Współczesne tendencje w projektowaniu obiektów architektury krajobrazu w Danii

Współczesne tendencje w projektowaniu obiektów architektury krajobrazu w Danii Praca magisterska na kierunku Architektura Krajobrazu - Paulina Radek, Warszawa 2009

9

I. WSTĘP ......................................................................................................................... 10 II. CEL I ZAKRES PRACY .............................................................................................. 11

III. METODYKA PRACY .................................................................................................. 12

IV. PRZEGLĄD LITERATURY ........................................................................................ 15

4.1. Wyjaśnienie pojęć stosowanych w pracy ............................................................................. 15

4.2. Problem pojmowania „współczesności” podejmowany w polskich publikacjach z dziedziny

architektury krajobrazu ................................................................................................................ 17

4.4. Uwarunkowania kulturowe i społeczne mające wpływ na rozwój duńskiej architektury

krajobrazu .................................................................................................................................... 23

4.5. Dania – ogólna charakterystyka kraju ................................................................................... 27

4.6. Århus – ogólna charakterystyka ............................................................................................ 30

V. KRYTERIA DOBORU OBIEKTÓW ........................................................................... 34 VI. CHARAKTERYSTYKA DZIAŁA Ń PROJEKTOWYCH NA PODSTAWIE WYBRANYCH OBIEKTÓW ARCHITEKTURY KRAJOBRAZU GMINY I MIASTA ÅRHUS ................................................................................................................................ 38

6.1. Samodzielne obiekty architektury krajobrazu ....................................................................... 38

6.1.1. Park przy Centrum Muzyki Musikhuset .................................................................. 38

6.1.2. Bulwar rzeki Århus Å .............................................................................................. 48

6.1.3. Park Mølleparken ..................................................................................................... 58

6.2. Obiekty architektury krajobrazu towarzyszące budynkom użyteczności publicznej............ 68

6.2.1. Tereny domów studenckich Skjoldhøjkollegiet ....................................................... 68

6.2.2. Tereny Duńskiej Szkoły Dziennikarstwa ................................................................. 77

6.2.3. Ogrody dziedzińcowe Duńskiego Radia i Telewizji ................................................ 85

6.2.4. Tereny Centrum Administracyjnego Okręgu Gminy Århus .................................... 97

6.2.5. Tereny wokół budynku gazety Århus Stiftstidende ............................................... 104

6.3. Obiekty architektury krajobrazu towarzyszące zabudowie mieszkaniowej ........................ 111

6.3.1. Tereny osiedla Højbjerg Andelsboligforening ....................................................... 111

6.3.2. Tereny osiedla Håndværkerparken ......................................................................... 118

6.3.3. Tereny osiedla Sandbakken .................................................................................... 127

6.3.4. Tereny osiedla Emiliedalen .................................................................................... 137

6.4. Obiekty architektury krajobrazu związane z miejscami pamięci i pochówku .................... 145

6.4.1. Tereny cmentarza Elev ........................................................................................... 145

6.4.2. Tereny cmentarza Skjøldhøj ................................................................................... 151

VII. WSPÓŁCZESNE TENDENCJE W PROJEKTOWANIU OBIEKTÓW ARCHITEKTURY KRAJOBRAZU W GMINIE ÅRHUS, W DANII ............................... 160

VIII. PODSUMOWANIE ................................................................................................ 166


10

I. WSTĘP

Moja przygoda z duńskimi obiektami architektury krajobrazu zaczęła się podczas

wyjazdu na Jutlandię w styczniu 2008 roku. W ramach pobytu miała okazję bliżej poznać

nie tylko kulturę i obyczaje Duńczyków, ale także ich tryb życia w miastach począwszy od

malutkiego Ærøskøbing, a skończywszy na dużych aglomeracjach jak Kopenhaga czy

Århus.

Zastanowiły mnie także słowa studenta Rasmusa Rhøde’a, który opowiedział mi jak wielki

wpływ na krajobraz mają sami Duńczycy i jak wiele przestrzeni wyglądających na pozór

na naturalne zostało zaprojektowanych przez człowieka. Po powrocie do Polski zaczęłam

szukać informacji na temat obiektów architektury krajobrazu w Danii, informacji o

duńskich szkoła projektowych oraz o tendencjach panujących w dziedzinie architektury

krajobrazu na półwyspie Jutlandzkim. Skromna ilość danych, jaką udało mi się wówczas

zebrać skłoniła mnie do ponownego wyjazdu do Danii w maju, a następnie we wrześniu

2008 roku. Wyjazd zaplanowałam do Århus – tzw. „miasta studentów” i drugiej co do

wielkości aglomeracji w Danii. Zwiedziłam parki, zieleńce, promenady, osiedla

mieszkaniowe, ogrody szkolne, ogrody działkowe. W miejscowej bibliotece zaczęłam

poszukiwać informacji o datach realizacji tych projektów i jakie są tendencje w ich

kształtowaniu. Okazało się wówczas, że większość dużych założeń parkowych

(Mindepark, Universitetsparken, Botanisk Have) zostało zrealizowanych na kilkadziesiąt

lat wstecz od wyznaczonych przeze mnie ram czasowych, a najnowsze obiekty

architektury krajobrazu związane są z rozwojem budownictwa mieszkaniowego oraz z

rewitalizacją terenów miejskich.


11

II. CEL I ZAKRES PRACY

Cel pracy

Celem niniejszej pracy jest określenie współczesnych tendencji, czyli kierunków w

projektowaniu obiektów architektury krajobrazu w gminie Århus, w Danii.

Celem pośrednim jest uzupełnienie polskich publikacji dotyczących architektury

krajobrazu o informacje na temat duńskich tendencji projektowych.

Zakres pracy

Zakres merytoryczny pracy obejmuje przegląd tendencji, przejawiających się w

działaniach projektowych, widocznych w realizacjach obiektów architektury krajobrazu.

Działania te obejmują:

� sposób uwzględnianie kontekstu miejsca

� sposób kształtowania tożsamości miejsca

� sposób kształtowania ładu przestrzennego

� sposób wdrażania idei zrównoważonego rozwoju

� sposób uwzględniania funkcji edukacyjnej

� sposób wdrażania nowatorskich rozwiązań

Rozumienie tych działań szerzej opisano w rozdziale 5.

Zakres terytorialny obejmuje obiekty architektury krajobrazu miasta i gminy Århus,

znajdującej się w środkowej Jutlandii.

Zakres czasowy obejmuje obiekty architektury krajobrazu, które powstały po roku

1970.


12

III. METODYKA PRACY

Założenia metodyczne

Porównywane obiekty architektury krajobrazu znajdują się w granicach

administracyjnych gminy Århus i zostały zrealizowane po roku 1970. Pogrupowano je

w zbiory zgodnie z funkcją jaką pełnią. Do analiz włączono tylko te obiekty, o których

uzyskano najwięcej informacji. Obiekty architektury krajobrazu o danych

niekompletnych zostały wykluczone. Kryteria analiz związane są z działaniami

projektowymi omówionymi w publikacjach dotyczących współczesnych tendencji w

architekturze krajobrazu.

Metodyka pracy

Materiałem wejściowym była mapa rozmieszczenia obiektów architektury

krajobrazu w Danii załączona do książki Guide to danish landscape architekture. (Lund A.

2003), a także przewodnik Top 50. Arkitektur Århus. (Lind O. 2007)

Głównym źródłem materiałów do niniejszej pracy były artykuły opublikowane w duńskich

magazynach poświęconych tematyce szeroko rozumianej architektury i architektury

krajobrazu, takich jak Arkitektur DK oraz Landskab, a także strony internetowe, przede

wszystkich strona gminy Århus oraz strona Systemu Planowania Przestrzennego Danii.


13

METODYKA – SCHEMAT BLOKOWY et

ap I

Faz

a p

rzyg

oto

wa

wcz

a Określenie tematu pracy

Określenie celu i zakresu pracy

Określenie wstępnej metody doboru obiektów architektury krajobrazu

etap

II

Zb

iór

ma

teri

ałó

w w

ejśc

iow

ych

Zbiór informacji źródłowych

Badania kameralne Badania terenowe

Weryfikacja informacji

Sprawdzenie dostępności informacji. Rezygnacja z obiektów, o których informacje są niekompletne lub niedostępne

Ponowny wybór obiektów architektury krajobrazu do analiz

Dokumentacja fotograficzna.

Porównanie projektu obiektu architektury krajobrazu ze stanem istniejącym, w celu zweryfikowania jego funkcjonalności i aktualności.

Obserwacje sposobu użytkowania danego obiektu, w celu zweryfikowania jego funkcji.

Rozmowy z mieszkańcami i użytkownikami.

W Polsce W Danii

Poszukiwanie informacji na temat współczesnych idei i nowych tendencji w projektowaniu obiektów architektury krajobrazu oraz wzmianek o architekturze krajobrazu w Danii w polskich czasopismach, książkach, na stronach internetowych.

Zebranie informacji o obiektach architektury krajobrazu w publikacjach dostępnych w miejskiej bibliotece Århus.


14

etap

III

Prz

etw

arz

an

ie d

an

ych

Analiza danych w zakresie:

- sposobów uwzględnianie kontekstu miejsca

- sposobów kształtowania tożsamości miejsca

- sposobów kształtowania ładu przestrzennego

- sposobów wdrażania idei zrównoważonego rozwoju

- sposobów uwzględniania funkcji edukacyjnej

- sposobów wdrażania nowatorskich rozwiązań

etap

IV

Fo

rmu

łow

an

ie

wn

iosk

ów

Sformułowanie wstępnych wniosków

Synteza – wskazanie współczesnych tendencji w projektowaniu obiektów architektury krajobrazu w Danii


15

IV. PRZEGLĄD LITERATURY

4.1. Wyjaśnienie pojęć stosowanych w pracy

Architektura krajobrazu

W pojęciu „architektura krajobrazu” słowo „architektura” określa metodę i formę

działania przekształcającego lub zachowawczego, zaś słowo „krajobraz” – zakres

działania. Architektura krajobrazu w tak szerokim ujęciu jest metodą świadomego,

racjonalnego i estetycznego, pod względem przestrzennym i gospodarczym, kształtowania

otoczenia człowieka w skali krajobrazu 1. Jest także uzupełnieniem projektów

architektonicznych i może być uprawiana jako pochodna funkcji architektury 2.

Działanie projektowe, projektowanie, proces projektowania

Projektowanie jest sztuką materializowania form i idei projektanta dla potrzeb

człowieka i społeczeństwa, jako ich otoczenie przestrzenne, które uwidacznia się dopiero

po zrealizowaniu obiektu architektury krajobrazu 3.

Proces projektowania jest dynamicznie postępującym w czasie zjawiskiem

intelektualnym 4. W wyniku procesu projektowania powstają obiekty, które służą do

zaspokajania ludzkich potrzeb, a projekt jest wzorcem, matrycą zamierzonego obiektu

wraz z opisem jego realizacji 5.

Proces projektowy Szymczak dzieli na dwa kierunki wzajemnych powiązań

poszczególnych działań operacyjnych:

� kierunek pionowy, który charakteryzuje się przechodzeniem od pewnych koncepcji

do konkretnego wyniku,

� kierunek poziomy, który związany jest ze strukturą iteracyjną oraz podziałem na

poszczególne czynności w procesie projektowania.

1 Bogdanowski J.,Bruzda M., Novak Z. 1979 2 Andersson S. 1990 3 Bogdanowski J.,Bruzda M., Novak Z. 1979 4 Pokrzywicka K. 2003 5 Szymczak Cz. 1998


16

Krajobraz

Krajobraz to fizjonomia powierzchni Ziemi ograniczonej linią horyzontu a także

system składników środowiska geograficznego, ruchomych w czasie i określonych w

zorganizowany sposób 6. To także całość przyrody na danej powierzchni Ziemi 7.

Ład przestrzenny

Według ustawy z dnia 27 marca 2003 roku o planowaniu i zagospodarowaniu

przestrzennym ład przestrzenny to

„takie ukształtowanie przestrzeni, które tworzy harmonijną całość oraz uwzględnia w

uporządkowanych relacjach wszystkie uwarunkowania i wymagania funkcjonalne,

społeczno-gospodarcze, środowiskowe, kulturowe oraz kompozycyjno estetyczne.”8

Ład przestrzenny jest też pewną logiką w przestrzeni, czystością, gdzie, zachowane

są walory środowiska naturalnego, zachowana jest optymalizacja osób i towarów, estetyka

otoczenia, oraz występuje racjonalny współczynnik ekologiczny 9.

Obiekt architektury krajobrazu

Obierając definicję „obiektu architektury krajobrazu” Wolskiego autorka chciała

uwzględnić fakt, że planowanie przestrzenne jest procesem dwuwymiarowym –

„dwuwymiarowy ład planistyczny”, zaś architektura krajobrazu jest procesem

trójwymiarowym, projektem w panoramie.

„Obiektem architektury krajobrazu jest teren zagospodarowany na stałe lub tymczasowo,

któremu nadano określone wartości użytkowe i estetyczne, wykorzystując szatę roślinną i

inne twory natury i dzieła ręki ludzkiej.” 10

Rozwój zrównoważony

Zgodnie z ustawą z dnia 16 kwietnia 2001 roku „Prawo ochrony środowiska”

rozwój zrównoważony to „taki rozwój społeczno-gospodarczy, w którym następuje proces

integrowania działań politycznych, gospodarczych i społecznych z zachowaniem

6 Wolski P. 2002 7 Stępniewska B. 1996 8 Dz. U. 2003 Nr 80, poz. 717 9 Pióro Z. 1982 10 Definicja opracowana przez Przemysława Wolskiego we współpracy z Aleksandrem Böhmem. 13 lipca 2006r., w formie wyjaśnienia do projektu standardu kształcenia dla kierunku architektury krajobrazu


17

równowagi przyrodniczej oraz trwałości podstawowych procesów przyrodniczych, w celu

zagwarantowania możliwości zaspokajania podstawowych potrzeb poszczególnych

społeczności lub obywateli zarówno współczesnego, jak i przyszłych pokoleń.” 11

Tendencja

Według „Słownika wyrazów obcych” PWN tendencja jest kierunkiem rozwoju

czegoś, skłonnością do zmian.

4.2. Problem pojmowania „współczesności” podejmowany w polskich publikacjach z

dziedziny architektury krajobrazu

W celu lepszego zrozumienia definicji „współczesny” oraz w celu określenia ram

czasowych doboru obiektów dokonano przeglądu polskich publikacji związanych z

dziedziną architekturą krajobrazu. Temat „współczesności” był podejmowany zarówno w

książkach dotyczących historii architektury krajobrazu i sztuki ogrodowej, jak i w

publikacjach „Przyroda i miasto” oraz w materiałach III Forum Architektury Krajobrazu

poświeconego nowym ideom i rozwojowi architektury krajobrazu w Polsce.

W tomie II „Historii Ogrodów” (Majdecki L.) ostatni rozdział zatytułowany jest

„Ogrody XX wieku” a w nim wyraźnie podzielono założenia projektowe na te z pierwszej

i drugiej połowy wieku XX. W podrozdziale „Główne tendencje projektowe II połowy XX

wieku” autor stwierdza, że działania rozpoczęte w tej części wieku są w dalszym ciągu

kontynuowane i rozwijane. Autor nie nazywa jednak tych działań mianem

„współczesnych”.

W „Historii Ogrodów” (Hobhouse P.) w rozdziale „Dziś i jutro: świat pełen

możliwości” zostały omówione prace projektantów zieleni, ogrodników i architektów

krajobrazu, którzy od lat 50.XX w. kształtowali wygląd obecnych i przyszłych obiektów

architektury krajobrazu.

W książce „Ogrody – historia architektury i sztuki ogrodowej” T. Krogulec określa

mianem „nowoczesność” przedział czasowy XIX – XX w. W tej samej książce J. Rylke w

swoim rozdziale „Sztuka współczesna - modernizm” opisuje projekty zarówno z XIX jak i

z XX wieku, nie ustanawiając wyraźnych granic pomiędzy modernizmem, a

współczesnością.

11 Dz. U. 2001 Nr 62, poz. 627


18

W kolejnych tomach „Przyroda i miasto” pojawiło się kilka artykułów, które w

swoim tytule zawierają słowo „współczesny”.

W tomie III z 2000 roku, w publikacji „Zmiany zachodzące w strukturze i formie

zieleni współczesnych miast” (Kępkowicz A.) ramy czasowe współczesności nie zostały

wyraźnie określone. Pojawiają się fotografie, które prezentują różne rozwiązania

projektowe z lat 1985, 1986, a zatem kilkanaście lat wstecz od daty publikacji.

W tym samym tomie w artykule „Badania nad strukturą współczesnych ogrodów

rodzinnych” B. Gawryszewska do swoich analiz wybrała ogrody z lat 50.XX wieku,

uznając, że elementy ich struktury, które przetrwały do dnia dzisiejszego są najistotniejsze

i mają trwały charakter. Autorka wskazała na ważny aspekt czasowy, jakim jest

dojrzewanie ogrodu, którego pełnię dostrzegamy dopiero po kilkudziesięciu latach od

momentu jego założenia.

W V tomie z 2003 roku opublikowano artykuł „Współczesna sztuka publiczna w

Warszawie. Zarys problemów badawczych.”(Taborska H., Wojciechowski J.S.) Autorzy

na równi ze słowem „współczesna sztuka publiczna” używają określeń „dzisiejsza sztuka”,

jednak w dalszej części artykułu stawiają pytanie „jak rozwija się warszawska sztuka

publiczna po roku 1989?” i odwołują się do wydarzeń historycznych z lat 1945 i 1946.

W tomie VI z 2004 roku, w artykule „Współczesny charakter ogrodów

przydomowych w wybranych rejonach województwa łódzkiego” (Olszewska-Kaczyńska

I., Korwin-Kochanowska D.) autorki nie definiują zakresu czasowego pojęcia

„współczesny”. Używają jednak zwrotów „w ostatnich latach” , „obecnie” oraz „dawniej”.

Badania prowadzone były w latach 2001 i 2002, jednak daty realizacji analizowanych

ogrodów są nieznane.

W roku 2006 w tomie VIII opublikowano artykuł „Współczesne problemy

kształtowania otoczenia parków zabytkowych” (Targońska A), w którym autorka nie

konkretyzuje pojęcia „współczesność”. Używa jedynie zwrotów takich jak „w ostatnich

latach” w „obecnym czasie”, niejasno stwierdza, że „wokół 7 obiektów otoczenie jest

przekształcane współcześnie”, określając przyczynę przekształceń, jako presję budowlaną.

W materiałach III Forum Architektury Krajobrazu pojawia się artykuł

„Współczesny ogród rodzinny – geneza i struktura” (Gawryszewska B.), który pokrywa się

z prezentowanym już wcześniej przez autorkę artykułem z III tomu „Przyrody i miasta”.

Współczesność posiada tu ramy czasowy od 1950 do 2000 roku.


19

Kolejny artykuł „Współczesny miejski ogród geometryczny” (Sietnicka O.,

Sietnicki M.) to opis projektu zieleni zespołu zabudowy mieszkaniowej w Szczecinie,

który jest przeznaczony do realizacji. Autorzy nie określają zakresu czasowego pojęcia

„współczesny”. Używają enigmatycznego zwrotu „bogata współczesna światowa teoria

projektowania”, nie określając jej definicji. Omawiają także cechy charakterystyczne

„współczesnego miasta”, jako przypadkowe zestawienia, różnorodność, zaniedbania,

konfliktowe sąsiedztwa, nie wpisywanie się inwestycji w krajobraz, uznając przy tym, że

te negatywne określenia, czynią nijako miasto bardziej frapującą i poruszającą wyobraźnie

przestrzenią.

Następny artykuł „Tradycja i współczesne metody stosowania roślin pnących na

budynkach” (Borowski J.) to przykład zastosowania pnączy na elewacji budynku

Biblioteki Uniwersytetu Warszawskiego, ukończonego w 1999 roku. Autor określa tym

samym zakres czasowy współczesności, jako rok wstecz od daty publikacji tego artykułu.

Ostatnim badanym artykułem była praca zbiorowa autorstwa Barbary

Szulczewskiej, Agaty Cieszewskiej, Ewy Kaliszuk i Marii Morawskiej „Krajobraz:

badania, problemy i idee w artykułach opublikowanych w Landscape and Urban Planning

w latach 1990-1999.” Jako, że III Forum Architektury Krajobrazu odbyło się w 2000 roku,

zrozumiana jest chęć podsumowania wieku XX. Autorki tego artykułu przeanalizowały

ponad 450 artykułów, ujmując zawartą w nich tematykę w sześciu kategoriach: ideologia,

przedmiot badań krajobrazu, metody badań krajobrazu, zasady planowania i

projektowania, zasady zarządzania zasobami krajobrazu oraz skale dominujące w

badaniach krajobrazu. Wyniki analiz określiły kształtujące się nowe idee i tendencje, które

dotyczą poszczególnych kategorii. Do celów badawczych niniejszej pracy, uznano jako

najważniejsze wątki dotyczące:

� dominującej ideologii zrównoważonego rozwoju i przełożenia jego zasad na

kształtowanie krajobrazu

� ochrony różnorodności biologicznej i podkreślenie znaczenia ekologii krajobrazu,

w tym edukacji społecznej w tym zakresie

� udziału społeczeństwa w podejmowaniu decyzji planistycznych i gospodarczych,

wpływających na warunki i jakość ich życia oraz otaczającego ich krajobrazu

� dylematów projektanta, czy projektować „ładnie” czy „ekologicznie”, co oznacza

wybór pomiędzy projektowaniem „ugładzonym” a „dzikim”. Jest to wątek


20

związany z zaobserwowaną przez autorki rosnącą liczbą badań nad percepcją

krajobrazu.

� rozważań nad istotą dyscypliny architektury krajobrazu

Podsumowując przegląd powyższych publikacji, stwierdzono, że zakres czasowy

„współczesności” jest definiowany indywidualnie, zgodnie z odczuciami autorów i

tematyką przez nich poruszaną. W artykułach, które jasno definiowały ramy czasowe,

„współczesność” odnosiła się do ostatnich 30 – 50 lat. Do celów niniejszej pracy uznano

za najbardziej właściwe dla współczesności obiekty architektury krajobrazu powstałe w

Danii po roku 1970.

4.3. Duńska architektura krajobrazu – uj ęcie historyczne

Duńska architektura krajobrazu w znacznym stopniu korzystała z tych samych

rozwiązań, co reszta Europy, gdzie wyróżniano dwie drogi projektowe: regularną –

klasyczny, architektoniczny styl, wywodzący się z budownictwa mieszkalnego i

nieregularną – styl widoków, wzorujący się na naturalnym krajobrazie 12.

Przed Reformacją w 1536 roku ogrody były uprawiane w wewnętrznych murach

zakonów i klasztorów. Stąd wywodzi się krzyżowy układ dróg ze studnią po środku. Takie

ogrody szybko zostały uznane przez władców i wykorzystane w pierwszych ogrodach

renesansowych, jak np. Lundehave niedaleko Kronborg w Elsinore. Ogrody te były

wydzielane żywopłotami i składały się z wyodrębnionych sekcji ułożonych we wzór, nie

mając przy tym osiowego odniesienia do budynku 13.

Podczas reżimu Fryderyka IV na początku XVIII wieku pojawiło się wiele ogrodów

barokowych inspirowanych francuskim stylem André le Nôtre. Architektura i ogród

zostały połączone w całość, a elementy ogrodu rozkładano symetrycznie wzdłuż

środkowej osi. Mistrzem tego stylu był J.C. Krieger z ogrodami pałacowymi w

Friederiksberg, Fredensborg i Frederiksborg (lata 20-ste XVIII w.) i Ledreborg (lata 40-ste

XVIII w.) 14

Pod koniec XVIII wieku ogrody te zostały częściowo przekształcone pod wpływem

zmian poglądowych na naturę i pod wpływem angielskich inspiracji. Nieregularne

obsadzenia i wijące się ścieżki zostały sprowadzone do czegoś na podobieństwo ogrodów

12 Andersson S. I. 1990 13 Andersson S. I. 1990 14 Stephensen L. S. 2002


21

atmosferycznych (atmospheric garden). Ten zachwyt naturą uchwycony został w parku

Liselund z 1790 roku. Nowe interpretacje dotyczące „sztuki ogrodowej” zostały

wprowadzone wraz z rozwojem industrializacji i rozwojem technologicznym przez takich

przedstawicieli, jak: H. A. Flindt i Edvard Glæser. Ogród stał się mniejszy i silniej

odwoływał sie do budynku. Od 1900 roku i później jednym z propagatorów tego stylu był

architekt krajobrazu Erstad-Jørgensen. 15

W latach 20- i 30-tych XX wieku prywatne ogrody były główną dziedziną pracy

architektów krajobrazu, ale zawód ten nosił wówczas nazwę architektury ogrodowej

(garden architecture) 16.

Większość projektów realizowanych przed 1920 r. to wielkie założenia ogrodowe

towarzyszące takim posiadłościom jak np. ogród Edvarda Glassel’a przy dworku Nivagard

z 1901 r. Po tym okresie ogrody prywatne zaczęły coraz bardziej zmniejszać swoją

powierzchnię. 17

Wraz z G.N.Brandt’em zakwestionowano ogrody, mając na uwadze takie obiekty jak

park Hellerup Strandpark (1912-1918 r.) i cmentarz Mariebjerg w Gentofte (1925-1936 r.),

jako przykłady przekazywania nowych epokowych idei i wzorców estetycznych. Wraz z

nimi urbaniści wprowadzili nowe możliwości w kwestii polityki wobec natury, a

architektura krajobrazu została poszerzona o zagadnienia takie jak: ogrody osiedlowe

(apartament block gardens), ogrody domowe (housing estates), centra sportowe (sports

centres), cmentarze (cementeries), ogrody działkowe (allotments), tereny zieleni (green

areas) i ścieżki (paths). 18

Początek XX wieku został zdominowany w architekturze i architekturze krajobrazu

przez funkcjonalizm. Ideą funkcjonalizmu była budowa obiektów architektonicznych w

oparciu o takiej pojęcia jak „obiektywizm”, „światło” i „powietrze”. Nie zajmowano się

wówczas zachowywaniem spójności pomiędzy funkcją, a formą obiektu 19. W tym samym

czasie architekci krajobrazu zaczęli być licznie zatrudniani przez lokalne władze oraz przez

publiczne budownictwo mieszkaniowe. Potrzeba budowania nowych mieszkań oraz

nowych obiektów rekreacyjnych wynikała ze wzrostu liczebności mieszkańców, a także z

faktu, że społeczeństwo zaczęło doceniać wysiłek fizyczny, światło słoneczne, świeże

powietrze i kontakt z przyrodą. Zmiana tych wartości przyczyniła się do wprowadzenia w

15 Stephensen L. S. 2002 16 Andersson S. I. 1990 17 Andersson S. I. 1990 18 Stephensen L. S. 2002 19 gis.aarhus.dk/kommuneatlas (dostęp: 15.09.2009)


22

1929 roku przepisu budowlanego o obowiązku projektowania zaplecza rekreacyjnego dla

terenów osiedli mieszkaniowych. Architekci krajobrazu zaczęli pracować z urbanistami,

czego wynikiem w 1936 roku był projekt terenów zieleni dla Kopenhagi. W 1947 roku

powstał słynny projekt „Finger Plan”, który zapewniał utworzenie nowej sieci terenów

zieleni w pobliżu miasta. Założeniem planu była między innymi otwartość i dostępność

przyrody dla społeczeństwa. Jako pierwszy został wówczas zrealizowany projekt

zalesiania terenów po zachodniej części miasta. „Finger Plan” przewidywał kompleksowy

system parków połączonych w pierścień zielonymi korytarzami, w postaci rekreacyjnych

dróg oraz utworzenie zielonych węzłów w postaci nadmorskich parków 20.

Począwszy od okresu drugiej wojny światowej konstrukcje budynków mieszkalnych

stawały się ciężkie i masywne. To samo działo się z budynkami obiektów szkolnych,

uniwersyteckich, sportowych, szpitalnych, instytutów. Szybko rozwijała się sieć dróg, a

liczna grupa architektów krajobrazu była w te projekty angażowana. Większość

nowopowstałych obiektów miała za zadanie być funkcjonalna, praktyczna, ale też piękna.

Techniczne wykonanie obiektów było dopracowane do każdego szczegółu, z troską o

detale. Ogrody były proste i bezpretensjonalne. Projekty ogrodów w wielkoskalowych

obiektach, jak skomplikowane kompleksy budynków uniwersyteckich, szkół

podstawowych i wyższych zazwyczaj przybierała formę ogrodów dziedzińcowych 21.

Lata 1940 – 1960 to także rozwój cmentarzy i miejsc pochówku 22.

Od 1960 roku zaczęto budować trasę szybkiego ruchu zwaną Big H – trasę łączącą

półwysep Jutlandzki z dużymi wyspami jak Fionia i Zelandia. Architekci krajobrazu byli

odpowiedzialni w tym projekcie za ukształtowanie skarp, nasadzenia roślinne, zbiorniki

retencyjne i przejścia dla zwierząt.

Aktywna w tym czasie, międzynarodowa działalność architekta krajobrazu Svena-

Ingvara Andersson’a przyczyniła się do poszerzenia wiedzy o duńskiej architekturze

krajobrazu oraz do przyniesienia do Danii światowych trendów. 23

Po 1970 roku architekci krajobrazu zaczęli odchodzić od projektowania małych,

prywatnych ogrodów. Zajmowali się głównie projektami obiektów publicznch, jak parki

miejskie, np. park w Odense (1970-1973) autorstwa Jurgena Vesterholt’a, park Centrum

Muzycznego w Århus (1979) autorstwa Svena Hansen’a, czy park miejski w Vejle (1994)

20 Andersson S. I. 1990 21 Andersson S. I. 1990 22 Stephensen L. S. 2002 23 Lund A. 2003


23

autorstwa Prebenda Skaarup’a oraz plac w Herning (1996) autorstwa Jeppea Aagaarda

Andersen’a 24.

Obecnie w projektach miejskich obiektów architektury krajobrazu obserwuje się

zmniejszenie stosunku użycia materiału roślinnego do użycia materiału twardego jak

kamień czy stal. Projekty przestrzeni publicznej stały się bardziej agresywne i surowe.

Drogi i place budowane są głównie w kamienne, mozaikowe wzory. Profesor Sven-Ingvar

Andersson zarzuca brak witalności, wrażliwości i dynamiki w tych projektach 25.

Od czasu pierwszego dokumentu konserwatorskiego (1917) kierunek ten rozwinął się

od zwyczajnej ochrony zasobów naturalnych do troski o naturę jako całości, poprzez

zwiększenie i spajanie obszarów zieleni. Obecnie w Danii jest to podstawą opieki nad

przyrodą i jej konserwacją. 26

4.4. Uwarunkowania kulturowe i społeczne mające wpływ na rozwój duńskiej

architektury krajobrazu

Bez względu na skalę, czas i miejsce, najważniejsze projekty duńskiej architektury

krajobrazu i sztuki ogrodowej miały wspólna cechę – nadawanie wysokiej rangi pewnym

aspektom przestrzennym. Przykładami tej cechy jest częste odwoływanie się projektantów

do elementów krajobrazu kulturowego jak szpalerów drzew, formowanych żywopłotów,

zielonych bariery wokół ogrodów. Elementy te są punktem wyjścia do zrozumienia

przestrzeni w duńskiej architekturze krajobrazu 27.

Takie marzenie o wędrówce zieloną, otwartą przestrzenią, drogą bez dachu inicjowało

użycie w projektach architektury krajobrazu form roślinnych strzyżonych żywopłotów,

masywów roślinnych czy zielonych barier. System takich naturalnych dróg był

jednocześnie prosty, co tani i mógł być w łatwy sposób przekształcany. „Dania to kraj

farmerów. Ludzie pragną otaczać się roślinnością, ale muszą czuć, że mają kontrolę nad

naturą. Ludzie chcą, aby ich ogrody były piękne. Zawsze wszystko jest wspaniałe, a w

centrum ogrodu stoi mała fontanna. Jest to ich prywatna przestrzeń, którą chcą się chwalić

i pokazywać innym” (wypowiedź studenta Rasmusa Rhøde, kwiecień 2008)

Liczni duńscy architekci krajobrazu stawali się prawdziwymi mistrzami w tworzeniu

wyraźnych impresji przy użyciu materiału roślinnego. Często twierdzono, że architektura

24 Andersson S. I. 1990 25 Andersson S. I. 1990 26 Stephensen L. S. 2002 27 Andersson S. I. 1990


24

krajobrazu stylizowana jest przez duński krajobraz kulturowy, włączając w to lasy, gaje,

łąki czy też kanały nawadniające. Takie projekty były pełne życia, energii i często

nadawano im charakter leśny czy łąkowy. 28

Nie tylko aspekty przestrzenne zauważane w krajobrazie kulturowym były mocno

podkreślane w projektach architektury krajobrazu. Bardzo ważny elementem był czas.

Fakt, że system w projektach architektury krajobrazu składa się głównie z żywego

materiału roślinnego oznacza, że zmiany i przejściowość życia muszą być uwzględnione,

jako jedne z parametrów w projekcie. Roczny rytm życia roślin, cień, światło, kierunek

wiatru czy panująca w danym momencie pogoda muszą być odzwierciedlone w projekcie

lub w jakiś sposób muszą brać w nim udział. Inaczej system taki nie osiągnie prawdziwej

jakości. Czas, jako element w projekcie oznacza, że blaknięcie kwiatów, czy usychanie

roślin jest równie ważne, jak ich wzrost, pączkowanie i kwitnienie 29. Przykładem takiego

projektu jest „Ogród zapachów” w Ronneby autorstwa Svena-Ingvara Andersson’a z 1987

roku.

Popularne wśród architektów krajobrazu było przekonanie, że architektura krajobrazu

nigdy nie nadąży za innymi formami sztuki. Dziedzina ta wymaga bowiem własnego

rytmu i swojej własnej kolejności, aby się rozwijać. Szybko zachodzące zmiany w stylach

takich jak moda, sztuka i architektura nie mogą być realizowane w dziedzinie architektury

krajobrazu. W tym zawodzie nie można uciec od wymogów czasowych tj. powolnego

wzrostu roślin, a następnie troskliwej i stałej opieki nad nimi. 30

Szczyt Ziemi w Rio de Janeiro w 1992 roku wyznaczył nowe tendencje w

projektowaniu przestrzeni, które również można zauważyć w działalności projektowej

duńskich architektów i architektów krajobrazu. Szczyt Ziemi odwrócił uwagę projektantów

od wcześniejszych poszukiwań filozoficzno-formalnych i skupił ją na rozważaniach

proekologicznych, w duchu zrównoważonego rozwoju. Coraz liczniej pojawiały się

przykłady renaturalizacji i restytucji krajobrazu. Przykładem może być budowa Bay Costal

Park na terenie starej żwirowni, czy przywrócenie rzeki miastu w Århus.

Po Szczycie Ziemi w Rio de Janeiro wyznaczono w Danii także nowe strategie ochrony i

rozwoju starych parków. Wiele z nich zostało odnowionych lub przekształconych 31.

Obecnie, w czasach zrównoważonego rozwoju architekci krajobrazu chętnie sięgają

do tematów związanych z zachowaniem bioróżnorodności przy jednoczesnym 28 Lund A. 2003 29 Andersson S. I. 1990 30 Andersson S. I. 1990 31 Lund A. 2003


25

zastosowaniu form estetycznych i uporządkowanych. Z jednej zatem strony architektura

krajobrazu ma możliwość prezentowania projektów pełnych wyobraźni, brawury, a czasem

egoizmu, z drugiej zaś musi przedstawiać argumenty poszanowania natury, być świadoma

ekologicznych postaw i instynktów społecznych.

Dulci utile, czyli łączenie przyjemnego z pożytecznym można uznać za pewien

kompromis pomiędzy działaniami projektowymi sprzed 1970 a późniejszymi. Duńska

architektura krajobrazu jest nastawiona na to, aby projekt był funkcjonalny, czytelny, a

zarazem piękny, czysty i pełen detali. Najważniejsze jest to, aby nie był nadęty, krzykliwy,

ale prosty i bezpretensjonalny. 32

Społeczeństwo duńskie ma silne poczucie przynależności narodowej i jest bardzo

przywiązane do swojego państwa, co często manifestuje wywieszając flagi narodowe przy

okazji urodzin, ślubu, świąt kościelnych. Kolejną cechą Duńczyków jest solidaryzm

społeczny, w którym zamożniejsi obywatele płacą wysokie podatki na rzecz rozwoju m.in.

opieki socjalnej. Poczucie obowiązku opieki nad osobami starszymi, słabszymi, czy nawet

mniej zaradnymi przejawia się także w życiu codziennym 33.

Duńczycy spędzają wiele godzin oddając się pracy, czując potrzebę bycia użytecznym

dla swojego państwa i społeczeństwa. Wykorzystują także czas wolny od pracy na

poszerzanie swoich zainteresowań. Mimo obowiązków w pracy doceniają sport, wysiłek i

rekreację. Powszechne jest uczęszczanie po pracy czy po szkole na dodatkowe zajęcia,

doszkalanie się, czy branie czynnego udziału w organizacjach charytatywnych. Przy takim

tempie życia potrzeba odpoczynku i spędzania wolnego czasu na świeżym powietrzu jest z

pewnością uzasadniona. To również wyjaśnienie dla bogatego programu wypoczynkowego

wielu parków, a także tworzenia obszernych terenów rekreacyjnych wokół miast 34.

Zamiłowanie Duńczyków do tworzenia i przestrzegania zasad przejawia się często w

projektach architektury krajobrazu, które są niezmiernie czytelne i dopracowanego do

każdego detalu 35.

Duńczycy mają także duży szacunek do tradycji i swoich korzeni. Domy mieszkalne

przekazywane są z pokolenia na pokolenie i rzadko kiedy przedmioty, meble, czy

charakter ogrodu są zmieniane. Ta cecha idzie jednak w parze z zamiłowaniem do

nowości, współczesnej sztuki. W Danii organizowanych jest wiele festiwali kulturalnych,

32 Andersson S. I. 1990 33 Strange M. 2006 34 Strange M. 2006 35 Lund A. 2003


26

na których zawsze pojawiają się tłumy młodzieży, w tym największy muzyczny Roskilde

Festival 36.

Kolejnym atutem życia w niewielkim państwie są małe odległości, jakie trzeba

pokonać by dostać się do nadmorskich plaż, kompleksów leśnych, czy do sąsiedniego

miasta. Duńczycy chętnie podróżują i często wybierają życie poza miastem, w spokojnych,

małych miejscowościach, zachowując przy tym kontakt z dużymi miastami, administracją i

miejscami wydarzeń kulturalnych. Dzięki temu społeczeństwo ma możliwość codziennego

kontaktu z naturą, wybierając na weekendy czas spędzany trochę dalej od swojego miejsca

zamieszkania. Ta potrzeba realizowana jest w duńskich systemach planowania

przestrzennego gmin, gdzie w planach gminnych obecne są takie terminy jak „drugi teren

rekreacji” czy „krajobraz podmiejski”, które oznaczają tereny rekreacyjne znajdujące się

do 15 km od aglomeracji 37.

36 Strange M. 2006 37 Derose P. 1970


38

VI. CHARAKTERYSTYKA DZIAŁA Ń PROJEKTOWYCH NA PODSTAWIE

WYBRANYCH OBIEKTÓW ARCHITEKTURY KRAJOBRAZU GMINY I

MIASTA ÅRHUS

6.1. Samodzielne obiekty architektury krajobrazu

6.1.1. Park przy Centrum Muzyki Musikhuset

Data realizacji: 1979-1982

Architekt krajobrazu: Sven Hansen

Powierzchnia: 5 ha (w tym 0, 48 ha parter

ogrodowy)

Lokalizacja: Thomas Jensens All, Århus C

Dostępność: Obiekt ogólnodostępny przez cały rok

Użytkownicy: Mieszkańcy miasta, studenci

okolicznej Akademii Muzycznej, turyści

odwiedzający Muzeum Sztuki

Fot. 1. Musikhuset (ortofotomapa z 2008 roku, http://kort.arealinfo.dk, dostęp: 23.09.2009)

Charakterystyka obiektu:

Lokalizacja i otoczenie:

Obiekt znajduje się w centrum miasta. Od północy graniczy z ulicą Vester Allé a

od wchodu z ulicą Frederiks Allé. Obiekt otaczają: od północy budynek Muzeum Sztuki

Współczesnej i Szkoły Muzycznej, od wschodu park i budynek Urzędu Miasta, od

południa parking i budynek Scandinavian Congress Center, od zachodu budynki

mieszkalne.

Ukształtowanie terenu:

Teren opada w kierunku północnego zachodu, co wykorzystano w projekcie

architektury krajobrazu, tworząc dwa tarasy, na których opiera się układ kompozycyjny

parku.


39

Układ kompozycyjny i struktura programowa

Park przy Centrum Muzycznym (musikhuset znaczy dosłownie „dom muzyki”)

został zaprojektowany w oderwaniu od budynku. Układ kompozycyjny opiera się na

dwóch tarasach: przeszklona część budynku i ogród parterowy znajdują się na najwyższym

tarasie, przy ulicy Frederiks Allé. Amfiteatr wraz z widownią dla 700-800 osób zbudowane

zostały na północo-zachodnim zboczu niższego tarasu i w ten połączono oba poziomy

terenu. W zachodniej, najniżej położonej części, przewidywano w projekcie obiekty

sportowe dla mieszkańców miasta i dla uczniów pobliskiej szkoły. Miały się tu znaleźć

dojazdy do obiektu od zachodniej części miasta, jak również wjazdy na parking 60.

Obecnie teren został przeznaczony pod budowę nowego budynku Akademii Muzycznej,

który łączy się z budynkiem Musikhuset.

Wschodni taras jest najwyżej położony. Znajduje się tu główne wejście do budynku

oraz plac z płaskim zbiornikiem wodnym, pełniącym funkcję naturalnego lustra. Tu także

znajdują się ogrody kwiatowe w formie parteru ogrodowego. Na wzór parteru ogrodowego

składają się strzyżone żywopłoty z cisów, które dzielą przestrzeń na poszczególne sekcje.

W sekcjach znajdują się ścieżki, ławki, altany i fontanny.

Ogród parterowy poprzecinany jest przekątnymi ścieżkami, które podkreślają

asymetrię ogrodu. Rangi ścieżek wyznaczono nie tylko ich szerokością, ale także rodzajem

użytego materiału (płyty kamienne, bruk, żwir). Główne drogi wychodzą promieniście z

budynku Centrum Muzycznego prowadzą do centrum miasta na północ i na południe,

przecinając się w parterze ogrodowym. Plan parteru jest czytelny i prosty. Swoją formą

przypomina barokowe ogrody parterowe. W swojej książce „Eksampler pa nyere

landskabs- og havekunst” Sven Hansen napisał „Nawet jeśli barok nie był nigdy naprawdę

popularny, zawiera niemal wszystkie cechy, które gęsto zaludnione społeczeństwo

potrzebuje w mieście.” 61

Cały parter ogrodowy otoczony jest szerokim pasem murawy z rozmieszczonymi

luźno drzewami. Dzięki temu powstał efekt tzw. „zielonego horyzontu”, który łączy ten

teren z parkiem przy Ratuszu Miejskim (1937-1941).

Park uzupełniono o bezpłatny parking, rampy dla niepełnosprawnych, podjazdy i

inne urządzenia techniczne.

Szata roślinna: 60 Hansen S. 1982 61 Hansen S. 1980, s.68


40

Bogate nasadzenia roślin zaprojektowane zostały głównie w parterze ogrodowym.

Znajdą się tu trzy ażurowe altany obsadzone odpowiednio przez powojniki, glicynie i

złotokap, a wewnątrz altan znajdują się małe fontanny. Ogrody kwiatowe wokół altan

zawierają głównie nasadzenia azalii w kolorach od białego do ciemnoczerwonego.

Wnętrza w ogrodzie parterowym wyznacza bryła strzyżonego żywopłotu z cisa.

W całym obiekcie rosną takie drzewa jak: klony, lipy i jesiony. Brak w obiekcie

gęstych nasadzeń roślinnych, które mogłyby zakłócić powiązania widokowe z parkiem

przy Ratuszu Miejskim.

Charakterystyka działań projektowych:

Sposób uwzględniania kontekstu miejsca i kształtowania jego tożsamości

W bardzo czytelny sposób uwzględniono kontekst miejsca, który przejawia się w

realizacji w aspekcie społecznym i przestrzennym. W 1977 roku Rada Miasta Århus

ogłosiła konkurs na budowę Centrum Muzycznego na przeciwko Ratusza. Zieleń wokół

budynku miała za zadanie być kontynuacją parku Ratusza Miejskiego, łączyć obie

przestrzennie oraz dodawać nowy wymiar całości przy użyciu charakterystycznego,

prostego efektu. Wykorzystano zatem istniejące zróżnicowanie terenu dla budowy zboczy i

tarasów oraz dla lokalizacji poszczególnych elementów programowych parku. Dzięki

takim działaniom nowy budynek Centrum Muzycznego znalazł się na tym samym

poziomie co Ratusz Miejski. Zaprojektowana płaska przestrzeń trawiasta z niewielką

ilością drzew przy ulicy Frederisk Allé stworzyła efekt tzw. „zielonego horyzontu”, który

połączył oba parki.

Charakterystycznym elementem parku, wyróżniającym go w skali miasta jest ogród

kwiatowy w postaci parteru ogrodowego. Zaprojektowano go w oderwaniu od charakteru

budynku, stanowi samodzielny element, który poprzez swój wzór nasuwa skojarzenia z

barokowymi ogrodami parterowymi. Rysunek parteru ogrodowego jednak nie dominuje w

krajobrazie. Postrzegany jest jako całość wraz z przestrzeniami trawników i grupami

drzew62.

Park wyróżnia się także uwzględnieniem potrzeb osób niepełnosprawnych. Osoby

niewidome czy niedowidzące mogą bezpiecznie poruszać się po obiekcie dzięki

specyficznemu przewodnikowi, jakimi są np. zmiany nawierzchni w głównych ścieżkach.

62 rozmowa z Kirsten Stausholm – mieszkanką Århus, 11.09.2008


41

W ogrodach kwiatowych przewodnikami stają się różnokolorowe, pachnące rośliny i

wiecznie bulgoczące fontanny. Pośród kwiatów i kwitnących drzew zawieszono szklane

dzwonki, które w każdym wnętrzu dostrojone są do innego dźwięku, dzięki czemu

nakierowują osoby niewidome na poszczególne części ogrodu.

Sven Hansen w swoim projekcie wyraźnie uwzględnił element czasu w sposobie

postrzegania roślin, np. wysokich brył żywopłotów z cisów, które wiosną są jasnozielone,

latem zaś ciemniej, a zimą stanowią jedyny roślinny element parteru ogrodowego.

Elementem charakterystycznym jest także możliwości formowania fantazyjnych kształtów

z cisa pospolitego, który wypełnia prawie całą przestrzeń ogrodu parterowego. Można

stworzyć w ten sposób abstrakcyjne, baśniowe wnętrza. Obiekt architektury krajobrazu wg

Svena Hansena powinien zmieniać się zarówno w czasie, jak i pod wpływem działań

człowieka, który świadomie go kształtuje, dostosowując go do swoich kolejnych potrzeb63.

Sposoby kształtowania ładu przestrzennego i wdrażania idei zrównoważonego rozwoju

Projekt spełnił wymagania konkursowe w zakresie wizualnego połączenia nowego

obiektu z istniejącym już parkiem Ratusza Miejskiego. Obecnie obie przestrzenie stanowią

całość, pomimo, że dzieli je ruchliwa ulica Thomas Jensens Allé.

Pomimo iż wzór parteru ogrodowego przypomina te z okresu baroku, to nie jest on na tyle

widoczny, aby wprowadzał dysharmonię w nowoczesnej przestrzeni, jaką jest ta część

miasta.

Dodatkowo miejsce, które wcześniej było nieciekawe, stanowiło rozległy teren z

kilkoma drzewami owocowymi, stało się przestrzenią uporządkowaną, sąsiadującą z tak

ważnymi centrami administracyjnymi i kulturowymi, jakimi są Urząd Miejski, Muzeum

Sztuki, czy Centrum Muzyczne Århus.

Obiekt nie zaburza istniejących powiązań widokowych, wpisuje się w krajobraz,

łącząc się z zielenią parku Ratusza Miejskiego. Umożliwia także integrację społeczną,

oferując miejsca dla różnych spotkań z kulturą i happeningów. Zastosowano rodzime

drzewa, które wzbogacają przyrodniczo ten obszar miasta.

Sposoby uwzględniania funkcji edukacyjnej

Funkcja edukacyjna obiektu realizowana jest w sposób pośredni i bezpośredni. W

sposób pośredni dzięki różnorodności roślinnej w kwiatowym parterze ogrodowym, dzięki

63 Hansen S. 1982


42

pobudzaniu zmysłów zapachem, kolorem i dźwiękiem szumu wody czy melodią małych

dzwoneczków zawieszonych przy altanach. W sposób bezpośredni funkcja edukacyjna

realizowana jest dzięki możliwości wykorzystywania tego miejsca dla organizowania

imprez naukowych i kulturowych. Istnieje tu także możliwość okresowego wystawiania

sztuki aktorskiej w amfiteatrze, czy organizowania wystaw w formie rozstawionych luźno

po ogrodzie rzeźb. Rzeźby w zależności od charakteru i materiału z którego są zrobione

można umieszczać w poszczególnych wnętrzach ogrodu kwiatowego lub w innych

częściach parku.

W parku w każdą zimę wylewane jest lodowisko, z którego bezpłatnie korzystają

mieszkańcy miasta.

Sposób wdrażania nowatorskich rozwiązań

Główny problemem, z jakim zetknęli się projektanci, zarówno architekci, jak i

architekt krajobrazu Sven Hansen, było ukształtowanie terenu, czyli dwa tarasy i

sześciometrowe zbocza między nimi. Zastosowano najnowsze technologie w

zabezpieczeniu zboczy przed ich obsuwaniem się oraz w możliwościach posadowienia na

nich budynku Centrum Muzycznego. Do budowy dróg użyto najwyższej klasy materiałów,

głównie różnych gatunków granitu odpowiednio ciosanego i opalanego. W projekcie

pojawia się miejscami stal i szkło, głównie w elementach wyposażenia parku i w elewacji

budynku.

Współczesne tendencje w

projektowaniu obiektów

architektury krajobrazu w

Danii

Pra

ca m

ag

isterska

na

kieru

nku

Arch

itektu

ra K

raj

ob

razu

- Pa

ulin

a R

ad

ek, W

arsza

wa

20

09

43

Ryc. 5. Centrum Muzyczne

Århus, plan sytuacyjny w skali

1:2500 (Landskab 1982, s.163)

1.Główny wjazd

2. Szkoła Brobjerg

3. Przestrzeń dla samochodów do

zawracania

4. Główne wejście

5. Parter ogrodowy

6. Lustro wodne

7. Budynek Centrum Muzyki

8. Tylne wejście do budynku

9. Tereny boisk sportowych

10. Amfiteatr

11. Szkoła muzyczna

12. Sąd Miejski

13. Urząd Miasta

14. Park Urzędu Miasta

15. Samochodowa Szkoła Jazdy




Danii

Pra

ca m

ag

isterska

na

kieru

nku

Arch

itektu

ra K

raj

ob

razu

- Pa

ulin

a R

ad

ek, W

arsza

wa

20

09

44

Ryc. 6. Plan parteru ogrodowego w

skali 1:500 (Landskab 1982, s. 165)

1.Przestrzeń do zawracania samochodów

wyłożona kostką granitową ułożoną po

łukach

2.plac wejściowy wyłożony kostką

granitową w modułach 36x72[mm]

3. Obrzeże z granitu

4. Basen z czerwonego i szarego granitu

ułożonych w falisty wzór

5. Granitowe ścieżki

6. Ogród kwiatowy

7. Przestrzeń z ławkami

8. Fontanna

9. „świetliste drzewa” (Gleditsia

triacanthos)

10. Azalia sp., Rhododendron mollis

11. Hypericum calycinum, Thalictrum

sp. 12. Nasadzenia z cisów (żywopłoty

formowane)


45

Fot. 2. Budynek Centrum Muzycznego i widoczne w parterze ogrodowym formy roślinne ze strzyżonego cisa (P. Radek 12.05.2008)

Fot. 3. Tereny wokół Centrum Muzycznego łączą się wizualnie z terenem parku przy Urzędzie Miasta. W tle budynek Urzędu Miasta z charakterystyczną wieżą (P. Radek 21.09.2008)

Fot. 4. Płaski zbiornik wodny zaprojektowano na głównym placu przed wejściem do budynku Centrum Muzycznego (P. Radek 12.05.2008)


46

Fot. 5. Amfiteatr wraz z widownią dla 700 osób zaprojektowano na północno zachodnim zboczu tarasy (P. Radek 21.09.2008)

Fot. 6. W parterze ogrodowym strzyżony żywopłot wydziela poszczególne sekcje ogrodów kwiatowych z altanami, kwiatami i zbiornikami wodnymi. W tle widoczny budynek Muzeum Sztuki i Szkoły Muzycznej (P. Radek 12.05.2008)

Fot. 7. Półkoliste ławki i żywopłoty ukrywające oświetlenie znajdują się w poszczególnych sekcjach ogrodu parterowego (P. Radek 12.05.2008)


47

Fot. 8. Jedna z trzech altan, której konstrukcje pokrywają kwitnące pnącza. Wewnątrz każdej altany znajduje się zbiornik wodny (P. Radek 12.05.2008)

Fot. 9. Wewnątrz ogrodów kwiatowych znajdują się nasadzenia różnokolorowych roślin jednorocznych oraz wieloletnich (P. Radek 12.05.2008)

Fot. 10. Fontanny są miejscem odpoczynku od zgiełku i upału w mieście (P. Radek 21.09.2008)


48

6.1.2. Bulwar rzeki Århus Å


Projektant: Birk Nielsens Tegnestue

Powierzchnia: 0, 86 ha

Lokalizacja: Aaboulevarden, Århus C

Dostępność: Obiekt otwarty, dostępny przez cały

rok

Użytkownicy: mieszkańcy miasta, turyści

Fot.11. Bulwar rzeki Århus Å (zdjęcie satelitarne

Google Earth, data uzyskania obrazu 2006)


Lokalizacja i otoczenie

Obiekt znajduje się w centrum miasta, pomiędzy portem morskim, a Ogrodem

Botanicznym (1911). Bulwar graniczy: od północy z ulicą Aboulevarden, od wschodu z

ulicą Mindebrogade, od południa z ulicą Fiskergade, od zachodu z ulicą Grønnegade.

Wokół obiektu znajdują się głównie sklepy, kawiarnie, siedziby firm i budynki mieszkalne.

W pobliżu bulwaru, na placu Store Torve znajduje się XII wieczna Katedra Århus (Århus

Domkirke), która poświęcona jest Świętemu Clementowi – patronowi żeglarzy 64.

Ukształtowanie terenu

Obiekt znajduje się w najniżej położonej części miasta, w dolinie rzeki Århus Å,

rozciągającej się na zachód ku wielkim jeziorom Brabrand. Takie ukształtowanie terenu

sprawiło, że ulice położone wyżej od bulwaru musiały zostać połączone za pomocą

mostów, przejść i klatek schodowych.

64

www.wikipedia.com (dostęp: 17.09.2009)


57

Fot. 20. Latem bulwar odwiedza liczna grupa turystów (P. Radek 22.08.2008)


58

6.1.3. Park Mølleparken


Projektanci: firma Schønherr Landskab A/S Århus

(wielodyscyplinarny zespół architektów i

historyków sztuki) - Stig Lennart Anderssons

Tegnestue

Powierzchnia: 0,42 ha

Lokalizacja: Møllegade 1, Århus C

Dostępność: Obiekt ogólnodostępny przez cały

rok

Użytkownicy: Osoby korzystające z biblioteki,

mieszkańcy miasta, studenci okolicznej Akademii

Muzycznej, turyści odwiedzający pobliskie

muzeum

Fot. 21. Mølleparken (ortofotomapa z 2008 roku,

http://kort.arealinfo.dk, dostęp: 23.09.2009)

Charakterystyka obiektu


Obiekt znajduje się w centrum miasta, przy miejskiej bibliotece publicznej, obok

rzeki Århus Å. Od północy graniczy z ulicą Mølleparken, od wschodu z budynkiem

mieszkalnym i ulicą Møllegade, od południa z rzeką i ulicą Aboulevarden, a od zachodu z

budynkiem muzeum i ruchliwą ulicą Vester Allé.


Obiekt znajduje się w najniżej położonej części miasta, w dolinie rzeki Århus Å.

Teren jest mało zróżnicowany, lekko opada w kierunki brzegu rzeki i wnosi się w stronę

północnego zachodu w kierunku placu przy ulicy Museumsgade.


59


Park zrealizowano w oderwaniu od budynku miejskiej biblioteki publicznej. W

przeszłości znajdował się tu park o wyraźnych cechach klasycystycznych, uwzględniający

miękkie formy w krajobrazie.

Struktura programowa parku dzieli sie na pięć części. Pierwsza, na wschodzie to

obszar trawnika z dużymi drzewami. Centralna część obiektu to przestrzeń spacerowa z

„zielonymi wyspami”, czyli okrągłymi trawnikami z drzewami soliterowymi. Na jednej z

takich wysp zaprojektowano półokrąg z kamiennych bloków, często wykorzystywanych

przez użytkowników jako siedziska. W południowej części parku zbudowano pomosty i

zejścia do rzeki Århus Å. Na północy, w pobliżu wejścia do biblioteki miejskiej znajduje

się ogród kwiatowy. Najdalej na zachód pas murawy z poprzecznymi ścieżkami łączy

tereny Mølleparken z istniejącym placem przy ulicy Museumsgade. Tak zaprojektowany

obiekt jest częścią większego założenia, jakim jest bulwar nad rzeką Århus Å.

Poszczególne części obiektu wyróżniono zróżnicowaniem nawierzchni i użytym

rodzajem elementów wyposażenia. W częściach ogrodu kwiatowego, gdzie użyto w

nawierzchni bruku kamiennego, cegły oraz zaprojektowano drewniane, klasyczne ławki

można odczytać nawiązanie do charakteru istniejącego tu wcześniej parku. W części

centralnej obiektu nawierzchnia jest gładka i stanowi poprzycinane w różne kształty płyty

z szarego granitu.

Główny ciąg pieszy prowadzący od rzeki do wejścia biblioteki podkreślony jest

nowoczesnym oświetleniem w postaci wysokich słupów, podczas gdy ciąg pieszy łączący

się z promenadą nad rzeką posiada to samo oświetlenie co cały bulwar. Najdalej na zachód

zaprojektowano rzędowe nasadzenia wiśni.

Szata roślinna

Wschodnia część obiektu to masyw roślinny z istniejących tu wcześniej drzew jak

lipy i klony. Centralna część poprzez nieregularny kształt ścieżek łączy ze sobą klasyczne

nasadzenia drzew na wschodzie i nowoczesne, proste, rzędowe nasadzenia wiśni w

zachodniej części obiektu. Ogród kwiatowy, który znajduje się przy budynku do biblioteki

miejskiej, wydzielony został żywopłotami ze strzyżonego buka i cisa. W ogrodzie

kwiatowym zaprojektowano różnokolorowe gatunki róż.


60



Kontekst miejsca uwzględniono w aspekcie społecznym, historyczny,

przestrzennym, przyrodniczym. Istniejący tu wcześniej park nie odpowiadał wymogom

mieszkańców, którzy pragnęli przestrzeni nowoczesnej, o nowym wyrazie i charakterze.

Poprzedni park był zaniedbany i był miejscem spotkania „marginesu społecznego”, gdzie

kwitł handel narkotykami i alkoholem 74. W historycznym aspekcie kontekst miejsca

wyraża się w sposobie włączenia istniejących drzew starego parku do nowego projektu i

podkreślenie miejsca, gdzie znajdowała się wcześniej fontanna kręgiem kamiennych

bloków. W aspekcie przestrzennym kontekst miejsca został uwzględniony, ponieważ nowy

obiekt wpisuje się w otaczający go krajobraz, łączy się z bulwarem rzeki Århus Å poprzez

zaprojektowane pomosty, zejścia do rzeki i promenadę. Obiekt połączono także z ruchliwą

ulicą Vester Allé poprzez rzędowe nasadzenia drzew wiśni po stronie zachodniej.

Uwzględnienie kontekstu miejsca w aspekcie przyrodniczym realizuje się poprzez

zaadoptowanie roślinności istniejącej i wykorzystanie do nowych nasadzeń gatunków

rodzimych, jak np. topól balsamicznych wzdłuż rzeki (Salix alba 'Saba') i roślinności

zgodnej z tym siedliskiem.

Mølleparken stanowi „zielony węzeł” bulwaru rzeki Århus Å, w którym

uregulowana rzeka opuszcza tereny miejskie i zaczyna swobodnie meandrować, aż do

jeziora Brabrand. Zaprojektowane pomosty i zejścia do rzeki, okrągłe trawniki i

nieregularne ścieżki wyróżniają ten obszar miasta, łączą go z bulwarem rzeki w części

wschodniej, nadają wysoką rangę i jakość tej przestrzeni.

Nowoczesna przestrzeń, jaką udało się tu stworzyć przyciąga młodych ludzi, którzy

chętnie korzystają z dostępu do wody, siadając na pomostach, relaksując się. Młodzież

chętnie korzysta też z gładkiej nawierzchni obiektu, która jest wymarzona pod jazdę na

wrotkach 75. Trzy „zielone wyspy” z drzewami i kamiennymi blokami stanowią wyraźny

element w przestrzeni. Pomiędzy wyspami często ustawiane są plastikowe rzeźby-

siedziska, a w rzece montowane są metalowe konstrukcje poruszane za pomocą wody.

Dzięki temu zapewniono wypoczynek wszystkim grupom wiekowym.

74

Thusing B., 2008, Fra hashplaene til hyggekrog. [w:] gazeta Århus Stifstidende z 26 lipca 2008 roku, s. 5 75

Thusing B., 2008, Fra hashplaene til hyggekrog. [w:] gazeta Århus Stifstidende z 26 lipca 2008 roku, s. 5


77

6.2.2. Tereny Duńskiej Szkoły Dziennikarstwa


Projektanci: Sven Hansen, Leth & Skaarup

Powierzchnia: 3 ha

Lokalizacja: Olof Palmes Allé, Århus

Dostępność: Obiekt nie jest ogrodzony, dostępny

Użytkownicy: Uczniowie szkoły

Fot.41. Szkoła Dziennikarstwa (zdjęcie satelitarne

Google Earth, data uzyskania obraz: 2006)



Obiekt znajduje się w północnej części miasta, w szybko rozwijającej się obecnie

dzielnicy Skejby 82. Od wschodu graniczy z ulicą Olof Palmes Allé i terenami Duńskiego

Radia i telewizji. Od północy z terenami siedzib różnych firm, a na zachodzie i południu z

terami rolniczymi i terenami nieużytkowanymi.


Cały obiekt miał powstać na stromym zboczy wzgórza morenowego, co wymagało

nowego projektu w zakresie ukształtowania terenu. Zbocze przekształcono w pięć tarasów,

przy czym najwyższy znajduje się na północy, a najniższy stanowi południowy parking.


Układ kompozycyjny jest ściśle związany z ukształtowaniem terenu. Przestrzeń

podzielona została przez cztery skrzydła budynku, połączone ze sobą szklanymi klatkami

schodowymi. Każde skrzydło znajduje się na oddzielnym tarasie i stanowi oddzielny

wydział szkoły. Tarasy to rozległe, podłużne przestrzenie trawiaste z akcentami w formie

drzew soliterowych i dużych głazów. Architektura tarasów jest dobrze widoczna od strony

82

www.aarhuskommune.dk (dostęp: 14.08.2009)


78

wschodniej, przy ulicy Olof Palmes Allé. Rzeźba terenu faluje przy pionowej, gładkiej

ścianie budynku.

W projekcie bardzo wyraźnie zaznaczony jest związek pomiędzy wnętrzem

budynku a terenami go otaczającymi. Hol w budynku zaprojektowano tak, że odnosi się w

nim wrażenie znajdowania się pomiędzy dwiema przestrzeniami (wewnętrzną i

zewnętrzną), ponieważ jest oświetlany naturalnym światłem ze świetlików poprzecznych.

Przy wejściu głównym, gdzie hol się kończy, nie ma okien, a światło płynie z dołu,

bezpośrednio od strony wejścia. Przeszklona stołówka zaprojektowana została tuż przy

zboczu tarasu. Znajdując się w niej w godzinach wieczornych, odniesieniem w przestrzeni

stają się gwiazdy, co stwarza iluzję przebywania na otwartym powietrzu 83.

Wewnątrz budynku zaprojektowano dwa ogrody dziedzińcowe. Jeden z nich

znajduje się w pobliżu czytelni. Dziedziniec podzielony jest na mniejsze części zespołami

siedzeń.

Na terenie obiektu znajdują się dwa parkingi, jeden od strony północnej, drugi od

strony południowej, gdzie zaprojektowano także plac z rzeźbami i miejsce na rowery.

Szata roślinna

W projekcie zastosowano tylko kilka gatunków roślin, głównie drzew owocowych.

Aleja Olof Palmes oraz parkingi zostały obsadzona szpalerem czereśni. Parkingi

wyznaczono także żywopłotem strzyżonego cisa. Wewnątrz obiektów znajduje się kilka

drzew soliterowych jak: jarzęby szwedzkie, lipy i klony. Perspektywa najdalszego skrzydła

została wzmocniona przez brak nasadzeń roślinnych w tym miejscu. Ogrody tematyczne

zaprojektowane przez Svena Hansena nie przetrwały do dnia dzisiejszego. Obecnie

znajdują się tam kolejne budynki wydziałów szkoły.

83

Pedersen T. 1974


79



Obiekt szkoły został zaprojektowany na terenach do tej pory nieużytkowanych. W

okolicy znajdują się dwie inne szkoły oraz powstają duże siedziby różnych firm. Nie bez

znaczenia jednak obrano właśnie taką lokalizację. Naprzeciwko Duńskiej Szkoły

Dziennikarstwa znajduje się budynek Duńskiego Radia i Telewizji, gdzie uczniowie mogą

odbywać praktyki. Kontekst miejsca został zatem uwzględniony w aspekcie społecznym.

W aspekcie przestrzennym kontekst miejsca został uwzględniony przez zaprojektowanie

prostej bryły budynku szkoły, która wpisuje się w otaczający krajobraz, nawiązując do brył

budynków sąsiednich.

Niepowtarzalny charakter obiektu nadają tarasy, na których zlokalizowane są

poszczególne wydziały szkoły. Tarasy są dobrze widoczne od strony ulicy Olof Palmes

Alle. Ich zieleń kontrastuje z betonową elewacją budynku. Tarasy dodatkowo wzmacniają

perpektywę, przez co budynek wydaje się dłuższy.

W kreowaniu tożsamości miejsca bardzo ważna była szczegółowa aranżacja światła

dziennego wewnątrz budynku i dynamika cienia na zewnątrz budynku oraz proporcje

pomiędzy tymi obiema przestrzeniami.

Sposoby kształtowania ładu przestrzennego i zrównoważonego rozwoju

Skrajnie surowe cechy budynku zazwyczaj negatywnie nastawiają studentów przy

ich pierwszym spotkaniu z obiektem. Jednak wysoka jakość materiałów zastosowanych w

projekcie i funkcjonalność budynku, w tym także obecność ogrodu i zielonych

dziedzińców, pozwalają docenić klasyczny spokój całego założenia 84.

Obiekt odpowiada wymaganiom stawianym przez uczniów dzięki odpowiedniej aranżacji

światła dziennego, odpowiednim proporcjom powierzchni budynku do powierzchni

przestrzeni otwartej oraz odpowiedniej lokalizacji tj. w pobliżu Duńskiego Radia i

Telewizji, gdzie odbywają się praktyki zawodowe.

Idea zrównoważonego rozwoju została wprowadzona przez zastosowanie

rodzimych gatunków roślin. Oraz przez zastosowania światłą dziennego do oświetlenia

większości wnętrz budynków co sprzyja mniejszemu zużyciu energii.

84

Pedersen T. 1974


127

6.3.3. Tereny osiedla Sandbakken


Projektant: Paul le Fevre Jacobsen


Lokalizacja: Lerdalen, Sandakken , Århus

Dostępność: Obiekt otwarty

Użytkownicy: mieszkańcy osiedla

Fot.94. Tereny osiedla Sandbakken (zdjęcie satelitarne




Obiekt znajduje się w południowo wschodniej części miasta, w dzielnicy

mieszkaniowej Skade. Od północy, południa i zachodu otaczają go tereny innych osiedli

mieszkaniowych. Od wschodu Sandbakken graniczy z terenami dużego kompleksu leśnego

ciągnącego się wzdłuż morskiego nabrzeża.


Teren został ukształtowany przez istniejącą tu wcześniej kopalnię gliny. Najgłębsze

wyrobisko znajdowało się w części centralnej obiektu. Dwie duże hałdy stanowiły część

wschodnią i zachodnią obszaru kopalni. Teren opada w kierunku południowego wschodu.


Przestrzeń obiektu została podzielona przez dwa stawy na część wschodnią i

zachodnią. W obu tych częściach znajdują domy mieszkalne zgrupowane w

charakterystyczne, zazębiające się kwadratowe formy. Architekci zainspirowani byli

architekturą górskich wiosek we Włoszech oraz osiedli Siedlung Halen w Szwecji.

Jednostki mieszkaniowe skupione są wokół dziedzińców, które są jednocześnie dachem


128

podziemnych garaży. Dziedzińce mają miejski charakter i ozdobione są (zarówno w

nawierzchni, wyposażeniu, jak i w elewacji budynku) przez artystów takich jak: Merete

Barker, Viera Collaro, Claus Jensen.

W centralnej części obiektu znajdują się dwa stawy oraz pawilon ogrodowy, który

służy wszystkim mieszkańcom, jako miejsce spotkań, gier, zabaw. Na parterze znajduje sę

duży pokój, a na półpiętrze mały salonik.

W strukturze dróg wydzielono dwie przestrzenie, oddzielone od siebie wąwozami i

stawami, które blokują ruch samochodowy. Układ komunikacyjny jest swobodny. Drogi

jezdne poprowadzone są od ulicy Ny Moesgårdvej do parkingów podziemnych

poszczególnych jednostek mieszkaniowych. Oprócz parkingów podziemnych w obiekcie

znajdują się dwa parkingi naziemne, w części północnej i południowo wschodniej.

Swobodny układ dróg pieszych łączy obie części obiektu ze znajdującym się na wschodzie

kompleksem leśnym.

Szata roślinna

Cały teren osiedla otoczony jest gęstą roślinnością buforową. Wokół stawów

znajdują się nasadzenia roślin typowych dla siedliska wodnego i podmokłego. Na

wschodzie wyodrębiono ścieżkę łączącą obiekt z pobliskim lasem. W doborze

gatunkowym przeważają rośliny o stonowanym kolorze liści i kwiatów. Głównie są to lipy,

kasztanowce, buki i klony. Naziemne parkingi i drogi jezdne otoczone są żywopłotem ze

strzyżonego buka. We wnętrzach ogrodowych dziedzińców zaprojektowano zestawienia

kolorystyczne i rośliny takie jak klony palmowe, jesiony, lipy, rododendrony, hortensje,

róże.


Sposób uwzględnianie kontekstu miejsca i kształtowania jego tożsamości

Teren, na którym zaprojektowano osiedle Sandbakken był wcześniejszym

miejscem kopalni gliny, a wzgórza pokrywała gęsta roślinność. Miejsce wydobycia, czyli

północno-południowe zagłębienie wykorzystano, aby zaprojektować dwa stawy, przy

którym zlokalizowano mostek i pawilon ogrodowy.Wzgórza są naturalną granicą obiektu,

wzmocnioną przez gęstą roślinność buforową.

Aby nawiązać w architekturze budynków do znajdujących się w okolicy dużych

willi, zdecydowano się pogrupować mieszkania w duże podobne do willi jednostki,


129

skoncentrowane wokół dziedzińców. Układ i forma zabudowy mieszkaniowej przypomina

krajobraz włoskich, górskich wiosek. Efekt został wzmocniony przez użytą kolorystykę

(beże, brązy, czerwienie). Wzbogacono także nawierzchnie, schody oraz elewacje

budynków o ornamentykę przypominającą włoską mozaikę. Każdy dziedziniec ma swój

indywidualny charakter. W każdym zaproponowano ciekawe zestawienia kolorystyczne

roślin i inne wyposażenie. Jednak to mieszkańcy osiedla mają swój bezpośredni wpływ na

ostateczną formę dziedzińców.

Przeprowadzona dokładna analiza światła i cienia, pozwoliła na taką lokalizację

budynków, aby słońce swobodnie docierało do każdego z dziedzińców. Dbałość o

szczegóły, zwłaszcza jeśli chodzi o detale nawierzchni wzbogaciła obiekt i nadała mu

charakter włoskich, górskich wiosek. Swobodny układ roślinności i dróg łączą tereny

osiedla ze znajdującym się w pobliżu kompleksem leśnym.

W 1989 roku


Układ i charakter zabudowy mieszkaniowej nawiązuje do charakteru pobliskich

willi i rezydencji. Stonowana kolorystyka elewacji wprowadza ład przestrzenny, a

swobodne nasadzenia drzew w sposób naturalny łączą tereny Sandbakken z otaczającym

krajobrazem. Układ kompozycyjny jest czytelny i konsekwentny, dzięki skoncentrowanym

jednostkom mieszkaniowym oraz dzięki wyraźnemu wydzieleniu dwóch przestrzeni za

pomocą stawów.

Parkingi znajdują się pod dziedzińcami, uwalniając tym samym tereny osiedla od

samochodów. Było to dość drogie rozwiązanie, ale ogromnie korzystne dla środowiska.

Takie działania oznaczały odpowiednie zaprojektowanie dziedzińców ogrodowych na

powierzchni architektonicznej, odciętych od przestrzeni i krajobrazu tak, aby nie miały one

ciężkiego, miejskiego charakteru.

Obiekt powstał na terenie starej kopalni gliny. Dzięki rewitalizacji, poprawieniu

kondycji krajobrazu i nadaniu nowej funkcji temu miejscu, miasto odzyskało cenne tereny.

Realizacja projektu opierała się na wykorzystaniu wyrobiska i wzgórz pokopalnianych.

Dzięki temu cały teren wpisał się w krajobraz i odniósł do historii tego miejsca.

W 1989 roku osiedle Sanbakken otrzymało nagrodę, za układ kompozycyjny, za

korespondencję terenów otaczających budynki osiedla z terenami pobliskich rezydencji i


130

terenem kompleksu leśnego oraz za architekturę budynków, ich proporcje i „wzajemne

oddziaływanie” 98.


Funkcje edukacyjne pełni pawilon ogrodowy, który jest dostępny dla wszystkich

mieszkańców. Odbywają się tu spotkania z dziećmi, mini konkursy i wernisaże.

Także dzięki rozległym przestrzeniom trawiastym, bogatej roślinności na wzgórzach,

obecności stawów oraz pobliskiego lasu funkcja edukacyjna może być realizowana

poprzez obserwację otaczającej fauny i flory. Na terenie obiektu nie znajdują się boiska

sportowe, a tereny placów zabaw dla dzieci dopiero po realizacji wyznaczyli mieszkańcy

osiedla.


W realizacji terenów osiedla Sandbakken widać podobieństwo do terenów

Uniwersytetu Århus. Podobne rozwiązania w układzie kompozycyjnym (swobodny układ

dróg, nasadzeń drzew, układ wodny) oraz w architekturze budynków (zastosowanie żółtej

cegły, elementów drewnianych w elewacji) daje odczucie znajdowania się w znajomej

przestrzeni. Było to korzystne finansowo przez wzgląd na użycie znanych materiałów i

rozwiązań projektowych. Umożliwiło to uzupełnienie projektu Sandbakken o dodatkowe

elementy jak zdobienia w elewacji budynku i w nawierzchniach oraz użycie wysokiej

jakość materiałów do nawierzchni czy elementów wyposażenia.

Specjalnych rozwiązań wymagały ogrody zakładane na dachach podziemnych parkingów,

czyli na dziedzińcach. Koszty izolacji, uszczelnienia pokrycia dachowego oraz

zabezbieczenia go przed przerastaniem korzeni zrekompensowały niskie rachunki za

odprowadzanie wód opadowych do kanalizacji. Nadmiar wód opadowych z dziedzińców

przekierowywany jest na tereny zieleni znajdujące się wokół budynków, a dalej do

stawów. Jednocześnie woda ze stawów wykorzystywana jest do nawadniania terenów

zieleni wokół osiedla 99.

Rewitalizacja terenu po starej kopalni gliny była przeprowadzona etapami.

Uporządkowano teren i go na nowo ukształtowano jego morfologię, zachowując

98

http://gis.aarhus.dk/arkitektur_web/C_F_MOELLER.htm#Lerdalen_Sandbakken (dostęp: 15.09.2009) 99

Tegnestue C. F. M. 1992


131

wyrobisko i wzgórza. Na zabezpieczonym terenie sukcesywnie pojawiała się nowa

roślinność. Przez dwa lata prowadzono dyskusje i konsultacje ze społecznością lokalną na

temat nowej funkcji tego miejsca w tkance miejskiej. Wreszcie w roku 1988 rozpoczęto

budowę osiedla Sanbakken 100.

100 http://gis.aarhus.dk/arkitektur_web/C_F_MOELLER.htm#Lerdalen_Sandbakken (dostęp: 15.09.2009)


132

Ryc. 23. Osiedle Sandbakken, plan sytuacyjny w skali 1:2500 (Arkitektur DK, 1992, s.46)

1.Pojedynczy dziedziniec

2. Wejście na dziedziniec

3. Wejście do piwnic i garaży

4. Wspólny dom nad jeziorem

5. Staw




Danii

Pra

ca m

ag

isterska

na

kieru

nku

Arch

itektu

ra K

raj

ob

razu

- Pa

ulin

a R

ad

ek, W

arsza

wa

20

09

133

Ryc.24. Przekrój przez północny staw w stronę południową w skali 1:800 (Arkitektu DK, 1992, s. 46)

Część wschodnia

Ryc.25. Przekrój przez północny staw w stronę południową w skali 1:800 (Arkitektu DK, 1992, s. 47)

Część zachodnia


134

Fot. 95. Dziedziniec ogrodowy wewnątrz kompleksu mieszkań w zachodniej części osiedla. Szczególną uwagę poświęcono przy doborze gatunkowym uwzględniając kolorystykę, formę oraz wymagania roślin (P. Radek 12.08.2008)

Fot. 96. Dziedziniec ogrodowy wewnątrz kompleksu mieszkań w zachodniej części osiedla (P. Radek 12.08.2008)

Fot. 97. Dziedziniec ogrodowy wewnątrz kompleksu mieszkań we wschodniej części osiedla (P. Radek 12.08.2008)


135

Fot. 100. Pawilon ogrodowy zlokalizowany nad stawem to miejsce dostępne dla wszystkich mieszkańców (P. Radek 12.08.2008)

Fot. 99. Stawy, które zaprojektowano w wyrobisku starej kopalni gliny. Widok na wschodnią część osiedla (P. Radek 12.08.2008)

Fot. 98. Drogi piesze i jezdne otoczone są przez strzyżone żywopłoty z buka i cisa (P. Radek 12.08.2008)


136

Fot. 101. Zdobienie nawierzchni, które zaprojektowali artyści Merete Barker, Viera Collaro i Claus Jensen, nadają śródziemnomorski charakter poszczególnym dziedzińcom (P. Radek 12.08.2008)

Fot. 102. Zdobienie nawierzchni, które zaprojektowali artyści Merete Barker, Viera Collaro i Claus Jensen, nadają śródziemnomorski charakter poszczególnym dziedzińcom (P. Radek 12.08.2008)

Fot. 103. Zdobienie elewacji, które zaprojektowali artyści Merete Barker, Viera Collaro i Claus Jensen, nadają śródziemnomorski charakter poszczególnym budynkom (P. Radek 12.08.2008)


151

6.4.2. Tereny cmentarza Skjøldhøj

Data realizacji: 1992

Projektant: Sven Hansen, Hans Jørgen Nielsen


Lokalizacja: Jernaldervej 425, Skjoldhøj, Århus

Dostępność: Obiekt otwarty

Użytkownicy: rodziny zmarłych, księża,

parafianie

Fot. 121. Cmentarz Skjøldhøj (zdjęcie satelitarne




Obiekt znajduje się w zachodniej części miasta Århus, w dzielnicy Brabrand. Od

północy graniczy z ulicą Jernaldervej, a od wschodu z ulicą Stenaldervej. Na północ i na

wschod od terenów cmentarza Skjøldhøj znajduje się gęsta zabudowa osiedli

mieszkaniowych. Na zachodzie zlokalizowane są tereny i siedziby różnych firm. Na

południe od cmentarza rozciągaja się obszary przeznaczone pod zalesienie oraz obszary

rozlewisk.


Obiekt znajduje się na zboczu wzniesienia Grimhøj. Teren opada z południowego

wschodu w kierunku północnego zachodu, aż do doliny niewielkiej rzeki Bremholm.


Kościół Skjoldhøj w zachodniej części Århus został zbudowany w 1984 roku przez

architektów Friis i Moltke. Architektem krajobrazu był wówczas Sven Hansen, który kilka

lat później zmarł. W roku 1987 ustanowiono, że cmentarz kościoła będzie


152

wykorzystywany tylko dla pochówków w postaci urn, co wynikło z problemów z wodami

gruntowymi. Następnie Rada złożona z trzech architektów krajobrazu, w której znajdował

się także Hans Jørgen Nielsen wniosła propozycję budowy specjalnie wydzielonej

przestrzeni dla urn na cmentarzu. Preferowana wizja całości, którą możemy oglądać

dzisiaj, została zrealizowana w grudniu w 1992 roku 105.

Kościół położony jest na wzgórzu, którego zbocze zorientowane jest na wschód.

Budynek wyznacza oś kompozycyjną, wokół której zaprojektowano kwatery ogrodów

pamięci. Oś przecina centralny zadarniony plac i łączy się z niewielkim jeziorem na

zachodzie. Po północnej stronie cmentarza znajduje się część leśna, w której

zaprojektowano wąskie ścieżki i strumienie.

Budynek kościoła ma prostą i czytelną formę. Z jego wnętrza widać otwartą

przestrzeń murawy na przeciwko kościoła. Wnętrze połączono z terenami cmentarza za

pomocą przeszklonej klatki schodowej oraz dużych drzew rosnących w donicach wewnatrz

budynku. Teren kościoła otoczony jest niskim kamiennym murkiem, któremu od północy i

południa towarzyszy roślinność.

Główna droga dojazdowa do cmentarza znajduje się na szczycie wzgórza, po

stronie wschodniej. Stąd szeroka na 3 metry ścieżka prowadzi w dół, obejmując teren

dużym łukiem. Ścieżka kończy się małym placem w południowo zachodniej cześci

cmentarza. Tu także znajduje się wejście na tereny Skjøldhoj Kirkegård. Ścieżka, która

znajduje się na osi głównej założenia oraz plac przed kościołem są pokryte brukiem.

Pozostałe ścieżki są żwirowe z kamiennym obrzeżem.

Ogrody pamięci, czyli pojedyncze kwatery z płytami nagrobnymi wraz z urnami

znajdują się na tarasach o wysokościach różniących się między sobą o metr. Pojedyncza,

duża kwatera okolona jest żywopłotem z buka, który cięty jest na wyskości 120 cm (na

linii wzroku). Żywopłoty cięte są prostopadle, niezależnie od spadku terenu, przez co

wysokość żywopłotów zmienia się wraz ze zmianą stopnia nachylenia terenu. Wewnątrz

dużych kwater znajdują się mniejsze, wydzielone przez żywopłoty z cisa. Niektóre z nich

są wybrukowane, inne znajdują się bezpośrednio na trawie. Ze szczutu wzgórza wyraźnie

widać wnętrza poszczególnych kwater, co nie jest możliwe, gdy znajdziemy się na niżej

położonych cześciach cmentarza.

105 Nielsen H. J. 2002


153

Szata roślinna

Centralna część obiektu stanowi murawę z wydzielonymi kwaterami ogrodów

pamięci. Duże kwatery zostały otoczone żywopłotem z buka, a mniejsze żywopłotem z

cisa. W zachodniej cześci cmentarza znajduje się łąka z niwielkim jeziorem, które

powstało dzięki poszerzeniu koryta biegnącej tędy rzeki. Rośliność tego obszaru nie jest

projektowana. Są tu głównie wysokie trawy i byliny związane z siedliskiem wodnym. W

pobliżu ulicy Jernaldervej zaprojektowano gęste nasadzenia dębów, które tworzą część

leśną cmenatrza. Wśród bluszczu i barwinka pospolitego oraz wśród małych strumieni

wodnych znajdują się płyty nagrobne, a całość tworzy święty klimat miejsca pamięci i

tajemnicy wieczności.


Sposób uwzględnianie kontekstu miejsca i kształtowania jego tożsamości

Przy realizacji projektu uwzględniona została rzeźba terenu. W teren cmentarza

włączono także obszar łąki i fragment znajdującej się na zachodzie rzeki. Jej koryto

powiększono tworząc tym samym jezioro. W jego wodzie odbija się bryła kościoła, który

swoja architektura i kolorystyką dominuje nad okolicznymi budynkami. Trzy białe części

budynku symbolizują Trójcę Święta, zaś niebieska, frontowa elewacja to symbol Nieba 106.

Jest to jedyny w mieście Århus cmentarz, który powstał na tak stromym

wzniesieniu. Dzięki wykorzystaniu rzeźby terenu, kwatery ogrodów pamięci postrzegane

są inaczej ze szczytu wzniesienia i z wnętrza kościoła, a inaczej, gdy patrzymy na nie u

podnóża wzgórza. Ze szczytu wzniesienia wyraźnie widać wnętrza kwater, podczas gdy od

zachodu żywopłoty stanowią jednorodny masyw roślinny.

W projekcie szczególną uwagę poświęcono elementowi czasu. Poszczególne

gatunki roślin dobrano tak, aby w czasie kolejnych pór roku poruszały to nowe emocje

związane z przebywaniem w tym miejscu. Tak oto na jesieni żywopłoty dużych kwater

mienią się kolorami czerwieni, a gdy ich liście powoli opadają, żywopłoty z cisa

wydzielające małe kwatery dla poszczególnych urn wciąż trwają w ciemnej zieleni. O

emocje związane z kolorystyką i architekturą roślin zadbano także w części leśnej

cmentarza. Na wiosnę na obrzeżach zakwitają krzewy, latem zaś wnętrze staje się ciemne,

wilgotne, pokryte bluszczem i barwinkiem pospolitym, jesienią całość staje się ażurowa, a

106 http://gis.aarhus.dk/arkitektur_web/Friis_Moltke.htm#Jernaldervej_425 (dostęp: 23.06.2009)


154

liście przebarwiają się od koloru pomarańczowego, czerwonego aż do ciemnego fioletu,

zimą prawie wszystko zasypia, pozostają tylko ciemne bryły żywopłotów z cisów.


Układ kompozycyjny jest prosty i czytelny, w obiekcie zachowano estetykę zgodną

z funkcją pełnioną przez obiekt. Jedynie kolorystyka elewacji budynku kościoła burzy

pewną harmonię otoczenia. Jest to celowy zabieg architektów, którzy chcieli, aby kościół

dominował w krajobrazie, a niebieski i biały kolor ma tu znaczenie symboliczne (odnosi

się do Trójcy Świętej i Nieba).

Podczas realizacji uwzględnione zostały panujące na tym obszarze warunki

przyrodnicze jak ukształtowanie terenu, spływy powierzchniowe i wysoki poziom wód

gruntowych. Zdecydowano, że na cmentarzu będzie możliwy pochówek zmarłych tylko w

postaci urn. Wody opadowe skierowano na zachodnie tereny łąki i jeziora. Wydzielono pas

zieleni buforowej chroniącej tereny cmentarza przed hałasem i innymi zanieczyszczeniami

ruchliwej ulicy Jernaldervej. Miejsca parkingowe zostały wyznaczone poza obszarem

cmentarza, na południe od kościoła i przysłonięte je rzędowym nasadzeniem dębów i

żywopłotem z buka.

Przy realizacji zastosowano gatunki zgodne z ich siedliskiem.


Ze szczytu wzniesienia rozpościera się widok na pobliskie lasy i rozlewiska. Na

terenie cmentarza, zwłaszcza w części leśnej można się wyciszyć i spokojnie obserwować

naturę. Szczegółowo zaprojektowane zestawienia kolorystyczne roślin pozwalają na spacer

zarówno zimą, jak i latem. Obiekt otwarty jest przez cały rok i dostępny jest dla

wszystkich.


Specjalnych rozwiązań inżynieryjnych wymagało wzmocnienie stromego zbocza

wzniesienia i umożliwienie lokalizacji na nim ogrodów pamięci. Pamiętając o wysokim

poziomie wód gruntowych, należało wyznaczyć miejsce posadowienia budynku kościoła,

ścieżek i układu komunikacyjnego. Wykorzystano geowłókninę i geosiatkę do zbrojenia

zbocza wzgórza w miejscu najbardziej narażonym na zjawisko abrazji. W pozostałych


155

miejscach grunt został wzmocniony przez nasadzenia roślinne, których korzenie obniżają

ryzyko obsunięcia się mas ziemi. Podobną funkcję pełni kamienny mur, który otacza caly

teren cmentarza. Najbardziej narażone na spływy powierzchniowe była część centralna

terenu opracowania. W projekcie zaproponowano plac pokryty murawą oraz brukowaną

ścieżkę. Dzięki takim działaniom woda może swobodnie spływać w dół, aż do jeziora,

które zostało zaprojektowane w celu akumulacji wód opadowych 107.

107

Nielsen H. J. 2002


156

Ryc. 29. Cmentarz Skjolhøj, projekt w skali 1: 1500 (Landskab 2002, s. 71)

1.Przestrzeń trawnika

2. Pojedyncza duża kwatera ogrodów pamięci, tu niezagospodarowana

3. Okrągły plac z rzeźbą

4. Część leśna

5. Główna aleja


157

Fot. 122. Prosta bryła budynku kościoła Skjøldhøj dominuje nad otaczającym krajobrazem. Na pierwszym planie jezioro, które akumuluje wody opadowe i wody ze spływów powierzchniowych (P. Radek 02.09.2008)

Fot. 123. Szeroka żwirowa ścieżka prowadzi łukiem na szczyt wzgórza (P. Radek 02.09.2008)

Fot. 124. Okrągły plac z rzeźba anioła to łącznik pomiędzy otwartą przestrzenią obiektu, a jego leśną częścią (P. Radek 02.09.2008)


158

Fot. 125. Oś pomiędzy budynkiem kościoła a stawem została podkreślona przez brukowaną ścieżkę (P. Radek 02.09.2008)

Fot. 126. W części leśnej, wśród bluszczu znajdują się kamienie nagrobne (P. Radek 02.09.2008)

Fot. 127. Jedna ze ścieżek w części leśnej cmentarza (P. Radek 02.09.2008)


159

Fot. 128. Detal: misa kamienna wypełniona wodą, ma funkcję symboliczną i znajduje się przy wejściu do kościoła. W tle widoczne kwatery ogrodów pamięci (P. Radek 02.09.2008)

Fot. 129. Kwatery mają różne wielkości i znajdują się na różnych poziomach, gdzie różnica wynosi jeden metr (P. Radek 02.09.2008)

Fot. 130. Jedna z czternastu kwater ogrodów pamięci wydzielona strzyżonym żywopłotem z buka. Wewnątrz widoczne kubaturowe formy strzyżonych roślin wyznaczające pojedyczne miejsca pochówku (P. Radek 02.09.2008)


160

VII. WSPÓŁCZESNE TENDENCJE W PROJEKTOWANIU OBIEKTÓW

ARCHITEKTURY KRAJOBRAZU W GMINIE ÅRHUS, W DANII

Po dokonaniu przeglądu działań projektowych, obrazujących tendencje w

projektowaniu obiektów architektury krajobrazu w gminie Århus, przedstawiono wnioski

dla poszczególnych kryteriów:

� uwzględnienie kontekstu miejsca w aspekcie społecznym, historycznym,

przyrodniczym i przestrzennym

� kształtowanie tożsamości miejsca

� porządkowanie relacji pomiędzy funkcją obiektu architektury krajobrazu a

wymaganiami społecznymi, środowiskowymi, kulturowymi i kompozycyjno-

estetycznymi (kształtowanie ładu przestrzennego i wdrażanie idei zrównoważonego

rozwoju)

� uwzględnienie funkcji edukacyjnej (pośrednio i bezpośrednio)

� zastosowanie nowatorskich rozwiązań w zakresie architektonicznym, technicznym,

inżynieryjnym i użytych materiałów

Uwzględnienie kontekstu miejsca Kontekst miejsca jest współcześnie traktowany jako zbiór informacji, który

powinien być przetworzony i uwzględniony oraz wykorzystany w procesie projektowym.

Warunki społeczne są uwzględniane w analizowanych obiektach na równi z warunkami

historycznymi, przyrodniczymi i przestrzennymi. W Danii Systemy Informacji

Przestrzennej są powszechnie stosowane, a dane o terenie udostępniane są Internecie oraz

czasopismach branżowych. Społeczeństwo ma duży wpływ na ostateczny wygląd projektu,

wnosząc swoje uwagi na spotkaniach z architektami i architektami krajobrazu.

Tylko dwa z czternastu przeanalizowanych obiektów uwzględniało aspekt

historyczny i kreowało nową funkcję obiektu w nawiązaniu do przeszłości (Bulwar rzeki

Århus Å, Mølleparken). Wynika to z wprowadzonej dopiero w 2001 roku polityki

przestrzennej gminy związanej z odzyskiwaniem przestrzeni miejskiej i podnoszeniem

jakości życia mieszkańców. Rewitalizacja obszarów miejskich w 2006 roku stała się

głównym celem działań lokalnych władz.

We wszystkich obiektach uwzględniono kontekst miejsca w aspekcie przyrodniczym.

Rzeźba terenu jest w Århus elementem warunkującym charakter i formę jakiejkolwiek


161

inwestycji. Nie dziwi zatem fakt uwzględnienia jej i wykorzystywania w projektach

obiektów architektury krajobrazu.

We wszystkich analizowanych obiektach kontekst miejsca w aspekcie przyrodniczy został

uwzględniony przy doborze gatunkowym roślin zgodnym z ich siedliskiem.

Tylko cztery z czternastu analizowanych obiektów zostały zaprojektowane w

nawiązaniu do bryły budynku (tereny Duńskiej Szkoły Dziennikarstwa, ogrodzy

dziedzińcowe Duńskiego Radia i Telewizji, tereny wokół Stifstidende, tereny Centrum

Administracyjnego Okręgu Gminy Århus). Budynki wyznaczają osie kompozycyjne,

dzielą przestrzeń i narzucają charakter obiektu. Na terenach Duńskiego Radia i Telewizji

ciężka bryła budynku narzuciła formę obiektu architektury krajobrazu, jaką jest ogród

dziedzińcowy. Budynek Szkoły Dziennikarstwa czy gazety Stiftstidende wyznaczył osie

kompozycyjne dla zaprojektowania ogrodów kwiatowych i układu komunikacyjnego.

Aspekt przestrzenny w postaci powiązań widokowych pomiędzy terenami zieleni a

otoczeniem został wyraźnie uwzględniony w sześciu obiektach architektury krajobrazu.

Roślinność buforowa wokół pozostałych obiektów wyklucza istnienie powiązań

widokowych, ale spełnia zadania ochronne (przed zanieczyszczeniami, hałasem, wiatrem).

Centrum Administracyjne Okręgu Gminy Århus zostało zlokalizowane w dzielnicy

mieszkaniowej. Pozostałe obiekty zostały zrealizowane na terenach pełniących takie same

lub podobne funkcje.

Kreowanie tożsamości miejsca

Tożsamość miejsca kreowana jest najsilniej w aspekcie przyrodniczym, poprzez

wykorzystanie rzeźby terenu i układu wodnego, jako elementu wyróżniającego obiekt.

W trzech analizowanych obiektach projektanci podkreślili to żsamości miejsca za

pomocą ciekawych wzorów nawierzchni, wykorzystania wysokiej jakości materiałów -

głównie różnych gatunków granitu (ogrody dziedzińcowe Duńskiego Radia i Telewizji,

bulwar rzeki Århus Å oraz park Mølleparken). Trzy osiedla mieszkaniowe wyróżniają się

głównie ciekawą architekturą budynków oraz ich kolorystyką (Håndværkerparken,

Sandbakken, Emiliedalen). Tylko w pięciu obiektach zaproponowano ciekawy układ

kompozycyjny, podkreślający niepowtarzalny charakter miejsca. Trzy z nich

zlokalizowane są w centrum miasta (Musikhuset, Mølleparken, bulwar rzeki Århus Å).

Obiekty te wyróżniają się także zastosowaniem niepowtarzalnych elementów

wyposażania, jak bloki kamienne, mosty z drewna dekowego, nowoczesne oświetlenie,


162

ażurowe altany. Wynika to z chęci nadawania obiektom przestrzeni miejskiej wysokiej

rangi i prestiżu, poprzez stosowanie materiałów o wysokiej jakości tak, aby przebywający

w nich mieszkańcy mogli poczuć się wyjątkowo.

Połowa analizowanych obiektów wykorzystała szatę roślinną jako element

kształtujący przestrzeń i tożsamość miejsca (poprzez otwarcia i zamknięcia widokowe,

podział przestrzeni, głównie przez zastosowanie strzyżonych form roślinnych, tworzenie

układów kolorystycznych, zastosowanie roślin jako łącznika w przestrzeni). Świadczy to o

tym, że współcześni projektanci coraz częściej sięgają po inne środki wyrazu. Tendencja ta

charakterystyczna jest głównie dla terenów miejskich.

Kształtowanie ładu przestrzennego i wdrażanie idei zrównoważonego rozwoju

Czytelny układ kompozycyjny oraz oszczędność w środkach wyrazu to cecha

charakterystyczna wszystkich analizowanych obiektów architektury krajobrazy. Jak pisał

prof. Sven Ingvar Andersson w ostatnich latach starano się znaleźć równowagę pomiędzy

czytelnością układu kompozycyjnego, jego funkcjonalnością, a szczegółowością i

dbałością o detale 108. Jednocześnie można wnioskować, że w Århus architekci krajobrazu

nie sięgają po śmiałe działania projektowe. Działania projektowe są raczej

podporządkowane wymaganiom społeczeństwa, które preferuje tradycyjne rozwiązania i

nie przepada za zmianami 109.

Wartości kulturowe zostały uwzględnione w sześciu analizowanych obiektach,

gdzie zaprojektowano przestrzeń wspólną dla mieszkańców, w której mogą odbywać się

spotkania ze sztuką, światem kultury, muzyką, i które sprzyjają integracji społecznej. W

osiedlach są to głównie tzw. „wspólne domy” często wyróżnione w przestrzeni za pomocą

koloru elewacji, czy innej konstrukcji architektonicznej budynku, jak w Sandbakken, gdzie

„wspólny dom” przybiera formę domu z tarasem nad jeziorem.

Wszystkie analizowane w pracy obiekty zostały zaprojektowane z poszanowaniem

natury. Uwzględnione zostały lokalne warunki przyrodnicze jak rzeźba terenu, lokalne

zbiorniki wodne czy istniejąca roślinność. Czasami zmieniano kilkakrotnie projekt, aby

uwzględnić uwarunkowania przyrodnicze na danym terenie, co miało miejsce w przypadku

realizacji cmentarza Skjøldhoj czy osiedla Håndværkerparken. W ośmiu obiektach podjęto

działania związane z akumulacją wód opadowych (we wszystkich osiedlach

108

Andersson S. I. 1990 109

Strange M. 2007


167

BIBLIOGRAFIA

Publikacje zwarte, artykuły, referaty

1. Andersson S., 1990, Havekunsten i Denmark. [w:] Arkitektur DK 4/90, s. 134,

Wydawnictwo Arkitektens Forlag, Kopenhaga

2. Bogdanowski J., Bruzda M., Novàk Z. 1979, Architektura krajobrazu, Wydawnictwo

PWN Warszawa-Kraków

3. Friis K., 1990, Aarhus Stiftstidende. [w:] Arkitektur DK, 1990, s. 107-108, Wyd.

Arkitektens Forlag, Kopenhaga

4. Gawryszewska B., 2000, Współczesny ogród rodzinny – geneza i struktura. [w:] III

Forum Architektury Krajobrazu – nowe idee i rozwój dziedziny architektury

krajobrazu w Polsce. Materiały konferencyjne pod. red. Przemysława Wolskiego., s.

218-229, grudzień 2000. Zakład Studiów Krajobrazowych, Katedra Architektury

Krajobrazu. Wydział Ogrodnictwa i Architektury Krajobrazu, SGGW Warszawa

5. Gawryszewska B.,2000, Badania nad strukturą współczesnych ogrodów rodzinnych.

[w:] Przyroda i miasto, t. III, pod. red. Rylke J., s.121-139, 2000. Wydawnictwo

SGGW, Warszawa

6. Hansen S., 1980, Eksempler på landskabs- og havekunst : et udvalg af egne arbejder

gennemgået i tekst, tegning og foto til belysning af landskabs- og havekunstens

muligheder, Wydawnictwo AestetK, Kopenhaga

7. Hansen S., 1981, Radio-TV hus i Århus. [w:] Landskab, 1981, s. 121-129, Wyd.


8. Hansen S., 1982, Musikhus i Århus. Parken. [w:] Landskab, 1982, s.162-170, Wyd.


9. Henriksen P., 1986, Håndvaerkerparken. [w:]Landskab, 1986, s.200-2003, Wyd.


10. Hobhouse P., 2005, Historia Ogrodów. Wydawnictwo Arkady, Warszawa

11. Kępkowicz A.,2000, Zmiany zachodzące w strukturze i formie zieleni

współczesnych miast. [w:] Przyroda i miasto, t. III, pod. red. Rylke J., s.9-15, 2000.

Wydawnictwo SGGW, Warszawa

12. Królikowski J. T., Rylke J., 2001, Społeczno-kulturowe podstawy gospodarowania

przestrzenią. Wydawnictwo SGGW, Warszawa

13. Lind O., 2007, Top 50.Arkitektur Århus. Wyd. Arkitektens Forlag, Kopenhaga


168

14. Lund A., 2003, Guide to Danish Landscape Architecture,1000-2003. Wyd.


15. Łazarz R., 2007, Dania. Praktyczny przewodnik. Wydawnictwo Pascal, Bielsko-

Biała

16. Majdecki L., 2009, Historia Ogrodów. Tom II. Od XVIII wieku do współczesności.

Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa

17. Nielsen F. B., 2002, Byens rytme. [w:] Landskab, 2002, s.73-76, Wyd. Arkitektens

Forlag, Kopenhaga

18. Nielsen H. J., 2002, Nogle kirkegårde i Jylland. [w:] Landskab, 2002, s. 64-71, Wyd.


19. Olszewska-Kaczyńska I., Korwin-Kochanowska D., 2004, Współczesny charakter

ogrodów przydomowych w wybranych rejonach województwa łódzkiego. [w:]

Przyroda i miasto, t. VI, pod. red. Rylke J., s.206-217, 2004. Wydawnictwo SGGW,

Warszawa

20. Orzeszek-Gajewska B. , 1982, Kształtowanie terenów zieleni w miastach.,

Wydawnictwo PWN, Warszawa

21. Østergaard O., 2000, Genåbning af Århus Å. [w:] Arkitektur DK, 2000, s.226-229,

Wyd. Arkitektens Forlag, Kopenhaga

22. Pedersen T., 1974, Danmarks Journalisthøjskole, Århus. [w:] Arkitektur DK, 1974, s.

63-67, Wyd. Arkitektens Forlag, Kopenhaga

23. Petersen P, 1974, Skjøldhojkollegiet, Brabrand. [w:] Arkitektur DK, 1974, s. 1-6,

Wyd. Arkitektens Forlag, Kopenhaga

24. Pióro Z., 1982, Ekologia społeczna – nauka o strukturach i zachowaniach

przestrzennych.

25. Pokrzywicka K., 2003, Kontrasty, metamorfozy, style –czyli rozważania o dynamice

przemian architektury XX wieku. Wydawnictwo PG, Gdańsk

26. Różańska A., Krogulec T., Rylke J., 2002. Ogrody-historia architektury i sztuki

ogrodowej. Wydawnictwo SGGW, Warszawa

27. Sietnicka O., Sietnicki M., 2000, Współczesny miejski ogród geometryczny. [w:] III

Forum Architektury Krajobrazu – nowe idee i rozwój dziedziny architektury

krajobrazu w Polsce. Materiały konferencyjne pod. red. Przemysława Wolskiego., s.


169

230-233, grudzień 2000. Zakład Studiów Krajobrazowych, Katedra Architektury

Krajobrazu. Wydział Ogrodnictwa i Architektury Krajobrazu, SGGW Warszawa

28. Słownik Wyrazów Obcych, 1980, red. naukowy prof. dr Jan Tokarski, Wydawnictwo

PWN, Warszawa

29. Stephensen L. S., 2002, Landscape Gardening. [w:] Denmark. Compiled by the

Editors of Danish National Encyclopedia. Wydawnictwo Royal Danish Ministry of

Foreign Affairs and Gyldendal Leksikon, Kopenhaga

30. Stępniewska B. 1996, Tendencje kształtowania zieleni w wiekach XIX i XX w

Europie. Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, Wrocław

31. Strange M., 2007, Spokojnie to tylko Dania. Przewodnik po różnicach kulturowych,

Wydawnictwo PWN, Warszawa

32. Szulczewska B., Cieszewska A., Kaliszuk E., Morawska M., 2000, Krajobraz:

badania, problemy i idee w artykułach opublikowanych w Landscape and Urban

Planning w latach 1990-1999. [w:] III Forum Architektury Krajobrazu – nowe idee i

rozwój dziedziny architektury krajobrazu w Polsce. Materiały konferencyjne pod.

red. Przemysława Wolskiego., s. 87-97, grudzień 2000. Zakład Studiów

Krajobrazowych, Katedra Architektury Krajobrazu. Wydział Ogrodnictwa i

Architektury Krajobrazu, SGGW Warszawa

33. Szumański M., 2005, Strukturalizacja terenów zieleni. Wydawnictwo SGGW,

Warszawa

34. Szymczak Cz. 1998, Elementy teorii projektowania. Wydawnictwo Naukowe PWN,

Warszawa

35. Taborska H., Wojciechowski J. S., 2003, Współczesna sztuka publiczna w

Warszawie. Zarys problemów badawczych. [w:] Przyroda i miasto, t. V, pod. red.

Rylke J., s.206-211, 2003. Wydawnictwo SGGW, Warszawa

36. Targońska A., 2006, Współczesne problemy kształtowania otoczenia parków

zabytkowych. [w:] Przyroda i miasto, t. VIII, pod. red. Rylke J., s.78-90, 2006.


37. Tegnestue C. F. M., 1992, Sandbakken. [w:] Arkitektur DK, 1992, s.46-50, Wyd.


38. Wolski P. 2002, Przyrodnicze podstawy kształtowania krajobrazu – słownik pojęć.



170

Akty prawne

1. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie klasyfikacji zawodów

i specjalności na potrzeby rynku pracy oraz zakresu jej stosowania, Dz. U. 2002, nr

222, poz. 1868

2. Ustawa prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 roku (Dz. U. Nr 62, poz.

627)

3. Ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym z dnia 27 marca 203 roku

(Dz. U. Nr 80, poz. 717)

Strony internetowe

1. http://www.fernandocaruncho.com/

2. http://www.marthaschwartz.com/

3. http://www.plansystemdk.dk

4. http://www.kort.dk

5. http://www.aarhuskommune.dk

6. http://gis.aarhus.dk

Wykaz fotografii i ich źródeł

Fot. 1. Musikhuset (ortofotomapa z 2008 roku, http://kort.arealinfo.dk, dostęp: 23.09.2009)

Fot. 2. Budynek Centrum Muzycznego i widoczne w parterze ogrodowym formy roślinne ze strzyżonego cisa

(P. Radek 12.05.2008)

Fot. 3. Tereny wokół Centrum Muzycznego łączą się wizualnie z terenem parku przy Urzędzie Miasta. W tle

budynek Urzędu Miasta z charakterystyczną wieżą (P. Radek 21.09.2008)

Fot. 4. Płaski zbiornik wodny zaprojektowano na głównym placu przed wejściem do budynku Centrum

Muzycznego (P. Radek 12.05.2008)

Fot. 5. Amfiteatr wraz z widownią dla 700 osób zaprojektowano na północno zachodnim zboczu tarasy (P.

Radek 21.09.2008)

Fot. 6. W parterze ogrodowym strzyżony żywopłot wydziela poszczególne sekcje ogrodów kwiatowych z

altanami, kwiatami i zbiornikami wodnymi. W tle widoczny budynek Muzeum Sztuki i Szkoły Muzycznej

(P. Radek 12.05.2008)

Fot. 7. Półkoliste ławki i żywopłoty ukrywające oświetlenie znajdują się w poszczególnych sekcjach ogrodu

parterowego (P. Radek 12.05.2008)

Fot. 8. Jedna z trzech altan, której konstrukcje pokrywają kwitnące pnącza. Wewnątrz każdej altany znajduje

się zbiornik wodny (P. Radek 12.05.2008)

Współczesne tendencje w projektowaniu obiektów architektury krajobrazu w Danii

Design

Transcript of Współczesne tendencje w projektowaniu obiektów architektury krajobrazu w Danii