wartości toniczne vs fazowe

toniczna – względnie wolnozmienna wartość zmiennejfazowa – krótkotrwała zmiana, zazwyczaj efekt działania czynnika exp

zmiany fazowe widoczne są na tle poziomu tonicznego

zasada wartości początkowej [LIV] (Wilder 1967)- reakcja zależy od poziomu bazowego

faktycznie tylko niektóre zmienne wykazują reakcje zgodne z LIV

równowaga autonomiczna Ȃ

- osoby z zaburzeniami nerwicowo-lekowymi – SNS (Wenger 1948)- pacjencji z wrzodami – SNS (Wenger 1962)- poziom lęku przed wystąpieniem – SNS (Smith 1965)

analiza zachowania w kontekscie celu i intensywności- aktywacja (Duffy, Hebb, Lindsley, Malmo)

charakterystyka zachowania:- cel- intensywność

directional fractionation (Lacey 1959)

specyfika sytuacyjna wzorców parametrów fizjologicznych

aktywacja:- autonomiczna- behavioralna- korowa

aktywacja vs arousal

wg niektórych autorów (por. Barry) odnosi się odpowiednio do charakterystyki tonicznej i fazowej

układ vegetatywny / autonomiczny (ANS)

S-ANS

Ach / NA[Ach / Ach]

P-ANS

Ach / Ach

układ vegetatywny / autonomiczny (ANS)

• rozszerzanie (S) lub zwężanie (P) źrenicy;• pobudzanie ślinianek do wydzielania śliny (P) lub ich hamowanie (S);• przyśpieszanie (S) lub hamowanie (P) czynności serca;• rozkurczanie (S) lub zwężanie (P) oskrzeli;• zwężanie naczyń krwionośnych powodujące wzrost ciśnienia tętniczego

krwi (S) / rozszerzanie naczyń krwionośnych powodujące spadek ciśnienia tętniczego krwi (P);

• wzrost (S) / spadek (P) tętna• pobudzenie gruczołów nadnerczowych do wydzielania (S);• nasilenie skurczów przewodu pokarmowego (P);• rozszerzanie (P)/ kurczenie (S) pęcherza moczowego.• pobudzenie sexualne (P) / orgazm (S)

teorie emocji:

James-Lange

Canon-Bard

Schachter–Singer

teoria Jamesa-Langego

doświadczenie emocji: świadomość reakcji fizjologicznych na bodziec (mocno bijące serce, pocenie się, fale gorąca)

Fear(emotion)

Poundingheart

(arousal)

Sight of oncoming

car(perception of

stimulus)

teoria Canon-Bard

emocjonalny bodziec jednocześnie wywołujea) reakcję fizjologicznąb) subiektywne doświadczenie emocjonalne

Sight of oncoming

car(perception of

stimulus)

Poundingheart

(arousal)

Fear(emotion)

Schachtera teoria emocji

do doswiadczenia emocji niezbędne jest- fizjologiczne pobudzenie- kognitywna jego interpretacja

Poundingheart

(arousal)

Fear(emotion=labeled arousal)

Cognitivelabel

“I’m afraid”

Sight of oncoming

car(perception of

stimulus)

neuronalne korelaty emocji:

- podejście lokalizacjonistyczne / dyskretne emocje

(radość, strach, złość, wstręt, zaskoczenie…)

niewielka liczba odrębnych emocji biologicznie zdeteminowane I każda emocja posiada specyficzne (i dedykowane) obszary w mózgu, odpowiedzialne za jej ekspresję, odczuwanie i percepcję

- podejscie konstrukcjonistyczne / wymiary emocjonalne (Barret, Lyndquist)

“core affect” (Russel) - neuropsychologiczny stan, który mozemy odczuwać na dwóch wymiarach: przyjemność oraz aktywacja

konkretne emocje to interpretacja (“labels”)

Preliminary Process Theory; Barry, 1996

funkcjonalne systemy sterujące gruczołami ekrynowymi:

- energetyczna aktywacja, - termoregulacja,- lokomocja,- emocje.

funkcja emocjonalna:przede wszystkim powierzchnia dłoni i stóp

kontrola:- ARAS (Afferent Reticular Activating System)

-> energetyczna aktywacja- hypothalamus -> termoregulacja- k. motoryczna -> lokomocja- VMPFC, ukł limbiczny, zakręt obręczy, -> emocje- hamujaca rola kory PFC

pomiar endogenny vs pomiar egzogenny

jednostki pomiaru EDA

konduktancja – μS (μmho)rezystancja - ohm

OR (orienting response)

• nowe• o dużej intensywności• znaczące• wyróżniające się (np. kolor)• zasakujące• niespójne, konfliktowe• brakujące

mechanizm porównywania bodźca z reprezentacją pamięciową

zmiany toniczne vs zmiany fazowe

- SCL (skin conductance level)- SCR (skin conductance response)- SPL (skin potential level)- SPR (skin potential reposnse)

reakcje spontaniczne

zmienne pomiarowe:

• średni poziom konduktancji (SCL) w danym okresie• amplituda SCR• liczba fazowych zmian w okresie czasu (SCR)• latencja SCR• half-recovery time (spadek do 50% wartości SCR od momentu piku)

ogólny toniczny poziom pobudzenia a EDA:

• muzyka (Ziny 1963)• sceny przemocy z komentarzem (Geen 1973)• erotyczne treści (Hamrick 1974)

RT / vigilance • Zależność SCL/performance:

krzywa U (Freeman, 1940); krzywa / (Andreassi 1966)• spadek SCL wraz ze spadkiem czujności – detekcja sygnałów (Eason

1965)

• większa labilność -> dłużej utrzymywana czujność (Surwillo et al. 1965)• większa amplituda SCR przy detekcji sygnałów – mniejsze

prawdopodobieństwo popełnienia błędu (Krupski et al. 1971)• wolniejsza habituacja SCR na sygnały – lepszy poziom wykonania

(Vossel et al. 1984)

uczenie się a poziom EDA:

● większe zaangażowanie -> wyższy SCL● wyższy SCL -> lepsze odpamiętanie● b. trudny materiał -> spadek SCL – rezygnacja (Andreassi 1966)

● większe SCR na bodźce będące materiałem do uczenia – lepsze zapamiętywanie (Andreassi 1966)słowa emocjonalne / nieemocjonalne – wyższe reakcja fazowe SCR skorelowane z lepszym odpamiętaniem (Maltzman et al. 1966)

EDA i pobudzenie emocjonalne:

• w wielu przypadkach mozliwy brak specyfiki valencji

• rola zmiennych kognitywnych:scena walki, 3 warunki: agresja, zemsta, aranżowana scena (Geen 1973). w przypadku komentarza podkreślającego fikcję mniejsza liczba SCR

• obrazki erotyczne - amplituda SCR skorelowana z atrakcyjnością zmierzoną kwestionariuszem wśród badanych (Hamrick 1974)

• supresja expresji emocjonalnej twarzy powoduje zmniejszenie intensywności reakcji EDA (Lanzetta, 1976)

• możliwość wykorzystania SCR w procedurach desensytyzacji jako wskaźnik pobudzenia / wygaszenia reakcji

parametry EDA mogą byc użyte do określania emocjonalnej wartości bodźca

motywacja

szybkość połowiczna zaniku SCR może mieć związek z poziomem motywacji

● szybszy spadek dla orientacji zadaniowej (Edelberg 1972, Waid 1974)w innych experymentach poddawano te związki w wątpliwość

percepcja / rozpoznawanie twarzy

● SCR większe dla twarzy znajomych (Tranel et al. 1985)● również u osób dotkniętych prozopagnozją (Tranel & Damasio 1985)

przedświadome przetwarzanie emocjonalne

● warunkowanie SCR można uzyskać przy bodźcach subliminalnych (bez udziału świadomości; Schell 1991)

● Ohman 1998 – warunkowanie subliminalne tylko dla potencjalnie fobicznych bodźców – marker pobudzenia systemu nieświadomego, który alarmuje system świadmomy do skanowania otoczenia pod kątem potencjalnych zagrożeń.

EDA a psychopatia

● obnizona wrazliwość na bodźce awersyjne● zmniejszona efektywność warunkowania awersyjnego●

● mniejsze reakcje SCR na nieoczekiwane bodźce negatywne bezwarunkowe● mniejsze reakcje SCR na bodźce negatywne warunkowe● słabsze reakcje antycypacyjne

(Hare 1978)

LD / GKT / CQT

lie detection / guilty knowledge test / control question test

● pytania irellevantne – wyznaczanie poziomu bazowego● pytania porównanwcze - luźno zwiazane z tematem – uzyskanie

odpowiedzi poprawnych i fałszywych● pytania relevantne

UKŁADSERCOWO-NACZYNIOWY

2 obiegi:- mały (płucny);- duży (obwodowy).4 zastawki

z tkanek do płuc

(tetnica płucna)

do tkanek(aorta) z płuc

(żyły płucne)

UKŁADSERCOWO-NACZYNIOWY

Cykl pracy serca (cardiac cycle)

● pauza (ok. połowy cyklu)mięśnie komór i przedsionków rozkurczone,krew napływa do serca z żył głównych oraz żył płucnych. zastawki półksiężycowate zamknięte.

● diastole (ok. 0.1 sekundy)następuje wypełnienie komór poprzez skurcz przedsionków.

● systole (ok. 0.3 s)skurcz komór i wyrzut do aorty i tętnicy płucnej przez otwarte zastawki półksiężycowate

SERCE

układ bodźcowo-przewodzący

grupa komórek serca, wytwarzająca rytmiczne impulsy elektryczne wywołujących skurcz serca. zapewnia własciwą sekwencję i rytm – automatyzm serca

● węzeł zatokowo-przedsionkowy (120Hz),● szlaki międzywęzłowe (pęczki): przedni (pęczek Bachmana i gałąź

zstępująca), środkowy (pęczek Wenckebacha), tylny (pęczek Thorela),● węzeł przedsionkowo-komorowy,● pęczek przedsionkowo-komorowy,● rozpoczynające się w obrębie komór odnogi pęczka Hisa: prawa i lewa

(dzieląca się w obrębie lewej komory na wiązki przednią i tylną),● obie odnogi przechodzą pod wsierdziem w komórki sercowe przewodzące

– włókna Purkiniego

● nerw błędny (vagus, X) – parasympatyczny – hamujący wpływ na u.b.p.

SERCE

regulacja serca

● nerw błędny (vagus, X) – parasympatyczny – hamujący wpływ na u.b.p.toniczne pobudzanie mięśnia sercowegoACh – szybki metabolizm

● układ sympatyczny – czasowe pobudzanie sercaNA – wolny metabolizm

● baroreceptory – hamowanie HR

● chemoreceptory (O2, CO

2, pH) – pobudzanie HR, TPR

● wydzielanie hormonów (nadnercza - adrenalina, tarczyca)

odruch ortostatyczny (chwilowego niedokrwienia mózgu – wywołane zazwyczaj nagłym przyjęciem stojącej postawy)

SERCE

ECG – elektrokardiogram

komplex QRS

depolaryzacja lewej i prawej komory serca

UKŁADSERCOWO-NACZYNIOWY

parametry:

HR – heart rate – tętnoHRV – heart rate variability

SYS – tętnicze ciśnienie systoloczne (skurczowe)DIA – tętnicze ciśnienie diastoliczne (rozkurczowe) pomiar na ramieniu – tętnica w ramieniu (np. 120/70 mmHg)[norma: 90-119 / 60-79 mmHg]

SV - stroke volume – objętość krwi w 1 skurczu

CO – cardiac output – objętość minutowaCO = HR x SV [l/min]spoczynkowo rzedu 5l/min, max rzedu 25l/min

TPR – total peripherial resistance (całkowity obwodowy opór naczyniowy)

UKŁADSERCOWO-NACZYNIOWY

reakcja orientacyjna:● fazowy spadek HR (ECR1)● brak habituacji

reakcja obronna:(dla intensywnych, nagłych, potencjalnie zagrażających bodźców):● fazowy wzrost HR

uwaga:

● spadek fazowy HR przed sygnalizowaną reakcją (Lacey 1969)● brak ww efektu zmienności dla RT bez sygnalizacji (Nowlin 1970)

● większy toniczny HR przy złożonych czynnościach motorycznych niewytrenowanych, spadek po nabraniu biegłości (Okhubo 1972)

● uczenie / rozwiązywanie zadań – wzrost proporcjonalny do trudności zadania, ale zadania zbyt trudne – spadek HR – rezygnacja (Andreassi)

UKŁAD SERCOWO-NACZYNIOWY

Lacey & Lacey

● przyjmowanie stymulacji – fazowy spadek HR – wzrost uwagisłaba korelacja miedzy spadkiem fazowym HR a spadkiem RT

hipoteza o funkcjonalnym znaczeniu spadku tentna dla sprawności reakcji sensomotorycznych

zakwestiowanan przez Obrist - zmniejszenie aktywności motorycznej jako przyczyna

● odrzucanie stymulacji – zadania mentalne

UKŁAD SERCOWO-NACZYNIOWY

pobudzenie emocjonalne

wymagające zadania mogą powodować wzrost wykraczający poza realne potrzeby metaboliczne (Blix 1974) interpretacja -> komponent emocjonalny / stress

wzrost toniczny HR w sytuacjach pobudzenia emocjonalnego

większa zmiana HR dla strachu niż złości (Ax 1953)większe zmiany dla złości, strachu i smutku niż pozytywnych + wstrętu (Ekman 1983)

frustacja wzrost SYS i DIA (Gentry 1970)

sytuacje lękowe – większy wzrost BP u osób z dużym poziomem lęku

rozmowa z osobą o wyższym statusie niż z równym– wzrost BP (Long 1982)

HR

pobudzenie emocjonalne

ale:

przed oczekiwanym bodźcem awersyjnym obserwuje się czasem fazowy spadek HR

frustracja – znaczący wzrost HR w bardzo sfrustrowanej grupie, która mogła się zrewanżować w fazie rewanżu (Rule 1971)

HR

motywacja:

wzrost tonicznego HR podczas wykonywania zadań w warunkach nagrody pieniężnej (Fowles 1983)

sytuacja zadaniowa:

w sytuacjach aktywnego radzenia sobie z sytuacjami stresowymi (active coping) wzrost HR i BP w porównaniu do pasywnego zachowania (Obirst 1978). efekt potwierdzono w sytuacjach społecznych i poza nimi.

społeczne wsparcie (realne lub postrzegane) zmniejsza toniczny poziom HR podczas sytuacji wymagających, stresowych

UKŁAD SERCOWO-NACZYNIOWY

Sympathomedullary Pathway (SAM) axis

symp ANS + adrenal medulla (rdzeń nadnerczy)

fight or flight

the hypothalamic, pituitary, adrenal (HPA) axis

Adaptacyjny, przedłużony komponent reakcji stresowej- w tym przypadku reakcja może trwac kilka h(metabolizm, poziom cukru)

UKŁAD SERCOWO-NACZYNIOWY

challenge vs threat (Blascovich, Roets)

1. challenge

SAM axis (sympathetic-adrenomedullary – S-ANS+rdzeń nadnercza)- wzrost aktywacji S-ANS -> wzrost HR/CO- wydzielanie Adr – rozszerzenie naczyń krwionośnych w mięśniach

-> spadek TPR- oba efekty znoszą się – BP (blood pressure) pozostaje na niezmienionym poziomie

2. threat

SAM + PAC (pituitary-adrenal-cortical – przysadka-kora nadnerczy-kora)- PAC hamuje wydzielenie Adr przez nadnercza- następuje wzrost aktywności serca bez towarzyszącego spadku TPR-> wzrost BP (blood pressure)

reaktywność sercowo-naczyniowa

cardiovascular reactivity

wielkość reakcji w stosunku do poziomu bazowego w odpowiedzi m.in. na stresory

potencjalna podatność na choroby krążenia

relatywnie stała cecha (Sherwood 1992)

typ A - niecierpliwość, wzpółzawodnictwo, wrogość, agresjatyp B – spokojny, zrelaksowany (Friedman 1974)

UKŁAD SERCOWO-NACZYNIOWY

HRV (Heart Rate variability)- zmiana interwału beat-to-beat

zwiększenie aktywności S-ANS i zmniejszenie aktywności PS-ANS wiąże się ze spadkiem HRV.

analiza w domenie:- częstotliwości np. SD interwałów

- czasuinterwały beat-to-beat traktowane jako sygnałvery low frequency (VLF) 0.0033-0.04 Hz;low frequency (LF) 0.04-0.15 Hz; high frequency (HF) 0.15-0.4 Hz

UKŁAD SERCOWO-NACZYNIOWY

HF HRV (0.15-0.4 Hz) spada w:- zadaniach z silną presją czasu (prawd. w związu z wytężoną uwagą i inhibicją motoryczną)- emocjonalnie wyczerpujących- w stanie lęku

HF HRV obniżony i LF HRV podniesiony u osób z PTSDsłaba reaktywność HRV w warunkach przypominania traumatycznych wspomnień

generalny spadek HRV u osób ruminujących

Reakcje fazowe sercaECR1

wszystkie bodźce, brak habituacji

(Kaiser 1999)

Reakcje fazowe sercaECR2

znaczące bodźce

(Kaiser 1999)