WPISUJE UCZEŃ

KOD UCZNIA

BADANIE UMIEJĘTNOŚCI UCZNIÓW W KLASIE TRZECIEJ GIMNAZJUM

CZĘŚĆ HUMANISTYCZNA

HISTORIA I WIEDZA O SPOŁECZEŃSTWIE

Instrukcja dla ucznia1. Sprawdź,czyzestawzadańzawiera14stron(zadania1–24). Ewentualnybrakstronlubinneusterkizgłośnauczycielowi.2. Następniewpiszswójkod.3. Czytajuważniewszystkietekstyizadania.Wykonujzadania zgodniezpoleceniami.4. Rozwiązaniazadańzapisujdługopisemlubpióremzczarnymtuszem/ atramentem.Nieużywajkorektora.5. Wkażdymzadaniuwyboru wielokrotnegowybierzjednązpodanych odpowiedziizaznaczjąznakiemX,np.:

A.IiIII B.IIiIV C.IIIiIV D.IiII

6.Wzadaniachtypuprawda/fałsz lubtak/nie zaznaczwłaściweodpowiedziP/FlubT/NznakiemX,np.:

P/F lubT/N

7.Wzadaniachna dobieranie doinformacjioznaczonychliczbądobierzinformacjeoznaczoneodpowiedniąliterąizaznacztęliteręznakiemX,takjakwzadaniachwyboruwielokrotnego.

8.Wzadaniachz lukąwpiszwodpowiednielukiliterylubliczbyoznaczającewłaściweodpowiedzi.

9. Starajsięniepopełniaćbłędówprzyzaznaczaniuodpowiedzi.Jeślisiępomylisz,tobłędnezaznaczenieotoczkółkiemiwybierzinnąodpowiedź,np.:

A.IiIII B.IIiIV C.IIIiIV D.IiII

10.Rozwiązaniazadańotwartychzapiszczytelnieistaranniewwyznaczonychmiejscach.Pomyłkiprzekreślaj.

11.Rozwiązujączadania,możeszwykorzystaćmiejsceopatrzonenapisemBrudnopis.Zapisywbrudnopisieniebędąsprawdzaneioceniane.

Powodzenia!

Czas pracy:

60 minut

Strona2z14

Tekst do zadania 1.

1. Owcebyłyjednymizpierwszychudomowionychzwierząt.Hodowanojenamięso,dostar-czałyteżmlekaiwełny.Ludziewykorzystywalirównieżskóryorazkościowiec.

2. Wytwarzanienarzędziodłupkowych,łukówikościanychgrotówstrzałprzyczyniłosiędoudoskonaleniastrategiimyśliwskichiumożliwiałozdobywaniewiększejilościpożywienia.

3. Zdobycieumiejętnościrozpalaniaogniaodmieniłożycieludzi.Zapewniałonciepło,odstra-szałdzikiezwierzętaorazumożliwiałprzygotowywaniepożywienia.

4. Pierwsirolnicyudoskonalilitechnikiobróbkikamienia.Wytwarzalinarzędziaowygładzo-nychkrawędziach,wytrzymałeiwygodnewużyciu.

Zadanie 1. Dokończ poniższe zdanie – wybierz właściwą odpowiedź spośród podanych. Osiągnięciaczłowiekawynikającezprzejściadoosiadłegotrybużyciaoznaczononumerami

A. 1.i4. B.2.i3. C.1.i2. D.3.i4.

Mapa do zadania 2.Bliski Wschód – mapa współczesna

Zadanie 2. Dokończ poniższe zdanie – wybierz właściwą odpowiedź spośród podanych. PaństwoutworzonenapoczątkuXw.p.n.e.,któregomieszkańcywyznawalireligię monoteistyczną,istniałonaobszarzeoznaczonymnamapienumerem

A. 1. B.2. C. 3. D.4.

Strona3z14

Mapa do zadania 3.Rozwój terytorialny państwa Franków w VI–IX w.

Zadanie 3. Uzupełnij tekst dotyczący zamieszczonej mapy, przyporządkowując każdemu zdaniu właściwą odpowiedź spośród podanych.

FrankowiewVIw.dokonaliekspansjiwkierunku1.____.KarolWielkiuzależniłpaństwoleżącenaPółwyspieApenińskimzwane2.____.NajwiększyzasięgterytorialnypaństwoFrankówosiągnęłow3. ____.

3.1. A. północno-zachodnim B. południowo-zachodnim C. południowo-wschodnim3.2. A. cesarstwembizantyjskim B. księstwemBenewentu C. emiratemkordobanskim3.3. A. VIIw. B. VIIIw. C. IXw.

Tekst do zadania 4.

2. Tylkosambiskuprzymskimożebyćprawnienazwanybiskupempowszechnym.3. Tylkoonsammożebiskupówskładaćzgodnościlubdonichprzywracać.12.Jemuwolnowładcamirozporządzać[awięcicesarzyztronuskładać].22.Kościółrzymskinigdyniepobłądziłipowszystkieczasy[…]wżadenbłądniepopadnie.

Źródło:Tezy Grzegorza VII – Dictatus Papae (dyktat papieski) z 1075 r.,[w:]Wiek V–XV w źródłach.Oprac.M.Sobańska-Bondaruk,S,B,Lenard,Warszawa2003,s.126–127.

Zadanie 4. Dokończ poniższe zdanie – wybierz właściwą odpowiedź spośród podanych. TezypapieżaGrzegorzaVIIbędącegłównąprzyczynąsporupapiesko-cesarskiegooznaczononumerami

A. 2.i22. B.3.i12. C.2.i3. D.12.i22.

Strona4z14

Ilustracja do zadania 5.

Źródło:FORUM/JanMorek

Zadanie 5. Wskaż nazwę stylu, w którym został wykonany nagrobek Kazimierza Wielkiego, oraz właściwe uzasadnienie swojego wyboru. Zaznacz literę A albo B oraz numer 1, 2 lub 3.

A. Stylgotycki,

ponieważ

1. arkadywspierającebaldachim*mająformęostrołukowychokien.

2. baldachimwspierająmasywnefilary zamkniętepełnymiłukami.

B. Stylrenesansowy, 3. faliste,asymetryczneliniestwarzają wrażenielekkościkonstrukcjibaldachimu

*baldachim–zadaszenieosłaniającenagrobek,wspartenakolumnachlubfilarach

Strona5z14

Tekst źródłowy do zadań 6. i 7.

Posłowiezaś jegowtakichotosłowachprzedstawilisprawętejpanikrólowejWęgierElżbiecie.Przetonajdostojniejszawładczyni,raczytegopanaJagiełłę,wielkiegoksięciaprzy-jąć za syna i przesławnąwładczynię Jadwigę, najdroższąwaszą córkę, królowąPolski, po-łączyć z nim związkiem prawowitegomałżeństwa.Tymczasemwielki książę Jagiełłowrazze wszystkimi braćmi swymi jeszcze nie ochrzczonymi, z najbliższymi krewnymi, panamiznaczniejszymiinajniższegorodu,usilniestarasięprzyjąćwiarękatolickąświętegoKościołarzymskiego.RównieżtenwielkiksiążęJagiełłouroczyścieobiecałwłasnymtrudemikosztemuzupełnićstratyKrólestwaPolskiego.WreszcieksiążęJagiełłoprzyrzeka,żenastałewłączydoKoronyKrólestwaPolskiegoswojeziemielitewskieiruskie.

Źródło:Wybór źródeł do historii Polski średniowiecznej,t.III,oprac.G.Labuda,B.Miśkiewicz,Poznań1970,s.50–51.

Tablica genealogiczna do zadania 7.Tablica genealogiczna Piastów i Andegawenów

Zadanie 6.Oceń, czy podane zdania dotyczące zamieszczonego tekstu są prawdziwe, czy – fałszywe. Wybierz P, jeśli zdanie jest prawdziwe, lub F – jeśli jest fałszywe.

PrzedzawarciemporozumieniaródpanującynaLitwieoddawałcześćpogańskimbogom. P F

ObietnicezłożoneprzezwielkiegoksięciaJagiełłędotyczyłyrozszerzeniagranicKrólestwaPolskiego. P F

Zadanie 7. Dokończ poniższe zdanie – wybierz właściwą odpowiedź spośród podanych. WymienionawtekścieJadwigato

A. żonaWładysławaŁokietka.B. wnuczkaElżbietyŁokietkówny.C. matkaKazimierzaWielkiego.D. siostraElżbietyBośniackiej.

Strona6z14

Tekst do zadania 8. 1. Zwolnienieszlachtyzpłaceniapodatków.2. Zapewnienieszlachciewolnościosobistejimajątkowej.3. Nadanieszlachcieprawadodecydowaniaozwoływaniupospolitegoruszenia.

Zadanie 8.Dokończ poniższe zdanie – wybierz właściwą odpowiedź spośród podanych.Szereg,wktórymuporządkowanochronologiczniewymienioneprzywilejeszlacheckie,to:

A. 1. ⇒2.⇒ 3. B.2.⇒ 1. ⇒ 3. C. 3. ⇒2.⇒ 1. D. 1. ⇒ 3. ⇒2.

Tablica genealogiczna i tekst do zadań 9. i 10.

Tablica genealogiczna Jagiellonów

PolskietradycjeparlamentarnesięgająXIVw.Napoczątku1493r.wPiotrkowiezwo-łano sejmwalnykoronny,wktórymobok radykrólewskiej (senatu)wzięli udział posłowiezsejmikówziemskich.W1505r.wRadomiuuchwalonokonstytucjęNihil novi,którazrówna-łakompetencjeustawodawczesenatuiizbyposelskiej.Sejmzbierałsięwróżnychmiastach.WWarszawiepierwszysejmwalnykoronnyodbyłsięw1529r.

Zadanie 9. Dokończ poniższe zdanie – wybierz właściwą odpowiedź spośród podanych. Izbęposelskąwyodrębnionowczasachpanowaniakróla

A. KazimierzaJagiellończyka. C.Aleksandra.B. JanaOlbrachta. D.ZygmuntaStarego.

Strona7z14

Zadanie 10. Dokończ poniższe zdanie – wybierz właściwą odpowiedź spośród podanych. WokresiepanowanianajmłodszegosynaKazimierzaJagiellończyka

A. senatposiadałwiększeuprawnieniaustawodawczeniżizbaposelska.B. zebrałsiępierwszywdziejachPolskisejmwalnykoronny.C. miejscemobradsejmowychstałasięWarszawa.D. szlachtauzyskałaprawozasiadaniawsejmie.

Tekst źródłowy i taśma chronologiczna do zadania 11.

Napierwszymsejmieelekcyjnymtłumaczył im,że„mającdoczynieniazkrólemcu-dzoziemskim,otoczonymbogactwamiifortelamifrancuskimi”,należygomocnoskrępowaćustawamistrzegącymizłotejwolności.Warstwataprzywiązanadoswoichprawiprzywilejówwieńczyłakoronąskrońcudzoziemca,gdynietylkoweFrancji,aleiwwiększościkrajóweu-ropejskichnastępowałstaływzrostwładzycentralnej.

Źródło:J.Tazbir,Henryk Walezy,[w:]Poczet królów i książąt polskich,Warszawa1991,s.348.

1 3

II połowa XV w. I połowa XVI w. II połowa XVI w. I połowa XVII w.

42

Zadanie 11.Dokończ poniższe zdanie – wybierz właściwą odpowiedź spośród podanych. Wydarzenie,doktóregonawiązujeautortekstu,nastąpiłowokresieoznaczonymnataśmiechronologicznejnumerem

A. 1.B. 2.C. 3.D. 4.

Strona8z14

Tekst źródłowy do zadania 12.

Rokuwięcnastępnego,nibybiczBożyprzeciwkoPolakom,wyruszyłzpółnocyKarolGustaw,królemwybrany,chociażkrólestwotoprawemnastępstwanależałosięJanowiKazi-mierzowi,królowipolskiemu.PozajęciuWielkopolski,gdymiałruszyćkuKrakowu,umyślił,abynapaśćnaklasztorczęstochowski.

Źródło:Panowanie Jana Kazimierza,[w:]Teksty źródłowe w szkole średniej,z.39,Kraków1923,s.12.

Zadanie 12. Dokończ poniższe zdanie – wybierz właściwą odpowiedź spośród podanych. OpisanewtekściewydarzeniarozegrałysięwczasiewojnyRzeczypospolitejzpaństwem

A. rosyjskim.B. tureckim.C. szwedzkim.D. pruskim.

Zadanie 13.Spośród podanych informacji wybierz przyczynę i skutek konfederacji targowickiej. W tabeli zaznacz właściwe litery.

Przyczynakonfederacja targowicka

SkutekA. B. C. A. B. C.

A. zniesieniezasadyliberum vetoielekcyjnościtronu.B. podpisanietraktatudotyczącegopierwszegorozbioruPolski.C. likwidacjazmianustrojowychwprowadzonychprzezKonstytucję 3 maja.

Zadanie 14. Spośród poniżej podanych wydarzeń oznaczonych literami A–D wybierz wydarzenie chronologicznie pierwsze i wydarzenie chronologicznie ostatnie. W tabeli zaznacz litery, którymi oznaczono wybrane wydarzenia.

14.1. Wydarzeniechronologiczniepierwsze A B C D14.2. Wydarzeniechronologicznieostatnie A B C D

A. JózefWybickinapisałsłowaPieśni Legionów Polskich we Włoszech. B. StanisławAugustPoniatowskipodpisałaktabdykacji.C. TadeuszKościuszkozłożyłprzysięgęnarynkuwKrakowie.D. JózefPoniatowskiobjąłkomendęnadwojskiemKsięstwaWarszawskiego.

Strona9z14

Zadanie 15. Przyporządkuj każdemu z podanych rodzajów monarchii odpowiadający mu opis, wy-bierając spośród oznaczonych literami A–D. W tabeli zaznacz litery, którymi oznaczono wybraną kategorię.

15.1. monarchiapatrymonialna A B C D15.2. monarchiaabsolutna A B C D15.3. monarchiaparlamentarna A B C D

A. WładysławHermanpokonanyprzezopozycję,kierowanąprzezswoichsynów,podzieliłpaństwopolskienadzielnice.

B. LudwikXIV,zBożejłaskikrólFrancji,decydującbezpośrednioosprawachpaństwa,narzuciłpoddanymnowepodatki.

C. JuliuszCezarporazczwartywybranykonsulemRzymupokonałwbitwiewrogów politycznych.

D. KrólowaWiktoriauszanowaławolęreprezentantównaroduangielskiegoizaakceptowałaustawęprzyjętąprzezIzbęLordóworazIzbęGmin.

Tekst do zadania 16.1. wybórposłówideputowanychdoSejmuKrólestwaPolskiego2. wzniesienietwierdzywojskowejwWarszawiezrozkazucaraMikołajaI3. wcieleniepierwszychrekrutówzterenówKrólestwaPolskiegodoarmiirosyjskiej4. założenieuniwersytetuwWarszawiezazgodącaraRosjiikrólaPolskiAleksandraI

Zadanie 16. Dokończ poniższe zdanie – wybierz właściwą odpowiedź spośród podanych. Wydarzenia,którerozegrałysięwKrólestwiePolskimpoklęscepowstanialistopadowego,oznaczononumerami

A. 1.i4.B. 2.i3.C. 1.i2.D. 3.i4.

Zadanie 17.Oceń, czy przedstawiony układ chronologiczny dotyczący dziejów techniki jest prawdzi-wy, czy – fałszywy. Wybierz P, jeśli układ jest prawdziwy, lub F – jeśli jest fałszywy.

kołowodne→silnikspalinowy→maszynaparowa P Fręcznykołowrotektkacki→mechanicznaprzędzarka→elektrycznamaszynadoszycia P F

Strona10z14

Tabela i tekst źródłowy do zadania 18.Zbiory głównych płodów rolnych w poszczególnych zaborach* [podanewkwintalachuzyskanychzhektaragruntówornych]

Zabór Rodzaj uprawy

Plony w roku1890 1912

austriacki pszenica 11,0 13,3żyto 9,9 12,9jęczmień 9,7 11,7

pruski* pszenica 10,5 22,0żyto 7,1 18,3jęczmień 8,1 23,4

rosyjski pszenica 10,0 13,0żyto 8,0 11,0jęczmień 9,0 13,0

*daneodnosząsiędorolnictwawielkopolskiego

Gospodarstwachłopskieuwolnionezdotychczasowychwięzówkrępującychichsamo-dzielnośćzyskiwałybodźcedozwiększeniaprodukcji.Rosłaonarównieżdziękiwzrostowipo-wierzchnigruntówrolnych.Najsilniejwystąpiłotowzaborzerosyjskimgdziewlatach1850–1907obszargruntówrolnychzwiększyłsięomilionhektarów.Nawzrostprodukcjiwpływałateżmodernizacja.Działosiętakprzedewszystkimwzaborzepruskim,gdziewciąguostatniejdekadyXIXstuleciaprocentgospodarstwstosującychmaszynywzrósłz10do43.

Źródło:A.Zakrzewski,Od Stojałowskiego do Witosa,[w:]Dzieje narodu i państwa polskiego, Warszawa1988,s.8.

Zadanie 18. Dokończ poniższe zdania – wybierz właściwą odpowiedź spośród podanych.

18.1. Pod koniec XIX w. największy wzrost wydajności rolnictwa nastąpił w zaborzeA. austriackimB. pruskimC. rosyjskim

18.2. ponieważ, na jego obszarzeA. zachowanopowinnościfeudalne.B. wprowadzononowerodzajeupraw.C. wzrosłapowierzchniagruntówrolnych.D. nastąpiłamechanizacjaprodukcjirolnej.

Strona11z14

Zadanie 19. Każdej osobie podanej w tabeli przyporządkuj opis dotyczący jej działalności politycz-nej. W każdym wierszu tabeli zaznacz literę, którą oznaczono wybraną informację.

19.1. JózefPiłsudski A B C D19.2. RomanDmowski A B C D19.3. WincentyWitos A B C D

A. Założyłpierwsząnaziemiachpolskichpartięrobotniczą.Wzywałdoobaleniakapitalizmunadrodzerewolucjimiędzynarodowej.

B. OpublikowałswójpierwszyartykułdotyczącyproblemówwsigalicyjskiejnałamachwydawanegoweLwowie„PrzyjacielaLudu”.

C. Popowrociezzesłaniawstąpiłdoorganizującejsięnaziemiachzaborurosyjskiego PolskiejPartiiSocjalistycznej.

D. Prowadziłdziałalnośćpublicystyczną–propagowałideepowstającegonaziemiach polskichruchunarodowego.

Zadanie 20. Określ, której z polskich orientacji politycznych odpowiadają przedstawione działania. Zaznacz odpowiednio: A (orientacja proaustriacka) lub R (orientacja prorosyjska).

utworzenieorganizacjiparamilitarnychStrzelec iZwiązek Strzelecki A RwalkaLegionówPolskichnafronciewschodnim A R

Zadanie 21.Uzupełnij poniższy tekst, przyporządkowując każdemu zdaniu właściwą odpowiedź spośród podanych.

LeszekSzerepka,ekspertzOśrodkaStudiówWschodnich,zostałmianowanyszefemmisjidyplomatycznejwpaństwiepozostającympozagranicamiUniiEuropejskiejprzez1. . Nowomianowany2. obejmujefunkcjęwtrudnymokresie,gdyrelacjePolskiz3. ochłodziłysięporepresjach,jakiedotknęłyopozycjęwtymkraju.

Napodstawie:http://fakty.interia.pl/polska/news/

21.1. A.prezesaRadyMinistrów B.prezydentaRP C.marszałkasejmu

21.2. A.minister B.ambasador C.rzecznik

21.3. A.Litwą B.Czechami C.Białorusią

Strona12z14

Tekst do zadania 22.1. prawodouzyskiwaniainformacjiodziałalnościorganówwładzypublicznej2. prawodowychowaniadziecizgodniezwłasnymiprzekonaniami3. prawodobezpiecznychihigienicznychwarunkówpracy4. prawodoudziałuwreferendum

Zadanie 22.Prawa polityczne przysługujące obywatelom polskim oznaczono numerami

A. 1i2.B. 3i4.C. 2i3.D. 1i4.

Ilustracja do zadania 23.

Źródło:Reporter/Rajkowski

Zadanie 23.Oceń, czy poniższe zdania dotyczące plakatu są prawdziwe, czy – fałszywe. Wybierz P, jeśli zdanie jest prawdziwe, lub F – jeśli jest fałszywe.

Prezentowanaakcjaspołecznaświadczyotym,żeproblembrakutrzeźwościzakierownicądotyczywiększościspołeczeństwa. P F

Twórcyplakatustarająsiębudowaćpoczucieodpowiedzialnościwspołeczeń-stwie,niezależnieodpozycjispołecznejdanejosoby. P F

Strona13z14

Tekst do zadania 24.Adam,mediatorw toczącymsię sporze,postanowiłprzyspieszyćprzebiegnegocjacji.

Zwaśnionestronyodtrzechdniniepotrafiłyznaleźćakceptowanegoprzezwszystkichrozwią-zania.Wykorzystującposiadanąwiedzęidoświadczenie,Adamopracowałkoncepcjęrozstrzy-gnięciasporuinakłoniłstronydojejprzyjęcia.

Zadanie 24.Czy podjęte przez Adama działania były zgodne z zasadami pracy mediatora? Podkreśl odpowiedź: TAK lub NIE i cyfrę 1., 2. lub 3., którą oznaczono właściwe uzasadnienie dokonanego wyboru.

TAK,

NIE,

ponieważ

1. stronykonfliktuwypracowałyzasadyrozwiązaniasporupodługo-trwałychitrudnychnegocjacjach.

2. Adamprzedstawiłsposóbrozwiązaniasporu,któryzaakceptowaływszystkiestronykonfliktu.

3. Adamnarzuciłstronomkonfliktuopracowaneprzezsiebiezasadyrozwiązaniasporu.

Strona14z14

Brudnopis

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................