1 | S t r o n a

Sprawdzian nr 1- WOS 2008

1. Formy życia publicznego w społeczeostwie obywatelskim (partie polityczne, związki

zawodowe, stowarzyszenia, fundacje)

Partia polityczna - organizacja społeczna o określonym programie politycznym,

mająca na celu jego realizację poprzez zdobycie i sprawowanie władzy lub

wywieranie na nią wpływu. Partie w polskim parlamencie – Platforma Obywatelska,

Prawo i Sprawiedliwośd, Sojusz Lewicy Demokratycznej, Polskie Stronnictwo Ludowe,

Socjaldemokracja Polska, Partia Demokratyczna.

Związek zawodowy - masowa organizacja społeczna zrzeszająca na zasadzie

dobrowolności ludzi pracy najemnej. Podstawowym zadaniem związków

zawodowych jest obrona interesów pracowników i działanie na rzecz poprawy ich

sytuacji ekonomicznej i społecznej. Przykłady związków zawodowych: Niezależny

Samorządny Związek Zawodowy Solidarnośd, Niezależny Samorządny Związek

Zawodowy Policjantów, Ogólnopolski Związek Zawodowy Lekarzy

Stowarzyszenie - organizacja społeczna (zrzeszenie) powoływana przez grupę osób

mających wspólne cele lub zainteresowania. Przykłady: MONAR, Stowarzyszenie

Filmowców Polskich, Stowarzyszenie Obrooców zwierząt.

Fundacja - forma prawna organizacji pozarządowej, której istotnym substratem jest

kapitał przeznaczony na określony cel oraz statut zawierający reguły dysponowania

tym kapitałem. Fundacje są po stowarzyszeniach w Polsce drugą co do popularności

formą prawną wśród organizacji pozarządowych. Przykłady: Wielka Orkiestra

Świątecznej Pomocy, Fundacja Polsat, Fundacja Dzieci Niczyje.

2. Opinia publiczna - to ogół poglądów członków społeczeostwa lub jego znaczniejszych

odłamów na sprawy stanowiące w danym momencie przedmiot ogólnego

zainteresowania. Badaniem opinii publicznej zajmuje się socjologia za pomocą metod

statystycznych, zwłaszcza sondaży. W Polsce badaniem opinii publicznej zajmują się:

CBOS – Centrum Badania Opinii Społecznej, OBOP – Ośrodek Badania Opinii Publicznej.

3. Mass media – środki masowego przekazu, np.: telewizja, radio, prasa, Internet, nośniki

danych; funkcje mass mediów: informacyjna, edukacyjna, rozrywkowa, kulturotwórcza,

opiniotwórcza, kontrolna.

Dlaczego media nazywamy czwartą władzą?

Siła mediów jest tak wielka, że może kształtowad społeczeostwa i politykę. Poza tym spełniają funkcję

kontrolną poprzednich trzech władz, aby nie dochodziło do nadużyd i korupcji.

4. Współczesne ruchy społeczne

Anarchizm – krytykowanie stosunków kapitalistycznych i paostwa liberalnego.

Feminizm – koniecznośd społecznego, ekonomicznego, politycznego i kulturowego wyzwolenia

kobiet.

Pacyfizm – naczelnym zadaniem jest propagowanie pokoju, potępienie wojny i przemocy.

2 | S t r o n a

Sprawdzian nr 1- WOS 2008

Ekologizm - jest zestawem idei, wartości i poglądów będących podstawą budowania aktywnego i

otwartego społeczeostwa obywatelskiego, rozwijającego się zgodnie z zasadą zrównoważonego

rozwoju i respektującego prawa człowieka.

5. Zagrożenia dla współczesnej demokracji

Dyktatura większości

Nietolerancja

Brak szacunku dla prawa

Patologie władzy

Nepotyzm

6. Pojęcie paostwa

Paostwo - polityczna, suwerenna, terytorialna i obligatoryjna organizacja

społeczeostwa. Organizuje i koordynuje prace dużych grup społecznych.

7. Funkcje paostwa

Funkcja paostwowa – całokształt działalności prowadzonej przez paostwo w

określonych dziedzinach życia społecznego.

Funkcja zewnętrzna – aktywnośd paostwa na arenie międzynarodowej.

Funkcja wewnętrzna – zapewnienie porządku i bezpieczeostwa wewnątrz

paostwa.

Funkcja prawodawcza – polega na tworzeniu przez paostwo systemu prawnego

obowiązującego na danym terytorium.

Funkcja porządkowa – polega na podejmowaniu przez właściwe organy paostwa

działao mających na celu zapewnienie ładu i porządku publicznego oraz

wymuszenie przestrzegani przepisów prawa.

Funkcja administracyjna – polega na tym, że określone ograny paostwowe

zarządzając odpowiednimi dziedzinami życia publicznego.

Funkcja gospodarczo – organizatorska – polega na organizowaniu gospodarki i

oddziaływaniu na nią przez paostwo.

Funkcja socjalna – dążenie paostwa do zapewnienia obywatelom minimum

egzystencji.

Funkcja kulturalna – obejmuje działalnośd w zakresie budowy i koordynacji

systemu oświaty, promowanie kultury, ochronie zabytków.

8. Pojęcie władzy

Władza - zdolnośd wydawania i egzekwowania decyzji, jednym z najważniejszych

rodzajów władzy społecznej jest władza polityczna.

9. Patologie władzy

3 | S t r o n a

Sprawdzian nr 1- WOS 2008

Korupcja – przekupstwa urzędników paostwowych, płatna protekcja,

wykorzystywanie środków publicznych oraz handel wpływami, destabilizuje

instytucje paostwa.

Nepotyzm – obsadzanie kierowniczych stanowisk w paostwie osobami wywodzącymi

się z bliższej lub dalszej rodziny przywódcy paostwa lub innego wysokiego dostojnika

paostwowego.

Partykularyzm – dochodzi do niego wówczas, gdy ośrodki decydenckie nie

uwzględniają całokształtu interesów określonego społeczeostwa czy paostwa,

ignorując potrzebę jego harmonijnego rozwoju kulturalnego, gospodarczego, itp.

10. Historyczne i współczesne formy paostwa

Monarchia despotyczna – władca posiadał nieograniczoną władzę, był

właścicielem wszystkich ziem w paostwie, ustalał prawa którym sam nie

podlegał, dowodził armią, stanowił funkcję najwyższego kapłana.

Monarchia patrymonialna – paostwo stanowiło ojcowiznę przekazywaną przez

władcę synowi lub synom, władca jest najwyższym sędzią, panem i ojcem swych

poddanych.

Monarchia absolutna – władza sądownicza, ustawodawcza i wykonawcza

skupiona w rękach władcy.

11. Wybrane modele ustrojowe współczesnych paostw demokratycznych

System prezydencki (Stany Zjednoczone) - dokument określający pozycję

poszczególnych instytucji ustroju politycznego – Konstytucja, prezydent posiada

szeroki zakres uprawnieo

System parlamentarno – gabinetowy (Wielka Brytania) – nie posiada

konstytucji, obowiązują prawa stanowe, parlament podzielony na Izbę Gmin i

Izbę Lordów, władzę sprawuje parlament i prezydent, król nie podejmuje

żadnych decyzji.

System mieszany – władzę sprawuje prezydent i rząd, prezydent powołuje i

odwołuje rząd, podpisuje dekrety, jest zwierzchnikiem sił zbrojnych, dwu

służbowy parlament wybierany w wyborach.

System parlamentarno komitetowy (Szwajcaria) – zasady federalizmu,

demokracji bezpośredniej, władza ustawodawcza należy do Zgromadzenia

Związkowego, władza wykonawcza sprawowana jest przez Radę związkową, brak

prezydenta, konstytucji, rząd formowany jest na zasadzie przyjacielskiego

porozumienia.

12. Konstytucja – ustawa zasadnicza będąca prawną podstawą ustroju politycznego i

społecznego, jest najważniejszym aktem prawnym, określa relacje między jednostką, a

paostwem. Polska konstytucja została uchwalona 2 kwietnia 1997r., zawiera 243

artykuły, poprzedzona jest preambułą (uroczysty wstęp powołujący się na Polskie

tradycje historyczne oraz ważne wartości).

4 | S t r o n a

Sprawdzian nr 1- WOS 2008

13. Struktura organów władzy Rzeczpospolitej Polskiej

a) Władza ustawodawcza:

Sprawuje sejm i senat

Posłowie i senatorowie wybierani w wyborach traktowani są jako przedstawiciele

narodu

4-ro letnia kadencja obu izb

Sejm – 460 posłów

Senat – 100 senatorów

b) Władza wykonawcza:

Sprawują: prezydent i Rada Ministrów wybierana przez premiera

Bezpośrednio zarządza sprawami paostwa

Wprowadza ona w życie prawa i obowiązki obywateli

c) Władza sądownicza:

Tworzona przez niezawisłe sądy i trybunały

Ma możliwości rozstrzygania sporów prawnych

Kontroluje zgodnośd działao organów paostwa z prawem i konstytucją

14. Władza lokalna w Polsce

Samorząd – forma rządów organizacji wyodrębnionej grupy społecznej, która

może dzięki temu decydowad w granicach prawa o istotnych dla siebie sprawach.

Trójrzędny podział gmina ( władze gminy: referendum gminne, rada gminy,

wójt), powiat ( samorząd powiatu: rada powiatu, zarząd powiat), województwo

(organ samorządu wojewódzkiego: sejmik województwa, zarząd województwa)

15. Konkordat – umowa między określonym paostwem, a Stolicą Apostolską normująca

stosunki między władzą świecką, a kościelną. ( Polska – 1993 r. podpisanie, 1998r.

uchwalenie Konkordatu)