YouTube, kształcenie, dydaktyka, teoria inteligencji wielorakich

Piotr Szlagorrok pierwszyMatematyka z InformatykąKolegium Nauczycielskiew Bielsku-Białejul. Krakowska 3043-300

WIDEODYDAKTYKA 2.0

Serwis społecznościowy YouTube w szkole

ABSTRAKT

Multimedialne serwisy społecznego Internetu szybko zdobywają popularność. Stają się

ważnym medium. Mają istotny potencjał dydaktyczny. Autor skupia się na najpopularniejszym

serwisie wideo, YouTube, jako oferującym wolny dostęp do szerokiej klasy funkcjonalności

interesujących z punktu widzenia procesów nauczania - uczenia się. Autor pokazuje przykłady

udanych prób wykorzystania YouTube do wspomagania kształcenia szkolnego oraz przypadki

uznanych instytucji edukacyjnych, wykorzystujących ten serwis jako jedno z narzędzi

dydaktycznych.

Autor analizuje różne funkcjonalności technologiczne dostępne w YouTube w aspekcie ich

przydatności do wspomagania dydaktyki opartej na wykorzystaniu teorii inteligencji

wielorakich; podaje także konkretne przykłady dydaktycznego zastosowania serwisu.

WSTĘP

Internet od czasu swojego powstania szybko ewoluuje. W ciągu 40 lat istnienia zmienił się

z sieci łączącej kilka wojskowych komputerów w narzędzie codziennego użytku dla ponad

półtora miliarda ludzi (Internet World Stats, 2008). Ogromna liczba użytkowników wpłynęła

również na obecny kształt Internetu. Na początku był on narzędziem, które mogli

wykorzystywać tylko wykwalifikowani specjaliści. Obecnie z zaawansowanych usług

internetowych korzysta z łatwością nawet dziecko. Technicznie łatwe jest już nie tylko

korzystanie z zasobów Sieci, ale bezpośrednia interakcja między użytkownikami oraz

publikowanie treści (O'Reilly, 2005). Internet złożony z serwisów, które oferują takie właśnie

możliwości określa się jako Web 2.0.

Współczesna edukacja wymaga od nauczyciela stosowania środków dydaktycznych

opartych o nowoczesne technologie. Szkoła kształci dziś pokolenie, dla którego obecność

i obsługa komputerów jest rzeczą naturalną, niestanowiącą problemu technologicznego. Jest

to pierwsze w historii pokolenie ukształtowane w środowisku globalnej, niereglamentowanej,

natychmiastowo dystrybuowanej i nadmiarowej informacji. Stwierdza się, że "Na nawyki

percepcyjne i poznawcze tego pokolenia większy wpływ miał komputer, Internet i komórka

niż media tradycyjne" (Chrząszcz, Hojnacki, 2008). Na potrzeby opracowania generacja

będzie dalej nazywana cyfrowymi tubylcami lub rodowitymi cyfrowcami1 (Hojnacki za

Prensky, 2006). Wcześniejsze generacje są nazywane cyfrowymi imigrantami2 (Hojnacki

2006 za Prenskym, 2001). Przytoczone przez Prensky'ego (2001) badania pokazały, że

Cyfrowcy mają szczególne, inne niż pokolenia wcześniejsze (w tym dzisiejszych nauczycieli),

możliwości i potrzeby edukacyjne. Prensky (2001) wyciąga stąd daleko idący wniosek, iż

"największym problemem dla dzisiejszej edukacji jest to, że nauczyciele - cyfrowi imigranci,

mówiący archaicznym językiem (ery precyfrowej) usiłują uczyć populację, która

porozumiewa się zupełnie nowym językiem". Cyfrowi tubylcy dysponują wielowątkową,

szybko przełączaną, lecz krótkotrwałą uwagą pozwalającą im na wielozadaniowość.

Powszechne dla młodzieży tego nowego pokolenia jest oczekiwanie natychmiastowego

dostępu do informacji oraz preferencje poznania wielozmysłowego (Chrząszcz, Hojnacki,

2008).

Serwisy Web 2.0 oferują wiele możliwości wspomagania procesu edukacji (Gajewski,

2008). Jednym z obiecujących kontekstów może być wdrożenie do szkół nauczania

wspomaganego teorią inteligencji wielorakich, przy użyciu serwisów Web 2.0. Zgodnie

z teorią Howarda Gardnera, do opisu możliwości umysłowych człowieka nie wystarczy jeden,

tradycyjnie pojmowany model inteligencji, ale należy do jej opisu użyć modelu otrzymanego

z połączenia kilku jej typów. Gardner początkowo wyróżniał siedem typów inteligencji

(Gardner, 1983). Ósmy typ został zaproponowany znacznie później (Gardner ogłosił to 1997

roku podczas sympozjum MIND 97). Niektórzy autorzy stosują nawet bardziej szczegółowe

podziały.

Dla celów niniejszego opracowania przyjęto za Gardnerem typologię inteligencji:

1. Fizyczno-motoryczna – mądrość ciała i zdolność do kontrolowania ruchu fizycznego.

1 Ang.: digital natives

2 Ang.: digital immigrants

2. Interpersonalna – zdolność komunikowania się i tworzenia relacji między osobami.3. Intrapersonalna – zdolność rozróżniania uczuć i tworzenia modeli psychicznych samego

siebie.4. Środowiskowo-przyrodnicza – zdolność pozwalająca rozróżniać, klasyfikować

i posługiwać się własnościami naturalnego otoczenia.5. Logiczno-matematyczna – zdolność myślenia indukcyjnego i dedukcyjnego oraz

rozumowania, a także używania liczb i używania wzorów abstrakcyjnych.6. Werbalno-językowa – odpowiadającą za używanie słów i języka.7. Wizualno-przestrzenna – zdolność do wizualizacji obiektów i wymiarów przestrzennych

oraz tworzenia wewnętrznych obrazów.8. Muzyczna – odpowiadająca za słuch i poczucie rytmu.

Do teorii inteligencji wielorakich odwołuje się współczesne nauczanie pokolenia

cyfrowych tubylców. Nowoczesne technologie informacyjne i komunikacyjne dzięki swoim

możliwościom multimedialnego przekazu oraz wysokiej interaktywności mogą skutecznie

wspomagać taką edukację. Szczególnie pomocne mogą się okazać w tym dziele nowoczesne,

multimedialne serwisy społecznościowe - serwisy Web 2.0. Serwis Alexa, który zajmuje się

dostarczaniem informacji na temat generowanego ruchu do innych stron internetowych,

publikuje regularnie zestawienie najczęściej odwiedzanych w Polsce stron (Alexa, 2009).

Z wzmiankowanego zestawienia wynika wysoka popularność w Polsce serwisów Web 2.0.

Serwisy społecznościowe pozwalają na współpracę i szybką komunikację między

użytkownikami. Cechuje je również duży poziom interaktywności. Wymienione cechy są

pożądane we wspomaganiu procesu nauczania.

W niniejszym opracowaniu skupiono się na serwisach społecznościowych wideo oraz ich

potencjale w obszarze wspomagania procesu edukacyjnego uwzględniającego teorię

wielorakich inteligencji. Z tego punktu widzenia serwisy wideo oferują szerokie spektrum

zastosowań. Potwierdza to posiadanie własnego kanału, z materiałami edukacyjnymi, przez

renomowane uczelnie3. Udostępniane w serwisach materiały wideo mogą być dowolnie

generowane. Materiał wideo może być nie tylko filmem, ale także przesuwającym się

tekstem, głosem lektora, pokazem slajdów, bądź dowolną kombinacją wymienionych

wcześniej. Materiały mogą być łączone i kategoryzowane, opisywane etc.

W dalszej części niniejszego tekstu, takie serwisy internetowe, w których główne medium

stanowią filmy wideo dowolnie tworzone, publikowane, opisywane i użytkowane przez

twórców-odbiorców sieci, będą nazywane wideodydaktycznymi. Ich użycie w nauczaniu

z wykorzystaniem teorii inteligencji wielorakich jest wskazane i może być bardzo efektywne

dydaktycznie. Dla cyfrowych tubylców użytkowanie takich serwisów społecznościowych jest

naturalne i intuicyjne.

3 Kanał YouTube MIT (http://www.youtube.com/mit)

PRZYDATNOŚĆ DYDAKTYCZNA SERWISÓW INTERNETOWYCH

W Internecie istnieje wiele serwisów społecznościowych oferujących udostępnianie

filmów wideo oraz zróżnicowany zakres towarzyszących funkcji, związanych z szeroko

pojętą komunikacją sieciową. Autor niniejszego opracowania dokonał ich przeglądu.

Najpopularniejsze z nich, to: YouTube4, MySpace Video5, Google Video6, Yahoo! Video7

i MSN Video8 (Hitwise Intelligence, 2007). Pięć najpopularniejszych serwisów autor

porównał według kryteriów dobranych z punktu widzenia przydatności w nauczaniu.

Ich porównanie, w kontekście przydatności w edukacji zamieszczono w Tabeli 1.

SERWIS MOŻLIWOŚĆ WYSYŁANIA

FILMÓW

OGRANICZENIA CZASU

/ROZMIARU FILMU

POLSKI INTERFEJS

OBECNOŚĆ REKLAM

OCENIANIE/ KOMENTARZE

OSADZANIE FILMÓW

POZA SERWISEM

UKŁADANIE W WĄTKI

YouTube Tak10 min /1 GB

Tak Tak Tak/Tak Tak Tak

MySpace Wideo

TakNieograniczony

/150 MBTak Tak Tak/Tak Tak Nie

Google Video

Nie(serwis

zamknięty)n.d. Tak Nie Tak/Tak Tak Nie

Yahoo! Video

TakNieograniczony

/150 MBNie Tak Tak/Tak Tak Tak

MSN Video

TakNieograniczony

/100 MBTak Nie Tak/Tak Tak Nie

Tabela 1. Zestawienie funkcjonalności serwisów Web 2.0 umożliwiających publikację materiałów wideo.Źródło: Opracowanie własne.

Analiza Tabeli 1. daje podstawy do stwierdzenia, że serwisem najbardziej przydatnym do

wspomagania wideodydaktyki jest YouTube. Serwis ten posiada także największą bazę

użytkowników, filmów i odwiedzin spośród innych porównywanych w niniejszym

zestawieniu (Vieru, 2009).

YOUTUBE W DYDAKTYCE

YouTube to powstały w lutym 2005 roku serwis przeznaczony do publikowania

w Internecie filmów wideo. Użytkownicy zamieszczają w serwisie filmy wideo, odpowiadają

na nie w analogiczny sposób, tworzą prywatne kanały wideo, prowadzą rankingi popularności

4 http://youtube.com

5 http://vids.myspace.com

6 http://video.google.pl

7 http://video.yahoo.com

8 http://video.msn.com

i komentują zawartość serwisu. YouTube pozwala na grupowanie w dowolny sposób filmów

na prywatnym kanale za pomocą list odtwarzania oraz listy ulubionych filmów. Pozwala

również na subskrybowanie wybranych treści oraz budowanie sieci kontaktów. Serwis jest

skutecznie zabezpieczany przed pojawianiem się materiałów pornograficznych lub

drastycznych. Takie treści są automatycznie blokowane i usuwane. W serwisie istnieje

również podział na filmy ogólnodostępne oraz filmy o ograniczonej dostępności, możliwe do

odtworzenia wyłącznie przez osoby dorosłe. Kwestie bezpieczeństwa nieletnich w YouTube

są wspomagane przez użytkowników portalu. Każdy ma możliwość oznaczania znalezionych

materiałów jako nieodpowiednie. W serwisie pracują również mechanizmy filtrujące, które

automatycznie usuwają niepożądane treści.

Tematyka serwisu nie ogranicza się jedynie do rozrywki. W ciągu pięciu swojej lat

działalności YouTube zyskał sobie uznanie wśród wielu poważanych instytucji. Swoje kanały

na serwisie posiadają np. BBC9, CBS10, Watykan11, Barak Obama12 i Monarchia Brytyjska13.

Szanse na dotarcie do szerokiego spektrum użytkowników zauważyły również podmioty, na

co dzień zajmujące się edukacją. Przykładem instytucji naukowej, która najlepiej poradziła

sobie z wykorzystaniem YouTube do celów dydaktycznych jest Massachusetts Institute of

Technology (MIT), jedna z najbardziej prestiżowych uczelni na świecie. MIT jako pierwsza

instytucja uniwersytecka, wprowadził w życie projekt14, jego celem było zamieszczenie

oficjalnych materiałów edukacyjnych w Internecie, by były dostępne dla wszystkich

i bezpłatnie. Powstało w ten sposób ogromne repozytorium materiałów dydaktycznych.

Jednym z użytych w tym celu mediów jest kanał YouTube. W kanale tym znajduje się

obecnie blisko dziewięćset filmów15 nagranych podczas wykładów. Zapisy wideo zostały

pogrupowane w tematyczne listy odtwarzania, by ułatwić chronologiczne odtworzenie

wszystkich wykładów z danej dziedziny.

Polskim przykładem wykorzystania YouTube'a w edukacji jest videoblog prof. Jerzego

Bralczyka16. Do 9 czerwca 2008 zamieszczano tam wykłady wideo tego językoznawcy

9 http://www.youtube.com/bbc

10 http://www.youtube.com/cbs

11 http://www.youtube.com/vatican

12 http://www.youtube.com/user/BarackObamadotcom

13 http://www.youtube.com/theroyalchannel

14 MIT OpenCourseWare: http://ocw.mit.edu

15 Stan na dzień 4.03.09 to 874 filmy

16 http://bralczyk.blog.polityka.pl/

i popularyzatora poprawnej polszczyzny17. Blog cieszył się dużą popularnością, na co może

wskazywać duża liczba komentarzy pod postami. Wszystkie wykorzystane w videoblogu

filmy zostały opublikowane w YouTube. Stamtąd, dzięki mechanizmom oferowanym przez

serwis, zostały osadzone w treści videobloga.

Warto się zastanowić nad skonkretyzowaniem metod zastosowania YouTube do

wspomagania nauczania z wykorzystaniem teorii inteligencji wielorakich. Zależy to

w znacznym stopniu od kreatywności nauczyciela oraz od preferencji i predyspozycji

uczących się. W Tabeli 2. przedstawiono zestawienie propozycji wykorzystania funkcji

i mechanizmów dostępnych w serwisie do wspomagania różnych aktywności uczniowskich

w kontekście inteligencji wielorakich.

INTELIGENCJA NAUKA I ROZWÓJ POPRZEZPRZYKŁAD ZASTOSOWANIA

YOUTUBE W ROZWOJU INTELIGENCJI

Fizyczno-motorycznadotyk, ruch, działanie w przestrzeni, przetwarzanie wiedzy przez odczucia

zmysłowe

odgrywanie materiału nauczania i publikowanie go na YouTube

Interpersonalnawspółpracę, relacje międzyludzkie,

prowadzenie wywiadów

przeprowadzanie relacji z realizacji projektów edukacyjnych, komentowanie

dokonań innych uczniów za pomocą mechanizmu „odpowiedzi wideo”

Intrapersonalna pracę samodzielną, zgodną z własnym tempem, posiadanie własnej przestrzeń

wokół siebie

zindywidualizowane projekty edukacyjne, kończące się publikacją swoich dokonań na

YouTube

Środowiskowo-przyrodnicza

obserwacja środowiska, przebywanie na dworze

tworzenie i zamieszczanie przyrodniczych filmów dokumentalnych

Logiczno-matematycznakategoryzowanie, klasyfikowanie, wykorzystanie i tworzenie wzorów

tworzenie filmów edukacyjnych ukazujących rozwiązanie problemów

matematycznych

Werbalno-językowa mówienie, słuchanie i widzenie słów prowadzenie tematycznego videobloga

Wizualno-przestrzennawizualizację, marzenia, pracę z

kolorami i obrazami

nauka poprzez oglądanie filmów edukacyjnych na YouTube, techniczne obrabianie filmów zamieszczanych na

serwisie

Muzyczna rytm, melodię, muzykętworzenie na YouTube repozytorium

materiałów dydaktycznych, w którym filmy wspomagane są muzyką

Tabela 2. Propozycje wykorzystania funkcji i mechanizmów dostępnych w YouTube do wspomagania różnych aktywności uczniowskich w kontekście inteligencji wielorakich. Źródło: Opracowanie własne.

Analiza zestawienia zebranego w Tabeli 2. pozwala zauważyć, że YouTube jest

narzędziem oferującym wiele funkcji przydatnych w procesie edukacji. W szczególności

17 Obecnie Jerzy Bralczyk przeniósł swój blog do serwisu MojaGeneracja.pl, który dysponuje wewnętrznym mechanizmem publikacji filmów.

projekty uczniowskie wspomagane multimediami, dobrze wykorzystują inteligencje

wielorakie. Metoda projektu pozwala łączyć w procesie edukacyjnym różne zastosowania

serwisu YouTube. Dzięki temu uczniowie o różnych predyspozycjach i preferencjach mogą

się rozwijać zgodnie z własnymi potrzebami i możliwościami.

WNIOSKI

Na podstawie analizy dostępnych materiałów źródłowych, przykładów zastosowań oraz

doświadczeń na pierwszy plan wysuwają się następujące wnioski:

• Pokolenie cyfrowych tubylców wymaga od nauczyciela stosowania środków

dydaktycznych, wykorzystujących nowe technologie, w szczególności multimedia,

• Serwisy Web 2.0 oferują wiele funkcji przydatnych w procesie edukacji,

• YouTube jest łatwym w obsłudze serwisem, oferującym wiele technicznych

funkcjonalności pozwalających na zarządzanie treścią cyfrowych kontekście

wykorzystania go cyfrowych procesie dydaktyki cyfrowych użyciem teorii

inteligencji wielorakich,

• To, w jaki sposób YouTube zostanie wykorzystany w wideodydaktyce zależy w

znaczącym stopniu od kreatywności nauczyciela.

BIBLIOGRAFIA

1. Internet World Stats: World Internet Usage And Population Statistics, [dostępny:]

http://www.internetworldstats.com/stats.htm [pobrano 6.03.09],

2. O'Reilly, T.: What Is Web 2.0, [dostępny:]

http://www.oreillynet.com/pub/a/oreilly/tim/news/2005/09/30/what-is-web-20.html [pobrano 6.03.09],

3. Hojnacki L., Pokolenie m-learningu - nowe wyzwanie dla szkoły, E-mentor, nr 1/2006, [dostępny:]

http://www.e-mentor.edu.pl/artykul_v2.php?numer=13&id=239 [pobrano: 17.04.09],

4. Prensky M., Digital Natives, Digital Immigrants, [w:] On the Horizon, NCB University Press 2001, tom 9,

nr 5,

5. Chrząszcz A., Hojnacki L., Środowisko uczenia się w społecznym internecie. Pedagogiczne wyzwania dla e-

learningu, [dostępny:] http://www.e-edukacja.net/piata/referaty/sesja_IIIa/19_e-edukacja.pdf [pobrano

13.03.09],

6. Gajewski R., Rapid e-learning w dydaktyce akademickiej, [dostępny:] http://www.e-

edukacja.net/piata/referaty/sesja_IIIb/23_e-edukacja.pdf [pobrano 6.03.09],

7. Gardner H., Frames of Mind: The Theory of Multiple Intelligences, Basic Books, 1983,

8. Alexa.com: Top sites in Poland, [dostępny:] http://www.alexa.com/site/ds/top_sites?

cc=PL&ts_mode=country&lang=none [pobrano 7.03.09],

9. Hitwise Intelligence: Top 10 Video Sites by Market Share of US Visits to Custom Category, [dostępny:]

http://weblogs.hitwise.com/leeann-prescott/062607.html [pobrano 5.03.09],

10. Vieru T., YouTube Dominates Other Video Sites, [dostępny:] http://news.softpedia.com/news/YouTube-

Dominates-Other-Video-Sites-103963.shtml [pobrano 6.03.09].

VIDEODYDACTICS 2.0

YouTube in school

Multimedial social-networking sites are gaining popularity very fast. They become an

important medium. They have a major didactics potential. The author is concentrating on the

most popular video-sharing service, YouTube, as offering free access to the wide range of

functionalities from the learning-educating point of view. Author shows successful attempts of

using YouTube to aid school learning and cases of well-known education institutions that are

using YouTube as a dydactics tool.

Author is analyzing different technical functionalities that are available in YouTube in the

aspect of usefulness in aiding didactics that are based on the theory of multiple intelligences;

he is also giving concrete examples of using YouTube in teaching.