Witkiewicz Stanislaw Ignacy - Wariat i Zakonnica

8/14/2019 Witkiewicz Stanislaw Ignacy - Wariat i Zakonnica

1/19

Stanislaw Ignacy WitkiewiczWariat i zakonnica

Wariat i zakonnica

czyliNie ma zego,

Co by na jeszczeGorsze nie wyszo

Krtka sztuka w trzech aktachi czterech odsonach

1923

Powicona wszystkim wariatom wiata(y compris inne planety naszego systemu,

a take planety innych soc Drogi Mlecznej i innych gwiazdozbiorw)i Janowi Mieczysawskiemu.

OSOBYMieczysaw Walpurg 28 lat. Brunet bardzo pikny i doskonale zbudowany. Broda i wsy wnieadzie. Dugie wosy. Ubrany w strj szpitalny. Kaftan bezpieczestwa (camisole de force).Wariat. Poeta.Siostra Anna 22 lata. Blondynka bardzo jasna i bardzo adna, i do "stosunkowo"uduchowiona. Strj zakonny fantastyczny. Na piersi duy krzy na acuszku.

Siostra Barbara przeoona. Strj taki sam jak u Siostry Anny. 60 lat. Matejkowska matrona.Dr Jan Burdygiel 35 lat. Psychiatra normalny. Ciemny blondyn z brdk. Biay chaat.Dr Efraim Gruen 32 lata. Psychoanalityk ze szkoy Freuda. Czarny cherubin o semickimtypie. Biay chaat. Prof. Ernest Walldorff stary, jowialny facet lat 55-60. Due siwe wosy.Ogolony zupenie. Zote binokle. Strj marynarkowy, angielski.Dwch posugaczy dzikie brodate bestie. Alfred czarna broda, ysy. Pafnucy ruda broda, zwosami. Ubrani w stroje szpitalne.

Rzecz dzieje si w celi dla furiatw, w domu wariatw "Pod Zdechym Zajczkiem".

AKT PIERWSZY

BURDYGIELOto jest nasz pacjent. Teraz pi po duej dawce chloralu i morfiny. Powolne trucienieuleczalnych jest nasz tajn zasad. Moliwe jest jednak, e Gruen ma racj. Ja nie jestem

jednym z tych zakutych psychiatrycznych bw, ktre nie s ju w stanie przyj niczegonowego. Pozwalam na eksperyment, tym bardziej ?e nie tylko ja, ale i profesor Walldorffwyczerpa ju wszystkie rodki. Dementia praecox. Jeli siostra w co bardzo wtpi rozwiemu jego jak mwi psychoanalitycy "kompleks", jeli siostra dotrze, do miejscazapomnianego, tzw. "psychicznego urazu", bd si tylko cieszy triumfem Gruena. Co do

psychoanalizy, to uznaj jej metody badania, ale nie wierz w jej warto terapeutyczn. Todobre dla ludzi, ktrzy cae ycie mog powici na leczenie. Oto krzeso.

1


2/19

SIOSTRA ANNADobrze, panie doktorze, ale co ja mam waciwie robi? Jak mam si do tego bra?Zapomniaem spyta o to wanie, co jest najwaniejsze.

BRUDYGIELNiech siostra nie stara si robi nic specjalnego. W zwizku ze swoj bezporedni intuicjniech siostra postpuje zupenie swobodnie, tak jak siostrze nakae gos sumienia. Tylko podadnym pozorem nie naley spenia jego ycze. Rozumie siostra?

SIOSTRA ANNAPanie doktorze, zwracam panu uwag, e pan mw do osoby duchownej.

BURDYGIELNiech si siostra nie obraa. Prosta formalno. A wic egnam siostr. Jeszcze jedno: niech

siostra pamita, e najwaniejsz rzecz jest wyowienie z niego "kompleksu", zapomnianegowypadku, ktry sprawi cae to spustoszenie.

WALPURGC to za halucynacja? Tego nie miaem jeszcze nigdy. Co, u diaba? Odezwij si.

SIOSTRA ANNANie jestem zmor. Jestem przysana, aby si panem opiekowa.WALPURGAha. Nowy pomys moich szlachetnych katw.Piekielne pomysyDziaaj na zmysy,A dusza gdzie skryta,

Nikt o ni nie pyta.Jak pani na imi? Dwa lata nie widziaem kobiet.SIOSTRA ANNAMoje duchowne imi jest Anna.

WALPURGA wic, siostro, daj mi siostrzany pocaunek. Pocauj mnie. Sam nie mog. Jeste liczna.

Ach! Co za mczarnie!

SIOSTRA ANNA Jestem tu, aby uspokoi zmczon dusz pana. Sama jestem poza yciem.Czy pan nie widzi mego stroju?

WALPURGAch wic tak nie mona? Opanujmy si. Jestem ywym trupem, siostro Anno. Nie potrzebujopieki, tylko mierci.

SIOSTRA ANNA

Ja jestem wicej umara ni pan. Pan wyzdrowieje i cae ycie bdzie jeszcze przed panem.

2


3/19

WALPURGCzemu pani jest zakonnic? Taka modziutka, taka liczna.SIOSTRA ANNA

Nie mwmy o tym.

WALPURGMusz mwi. Jest pani podobna do tej, ktra kiedy bya dla mnie wszystkim. A moe mi siwydaje. Nie yje ju.SIOSTRA ANNA

Nie yje?

WALPURGPani take miaa co podobnego w yciu. Ja to odczuem od razu. On te nie yje? Prawda?

SIOSTRA ANNA

Ach, na lito bosk, nie mwmy o tym. Jestem ju w innym wiecie.

WALPURGAle ja nie jestem. Jake zazdroszcz pani innego wiata, ktry pani sama sobie na mieszkaniewybraa. Ja musz y tu, w tym okropnym wizieniu, w wiecie narzuconym mi przez moichkatw, w wiecie, ktrego nienawidz. A mj wiat istotny to ten zegar, ktry mi w gowieidzie bez przerwy nawet podczas snu. Wolabym mier po tysice razy. Ale ja nie mogumrze. Takie jest prawo wobec nas, szalonych, cierpicych bez winy. Jestemy torturowani

jak najgorsi zbrodniarze. A umrze nam nie wolno, bo spoeczestwo jest dobre, bardzodobre, i dba o to, bymy si nie przestali mczy przedwczenie. Ha!! Niech pani zdejmie miten przeklty kaftan! Dusz si! Rce wychodz mi ze staww!SIOSTRA ANNAJa nie mog. Doktor nie pozwoli.

WALPURGPani jest wic pomocnic mego kata? Dobrze. Prosz siada. Porozmawiamy. Mamy czas. O!Ja mam mas czasu! Tylko nie wiem, czym go zapeni. A moich myli nie znosz ju nieznosz... A myle musz w kko, jak maszyna. W gowie idzie mi piekielna maszyna. I niewiem, na ktr godzin ktrego dnia jest nastawiona. Nie wiem, kiedy pknie. I czekam, bezkoca czekam. Czasem myl, e ju nie moe duej trwa ta mka. Ale nie przechodzidzie, noc, znowu dzie, potem chloral, morfina, sen peen koszmarw i to straszne

obudzenie si z tym poczuciem, e wszystko zaczyna si na nowo. I tak cigle, cigle...SIOSTRA ANNA

Niech pan tak nie mwi. Prosz, bardzo prosz: niech si pan uspokoi. Jeli nic panu nie bdmoga pomc, poprosz doktora o uwolnienie mnie od tego obowizku.

WALPURGO nie! Std pani nie wyjdzie! Przepraszam siostr, ja jestem zupenie przytomny. Mwmydalej. Zaraz si uspokoj. Niech pani raz zrozumie, e dwa lata ju nie widziaem kobiet...Wic o czym mwilimy? Aha pani kogo stracia. Ja te. Niech pani opowie. Pani pozwoli,e si przedstawi. Walpurg. Mieczysaw Walpurg.

SIOSTRA ANNA

3


4/19

Walpurg? To pana wiersze czytalimy z moim narzeczonym? Ach, to straszne! Dzikuj panu.Ile chwil cudownych panu zawdziczam! I wszystko tak okropnie si skoczyo.

WALPURGMoe wanie dlatego, e czytalicie moje wiersze. A zreszt nie wszystko si skoczyo.

wiat sobie trwa jakby nigdy nic. Ale trzeci tom jest niezy. Wiem o tym. Po trzecim tomieprzyszedem tu na mieszkanie. Alkohol, morfina, kokaina koniec. A do tego nieszczcie.

SIOSTRA ANNAPo co pan to robi majc taki talent! To ju jest szczcie by takim artyst jak pan.

WALPURGSzczcie! Mczarnia. Chciaem si wypisa do dna i umrze. Ale nie. Spoeczestwo jestdobre. Odratowali mnie, abym musia to ycie skoczy na torturach. Ach, ta przeklta etykalekarska! Wymordowabym to cae plemi katw. Wie pani, kiedy byem w szkole, uczyemsi biografii Henryka von Kleist. "Er fuehrte ein Leben voll Irrtum..." Nie mogem tego

dawniej zrozumie. Teraz pojmuj to dokadnie...

SIOSTRA ANNACzemu si pan zatruwa narkotykami? Niech pan odpowie. Ja tego poj nie mog. Bdctakim artyst.

WALPURGCzemu? Czy pani nie rozumie? "Meine Koerperschale konnte nicht meine Geistesglutaushalten." Kto to powiedzia? ar mego ducha spali moj ziemsk powok. Teraz rozumie

pani? Moje gangliony nie mogy nastarczy temu przekltemu czemu, co mi kaza pisa.Musiaem si tru. Musiaem zdobywa si. Ja nie chciaem, ale musiaem. A jak raz caamaszyna, stara, saba maszyna wejdzie w ruch tak szalony, to musi i dalej, czy si tworzy

jeszcze, czy nie. Mzg si wyczerpuje, a maszyna idzie dalej. Dlatego to artyci muszpopenia szalestwa. C robi z bezmylnie rozpdzonym motorem, ktrego nikt juskontrolowa nie moe? Niech pani sobie wyobrazi hal maszyn wielkiej fabryki bezmaszynisty. Wszystkie zegary przeszy ju dawno czerwon strzak, a wszystko wali dalej

jak wcieke.SIOSTRA ANNA Ale czemu teraz, w naszych czasach, wszystko tak si wanie koczy?Dawniej byo inaczej.

WALPURG

Dawniej nie byo "nienasycenia form", nie byo perwersji w sztuce. A ycie nie byobezcelowym poruszaniem si bezdusznych automatw. Spoeczestwo jako maszyna nieistniao. Bya miazga cierpicych bydlt, na ktrej wyrastay wspaniae kwiaty dzy, potgi,twrczoci i okruciestwa. Ale nie wdawajmy si w te rozmowy. Mwmy o yciu naszymyciu. Mam dla pani tyle litoci, ile pani dla mnie.

SIOSTRA ANNABoe, Boe, Boe...

WALPURGNo, dosy. Jeden jest tylko pewnik, e wielko w sztuce jedynie jest dzi w perwersji i

obdzie oczywicie mwi o formie. Ale dla tworzcych, a nie dla szakali, ich formazwizana jest z ich yciem. Niech pani mwi teraz o sobie. Kto by on?

4


5/19

SIOSTRA ANNAOn by inynierem.

WALPURG

Ja si wcale nie miaem. Zazdroszcz mu tylko. By jednym z kek w maszynie, a niezbkanym kamykiem wrd zbatych, stalowych k. Dalej!

SIOSTRA ANNAKocha tylko mnie, ale nie mg zerwa z jedn... pani. I ostatecznie musia skoczy.Strzeli sobie w skro. Ja poszam wtedy do klasztoru.

WALPURGSzczliwy! Niech pani go nie auje. Wic nawet inynierzy mog dzi mie takie problemy.I pani dlatego... Ach, c za potworno. Czemu j a pani nie spotkaem wczeniej!SIOSTRA ANNA

I c by byo? Zamczyby pan mnie jak tamt...WALPURGSkd pani wie? Mw w tej chwili, skd wiesz? Tego nie wie nikt. Kto pani to powiedzia?

SIOSTRA ANNANie jestem pani, tylko siostra.

WALPURGSkd siostra wie o tym? To ciekawe. Ja jestem zupenie spokojny.

SIOSTRA ANNAPrzecie mwi panu, znam pana wiersze. Wiem, kim pan jest w tej chwili.

WALPURGAch, tak: jestem wariatem w kaftanie. To takie proste. Ale nie jest proste kogo t a kzamczy, jak ja j. Nie wiem, kto kogo zabi. Ona si powicia. Ostatecznie nie jestemwinien. Umara na zapalenie mzgu. I nie wiem, czy to ja j zabiem, czy ona mnie zabijateraz z torturami, codziennie, systematycznie. Po mierci jej przeczytaem jej dziennik i wtedyzrozumiaem, jak strasznie, piekielnie j mczyem. Ale sama tego chciaa. Zabia si w tensposb, a teraz zabija mnie. Ach!!!

SIOSTRA ANNAPanie, dlaczego pan tu si dosta?

WALPURGZa saby system. Kokaina. Zegar w gowie. To wieczne pytanie, kto kogo zabi. W setnejczci sekundy mam dwie myli przeciwne sobie, jak Bg i szatan. A zreszt: troch wierszy.Pewno ju wyszy. Moja siostra na tym zarobi. Mam siostr, ktrej nienawidz. Troch furii.

No i dostaem si tu. A tu przecie wyzdrowie nie mona. Sama pani widzi. Waciwiejestem zupenie przytomny, tylko mam ma maszynk w gowie. Kto raz tu wejdzie, jest

skoczony. Bo ich leczenie wzmaga tylko obd, a kady wysiek okamania ich kosztuje tyle,e potem zrobi si jakie gupstwo, may faszywy krok, i siedzi si dalej bez koca.

5


6/19

SIOSTRA ANNATak mae wydaje mi si teraz wszystko, co przeyam. Wierzyam w wielko, w jednotego, co byo ze mn. Teraz nie ma nic, tylko straszna, beznadziejna pustka. Jego duchodszed ode mnie na zawsze.

WALPURGOdszed, ale ze wstydu. Nie mc dla pani porzuci jakiej mapy, jakiego demonicznegostarego puda, jakiego wistwa!! Co? Wiem na pewno. W tym nie ma adnej wielkoci.Jego mier bya wstrtn saboci. I to dla pani nie mc tego zrobi!!! A ja? Niech panidotknie mojej gowy. Moe ten zegar przestanie i cho na chwil. Ja teraz te komponujwiersze. Ale myl, e s gorsze. Nie mog pisa. Owkiem mona si te zabi. Nie mog

poprawi, a tu nowe rzeczy wci przychodz. Niech siostra potrzyma moj gow w rkach.Ach, gdybym mg odkrci i schowa j do szafy, eby odpocza troch. Ja bym te wtedyodpocz.SIOSTRA ANNA

Niech pan odpocznie. Cho troch. O, tak. Prosz.

WALPURGNiech pani rozwie mi rce. Przecie jestem zupenie przytomny.

SIOSTRA ANNANie mog. Nich pan mnie o to nie prosi. Doktor by mnie...WALPURGDoktor? Czy pani chce, ebym dosta ataku furii? Tu tak zawsze. Pani jest z nimi w zmowie.Doprowadzaj do furii, a potem trzymaj w kaftanie. I tak bez koca.

SIOSTRA ANNAJu, ju... Ja wiem... Wszystko jest nic. Dla pana zrobi wszystko.

WALPURGNo teraz jestem wolny.

SIOSTRA ANNAPanie, ale niech mi pan da sowo, e nic wicej nie bdzie.WALPURG

Nic, tylko to, ebymy byli cho chwilk szczliwi. Pani jest jedyn kobiet na wiecie. Niedlatego, e pani wanie przypadkiem jest pierwsz, ktr po dwch latach widz, alenaprawd. Kiedy jestem z pani, nie istnieje dla mnie nic: caa przeszo, to wizienie,tortury wszystko znikno. Czuj, e napisz jeszcze co. Wszystko jest jeszcze przede mn.

SIOSTRA ANNAJa si boj. To wszystko takie straszne. Nich pan si nie zblia.

WALPURG

6


7/19

Czy mylisz, e zrobi ci co zego? Czy mylisz, e ja poni si do tego stopnia, eby cisi pocaowa? Kocham ci. Moesz mi wierzy. Jestem zupenie przytomny. Jeste jedyna.Ta chwila te jest jedyna. Nie wrci nigdy, jak wszystko. Raz tylko si istnieje i musi sispeni wszystko, co si speni miao na tej ziemi. Inaczej jest to zbrodnia zatruwajcaswoim jadem nieskoczone pokolenia. Pocauj mnie. Jak ci na imi?

SIOSTRA ANNAAlina.

WALPURGAlinko, ty mnie kochasz. Nie myl, e ja zawsze jestem taki brzydki. Dawniej nie miaem

brody i wsw. Ale chciaem raz nadzia si na brzytw i przestali mnie goli.SIOSTRA ANNAAch nich pan tak nie mwi. Ja pana kocham. Nic nie ma na wiecie caym oprcz pana.

Nawet mki wieczne...WALPURG Nie ma adnych mk wiecznych, jest tylko doczesna kara i nagroda. Pocauj

mnie. Ja nie miem...

SIOSTRA ANNATylko nie to, nie to! Ja si boj...

WALPURGMusisz. Musisz. Ta chwila jest jedyna...

AKT DRUGI

SIOSTRA ANNA Teraz musz ci zawiza znowu. Jakie to okropne! Ale masz to. Daj ci tojako talizman. Nie mam ju prawa tego nosi. Nosiam za specjalnym pozwoleniem siostryprzeoonej. Ten krzy dostaam od mojej matki.

WALPURGDzikuj ci, Alinko. Dzikuj za wszystko. Mia tam by owki i papier, ale nigdy niemogem tego dosta. A wiesz, e teraz dopiero zrozumiaem ogrom mojego nieszczcia teraz,kiedy mnie kochasz. Wczoraj zdawao mi si nieludzkim szczciem pocaowa twoje wosy.

Dzi, kiedy jeste moja, wszystko stao si niczym. Chc std wyj, pisa, pracowa, ogolibrod i wsy, by znowu dobrze ubranym. Chce mi si ycia, zupenie zwykego ycia. Jamusz std wyj. Zobaczysz. Ty mi daa si do pokonania wszystkiego. Wyjdziemy stdoboje.

SIOSTRA ANNAJa czuj zupenie to samo. Ja te nie jestem ju zakonnic. Mnie si chce zwyczajnego,spokojnego ycia. Tyle si nacierpiaam.

WALPURGTak ty wyjdziesz na pewno. Ty nie jeste w wizieniu. Alinko, nie zdrad mnie. Ten doktor

Burdygiel to mj najstraszniejszy wrg. Wol ju tego Gruena, cho te jest wstrtne bydl.Nie zdradzisz? Boj si, e rozptaem w tobie zmysy, i jak mnie par dni nie zobaczysz, to

7


8/19

moe kto inny zacz ci si podoba.

SIOSTRA ANNAKocham ci. Ciebie jednego na ycie cae. Sama bym tu zostaa, aby mg tylko wyj std.Ja ci kocham dla ciebie. Ty musisz speni twoje przeznaczenie.

WALPURGBiedne dziecko. Ja si o ciebie boj. We mnie jest jaka sia, nad ktr nie panuj. Wszystko

by musi musi by koniecznie. Ja nie mam woli w zwykym znaczeniu. Nade mn czy wemnie jest jak wysza potga, ktra robi ze mn, co chce.SIOSTRA ANNATo twrczo. A moe to Bg. On nam przebaczy. I moja matka przebaczy mi take, cho

bya wita.

WALPURGCzekaj, ja ci nie powiedziaem wszystkiego. Mnie si zdaje, e ja j zabiem. Ale nie wiesz...

SIOSTRA ANNANie mw, nie mw nic. Ubieraj si szybko. Oni mog przyj tu za chwil.

WALPURGAle nic si nie zmienio? Tak dziwnie mwisz, jakby przestaa mnie nagle kocha.

SIOSTRA ANNAAle nic. Tylko si boj. Boj si o nasze szczcie. A teraz kad si i udawaj, e pisz.Prdko.

WALPURGPamitaj, nie zdrad mnie. Tyle jest dobrze ubranych ludzi na wiecie tyle jest kanalii.

SIOSTRA ANNAGupstwa pleciesz. Cicho! Zdaje si, e id.Walpurg kadzie si i udaje picego. Siostra Anna siada na krzele i modli si. Pauza. Drzwiodryglowuj si i wchodzi dr Burdygiel. Za nim Siostra Barbara i Gruen.

GRUEN Moecie zosta.

BURDYGIEL No i c? Jake tam?

SIOSTRA ANNANic. Wszystko dobrze.

BURDYGIEL

Spa cay czas?

8


9/19

SIOSTRA ANNANie. Raz si obudzi. Rozmawia zupenie przytomnie. Mwi mi o swoim yciu. Niewiedziaam, e to jest ten sawny Walpurg. Potem zasn spokojnie. Drugi raz ju si nie

obudzi.GRUENA nie mwiem! Zaczyna si rozwizywanie kompleksu. Zasn sam po raz drugi bezchloralu. Czy zdarzyo si to wam kiedy, kolego?

BURDYGIELMnie w ogle nigdy. Nigdy nie braem chloralu. Ale ten fakt jest dziwny tym bardziej wokresie furii. Suchajcie, Gruen: ja nie mam adnych przesdw. Jeli chcecie dalej prbowawaszych metod prosz. Ja si zgadzam. Nawet powiem otwarcie zaczynam nabiera zaufaniado psychoanalizy. Oddaj wam tego pacjenta. Za duo troch erotyzmu jest w waszychteoriach. To jest jedyna rzecz, ktra mnie zniechca.

GRUENAle, kolego, erotyzm jest rzecz najwaniejsz. Wszystkie kompleksy pochodz z tej sfery.Pozwolicie, e obudz pacjenta.BURDYGIELWcale.

GRUENHalo! Walpurg! Suchajcie, to ja Gruen.

WALPURGA, to wy, doktorze. Dawno was nie widziaem. Lubi te rozmowy z wami. Czemu nie

przychodzicie? Pewnie Burdygiel wam zabroni?GRUENAle gdzie tam. Odda mi was w zupene wadanie. Wylecz was na pewno. Jake wam zrobiarozmowa z siostr Ann? To by mj pomys.

WALPURGCudownie. To wita osoba. Nigdy si tak wietnie nie czuem, nawet za najlepszych czasw.Chciabym pisa.GRUENDoskonale. Dzi dostaniecie owek i papier. Ksiki te. Jakie chcecie?

WALPURGWszystkie dziea Tadeusza Miciskiego i drugi to "Logische Untersuchungen" Husserla.Moe by take Moreas. I trzeci tom mj wasny. Cudownie mi jest. Moe przedstawiciemnie tej wielkiej damie w habicie. Ksina Zawratyska, o ile mi si zdaje, jeli si nie myl.

9


10/19

SIOSTRA BARBARAPanie Walpurg, jestem siostra Barbara, przeoona zakonu dobrowolnych mczenniczek.Prosz o tym nie zapomina.GRUEN

Nie potrzebuj przedstawia, skoro pastwo si znaj...

WALPURGGruen, a moe bycie tak zdjli mi ten kaftan? Jestem zupenie ju zdrtwiay, a przy tymkompletnie przytomny. O furii nie ma mowy. Daj wam sowo honoru. Wyspaem si z siczterdziestu susw.

BURDYGIEL O, co to, to nie! C to jest honor wariata? Tego nie wie nikt. Apowstrzymywana furia wybucha czasem ze zdwojon si. Nie zgadzam si.

WALPURG

Ale, panie doktorze, Gruen odpowiada za mnie gow. Nieprawda, Gruen?

GRUENTak. Suchajcie, Burdygiel: albo, albo albo to jest mj pacjent, albo nie. Poowiczne metodydo niczego nie doprowadz.BURDYGIEL

No, dobrze. Walcie. Ale co powie profesor?

GRUENWobec takich rezultatw profesora bior te na siebie. Walpurg, zdejmuj wam kaftan iuwaam was od dzi za rekonwalescenta. Obrcie si.

SIOSTRA BARBARACzy aby nie za wczenie, panie Gruen?

GRUENSiostro Barbaro, nie wtrcajcie si w nie swoje sprawy. Jak bym was zanalizowa,wystpilibycie zaraz z klasztoru. Macie kompleks pokuty za winy przeciw mowi. A zaycia torturowalicie go jak najgorsza kacica. Ja wiem wszystko.

SIOSTRA BARBARAPanie Gruen, niech si pan nie zapomina. Niech pan nie powtarza mi plotek miejskich ze sferniszych.

GRUENTo nie s plotki. To jest fakt odkryty przeze mnie. Jestecie wolni, Walpurg. A za p rokuwyjdziemy std wszyscy razem na miasto. Tylko mniej oporu, suchajcie. Nabierzcie raz domnie zaufania.

WALPURGDzikuj wam. Nareszcie znalaz si czowiek, ktry uzna mnie jako wariata. Jako poeta

miaem uznania dosy. Gruen, dajcie owek i kawaek papieru. Obudziem si z tym wgowie. Wywlok z tego cudowne rzeczy.

10


11/19

GRUENWidzicie, siostro, tak trzeba postpowa z chorymi. Nasze szpitale gorsze s odredniowiecznych wizie. Tylko psychoanaliza uwolni ludzko od potwornego koszmaruszpitala wariatw. Co mwi, wizienia stan si puste, jeli wszyscy bd poddani

obowizkowemu oczyszczeniu z kompleksw od samego dziecistwa. Rcz, e ten makompleks siostry bliniaczki z czasw, kiedy by jeszcze embrionem. Dlatego nie moe sinaprawd zakocha. Kocha podwiadomie siostr, mimo e w normalnej wiadomoci czujedo niej prawdziw nienawi. Walpurg, pierwsze skojarzenie do "siostra".

WALPURGOstra jaskinia dwoje sierot na bezludnej wyspie powie "Blue Lagoon" de Vere Stackpoola.

GRUENWidzi siostra? Jaskinia to ono matki. Bezludna wyspa to samo. Rozwizaem kompleks. Ta

powie zna j siostra? to druga warstwa wesza w zrobione ju oysko psychiczne. Walpurg,

za dwa tygodnie jestecie zdrowi jak byk.WALPURG Panie doktorze, mnie si zdaje, e nie mona tak dugo flirtowa z zakonnic.

SIOSTRA ANNAMymy mwili tylko o panu.

WALPURGMoje zwierzenia s tylko dla pani, siostro Anno.GRUENWidzi siostra, jak on przytomnie mwi? Obudzi si w nim zdrowy instynkt ycia. Jestzazdrosny moe si zakocha.BURDYGIEL

Nie czasami musz si mia z tej caej psychoanalitycznej baliwernii. Cha, cha, cha, cha!

WALPURGMasz za twoje flirty z duchownymi osobami! Zdychaj sobie, oprawco! auj, e nie mogemgo storturowa. Oto jest zdrowy instynkt ycia. Gruen, prosz was o scyzoryk. Zama mi siowek. Tward czaszk mia ten kretyn, ale jestecie ju bez konkurenta.

SIOSTRA ANNA Co pan uczyni? Teraz wszystko przepado.

GRUENWalpurg, czycie oszaleli? Ja mam sabe serce. O Boe! Biedny Burdygiel. Trup trafi mu wsam skro.

WALPURGTeraz jestem zdrw zupenie. Utosamiem go z siostr i zabiem ich oboje za jednymzamachem. Jestem pewny, e ona umara w tej chwili. Cha, cha! Kompleks rozwizany. O ile

psychoanaliza jest co warta, powinienem by zaraz wypuszczony na wolno. Teraz jestem

ju kompletnie bezpieczny.

11


12/19

GRUENSuchajcie, Walpurg czy wy sobie czasem ze mnie nie kpicie?WALPURG

Nie mwi powanie: jestem zdrw. To uderzenie w ten czerep wyleczyo mnie. Dlatego nieodpowiadam za to zabjstwo, ale odpowiadam za kad chwil, ktra nastpi. Siostro

przeoona, obud si z tego osupienia: broniem czci duchowej osoby przed napaciamizwykego donuana w doktorskim chaacie. Prawda czy nie? Jestem pewien, e tenpsychoznawca mai x romansw na oddziale kobiecym.

SIOSTRA BARBARANiewczesne dowcipy. Jest pan skoczony wariat. A jeli nie, to jest pan pospolitymzbrodniarzem.

GRUEN

To niesychane! Wic naprawd czujecie si dobrze?WALPURGPowiedziaem ju. I kady, kto bdzie mwi ze mn jak z wariatem, jest moim osobistymwrogiem. Prosz o niadanie jestem godny. I prosz was: zajmijcie si siostr Ann. Czy niewidzicie, e jest jej niedobrze. Ksina nie moe jej docuci.

GRUENWierzy mi si nie chce. Sam rozwiza sobie kompleksjak bucik! Co nieprawdopodobnego!

SIOSTRA ANNAAch! Co teraz bdzie?

SIOSTRA BARBARATo samo co byo. Bg wie, co robi. Gdzie jest twj krzy?SIOSTRA ANNATo dlatego wszystko si stao, e zostawiam dzi krzy w celi. Talizman matki broni mnie odwszystkiego.

GRUEN

Alfred! Pafnucy! niadanie dla numeru dwudziestego.

SIOSTRA BARBARAWstyd si wierzy w takie przesdy. Id zaraz do spowiedzi.

SIOSTRA ANNAMoe jutro. Jestem niegodn po tym wszystkim. Musz zrobi rachunek sumienia.

SIOSTRA BARBARAId w tej chwili! Syszysz?

WALPURG

12


13/19

A niech siostra si wypi i przyjdzie dzi wieczorem. wietnie mi robi te zwierzenia. Niemog przecie mwi o sobie z takim idiot jak Gruen.

SIOSTRA BARBARANie z tym skoczone. Ja nie mam moich siostrzyczek na ofiary dla mordercw.

WALPURGGruen, scyzoryk.

GRUENAle, siostro Barbaro, on bdzie zwizany w kaftan. Dla wszelkiego bezpieczestwa, borczy mog, e drugiej zbrodni ju nie bdzie. Czego wybauszacie lepia? Dawa prdkoniadanie. On jest prawie zupenie zdrw. Jung opisuje podobny wypadek. Jego pacjent stasi wzorowym mem i wietnym architektem, kiedy ukatrupi ciotk, ktra przysza goodwiedzi. Mia kompleks ciotki i rozwiza go. A doprowadzia go do tego tylko

psychoanaliza.

SIOSTRA ANNAJeli trzeba ycie nawet powici, jestem gotowa. Siostro Barbaro, bagam ci, nie odmawiajmi pokuty za wszelkie grzechy moje.

SIOSTRA BARBARADobrze zgadzam si. Moe Bg tego chce. Moe jest w tym wszystkim jaki sens wyszy,niepojty dla nas ubogich duchem. Id spa, siostro Anno, i nie id dzi do spowiedzi. Awieczorem przyjdziesz o dziesitej na dyur.

GRUENJedzcie, Walpurg. Naley si wam porzdne arcie po tym wszystkim. Jako psychoanalitykrozumiem i przebaczam wszystko. Nie ma zbrodni bez kompleksu, a kompleks to choroba.WALPURGZaraz nie przeszkadza. Ostatni wiersz... Musi by drugi przypadek liczby pojedynczej od...

GRUENCzego stoicie, niedogi? Wynie trupa pana doktora do pawilonu numer sidmy.

WALPURGSkoczyem. Teraz ostatni lad obdu starem z mego mzgu. Zegar przesta i. Nie mamadnych wyrzutw sumienia.

GRUENWspaniaa nauka dla starej psychiatrycznej szkoy. Monografi o was napisz. Bd sawnyna cay wiat.

WALPURG

Najlepsz nauk dostaa psychiatria w osobie pana Burdygiela. Nigdy nie lubiem tego durniai jego manier w stosunku do kobiet. Znam go dawno. On wietrzy we mnie ofiar ju od lat

13


14/19

piciu. Ale jak mi si poczy z siostr, to ju byo nie do wytrzymania. Cha, cha, cha!

GRUENWalpurg! Jestecie najgenialniejszy facet na wiecie! Kocham was. Razem stworzymy cowspaniaego!

WALPURG A teraz dosy tych poufaoci! Nie zwraca mi gowy! Idiota! Spoufali si zemn jak z pierwszym lepszym psychiatrycznym okazem. Dystans trzyma! Rozumiesz?!

GRUENOddaj scyzoryk! Oddaj scyzoryk!

WALPURGMasz, tchrzu! Jedno zabjstwo dziennie wystarcza mi zupenie. Nie mam zwyczajurozdeptywa karaluchw. Won!

GRUEN Pafnucy! Alfred!!! Numer dwudziesty w kaftan! Prdzej!!

WALPURGCha, cha, cha, cha, cha!! Zabawa w mimikry. Wariaci s najsprytniejsi z ludzi. Nawetzwierzta s gupsze od nich w swoich najcudowniejszych instynktach.

GRUENmiejcie si Walpurg. miejcie si. Wszystko jedno. Wyzdrowiejecie. Nie chodzi mi o wasani o wasze gupie wiersze. Wane jest tylko to, e tzw. "dementia praecox" jest uleczalna

przez rozwizanie kompleksw. Chodmy std.

AKT TRZECIODSONA PIERWSZA

SIOSTRA ANNABardzo zmczye si, mj biedaczku najdroszy?

WALPURGNic a nic. Spaem cay dzie jak zabity. Odespaem pitnacie lat bezsennoci. Czuj siwietnie. A nawet wiesz, po tym wszystkim ta cela wydaje mi si jedynym godnym mniemiejscem zamieszkania. Nawet nie mam ochoty wyj std. Przeczytaj wierszyk. Mam tremsam nie mog.

SIOSTRA ANNAAch to cudne:Ja czytam Bibli pod drzewem, a czas ucieka, I czaj si narkotyki wrd socem, ros[i kwiatami okrytych krzeww,Pord rannego wietrzyka powieww,

Mleka mi dajcie mleka prosto od krowy,I jaj prosto od kury;

14


15/19

Chc by zdrowy, chop morowy,Chc gow trzyma do gry.Wtem mae pytanie: "po co? Czy wart?"I gb otwartWchonem wszystkie naraz jady,

I jak chusta, jak papier, jak przecierado blady, Rzuciem si w wir nieznanej bitwy znieznanym wrogiem Moe szatanem jest, a moe Bogiem.To nie jest adna bitwa.To tylko: "Skr cugle! Bro do ataku! Marsz!!" To tylko w cudze czaszki wbity mychmzgw fasz. Wspaniae! Ale jak bdziesz ze mn, wszystko bdzie inaczej. Prawda?adnych jadw. Ja ci zastpi wszystko.WALPURGMoe tak bdzie. Przede wszystkim jednak, mimo wszystko, trzeba si std jak najprdzejwydosta. Tylko zbytecznie nie zachwycaj si mymi utworami. To jest pocztek zupenienowych rzeczy, ale samo przez si to jest nic.

SIOSTRA ANNAWiesz mam wyrzuty sumienia, e jestem tak szczliwa. Ach gdybym moga cho trochcierpie. Mnie te nic nie obchodzi ju ycie poza t cel. Gdyby nas tu zostawili razem nawieczno ca, nie pragnabym ju niczego. Tak strasznie mi z tob dobrze. Wszystkonabrao znaczenia. A pomyl, ile czasu yam w zupenym bezsensie. Musz ci si przyzna,e to, e zabi Burdygiela, podniecio mi zmysy wprost do szau. Tak strasznie mi si

podobasz! To potworne.

WALPURGMoja przewrotna dziewczyna! Gdybym mg jeszcze pisa, kiedy zostaj sam! Musze sizupenie opanowa, eby ten bawan nie kaza mi wkada kaftana. Wczoraj nie mogem si

przezwyciy: musiaem zabi t besti.

SIOSTRA ANNANie mwmy ju o tym, Mieciu. Odpocznij. Oprzyj si o mnie i zapomnijmy o wszystkim.Chciaabym ci wynagrodzi te dwa lata mki. Tak nic nie wiadomo, co nas czeka.

WALPURGWszystko bdzie jeszcze dobrze. Wyjedziemy gdzie daleko, a do tropikw. Tam byem zni. Na Ceylonie. Ale teraz cie jej nie bdzie nam przeszkadza. Tamto byo obdem, takimsamym jak twoja mio do tego twojego idioty. Jestemy dla siebie przeznaczeni. Jestemy ta

idealn par ludzi, ktrzy musieli si spotka w e wszechwiecie. Ach czemu to nie stao siwczeniej!

SIOSTRA ANNAA moe tak jest lepiej? Inaczej nie potrafilibymy ceni siebie wzajemnie.

WALPURGDaj usta. Kocham ci. Ty jedna czysz si we mnie z tym wszystkim, co mam napisa. Dlaciebie mog stworzy rzeczy, ktre by bez twojej mioci na zawsze zostay niewypowiedziane.

SIOSTRA ANNAMj jedyny...

15


16/19

WALPURGZa pno!

GRUENCha, cha! Raczej za wczenie. To tak, siostrzyczko! To na tym polega zbawienne dziaanie namego pacjenta. Mia jednak racj nieboszczyk Burdygiel. Ale psychoanaliza i z tym potrafisi zaatwi.

SIOSTRA BARBARATo straszne! Zbrodniarz i rozpustnica w habicie! Ja tego nie przeyj!

GRUENBra go w kaftan! Ja mu poka! On ukry przede mn nieznany kompleks. A udawa, e makompleks siostry. Ale w kamstwie musi te by ukryta prawda. To jest zasadniczetwierdzenie Freuda.

WALPURGSta wszyscy na miejscu!! Ani kroku!!! Teraz ja wam co poka, psychiczni mordercy!!Hoota!!! A teraz patrzcie, co bdzie, i niech ta zbrodnia spada na was!

ODSONA DRUGA(bez antraktu)

, aktor odwizuje si i szybko wychodzi do garderoby, a funkcjonariusze teatralni zawizujna rkawie kaftana manekina zupenie podobnego do Walpurga , ale w stanie powieszenia inastpnie uciekaj czym prdzej. Kurtyna si podnosi, wszyscy na scenie powinni sta w tychsamych pozycjach co w odsonie pierwszej. Trwa to przez chwil .>

GRUENOdci go!!!

SIOSTRA ANNACo si stao?

SIOSTRA BARBARAPowiesi si twj kochanek, ty bezwstydnico! To si stao! Niech ci Bg odpuci... Ja niemog. Zamkn ci na cae ycie. Zgnijesz w lochu... Ty...

16


17/19

SIOSTRA ANNAAch! Ach! Ach!! To wycie go zabili zbrodniarze!!!

GRUENTrup. Krgosup zamany. Epistropheus wlaz mu w rdze przeduony. Okaz przepad. Tojest pytanie: czy umar jako chory, czy te to byo wanie ostatnim czynem chorego, przezktry mg si wyleczy? A moe powiesi si ju jako zdrowy? To byoby okropne!

SIOSTRA ANNANiech go pan ratuje zamiast gada gupstwa! On jest jeszcze ciepy.

GRUENPowiedziaem, e nie yje. Nie zna siostra zupenie anatomii. Centr oddychania zniszczony.Tu nawet psychoanaliza nic nie pomoe. Ale co on ma w rku? Czym on szyb wybi?

Zupenie zapomniaem o tym problemacie.

SIOSTRA ANNA To moje! Ja nie dam! Daam mu to tylko jako talizman!GRUENDawaj to siostra w tej chwili. Krzy. Ten. Ktry miaa zawsze na piersiach.

SIOSTRA BARBARAPowtrne witokradztwo. Quelque chose d'enorme! To krzy jej matki, ktry pozwoliam jejnosi w drodze aski za nienaganne sprawowanie si.

SIOSTRA ANNAaski! Przebaczenia! Ja umr z rozpaczy. Teraz nie mam ju nic: nawet monoci pokuty.

SIOSTRA BARBARANa ulicy twoje miejsce! cierka! Och, quelle salope! Precz ode mnie!

GRUENNo Alfred! Pafnucy! Bierzcie trupa numer dwudziesty do prosektorium. Ten idiota profesorWalldorff bdzie chcia z pewnoci kraja mzg, szukajc zmian anatomicznych. Cha, cha!

Niech szuka! No siostro Anno, wyjdcie teraz z tego odrtwienia i chodmy std nareszcie.

WALPURGAlinko! Wsta! To ja, Miecio.

17


18/19

SIOSTRA ANNAMieciu! To ty naprawd? A to? Ach wszystko jedno, ja chyba oszalej ze szczcia! Jaki ty

liczny jeste! Mj jedyny!

BURDYGIELIdziemy na miasto. O tu jest suknia dla pani, panno Alino, i kapelusz. Wybralimy to naprdcez Mieczysawem. Tak na oko. Musi pani si przebra. Moe tymczasem wystarczy.WALPURGChodmy. Teraz naprwd jestem zdrw zupenie: zdrw i szczliwy. Napisz cudownerzeczy.

BURDYGIELBywajcie zdrowi, Gruen. A zanalizujcie si po tym wszystkim gruntownie.

WALLDORFFNo i c, moi pastwo? Hi, hi, hi!!

GRUENPro-fe-so-rze... Ja... Ja nie wiem... Ja nie wiem, co to jest, u diaba!!!

WALLDORFFA nic. Skoczyem z psychiatri. Wracam do chirurgii. Operacje mzgowe uczyniy mniekiedy sawnym. A Burdygiela bior na asysten...

GRUENAaaaa!!! To jest szanta!!!

WALLDORFFO nie! Hop! siup!

GRUENTeraz o w tej chwili zrobi mi si nowy kompleks. Ale jaki? Ja nie wiem, co to jest towszystko!

SIOSTRA BARBARAOto jest caa wasza psychiatria!! Ja na stare lata nie wiem ju, kto jest wariatem ja czy pan,czy oni. O, Boe, Boe! Zmiuj si nade mn. Ja chyba ju oszalaam.

18


19/19

ALFREDTo mymy teraz wariaty. Zamkli nas na amen. A ten ley znowu, a tam wyszed ten samdwudziesty bez brody.

PAFNUCY

To ten ten je najgorszy wariat. Bi go! Fred! A ino! Pki siy starczy!

GRUENStjcie! Ja wam to wytumacz. Moe przy tym sam sobie to wyjani.

PAFNUCYA tumacz to sobie, kiedy taki mdry. A naci!

7 stycznia 1923

Witkiewicz Stanislaw Ignacy - Wariat i Zakonnica

Documents

Transcript of Witkiewicz Stanislaw Ignacy - Wariat i Zakonnica