytorycznej.Najważniejszą kwestią dotyczącą budowy, było pokreślenie jasności i nieskomplikowanej struktury, prostoty i zrozumiałości oraz czytelności i łatwości wypełniania :- „...wręcz nieporównywalnej z dotychczasową kartą obserwacji

dziecka 6 – letniego”,- „Podoba nam się budowa”.

Zwrócono szczególną uwagę na łatwość obliczenia wskaźników sumarycznych i wyraźną / zrozumiałą / interpretację wyników w tabeli:- „Wyniki po podsumowaniu dają pełny obraz badanego dziecka.

Tabela udziela konkretnych wskazówek do dalszej pracy w szkol, pod warunkiem, że nauczyciel poznał bardzo dobrze dziecko.”,

- „Dobrze wyznaczone kierunki pracy dla nauczycieli w szkole.”,- „Proste obliczenia punktów.”,- „... daje duże możliwości poznania usposobienia, zachowania

i temperamentu dziecka.”

10

Najwięcej kontrowersji wzbudziła budowa i forma wypełniania części III kwestionariusza. Na 8 wydanych opinii jedna była obojętna, dwie pozytywne :- „...czytając swobodną charakterystyką dziecka, nauczyciel w kl. I

może bardziej poznać i przygotować się do pracy z dzieckiem.”,- „Część III pozwala nauczycielowi na wyraźnie własnej opinii,

swobodnej charakterystyki oraz opinii specjalistów np. logopedy.” ,

oraz pięć negatywnych :- „Najwięcej problemów przysporzyła część trzecia kwestionariusza.

Nauczycielki często wpisywały te same dane, które były już umieszczone w części drugiej.”,

- „Swobodna charakterystyka dziecka powinna być wypełniania tylko w przypadku skierowania dziecka na badania specjalistyczne lub ćwiczenia kompensacyjno – korekcyjne przez lekarza, psychologa, logopedy czy rehabilitanta.”,

- „Dla nauczyciela powinna być tylko rubryka uwagi i wypełniana tylko w przypadku dziecka bardzo zdolnego lub bardzo słabego oraz mającego trudne warunki rodzinne.”,

- „Wystarczyłyby tylko wskazówki dla nauczycieli szkół do dalszej pracy wyrównawczej i kompensacyjnej.”,

- „Zwracamy uwagę na brak bilansu dojrzałości szkolnej, w zakresie przyswajania treści programowej, co utrudnia nauczycielom klas I w razie potrzeby przydzielenie do grupy korekcyjno – kompensacyjnej lub wyrównawczej poszczególnych dzieci.”.

Opinie nauczycieli i dyrektorów przedszkoli o treści kwestionariusza także są podzielone, chociaż nie tak ostro jak przy ocenie jego budowy.Bardzo pozytywnie oceniono język, którym posłużono się przy formułowaniu treści. Podkreślano bardzo dobrze dobrane pary opozycyjne opisu dziecka / 6 pozytywnych opinii /, które : - „ ... są prosto sformułowane i czytelne”,- „Możliwość sprawnego, szybkiego a jednocześnie bardzo dokładnego

scharakteryzowania dziecka pod względem funkcjonowania społecznego”,

- „Posiada jasną i nieskomplikowaną strukturę”,- „Obejmuje bardzo istotne sfery psychiki dziecka”,- „ ... daje duże możliwości poznania usposobienia, zachowań

i temperamentu dziecka”.

11

W dwóch przypadkach kwestionariusz wzbudził wśród nauczycieli wiele kontrowersji i wątpliwości. Dotyczyły one przede wszystkim sposobu jego wypełniania. Dyskusje w trakcie wypełniania skal opisu powodowały :- „ ...rozebranie każdego dziecka na „części pierwsze”,

co uniemożliwiało bardzo dokładne opisywanie”,- „Gdy kartę wypełniały dwie nauczycielki / jak zakłada instrukcja /,

istniała duża rozbieżność zdań na temat charakterystyki dziecka. Jedna z nauczycielek znała dzieci od kilku lat / 3-4 lata /, natomiast koleżanka poznawała je w ciągu roku i gdy doszło do oceny niektórych dzieci, miały skrajne zdania o ankietowanych dzieciach, ponieważ jedna nauczycielka po tylu latach pracy z dziećmi znała je z zupełnie innej strony, a druga nauczycielka po rocznej ich obserwacji odbierała ich zachowanie zupełnie inaczej. Stąd nasz wniosek, że inaczej będzie wyglądała charakterystyka dziecka dokonana przez nauczyciela, który będzie prowadził grupę 6 – latków przez wszystkie grupy wiekowe. Dzieci znają swoją panią, są otwarte, traktują nauczyciela jak przyjaciela”.

W jednej opinii znalazła się ocena negatywna odnosząca się do treści kwestionariusza :- „ ... materiał traktujący dziecko zbyt jednostronnie, obejmujący

głównie sferę społeczną. Poprzednia karta dziecka 6- letniego pełniej ujmowała wychowanka, dawała bardzo przejrzysty obraz jego osiągnięć i ewentualnych braków rozwojowych. Arkusz dokładniej informował o całości rozwoju psychofizycznego dziecka”.

Wysunięto także uwagę odnoszącą się do strony „technicznej” kwestionariusza, to :- „ ...brak w nim miejsca na pieczęć przedszkola, do którego dziecko

uczęszczało i podpis dyrektora, osoby nadzorującej pracę pedagogiczną nauczyciela”.

W pięciu przypadkach opinia zawierała podziękowania dla autorów redagujących kwestionariusz :- „ ...który pozwala na głębsze poznanie dziecka, nie tylko jego

umiejętności ale też możliwości”.

W jednej opinii podkreślono, że kwestionariusz opisu kompetencji społecznych absolwenta przedszkola :

12

- „ ...jak sama nazwa wskazuje, nie zawiera informacji dotyczących przygotowania dziecka do nauki czytania i pisania”.

Analiza opinii i poglądów nauczycieli z 8 przedszkoli na temat kwestionariusza „Jaki jesteś 7 – latku ?”, upoważnia nas do stwierdzenia, że stosunek do tego narzędzia jak i podanych w nich treści na temat poziomu kompetencji dziecka 6- 7-letniego jest zróżnicowany.Niektóre jego części uznano za wysoce akceptowalne, inne przyjęte zostały jako kontrowersyjne. Wyrażono także opinie zupełnie nie akceptujące treści i budowy kwestionariusza.

13

ZESTAWIENIE OPINII POZYTYWNYCH I NEGATYWNYCH

Liczba przedszkoli

OPINIE POZYTYWNE / 8 opinii / OPINIE NEGATYWNEP N

- przejrzyste sformułowanie haseł

( tekstu ),- wyraziste wyrażenie

kompetencji społecznych

- dobry opis sfery psychiki dziecka

- b. dobrze dobrane pary opozycyjne opisy dz.,

- proste obliczenie wskaźników sumarycznych,

- przydatność cz. III,- wyraźna interpretacja

wyników w tabeli- test jako wskazówka do

dalszej pracy wyrównawczej i kompensacyjnej,

- przydatność kwestionariusza

6

2

2

6

6

26

4

5

3

1

1

2

1

1

5

2

1

- informacje zbyt ogólnikowe

- mało czytelny zapis graficzny

- brak miejsca na opinie o przyswajaniu treści dydaktycznych

- brak informacji o konieczności udziału dz. w zespole kompensacyjnym

- zbyt jednostronne informacje skierowane na sferę społeczną,

- zaniedbanie sfer rozwoju psycho – fizycznego,

- niepotrzebna część III / tylko w przypadku dz. zdolnych lub mających trudności /,

- zła instrukcja do sposobu wypełniania kwestionariusza,

- zbyt szczegółowe skale opisu.

14

OPINIE NAUCZYCIELI KLAS I ZE SZKÓŁ PODSTAWOWYCH O KWESTONARIUSZU „JAKI

JESTEŚ 7 – LATKU?”

Opinie uzyskane od nauczycieli kl. I z siedmiu szkół podstawowych Kwidzyna zdecydowanie różnią się od opinii nauczycieli z przedszkoli.

W tym względzie nauczyciele szkół mieli o tyle trudne zadanie, że ich opiniowaniu podlegał zarówno sam kwestionariusz, jak i podejście do niego i wyrażone w nim oceny nauczycieli z przedszkoli

Zdecydowanie w większości opinii ze szkół podkreślono ważność kwestionariusza, jego przydatność i ogromną potrzebą. Zawarte w kwestionariuszu, rzetelnie wypełnione informacje, zdaniem nauczycieli, będą cennym źródłem wiedzy, którą szczególnie należałoby wykorzystać przy przydziale dzieci do poszczególnych klas I.Dzięki szczegółowej analizie danych z kwestionariusza, szkoła może wytyczyć drogę postępowania z uczniem, wybrać odpowiednie zadania. Opis kompetencji społecznej może także stać się podstawą tworzenia rozkładów materiału, zawartego w nim stopnia trudności. Specyfika pracy w szkole wymaga planowania pracy, szybkiego zakwalifikowania ucznia do zespołu kompensacyjno – redukcyjnego itp.Bez wstępnej diagnozy, trudno jest pracować z dziećmi – szczególnie w pierwszych miesiącach.

Nauczyciele podkreślali ważność opisu – oceny / 5 opinii / poziomu sprawności i umiejętności jakie dziecko osiąga w przedszkolu, bo od tego zależy w dużym stopniu jego dalszy „bezkolizyjny” rozwój. Stąd też podkreślono rangę pracy pedagogicznej w przedszkolu, która powinna być umocniona w dalszym systemie edukacyjnym.

Wymaga tego interes dziecka :- „Spostrzeżenia nauczyciela przedszkola są w większości bardzo

trafne i pokrywają się z obserwacjami nauczyciela w szkole”,- „Jednoznacznie stwierdzamy, że taka forma przekazu informacji

jest potrzebna i należy ją dalej kontynuować”,- „Nauczyciel nie musi opierać się wyłącznie na intuicji dostosowując

do dziecka odpowiednie metody i formy pracy, odpowiedni system

15

nagród i kar. Dodatkowo może stwierdzić na ile zabiegi wychowawcze są właściwe dla danego dziecka, gdyż przynoszą np. odpowiednie rezultaty. Są to niewątpliwie zalety, których brakowało poprzedniemu kwestionariuszowi”,

- „Duża uwaga została skupiona na rozwoju emocjonalnym dziecka, co jest ważne jest przy jego starcie szkolnym”,

- „Wydaje się, że schematyczna budowa tej karty jest lepsza w wypełnianiu dla nauczycieli przedszkoli, a dzięki skali wiadomości są bardziej uściślone i konkretne”,

- „Zebrane informacje zawarte w kwestionariuszu pomogą nauczycielowi pierwszych klas poznać dzieci, zaplanować działania w toku pracy lekcyjnej, dostosować wymagania do możliwości i umiejętności poznawczych i społecznych ucznia”,

- „Dobrze, że wypełniają go wszystkie nauczycielki pracujące z dzieckiem w ostatnim roku przedszkola, bo uzyskane wtedy informacje mogą być bardziej obiektywne”,

- „Dzięki szczegółowej analizie możemy dokonać przydziału zadań i wytyczyć kierunki rozwoju poszczególnych uczniów”,

- „W oparciu o interpretację wyników opisu dokonanego przez nauczyciela przedszkola, znamy dziecko w momencie jego przyjścia do szkoły”,

Wyrażono także opinię negatywną w formie polemiki. Gdy autorzy kwestionariusza w jego wstępie stwierdzają, że „karta powinna być bezstronną charakterystyką dziecka, sporządzoną po to by ułatwić szkolnemu nauczycielowi zaplanowanie działań najlepiej służących temu dziecku”, nauczycielki klas I uważają, że karta nie sprostała tym zamierzeniom. Nauczyciele nie dowiadują się z niej nic o zdolnościach dzieci / podkreślono tu brak wpisów przedszkoli/, nie uzyskują informacji na temat zaburzeń np. emocjonalnych. Trudno jest na podstawie interpretacji wyników ocenić stopień przygotowania do szkoły, osiągnięcia przez dziecko dojrzałości szkolnej.

Polemika dotyczy także zdania, że „to nie dziecko ma być dojrzałe do szkoły, ale szkoła ma być gotowa do przyjęcia dzieci, które dysponują zróżnicowanymi możliwościami i umiejętnościami poznawczymi i społecznymi”. Nauczycielki nie zgadzają się z tym zdaniem i podkreślają niemiarodajność tych informacji. Jako przykład podają własną szkołę, gdzie dostarczano 85 kwestionariuszy z różnych przedszkoli.

16

Biorąc pod uwagę II część opisu pt. ”Koncentracja i zaangażowanie”, aż 56 dzieci wg karty znalazła się w grupie pierwszej uzyskując od 6 – 9 pkt., czego nie potwierdzają obserwacje w szkole.

Zaistniały tu duże rozbieżności, ponieważ w 5 innych opiniach ze szkół właśnie na plus podkreślano zawarte w kwestionariuszu treści określające kompetencje społeczne dzieci oraz formę ich przedstawienia. Nauczycielom podoba się zestawienie mocnych i słabych stron dziecka :- „ ... o czym należy pamiętać w dalszej edukacji”,- „Informacje o dziecku zapisane w postaci krótkich, zwięzłych haseł

niosą dużą wartość poznawczą”,- „Duża uwaga została skupiona na rozwoju emocjonalnym dziecka

/ co ważne jest przy jego starcie szkolnym /”,- „Wydaje się, że schematyczna budowa tej karty jest także lepsza

w wypełnianiu dla nauczycielek w przedszkolu, daje więcej wiadomości, a dzięki zawartej w karcie skali są one bardziej uściślone i konkretne",

- „Podział na trzy części skali opisu dzieci jest trafny i czytelny/ zakreślone prostokąty /”,

- „Oceniamy, że jest to duży zakres wiedzy o dziecku, choć jeszcze nie wyczerpuje wszystkiego”.

W dwóch opiniach zdecydowanie podkreślono tabelę punktacji i interpretacji wyników, która :- „ ...pozwala na szybki zorientowanie się w czym dziecko jest >mocne<,

a który z obszarów należy bardziej rozwijać”,- „Kompetencje są przedstawione w sposób wyrazisty i przejrzysty”.

Dla przeciwwagi :- „Opierając się na kwestionariuszu „Jaki jesteś 7 – latku?” nie można

przewidzieć, które treści należy w sposób szczególny powtórzyć”,- „ ...rekrutacja do zespołu klasowego na podstawie tych kart jest

przypadkowa, w efekcie czego poszczególne zespoły mogą znacznie różnić sięmiędzy sobą.”

Krytyka pojawiła się także w stosunku do nauczycieli przedszkoli / 4 opinie /, którzy nierzetelnie wypełniali część III kwestionariusza.W większości przypadków swobodna charakterystyka nie była wykorzystana – karty były puste lub bardzo lapidarnie, niedokładnie wypełnione :

17

- „ Nauczyciele przedszkoli / większość / nie korzystali z punktu, w którym powinni napisać własną informację i spostrzeżenia dotyczące każdego dziecka”.

W niektórych arkuszach zauważono brak podpisu drugiego nauczyciela :- „ ... co może świadczyć o tym, że dziecko obserwował tylko jeden

nauczyciel, co jest niezgodne z instrukcją”.

Nauczyciele uważają, że brak obowiązku przekazywania danych w cz. III nie jest równoznaczny z opuszczeniem tej części.

Nauczyciele ze szkół wyrażali także żal, że część I kwestionariusza „Podstawowe dane o dziecku” jest bardzo zawężona :- „ ...z wiadomych względów”.Znajomość tych danych, zdaniem nauczycieli jest bardzo ważna :- „ ... pozwala dać szerszy obraz widzenia dziecka”,- „Brak danych wydłuży okres obserwacji...”.

W jednym punkcie panowała zgodność / 5 opinii /, żeby kwestionariusze, jeżeli już są, zostały wypełnione i miały spełnić swoje zdanie, powinny być dostarczone / przesłane / przez przedszkola do szkół, najlepiej w okresie od maja – czerwca do sierpnia, najpóźniej z rozpoczęciem roku szkolnego. Stwierdzono nawet, że :- „ ...rodzice je gubią”.

W większości opinii wyszła „maniera szkolna”.Nauczyciele opiniując treść kwestionariusza bardzo często patrzyli na nie przez pryzmat swojej pracy – nauczania. Stąd wiele zdań odnosi się do braku informacji dydaktycznych. W 2 opiniach wspomniano poprzedni kwestionariusz 6 – latka. Brak ujęcia sfer poznawczych, psycho – fizycznych itp. Bardziej to prośba niż faktyczna ocena i zrozumienie celów, zamierzeń kwestionariusza „Jaki jesteś 7 – latku?”.

Nauczyciele ze szkół wyrażają życzenie aby arkusz był rozszerzony o informacje dotyczące obserwacji dzieci pod kątem osiągnięć i przyswojenia treści dydaktycznych / 3 opinie /, wymieniania stopnia sprawności manualnej oraz wpisy od lekarza np. o ewentualnych chorobach dzieci, szczególnie przewlekłych / 2 opinie /.

Potrzebę istnienia narzędzia typu kwestionariusz „ Jaki jesteś 7 – latku?” wyraziło 5 z 7 opiniujących arkusz szkół.

18

ZESTAWIENIE OPINII POZYTYWNYCH I NEGATYWNYCH

Liczba szkół opiniujących

OPINIE POZYTYWNE / 7 / OPINIE NEGATYWNEP N

- Wyraziste i przejrzyste wyrażenie kom. społ.

- Bardzo dobrze skonstruowana cz. II „Skala opisu dziecka”

- Wyeksponowanie mocnych i słabych stron dziecka

- Test pozwalający na zindywidualizowany opis dziecka.

- Czytelnie przedstawiona interpretacja wyników.

- Wyrażenie opinii przez 2 n-lki przedszkola.

- Przydatność kwestionariusza dla szkół.

5

5

3

3

3

2

5

3

2

2

3

1

3

6

5

1

- Brak miejsca na opinię n-li dotyczącą stopnia przyswojenia przez dz. treści dydaktycznych.

- Brak informacji o zdolnościach dz.

- Informacje ( treści ) są zbyt ogólnikowe.

- Zbyt zawężona cz. I ( Dane o dziecku ).- Zbyt skrajne

zestawienie cech dziecka w cz. II.

- Brak możliwości uzyskania wiadomości o konieczności udziału dziecka w zespole korekcyjno – kompensacyjnym.

- Niezbyt rzetelne wypełnienie przez n-li z przedszkola cz. III.

- Zbyt późne dostarczenie arkuszy do szkół.

- Nie sprostanie

19

zamierzeniom autorów kwest.

OCENA KWESTIONARIUSZA „JAKI JESTEŚ7 – LATKU?”. PROPOZYCJE ZMIAN DO II

CZĘŚCI KWESTIONARIUSZA.

W opinii wielu nauczycieli przedszkoli i szkół kwestionariusz „Jaki jesteś 7 – latku?” spełnił swoją rolę, tzn. W bardzo dobry sposób opisuje kompetencje społeczne absolwentów przedszkola.Kompetentnie i wyczerpująco określa koncentracje i zaangażowanie dziecka, jego opanowanie, pogodę ducha oraz śmiałość i towarzyskość. Jego mocną stroną są bardzo dobrze sformułowane pary opozycyjne opisów dziecka, ciekawy i wyczerpujący podział na trzy sfery obszarów funkcjonowania społecznego dziecka. Charakterystyka dziecka jest oparta zarówno na jego mocnych jak i słabych stronach, co jest niezwykle ważne przy starcie szkolnym. Kwestionariusz pozwala nauczycielowi klas pierwszych poznać osobowość dziecka oraz różne typy jego zachowania. Ukazuje kierunki pracy nad mocnymi i słabymi sferami zachowania dziecka. Główną zaletą kwestionariusza jest jego przejrzystość i nieskomplikowana struktura. Jest prosty i zrozumiały. Obejmuje bardzo istotne sfery psychiki dziecka. Informacje o dziecku zapisywane są w postaci krótkich, zwięzłych haseł. Schematyczna budowa kwestionariusza daje możliwość uściślenia i skonkretyzowania wiedzy o dziecku. Tabela z punktami pozwala na szybkie zorientowanie się w czym dziecko jest mocne, a który z obszarów należy bardziej rozwijać. Istotne jest również to, że kwestionariusz, zgodnie z założeniem autorów, wypełniają wszystkie nauczycielki pracujące z dzieckiem w ostatnim roku przedszkola, stąd uzyskane tą drogą informacje mogą być bardziej obiektywne.

Niestety z obserwacji wynika, że nie wszyscy nauczyciele przedszkola zapoznali się z instrukcja wypełnienia tego druku. Niektórzy wypełniali pobieżnie, bez większego zaangażowania. Nie zastanowili się, że dopiero rzetelnie wypełnione informacje są cennym źródłem wiedzy dla nauczycieli szkół. W niektórych arkuszach brak podpisu

20

drugiego nauczyciela, co może świadczyć o tym, że dziecko obserwował jeden nauczyciel, co jest niezgodne z instrukcją.

Spotkaliśmy się z zarzutem, że kwestionariusz „Jaki jesteś 7 – latku?”, jako materiał informacyjny, traktuje dziecko zbyt jednostronnie, badając głównie sferę społeczną, w przeciwieństwie do poprzedniej „Karty dziecka 6 – letniego”, która pełniej, zdaniem nauczycieli, ujmowała wychowanka, dawała bardziej przejrzysty obraz jego osiągnięć i ewentualnych braków rozwojowych. Arkusz dokładniej informował o całości rozwoju psycho – fizycznego dziecka.

Nauczyciele byli zgodni, że w sytuacji, gdyby kwestionariusz miał zastąpić funkcjonujący dotychczas dokument „Kartę dziecka 6 – letniego”, należałoby go uzupełnić o wyniki obserwacji nauczyciela przedszkola, dotyczące przyswojenia treści dydaktycznych oraz wybrane zagadnienia rozwoju indywidualnego, m.in. funkcjonowanie procesów poznawczych, sprawność umysłową i ruchową dziecka.Naszym zdaniem brak wyżej wymienionych informacji utrudnia szkolnemu nauczycielowi zaplanowanie działań tej sfery funkcjonowania dziecka w szkole w sposób najbardziej mu służący. Wydłuża również okres obserwacji i opóźnia podjęcie zabiegów korekcyjno – kompensacyjnych, jeśli takie okażą się potrzebne.

Zwrócono również uwagę na to, że arkusze „Jaki jesteś 7 – latku?” winny być oddane do szkoły najpóźniej z rozpoczęciem roku szkolnego, gdyż opis kompetencji może stać się podstawą do tworzenia rozkładu materiału oraz zawartego w nim stopnia trudności.

Zdarzały się również uwagi do części I – „Podstawowe dane o dziecku”, które są zawężone w stosunku do poprzedniego kwestionariusza w związku z wprowadzoną ustawą o ochronie danych osób fizycznych. Jest to tym większa szkoda, że znajomość środowiska ucznia jest niezmiernie ważna i daje szerszy obraz widzenia dziecka.

Podsumowując, stwierdzamy, że środowisko nauczycieli kwidzyńskich przedszkoli i szkół pozytywnie odniosło się do wprowadzenia w roku szkolnym 1997/98 nowego kwestionariusza „Jaki jesteś 7 – latku?”. Uważamy, że taka forma przekazywania informacji jest potrzebna i należy ją kontynuować. Daje nam nauczycielom szkół podstawowych duży zakres wiedzy o dziecku, w szczególności jego rozwoju emocjonalno – społecznym.Jednocześnie uważamy, że arkusz powinien być rozszerzony o podstawowe treści dydaktyczne : umiejętności poznawcze, sprawność umysłową i ruchową dziecka kończącego edukację przedszkolną.

W związku z tym pozwoliłyśmy sobie przedstawić propozycje zmian dotyczące rozszerzenia cz. II kwestionariusza „Jaki jesteś 7 –

21

latku?” o podstawowe treści dydaktyczne. Nasze sugestie wynikają z licznych uwag nauczycieli szkół, którym brakuje w omawianym arkuszu informacji dotyczących umiejętności czytania i umiejętności matematycznych dziecka, jakie posiadł w toku nauki przedszkolnej.

UMIEJĘTNOŚĆ CZYTANIA.

Rozpoznaje D R R D Nie nazywa żadnej wszystkie litery. D ? D litery lub tylko

O O O O wybrane.

Czyta niektóre wyrazy bez głoskowania.

D

O

RDO

? RDO

D

O

Nie czyta wyrazów lub składa je z

trudem.

Czyta wszystkie

wyrazy bez głoskowania.

D

O

R

DD

?

R

DO

D

O

Głoskuje, robi błędy w czytaniu.

Czyta całe zdania.

D

O

RDO

? RDO

D

O

Nie czyta zdań.

Dobiera prawidłowe podpisy do

obrazka.

D

O

RD

D

?

R

DO

D

O

Nie potrafi dobrać podpisu do obrazka.

Myli podpisy.

22

Układa z pamięci i w/g

wzoru wyrazu z liter.

D

O

R

DO

?

R

DO

D

O

Nie umie ułożyć wyrazów z pamięci

lub w/g wzoru.

UMIEJĘTNOŚCI MATEMATYCZNE.

Rozpoznaje i nazywa

D R R D Nie rozpoznaje figur

figury geometryczne.

D ? D geometrycznych . Myli.

O O O O

Rozumie i nazywa stosunki

przestrzenne.

D

O

R

DO

?

R

DO

D

O

Nie rozumie. Błędnie interpretuje.

Radzi sobie z przeliczaniem

zbiorów 10 elementowego.

D

O

R

DO

?

R

DO

D

O

Nie przelicza zbiorów. Gubi się.

Rozumie i stosuje znaki

>,<,=,+,-.

D

O

RDO

? RDO

D

O

Błędnie stosuje znaki >,<,+,-,= lub nie zna

ich w ogóle.

Posługuje się nazwami dni

D

R

R

D

Nie nazywa w kolejności dni

23

tygodnia i pór roku.

O

D

O

? D

O O

tygodnia. Myli pory roku lub nie zna ich w

ogóle.

Autorzy kwestionariusza bezwzględnie podkreślają, że pilotażowy test „Jaki jesteś 7 – latku?” miał na celu scharakteryzować dziecko pod względem jego dojrzałości społeczno – emocjonalnej, nie zaś oceniać go pod względem dojrzałości szkolnej, czego z kolei życzyliby sobie nauczyciele szkół podstawowych. Autorzy stoją na stanowisku, że dziecko w przeciągu wakacji tj. od czasu zakończenia edukacji przedszkolnej do czasu podjęcia edukacji szkolnej, może rozwinąć swoje umiejętności poznawcze lub też, co zdarza się bardzo często – uwstecznić się.Zmiana środowiska niezwykle często wpływa na zmianę osobowości osoby dorosłej, a co dopiero dziecka 7 – letniego. Zmiana najbliższego środowiska, otoczenia, zmiana osobowości ma niezwykły wpływ na dalsze losy edukacji szkolnej dziecka.

Zdaniem autorów do badania stopnia dojrzałości szkolnej dzieci 7 – letnich, diagnozy ich umiejętności językowych i matematycznych, ma służyć kwestionariusz „Poznaj swoich uczniów”, który szerzej jest omawiany w dalszej części naszej pracy.

24

CZĘŚĆ III Kwestionariusza „Jaki jesteś 7 – latku?”

Część trzecia Kwestionariusza „Jaki jesteś 7 - latku ?” nosząca tytuł „Swobodna charakterystyka dziecka” składa się z czterech punktów :a ) Mocne strony dziecka nie opisane na skalach. b)Cechy dziecka nie opisane na skalach, które powinny stać się

przedmiotem troski nauczyciela.c) Zainteresowania dziecka.d) Uwagi.

Mocne strony dziecka nie opisane na skalach to informacje nauczycielek przedszkoli dotyczące uzdolnień dziecka, wybitnych osiągnięć oraz pozytywnych zachowań na zajęciach. Najczęściej spotykane uwagi o uzdolnieniach dziecka to : „bierze udział w zajęciach kółka teatralnego i języka angielskiego”, „posiada zdolności wokalno - taneczne”, „pięknie recytuje i lubi śpiewać”, „gra w szachy” . Natomiast jeśli chodzi o pozytywne uwagi o zachowaniu, to najczęściej powtarzały się następujące : „dziecko uczynne”, „chętne do pomocy w pracach porządkowo – gospodarczych”, „spokojna, zdyscyplinowana, wrażliwa, dokładna” czy też „lubi opiekować się zwierzętami”.

Inne uwagi typu „bardzo dobra sprawność manualna”, „szeroki zakres wiadomości o środowisku społeczno-przyrodniczym”, „dobra pamięć, bogaty zasób słów i pojęć” mogą ułatwić nauczycielowi klasy pierwszej zaplanowanie działań, zajęć najlepiej rozwijających wymienione uzdolnienia dziecka.

Niestety na 60 analizowanych kart, aż w 32, co stanowi 53,3%, było brak jakichkolwiek informacji w tej części kwestionariusza.

25

Informacje nauczycielek przedszkoli dotyczące punktu „b” to przede wszystkim uwagi o negatywnych zachowaniach dziecka np.: „jest dzieckiem agresywnym, egoistycznym, lubi przewodzić w grupie”, „chce być ciągle chwalony”, „lubi fantazjować, opowiada zmyślone historie”, „ciągle rozmawia”. Inne cechy opisywane w tym punkcie to przede wszystkim „niechęć do wykonywania poleceń nauczyciela”, „nieśmiałość”, „słaba pamięć”, „niepewność w nowym środowisku” .

Jak widać z przytoczonych fragmentów, do opisu używano bardzo krótkich, schematycznych uwag wielokrotnie zapisywanych jednym lub dwoma wyrazami.

W nielicznych przypadkach informacje były dłuższe, zawierające już konkretne wskazówki typu : „ćwiczyć umiejętności manualne, zręczność palców, dłoni”, „wzbogacić słownik czynny, rozwijać mowę zdaniową, powiązaną logicznie”, „kierować spostrzeżeniami wzrokowymi dziecka”, „usamodzielniać w czynnościach codziennych” .

Na 60 kwestionariuszy brakowało informacji w 28 ( tj. 46,6% ).Pozycja „c” części III kwestionariusza miała sugerować

i ujawniać, wskazywać nauczycielowi klasy pierwszej zainteresowania danego dziecka. Uwagi zawarte w tej części były bardzo schematyczne, powtarzające się ( szczególnie jeśli były wypełniane przez te samą nauczycielkę przedszkola ). Najczęściej występujące opisy zainteresowań dziecka to : „lubi gry komputerowe i zabawy z wykorzystaniem klocków przestrzennych”, „lubi rysować i malować”, „umie czytać i interesują go książki” oraz „lubi bawić się lalkami czy samochodami”. Występowały także uwagi opisujące bardziej konkretne zainteresowania tj.: „interesuje się zwierzętami”, „lubi kwiaty”, „lubi majsterkować”, „język angielski”.

W 60 kwestionariuszach tej części nie wypełniły 23 nauczycielki czyli jest to 38,3%.

Ostatnia pozycja tej części kwestionariusza to miejsce na uwagi. Znalazły się tutaj przede wszystkim informacje typu : „wskazana logoterapia”, „kontakt z Poradnią Ortodontyczną”, „kontakt z Poradnią Pedagogiczno - Psychologiczną”, „dziecko chorowite”, „dobry i stały kontakt z rodzicami”. Niestety duża część wypowiedzi nauczycielek powinna być zawarta w częściach „a” i „b” tej części kwestionariusza, ponieważ informacje powtarzały się lub były podobnie sformułowane.

W 45 kwestionariuszach brakowało jakichkolwiek uwag, informacji o dziecku. Jest to bardzo dużo, bo aż 75%.

Według naszych spostrzeżeń część III kwestionariusza „Jaki jesteś 7 – latku?” została potraktowana przez niektórych nauczycieli przedszkoli jako rzecz zbędna i niepotrzebna. Bardzo duża część

26

kwestionariuszy nie została wypełniona wcale, część wypełniana była schematycznie, krótko ( jednym wyrazem ), nieprecyzyjnie, opinie często się powtarzały.Zaledwie kilkanaście arkuszy wypełnionych było solidnie, dokładnie, a informacje były rzeczowe i obszerne.

W naszej opinii III część kwestionariusz daje możliwość kompletnej informacji dotyczącej kompetencji społecznych dziecka i ułatwia nauczycielowi klasy pierwszej zaplanowanie działań najlepiej służących temu dziecku.

Uwagi jakie nasunęły się po analizie III części kwestionariusza to przede wszystkim:- należy umieścić swobodne opisywanie cech dziecka bez sugerowania

odpowiedzi ( bez pytań ), - w części „c” ( zainteresowania dziecka ) nie powtarzać opinii

zawartych wyżej,- cała część III jest zbyt obszerna i możliwe, że dlatego bardzo wiele

nauczycielek ich nie wypełniło z obawy przed wyrażeniem swych opinii lub po prostu z braku czasu.

27

OCENA OPISOWA NA SEMESTR I KLASY I A WYNIKI KWESTIONARIUSZA „JAKI JESTEŚ

7 – LATKU?”

Formularze opisowej oceny postępów w nauce ucznia klasy pierwszej stosowane w badanych szkołach kwidzyńskich są bardzo podobne. Składają się z trzech zasadniczych części:- Część I – to opis zachowania się ucznia:

1. Cechy charakteru i temperamentu ( prawdomówność, obowiązkowość, koleżeńskość, aktywność, zdyscyplinowanie ).

2. Nawyki pracy ( tempo pracy, koncentracja, samodzielność ).3. Rozwój społeczny ( samokontrola, akceptacja zwyczajów

i wymagań grupy ).

- Część II – to „Postępy w nauce” :

1. Czytanie ( znajomość liter, poprawność czytania, poprawność dokonywania analizy i syntezy wyrazów, rozumienie

przeczytanego tekstu ).2. Pisanie ( znajomość kształtów liter, poprawność pisania, szybkość

pisania, poprawność w przepisywaniu).3. Wypowiedzi ( stronnictwo, rozumienie tekstów czytanych ).4. Liczenie ( znajomość cyfr 0-10, przeliczanie do 10 lub powyżej,

wykonywanie dwóch podstawowych działań, rozwiązywanie zadań tekstowych ).

5. Sprawność ruchowa ( poziom sprawności ruchowej, koordynacja ruchowa ).

6. Sprawność manualna ( jak uczeń rysuje, czy rysunek jest bogaty czy schematyczny ).

28

- Część III – to inne uwagi o uczniu czyli spostrzeżenie negatywnych bądź też pozytywnych zachowań, przyzwyczajeń ucznia zaobserwowanych przez nauczyciela – wychowawcę, a nie opisanych wyżej w formularzu.

Po dokładnej analizie wskaźników sumarycznych z kwestionariusza „Jaki jesteś 7 – latku?” oraz wybranych ocen opisowych za semestr I w klasie I nasunęły się następujące wnioski i uwagi :1. Na 60 losowo wybranych kwestionariuszy i ocen opisowych ( tych

samych uczniów ), w 14 przypadkach co stanowi 23,3% nie było zgodności między wynikami sumarycznymi a oceną nauczycielki klasy I. W 9 przypadkach ( 15% ) nauczycielki klasy pierwszej oceniły swoich uczniów niżej, gorzej niż nauczycielki przedszkoli. Użyły do tego określeń : „nie opanował materiału”, „nie czyta, nie zna liter, nie utrzymuje się w liniaturze”, „mało aktywny, brak współdziałania w grupie” lub „opanował materiał w stopniu przeciętnym”, „czyta niechętnie”, „nie potrafi przez dłuższą chwilę stosować się do poleceń”, „rozprasza się, wykazuje niepokój ruchowy”.

Natomiast w 5 przypadkach ( 8,4% ) nauczycielki klasy pierwszej nie zgadzając się z wynikami zawartymi w kwestionariuszu podwyższyły ocenę uczniom, stosując sformułowania : „zakres materiału w semestrze I dziecko opanowało w stopniu zgodnym z wymogami zawartymi w programie nauczania” lub „ ... w stopniu zadowalającym”.W 32 przypadkach co stanowi 53,3% interpretacja wyników z kwestionariusza zgadzała się z oceną opisową. Czyli zarówno nauczycielki przedszkola jak i nauczycielki szkolne jednakowo oceniały różne aspekty funkcjonowania społecznego jak i momenty dydaktyczne.

2. Kwestionariusz „Jaki jesteś 7 – latku?” jest dużą pomocą dla nauczycieli klas początkowych, ponieważ stanowi on początkowy zbiór wiadomości o kompetencjach społecznych danego ucznia. Nauczyciel klasy I ma możliwość porównania swej oceny ucznia z oceną nauczycielki przedszkola. Jeśli ocena nie pokrywa się z wynikami kwestionariusza należałoby zastanowić się jaka jest tego przyczyna.

3. Dziecko przychodzące do szkoły wraz z kwestionariuszem ( dobrze i rzetelnie wypełnionym ) nie jest „białą kartą”, przynosi bowiem ze sobą profesjonalny opis, bezstronną charakterystykę

29

sporządzoną po to, aby umożliwić nauczycielowi szkolnemu zaplanowanie działań najlepiej służących danemu dziecku.

ANALIZA WYNIKÓW SKAL OPISU DZIECKA W KWESTIONARIUSZU „ JAKI JESTEŚ 7 – LATKU?”

Koncentracja i Opanowanie Śmiałość i Obszar zaangażowanie i pogoda ducha towarzyskość

L % L % L %

I 30 50 33 55 22 36,7

II 18 30 21 35 21 35

III 12 20 6 10 17 28,3

Rozkład wyników z trzech skal opisu dziecka „Jaki jesteś 7-latku?”.

Zgodnie z zaproponowaną interpretacją wyników w pierwszej skali „Koncentracja i zaangażowanie” tylko 20% dzieci spośród badanych wymaga specjalistycznej troski ze strony szkoły. Są to dzieci, które maja trudności w koncentracji nad wykonywanym zadaniem. Umiejętność koncentracji na zadaniach to jedna z cech potrzebnych do uczenia się, a tym samym do osiągnięcia sukcesów szkolnych. Natomiast dla 50% opisywanych dzieci umiejętność ta nie jest trudnością. Można powiedzieć, że jest to mocna strona dziecka.

30

Skala druga „Opanowanie i pogoda ducha” ukazuje doskonale w jaki sposób dziecko zachowuje się w kontaktach z rówieśnikami oraz jak przyjmuje negatywne oceny od nauczyciela.Jak wskazują wyniki badań tylko u 10% dzieci ten obszar funkcjonowania powinien być pod szczególna troską ze strony szkoły. Natomiast u 55% opisywanych dzieci jest to mocna strona, którą należałoby rozwijać.

Według skali trzeciej „Śmiałość i towarzyskość” 36,7% dzieci znajduje się w I obszarze, czyli są to dzieci otwarte, swobodne i towarzyskie, lubiące recytować wiersze, śpiewać i występować w przedstawieniach. Natomiast 28,3% opisywanych dzieci wymaga pracy nad rozwojem tej sfery, a jednocześnie powinno się tak organizować, aby ta cecha nie uniemożliwiała mu odnoszenie szkolnych sukcesów.

Po analizie kwestionariusza opisu kompetencji społecznych absolwenta przedszkola „Jaki jesteś 7-latku?” nasunęły się następujące spostrzeżenia :1. Duża ilość dzieci znajdująca się w dwóch pierwszych obszarach

na skali świadczyć może o wadze kwestionariusza, bądź też o potrzebie opisu dziecka przez nauczycielki przedszkola w świetle bardzo pozytywnym.

2. Należałoby zmienić rozkład punktacji w skalach, aby zbliżony był do równomiernego poziomu. Proponujemy następujące zmiany :

a). Skala I – „Koncentracja i zaangażowanie” : - obszar I od 6 do 8 punktów- obszar II od 9 do 20 punktów- obszar III od 21 do 30 punktów.b). Skala II – „Opanowanie i pogoda ducha” : - obszar I od 6 do 7 punktów - obszar II od 8 do 10 punktów- obszar III od 11 do 30 punktów.c). Skala III - „Śmiałość i towarzyskość” :- obszar I od 6 do 8 punktów- obszar II od 9 do 17 punktów- obszar III od 18 do 30 punktów.

31

OPINIE NAUCZYCIELI KLAS I SZKÓŁ PODSTAWOWYCH O KWESTIONARIUSZU „POZNAJ

SWOICH UCZNIÓW!”

Zaproponowany nauczycielom kwidzyńskich szkół podstawowych kwestionariusz „Poznaj swoich uczniów” jest zestawem zadań do diagnozy umiejętności językowych i matematycznych dzieci 6-7 letnich. W zamierzeniach autorów diagnoza opanowania umiejętności typu szkolnego nie ma być podejmowana po to, aby dokonać podziału uczniów na „lepszych” i „gorszych”, ale ma na celu zaplanowanie korzystnych dla każdego dziecka działań edukacyjnych, które zapewnią mu czynienie postępów.Komplet testów, po opracowaniu, ma pomóc nauczycielowi klasy I w przygotowaniu dokładnej charakterystyki możliwości uczniów w danej klasie. Autorzy zaproponowali trzy zestawy zadań diagnozujących : - umiejętności pisania,- umiejętności czytania,- podstawowe umiejętności matematyczne.

W dalszej części tego kwestionariusza znajdują się dokładne opisy procedury stosowania poszczególnych zadań i kart opisu dziecka, do której wpisuje się uzyskane przez nie wyniki.

Nauczyciele kwidzyńskich szkół podkreślili wyraźnie przydatność testu, jako narzędzia diagnostycznego oraz jako formę szybszego i lepszego nawiązania kontaktu z nowoprzybyłym do szkoły dzieckiem. Praca z kwestionariuszem pozwala na wnikliwą obserwację i analizę umiejętności ucznia, co z kolei pozwala nauczycielowi na zaplanowanie np. indywidualnego toku nauczania dla poszczególnych uczniów ze względu na ich stopień zaawansowania ( przygotowania do podjęcia nauki ) : - „Pozwala to nauczycielowi zindywidualizować pracę na lekcji,

zróżnicować wymagania w stosunku do poszczególnych uczniów, zorganizować pracę dodatkową w zespołach wyrównawczych

32

oraz kierowanie uczniów do Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej na badania”,

- „Bardzo precyzyjnie i wszechstronnie bada, pozwala poznać możliwości i umiejętności poznawcze jak i społeczne uczniów”,

- „Umożliwia ( w szybkim czasie ) zaplanowanie potrzebnych podręczników i kart pracy”,

- „Pomaga zorientować się w poziomie reprezentowanym przez uczniów”,

- „Daje możliwość częściowego poznania uczniów”,- „ ... pozwala różnicować wymagania w stosunku do poszczególnych

uczniów, zorganizować dodatkową pracę w zespołach wyrównawczych”,

- „Nie tylko pozwala poznać możliwości dziecka ( co w gruncie rzeczy nie jest celem kwestionariusza ), ale pozwala dostosować program, metody i formy pracy do dziecka. Jest to szczególnie ważne w klasie pierwszej, kiedy nauczyciel rozpoczyna pracę z grupą nieznanych dzieci, które nawet nie uczęszczały do przedszkola”,

- „Prowadzone w odpowiednich warunkach ( nie w trakcie lekcji ) umożliwiają nawiązanie serdecznego kontaktu nauczyciela z uczniem”.

W tej ostatniej cytowanej opinii podobnie jak w 6 innych, jako główną wadę i wielką trudność w pracy z tekstem podkreślano czasochłonność jego wypełniania. Nauczyciele uważają, że kwestionariusz jest zbyt obszerny, przy jego wypełnianiu potrzebne jest odpowiednie miejsce i czas diagnozowania ( nie na lekcji czy przerwie ), ponieważ badanie wymaga stałego kontaktu nauczyciel – uczeń, bez absorbowania nauczyciela przez klasę czy inne obowiązki w szkole :- „Jednego ucznia bada się 20 minut tylko z umiejętności językowych,

drugie tyle z umiejętności matematycznych”,- „Jest to dodatkowa praca nauczyciela, która pochłania dużo czasu,

jednak dokładne zastosowanie każdego ćwiczenia w karcie opisu umożliwia rzetelną diagnozę umiejętności ucznia”,

- „Nauczyciele mają zbyt mało czasu na jego przeprowadzenie, gdyż według nas nie można go przeprowadzić w czasie lekcji”,

- „Przy badaniach zespołów klasowych bardzo czasochłonny”,- „Jest to dodatkowa praca nauczyciela, która pochłania zbyt dużo

czasu”,

33

- „ ... problemowe jest przeprowadzenie tego typu badań w czasie zajęć lekcyjnych ( dziecko potrzebuje skupienia i ciszy, pozostałe dzieci w pierwszym okresie nauki ciągłej kontroli, motywacji”.

W związku z tym padły nowe propozycje, wnioski ( 3 opinie ) :

- „Diagnozowanie winno być przeprowadzone w klasie „0”, przed rozpoczęciem nauki w szkole ze względu za trzy podstawowe aspekty : w przedszkolu diagnozę może przeprowadzić 2 nauczycieli w dowolnym czasie całego dnia pobytu dziecka, - w szkole przy diagnozowaniu nauczyciel jest wyłączony z pracy klasowej, - nauczyciel klasy I mógłby podjąć kierunki działań edukacyjnych od pierwszych dni września”,

- „Uważamy, że test ten powinien być przeprowadzony w ostatnim dniu sierpnia, gdyż pierwsze dwa tygodnie września to okres oswajania się dzieci z nowym otoczeniem, zapoznanie z budynkiem, pracownikami, poznawanie nowych kolegów, wprowadzanie norm i zasad, a tylko wczesne przeprowadzenie badań ma swoje uzasadnienie i sens.”

In plus podkreślono stopień trudności kwestionariusza ( zarówno z j. polskiego jak i matematyki ),który pozwala na zbadanie zarówno dziecka bardzo zdolnego, jak też bardzo słabego :- „Duży dobór różnych zadań do poziomu ucznia zdolnego,

przeciętnego oraz słabego”, także opisanie jego umiejętności w czytelny, jasny sposób w „Karcie opisu ucznia”. Zebrano na niej wszystkie zadania, przy który należy wpisać po badaniu ( lub w czasie jego trwania ) poziom jego wykonania przez dziecko oraz uwagi o radzeniu sobie z zadaniem. Nauczyciele często korzystali z tabeli „Pomoc” czyli zwrotów określających postępowanie nauczyciela, który mógł zachęcić i ośmielać, pomagać w koncentracji lub prosić o „precyzję” ( sprawdź, zrób jeszcze raz” ).Używano w tym celu określeń : „często”, „rzadko”, „wcale”.

Pozostałe opinie nadesłane przez nauczyciele klas I odnosiły się przede wszystkim do treści merytorycznej kwestionariusza, konkretnych działań dydaktycznych.

34

Wysoko oceniono dobór tych treści, dających bardzo dużo możliwości poznania umiejętności dydaktycznych, jak społecznych dziecka. Podkreślano ich stopień trudności.

Było wiele uwag negatywnych. Nauczyciele bardzo skrupulatnie w swych opiniach warunkowali, ich zdanie, błędy metodyczne. Zwrócono uwagę na stronę graficzną zarówno w zadaniach z j. polskiego jak i matematyki ( 6 opinii ) :

- „ Ilustracje do opowiadań zbyt ubogie”,- „Niektóre rysunki do zadań językowych są źle dobrane ( zad.4 )”,- „Mało czytelne ilustracje do rozwiązywania zadań z treścią”,- „Złe opracowanie graficzne rysunku pomocniczego. Dzieci mają

zupełnie inne spojrzenie opisując sytuację ( zad.5 ),”- „Rysunek do zadań, dotyczących układania podpisów, schematyczny,

czarno – biały” itp.

Wyrażano także życzenie aby ze względu na sprawny przebieg badania zmienić formę swobodnych kartek na np. broszurkę lub książeczkę.

Zwrócono uwagę na zbyt małą czcionkę ( 5 opinii ), szczególnie w tekście do cichego czytania ze zrozumieniem. Nauczyciele uważają, że tekst jest trudny i za długi ( 3 opinie ).

W zadaniu 5, sprawdzającym poziom umiejętności matematycznych „Mnożenia i dzielenie w sytuacji konkretnej” w/g nauczycieli treść jest zbyt rozbudowana ( 4 opinie ) :- „Za trudne zad. 4 i 5, w którym występuje mnożenie i dzielenie”,- „Mogłoby być dzielenie w zakresie 10.”

W zadaniach diagnozujących umiejętności matematyczne w/g 5 opinii większość zadań jest trafna i zrozumiała, dopasowano do poziomu uczniów.

Na zakończenie ( w 4 opiniach ) nauczyciele zadają pytanie, wyrażające życzenie aby zestaw zadań zaplanowany do diagnozy umiejętności językowych i matematycznych, został rozszerzony o materiał diagnozujący inne umiejętności dzieci np. w zakresie edukacji przyrodniczej, technicznej, muzycznej i plastycznej.

35

ZESTAWIENIE OPINII POZYTYWNYCH I NEGATYWNYCH

Liczba szkół OPINIE POZYTYWNE / 8 opinii / OPINIE NEGATYWNE

P N- pozwala ocenić poziom

umiejętności w zakresie pisania, czytania i umiej. matem.,

- pozwala na różnicowanie wymagań i indywidualizację pracy na lekcji,

- ułatwia rzetelną charakterystykę i diagnozę poziomu umiejętności ucznia,

- stopnie trudności pozwalają na zdiagnozowanie dzieci słabych i dzieci zdolnych,

- wyniki diagnozy pozwalają przydzielić dz. na badania do Poradni

Psych.- Pedagog.,- bada zarówno możliwości i

umiejętności poznawcze jaki i społeczne dz.,

- umożliwia zaplanowanie podręczników, kart pracy,

- daje możliwość częściowego poznania ucznia

- daje możliwość indywidualnego toku nauczyciela

- pozwala określić gotowość do nauki pisania oraz

7

7

5

4

4

3

2

2

2

1

6

6

44

2

1

5

463

3

6

- zbyt mało czasu na wypełnienie testu,

- czasochłonność wypełnienia kwestionariusza,

- błędy w zadaniach:- źle dobrane rysunki do

zadań (4,5 ),- duża ilość trudnych

wyrazów ( dżem, ćma ),- zbyt trudny tekst do

cichego czytania,- szeregowanie liczb

dwucyfrowych,- za trudne zadania

matematyczne, - zbyt mała czcionka,- zbyt duża liczba ćwiczeń- diagnozowanie zbyt

późne( mogłoby się odbyć w kl.”0” lub pod koniec sierpnia

- materiały powinny być w formie książki, broszury, nie luźne kartki,

- brak diagnozy innych umiejętności dziecka np. w zakresie edukacji przyrodniczej, plastycznej, technicznej.

36

wypowiadania się,- przydatność kwestionariusza. 5

PROPOZYCJE ZMIAN DO KWESTIONARIUSZA „POZNAJ SWOICH UCZNIÓW”

W opinii wielu nauczycieli szkół podstawowych kwestionariusz „Poznaj swoich uczniów”, spełnia swoją rolę, jest przydatny jako narzędzie diagnostyczne, wymaga jednak pewnych poprawek.

W związku z tym pozwoliłyśmy sobie przedstawić propozycje pewnych zmian. Odnoszą się one zarówno do ich zadań, ich ilości, jak i form ich realizacji.Ponieważ badania zespołów klasowych są czasochłonne, wymagają pewnego skupienia zarówno przez uczniów jak i nauczycieli, proponujemy zmniejszenie objętości kwestionariusza, np. o jedno ćwiczenie, na każdym poziomie. Mamy także życzenie do Dyrekcji szkół, aby inaczej zaplanowała organizację zajęć nauczyciela, tak by mógł on bez przeszkód, bardziej wnikliwie przeprowadzić badania z uczniem. W trakcie lekcji jest to, w większości przypadków niemożliwe, utrudnia prowadzenie zajęć. Gdy czas diagnozy jest tak długi należałoby także udoskonalić stronę „techniczną” kwestionariusza. Zbyt duża ilość kartek, wykorzystywanych w badaniu, przekładanych z miejsca na miejsce, powoduje bałagan, zamieszanie ( traci się czas ). Poprawna byłaby forma, np. broszurki, książeczki.

W materiale ćwiczeniowym do diagnozy umiejętności czytania proponujemy :- zmianę w instrukcji „Rozpoznawanie liter”, która powinna jasno

określić to, że nauczyciel rozcina litery, wybiera 10 z nich ( dalej jak w poleceniu ),

- w ćwiczeniu 4 zmienić obrazek, który obecnie jest schematyczny, smutny, bez koloru;

- w zadaniu 5 „Czytanie i rozumienie tekstu” należałoby zupełnie zmienić tekst, w którym odnajdujemy dużo dwuznaków i zmiękczeń

37

mimo, że w grupach 6-latków obowiązuje nauka 22 liter alfabetu. Także imię bohatera „Maciek” jest mylące, bardziej kojarzy się z człowiekiem niż kotem;

- w tekstach powiększyć czcionkę.

W materiale ćwiczeniowym do diagnozy poziomu umiejętności pisania proponujemy :- zmianę w zadaniu 3, gdzie rysunki do zadań umiejętności

językowych są źle dobrane, np. rysunek przedstawiający „budzik” – w zamierzeniach autorów miał być to „zegarek”, zadaniem dzieci miało być umieszczenie podpisu ( w wyrazie „zegarek” każda głoska odpowiada literze, nie jest tak w wyrazie „budzik” ), przez to rysunek jest mylący i zadanie nie spełnia swojej roli;

- podobna sytuacja jest w zadaniu 4:„Pisanie zdania odpowiadającego sytuacji przedstawionej na obrazku”, opracowanie graficzne rysunku pomocniczego powoduje błędne skojarzenia u dzieci;

- można wprowadzić formę komiksu lub historyjki obrazkowej.

W ćwiczeniach matematycznych proponujemy :- w zadaniu 2a „Porównywania liczebności zbiorów”, wygodniejsze

do porównania byłyby „pary”, np. filiżanki i spodki, kwiatki i wazony;

- przy zadaniu 2c „Szeregowanie liczb”, dosłowne polecenie dla nauczyciela, aby przeciął kartoniki;

- zbyt duża trudność przy szeregowaniu liczb dwucyfrowych ; - zad. 5 uważamy za zbyt rozbudowane, może wystarczyłoby dzielenie

w zakresie 10 lub pytanie – Ile jest czekoladek w jednym pudełku ?

Zestaw zadań został zaplanowany do diagnozy umiejętności językowych i matematycznych, a co z innymi umiejętnościami dzieci, np. z zakresu edukacji przyrodniczej , technicznej ?Można np. do kwestionariusza dołączyć obrazek do kolorowania przez uczniów z instrukcją jak ma to wykonać. Historyjka obrazkowa mogłaby być np. o lesie, zwierzętach czy relacji do nich człowieka – dziecka ( o przyrodzie ). Edukacja techniczna mogłaby być przedstawiona w formie dowolnego ćwiczenia manipulacyjnego, np. wytnij, przytnij, sklej, złóż itp.

38

ANALIZA WYNIKÓW WYKONANIA POSZCZEGÓLNYCH ZADAŃ KWESTIONARIUSZA

„POZNAJ SWOICH UCZNIÓW”.

Biorąc pod uwagę wszystkie umiejętności badane w kwestionariuszu „Poznaj swoich uczniów” oraz po dokładnej analizie wskaźników sumarycznych nasunęły się nam następujące uwagi.

W zakresie umiejętności pisania około 60% uczniów bardzo dobrze wykonało zadania pod względem graficznym. Tylko znikoma liczba uczniów nie potrafiła odwzorować znaków.Znaczna większość uczniów opanowała dobrze umiejętność pisania, robiąc mało błędów, a około 30% uczniów nie opanowało tej umiejętności (nie podpisano obrazków).

Umiejętność czytania jest czynnością złożoną, a jej nabywanie jest procesem długim i skomplikowanym. Jednak na 60 osób wybranych losowo sytuacja dotycząca tej umiejętności jest dobra, bo aż 80% dzieci potrafi czytać wyrazy sylabowe. Tylko 15% diagnozowanych uczniów nie składa wyrazów, a tylko 20% uczniów nie czyta wyrazów dwusylabowych. Około 30 % badanych uczniów czyta zdania bez błędów, jednak około 50% nie czyta ich wcale.W zadaniu diagnozującym umiejętności dopasowania zdań do obrazka około 40% dzieci potrafi wskazać 2 zdania prawdziwe, tyle samo dzieci potrafi wskazać jedno zdanie, a tylko około 20% uczniów nie potrafi dopasować zdań do obrazków. Umiejętności czytania tekstu ze zrozumieniem opanowało ponad 60% uczniów, co utwierdza nas w przekonaniu, że sytuacja pod tym względem jest dobra.

Kwestionariusz „Poznaj swoich uczniów” sprawdza poziom umiejętności matematycznych za pomocą 10 zadań.Wszystkie dotyczą podstawowych umiejętności arytmetycznych czyli :- przeliczania,- porównywania i szeregowania,

39

- dodawania i odejmowania,- mnożenia i dzielenia w sytuacjach konkretnych.Ponad 60% diagnozowanych uczniów przelicza zbiory bezbłędnie, a tylko około 10% nie opanowało tej umiejętności.Podobnie przedstawia sie sytuacja w porównywaniu liczebności zbiorów. W zadaniach na dodawanie i odejmowanie w sytuacji konkretnej okazało się, że około 90% dzieci radzi sobie z tą umiejętnością, jednak powyższe zestawienie wskazuje na fakt, iż więcej dzieci potrafi dodawać niż odejmować.W zadaniu badającym dodawanie i odejmowanie na poziomie symbolicznym 65% uczniów potrafi odejmować i dodawać w zakresie 10 a około 20% odejmuje i dodaje w zakresie 10 i tylko 20% uczniów nie radzi sobie z danym zadaniem.Ostatnim zadaniem diagnozującym umiejętności matematyczne było mnożenie i dzielenie w sytuacji konkretnej. Z całej grupy badanych dzieci aż 15% doskonale poradziło sobie z zadaniem a około 30% dzieci próbowało i miało pomysły, jednak nie dochodziło do prawidłowego rozwiązania. Pozostali uczniowie byli bezradni w tej sytuacji. Taki rozkład wyników wykonania tego zadania świadczy o tym, że są to umiejętności, których nie oczekujemy od uczniów rozpoczynających naukę w szkole. Optymistyczny jest fakt, że aż 15% dzieci potrafi mnożyć i dzielić, natomiast pozostałe dzieci mają jeszcze czas, aby nabyć te umiejętności w klasie pierwszej.

Na podstawie powyższych danych możemy stwierdzić, że dzieci z terenu Kwidzyna przychodzące do szkoły są dobrze przygotowane do podjęcia nauki.Powyższa diagnoza opanowania umiejętności typu szkolnego nie była podejmowana po to, aby dokonać podziału uczniów na lepszych i gorszych, ale w celu zaplanowania korzystnych dla każdego dziecka działań edukacyjnych, które zapewnią mu dalsze czynienie postępów.

40

PORÓWNANIE OCENY OPISOWEJ NA SEMESTR Z WYNIKAMI KWESTIONARIUSZA „POZNAJ

SWOICH UCZNIÓW”

Po bardzo dokładnej analizie kart opisu dziecka kwestionariusza „Poznaj swoich uczniów” oraz ocen opisowych ich osiągnięć w semestrze I zauważyliśmy, że na sześćdziesięciu diagnozowanych uczniów w 55% przypadków nastąpiła całkowita zgodność opisu zawartego w karcie kwestionariusza a oceną opisową . Świadczy to o tym, że nauczycielki prawidłowo zdiagnozowały uczniów na początku roku szkolnego, co potwierdziły oceny semestralne. Na podkreślenie zasługuje fakt, iż karty opisu wypełnione przez te panie zawierały rzetelne i wyczerpujące informacje dotyczące tych dzieci.Przykładem może być jedna z uczennic kwidzyńskiej szkoły podstawowej : Porównanie kwestionariusza z oceną Umiejętności pisania :1 zad – III poziom - Wszystkie znaki literopodobne zostały prawidłowo

odwzorowane2 zad – III poziom - Poprawne odwzorowanie wszystkich liter3 zad – III poziom - Poprawne nazywanie przedmiotów.

Podpis prawidłowy.4 zad – III poziom - Opowiada o wydarzeniu na obrazku. Prawidłowy

zapis zdania.Ocena za I semestr : Poprawnie odtwarza kształt liter i ich połączeń oraz dobrze rozmieszcza je w liniaturze. Przepisuje bez błędów. Pisanie z pamięci bez błędów Umiejętność czytania :1 zad – III poziom – Zna wszystkie litery2 zad – III poziom – Czyta wszystkie wyrazy3 zad – III poziom – Czyta zdania poprawnie 4 zad – III poziom – Wskazuje dwa zdania prawidłowo5 zad – III poziom – Czyta tekst poprawnie, odpowiada na 4 pytania Ocena za I semestr : Czytanie poprawnie, wyraziste i płynne bez przygotowania

Umiejętności matematyczne :1 zad – III poziom – Radzi sobie z zadaniem. Zapisuje obie liczby

41

2 zad – III poziom – Radzi sobie ze wszystkimi zadaniami3 zad – III poziom – Rozwiązuje zadania wymagające dwóch działań4 zad – III poziom – Dodaje i odejmuje w zakresie 1005 zad – II poziom - Próbuje, nie dochodzi do rozwiązania Ocena za I semestr : Poziom opanowania pojęcia liczb w aspektach :ilościowym, porządkowym i miarowym wysoki. Zna cyfry, zna znaki. Rozwiązuje zadania tekstowe wykraczając poza program.Na podstawie otrzymanych wyników można uznać, że u 27% diagnozowanych uczniów następuje niezgodność karty opisu z oceną semestralną. W przypadkach tych uczniowie ci osiągnęli lepsze wyniki na I semestr niż w kartach opisu kwestionariusza. Naszym zdaniem wskazuje to na naturalną prawidłowość dziecka, gdyż nie wszystkie w jednakowym czasie i stopniu osiągają odpowiedni poziom dojrzałości szkolnej, a szkoła przecież powinna być gotowa na przyjęcie każdego dziecka. Fakt ten ilustruje poniższy przykład : Umiejętności pisania : 1 zad – II poziom – Znaki częściowo uzupełnione2 zad – II poziom - Rozpoznaje litery3 zad – I poziom - Nie pisze4 zad – I poziom - Wymienia elementy z ilustracji. Wypowiedz uboga, nie pisze.Ocena za I semestr : Zna wszystkie litery. Pismo staranne, ale czasami wykraczające poza liniaturę.Umiejętność czytania :1 zad – I poziom – Nie zna liter.2 zad – I poziom – Nie czyta.3 zad – I poziom – Nie czyta.4 zad – I poziom – Nie czyta.5 zad – I poziom – Nie czyta.Ocena za I semestr : Czytanie poprawne wyrazów, literuje lub sylabizuje.Umiejętności matematyczne :1 zad – II poziom – Radzi sobie z przeliczeniem zbioru

8 elementowego. Gubi się, myli w zadaniach trudniejszych.2 zad – I poziom – Przelicza do 12, porządkuje tylko 2 liczby. 3 zad – II poziom – Rozwiązuje zadania wymagające jednego działania.4 zad – I poziom – Nie radzi sobie.5 zad – I poziom – Jest bezradny.Ocena za I semestr : Poziom opanowania pojęcia liczby średni. Zna cyfry, zna znaki. Wykonuje działania arytmetyczne na konkretach. Rozwiązuje proste zadania tekstowe.

42

Analizując karty opisu i oceny opisowej za I semestr nasunął nam się następny wniosek dotyczącej grupy uczniów o rozbieżnych wynikach.U 18% diagnozowanych uczniów nastąpiło zjawisko regresu. Uczniowie ci osiągnęli niższy poziom umiejętności na I semestr niż w momencie rozpoczęcia nauki szkolnej. Przyczyną tego zjawiska może być stres związany z wejściem dziecka w środowisko szkolne. Sytuacja ta może być także wynikiem złej diagnozy nauczyciela na początku roku szkolnego, bądź może też wynikać z innych przyczyn nieznanych nauczycielowi np. środowisko rodzinne. Zjawisko to ilustruje poniższy przykład :Umiejętność pisania :1 zad – II poziom – Znaki częściowo uzupełnione poprawnie2 zad – II poziom – Uczeń rozpoznał litery. Kształt liter zachowany.3 zad – II poziom – Prawidłowo nazwał przedmioty. W zapisie wystąpiły

błędy – brak liter.4 zad – II poziom - Ułożył zdanie. Nie dokonał zapisu zdania.Ocena za I semestr : Nie zna liter, dwuznaków, zmiękczeń. Pismo

niestaranne, wykraczające poza liniaturę, nie prawidłowo łączy litery. Przepisywanie z dużą ilością błędów – opuszcza litery, myli je .Pisanie z pamięci z dużą ilością błędów.

Umiejętność czytania :1 zad – II poziom – Rozpoznaje litery.2 zad - I poziom - Nie czyta, głoskuje.3 zad – I poziom - Nie czyta.4 zad – I poziom - Nie radzi sobie z zadaniem.5 zad – I poziom - Nie czyta.Ocena za I semestr : Bardzo niechętnie czyta. Literuje lub sylabizuje.

Umiejętności matematyczne :1 zad – II poziom – Gubi się w przeliczeniu zbiorów o większej liczbie

elementów.2 zad - II poziom - Radzi sobie z prostymi porównaniami. Porządkuje

liczby w zakresie 10.3 zad – II poziom - Rozwiązuje zadania wymagające jednego działania.4 zad - I poziom – Nie radzi sobie z zadaniem.5 zad - I poziom – Nie radzi sobie z zadaniem.

43

Ocena za I semestr : Poziom opanowania pojęcia liczb niski, zna cyfry i znaki. Rozwiązuje proste zadania na konkretach, nie wykonuje działań arytmetycznych.

Podsumowując naszą analizę kart opisu dziecka kwestionariusza „Poznaj swoich uczniów” i oceny opisowej za I semestr możemy stwierdzić, że diagnozowani uczniowie kwidzyńskich szkół podstawowych są gotowi do podjęcia nauki w klasie I a szkoła spełnia swoje zadanie w myśl zasady „że to nie tylko dziecko ma być „dojrzałe” do szkoły, ale szkoła ma być gotowa do przyjęcia dzieci, które dysponują zróżnicowanymi możliwościami i umiejętnościami.

44

ŻRÓDŁA I OPRACOWANIA

1. Okoń W. : Słownik pedagogiczny, PWN, Warszawa 1984r.Szuman S. : O dojrzałości szkolnej dzieci siedmioletnich, Nowa

Szkoła, 1962r , nr 6,9,10,112. Syska J.: Badanie dojrzałości do nauki w szkole, Kwartalnik

Pedagogiczny, 1968r,nr 13. Wilgocka – Okoń B. : Dojrzałość szkolna dzieci a środowisko, PWN,

Warszawa 1972r.4. Żebrowska M. ( red ) : Psychologia dzieci i młodzieży, PWN,

Warszawa 1973r.5. Kwestionariusz opisu kompetencji społecznych absolwenta

przedszkola „Jaki jesteś 7 – latku ?” pod red. R. Dolata, B.Blurowska, E. Putkiewicz.

6. Kwestionariusz „Poznaj swoich uczniów” „Zestaw zadań do diagnozy umiejętności językowych i matematycznych dzieci 6 – 7 letnich” pod red. R.Dolata, B.Murawska, E.Putkiewicz, M.Żytko.

45