Projekt seriiWiesław Pawlak

Projekt okładki i strony tytułowejEliza Zofia Goszczyńska

Ilustracje Eliza Zofia Goszczyńska

Redaktor Weronika Walasek

ISBN 978-83-02-10473-2

© Copyright by Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne Spółka Akcyjna, Warszawa 2009

Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne Spółka Akcyjna 02-305 Warszawa, Al. Jerozolimskie 136Adres do korespondencji: 00-965 Warszawa, p. poczt. nr 9www.wsip.pl

Wydanie pierwsze (2009)Skład i łamanie: Studio DiamentDruk i oprawa: Poligrafia s.j., Poznań

Spis treści

Wstęp  ................................................................ 4

Nauka czytania w programie szkolnym  ........... 5

Dlaczego warto czytać dzieciom? .................... 7

Dobra zabawa i nauka w jednym  .................... 9

Gry i zabawy pomagające w opanowaniu umiejętności czytania  ....................................... 10

Zagadki z głoską na początku (A) ............... 10Szyfrowanki (B) ............................................ 10Kolorowe szyfry (B, C) ................................. 10Frazeologiczne karty (B) .............................. 10Rapowane przysłowia .................................. 11Skarbonka z wyrazami (A) ........................... 11Poszukiwacze liter (A).................................. 12Zgadywanka. Jaki to wyraz? (B) ................. 12Memory ........................................................ 13 Jak robot z robotem (A) ............................... 13Koperta z niespodzianką (B) ....................... 14Sokole oko (B) ............................................. 14Sylabowe warcaby (B) ................................. 14Gra planszowa „Historia prawie prawdziwa” (C) ............................................ 15

A tymczasem w szkole…  ................................. 18

Na zakończenie…  ............................................ 19

Bibliografia ....................................................... 20

Książki, które warto przeczytać ....................... 20

Aneks ............................................................... 21

„Powiedz mi, a zapomnę,Pokaż mi, a zapamiętam,

Pozwól mi wziąć udział, a zrozumiem” Konfucjusz

Książka dedykowana jest rodzicom, których dzieci roz-poczynają lub niedługo rozpoczną naukę szkolną. Jest to swoisty przewodnik metodyczny, w którym zainte-resowany rodzic znajdzie podpowiedzi, jak w codzien-nych kontaktach, zabawach, rozmowach z własnym dzieckiem skutecznie je wesprzeć w nauce.

Kolejna reforma oświaty zakłada, że sześcio-latek, dotychczas objęty edukacją przedszkolną, zasiądzie w jednej ławce szkolnej z o rok starszym

od siebie kolegą. Być może będą równego wzrostu, ale czy z jednakową łatwością przyjdzie im wypeł-niać szkolne zadania, wśród których jednym z waż-niejszych jest nauka czytania?

Myślę, że niniejsza publikacja pomoże zrozumieć niektóre zachowania własnego dziecka i ułatwi zacie-śnianie i rozwijanie wzajemnych relacji. To z kolei zaowocuje radosnym wspieraniem i stymulowaniem do rozwoju i osiągania szkolnych sukcesów.

Zamieszczone w książce opisy zabaw i gier mają podpowiedzieć Państwu, w jaki sposób orga-nizować domową edukację i, mam nadzieję, staną się inspiracją do własnych pomysłów na domową naukę czytania.

Wstęp

5

nauka czytania w programie szkolnym

Z chwilą, kiedy nasze dziecko idzie do szkoły, wiele zmienia się w życiu całej rodziny. Jest to wielkie przeżycie zarówno dla dziecka, jak i jego rodziców, którzy zastanawiają się, czy ich syn albo córka spro-sta stawianym wymaganiom, czy będzie chciała się uczyć. Dlatego, aby stwierdzić, czy dziecko jest już dojrzałe do rozpoczęcia nauki, ważne jest określe-nie jego stopnia dojrzałości szkolnej, który decyduje o powodzeniu w szkole.

Profesor Anna Brzezińska1, psycholog i pedagog, gotowość defi niuje w sposób następujący: jest to „stan w rozwoju dziecka, będący rezultatem dojrze-wania oraz dotychczasowego treningu wychowaw-czego przede wszystkim na terenie rodziny, który czyni je wrażliwym na znaki, ich istotę i znaczenie w procesie komunikowania się ludzi, a jednocześnie gotowym do odnoszenia korzyści ze wskazówek otoczenia dotyczących opanowania umiejętności czytania i pisania”.

Dalej ten stan gotowości autorka ujmuje w trzech aspektach:

gotowości psychomotorycznej,  �słownikowo-pojęciowej, �emocjonalno-motywacyjnej. �

Przed przyjęciem ucznia do szkoły taką gotowość szkolną zbadają odpowiednio przygotowane do tego osoby, posiadające konkretne narzędzia badawcze2. Czasami rodzicom wydaje się, że jeżeli o rok wcze-śniej ich dziecko pójdzie do szkoły, szybciej wydo-rośleje, wcześniej niż rówieśnicy skończy szkołę i będzie mieć „rok w zapasie”, tak – na wszelki wypadek. Może inne ważne przesłanki, często eko-nomiczne, będą przyświecać takiej decyzji. Podej-mując ją, warto jednak mieć świadomość, że cho-ciaż każde dziecko rozwija się w tempie właściwym sobie, są pewne prawidłowości rozwojowe, które wyraźnie wskazują na to, że sześciolatek i siedmio-latek to jakościowo zupełnie inne dzieci.

Jeden z ważnych „skoków rozwojowych” przy-pada właśnie na około szósty rok życia. W tym wła-śnie czasie uaktywnia się układ hormonalny, który wpływa na rozwój fi zyczny, na różnicowanie cech związanych z płciowością i przyspiesza dojrzewa-nie układu nerwowego. Powoduje to szereg zmian sprzyjających osiągnięciu gotowości do podjęcia nauki szkolnej, w tym nauki czytania i pisania.

1 Brzezińska A., Czytanie i pisanie – nowy język dziecka, WSiP, Warszawa 1987, s. 43.

2 Procedurę takiego badania oraz to, kto będzie je przepro-wadzał, określają: ustawa o systemie oświaty i właściwe rozpo-rządzenia Ministra Edukacji Narodowej. Aktualne informacje na ten temat posiadają zawsze nauczyciele przedszkoli, edukacji wczesnoszkolnej i poradnie psychologiczno-pedagogiczne.

Dziecko siedmioletnie jest dzieckiem „po zmia-nach”, sześcioletnie zaś – tuż przed zmianami lub w ich trakcie3.

gotowość psychomotoryczna

Gotowość psychomotoryczna polega na ukształto-waniu się u dziecka takich sprawności i umiejęt-ności, które decydują o opanowaniu techniki czy-tania (i pisania także). Wśród tych umiejętności znajdą się:

słuch fonematyczny (odróż-nianie pojedynczych dźwię-ków)

analiza słuchowa (głosko-wanie – rozkładanie słów na pojedyncze dźwięki)

synteza słuchowa (składa-nie pojedynczych dźwię-ków w całość znaczeniową, słowo)

rozpoznawanie znaków i ich klasyfi kowanie według istot-nych cech (kształtu, koloru, wielkości…)

synteza wzrokowa (składa nie liter w sylaby, sylab w wyrazy, wyrazów w zdania)

prawidłowa wymowa

gotowość słownikowo-pojęciowa

Gotowość słownikowo-pojęciowa polega na tym, że dziecko posiada wystarczające doświadczenie języ-kowe i życiowe pozwalające mu na właściwe zro-zumienie znaczeń dosłownych, sformułowanych

3 Na podstawie: Janiszewska B., Sześcioletni uczeń, WSiP, Warszawa 2008.

6

jednoznacznie i takich, które są bardziej skompliko-wane (niejednoznaczne). Aby można było stwierdzić gotowość do rozumienia czytanego tekstu, dziecko musi mieć duży zasób słownikowy, powinno umieć wyjaśniać niektóre pojęcia, próbować interpretacji treści przysłów czy przenośni, a także radzić sobie z sytuacjami językowymi, w których nie wszystko dokładnie rozumie.

kojarzenie znaków grafi cz-nych z dźwiękiem, obrazem (rozumienie słów, wyrazów)

rozumienie sformułowań bę -dą cych przenośnią, przysło-wiem (stałym związkiem fra-zeologicznym)

gotowość emocjonalno-motywacyjna

Istotą gotowości emocjonalno-motywacyjnej jest odkrywanie istnienia mowy pisanej i rozumienie jej znaczenia w życiu człowieka.

Z powyższych rozważań na temat gotowości do nauki czytania rodzice powinni bezwzględnie uświadomić sobie, że manifestowanie niechętnego stosunku do czytania i problemy z opanowaniem tej ważnej umiejętności u dziecka to niekoniecznie efekt jego lenistwa czy poważnych ułomności roz-wojowych. Często jest to rezultat braku gotowo-ści do nauki czytania i wówczas rodzice powinni pomóc dziecku tę gotowość osiągnąć.

Psychologowie i pedagodzy przedstawiają cha-rakterystykę każdego okresu rozwojowego dziecka. Chociaż zdajemy sobie sprawę z tego, że klasyfi ka-cja kolejnych etapów rozwoju jest wielkim uprosz-czeniem i opisane w niej zachowania nie muszą wystąpić u każdego dziecka, warto pamiętać, że pewne niepokojące nas sytuacje nie świadczą o patologii czy złym kierunku naszych oddziały-wań wychowawczych, ale są naturalnym etapem rozwojowym.

Żeby dobrze rozumieć swojego sześciolatka i właściwie organizować wspólne zabawy eduka-cyjne, przyjrzyjmy się niektórym, opisanym przez psychologów, cechom adekwatnym dziecku w wieku około szóstego roku życia4:

w powszechnej opinii jest krańcowo trudne; pod- �lega gwałtownym emocjom i jest rozdzierane przez skrajności; chce być na pierwszym miejscu, najbardziej �kochane, mieć wszystkiego najwięcej; wiele wymaga od innych i w swoich żądaniach �jest nieustępliwe; wszystko musi być dokładnie tak, jak ono tego chce; nie dostosuje się, to inni muszą się dostosować do niego;na polecenia odpowiada zazwyczaj z ociąganiem �i odmownie, choć jeżeli puści się mimo uszu wstępne „nie zrobię tego”, często okazuje się, że w następnych słowach samo podchwytuje pole-cenie, tak jakby to był jego własny pomysł; potrafi zachwycać wigorem, energią, gotowością �i otwartością do poznawania nowych rzeczy; jest mu niezwykle trudno pogodzić się z krytyką, �z własną winą czy karą; musi czuć, że zawsze jest w porządku wobec innych osób i różnych sytuacji;chce rywalizować, ale nie może zaakceptować, �znieść porażki;zdarza się mu też przyswoić sobie cudzą rzecz lub �sukces, bo właściwie dlaczego ktoś inny miałby mieć więcej niż ono, albo być lepszy, sprawniej-szy w jakiejś dziedzinie?nie zawsze mówi prawdę, szczególnie jeżeli chce �się je skłonić do przyznania się do winy.

Specyfi ka rozwoju i uczenia się dziecka sześcio-letniego polega między innymi na tym, że uczy się ono spontanicznie w różnych sytuacjach, często przypadkowo i mimowolnie. Jest to tak zwane ucze-nie się okazjonalne. Niezaprzeczalnie zabawa jest podstawowym rodzajem działalności tego okresu, więc i ona powinna towarzyszyć nauce czytania.

4 Na podstawie: Ilg L. F., Bates Ames L., Baker S. M., Rozwój psychiczny dziecka od 0 do 10 lat. Poradnik dla rodziców, psychologów i lekarzy, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2001.

7

Dlaczego warto czytać dzieciom?

Czytać można nauczyć się, czytając – to oczywiste, tak jak prawda, która głosi, że dziecko czyta w takim domu, w którym się czyta.

Jeśli dziecko często widzi czytającego rodzica:

będzie traktowało czytanie jako ważne i uży- �teczne zajęcie, stale obecne w codziennym życiu i w przyszłości chętnie będzie sięgało po książkę;będzie wzrastało w przekonaniu, że książka jest �ważnym przedmiotem i kryje w sobie tajemnice, które przyciągają do niej ludzi;będzie naśladowało rodziców i chętnie sięgało �po dziecięcą książeczkę, marząc o tym, aby tak jak dorośli, samodzielnie poznawać jej treści;będzie zmotywowane do obcowania z książką. �

Praca nad gotowością emocjonalno-motywa-cyjną, czyli dlaczego warto czytać dzieciom?

Nikt nie rodzi się czytelnikiem – czytelnika trzeba wychować i nie da się tego zrobić bez trwałego zaan-gażowania się dziecka. Skoro motywacja jest bardzo ważnym czynnikiem stanowiącym o efektywności działań człowieka, jak ją wzbudzić w przyszłym, dobrym czytelniku?

Najlepszym, sprawdzonym sposobem jest czytanie dzieciom książek. Ta prosta i jakże przyjemna czyn-ność, którą możemy podarować swoim dzieciom od pierwszych chwil ich życia, nie tylko pobudza motywa-cję do tego, by w przyszłości „przyjaźnić się” z książką, ale także wspaniale stymuluje rozwój dziecka.

Czytając dzieciom:

zaspakajamy ich ciekawość świata; �uczymy słuchania; �pobudzamy ich wyobraźnię; �rozszerzamy zasób słownictwa; �ćwiczymy koncentrację; �trenujemy pamięć; �pomagamy zrozumieć fabułę i specyficzny język �„książkowy”;stajemy się wzorem do naśladowania, pokazując, �że czytanie to przyjemna i ważna umiejętność;tworzymy szczególną więź, która będzie procen- �towała na całe życie;oddajemy swój cenny czas naszym dzieciom i w ten �sposób sprawiamy, że czują, jak są dla nas ważne;budujemy i zapewniamy im poczucie własnej �wartości.

Jak zorganizować czytanie dzieciom w domu?

Jeśli przerwiemy oglądanie ulubionej bajki lub inną „ważną” zabawę i „zarządzimy” czytanie, bo właśnie

czas nam na to pozwala, może okazać się, że nasze dziecko niechętnie podejmie współpracę.

Aby zachęcić i zmotywować dziecko do wspól-nego czytania, pamiętaj, żeby:

czytanie książki dziecku było codziennym rytu- �ałem (najlepiej ustalić konkretną porę dnia);czytać w sposób ekspresyjny (głosem charaktery- �stycznym dla książkowej postaci, silnie zaznacza-jąc rytm zdania, rymy); modulować głosem (ciszej, głośniej, wolniej, szybciej – w zależności od fabuły), wykorzystując w pełni swój aparat mowy;rozmawiać z dzieckiem o przeczytanym tekście, �zadawać pytania i jednocześnie prowokować do zadawania pytań, do dyskusji;zachęcać dziecko do przewidywania dalszego �ciągu czytanej historii, wymyślania swojego zakończenia tej samej książki;uważnie obserwować swojego słuchacza i nie �dopuścić do znudzenia słuchaniem;przerwać czytanie w chwili największego zainte- �resowania treścią i pozostawić dziecko z poczu-ciem „tęsknoty” za dalszym ciągiem;od czasu do czasu inscenizować dzieciom to, co �czytamy, wykorzystując zabawki czy proponu-jąc przygotowanie zabawek z papieru, plasteliny, modeliny;pozwolić dzieciom na włączanie się do czytania, �zaproponować naśladowanie głosów zwierząt, odgłosu wiatru, burzy, samochodu…

Pomysłów na zabawę w czytanie jest tyle, ilu czytających dzieciom rodziców. Dowodem na osią-gnięcie sukcesu będzie zauważalna iskierka rado-ści w oczach dziecka, gdy tylko w zasięgu wzroku pojawi się książka. Dziecko, które posmakowało zabawy w czytanie, samo się będzie domagało kon-tynuacji. Im bardziej rodzic zaangażuje się w tę czynność, tym częściej dziecko będzie w przyszłości czytać z emocjonalnym zaangażowaniem, z pasją.

Czytając dzieciom w domu, warto pamiętać o tym, że:

dobrą porą na czytanie dziecku jest czas przed �zaśnięciem;trzeba zadbać o wygodę zarówno czytającego, �jak i słuchacza;czasem dzieci wolą słuchać, będąc w ruchu (lepiej �się koncentrują); zdarzyć się może, że zechcą skakać, machać nogami, nawet biegać po pokoju – możemy pozwolić na to swoim dzieciom;dzieci mające problem z koncentracją powinno �się przyzwyczaić do skupienia uwagi, stopniowo wydłużając czas czytania;

w tekście mogą pojawić się trudne słowa, niezro- �zumiałe dla dziecka, trzeba wówczas przerwać czytanie i wyjaśnić je1;dziecko może wielokrotnie prosić o przeczyta- �nie ulubionej książeczki i taką prośbę trzeba spełnić2.

Regularne czytanie sprawia, że dziecko uczy się również myśleć. Poszerza zasób słów i poprawia jakość swoich wypowiedzi. Poprzez angażowanie się w akcję i losy bohaterów książki, dziecko staje się bardziej wrażliwe i rozwija się emocjonalnie.

Naprawdę warto otaczać swoje dzieci książkami. Jeśli nauczą się obcować z książką i poczują przy-jemność we wspólnym czytaniu, będzie im łatwiej opanować technikę czytania i wymagania szkolne staną się także mniej straszne.

Co czytać dzieciom?

Takie pytanie może pojawić się, kiedy zaplanujemy systematyczne czytanie ze swoimi dziećmi. Oczy-wiście, sięgniemy po utwory zapamiętane z dzie-ciństwa, ale dobrze byłoby wzbogacić biblioteczkę o pozycje nowsze, napisane współcześnie i specjal-nie dla tych, którzy dziś przeżywają swoje dzie-ciństwo. Wybierając książkę, „przekartkujmy” ją w bibliotece czy w księgarni, zwróćmy uwagę na to, czy:

ma wyrazistą fabułę, sympatycznych bohaterów; �zawiera elementy humoru; �styl wypowiedzi jest jasny i odpowiedni dla �naszego dziecka.

Nie sugerujmy się tylko piękną okładką i barw-nymi ilustracjami, chociaż to także ważne szcze-góły, które mogą sprawić, że książka spodoba się dziecku.

Literaturoznawca, krytyk literacki i pisarka Ali-cja Baluch jako lekturę dla najmłodszych, poleca: „kołysanki, wyliczanki, piosenki, zagadki, krótkie wierszowane bajeczki z morałem lub bez, opowia-danka oparte na ludowych wzorcach lub histo-ryjki ‹‹z życia››”, wreszcie „baśnie, na przykład

1 Doskonałym sposobem będzie zaglądanie do słownika (ję-zyka polskiego, wyrazów obcych czy słownika frazeologicznego). Takie wspólne, okazjonalne uczenie się, to ważna życiowa wska-zówka dla dziecka.

2 Wielokrotne czytanie tej samej bajki wspomaga proces nauki. Powtarzanie przyczynia się do rozwoju słownictwa, tre-nowania pamięci, kształtowania pojęcia chronologii. Badania wykazały, że dziecko często pyta o to samo zarówno przy pierw-szym czytaniu bajki, jak i przy dziesiątym. To potwierdzenie tezy, że dzieci uczą się języka stopniowo. Każde wysłuchanie historii wzbogaca zrozumienie całości o kolejny element [za: Schiller P., Wczesne czytanie, Liber, Warszawa 2005].

Grimmów, a potem klechdy i baśnie literackie”3. Do wymienionych propozycji dodaje kilka konkret-nych tytułów współczesnej literatury dla dzieci:

Kacperiada � Grzegorza Kasdepke; Ach, jak cudowna jest Panama � i Poczta dla tygryska Janoscha; Dobry potwór nie jest zły � Anny Onichimowskiej; Historyjki o Alicji, która zawsze wpadała w kło- �poty Gianniego Rodariego; Jeż � Katarzyny Kotowskiej.

Do wymienionych tytułów dodałabym:

Tajemnicze przygody Kubusia � Macieja Orłosia (Znak 2007);Tajemnicze przygody Meli � Macieja Orłosia (Znak 2008);Krasnoludki � Melanii Kapelusz (BIS 2007);Opowiadania z piaskownicy � Renaty Piątkow-skiej (BIS 2007);Banialuki do zabawy i nauki � Agnieszki Frączek (Literatura 2008);Pan Kuleczka � Wojciecha Widłaka (Media Ro -dzi na 2002);Zagadki wesołej gromadki �  Zbigniewa Dmitrocy (Świat Książki 2009);Dobre duszki. Wiersze do poduszki �  Zbigniewa Dmitrocy (Świat Książki 2006).

Proponując dziecku lekturę, nie narzucajmy wprost konkretnej książki. Pozwólmy, aby było przekonane, że samo dokonało wyboru. Zadanie rodziców polega na zgromadzeniu wartościowych, ale różnorodnych książek, od komiksów, przez bogato ilustrowane książeczki z niewielką ilością tekstu, po „grube” księgi zawierające baśnie czy nie-samowite historie, nieco mniej obfitujące w barwne obrazki. Wszystkie (nawet słowniki, encyklopedie, albumy i atlasy)4 nadają się do wspólnego czyta-nia. Komiksy i inne książki oparte na ilustracjach pomogą skoncentrować uwagę słuchacza na akcji, pozostałe dadzą szansę wyobraźni.

Czasem trzeba użyć podstępu, żeby zaanonso-wać ciekawą książkę, coś o niej opowiedzieć, nadać jej jakieś cechy niezwykłości, a potem niezobowią-zująco obiecać: „Może kiedyś nawet przeczytam ci tę książkę…”. Jest duża szansa, że nasze dziecko upomni się o tę właśnie lekturę.

3 Baluch A., Książka jest światem. O literaturze dla dzieci ma-łych oraz dla dzieci starszych i nastolatków, Universitas, Kraków 2005, s. 13.

4 Pozwalanie dzieciom na korzystanie z księgozbioru rodzi-ców i na sięganie do „dorosłych książek” jest jednocześnie pozna-waniem różnorodnych źródeł informacji oraz przygotowaniem do wartościowania i krytycznego ich wykorzystywania.

Dobra zabawa i nauka w jednym

Zabawa to dobrowolna, często spontaniczna dzia-łalność, której powinno towarzyszyć zadowole-nie. Literatura pedagogiczna wyróżnia różne typy zabaw, między innymi tematyczne, konstrukcyjne, ruchowe i dydaktyczne. Zabawa dydaktyczna prze-biega według opracowanego przez dorosłego wzoru. Najczęściej prowadzi ona do rozwiązania jakiegoś założonego w niej zadania. Gra jest to zabawa ujęta w określone reguły.

Zarówno zabawa dydaktyczna (działanie według wzorca), jak i gra dydaktyczna (działanie według reguł) to bardzo ważne formy współpracy z dzieckiem, które chcemy wspierać w rozwoju i uczeniu się.

Dodatkową zaletą takiej formy spędzania czasu z dzieckiem jest to, że zarówno w grze, jak i zaba-wie dydaktycznej potrzebna jest obecność (a przy-najmniej kontrola) osoby dorosłej – na przykład rodzica. To doskonały sposób na zacieśnianie więzi, wzmacnianie dobrych relacji z własnym dzieckiem, a świadomość wartości wynikających ze wspólnych edukacyjnych zabaw i gier to dodatkowa satysfakcja i radość z rodzicielstwa.

Wykorzystując zaproponowane poniżej gry i zabawy, należy pamiętać o cechach rozwojowych „współgracza” (parz str. 5–6). Bawiąc się wspólnie, należy pamiętać o tym, żeby:

nie krytykować (zamiast: „Zrobiłeś źle, nie �gap się!”, należy powiedzieć: „Spróbuj jeszcze raz”);nie śmiać się z pomyłek dziecka, ale zauważać �własne pomyłki („Oj, pomyliłem się, nie wyszło mi tym razem; przepraszam – zagapiłem się”); nie rywalizować z własnym dzieckiem, to znaczy �nie starać się wygrać z nim za wszelką cenę;nie udawać, że nie umiemy przeczytać wyrazu, �zdania… (mamy być autorytetem, a przewaga i wygrana naszego dziecka ma być konsekwen-cją braku szczęścia w rzucie kostką, zagapienia się…);po porażce w grze poprosić o rewanż (obserwu- �jąc jednak bacznie, czy dziecku to sprawia radość i czy nie jest jeszcze zmęczone);jeśli zauważymy jakąś nieuczciwość w grze, nie �mówić wprost: „Oszukujesz”, ale ciągle przypo-minać, że obowiązuje reguła uczciwości;

w momencie zauważenia oszustwa warto przy- �wołać regułę gry i poprosić o jej zastosowanie („Jeden rzut to jeden ruch, pamiętasz?”);nie ponaglać dziecka słowami typu: „Szybciej rzu- �caj kostką, nie ociągaj się tak z tym czytaniem…” (jeśli tempo pracy dziecka jest zbyt powolne, można wykorzystać np. kuchenny minutnik i usta-wić go tak, aby ograniczał czas trwania całej gry);skończyć zabawę, zanim dziecko zacznie się nią �nudzić;pamiętać o gratulacjach, nagrodach (jeśli pojawią �się w regulaminie naszej gry), miłym akcencie, który będzie zachętą do kolejnych wspólnych zabaw.

Dziś wielu rodziców wyręcza się grami kompute-rowymi, ale nawet ta najbardziej wartościowa edu-kacyjnie nie ma szans przy krótkiej zabawie z wła-snym rodzicem. Komputer nie przytuli, nie pocałuje i (nawet ten najnowocześniejszy) nie powie: „Jestem z ciebie dumny, jesteś coraz mądrzejszy, przegrać z tobą, to prawdziwa przyjemność”.

Zamieszczone w książce propozycje zabaw i gier oznaczono literami A, B, C. Każda litera określa stopień trudności:

A – zadania łatwe; �B – trudniejsze, wymagające sprawności w anali- �zie i syntezie słuchowej wyrazów; C – zadania wymagające znajomości liter i pew- �nej sprawności w syntezie wzrokowej.

Jeżeli dziecko chętnie uczestniczy w grze, podej-muje zabawę z rodzicem, jest w stanie wykonać zadanie, to jest to właściwa dla niego propozycja. Obserwując reakcje dziecka, szybko zorientujemy się, czy zadanie jest zbyt trudne lub zbyt łatwe.

Do wszystkich zabaw i gier zostały dołączone pomoce. Znajdują się one na końcu książki. Po wycięciu kartoników, kart, planszy czy pionków, należy podkleić je sztywniejszym papierem lub kar-tonem, tak by mogły dłużej służyć nauce i zabawie. Przyjemnym zajęciem byłoby wspólne kolorowanie rysunków znajdujących się w tej książce. Życzę, aby wspólne zabawy i gdy stały si częścią rodzin-nych rytuałów, wzmacniających więzi, a przeciw-stawiających się ekspansywnej kulturze wirtual-nego świata telewizyjnego i komuterowego ekranu.

10

gry i zabawy pomagające w opanowaniu umiejętności czytania

zagaDki z głoSkĄ na PoCzĄtku (a)

Prosta zabawa dydaktyczna usprawniająca słuch fone-matyczny. Nie wymaga specjalnych pomocy, miejsca ani czasu. Można ją zaproponować nawet w czasie jazdy samochodem czy komunikacją miejską.

Opis zabawy:Zabawa polega na wyszukiwaniu w otoczeniu przed-miotów (wersja łatwiejsza) lub przypominaniu sobie takich słów, które są nazwami przedmiotów, zwie-rząt itp., zaczynających się na konkretną głoskę.

Na przykład:„To ‹‹coś›› służy do zabawy. Leży na dywanie.

Zaczyna się na ‹‹k›› (klocek, krasnoludek)”.Jeśli dziecko odgadnie, samo układa zagadkę

według podanego wzoru.

SzyFRoWanki (b)

Zabawa mająca na celu kształtowanie świadomo-ści fonologicznej, przygotowanie do nauki czytania poprzez doskonalenie analizy i syntezy słuchowej.

Opis zabawy:Rodzic ustala z dzieckiem tajemny sposób porozu-miewania się. Umawia się, że będą sobie przeka-zywać zaszyfrowane listy. Do stworzenia listu nie będzie potrzebne żadne narzędzie pisarskie, a jedy-nie kartka, klej i foldery reklamowe, którymi dziś zarzucają nas sklepy. Najpierw trzeba poznać zasadę (klucz do szyfru). Zasada brzmi: pierwsze głoski występujące w nazwach obrazków, będą kolejnymi głoskami składającymi się na zaszyfrowane słowo.

Na przykład:Jeśli chcę zaszyfrować słowo „kino”, to z folde-

rów reklamowych muszę wyszukać takie propozy-cje, których nazwy będą rozpoczynać się od liter: k, i, n, o; np.: kwiatek, igła, narty, owoce. Można je wyciąć, przykleić na kartkę i „przesłać” do adresata znającego klucz do szyfru.

Dla tych, którzy lubią rysować, łatwiejszym spo-sobem będzie rysowanie. Jeśli zdarzy się tak, że nie znajdziemy przedmiotu na potrzebną nam literę, powinniśmy wkleić lub napisać tę literę.

koloRoWe SzyFRy (b, C)

Zabawa dydaktyczna, która polega na odczytaniu zaszyfrowanej informacji, a także zaszyfrowaniu informacji dla drugiej osoby. Zabawa ma wiele walo-rów edukacyjnych: doskonali analizę i syntezę słu-chową oraz wzrokową, utrwala kształty liter, uczy koncentracji i koordynacji wzrokowo-ru chowej.

Opis zabawy:Podstawą jest opanowanie „klucza do szyfru”. W zależności od jego zawartości (może zawierać litery, sylaby lub wyrazy) będzie można „szyfrować” i odczytywać informacje.

Gotowe „klucze” i kolorowe fi gury geometryczne oraz przykład szyfrowania znajdą Państwo w anek-sie publikacji.

Bardzo polecam tę zabawę, bo poza walorami edukacyjnymi angażuje emocje, a to sprzyja moty-wacji. Żeby nauczyć dziecko takiej zabawy, trzeba pamiętać o zasadzie stopniowania trudności. Na początku krótki szyfr (3 znaki), później – w miarę nabywania sprawności – możemy komplikować zadania.

FRazeologiCzne kaRty (b)

Bardzo ważną umiejętnością świadczącą o gotowo-ści słownikowo-pojęciowej do nauki czytania jest radzenie sobie z interpretowaniem treści przenośni czy przysłów. Poznawanie, rozumienie i wykorzy-stywanie w mowie potocznej związków frazeolo-gicznych związanych z pracą i codziennymi zaję-ciami będzie niezwykle przydatne do późniejszego odbioru i rozumienia literatury zawierającej związki frazeologiczne wywodzące się z Biblii, mitologii, legend, anegdot, historii czy dzieł literackich.

Opis zabawy:Potasowaną talię kart1 należy rozdać pomiędzy gra-czy, następnie wszyscy sprawdzają, czy mają jakieś pary. Jeśli tak, to je odkładają. W dalszej części gry jedna osoba ciągnie od drugiej po jednej karcie i sprawdza, czy nie ma do niej pary, a potem daje wylosować jedną ze swoich kart drugiemu uczest-nikowi gry. I tak na zmianę, aż ktoś zostanie z „zie-loną żabą”, a wtedy niestety przegrywa.

Po zakończeniu gry każdy prezentuje swoje pary, używając porównań według wzoru:

1 Talia to 12 par kart i jedna karta bez pary (w tym wypadku żaba). W proponowanym materiale jest trochę więcej par kart, można je wymieniać w talii. Dzieci zdobędą więcej doświadczeń językowych i gra będzie dłużej interesująca.

11

głodny jak wilk; �uparty jak osioł; �pracowita jak mrówka; �dumny jak paw; �łagodny jak baranek; �mądra jak sowa; �odważny jak lew; �powolny jak ślimak; �zła jak osa; �cicha jak myszka; �ciężki jak słoń; �chytry jak lis; �wierny jak pies; �pracowita jak pszczoła; �głupi jak koza; �silny jak byk; �zwinny jak zając; �zdrowy jak koń; �piękna jak motyl; �zgrabna jak sarna; �radosny jak skowronek. �

RaPoWane PRzySłoWia (a)

Świadomość tego, kiedy słowa się rymują, jak tworzyć rymy i jak osiągnąć rytm, wypowiedzi jest niezbędna w sprawnym opanowaniu umiejętności czytania. Zabawy polegające na wyszukiwaniu słów do rymu (kot – płot), recytowaniu rymowanek i wyliczanek, rapowaniu (rytmiczne sylabizowanie tekstu) sprzy-jają kształtowaniu poczucia świadomości językowej.

Opis zabawy:Znajomość i rozumienie przysłów i powiedzonek na stałe zakorzenionych w języku polskim to doskonały potencjał sprzyjający rozwojowi języka mówionego i pisanego. Proponuję zabawę w rapowanie rymowa-nek kryjących w sobie treści wyjaśniające znaczenie popularnych polskich przysłów. Zabawa polega na kilkakrotnym przedstawieniu dziecku „rymowanki-rapowanki” po to, by wczuło się w rytm i za kolejnym podejściem współpracowało z rodzicem, dopowiada-jąc ostatnie sylaby, potem wyrazy i całe frazy. Ważnym elementem zabawy jest rozmowa o treści oraz użycie w codziennej sytuacji konkretnego przysłowia.

Gdzie kucharek sześć2,Tam nie ma co jeść.Pierwsza patrzy, gdzie jest druga,Druga trzecią za coś ruga,Czwarta z piątą przysypiają,Szóstej czas na pracę dają.

2 To moje propozycje rymowanek, ale zachęcam do tworze-nia własnych, a może nawet wspólnie z dzieckiem.

Szósta myśli, czemu ja?Każda sobie radę da!Gdybym tutaj sama była,Wnet obiadek bym zrobiła,Ale gdzie kucharek sześć,Tam nie ma co...

Gdyby kózka nie skakała,Toby nóżki nie złamała.Teraz beczy mała kózka,Bo ją boli chora nóżka.Mama skakać nie kazała,Lecz się wtedy kózka śmiała.Noga by ją nie bolała,Gdyby mamy posłuchała.

Posłuchajcie, powiem wamJaki pan, taki kram.Gdy porządek masz na biurkuI o rzeczy swoje dbaszW mig nauczysz się wszystkiego,Dobre stopnie w szkole masz.Posłuchajcie, powiem wamJaki pan, taki kram.Jeśli chcesz być dobrym uczniem,Zadbaj szybko o swój kram.Kiedy będzie w nim porządekW szkole – sukces, mówię wam!

Jeden drugiemu gruszek żałowałA trzeci zjadł je i brzuch masował.Dlaczego? Prawda to oczywista,Gdzie dwóch się bije, tam trzeci korzysta.

Drogi kolego,Układaj lego.Nie mów, że trudno,Że nie cierpisz tego.Zostaw już psoty,Weź się do roboty,Bo dla chcącegoNie ma nic trudnego.

SkaRbonka z WyRazami (a)

Zabawa dydaktyczna dla dzieci oparta na metodzie globalnej3. Ćwiczy pamięć, wzbogaca słownictwo, daje szybki efekt związany z umiejętnością czytania.

3 Metoda globalna polega na całościowym zapamiętaniu wyra-zu bez analizowania jego budowy. To jakby „fotografowanie” obrazu i zapamiętywanie treści fotografii. Po takiej zabawie dziecko szybko zacznie się interesować „materiałem”, z jakiego zbudowane są wyra-zy, czyli zainteresuje się literami. Znajomość i rozpoznawanie w tek-ście niektórych wyrazów znacznie przyspiesza czytanie tego tekstu, co we wstępnej nauce czytania silnie motywuje dziecko.

12

Opis zabawy:Dziecko uczestniczące w zabawie nie musi znać liter. Dorosły przygotowuje karteczki z wyrazami4. Treść tych karteczek powinna być zbieżna z wie-dzą i zainteresowaniami naszego dziecka. W pierw-szej serii powinny się znaleźć: imię dziecka, imiona członków rodziny, nazwisko dziecka itp.

Z myślą o sześciolatku przygotowujemy jedno-razowo od 5 do 10 karteczek z wyrazami (na jed-nej kartce – jeden wyraz). Odczytujemy dziecku kolejne wyrazy i prosimy, aby zapamiętało ich jak najwięcej. Dajemy mu chwilę (np. minutę) na samodzielne przestudiowanie nowych wyrazów, a potem prosimy o odczytanie zapamiętanych. Każdy dobrze przeczytany wyraz dziecko samo-dzielnie wrzuca do skarbonki. Pozostałe zwraca rodzicom. Można się umówić, że większą liczbę zgromadzonych w skarbonce wyrazów zamie-nimy na coś, na czym dziecku zależy, ale przed tą zamianą trzeba będzie raz jeszcze wykazać się umiejętnością przeczytania tych wyrazów.

Dobrym sposobem jest wklejanie „wymienio-nych” wyrazów do specjalnego zeszytu i rysowanie obrazków pomagających zapamiętanie wyrazów. Wskazane jest wspólne wracanie do ich czytania, zachęcanie dzieci do czytania poprzez polecenia, np.: „Sprawdź, czy w twojej skarbonce jest wyraz ‹‹traktor››”?

Wyrazy ze skarbonki mogą posłużyć do kolejnej proponowanej poniżej gry.

PoSzukiWaCze liteR (a)

Gra, za pomocą której ćwiczymy spostrzegawczość, uwagę, utrwalamy kształty liter, a także doskona-limy analizę słuchową i wzrokową wyrazów.

Opis gry:Do przeprowadzenia gry potrzebna jest tradycyjna kostka, sekundnik i kartki z wyrazami (można wyko-rzystać te z powyżej opisanej gry), a także pojedyn-cze litery alfabetu polskiego opatrzone liczbą wska-zującą na liczbę punktów5, jakie można uzyskać za odszukanie w wyrazie tej właśnie litery. Wszystkie litery umieszczamy w woreczku, by ułatwić uczest-nikom ich losowanie.

4 Należy pamiętać, że dzieci w pierwszej kolejności uczą się czytać tekstów drukowanych, dlatego lepiej jest przygotować kartki z wyrazami, wykorzystując komputer. Wielkość kartek za-leży od wieku dziecka, zgodnie z zasadą, że im młodsze dziecko – tym większa czcionka.

5 Są wśród karteczek z literami też takie, które mają zamiast literki „szczęśliwy znaczek” i wówczas nie trzeba już szukać wy-razów, żeby otrzymać punkty. Trzeba mieć szczęście!

Gracze6 siedzą przy stoliku, na którym są poroz-kładane kartki z wyrazami7 i kolejno rzucają kostką. Losują tyle karteczek z literami z woreczka, ile oczek wypadło w rzucie kostką. Wyszukują wyrazy, które mają w sobie litery wylosowane z woreczka. Żeby gra przebiegła w odpowiednim tempie, a dziecko uczyło się koncentrować na zadaniu, sekundnik nastawiamy na umówiony wcześniej czas (propo-nuję jedną minutę). Przed włączeniem czasomierza trzeba wraz z dzieckiem nazwać wylosowane litery.

Po odszukaniu wyrazów ze wskazanymi lite-rami, liczymy punkty8 i wrzucamy je do przygoto-wanego wcześniej dla każdego gracza pojemnika9. Zawodnicy na przemian wykonują kolejne czynno-ści. Zadaniem dorosłego uczestnika gry (rodzica) jest wspieranie dziecka i w żadnym wypadku nie może on wejść w prawdziwą rywalizację. Podczas wyszukiwania liter w wyrazach, dobrze jest popro-sić o pomoc dziecko: „Nie widzę nigdzie litery ‹‹m››, może pomożesz mi ją znaleźć?” lub przypomnieć: „Teraz ty pilnuj, czy znajdę właściwy wyraz, czy się nie pomylę w liczeniu punktów…”.

Przed grą trzeba jasno określić jej ramy czasowe, żeby nie doprowadzić do sytuacji, gdy usłyszymy: „Znudziłem się, nie chcę już dłużej grać!”. Propo-nuję, żeby czas gry nie przekraczał 15 minut. W tym czasie sześciolatek z zainteresowaniem i emocjami będzie, „grając o punkty”, utrwalał nazwy i kształty kolejnych liter alfabetu.

Jeżeli do gry wykorzystujemy wyrazy, które były wcześniej czytane globalnie (wyrazy ze skarbonki), prosimy dziecko o przeczytanie wyrazu, w którym występuje szukana litera i – jeśli to zrobi popraw-nie – wówczas zaliczamy zadanie i przyznajemy punkty.

zgaDyWanka. Jaki to WyRaz? (b)

Opis zabawy:Zabawa polega na odgadywaniu wyrazów, o których pomyślał współuczestnik. Można w niej wykorzystać

6 Poza rodzicem i dzieckiem może uczestniczyć w grze ktoś jeszcze, należy tylko pilnować, by „zawodnik”, dla którego gra jest wsparciem w przygotowaniu do nauki czytania, miał możliwości ćwiczyć wymienione w opisie gry sprawności.

7 Trzeba zadbać o to, żeby dziecko miało przed sobą wyrazy poprawnie ułożone. Rodzic może mieć przed sobą wyrazy „do góry nogami”.

8 Punkty powinny być konkretne! Nie może to być tylko no-tatka z liczbą przy imieniu gracza, jak często stosuje się w różne-go typu grach, muszą to być żetony, guziki, orzechy, kasztany czy nawet groszki (ulubione słodycze). Punkty można zbierać, potem je „pakować” w porcje po 10 (zwykle dzieci już potrafią odliczać do 10) i wymieniać na coś równie konkretnego, np. na „niespo-dziankę”, którą będzie ładnie zapakowana kolorowa książka, upragniona zabawka…

9 Może nim być np. plastikowy kubeczek.

13

karteczki z wyrazami do gry „Poszukiwacze liter” lub karteczki wyjęte ze skarbonki z wyrazami.

Rozkładamy wyrazy na stole, pamiętając, aby dziecko widziało je we właściwym ułożeniu. Uczest-nicy zabawy na zmianę zadają sobie do odgadnięcia zagadki. Zaczyna osoba dorosła, wydając polecenie: „Poszukaj wyrazu, o którym myślę. Składa się on z czterech liter. Pierwsza litera, to ‹‹m››, a ostatnia to ‹‹a››”.

Odszukiwanie wyrazów jest bardzo ekscytujące i poza spostrzegawczością doskonali umiejętność analizy wzrokowej i słuchowej. Jeśli dodatkowo ograniczymy czas poszukiwania (np. do 30 sekund), będzie to sprzyjało koncentracji na zadaniu.

Organizując tę zabawę, należy pamiętać o waż-nej edukacyjnej zasadzie polegającej na stopnio-waniu trudności. Im więcej karteczek z wyrazami pojawi się na stole, tym trudniej będzie wyszukać właściwy wyraz. Im mniej wskazówek udzielimy zgadującemu, tym trudniejsze będzie zadanie.

Namawiam do tego, aby w dowolny, ale kon-kretny i ustalony wcześniej sposób punktować poprawne odpowiedzi.

memoRy

Znane na całym świecie gry typu Memory ćwiczą u grających pamięć wzrokową i koncentrację. Zapro-ponowane gry dodatkowo utrwalają kształty liter małych i wielkich, doskonalą analizę słuchową, utrwa-lają wyrazy przeznaczone do czytania globalnego.

Opis gry:Gra w Memory polega na wyszukiwaniu par kart pasujących do siebie, w jak najszybszym czasie i w jak najmniejszej liczbie ruchów. W zabawie z sześciolat-kiem zrezygnowałabym z liczenia ruchów. Wystarczy, że grający ma świadomość upływającego czasu (sto-per) i tylko czas zadecyduje o tym, kto zwycięży.

Przed zabawą trzeba dokładnie obejrzeć karty i ustalić, jakie jest kryterium tworzenia par. To bar-dzo ważny edukacyjnie moment. Kiedy gracz zna już karty, wybieramy pary, które zostaną wykorzy-stane w grze. Myślę, że jeśli zaczniemy od włączenia do gry czterech par kart, to pozwolimy dziecku mieć satysfakcję z dosyć szybko wykonanego zadania – nie znudzi się więc ono i nie zniechęci. W miarę nabywania wprawy powinno się włączać do gry dodatkowe pary kart.

Karty układamy rewersem (tylną stroną) do góry. Grający podnosi kartę, ogląda ją i kładzie z powro-tem w tej samej pozycji. To samo robi z innymi kar-tami, musi bowiem zapamiętać położenie poszcze-gólnych kart, aby połączyć je w pary.

Grający mogą kolejno podnosić karty lub wyzna-czać czas na grę. Wówczas porównuje się efekt sta-rań uczestnika w ciągu wyznaczonego czasu.

Warto modyfikować zasady, ponieważ gdy poja-wia się nowy element, zabawa staje się bardziej atrakcyjna. Należy jednak pamiętać, że wszelkie modyfikacje trzeba omawiać z dzieckiem i spraw-dzać, czy rozumie wprowadzone zmiany. Granie w Memory, poza wymienionymi walorami eduka-cyjnymi, może sprawić wiele radości zarówno dzie-ciom, jak i rodzicom. 

W aneksie publikacji zamieszczone są karty do trzech różnych gier:

1. Memory obrazkowo-wyrazowe (A), gdzie parę sta-nowi obrazek i wyraz, który jest nazwą obrazka.

2.  Memory wyrazowe (B), w których parę stano-wią dwa identyczne wyrazy oznaczające nazwy czynności, które dziecko powinno nauczyć się czytać globalnie we wcześniejszych zabawach (patrz: Wyrazowa skarbonka).

3.  Memory literowo-obrazkowe (C), tu parą będzie litera i obrazek, którego nazwa zaczyna się gło-ską – dźwiękiem będącym nazwą tej litery.

Jak Robot z Robotem (a)

Opis zabawy:Zabawa polega na rytmicznym mówieniu. Rytmizo-wanie – sylabizowanie wypowiedzi to ważna umie-jętność znacznie usprawniająca naukę czytania.

W praktyce szkolnej uczniowie dzielą wypowia-dane słowa na sylaby, wyklaskują sylaby, wystukują je itp. Są to typowe, szkolne ćwiczenia. W warun-kach domowych można zastąpić je zabawą, w której rodzic umawia się z dzieckiem na to, że w określo-nym czasie będą się komunikować ze sobą „w języku robotów”. Ten sposób mówienia polega na rytmicz-nym wypowiadaniu poszczególnych sylab. Zabawa sprawdza się wówczas, gdy dziecko wraz z rodzi-cami wykonuje codzienne domowe czynności.

Czas na po – rząd – ko – wa – nie za – ba – wek.

Bę – dzie – my u – kła – dać klo – cki.

Wło – żę klo – cki do pu – deł – ka .

Dzieci chętnie wchodzą w taką bajkowo-kompu-terową konwencję, zwłaszcza jeśli jest to propozy-cja wspólnej zabawy. Początkowo dziecko musi się „osłuchać” z nowym sposobem mówienia, poczuć rytm i nowy „system językowy”. Włączy się w roz-mowę, gdy zadamy proste pytanie wymagające krót-kiej odpowiedzi.

14

koPeRta z nieSPoDziankĄ (b)

Podstawą w opanowaniu umiejętności czytania jest odpowiedni zasób słownictwa. Im więcej znanych i właściwie używanych przez dzieci wyrażeń, zwro-tów, fraz, tym lepsze przygotowanie do odbioru czy-tanych tekstów.

Opis zabawy:Proponowana zabawa ma poszerzyć słownik bierny i czynny dziecka. Może stać się rytualną częścią każdego dnia, jeśli pozwala na to czas, albo będzie zabawą na niedzielę. Możemy do jej przeprowadze-nia wykorzystać zwykłą pocztową kopertę – symbol listu, informacji, niespodzianki. Do koperty rodzice wkładają karteczki z wyrazami, które dziecko zna, rozpoznaje (umie przeczytać)10. Wśród znanych wyrazów umieszczona zostaje karteczka z nowym słowem, nieużywanym dotychczas przez dziecko. Zadanie-niespodzianka polega na zidentyfi kowaniu znanych już wyrazów, odczytaniu ich i odszukaniu tego nowego. W ciągu dnia trzeba znaleźć czas na to, aby wyjaśnić znaczenie nowego słowa i użyć je wie-lokrotnie w różnych kontekstach. Może to się odby-wać zgodnie z niżej opisaną propozycją:

wspólne zastanawianie się, co może oznaczać to �słowo;wyszukanie słowa w słowniku i poznanie jego �znaczenia;wymyślanie zdań, historyjek, sytuacji, w których �może przydać się nowe słówko.

Nie należy bać się, że jakieś słowo jest zbyt trudne dla naszego dziecka, ale też nie należy wpro-wadzać na siłę słów rzadko używanych, zapożyczo-nych, snobistycznych.

Gotowe karteczki z wyrazami zawierającymi pro-pozycje słów-niespodzianek znajdują się w aneksie książki.

Sokole oko (b)

Jest to gra dydaktyczna usprawniająca oczy, kon-centrację, spostrzegawczość i koordynację wzroko-wo-ruchową.

Opis gry:Do gry potrzebne są tablice z liczbami11 rozmieszczo-nymi w przypadkowy sposób. W grę można zaanga-żować wiele osób. Gracze kolejno łączą ołówkiem następujące po sobie liczby od 1 do 25. W chwili, gdy

10 Te same karteczki wykorzystujemy w wyżej opisanych grach i zabawach.

11 Przykładowe tablice do gry znajdują się w aneksie.

pierwszy gracz (najlepiej, żeby to było dziecko)12 bierze do ręki kartę z liczbami, drugi włącza stoper. Liczy się czas wykonania zadania. Zwycięża ten, kto poprawnie przeczyta liczby i połączy je w jak najkrótszym czasie w ciąg. Gra wymaga umiejętności liczenia do 25 i zna-jomości znaków do zapisania liczb od 1 do 25.

Dla sześciolatka na początek wystarczy tablica zawierająca cyfry od 1 do 9.

5 8 2

3 1 6

7 4 9

SylaboWe WaRCaby (b)

Jest to gra dydaktyczna usprawniająca koncentrację, orientację przestrzenną, koordynację wzrokowo-ru-chową oraz syntezę wzrokową i słuchową wyrazów dwusylabowych. Mały uczestnik musi rozumieć poję-cia: „po przekątnej”, „na ukos”.

Opis gry:Gra odbywa się na planszy typowej dla gry w war-caby klasyczne (nazywanej też warcabami brazylij-skimi). Plansza zawiera 8 x 8 pól pokolorowanych na przemian na kolor jasny i ciemny.

Każdy uczestnik rozpoczyna grę z dwunastoma pionkami13 (jeden gracz posiada pionki koloru zie-lonego, drugi czerwonego), ustawionymi na ciem-niejszych polach planszy.

Innowacją, a jednocześnie utrudnieniem14 dla graczy jest to, że pionki są karteczkami zawiera-jącymi z jednej strony sylabę, z drugiej piktogram przedstawiający koronę.

mar

12 Kiedy poznamy czas potrzebny na wykonanie zadania na-szemu dziecku, możemy sprawić, że będzie ono odrobinkę szyb-sze niż dorosły.

13 W aneksie znajdują się zestawy pionków do gry (po 32 pionki w każdym kolorze). Przed grą każdy z graczy losowo wy-biera 12 spośród przygotowanych pionków (karteczek).

14 W edukacji szkolnej ważna jest sprawność manualna dziecka, więc nieco trudne działanie polegające na manipulowa-niu papierem po planszy pomoże w przygotowaniu do właściwe-go trzymania narzędzia pisarskiego, do sprawniejszego wykony-wania zadań plastycznych i technicznych.

15

W pierwszej części gra nie różni się od klasycz-nej gry w warcaby.

Pierwszy ruch wykonuje grający pionami czer-wonymi, po czym gracze wykonują na zmianę kolejne ruchy.

Celem gry jest zbicie wszystkich pionów prze-ciwnika (w tym damek15) albo zablokowanie wszyst-kich, które pozostają na planszy, pozbawiając prze-ciwnika możliwości wykonania ruchu. Jeśli żaden z graczy nie jest w stanie tego osiągnąć (każdy z gra-czy wykonana po 15 ruchów damkami bez zmniej-szania liczby pionków pozostających na planszy), następuje remis.

Podstawowe zasady gry (należy je wyjaśnić przed rozpoczęciem zabawy):

pionki mogą poruszać się o jedno pole do przodu �po przekątnej (na ukos) na wolne pola;bicie pionkiem następuje przez przeskoczenie �sąsiedniego pionu (lub damki) przeciwnika na pole znajdujące się tuż za nim po przekątnej (pole to musi być wolne). Zbite piony są usu-wane z planszy po zakończeniu ruchu;piony mogą bić zarówno do przodu, jak i do �tyłu;w jednym ruchu wolno wykonać więcej niż jedno �bicie tym samym pionem, przeskakując przez kolejne piony (damki) przeciwnika;bicia są obowiązkowe; �pion, który dojdzie do ostatniego rzędu planszy, �staje się damką, przy czym jeśli znajdzie się tam w wyniku bicia i będzie mógł wykonać kolejne bicie (do tyłu), to będzie musiał je wykonać i nie staje się wtedy damką;kiedy pion staje się damką, kolej ruchu przypada �dla przeciwnika;damki mogą poruszać się w jednym ruchu �o dowolną liczbę pól do przodu lub do tyłu po przekątnej, zatrzymując się na wolnych polach;bicie damką jest możliwe z dowolnej odległości �po linii przekątnej i następuje przez przeskocze-nie pionka (lub damki) przeciwnika, za którym musi znajdować się co najmniej jedno wolne pole; damka przeskakuje na dowolne z tych pól i może kontynuować bicie (na tej samej lub pro-stopadłej linii);

15 Pion, który dojdzie do ostatniego rzędu planszy, staje się damką, przy czym jeśli znajdzie się tam w wyniku bicia i będzie mógł wykonać kolejne bicie (do tyłu), to będzie musiał je wyko-nać i nie staje się wtedy damką.

Kiedy pion staje się damką, kolej ruchu przypada dla prze-ciwnika.

Damki mogą poruszać się w jednym ruchu o dowolną liczbę pól do przodu lub do tyłu po przekątnej, zatrzymując się na wol-nych polach.

kiedy istnieje kilka możliwych bić, gracz musi �wykonać maksymalne (takie, w którym zbije naj-większą liczbę pionów lub damek przeciwnika);podczas bicia nie można przeskakiwać więcej niż �jeden raz przez ten sam pion (damkę);każdy zbity pionek zawierający sylabę staje się �własnością gracza.

Zasady gry w opisie zdają się być zbyt skompli-kowane dla małego gracza, jednak stają się proste i zrozumiałe podczas samej gry. Wstępem do „syla-bowych warcabów” będzie więc wspólne uczenie się popularnej gry stolikowej.

Po zakończeniu gry w warcaby uczestnicy ukła-dają dwusylabowe wyrazy z sylab umieszczonych na „zdobytych” pionkach. Mogą posiłkować się sylabą dodatkową16. Zwycięża ostatecznie ten, kto ułoży więcej sensownych wyrazów.

Drugą część gry dobrze byłoby zorganizować, tak aby gracze kolejno układali wyrazy ze „zdobytych” sylab. Jeżeli dziecko będzie pracowało pierwsze, rodzic może czuwać nad poprawnością i w niezau-ważalny sposób je wspierać. Gdy nadarzy się okazja, by sprecyzować znaczenie jakiegoś wyrazu, dysku-sja czy odwołanie się do słownika będzie dodatkową zaletą edukacyjną gry. Rodzic w trakcie układania wyrazów z sylab może prosić swoje dziecko o wspar-cie lub zadawać pytania typu: „Jak myślisz, czy jest taki wyraz? Dobrze zostały połączone te sylaby?”.

Najważniejsze, by pamiętać, kto ostatecznie ma zakończyć grę z poczuciem sukcesu!

Zestawy „pionków” do gry wraz z dodatkowymi sylabami znajdują się w aneksie książki.

gRa PlanSzoWa „HiStoRia PRaWie PRaWDziWa” (C)

Gra dydaktyczna oparta na zasadach rządzących typową grą planszową. Pozwala na pracę nad goto-wością do nauki czytania w aspekcie psychomoto-rycznym (analiza i synteza słuchowa i wzrokowa, koordynacja wzrokowo-ruchowa), słownikowo-po-jęciowym (wyjaśnianie pojęć, wyszukiwanie odpo-wiednich wyrazów) i emocjonalno-motywacyj-nym (dyskusja o treści tekstu wprowadzającego na poziomie faktów, emocji i sądów).

Opis gry:Przeznaczona jest dla dwu lub więcej uczestników, w tym co najmniej dla jednej osoby dorosłej, która zapozna wszystkich z tekstem wprowadzającym

16 W każdym zestawie pionków do gry znajdują się sylaby do-datkowe (karteczki w kolorze białym), które umożliwiają utwo-rzenie większej liczby wyrazów.

16

i będzie czuwała nad poprawnością wykonywania poleceń. Do gry potrzebna jest kostka, pionki (po jed-nym dla każdego uczestnika) i plansza (w aneksie).

Gra toczy się zgodnie z powszechnie znanymi zasadami gier planszowych. Pionki zawodników zaczynają „wędrówkę” po planszy od pola START i przesuwają się wraz z liczbą wyrzucanych oczek.

Historia prawie prawdziwa…

Zapowiadał się piękny dzień. Mroźny poranek ozło-ciło wychodzące zza śniegowej chmury słońce.

– Ułaaa – ziewnął Darlo, leniwie przeciągając się, i ułożył się wygodnie na ganku domu.

– Fajny dzień na wesołą zabawę – pomyślała Negra i zaczepnie pociągnęła Darla za ogon.

– Odczep się, ty byś się tylko bawiła i bawiła! Pozwól poleniuchować! – odburknął jej i rozciągnął się jak długi, dodając z zaciśniętymi zębami – Słuchaj się starszego kumpla.

– Wstawaj! – upierała się wciąż Negra, czarna jak węgiel młodziutka wilczyca. Podgryzała przy tym swo-jego leniwego kompana, który oganiał się od niej jak od muchy.

– Mam pomysł! Poganiajmy się wokół domu – zaproponowała, radośnie machając czarnym ogo-nem.

– Mam lepszy pomysł! – odparł Darlo, wskazu-jąc łbem niedomkniętą furtkę – Wybierzmy się na wycieczkę – co ty na to? Zamerdał przy tym swoim wielkim i pięknym ogonem w niezwykle wesoły spo-sób, tak jakby chciał powiedzieć, to jest dopiero fajna propozycja!

– Ale nie wolno nam przecież samodzielnie wycho-dzić poza ogrodzenie! Co ludzie na to powiedzą? Będą niezadowoleni!

– Nie dowiedzą się przecież – stanowczo stwierdził Darlo, podnosząc wysoko swój puchaty, czarno-biały, wielki łeb, jakby chciał pokazać, jak dumny jest ze swo-jego własnego pomysłu – Zanim ludzie wrócą z pracy, my także wrócimy.

– No, nie wiem… – zamyśliła się Negra, usiadła i przekrzywiła łeb, jakby chciała dodać: „Muszę pomy-śleć”.

– Darlo jest starszy, mądrzejszy. Zawsze się go słu-chałam. Pokazał mi różne ciekawe miejsca w sadzie i ogrodzie. Jest ode mnie większy, silniejszy, chociaż bardziej leniwy. To husky! słyszałam, jak ludzie mówią o nim: „Mądry pies!” – rozmyślała Negra.

Psy spojrzały na siebie i w jednej chwili zerwały się do biegu.

– Kto pierwszy do furtki?Przed nimi pojawiła się przestrzeń: pole i las

w oddali. Teraz będą się mogły rozpędzić! I nikt nie

zawoła: „Wracaj!”. Szczęśliwe pobiegły przez pole w stronę lasu…

Co zdarzy się podczas wyprawy psów? Czy wrócą do domu na czas? Czy będą wędrowały wspólnie, czy się rozdzielą? Zagraj, a sam się przekonasz!

Instrukcja do gry

1. Psy zatrzymały się, usłyszały jakieś nieznane odgłosy i zastanawiają się, czy wejść do lasu. Omija Cię jedna kolejka rzutów kostką.

2. Jak przyjemnie jest biegać wokół drzew i pozna-wać nowe zapachy! Psiaki zauroczone wolnością biegną przed siebie, radośnie merdając ogonami. Przenosisz się na pole nr 7.

3. Zabawa z echem. Psy z radości zaczynają szcze-kać i dokonują odkrycia, że nie tylko one są w lesie. Słyszą inne szczekające psy. Ale to tylko echo niesie ich głosy. Zatrzymują się na polanie jeszcze przez chwilę. Tracisz jedną kolejkę w rzu-cie kostką.

4. Rzeka. Oj, to będzie nieprzyjemna kąpiel. Jest mróz i brzegi rzeki zamarzły, ale środkiem płynie rwący potok z zimną wodą. Jak tu przedostać się na drugą stronę? Może jest tu jakaś kładka? Jest! Można skrócić drogę. Przenosisz się na pole nr 8.

5. Czas na odpoczynek. Pies ucina sobie krótką drzemkę. Jeśli z liter występujących w nazwach psów (d a r l o n e g r a) ułożysz przynajmniej dwa sensowne wyrazy, możesz przestawić swój pionek na pole nr 10. Jeśli Ci się nie uda, tracisz kolejkę!

6. Zabawa z wiewiórką. Domyśl się, jakich wyra-zów brakuje w rymowance-zgadywance.  Jeśli uzupełnisz brakujące wyrazy masz dodatkowy rzut kostką.

Ma rude ……….W dziupli drzewa mieszkaBardzo się ucieszyGdy dasz jej ………….17

7. Psy wyczuły jakiś ciekawy zapach. Być może wytropiły leśną zwierzynę. Posuwają się do przodu, węsząc. Jakie zwierze wytropiły? Jeśli ułożysz nazwę tego zwierzaka z zaproponowa-nych liter ą z j a c, możesz zostać na polu nr 7. Jeśli Ci się to nie uda, wracasz na pole nr 3.

8. Pies zaplątał się w gęste krzaki o ostrych, kłują-cych gałęziach. Piszczy i woła o pomoc, ale nikt nie słyszy jego skomlenia. Możesz pomóc psu i przesunąć swój pionek na pole nr 15, jeśli pra-widłowo nazwiesz głoski rozpoczynające słowa:

17 Rozwiązanie: futerko, orzeszka.

pole,  kolec,  worek,  korek. Jeśli masz kłopoty z wysłuchiwaniem głosek na początku wyrazu, to musisz to poćwiczyć. Zostajesz na polu nr 8 i omija Cię jedna kolejka w rzutach kostką.

9. Co jeszcze może spotkać Darla i Negrę na wycieczce w lesie? Opowiedz… Jeśli masz jakiś pomysł i ładnie o tym opowiesz, możesz przesu-nąć swój pionek na pole nr 10.

10. Tu jest paśnik dla leśnych zwierząt. Zmęczone wycieczką psiaki mają nadzieję, że także coś zje-dzą. Zza drzewa przygląda im się sarna. Jeśli uwa-żasz, że psy przestraszą się sarenki, postaw swój pionek na polu nr 11; jeżeli uważasz, że to psy pogonią sarnę, przenieś pionek na pole nr 14.

11. Zrobiło się ciemno. Zaniepokojone psy drepczą w miejscu w poszukiwaniu drogi powrotnej do domu. Tracisz kolejkę w rzutach kostką.

12. Jest już bardzo ciemno, psy są zmarznięte i zde-nerwowane. Biegną przed siebie. Nagle zauwa-żają światełko. Jeśli uważasz, że to światło ich domu, pozostajesz na polu nr 12, jeśli myślisz, że oddalają się od domu – przenieś swój pionek na pole nr 15.

13. Zmęczony pies siada pod drzewem. Na drzewie nie ma igieł ani liści, jest zupełnie „gołe”. Jeśli podasz nazwę drzewa, które rośnie w lesie i na zimę gubi liście, możesz przenieść pionek na pole 16. Jeżeli nie podasz nazwy takiego drzewa, zostajesz jeszcze jedną kolejkę na tym polu.

14. Nareszcie udało się opuścić las. Widać jakieś światełka. Psy biegną, co sił w nogach. Poczekaj cierpliwie na swoją kolejkę w rzucaniu kostką.

15. Psy są bardzo nieszczęśliwe. Jest im zimno, od dawna nic nie jadły, nie wiedzą, jak trafić

do domu. Zastanawiają się, dlaczego są w nie-znanym, obcym miejscu i nikt ich nie głaszcze, ani nie nagradza łakociami. Dlaczego nie są w domu? Jeśli pomożesz znaleźć odpowiedź na to pytanie – postaw pionek na polu nr 16. Jeżeli nie wiesz, jak wyjaśnić tę sytuację, omija Cię jedna kolejka w rzucaniu kostką.

16. Zakończenie tej historii zależy od Ciebie. Jeśli w rzucie kostką wypadnie:

1 oczko – stawiasz pionek na polu „dom” �i cieszysz się razem z bohaterami historyjki; 2 oczka – stawiasz pionek na polu „furtka” �i sam decydujesz, czy zamknąć porządnie furtkę, żeby psy nie uciekły, czy pozwolić im raz jeszcze przeżyć samotną wędrówkę do lasu;3 oczka – samodzielnie wymyślasz i opowia- �dasz zakończenie tej historii;4 oczka – wracasz na pole nr 14; �5 oczek – rzucasz kolejny raz, ale stojąc na �jednej nodze. „szóstka” to konieczność odpowiedzi na �pytanie: „Jak zareagowali ludzie, którzy mieszkali razem z Darlem i Negrą, kiedy wrócili do domu i nie zastali swoich psów na podwórku? Co wówczas czuli?”. A jeśli uży-jesz słowa, które określa uczucia właścicieli psów i jest ukryte w szyfrowance18, wygry-wasz tę grę!

u e

18 smutek

a tymczasem w szkole…

Troskliwi rodzice z pewnością chcieliby wiedzieć, co czeka ich dziecko w pierwszej klasie, jak będzie wyglądała organizacja nauki, czy dziecko odnaj-dzie się w nowej, szkolnej rzeczywistości. Często myślimy o szkole dziecka przez pryzmat naszych własnych doświadczeń i wyobrażamy sobie, że nauka dziś wygląda dokładnie tak samo, jak przed kilkudziesięciu laty.

W każdej szkole, a może nawet i w klasie, zaob-serwujemy różne sposoby pracy z dziećmi. W dużej mierze to wynik tego, że nauczyciele różnią się od siebie zarówno podejściem metodycznym do nauczania, jak i cechami osobowościowymi. Zda-rza się nierzadko, że z jakichś względów nie rozu-miemy działań nauczyciela, nie odpowiada nam on osobowościowo, nie akceptujemy jego metod pracy. Taki stan rzeczy zwiastuje sytuację trudną i z całą pewnością trzeba znaleźć najlepsze z możliwych rozwiązań. Jedno jest pewne – w obecności dziecka nie powinniśmy rozmawiać o naszym problemie, komentować zachowań czy słów nauczyciela, for-mułować ocen, osądów itp. W interesie rodziców jest, aby nauczyciel, jakiekolwiek mamy o nim zda-nie, został dla ucznia autorytetem.

Różne są szkoły, różni nauczyciele, lecz wyma-gania programowe wynikające z dokumentu: „Pod-stawa programowa kształcenia ogólnego dla szkół podstawowych” są dla wszystkich uczniów jed-nakowe. Według „Podstawy”, w klasie pierwszej dzieci poznają kolejne litery alfabetu, uczą się czytać i pisać. Zazwyczaj nauczyciele tak organizują naukę, że dzieci poznają 3 litery tygodniowo. To „poznanie” polega na analizie kształtu litery, na nauce kreśle-nia jej oraz nauce czytania sylab i wyrazów zawie-rających tę literę. Przy tym nauczyciele proponują ćwiczenia doskonalące umiejętność analizy i syn-tezy słuchowej i wzrokowej wyrazu podstawowego (zazwyczaj zaczynającego się poznawaną literą). Wraz z nową literą pojawi się także nowy tekst do czytania. Zapewne przeczyta go dzieciom nauczy-ciel, potem uczniowie wielokrotnie będą podejmować próby czytania tekstu (wspólnie, pojedynczo, wraz z nauczycielem…). Dobrze jest wiedzieć, że ta ele-mentarzowa czytanka to materiał do ćwiczeń także w domu. Nawet wówczas, gdy wasze dziecko uparcie twierdzi, że nie trzeba się uczyć czytać tego tekstu, należy zadbać, aby jednak poćwiczyło czytanie.

Kolejnym problemem, z którym spotkają się rodzice, będzie to, że nie wszystkie dzieci zgadzają się dziś z tradycyjnym nauczycielskim poleceniem: „Nauczcie się pięknie czytać”. Nie dziwmy się, czytamy przecież po to, aby dowiedzieć się, co jest napisane, a taką wiedzę dzieci wynoszą z lekcji. Dlatego z pewnością to nie chęć odkrycia nowego,

nieznanego, ciekawego będzie motywować ucznia do ćwiczeń w czytaniu na elementarzowym tekście. Należy znaleźć inny sposób. Proponuję zachęcić do treningu i bicia własnych rekordów w tempie czy-tania. W tym celu należy zmierzyć czas potrzebny dziecku na przeczytanie czytanki (lub jej wyzna-czonego fragmentu), zapisać pomiar i poprosić, aby poćwiczyło po to, żeby „pobić” własny rekord. Nawet jeśli tylko chwilę poćwiczy, drugi pomiar czasu może być bardzo korzystny dla dziecka. A więc sukces! Gratulacje! Brzmi może trochę bardziej sensow-nie niż: „Naucz się pięknie czytać!”, i z pewnością stanie się dla ucznia bardziej celowym zajęciem niż wypełnianie niezrozumiałych poleceń nauczyciela.

Niektórzy nauczyciele zaproponują ćwiczenia polegające na zwiększeniu tempa czytania i nazwą to treningiem czytania. Wówczas możecie Państwo włączyć się, pomagając dziecku trenować także w domu (swoją propozycję treningu czytania przed-stawiłam w książce „Twoi uczniowie mistrzami w czytaniu – terning umiejętności”, WSiP 2009).

Z każdym zapytaniem, problemem wypada (a nawet trzeba) zwrócić się do nauczyciela, który na pewno chętnie odpowie na pytania, rozwieje nie-pewności, a przy tym doceni starania rodziców.

Nie popełniajcie Państwo błędów polegających na karaniu dzieci czytaniem („Za karę czytasz godzinę”), nakazywaniu czytania dłuższego niż 5–10 minut. W procesie nabywania umiejętności czytania ważniejsza jest systematyczność niż jed-norazowe długie ćwiczenie czytania. Lepszy efekt przyniesie trzykrotny kontakt z książką trwający 5 minut niż czytanie przez godzinę!

Rytuały, zasady wprowadzone w domu służą takiej właśnie bezpiecznej i systematycznej nauce. Wyjątkowo dobrze sprawdza się umowa z dziec-kiem, która zakłada 5 minut samodzielnego gło-śnego czytania przed dobranocką (lub innym ulu-bionym program) i 5 minut po programie.

Dzieci uczące się czytać powinny czytać głośno, wówczas łatwo można zorientować się, jaka jest jakość czytania, czy treść jest dla nich zrozumiała. W ten sposób będzie można zaobserwować ewentu-alny problem. Niezbędna jest cierpliwość! Wystar-czy sobie uzmysłowić, że to, czego uczy się dziecko, wymaga czasu, jak każda nowa umiejętność. Cza-sem potrzeba wielu prób i błędów, aby opanować naukę czytania i pisania (tak, jak pływania czy jazdy na łyżwach), chociaż dorośli (w tym rodzice i nawet niekiedy nauczyciele) chcieliby od razu zaobserwo-wać efekt ostateczny. Żeby przekonać się, jaki trud wkłada dziecko w naukę czytania, można podjąć próbę nauki nowego języka obcego, na przykład chińskiego.

na zakończenie…

Wiadomo, że dzieci uczą się słuchać języka i posługi-wać się nim przez częste rozmowy z dorosłymi. Tymi najważniejszymi dorosłymi – pierwszymi nauczycie-lami – są niewątpliwie rodzice.

Poza rozmowami w trakcie codziennych domo-wych czynności, wspólnych posiłków, trzeba zachę-cać dzieci do rozmów o przeczytanych książkach, obejrzanych filmach, o przeżytych w ciągu dnia sytuacjach. Rozmowy o ludziach, zdarzeniach i rze-czach z dziecięcej codzienności odgrywają dużą rolę w rozwoju języka. A w rozmowach, równie istotne jak mówienie, jest uważne słuchanie i tego właśnie mogą nauczyć umiejący słuchać rodzice. Nabycie tej umiejętności wymaga sporego poświęcenia. Żeby okazać prawdziwe zainteresowanie dzieckiem, czę-sto trzeba wyłączyć telewizor, a czasem nawet tele-fon. Niełatwe, ale w ostatecznym bilansie, bardzo opłacalne.

Co jeszcze może zrobić rozsądny rodzic wspie-rający własne dziecko w dobrym starcie w przy-szłość?

OtO kilka sprawdzOnych i bardzO skutecznych rad

1. Wyraźcie zgodę na prenumeratę dziecięcegopisemka.

2. Zabierajcie dziecko do księgarni, do bibliotekiipozwalajciewybieraćksiążki.

3. Wprowadźcie rytuały, stałe pory na czytanie,zabawę,pracęwłasną(odrabianielekcji),sprzą-tanie…

4. Zachęcajcie dzieci do „pisania” własnych ksią-żek1.

5. Zorganizujcie swojemu dziecku „twórcownię”,miejsce do zabawy w czytanie i pisanie, którestanie się później miejscem do samodzielnejnauki.

6. Nauczcieswojedziecko„magicznegoporządku”2

wswoimmiejscupracy.7. Nieoglądajcie telewizjiw czasiewyznaczonymdlawaszegodzieckananaukę.Ponieważniejestonowstaniezrozumieć,dlaczegomapracować,arodzicemogąwówczaswypoczywać.

8. Słuchajcie wspólnie opowiadań, wierszy, baśnizpłytikaset,rozmawiajcieoichtreści.

9. Bądźciecierpliwiiniezrażajciesięniepowodze-niem. Szukajcie wsparcia u nauczycieli, peda-gogów, psychologów, sięgajcie po lekturę (spisksiążek, które warto przeczytać, umieściłamnakońcuksiążki; zachęcamrównieżdoporad-ników z serii „Trudne rozmowy z dzieckiem”,WSiP 2008), zapiszcie się na warsztaty eduka-cyjnedlarodziców(np. teorganizowaneprzezFundację„RodziceSzkole”).

1 W domu zaprzyjaźnionego ze mną sześciolatka odbywa się to w taki sposób: dziecko rysuje ilustracje do wymyślonych przez siebie historyjek w asyście swojego taty, który zapisuje te historyjki. Kartki zostają zszyte i książeczka jest już prawie gotowa. Potem tato czyta tę książeczkę swojemu synowi, nanoszą poprawki i nadają tytuł. Cza-sami są to komiksy i treść dialogów musi zmieścić się w „dymku”!

2 Dziecko się koncentruje na zadaniu, kiedy na stoliku do pracy znajdują się jedynie przedmioty potrzebne do wykonania zadania. Na przykład: na stoliku znajduje się wyłącznie książka (zabawka, gra), z którą pracujemy. Sprzyja to skupieniu uwagi, zwłaszcza w przypadku dzieci nadpobudliwych, z ADHD itp.

bibliografia

1. Arciszewska E., Czytające przedszkolaki. Mit czy norma?, Wydawnictwo Akademickie Żak, Warszawa 2002.

2. Bąba S., Dziamska G., Liberek J., Podręczny słownik fra-zeologiczny języka polskiego, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1995.

3. Baluch A., Książka jest światem. O literaturze dla dzieci małych oraz dla dzieci starszych i nastolatków, Univer-sitas, Kraków 2005.

4. Brzezińska A., Gotowość do czytania i pisania i jej rozwój w wieku przedszkolnym, [w]: Brzezińska A. (red.), Czyta-nie i pisanie – nowy język dziecka, WSiP, Warszawa 1987.

5. Buzan T., Podręcznik szybkiego czytania, Wy daw nictwo RAVi, Łódź 2002.

6. Doman G., Jak nauczyć małe dziecko czytać? Cicha rewolucja, EXCALIBUR, Bydgoszcz 1992.

7. Dryden G., Vos J., Rewolucja w uczeniu, Moderski i S-ka, Poznań 2000, s. 442.

8. Ilg L.F., Bates Ames L., Baker S.M., Rozwój psychiczny dziecka od 0 do 10 lat. Poradnik dla rodziców, psycho-logów i lekarzy, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2001.

9. Janiszewska B., Sześcioletni uczeń, WSiP, Warszawa 2008.10. Mikołajczuk M., Cymbaluk L., Nietradycyjni mietodiki

nawczanija czitanija, Ministrestwo Oswiti Ukraini, Riwne.11. Wójtowiczowa J., Logopedyczny zbiór wyrazów, WSiP,

Warszawa 1993.

książki, które warto przeczytać1. Baluch A., Książka jest światem. O literaturze dla dzieci

małych oraz dla dzieci starszych i nastolatków, Univer-sitas, Kraków 2005.

2. Buchner Ch., Ja chcę być po prostu ważny. Co dzieci chcą nam powiedzieć przez swoje zachowanie, Jedność, Kielce 2003.

3. Buchner Ch., Sukces w szkole jest możliwy. Jak pomóc dzieciom, by miały dobre osiągnięcia w szkole podstawo-wej, Jedność Herder, Kielce 2004.

4. Devi S., Jak obudzić geniusza w swoim dziecku, Muza S.A., Warszawa 2002.

5. Faber A., Mazish E., Jak mówić, żeby dzieci nas słuchały. Jak słuchać, żeby dzieci do nas mówiły, Media Rodzina, Poznań 1996.

6. Faber A., Mazish E., Jak mówić, żeby dzieci się uczyły w domu i w szkole, Media Rodzina, Poznań 1996.

7. Fuller Ch., Jak zachęcić dziecko do nauki, Vocatio, War-szawa 2003.

8. Góralczyk E., Moje dziecko w szkole, Centrum Meto-dyczne Pomocy Psychologiczno–Pedagogicznej, Warsza- wa 2008.

9. Kast-Zahn A., Każde dziecko może nauczyć się reguł. Jak ustanowić granice i wytyczyć zasady postępowania od niemowlaka do dziecka w wieku szkolnym, Media Rodzina, Poznań 1999.

10. Merthan B., Zabawy przygotowujące do szkoły, Jedność, Kielce 2004.

11. Ridley D.S, Walther B., Jak nauczyć dzieci odpowiedzialno-ści, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2005.

12. Rojkowska K., Naucz małe dziecko myśleć i czuć. Zabawa w czytanie, matematykę i muzykę…, RAVI, Łódź 2003.

13. West S., Cox A., Zanim dziecko zacznie czytać i pisać, Liber, Warszawa 2005.

14. Zarzycka I., Wesoła szkoła. Poradnik dla rodziców pierwszoklasistów, WSiP, Warszawa 2006.

21

a 1 ą 3 b 2 c 2 d 2

e 1 ę 3 f 4 g 3 h 3

i 1 j 3 k 2 l 2 ł 3

m 1 n 2 o 1 ó 3 p 2

r 2 s 2 t 2 u 3 w 2

z 2 ż 3 ź 4 5 6

ś 4 ć 4 ń 4 5 6

Pomoce do gry „Poszukiwacze liter”

23

zestaw wyrazów do „Poszukiwaczy liter” i „Skarbonki z wyrazami”

dom tata ciocia

miasto pies mama

wieś kot babcia

nos koza koń

oko ucho krowa

brzuch kolano usta

głowa zabawa noga

rodzina rodzice basen

żaba rower kura

25

zestaw wyrazów do „Poszukiwaczy liter” i „Skarbonki z wyrazami”

ćma ślimak świeca

żubr świnia struś

żołędzie żółw żuk

fotel ołówek ogórek

gęś fale jeż

pirat naleśniki słoń

pisklę pączek wróżka

śliwka zając herbata

jajko kamień księżyc

łyżka miód miś

27

Wyrazy do zabawy „koperta z niespodzianką”

adorator amator altruista

banalny bezcenny biżuteria

chluba cwaniak czupurny

debata dług debiut

ekspert filuterny gagatek

gorliwy grota hobby

ignorant imbryk incydent

intryga inwazja karnisz

konar lamus lizus

29

Wyrazy do zabawy „koperta z niespodzianką”

luksus małpować mżawka

natrętny nadawca neutralny

nieład nokaut odór

respekt olśnienie rewanż

sukces perfekcja szydzić

ugoda popularny ukrop

unikać wnikliwy zachwyt

zbytek zgroza herszt

bakcyl znienacka głusza

31

memory obrazkowo-wyrazowe

dom

domy

dym

dymy

33

memory obrazkowo-wyrazowe

las

lis

lisy

kot

35

memory obrazkowo-wyrazowe

kos

sok

soki

koty

37

memory obrazkowo-wyrazowe

noc

nos

nosy

osy

39

memory wyrazowe

płaci płaci

zamyka zamyka

otwiera otwiera

kupuje kupuje

41

memory wyrazowe

śpiewa śpiewa

gra gra

pierze pierze

mówi mówi

43

memory wyrazowe

gotuje gotuje

rysuje rysuje

czyta czyta

śpi śpi

45

memory wyrazowe

leży leży

jedzie jedzie

idzie idzie

stoi stoi

47

memory literowo-obrazkowe

A a

B b

C c

D d

49

memory literowo-obrazkowe

F f

G g

H h

I i

51

memory literowo-obrazkowe

J j

K k

L l

Ł ł

53

memory literowo-obrazkowe

M m

N n

O o

P p

55

memory literowo-obrazkowe

R r

S s

T t

Ż ż

57

Plansze do zabawy „Sokole oko”

2 14 21 13 4

7 12 10 18 25

16 3 19 1 15

5 9 24 22 6

11 23 20 8 17

59

Plansze do zabawy „Sokole oko”

13 22 2 17 8

12 16 11 7 21

3 23 25 14 4

6 5 19 1 18

10 24 20 15 9

61

Frazeologiczne karty

prac

owita

dum

ny

uparty

63

Frazeologiczne karty

łago

dny

odw

ażny

mądra

65

Frazeologiczne karty

pow

olny

zła

cicha

67

Frazeologiczne karty

cięż

kich

ytry

wierny

69

Frazeologiczne karty

głup

isi

lny

zwinny

71

Frazeologiczne karty

głod

nyzd

row

y

radosny

73

Frazeologiczne karty

pięk

nyzg

rabn

a

75

Frazeologiczne karty

czer

won

ypr

acow

ita

77

Plansza do gry

79

Plansza do sylabowych warcabów

81

Przykładowe zestawy pionków – zestaw 1

ko mle ra ki ba tlet ral lor

nar wie ma ma sa min za ło

rek jaj sta da le rnik tek lec

zik mar wia la sy wal nar leś

ko mle ra ki ba tlet ral lor

nar wie ma ma sa min za ło

rek jaj sta da le rnik tek lec

zik mar wia la sy wal nar leś

ko la ra ko la ra ko la

ko la ra ko la ra ra ko

ko la ra ko la ra la ra

Pionki dodatkowe

83

Przykładowe zestawy pionków – zestaw 2

sy nek rop czy no ko lo wło

ka la wą dą bo gło mo so

no ga za da ta gon fel lec

zon no gi sia sy że ra wy

sy nek rop czy no ko lo wło

ka la wą dą bo gło mo so

no ga za da ta gon fel lec

zon no gi sia sy że ra wy

sy no wa sy no wa sy no

sy no wa sy no wa wa sy

sy no wa sy no wa no wa

Pionki dodatkowe

85

kolorowe szyfry

I

a k m

s r o

t w u

i e l

II

a b t

k n o

p z u

i e y

row

er

kura

kot

87

kolorowe szyfry

III

a d t

g m o

f l u

i e y

IV

a ż j

k w o

b c u

i e y

89

kolorowe szyfry

V

ma la ta

go za ło

da lo wo

mo sa ko

VI

ma ra ta

gi za wy

da lo ro

no zy ko

lody, mama, sala, woda, moda, koło, koza, rama, kosa, lada,

mata, tama, lało, sama, mało, lody, komoda, kolasa, mazało, wola…

kolano, nogi, gitara, rata, kora, nora, rano, nowy,

rada, wyrazy, kozy, wyda, rogi, nowy, tara, mara…

91

kolorowe szyfry

93

kolorowe szyfry

kolorowe szyfry

95