Kl.III Tom, TB, Ti, Ts [temat i punkty wpisać do zeszytu, uzupełnić o podane materiały dodatkowe i treści z podręcznika str. 297-304, podane polecenia wykonać samodzielnie, dla utrwalenia poznanych treści]

Temat :Strefy krajobrazowe Ziemi

W Hiszpanii i Grecji latem zawsze jest zbyt gorąco i sucho. Zimą natomiast pada tam deszcz. A w Polsce letnia pogoda jest trudna do przewidzenia: czasem upał, a czasem chłody i deszcz. Zima bywa u nas zwykle mroźna, ale często zdarzają się odwilże i błoto. Dowiedz się, dlaczego tak się dzieje.

Masz wiedzieć jakie czynniki wpływają na ukształtowanie oceanów i powierzchni lądów; jakie wyróżniamy kontynenty i oceany i jak są rozmieszczone; że oprócz kontynentów lądami są też wyspy i ich archipelagi.

Nauczysz się tłumaczyć związek między klimatem a szerokością geograficzną; wymieniać czynniki wpływające na klimat; wymieniać strefy klimatyczne Ziemi; omawiać znaczenie czynników klimatycznych dla życia roślin, zwierząt

i ludzi.

1. Co to są strefy klimatyczne?[definicję i nazwy stref wpisz do zeszytu]

Pogoda to stan atmosfery w krótkich odstępach czasu. Klimat to wszystkie zjawiska pogodowe w długim czasie. Przy określeniu warunków klimatycznych trzeba brać pod uwagę informacje dotyczące wielu czynników pogodowych badanych przez wiele lat.Czynniki wpływające na klimat to temperatura, różnice między najniższą i najwyższą temperaturą, opady, wiatr, nasłonecznienie czy ciśnienie. Na klimat mogą też wpływać prądy morskie, odległość od brzegów mórz, ukształtowanie terenu (np. w górach im wyżej, tym jest zimniej).Biorąc pod uwagę roczny przebieg temperatury powietrza oraz jej rozkład w czasie, a także wielkość i rodzaj opadów, wyznaczono 5 stref klimatycznych. Są one ułożone na obu półkulach, symetrycznie względem równika. Strefy te układają się na powierzchni Ziemi w pasy o przebiegu równoleżnikowym. Wiąże się to z kształtem Ziemi i faktem, że w pobliżu równika Słońce świeci najdłużej i najmocniej. Im dalej od równika, tym mniej dociera do Ziemi światła i ciepła słonecznego. Szerokość geograficzna jest więc czynnikiem decydującym o klimacie.

Pozostałe czynniki, jak rozmieszczenie lądów, prądy morskie, odległość od morza, mają wpływ na przesunięcia granic stref klimatycznych i na odmiany klimatu w każdej ze stref. Warto pamiętać, że najcieplejszym miesiącem na półkuli północnej jest lipiec, a na półkuli południowej styczeń. Najzimniej jest w styczniu na półkuli północnej, a na południowej – w lipcu.

Mapa świata przedstawiająca strefy klimatyczne i typy klimatu

Strefy klimatyczne na ZiemiStrefy Temperatura powietrza Opady

Równikowa przez cały rok powyżej +20°C; małe dobowe i roczne wahania temperatury

wysokie, niemal codziennie przez cały rok

Zwrotnikoweśrednie roczne temperatury powyżej 20°C; bardzo duże dobowe zmiany temperatury

małe lub bardzo małe opady deszczu, wyłącznie w miesiącach letnich

Podzwrotnikowe

zimy ciepłe i krótkie, temperatura powyżej 0°C (tylko we wnętrzu kontynentów niewielkie mrozy), lato gorące

suche lata, deszczowe zimy, w górachi w głębi kontynentów zimą możliwe opady śniegu

Strefy klimatyczne na ZiemiStrefy Temperatura powietrza Opady

Umiarkowane

zimą mrozy w głębi kontynentów, cieplej na wybrzeżach; latem między +10 a +25°C na wybrzeżach i nawet do +35°C w głębi lądu

przez cały rok, najwyższe latem; zimą na wybrzeżach głównie opady deszczu, a w głębi kontynentów śniegu

Okołobiegunowe

niskie temperatury przez cały rok, bardzo długa i mroźna zima miejscami z temperaturą nawet poniżej -50°C; w miesiącach letnich na obrzeżach strefy możliwy wzrost temperatury do +10°C

niewielkie, głównie śniegu; opady deszczu możliwe latem, ale tylko na obrzeżach stref przy dodatniej temperaturze

CiekawostkaWierzchołki wysokich gór leżących w strefie równikowej mają inny klimat i możliwe jest tam nawet występowanie lodowców. Przykładem jest wulkaniczna góra Kilimandżaro leżąca w równikowej części Afryki. Warunki panujące w coraz wyższych piętrach roślinności gór są podobne, tak jak w coraz bardziej oddalonych od równika strefach klimatycznych. Dzieje się tak, gdyż temperatura powietrza spada wraz z wysokością.

Krajobraz astrefowyWysokość góry Kilimandżaro może powodować, że pomimo położenia blisko równika na jej szczycie tworzą się lodowce

Ważne!Klimat na kuli ziemskiej jest bardzo zróżnicowany w zależności od odległości od morza. W związku z tym istnieje wiele odmian każdego z klimatów. W poszczególnych strefach występują na przykład klimat morski, kontynentalny itp.

Polecenie 1Sprawdź w Internecie lub innych źródłach, jak wyglądają krajobrazy w poszczególnych strefach klimatycznych.

2. Jakie warunki panują w różnych strefach klimatycznych?Strefy klimatyczne różnią się od siebie bardzo mocno pod względem cech wpływających na życie roślin, zwierząt i ludzi. W niektórych strefach klimatycznych przeważają warunki korzystne, a w innych niekorzystne. Te same warunki klimatyczne mogą być jednak korzystne dla jednej grupy organizmów, a jednocześnie niesprzyjające dla innych.

Warunki życia roślin, zwierząt i ludzi w strefach klimatycznych

Strefa klimatyczna

Warunki życia roślin

Warunki życia zwierząt

Warunki dla życia i działalności człowieka

równikowa

wysoka temperaturai codzienne opady umożliwiają nieustanny wzrost, kwitnieniei owocowanie wielkiej liczbie roślin

bardzo dobre warunki dla wielu zwierząt

dobre warunki, choć czasem zbyt gorąco i zbyt wilgotno; możliwa uprawa wielu gatunków roślin

zwrotnikowe

w obszarach skrajnie suchych (pustynie) praktycznie brak roślin

w obszarach pustynnych trudne warunki życia, ale są zwierzęta szczególnie dobrze przystosowane do długotrwałego braku wody

warunki bardzo trudne dla ludzi; duża dobowa amplituda temperatury i długotrwały brak opadów często utrudnia albo wręcz uniemożliwia działalność

podzwrotnikowe

dobre warunki dla roślin odpornych na okresy gorące i wytrzymujących kilkumiesięczny

bardzo dobre warunki dla większości zwierząt

najkorzystniejsze warunki dla życia i wszelkich form działalności człowieka; w tej

Warunki życia roślin, zwierząt i ludzi w strefach klimatycznych

Strefa klimatyczna

Warunki życia roślin

Warunki życia zwierząt

Warunki dla życia i działalności człowieka

brak opadówstrefie rozwijały się pierwsze cywilizacje ludzkie

umiarkowane

dobre warunki dla roślin przystosowanych do okresów zimna i mrozów

dobre warunki dla wielu zwierząt, odpowiednio przystosowanych do zimy; ; zimą część gatunków wędruje w cieplejsze rejony lub zapada w sen zimowy

dobre lub przeciętne przez większą część roku; istnienie czterech pór roku wymusza cykliczną działalność rolniczą

okołobiegunowe

bardzo złe warunki dla roślin; większość powierzchni to pustynia lodowa; roślinność porasta niewielkie obszary

skrajnie trudne warunki dla zwierząt; występują nieliczniei zwykle blisko wybrzeży

bardzo złe warunki do życiai działalności; życie w tej strefie jest możliwe tylko dzięki zapasom żywności i opału przywiezionym z zewnątrz

Krajobraz strefy równikowej

Krajobraz strefy zwrotnikowej

Krajobraz strefy podzwrotnikowej

Krajobraz strefy umiarkowanej

Krajobraz strefy okołobiegunowej

CiekawostkaDawniej człowiek był zależny od warunków klimatycznych. Stopniowo jednak ludzie nauczyli się wytwarzać ubrania, budować domy i stosować ogrzewanie albo klimatyzację. Dzięki temu jesteśmy obecnie jednym z nielicznych gatunków zasiedlających wszystkie strefy klimatyczne – nawet w najbardziej skrajnych warunkach. Inne gatunki o podobnie szerokim obszarze występowania (np. szczury) są związane z ludźmi.Ważne!Nie można jednoznacznie i kategorycznie wskazać, które cechy klimatu są korzystne. Na przykład silne mrozy w strefie umiarkowanej mogą wydawać się niekorzystne. W rzeczywistości wywołują one śmierć wielu owadów uważanych przez ludzi za szkodniki. Zbyt wczesne nadejście wiosny może na przykład zaburzyć rozwój niektórych roślin.

Podsumowanie Zasadnicze znaczenie dla klimatu ma szerokość geograficzna. Na podstawie średnich temperatur powietrza w ciągu roku i sum

opadów miesięcznych wyznaczono pięć stref klimatycznych: równikową, zwrotnikową, podzwrotnikową, umiarkowaną i okołobiegunową.

Strefy klimatyczne mają przebieg zbliżony do równoleżnikowego.

Polecenie 2.1Na podstawie dostępnych źródeł porównaj zasięg stref klimatycznych i krajobrazowych. Porównując swą wiedzę z wiadomościami z lekcji historii, dowiedz się, gdzie znajdowały się najwyżej rozwinięte cywilizacje.