WARMIŃSKO-MAZURSKA AGENCJA ENERGETYCZNA SP. Z O. O.

WMAE Sp. z o.o. WARMIŃSKO–MAZURSKA

AGENCJA ENERGETYCZNA Sp. z o.o.

KONCEPCJA ROZWOJU OZE

W WOJEWÓDZTWIE WARMIŃSKO–MAZURSKIM

DO 2020 ROKU

Olsztyn, 2013

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską

(w ramach Programu Inteligentna Energia–Europa)

Opracowania sfinansowano ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska

i Gospodarki Wodnej w Olsztynie oraz Samorządu Województwa Warmińsko-Mazurskiego.

Zespół redakcyjny:

Andrzej Koniecko

Marta Cygan

Ewa Cieślińska

Łukasz Przybylski

Konsultacje

Komitet Programowy WMAE Sp. z o.o. w składzie:

prof. dr hab. inż. Janusz Piechocki

dr hab. Mariusz Stolarski, prof. UWM

Jan Leonowicz

Jarosław Barczuk

Jerzy Mićko

Olsztyn, grudzień 2013

Jeremy Rifkin

Trzecia rewolucja przemysłowa

„ … trzecia rewolucja przemysłowa niesie ze sobą znacznie więcej niż

tylko zmianę reżimu energetycznego. Nowy system, który wyłania się

z harmonii pomiędzy pięcioma filarami infrastrukturalnymi, pociąga za

sobą także zupełnie nowe modele biznesowe. Elitaryzm paliw kopalnych

stanowiący podstawę pierwszej i drugiej rewolucji przemysłowej sprzyjał

ekonomii skali i powstawaniu gigantycznych scentralizowanych

przedsiębiorstw na każdym etapie łańcucha dostaw, zorganizowanych

według ścisłej hierarchii i konkurujących ze sobą na rynkach

nastawionych na ostrą rywalizację. Tymczasem powszechnie dostępne

rodzaje energii odnawialnych umożliwiają powstawanie tysięcy

rozproszonych firm i partnerskich relacji biznesowych działających

w ramach zbiorowych sieci, które funkcjonują bardziej jak ekosystemy

niż rynki ekonomiczne … odnawialna energia trzeciej rewolucji

przemysłowej występuje w obfitości, jest dostępna wszędzie, może być

z łatwością współdzielona, chociaż wymaga wspólnego zarządzania

ekosystemem Ziemi, w mniejszym stopniu grozi wybuchem wrogości

i wojen o dostęp do niej oraz stwarza szansę na globalną współpracę.”

Opinia

dotycząca Koncepcji rozwoju Odnawialnych Źródeł Energii

w województwie warmińsko-mazurskim do 2020 roku.

Komitet Programowy Warmińsko-Mazurskiej Agencji Energetycznej Sp. z o. o.

w Olsztynie w składzie:

Janusz Piechocki

Mariusz Stolarski

Jan Leonowicz

Jarosław Barczuk

Jerzy Mićko

po szczegółowym zapoznaniu się z „Koncepcją rozwoju OZE w województwie

warmińsko-mazurskim do 2020 roku” opracowanym przez zespół redakcyjny

w składzie:

Andrzej Koniecko

Marta Cygan

Ewa Cieślińska

Łukasz Przybylski

przedstawia w tym względzie następującą opinię.

Opracowanie będące przedmiotem niniejszej opinii zostało wykonane przez autorów

wchodzących w skład zespołu redakcyjnego w sposób profesjonalny, zgodny z przyjętymi

w tym zakresie wymaganiami dotyczącymi rozwoju odnawialnych źródeł energii na terenie

województwa warmińsko-mazurskiego w okresie od 2013 do 2020 roku na podstawie

dotychczasowego ich rozwoju, warunków geograficznych i środowiskowych oraz na

podstawie uwarunkowań wynikających z obowiązujących w tym zakresie uregulowań

prawnych. W ramach wykonanego opracowania przeprowadzona została szczegółowa analiza

SWOT w odniesieniu do wszystkich źródeł energii odnawialnej występujących na terenie

województwa warmińsko-mazurskiego czyli energii promieniowania słonecznego, energii

wiatru, energii wodnej, energii pozyskiwanej z biomasy oraz energii geotermalnej.

Wyznaczono potencjalne wartości energii możliwej do uzyskania z każdego z tych źródeł

oraz rzeczywiste wartości energii przewidywane do pozyskania w oparciu o opracowaną

koncepcję rozwoju. Wyznaczono wynikający stąd bilans energetyczny na rok 2020 oraz cele

rozwoju OZE w województwie warmińsko-mazurskim do 2020 roku.

Opracowanie to jest doskonałym materiałem do planowania działań w obrębie

województwa warmińsko-mazurskiego zmierzających do pozyskiwania energii ze źródeł

odnawialnych i wykorzystywania jej na pokrycie lokalnych potrzeb w tym zakresie.

Naszą uwagę zwrócił jednak fakt zbyt małego naszym zdaniem zainteresowania się

autorów komitetu redakcyjnego niniejszego opracowania zagadnieniami związanymi

z wykorzystaniem dużej energetyki wiatrowej. Jak wynika z literatury oraz

przeprowadzonych w tym zakresie badań, na terenie województwa warmińsko-mazurskiego

występują dobre, a miejscami nawet bardzo dobre warunki wiatrowe, co stanowi podstawę do

ich wykorzystania na cele energetyki wiatrowej. Świadczyć o tym może dotychczasowy

intensywny rozwój tej formy wykorzystania odnawialnego źródła energii jakim jest wiatr.

Tym bardziej dziwi trochę fakt zbyt słabego zainteresowania tym problemem ze strony

komitetu redakcyjnego autorów opracowania.

Uważamy, że konieczne byłoby ten element opracowania jeszcze raz rozpatrzyć

i nadać mu odpowiednią rangę, wynikającą z wagi tego problemu.

Spis treści

Wstęp ........................................................................................................................................ 11

1. Ogólna charakterystyka energetyczna regionu ................................................................. 13

2. Uwarunkowania prawne .................................................................................................... 16

2.1. Dokumenty Unii Europejskiej ...........................................................................................16

2.2. Dokumenty na poziomie krajowym...................................................................................21

2.3. Dokumenty na poziomie regionalnym ...............................................................................26

3. Analiza SWOT rozwoju odnawialnych źródeł energii ..................................................... 28

3.1. Analiza SWOT rozwoju OZE na terenie województwa warmińsko–mazurskiego ...........28

3.2. Analiza SWOT energii promieniowania słonecznego .......................................................30

3.3. Analiza SWOT energii wiatru ...........................................................................................30

3.4. Analiza SWOT energii wodnej ..........................................................................................31

3.5. Analiza SWOT energii pozyskanej z biomasy ..................................................................32

3.6. Analiza SWOT energii geotermalnej .................................................................................33

4. Energia słoneczna .............................................................................................................. 34

5. Energia wiatru ................................................................................................................... 39

6. Energia wody .................................................................................................................... 46

7. Energia pozyskiwana z biomasy ....................................................................................... 51

7.1. Potencjał energetyczny słomy ...........................................................................................53

7.2. Biogazownie rolnicze ........................................................................................................54

7.3. Energia z odpadów komunalnych ......................................................................................56

8. Energia geotermalna .......................................................................................................... 57

8.1. Pompy ciepła (geotermia płytka – niskotemperaturowa) ..................................................59

9. Przewidywana produkcja energii z OZE w 2020 r. .......................................................... 63

10. Mechanizmy finansowania ................................................................................................ 64

11. Bilans energetyczny w 2020 roku ..................................................................................... 68

12. Cele Koncepcji rozwoju OZE w województwie warmińsko–mazurskim do 2020 roku . 72

Podsumowanie ......................................................................................................................... 73

Spis literatury ........................................................................................................................... 75

Skróty ....................................................................................................................................... 77

11

Wstęp

Polityka energetyczna państwa to jedno z ważniejszych działań, realizowanych

przez władze krajowe. Bezpieczeństwo energetyczne gwarantuje odpowiedni rozwój

wszystkich pozostałych dziedzin gospodarki, dlatego też tak wiele uwagi przywiązuje

się do wszelkich decyzji związanych z zaopatrzeniem kraju w surowce energetyczne.

Kierunki polityki energetycznej oraz okoliczności w jakich jest ona prowadzona

wytyczają strategie na poziomie unijnym (dyrektywy, pakiet energetyczno-

klimatyczny), jak i ustawodawstwo krajowe. Wszystkie dokumenty zarówno te

centralne, regionalne jak i lokalne muszą być ze sobą spójne. Zgodnie z przyjętym

przez Unię Europejską pakietem energetyczno-klimatycznym „3x20", będącym

podstawą europejskiej polityki energetycznej do roku 2020, należy określić zakres

działań zapewniających bezpieczeństwo energetyczne każdego województwa.

Niezbędnym jest pokrycie potrzeb energetycznych wynikających z bilansu

energetycznego przy uwzględnieniu możliwości wykorzystania lokalnych nośników

energetycznych, a przede wszystkim przy wykorzystaniu odnawialnych źródeł energii

i racjonalizacji zużycia konwencjonalnych źródeł energii.

Podstawowym dokumentem dotyczącym regionalnej polityki energetycznej

Województwa Warmińsko-Mazurskiego był „Program Ekoenergetyczny

Województwa Warmińsko - Mazurskiego na lata 2005–2010”. W związku

z dezaktualizacją poprzedniego programu, Warmińsko-Mazurska Agencja

Energetyczna Sp. z o.o. przygotowała „Koncepcję rozwoju OZE w Województwie

Warmińsko-Mazurskim do 2020 roku”. Posiadanie aktualnej analizy dotyczącej

rozwoju OZE w regionie jest bardzo ważne, wnioski zapisane w Koncepcji powinny

posłużyć do wyznaczenia kierunków polityki regionalnej w zakresie OZE, ujętej

w Strategii rozwoju społeczno-gospodarczego województwa warmińsko-mazurskiego

do roku 2025. Takie działanie jest istotne, ze względu na przyszłą perspektywę

finansową UE, która zakłada, że pieniądze na projekty i rozwój zostaną przyznane

tylko tym regionom, które mają wprowadzone do swoich strategii rozwoju społeczno-

gospodarczego polityki sektorowe, co oznacza, że mają jasno wyznaczone kierunki

działań w poszczególnych obszarach interwencji. Kierując się tą logiką samorządy,

12

które nie będą posiadały aktualnych i odpowiednich programów realizacji polityki

energetycznej znacząco ograniczą sobie możliwości pozyskania zewnętrznego

dofinansowania na regionalne inwestycje związane z energetyką i ochroną środowiska.

Biorąc pod uwagę fakt, że na Warmii i Mazurach produkujemy niespełna 10%

energii, pozostałą ilość pokrywamy energią produkowaną „na zewnątrz”, tym samym

napędzamy gospodarkę innych regionów. Dlatego też jednym z głównych celów

rozwoju energetyki w regionie, oprócz wzrostu efektywności energetycznej oraz

rozbudowy i modernizacji infrastruktury energetycznej, powinno być zwiększenie

produkcji energii elektrycznej i ciepła ze źródeł odnawialnych.

Powstanie Koncepcji rozwoju OZE w województwie warmińsko-mazurskim do

2020 roku ma na celu wskazanie kierunków rozwoju energetyki

w regionie oraz wybór najbardziej korzystnych sposobów wytwarzania energii

zgodnych z ideą zrównoważonego rozwoju. Badanie potencjału energetycznego

województwa oraz określenie potrzeb i możliwości ich zaspokojenia jest ściśle

zharmonizowane z założeniami polityki energetycznej regionu oraz ustawodawstwem

krajowym i unijnym. Opracowanie ma również na celu podniesienie świadomości

podmiotów zaangażowanych w politykę energetyczną województwa i w rynek energii,

w zakresie konieczności wytwarzania energii ekologicznej w sposób sprzyjający

redukcji emisji CO2.

13

1. Ogólna charakterystyka energetyczna regionu

Województwo warmińsko-mazurskie jest czwartym co do wielkości regionem

w Polsce, zajmuje 7,7% powierzchni Polski. Pod względem demograficznym region

Warmii i Mazur można zaliczyć do najsłabiej zaludnionych obszarów kraju. Niska

gęstość zaludnienia przekłada się na wielkość potrzeb energetycznych tego

województwa. Czyste, nieznacznie przekształcone środowisko przyrodnicze,

bogactwo lasów, duża odległość od obszarów przemysłowych, turystyczno-rolniczy

charakter oraz niewystarczająca infrastruktura techniczna to główne cechy regionu

Warmii i Mazur.

Rys.1. Plan sieci elektroenergetycznej woj. warmińsko-mazurskiego w 2008 r.

Źródło: http://www.pse-operator.pl

14

Struktura sieci energetycznej w woj. warmińsko-mazurskim jest słaba

i niewystarczająca (rys. 1). Linie przesyłowe są przeciążone, jest ich za mało, a do

tego część z istniejących wymaga modernizacji. Brak zabezpieczenia pewnych dostaw

prądu dobrej jakości jest jedną z przyczyn słabego zainteresowania inwestorów

szukających lokalizacji pod swoje przedsiębiorstwa. Jednym z głównych celów

rozwoju energetyki w regionie, oprócz wzrostu efektywności energetycznej oraz

zwiększenia produkcji energii elektrycznej i ciepła ze źródeł odnawialnych, powinna

być rozbudowa i modernizacja infrastruktury energetycznej.

Warmia i Mazury to obszar cechujący się dużą rozbieżnością pomiędzy

produkcją a zużyciem energii elektrycznej (rys. 2). Konsumpcja energii w 2010 r. była

ponad 10 razy większa niż jej produkcja. Zmusza to region do zakupu energii

z zewnątrz (co niekorzystnie wpływa na bilans obiegu pieniądza, który zamiast

pozostawać w regionie i napędzać lokalną gospodarkę, wypływa z niej) oraz do

rozwijania nowych metod produkcji energii, a przede wszystkim energii elektrycznej

z OZE (to rozwiązanie nie tylko zatrzyma pieniądz w obiegu lokalnym, ale również

stworzy nowe miejsca pracy i wzmocni bezpieczeństwo energetyczne regionu).

Rys. 2. Produkcja oraz zużycie energii elektrycznej w woj. warmińsko-

mazurskim w latach 2005-2010 [GWh]

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS.

0,0

500,0

1 000,0

1 500,0

2 000,0

2 500,0

3 000,0

3 500,0

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

Produkcja energii elektrycznej ogółem Zużycie energii elektrycznej ogółem

15

Biorąc pod uwagę zużycie energii elektrycznej w skali kraju Warmia i Mazury

zajęły 14 miejsce (rysunek 3). Niewielkie zużycie energii elektrycznej w porównaniu

z innymi województwami z całą pewnością jest skutkiem słabego uprzemysłowienia

regionu. Cena energii elektrycznej w naszym regionie jest jedną z najwyższych

w kraju i płacimy o 13% więcej za prąd niż w województwie łódzkim, które wg

danych GUS ma najtańszą energię w kraju.

Rys. 3. Zużycie energii elektrycznej ogółem wg województw w 2010 r. (w GWh)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

0

5000

10000

15000

20000

25000

30000

2682 3291 3460 4799 5000 5027 5219 5401

7401 7826

11013 11137 12184 12518

22220 25273

16

2. Uwarunkowania prawne

2.1. Dokumenty Unii Europejskiej

Podstawą opracowania regulacji prawnych odnoszących się do odnawialnych

źródeł energii, stanowiące jednocześnie ich „polityczny filar” są następujące

dokumenty:

Zielona Księga „Energia dla przyszłości – odnawialne źródła energii”,

(Energy for the future: Renewable sources of energy) 20.11.1996 r. Dokument

podkreślał konieczność większego wykorzystania odnawialnych źródeł energii

oraz implementacji jej założeń na poziomie krajowym

i stworzenie mechanizmów koordynacji w zakresie OZE na poziomie

wspólnotowym.

Biała Księga „Energia dla przyszłości – odnawialne źródła energii”

(White Paper Energy for the future: Renewable sources of energy) 27.11.1997

r. Dokument ten wyznaczał strategiczny zarys kierunków rozwoju OZE, co

było bardzo ważne zarówno dla krajów Członkowskich, a także ubiegających

się o akcesję do Wspólnoty Europejskiej.

Europejski Program Zapobiegający Zmianie Klimatu. Program został

zainicjowany w czerwcu 2000 r., jego celem jest określenie najbardziej

efektywnych ekonomicznie i środowiskowo środków, pozwalających

zrealizować cele zawarte w Protokole z Kioto. W ramach Programu wdrażane

są następujące grupy przedsięwzięć: redukcja emisji CO2 poprzez realizację

nowych uregulowań prawnych UE; promocja ciepła wytwarzanego z energii

odnawialnej; zachęty podatkowe dla użytkowników samochodów oraz

doskonalenie technologii paliw i pojazdów.

Zielona Księga „Ku Europejskiej Strategii Bezpieczeństwa

Energetycznego” (Green Paper: Towards a European Strategy for Energy

Supply Security 2001 r.). Jest to dokument o charakterze ogólnym i przedstawia

złożoną problematykę sektora energetycznego w Unii Europejskiej, w tym

17

przede wszystkim bezpieczeństwo energetyczne w krajach członkowskich.

Pokazuje również prognozę energetyczną po rozszerzeniu Unii Europejskiej do

30 krajów. Przedstawione w Zielonej Księdze zagadnienia skoncentrowane są

na trzech głównych obszarach: bezpieczeństwie energetycznym, rozumianym

jako obniżenie ryzyka związanego z zależnością od zewnętrznych źródeł

zasilania w paliwa i energię (stopień samowystarczalności, dywersyfikacja

źródeł zaopatrzenia), polityce kontroli wielkości zapotrzebowania w paliwa

i energię, ochronie środowiska, a w szczególności na walce z globalnym

ociepleniem obniżeniem emisji gazów cieplarnianych.

Zielona Księga w sprawie racjonalizacji zużycia energii „Zrób więcej za

mniej” (Green Paper on Energy Efficiency „Doing more with less” 2005 r.).

Dokument zakładał odnowienie inicjatywy na rzecz racjonalizacji zużycia

energii na wszystkich poziomach europejskiego społeczeństwa – unijnym,

krajowym, regionalnym i lokalnym. Ponadto księga ta miała na celu

zainicjowanie międzynarodowych działań na rzecz zapobiegania zmianom

klimatu poprzez racjonalizację zużycia energii.

Unia Europejska przyjęła również szereg dyrektyw, pozwalających i ułatwiających

wspieranie sektora odnawialnych źródeł energii tj:

Dyrektywa 2001/77/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 27 września

2001 r. w sprawie wspierania na rynku wewnętrznym produkcji energii

elektrycznej wytwarzanej ze źródeł odnawialnych – dokument zobowiązuje

państwa członkowskie Unii do podejmowania działań mających na celu

wspieranie zwiększenia udziału odnawialnych źródeł energii w produkcji energii

elektrycznej na rynek wewnętrzny. Dokument określa udział energii elektrycznej

z odnawialnych źródeł w całkowitym użyciu energii elektrycznej w skali

wszystkich państw Unii Europejskiej na poziomie 22% w 2010 r. oraz określa cele

indykatywne dla poszczególnych państw członkowskich. Dla Polski jest to 7,5%

udziału energii ze źródeł odnawialnych w 2010 r. w produkcji energii ogółem.

18

Dyrektywa 2002/91/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 16 grudnia

2002 r. w sprawie charakterystyki energetycznej budynków.

Dyrektywa 2003/30/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 8 maja 2003 r.

w sprawie promocji wykorzystania biopaliw lub innych odnawialnych paliw

w transporcie – dyrektywa ma na celu promowanie użycia biopaliw lub innych

odnawialnych paliw zamiast oleju napędowego lub benzyny, stosowanych

w transporcie w każdym z państw członkowskich.

Dyrektywa 2003/54/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 26 czerwca

2003 r. dotycząca wspólnych zasad rynku wewnętrznego energii elektrycznej

i uchylająca dyrektywę 96/92/WE

Dyrektywa 2003/87/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 13.10.2003 r.

regulująca sposób wypełniania zobowiązań Unii Europejskiej wobec Protokołu

z Kioto.

Dyrektywa 2003/96/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 27 października

2003 roku w sprawie restrukturyzacji podatków od produktów energetycznych

i energii elektrycznej.

Dyrektywa 2004/8/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 lutego 2004 r.

w sprawie promowania kogeneracji w oparciu o zapotrzebowanie na ciepło

użytkowe na wewnętrznym rynku energii (wnosząca poprawki do Dyrektywy

92/42/EWG).

Dyrektywa 2004/74/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 24 kwietnia

2004 r. zmieniającą Dyrektywę 2003/96/WE w zakresie możliwości stosowania

przez określone Państwa Członkowskie czasowych zwolnień lub obniżek poziomu

opodatkowania na produkty energetyczne i energię elektryczną.

Dyrektywa 2005/32/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 6 lipca 2005 r.

ustanawiająca ogólne zasady ustalania wymogów dotyczących ekoprojektu dla

produktów wykorzystujących energię.

Dyrektywa 2006/32/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 5 kwietnia

2006 r. w sprawie efektywności końcowego wykorzystania energii i usług

energetycznych oraz uchylająca dyrektywę Rady 93/76/EWG – ten dokument m.in.

stał się podstawą komunikatu Komisji Europejskiej z dnia 19 października 2006 r.

19

pt. Plan działania na rzecz racjonalizacji zużycia energii: sposoby wykorzystania

potencjału. Komunikat ten, wraz z kolejnym komunikatem z 10 stycznia 2007 r.

roku: Mapa drogowa na rzecz energii odnawialnej wyznaczał konkretne cele do

osiągnięcia przez państwa Wspólnoty w zakresie efektywności energetycznej

i odnawialnych źródeł energii. Cele te zakładają podjęcie działań, które

doprowadzą do: wzrostu efektywności energetycznej o 20%, zmniejszenia emisji

gazów cieplarnianych, głównie CO2 o 20%, 20% udziału energii

z odnawialnych źródeł w bilansie energetycznym do 2020 r.

Dyrektywa (2009/28/WE) Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 kwietnia

2009 r. w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych

zmieniająca i w następstwie uchylająca Dyrektywę 2001/77/WE oraz 2003/30/WE.

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/72/WE z dnia 13 lipca

2009 r. dotycząca wspólnych zasad rynku wewnętrznego energii elektrycznej

i uchylająca dyrektywę 2003/54/WE.

Najważniejsze kwestie związane z rozwojem odnawialnych źródeł energii oraz

efektywnością energetyczną reguluje tzw. Pakiet energetyczno-klimatyczny „3x20”.

Zawiera on 6 dokumentów, które wskazują cele ilościowe z obszaru zielonej energii,

do osiągnięcia których w 2020 r. wszystkie państwa członkowskie są zobowiązane.

Akty prawne UE wchodzące w skład pakietu

1. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/29/WE z dnia 23 kwietnia

2009 r. zmieniająca dyrektywę 2003/87/WE w celu usprawnienia i rozszerzenia

wspólnotowego systemu handlu uprawnieniami do emisji gazów

cieplarnianych (tzw. dyrektywa EU ETS).

2. Decyzja Parlamentu Europejskiego i Rady nr 2009/406/WE z dnia 23 kwietnia

2009 r. w sprawie wysiłków podjętych przez państwa członkowskie, zmierzających

do zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych w celu realizacji do 2020 r.

zobowiązań Wspólnoty dotyczących redukcji emisji gazów cieplarnianych (tzw.

decyzja non-ETS).

20

3. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/31/WE z dnia 23 kwietnia

2009 r. w sprawie geologicznego składowania dwutlenku węgla oraz zmieniająca

dyrektywę Rady 85/337/EWG, Euratom, dyrektywy Parlamentu Europejskiego

i Rady 2000/60/WE, 2001/80/WE, 2004/35/WE, 2006/12/WE 2008/1/WE

i rozporządzenie (WE) nr 1013/2006 (tzw. dyrektywa CCS).

4. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/28/WE z dnia 23 kwietnia

2009 r. w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych

zmieniająca i w następstwie uchylająca dyrektywy 2001/77/WE oraz

2003/30/WE (tzw. dyrektywa OZE).

5. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 443/2009 z dnia 23

kwietnia 2009 r. określające normy emisji dla nowych samochodów osobowych

w ramach zintegrowanego podejścia Wspólnoty na rzecz zmniejszenia emisji CO2

z lekkich pojazdów dostawczych (Tekst mający znaczenie dla EOG).

6. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/30/WE z dnia 23 kwietnia

2009 r. zmieniająca dyrektywę 98/70/WE odnoszącą się do specyfikacji benzyny

i olejów napędowych oraz wprowadzającą mechanizm monitorowania

i ograniczania emisji gazów cieplarnianych oraz zmieniającą dyrektywę Rady

1999/32/WE odnoszącą się do specyfikacji paliw wykorzystywanych przez statki

żeglugi śródlądowej oraz uchylająca dyrektywę 93/12/EWG (Tekst mający

znaczenie dla EOG).

21

Główne założenia pakietu energetyczno-klimatycznego to osiągnięcie trzech

celów strategicznych:

• zwiększenia do roku 2020 efektywności energetycznej o 20% (zmniejszenie

o 20% zużycia energii);

• zwiększenia do roku 2020 udziału energii ze źródeł odnawialnych do 20%

całkowitego zużycia energii finalnej w UE (dla Polski wskaźnik ten wynosi

15%);

• zmniejszenia do roku 2020 emisji gazów cieplarnianych o co najmniej 20%,

w porównaniu do 1990 r.

2.2. Dokumenty na poziomie krajowym

Ustawodawstwo

Ustawa Prawo energetyczne z dnia 10 kwietnia 1997 r. wraz z późniejszymi

zmianami jest podstawowym dokumentem regulującym zagadnienia energetyczne,

w tym także dotyczące odnawialnych źródeł energii, w naszym kraju. Zawiera ona

wszystkie definicje i uwarunkowania, na które powołują się autorzy innych

uregulowań prawnych.

Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu

przestrzennym, z późn. zm.

Ustawa o handlu uprawnieniami do emisji do powietrza gazów cieplarnianych

i innych substancji z dnia 22 grudnia 2004 r.

Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 18 października 2012 r. w sprawie

szczegółowego zakresu obowiązków uzyskania i przedstawienia do umorzenia

świadectw pochodzenia, uiszczenia opłaty zastępczej, zakupu energii elektrycznej

i ciepła wytworzonych w odnawialnych źródłach energii oraz obowiązku

potwierdzania danych dotyczących ilości energii elektrycznej wytworzonej

w odnawialnym źródle energii oraz Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia

13 listopada 2013 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowego

zakresu obowiązków uzyskania i przedstawienia do umorzenia świadectw

22

pochodzenia, uiszczenia opłaty zastępczej, zakupu energii elektrycznej i ciepła

wytworzonych w odnawialnych źródłach energii oraz obowiązku potwierdzania

danych dotyczących ilości energii elektrycznej wytworzonej w odnawialnym

źródle energii. Rozporządzenie to jest związane faktem, że Polska musi

zrealizować cel indykatywny wynikający z dyrektywy 2006/32/WE, tj. osiągnięcie

do 2016 r. oszczędności energii o 9% w stosunku do średniego zużycia energii

finalnej z lat 2001–2005 (tj. o 53.452 GWh), określony w ramach Krajowego

Planu Działań dotyczącego efektywności energetycznej (EEAP), przyjętego przez

Komitet Europejski Rady Ministrów w dniu 31 lipca 2007 r., oraz pozostałe, nie

wymienione powyżej działania wynikające z tego dokumentu. Główne cele

krajowej polityki energetycznej w zakresie rozwoju wykorzystania OZE obejmują:

wzrost udziału odnawialnych źródeł energii w finalnym zużyciu energii co

najmniej do poziomu 15% w 2020 roku oraz dalszy wzrost tego wskaźnika

w latach następnych, osiągnięcie w 2020 roku 10% udziału biopaliw w rynku

paliw transportowych oraz zwiększenie wykorzystania biopaliw II generacji,

ochronę lasów przed nadmiernym eksploatowaniem w celu pozyskiwania biomasy

oraz zrównoważone wykorzystanie obszarów rolniczych na cele OZE, w tym

biopaliw, tak, aby nie doprowadzić do konkurencji pomiędzy energetyką

odnawialną

i rolnictwem oraz zachować różnorodność biologiczną, zwiększenie stopnia

dywersyfikacji źródeł dostaw oraz stworzenie optymalnych warunków do rozwoju

energetyki rozproszonej opartej na lokalnie dostępnych surowcach.

Ustawa o biokomponentach i biopaliwach ciekłych z dnia 25 sierpnia 2006 r.

Zobowiązuje producentów i importerów do realizacji Narodowego Celu

Wskaźnikowego (NCW) i wprowadza minimalne ilości biokomponentów

w paliwach na rynku krajowym.

Ustawa z dnia 21 listopada 2008 r. o wspieraniu termomodernizacji i remontów,

z późn. zm.

Ustawa określa zasady wspierania przedsięwzięć termoizolacyjnych mających

na celu: zmniejszenie zużycia energii dostarczanej do budynków, zmniejszenie

strat energii w lokalnych sieciach ciepłowniczych oraz całkowitą lub częściową

23

zamianę konwencjonalnych źródeł energii na źródła niekonwencjonalne, w tym

odnawialne. Ponadto ustawa określa zasady tworzenia Funduszu Termoizolacji

i dysponowania jego środkami.

Ustawa z dnia 25 czerwca 2010 r. o zmianie ustawy o planowaniu

i zagospodarowaniu przestrzennym, ustawy o Państwowej Inspekcji Sanitarnej

oraz ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. Nowelizacja ta

wprowadza w szczególności zmiany w sposobie opracowywania miejscowych

planów zagospodarowania przestrzennego oraz nowy sposób oceny zależności

pomiędzy miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego a studium

uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy. Dotychczas

wymaganiem ustawowym był, plan zgodny z ustaleniami studium. Obecnie

ustawodawca zmniejszył siłę tego powiązania w ten sposób, że plan nie może

naruszać ustaleń studium, co stwierdzić ma rada gminy (w ten sam sposób, w jaki

do tej pory stwierdzała zgodność planu ze studium). Takie rozwiązanie ma

zwiększyć możliwości i swobodę regulacji w planie miejscowym.

Ustawa z dnia 15 kwietnia 2011 r. o efektywności energetycznej. Przepisy ustawy

weszły w życie z dniem 11 sierpnia 2011 r. W ciągu ostatnich 10 lat w Polsce

Energochłonność PKB spadła blisko o 1/3. Mimo to efektywność energetyczna

polskiej gospodarki jest nadal około 3 razy niższa niż w najbardziej rozwiniętych

krajach europejskich i około 2 razy niższa niż średnia w krajach Unii

Europejskiej. Ustawa o efektywności energetycznej ustala krajowy cel

oszczędnego gospodarowania energią na poziomie nie mniejszym niż 9%

oszczędności energii finalnej do 2016 r.

Dokumenty strategiczne:

Polityka Klimatyczna Polski. Strategie redukcji gazów cieplarnianych

w Polsce do 2020 roku, Ministerstwo Środowiska (październik 2003), przyjęta

przez Radę Ministrów 4 listopada 2003 r. Dokument przygotowany w wyniku

zobowiązań wobec Konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian

klimatu w celu opracowania i wdrożenia państwowej strategii redukcji emisji

24

gazów cieplarnianych, w tym także mechanizmów ekonomicznych

i administracyjnych, oraz okresowej kontroli jej wdrażania.

Krajowy Plan Działań dotyczący efektywności energetycznej. Ministerstwo

Gospodarki (czerwiec 2007). Dokument ten określa cel indykatywny w zakresie

oszczędności energii na rok 2016 wyrażony w jednostce bezwzględnej, który

ma być osiągnięty w ciągu dziewięciu lat począwszy od roku 2008.

Polityka Energetyczna Polski do 2030 roku. Dokument przyjęty został przez

Radę Ministrów w dniu 10 listopada 2009 r. Dokument ten stanowi załącznik do

Uchwały Rady Ministrów nr 2002/2009. W dokumencie jako priorytetowe

wyznaczono kierunki działań na rzecz: efektywności i bezpieczeństwa

energetycznego (opartego na własnych zasobach surowców), zwiększenia

wykorzystania odnawialnych źródeł energii, rozwoju konkurencyjnych rynków

paliw i energii oraz ograniczenia oddziaływania energetyki na środowisko.

Kierunki rozwoju biogazowni rolniczych w Polsce w latach 2010-2020.

Ministerstwo Gospodarki (lipiec 2010). Działania propagowane tym

dokumencie zakładają, że w każdej polskiej gminie do 2020 roku powstanie

średnio jedna biogazownia wykorzystująca biomasę pochodzenia rolniczego

przy założeniu posiadania przez gminę odpowiednich warunków do

uruchomienia takiego przedsięwzięcia. Dodatkowo dokument ten wskazuje

konieczność optymalizacji systemu prawno-administracyjnego w zakresie

zakładania biogazowni rolniczych w Polsce oraz wskazanie możliwości

współfinansowania tego typu instalacji ze środków publicznych, zarówno

krajowych jak i Unii Europejskiej, dostępnych w ramach krajowych

i regionalnych programów operacyjnych.

Krajowy plan działania w zakresie energii ze źródeł odnawialnych

opracowany przez Ministerstwo Gospodarki i przyjęty przez Radę Ministrów

7 grudnia 2010 r. Dokument ten określa krajowe cele w zakresie udziału energii

ze źródeł odnawialnych zużyte w sektorze transportowym, sektorze energii

elektrycznej, sektorze ogrzewania i chłodzenia w 2020 r. Uwzględnia wpływ

innych środków polityki efektywności energetycznej na końcowe zużycie

energii oraz odpowiednie środki, które należy podjąć dla osiągnięcia krajowych

25

celów ogólnych w zakresie udziału OZE w wykorzystaniu energii finalnej.

Dokument określa ponadto współpracę między organami władzy lokalnej,

regionalnej i krajowej, szacowaną nadwyżkę energii ze źródeł odnawialnych,

która mogłaby zostać przekazana innym państwom członkowskim, strategię

ukierunkowaną na rozwój istniejących zasobów biomasy i zmobilizowanie

nowych zasobów biomasy do różnych zastosowań, a także środki, które należy

podjąć w celu wypełnienia stosownych zobowiązań wynikających z dyrektywy

2009/28/WE. W dniu 7 grudnia 2010 r. Rada Ministrów przyjęła

ww. dokument.

Krajowy Plan Gospodarki Odpadami przyjęty Uchwałą Rady Ministrów

nr 217 z dnia 24 grudnia 2010 r. (M. P. nr 101, poz. 1183) obowiązujący od

1 stycznia 2011 r. stanowi aktualizację Krajowego Planu opracowanego po raz

pierwszy w roku 2002. Wyznacza cele oraz ramy działań w szeroko pojętym

sektorze gospodarki odpadami na najbliższe lata, tj. 2006-2010 oraz

w perspektywie lat 2015-2022. Celem dalekosiężnym tworzenia krajowego

planu gospodarki odpadami jest dojście do systemu gospodarki odpadami,

zgodnego z zasadą zrównoważonego rozwoju, w którym w pełni realizowane są

zasady gospodarki odpadami, a w szczególności zasada postępowania

z odpadami zgodnie z hierarchią gospodarki odpadami

Drugi Krajowy Plan Działań dotyczący efektywności energetycznej (EEAP)

został opracowany przez Ministerstwo Gospodarki i opublikowany 10 sierpnia

2011 r. Zaproponowane w ramach Krajowego Planu Działań środki i działania

mają za zadanie osiągnięcie celu indykatywnego oszczędności energii na

poziomie:

9% w 2016 r. (dyrektywa2006/32/WE),

20% w 2020 r. (3 x 20 % Rada Europejska z dn. 9.03.2007):

- obniżenie emisji gazów cieplarnianych o 20%,

- poprawę efektywności energetycznej o 20%,

- podniesienie udziału energii odnawialnych o 20%.

26

Koncepcja przestrzennego zagospodarowania kraju 2030 jako załącznik do

Uchwały Nr 239 Rady Ministrów z dnia 13 grudnia 2011 r.

Projekty ustaw Prawo Energetyczne, Prawo Gazowe, Ustawa o Odnawialnych

Źródłach Energii. Ministerstwo Gospodarki przygotowuje nowelizację Prawa

Energetycznego (tak, by zakres jego regulacji ograniczyć tylko do obszaru

elektroenergetyki i ciepłownictwa) oraz ustawę Prawo Gazowe i ustawę

o Odnawialnych Źródłach Energii. Ze względu na obowiązek implementacji do

polskiego systemu prawnego tzw. trzeciego pakietu liberalizacyjnego oraz

dyrektywy w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych

powstaje konieczność przygotowania nowych rozwiązań legislacyjnych. Celem

jest wdrożenie rozwiązań unijnych związanych z funkcjonowaniem wewnętrznego

rynku energii elektrycznej i gazu ziemnego oraz wyłączenie

z obecnej ustawy Prawo energetyczne przepisów dotyczących zagadnień

gazowych. Rozwiązanie takie ma na celu uporządkowanie i uproszczenie

przepisów, dostosowanie istniejących uregulowań do przepisów unijnych.

Przedstawiciele branży oraz zwolennicy odnawialnych źródeł energii liczą, że

nowa ustawa przyczyni się do przyśpieszenia rozwoju małych instalacji

produkujących energię elektryczną i ciepło ze źródeł odnawialnych oraz do

rozwoju SmartGrid czyli inteligentnych systemów elektroenergetycznych.

2.3. Dokumenty na poziomie regionalnym

Strategia rozwoju społeczno-gospodarczego województwa warmińsko-

mazurskiego do roku 2025 przyjęta Uchwałą Nr XXVIII/553/13 Sejmiku

Województwa Warmińsko-Mazurskiego z dnia 25 czerwca 2013 r. w sprawie

przyjęcia Strategii rozwoju społeczno-gospodarczego województwa

warmińsko-mazurskiego do roku 2025. Strategia odnosi się do tematu OZE

wskazując kierunki, w których produkcja energii ze źródeł odnawialnych

powinna się rozwijać: „Biorąc pod uwagę uwarunkowania przyrodnicze,

koncentrację środków finansowych oraz warunki prawne, produkcja energii

27

elektrycznej na terenie województwa powinna rozwijać się w oparciu

o biogazownie rolnicze, fotowoltaikę, układy kogeneracyjne oraz małe

elektrownie wiatrowe w układzie rozproszonym”.

Regionalna Strategia Innowacyjności Województwa Warmińsko-Mazurskiego

przyjęta uchwałą Sejmiku Województwa Warmińsko-Mazurskiego

Nr XLIII/832/10 z dnia 28 września 2010 r.

Program ochrony środowiska Województwa Warmińsko-Mazurskiego na lata

2011-2014 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2015-2018, przyjęty uchwałą

Nr XVI/301/12 z dnia 24 kwietnia 2012 r.

Plan gospodarki odpadami dla województwa warmińsko-mazurskiego na lata

2011-2016 przyjęty uchwałą Sejmiku Województwa Warmińsko-Mazurskiego

Nr XVIII/333/12 z dnia 19 czerwca 2012 r.

Przyrodniczo–Przestrzenne Aspekty Lokalizacji Energetyki Wiatrowej

w Województwie Warmińsko–Mazurskim. Warmińsko-Mazurskie Biuro

Planowania Przestrzennego, Elbląg, grudzień 2006 r.

28

3. Analiza SWOT rozwoju odnawialnych źródeł energii

Przy analizie otoczenia oraz potencjału rozwoju odnawialnych źródeł energii na

terenie województwa warmińsko–mazurskiego posłużono się ogólną Analizą SWOT

oraz analizą wszystkich rodzajów odnawialnych źródeł możliwych do wdrożenia

i dalszego rozwoju na Warmii i Mazurach.

3.1. Analiza SWOT rozwoju OZE na terenie województwa warmińsko–

mazurskiego

Mocne Strony Słabe strony

- duży potencjał lokalnych zasobów OZE;

- dostępność siły roboczej na obszarach

wiejskich;

- prężnie działający ośrodek akademicki;

- prężnie działający Ośrodek Doradztwa

Rolniczego;

- funkcjonowanie Warmińsko -

Mazurskiej Agencji Energetycznej;

- odpowiednie warunki klimatyczne.

- duża powierzchnia regionu objęta

obszarami NATURA 2000 oraz innymi

formami ochrony;

- brak regionalnych dokumentów

strategicznych w zakresie OZE;

- niska świadomość społeczna dotycząca

technologii OZE;

- brak akceptacji społecznej dotyczącej

technologii OZE;

- ograniczone możliwości przyłączenia

nowych producentów energii

elektrycznej do sieci;

- sieć energetyczna wymagająca

modernizacji;

- słabo rozwinięta sieć gazowa;

- skomplikowane i długotrwałe procedury

przyłączenia małych instalacji OZE do

sieci;

- zbyt małe wsparcie i intensywność

edukacji w zakresie OZE;

- brak wyspecjalizowanych pracowników

ds. energetyki w samorządach;

- większość gmin nie posiada projektów

założeń do planów zaopatrzenia

w ciepło, energię elektryczną i paliwa

gazowe;

- brak zainteresowania energią z OZE ze

strony dystrybutorów oraz

korporacyjnych odbiorców energii.

29

Szanse Zagrożenia

- rozwój lokalnego rynku - produkcja

urządzeń i przetwarzanie biomasy;

- poprawa bezpieczeństwa

energetycznego poprzez dywersyfikację

i decentralizację produkcji energii

elektrycznej;

- obniżenie strat związanych z przesyłem

energii elektrycznej między regionami;

- zmniejszenie emisji gazów

cieplarnianych oraz pyłów;

- obniżenie cen energii elektrycznej i

cieplnej;

- poprawa parametrów sieci

elektroenergetycznych;

- podniesienie świadomości społecznej

dotyczącej OZE oraz EE dzięki

działaniom informacyjnym

edukacyjnym i promocyjnym;

- nowe kierunki produkcji w rolnictwie;

- wzrost zatrudnienia, zwłaszcza na

terenach wiejskich;

- rozwój klastrów związanych z OZE;

- większe zainteresowanie samorządów

gospodarką paliwowo–energetyczną i

efektywnością energetyczną;

- mniejsze zapotrzebowanie na paliwa

kopalne w regionie;

- duża dostępność środków z funduszy

UE w latach 2014–2020 na OZE i EE;

- korzystna zmiana przepływów

finansowych dot. sprzedaży energii i

paliw odnawialnych.

- negatywne oddziaływanie lobby paliw

kopalnych;

- negatywny wpływ na rynek lokalny

biomasy – lobby „współspalania

biomasy”;

- niska świadomość społeczna dotycząca

technologii OZE;

- brak ustawy o OZE;

- brak stabilności przepisów.

30

3.2. Analiza SWOT energii promieniowania słonecznego

Mocne Strony Słabe strony

- dobrze rozwinięta sieć instalatorów

i dystrybutorów kolektorów do

produkcji ciepła;

- akceptacja społeczna w stosunku do

innych OZE;

- słońce to pewne i najbardziej

przyszłościowe źródło energii;

- możliwość uzyskania dofinansowania

inwestycji.

- brak komplementarności w przepisach;

- duża sezonowość w pozyskaniu energii

cieplnej i elektrycznej;

- wysokie koszty instalacji ogniw

fotowoltaicznych;

- skomplikowany i niestabilny system

wsparcia finansowego dla instalacji;

- brak doświadczenia instalatorów

montujących ogniwa fotowoltaiczne;

- brak przepisów dla małych inwestycji

w instalacje fotowoltaiczne.

Szanse Zagrożenia

- duże zainteresowanie inwestorów

fotowoltaiką;

- spodziewany duży postęp

technologiczny w ogniwach

fotowoltaicznych;

- postęp technologiczny w zakresie

magazynowania energii.

- utrzymywanie się wysokich kosztów

inwestycyjnych związanych

z fotowoltaiką;

- długi okres zwrotu inwestycji.

3.3. Analiza SWOT energii wiatru

Mocne Strony Słabe strony

- dobre warunki wietrzności zwłaszcza

w północnej części regionu;

- duże zainteresowanie inwestorów;

- lokalni producenci i dystrybutorzy

małych siłowni wiatrowych.

- duża powierzchnia regionu objęta

obszarami NATURA 2000 oraz innymi

formami ochrony;

- brak akceptacji niektórych grup

społecznych dla dużej energetyki

wiatrowej;

- skomplikowane, długotrwałe procedury

przygotowania inwestycji;

- stosunkowo duża lesistość regionu;

- ograniczone możliwości przyłączenia do

sieci energetycznych;

- rozproszona zabudowa na obszarach

31

wiejskich (dot. dużej energetyki

wiatrowej);

- brak stabilności w podaży energii.

Szanse Zagrożenia

- zainteresowanie lokalnych inwestorów

małą energetyką wiatrową;

- nowe technologie magazynowania

energii elektrycznej.

- protesty społeczności lokalnych;

- możliwość wprowadzenia dużych stref

ochronnych od siedlisk ludzkich dla

dużej energetyki wiatrowej;

- niechęć operatorów sieci do energetyki

wiatrowej;

- ingerencja w krajobraz dużych

elektrowni wiatrowych.

3.4. Analiza SWOT energii wodnej

Mocne Strony Słabe strony

- stabilna produkcja energii elektrycznej;

- potencjał do budowy małych elektrowni

wodnych;

- doświadczenie w obsłudze i eksploatacji

małych elektrowni wodnych.

- konieczność przegradzania cieków

wodnych;

- duża ilość cieków wodnych objętych

formami ochrony;

- skomplikowane i długotrwałe procedury

przygotowania inwestycji;

- konieczność piętrzenia lub budowy

zbiorników wodnych przed

elektrowniami;

- konieczność budowy przepławek;

- brak warunków lokalnych do budowy

dużych elektrowni wodnych.

Szanse Zagrożenia

- budowa małych elektrowni wodnych na

byłych piętrzeniach;

- poprawa bilansu hydrologicznego

regionu.

- wysokie koszty inwestycji;

- nikłe zainteresowanie inwestorów.

32

3.5. Analiza SWOT energii pozyskanej z biomasy

Mocne Strony Słabe strony

- duży potencjał biomasy leśnej;

- duży potencjał biomasy rolniczej;

- potencjał obszarowy do upraw roślin

energetycznych;

- duży potencjał pozostałości z produkcji

rolniczej i odpadów z przemysłu rolno-

spożywczego;

- dobra struktura obszarowa gospodarstw

rolnych;

- nadwyżki siły roboczej na obszarach

wiejskich;

- prężnie działający ośrodek akademicki;

- prężnie działający Ośrodek Doradztwa

Rolniczego;

- wykorzystanie biomasy w różnorodnych

technologiach.

- skomplikowane i długotrwałe procedury

przy budowie biogazowni;

- niejasne przepisy w zakresie

gospodarczego wykorzystania substratu

pofermentacyjnego;

- słabe zainteresowanie rolników

wieloletnimi uprawami roślin

energetycznych;

-brak stabilnych umów gwarantujących

konkurencyjność upraw roślin

energetycznych w stosunku do innych

upraw;

- niskie zainteresowanie przerobem

biomasy na pelet lub brykiet;

- brak stabilnego rynku biomasy

- słaba wiedza w zakresie agrotechniki

i warunków ekonomicznych

wieloletnich upraw energetycznych;

- niska akceptacja biogazowni na

obszarach wiejskich.

Szanse Zagrożenia

- dodatkowe dochody w sektorze rolnym;

- uprawy nowych gatunków roślin

energetycznych;

- możliwość wykorzystania frakcji

organicznej odpadów komunalnych do

produkcji biogazu;

- racjonalne zagospodarowanie na cele

energetyczne pozostałości

poprodukcyjnych z sektora rolniczego

i przetwórstwa rolno - spożywczego;

- obniżenie kosztów produkcji ciepła;

- mniejsze zapotrzebowanie na paliwa

kopalne;

- poprawa lokalnych warunków

środowiskowych.

- niestabilne ceny biomasy;

- brak przepisów ułatwiających

inwestycje w mikro i małe instalacje;

- brak świadectw pochodzenia za

produkcję energii cieplnej;

- sezonowe wahania cen za paliwa stałe

z biomasy.

33

3.6. Analiza SWOT energii geotermalnej

Mocne Strony Słabe strony

- brak szkodliwego oddziaływania na

środowisko;

- niskie koszty produkcji ciepła;

- bezobsługowość małych systemów –

komfort użytkowania.

- słabe rozpoznanie zasobów wód

geotermalnych w regionie;

- stosunkowo niska temperatura wód

geotermalnych;

- wysoka mineralizacja wód

geotermalnych;

- bardzo wysokie koszty inwestycyjne.

Szanse Zagrożenia

- postęp technologiczny przy

wykorzystaniu energii geotermalnej;

- możliwość wykorzystania wód

geotermalnych na cele balneologiczne;

- możliwość wykorzystania do

ogrzewania niskotemperaturowego.

- duże ryzyko przy wykonywaniu

odwiertów poszukiwawczych i związane

z tym zmienne koszty inwestycji;

- potencjalne ryzyko braku zwrotu

kosztów inwestycji.

34

4. Energia słoneczna

Energia promieniowania słonecznego jest coraz bardziej docenianym

odnawialnym źródłem, dzięki postępowi technologicznemu przy produkcji kolektorów

słonecznych, a zwłaszcza ogniw fotowoltaicznych. Ilość energii słonecznej

docierającej do ziemi jest wielokrotnie większa od innych, dostępnych odnawialnych

źródeł energii. Zarówno natężenie promieniowania słonecznego jak i usłonecznienie –

czyli czas wyrażony w godzinach o natężeniu promieniowania powyżej 200 W/m2 jest

uzależnione od położenia geograficznego na Ziemi.

Rys. 4. Zmiana natężenia promieniowania słonecznego w dzień bezchmurny

w zależności od pory roku i pory dnia

Źródło: http://www.plan-rozwoju.pcz.pl (13.03.2013)

35

Rys.5. Rozkład wartości całkowitego promieniowania słonecznego na terenie

Polski [kWh/m2a]

Źródło: http://www.plan-rozwoju.pcz.pl (13.03.2013)

36

Rys. 6. Zasoby energii słonecznej

Źródło: Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju (KPZK)

Od strony praktycznej wykorzystanie promieniowania słonecznego należy

rozpatrywać do konkretnych potrzeb:

- do produkcji ciepłej wody (c.w.u).;

- do ogrzewania pomieszczeń (co);

- do produkcji ciepła w rolnictwie i przemyśle;

37

- do produkcji chłodu w okresie letnim;

- do produkcji energii elektrycznej.

Według końcowego raportu z realizacji Programu Ekoenergetycznego na lata

2005–2010 w regionie Warmii i Mazur na koniec 2010 r. zainstalowanych było około

5 000 m2 kolektorów słonecznych i ok. 200 m

2 paneli fotowoltaicznych. W latach

2011–2013 dzięki programowi Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska

i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW) w sprawie dofinansowania instalacji solarnych do

produkcji c.w.u. dla osób fizycznych nastąpił bardzo duży przyrost zainstalowanych

kolektorów, do dnia 24.04.2013 r. zainstalowano 855 instalacji, tj. 5 959 m2

kolektorów słonecznych. Biorąc pod uwagę dynamikę przyrostu instalacji solarnych

do produkcji ciepła oraz opracowanie pn.: „Określenie potencjału energetycznego

regionów Polski w zakresie odnawialnych źródeł energii” wykonane przez Instytut

Energetyki Odnawialnej (IEO) można założyć, że do 2020 r. na terenie województwa

warmińsko–mazurskiego winno być zainstalowanych około 200 000 m2 kolektorów

słonecznych, które wyprodukują ok. 200 000 MWh energii cieplnej. Statystycznie na

jednego mieszkańca regionu w 2020 r. będzie przypadało 0,142 m2

kolektora przy

średniej dla całego kraju 0,37 m2 .

Bardziej skomplikowana i niezbyt jasna jest sytuacja rozwoju ogniw

fotowoltaicznych. Brak nowelizacji Prawa energetycznego oraz Ustawy

o odnawialnych źródłach energii nie sprzyja rozwojowi fotowoltaiki. Dlatego też

zostaną założone 2 warianty rozwoju ogniw fotowoltaicznych:

- pesymistyczny;

- optymistyczny.

Wariant optymistyczny zakłada szybkie uchwalenie Ustawy o OZE

i odpowiednie zawarte w tej ustawie preferencje dla małych i mikro instalacji ogniw

fotowoltaicznych. Co prawda w Strategii rozwoju energetycznej Polski do 2030 r.

zakłada się, że moc instalacji fotowoltaicznych w kraju w roku 2010 będzie wynosiła

1,7 MW, w 2020 r. - 2 MW oraz w 2030 r. - 32 MW, ale aktualnie w kraju są

38

zainstalowane ogniwa fotowoltaiczne o mocy 2,3 MW. Według IEO oraz

Departamentu Energetyki Odnawialnej Ministerstwa Gospodarki przewiduje się, że

roczny przyrost zainstalowanej mocy fotowoltaicznej będzie się wahał od 30 do 100

MW rocznie i osiągnie w 2020 r. poziom 600 MW. Dlatego też w niniejszym

opracowaniu przewiduje się, że w roku 2020 w wariancie w optymistycznym osiągnie

poziom 45 MW, natomiast opóźnienie w uchwaleniu ustawy o OZE lub niekorzystne

zapisy dotyczące fotowoltaiki przyczynią się do małego zainteresowania inwestorów

i wyhamuje rozwój tej technologii, stąd zakłada się, że w 2020 r. osiągnie poziom

2 MW zainstalowanej mocy.

39

5. Energia wiatru

Energia wiatru jest przekształconą formą energii słonecznej spowodowaną

ruchem mas powietrza wywołanym nierównym nagrzewaniem się powierzchni Ziemi.

Energia wiatru była od dawna wykorzystywana przez człowieka np. do pompowania

wody, mielenia ziaren czy wytwarzania siły napędowej żaglowców. Szacuje się, że

zaledwie 1% energii słonecznej docierającej do powierzchni Ziemi przekształca się

w energię wiatru.

Rys. 7. Mapa wietrzności

Źródło: Lorenc H. 2001, IMGW

40

Rys. 8. Zasoby energii wiatru

Źródło: Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju (KPZK).

41

Rys. 9. Obszary ochrony przyrody na tle stref energetycznych wiatru

Źródło: Prognoza oddziaływania na środowisko Projektu Koncepcji Przestrzennego

Zagospodarowania Kraju 2030.

Wykorzystanie energii wiatru rozwija się w regionie bardzo intensywnie mimo

kontrowersji związanych z tą technologią. Na dzień 31.03.2013 r. na terenie

województwa funkcjonowały 23 instalacje dużej energetyki wiatrowej o łącznej

zainstalowanej mocy 209,5 MW. Najwięcej zainstalowanych turbin wiatrowych jest

w gminie Kisielice, łączna moc to 80,5 MW oraz w gminie Korsze i Gołdap. Region

Warmii i Mazur jest postrzegany jako atrakcyjny dla rozwoju dużej energetyki

wiatrowej m.in. dlatego, że posiada dobre warunki wietrzności, duży areał użytków

rolnych - ok. 1 100 000 ha, niski wskaźnik gęstości zaludnienia (zaledwie 59

osób/km2) oraz stosunkowo duże gospodarstwa rolne. Ograniczeniem przestrzennym

dla rozwoju energetyki wiatrowej jest duży obszar terenów chronionych, w tym

należących do sieci NATURA 2000. Tereny objęte obszarem ochronnym nie zawsze

wykluczają lokalizację siłowni wiatrowych, ale znacznie wydłużają proces

42

przygotowania inwestycji. Istotnym utrudnieniem dla rozwoju farm wiatrowych jest

także stan techniczny sieci energetycznych i ograniczone możliwości przyłączenia do

nich nowych mocy.

W dokumencie „Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030” – polski

system elektroenergetyczny został scharakteryzowany następująco:

„1. Przestarzałymi technologiami wykorzystywanymi w energetyce i złym stanem

technicznym bloków energetycznych,

2. Zdekapitalizowaniem sieci przesyłowej i dystrybucyjnej (średnia faktyczna

dekapitalizacja sieci energetycznych wynosi 70-80%),

3. Wyjątkowo niekorzystną sytuacją w zakresie sieci dystrybucyjnej na terenach

wiejskich; sieć ta charakteryzuje się wysokim stopniem awaryjności (szybkiej

modernizacji wymaga ponad 50 000 km linii średniego napięcia i ponad 150 000 km

linii niskiego napięcia).”

Według wyżej wymienionego dokumentu „regionami najbardziej

niedoinwestowanymi w zakresie infrastruktury energetycznej (linie przesyłowe

elektryczności i gazu) są: Pomorze, Warmia i Mazury oraz województwa Polski

Wschodniej”.

Mimo braków w zakresie infrastruktury energetycznej, region Warmii i Mazur

jest wskazany jako strefa rozwoju rozproszonej energetyki odnawialnej wiatrowej

i wodnej (Rys. 10).

43

Rys. 10. Kierunki działań na rzecz zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego

44

Ponadto Krajowy Plan Działań w zakresie energii ze źródeł odnawialnych

wskazuje również (s. 174) tereny szczególnie uprzywilejowane pod względem

zasobów wiatru „zróżnicowane orograficznie otwarte tereny Warmii, Mazur i Pomorza

oraz północno–wschodniej Polski (okolice Suwałk i Gołdapi)”.

Dalszy rozwój dużej energetyki wiatrowej w województwie jest tematem wielu

dyskusji, można nawet zaryzykować określenie braku akceptacji tej technologii przez

różne gremia. Stanowisko Sejmiku Województwa warmińsko-mazurskiego z dnia 24

kwietnia 2012 r. w sprawie zasad lokalizacji obiektów energetyki wiatrowej

w województwie co prawda wskazuje na potrzebę wspierania i rozwijania energetyki

odnawialnej, w tym energetyki wiatrowej, jednak wyraźnie sugeruje, że kierunkiem

w jakim powinna się ona rozwijać są małe instalacje rozproszone. Mimo to warto

zauważyć, że wiele samorządów gminnych jest zainteresowanych rozwojem dużej

energetyki wiatrowej

Dlatego też zakłada się dwa scenariusze w zakresie dużej energetyki wiatrowej:

wariant A – zakaz budowy nowych instalacji, wariant B – przyrost mocy ok. 250

MW do 2020 roku.

Według Europejskiego Stowarzyszenia Energetyki Wiatrowej zapotrzebowanie

na przestrzeń we współczesnej energetyce wiatrowej lądowej przyjmuje się 10 ha na

1 MW zainstalowanej mocy. Dla planowanego przyrostu 250 MW mocy potrzebna

jest przestrzeń o powierzchni 2 500 ha, co stanowi około 0,1% powierzchni regionu.

Osobnego podejścia wymaga i na szczególną uwagę zasługuje potencjał

rozwoju małych elektrowni wiatrowych poniżej 100 kW. Ten rodzaj siłowni

wiatrowych przeznaczony jest dla małych i średnich podmiotów gospodarczych,

gospodarstw rolnych i gospodarstw domowych. Tą technologią produkcji energii żywo

zainteresowany jest Samorząd Województwa oraz Warmińsko–Mazurska Agencja

Energetyczna Sp. z o.o. W roku 2011 staraniem WMAE Sp. z o.o. został wydany

„Poradnik małej energetyki wiatrowej” nakładem 3 500 egzemplarzy, który został

rozesłany do wszystkich szczebli samorządów i do wszystkich sołectw

w województwie. Rozwój małych siłowni wiatrowych ujęty jest

w „Krajowym Planie Działań w zakresie energii ze źródeł odnawialnych do 2020

45

roku” (KPD). Dokument ten przyjęty przez Radę Ministrów zakłada, że do 2020 roku

będzie zainstalowane 550 MW mocy w małych turbinach wiatrowych. Zakłada się, że

najbardziej opłacalny dla gospodarstwa rolnego winien być generator o mocy około

10 kW.

Uwarunkowania przestrzenne, wielkość gospodarstw rolnych, bardzo często

spotykane zabudowania rolne na tzw. koloniach, spotykane trudności ze zwiększeniem

mocy zamówionej z sieci dystrybucyjnej energii elektrycznej, rozwój produkcji

małych turbin wiatrowych winien rozwijać się bardzo intensywnie. Biorąc pod uwagę

założenia KPD oraz wyżej wymienione uwarunkowania można założyć, że około

2,5% z 65 000 gospodarstw rolnych (2010 r.), czyli około 1 600 rolników będzie

zainteresowanych tą formą produkcji energii elektrycznej. W związku z tym do 2020

roku łączna moc zainstalowana w małych turbinach wiatrowych winna wynosić około

16 MW. Nie bez znaczenia dla rozwoju tego kierunku jest fakt funkcjonowania dwóch

podmiotów na terenie województwa produkujących małe turbiny wiatrowe.

46

6. Energia wody

Energia wodna jest wykorzystywana głównie do wytwarzania energii

elektrycznej za pośrednictwem turbiny wodnej (dawniej koło wodne) połączonej

z generatorem prądotwórczym. Elektrownie wodne buduje się najczęściej na terenach

górzystych lub w miejscach gdzie jest możliwe piętrzenie wody. Czym wyższe

spiętrzenie i większa masa przepływającej wody tym większą ilość energii

elektrycznej jesteśmy w stanie wytworzyć.

Rys. 11. Zasoby energii wodnej

Źródło: Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju (KPZK).

47

W Polsce wykorzystujemy 11% z całego potencjału, największa koncentracja

tego typu budowli ma miejsce w dorzeczu Wisły i Odry, tak więc zasoby energetyczne

wód na terenie Polski są stosunkowo skromne w porównaniu z innymi krajami

europejskimi. Podobnie jest w przypadku województwa warmińsko-mazurskiego, tym

bardziej, że na jego terenie nie ma dużych cieków wodnych o znaczącym potencjale

energetycznym. Łączna liczba istniejących małych elektrowni wodnych wynosi 92.

Województwo warmińsko-mazurskie leży w dorzeczu prawobrzeżnym Wisły,

w dolnym jej odcinku oraz lewobrzeżnym Pregoły. Największy potencjał

energetyczny w województwie posiadają następujące rzeki:

Łyna – (4 032 TJ/rok),

Drwęca – (3 384 TJ/rok),

Pasłęka – (2 196 TJ/rok).

Jest to teoretyczny potencjał energetyczny tych rzek, natomiast ich potencjał

praktyczny jest o około połowę niższy. Szacuje się, że potencjał energetyczny

wszystkich pozostałych cieków wodnych województwa warmińsko-mazurskiego

stanowi około 50% potencjału energetycznego tych trzech wymienionych wyżej rzek.

Warunki lokalizacji małych elektrowni wodnych są w województwie warmińsko-

mazurskim dosyć korzystne, głównie ze względu na gęstą sieć małych cieków

wodnych.

W ostatnich latach mimo widocznego zainteresowania MEW ze względu na

wysokie koszty inwestycyjne, długi okres budowy i niekorzystny wpływ na

środowisko atrakcyjność inwestycyjna tych instalacji obniżyła się. W roku 2010

wyprodukowano w regionie 49,177 GWh energii elektrycznej [tabela1]. Taka ilość

energii pokrywa około 1,5% globalnego zużycia w województwie.

48

Tab. 1. Produkcja energii elektrycznej z wody w regionie

Lp. Nazwa nośnika

Rok 2010

Ilość

w [jednostkach naturalnych]

1. Energia wody 49,177 GWh

Źródło: Opracowanie własne WMAE Sp. z o.o.

Według Krajowego Planu Działań zakłada się, że do 2020 r. przyrost małej

energetyki wodnej osiągnie poziom ok. 40 MW.

Mając na uwadze zasoby cieków wodnych oraz informacje z ankiet

prowadzonych na terenie województwa warmińsko-mazurskiego przewiduję się

przyrost około 5 małych elektrowni wodnych o średniej mocy 40 kW każda.

W efekcie da to moc na poziomie 0,2 MW.

Przyjmując, że każda elektrownia wodna funkcjonuje około 8000 h/rok ilość

wyprodukowanej energii wahać się będzie na poziomie 1600 MWh/rok.

Przyjęło się stosować nazewnictwo MEW na określenie małej elektrowni

wodnej dla obiektów o mocy zainstalowanej do 5 MW. Niekiedy spotyka się również

określenie MEW dla obiektów o mocy zainstalowanej do 0,5 MW.

Wyróżnia się trzy typy wykorzystania MEW:

praca samotna hydrozespołu na wydzieloną sieć energetyczną, zwaną często

siecią lokalną; zadaniem elektrowni jest zasilanie odbiorców nie posiadających

innego źródła energii elektrycznej; praca MEW w tym układzie charakteryzuje

się dużą zmiennością obciążenia w czasie;

współpraca z państwową siecią energetyczną oraz rezerwowe zasilanie

wydzielonego sektora sieci lokalnej w przypadku braku napięcia w sieci

państwowej;

współpraca hydrozespołu wyłącznie z siecią państwową: w układzie tym

elektrownie pracują równolegle z siecią energetyczną, która decyduje

o wielkości napięcia i częstotliwości.

49

Zdecydowana większość krajowych MEW pracuje na sieć państwową, wielkość

napięcia i częstotliwości narzucana jest więc przez system energetyczny.

Rys. 12. MEW – koło wodne

Źródło: Archiwum WMAE Sp. z o.o.

Zalety stosowania MEW:

zużywanie niewielkich ilości energii na potrzeby własne, ok. 0,5-1%, przy

ok.10% w przypadku elektrowni tradycyjnych;

wytwarzanie "czystej" energii elektrycznej;

energia z MEW może być wykorzystywana przez lokalnych odbiorców tak, że

można mówić o minimalnych stratach przesyłu;

charakteryzują się niewielką pracochłonnością - do ich obsługi wystarcza

sporadyczny nadzór techniczny;

budowla piętrząca może również w pewnym stopniu osłabić wielkość

zatapiania okolic w przypadku występowania powodzi;

regulują stosunki wodne w najbliższej okolicy, co może mieć wpływ na obszary

rolnicze;

50

mogą stanowić awaryjne źródło energii w przypadku uszkodzenia sieci

przesyłowej;

pobudzają aktywność w środowisku wiejskim (nowe miejsca pracy, obiekty

towarzyszące);

budowa budowli piętrzącej powoduje powstanie zbiornika wodnego, który

stając się cennym elementem krajobrazu może decydować o rozwoju turystyki

i rekreacji w danym regionie.

51

7. Energia pozyskiwana z biomasy

W dotychczasowych raportach dotyczących wykorzystania OZE w regionie

energia uzyskana z biomasy stanowiła aż 94% i zużyto do tej produkcji 524 000 m3

drewna pod różną postacią oraz 23 000 ton słomy. Znaczna część biomasy drzewnej

pozyskana została z zasobów leśnych. W horyzoncie czasowym do 2020 roku

największe znaczenie należy przypisać biomasie rolniczej – uprawom energetycznym

oraz słomie wykorzystywanej na cele energetyczne. Pozyskanie dodatkowej ilości

biomasy leśnej i biomasy drzewnej odpadowej z przemysłu przetwórczego jest

praktycznie bardzo ograniczone. Na rynku biomasy leśnej istnieje ogromna

konkurencja ze strony przemysłu meblarskiego, produkcji płyt i stolarki budowlanej.

Okresowo może być zwiększony lokalny rynek dostaw biomasy drzewnej przy okazji

przygotowywania terenu pod inwestycje drogowe przy planowanych kompleksowych

remontach i budowie nowych odcinków dróg. W perspektywie do 2020 roku rozwój

upraw roślin energetycznych będzie stymulowany wzrostem zapotrzebowania na

biomasę w elektroenergetyce, ciepłownictwie i chłodnictwie oraz dla biogazowni

rolniczych. Uprawy pod potrzeby biogazowni to przeważnie rośliny jednoroczne,

natomiast dla elektroenergetyki i ciepłownictwa to uprawy wieloletnie przeznaczone

do przerobu na pelet i brykiet lub bezpośredniego spalania. Według Krajowego Planu

Działań zapotrzebowanie w Polsce na biomasę rolniczą i planowana powierzchnia

gruntów rolnych potrzebna do ich uprawy wynosi 3 785 tys. ha, co wydaje się być

trudne do osiągnięcia, przewiduje się dlatego import biomasy. Wyżej wymienioną

wielkość areału upraw roślin energetycznych będzie bardzo trudno zrealizować.

W Polsce w 2009 roku wieloletnie plantacje zajmowały zaledwie 10 200 ha

powierzchni, z czego w województwie warmińsko-mazurskim 1 250 ha.

52

Tab. 2. Areał upraw roślin energetycznych

Lp. Powiat

2008 2010

Rodzaj rośliny

Ogółem

Rodzaj rośliny

Ogółem Wierzba Miskan-

tus

Ślazo-

wiec Wierzba

Miskan-

tus

Ślazo-

wiec

Topo-

la

Mozga

trzcino-

wa

ha ha

1 bartoszycki 0,0 0,6 0,5 1,1

2 braniewski 100,5 41,0 22,8 164,3 70,0 339,0 17,0 40,0 466

3 działdowski 12,0 12,0 8,7 8,7

4 ełcki 8,1 8,1 0,0

5 elbląski 372,5 372,5 134,6 200,0 334,6

6 giżycki 53,2 53,2 53,5 53,5

7 gołdapski 0,0 1,0 1,0 0,3 1,0 3,3

8 iławski 31,1 31,1 60,3 60,3

9 kętrzyński 4,0 4,0 3,19 3,19

10 lidzbarski 10,0 10,0 11,6 11,6

11 mrągowski 6,5 6,5 1,5 2,0 3,5

12 nidzki 37,5 37,5 38,5 38,5

13 nowomiejski 18,3 18,3 23,1 23,1

14 olecki 0,0 0,0

15 olsztyński 28,5 28,5 58,08 58,08

16 ostródzki 136,1 136,1 168,3 168,3

17 piski 4,0 4,0 0,0

18 szczycieński 0,0 10,0 10,0

19 węgorzewski 12,3 12,3 0,0

Razem 834,58 41,00 22,80 898,40 632,97 540,50 19,30 1,00 50,00 1 243,77

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych uzyskanych z Warmińsko–Mazurskiego Ośrodka

Doradztwa Rolniczego w Olsztynie.

Według różnych opracowań biorąc pod uwagę warunki ekonomiczne,

uwarunkowania przyrodniczo–środowiskowe, przydatność użytków rolnych do tego

typu upraw, areał wieloletnich upraw energetycznych w województwie szacuje się na

35 000 ha (IEO)do 43 000 ha (Jodczyszyn 2007, IUNiG – PiB) co przy założeniu

uzyskania 9 ton suchej masy z ha daje odpowiednio 320 tys. do 380 tys. ton s.m. Aby

wykorzystać posiadany potencjał rolnicy muszą mieć zagwarantowaną opłacalną cenę

wyższą od typowych upraw roślin na cele żywnościowe i dodatkowo premię związaną

z nową uprawą. Niezbędny jest również zagwarantowany zbyt tych roślin oraz

indeksacja ceny zbytu. W związku z dużymi kosztami założenia wieloletniej plantacji

roślin energetycznych należy rozważyć możliwość dofinansowania. Biorąc powyższe

53

uwarunkowania jak również brak tradycji upraw tego typu roślin i niechęć rolników do

zawierania wieloletnich umów na produkcję dla potrzeb opracowania Koncepcji

Rozwoju OZE zakłada się, iż areał upraw tych roślin do 2020 roku powinien osiągnąć

20 000 ha, co gwarantuje produkcję suchej masy 180 tys. ton s.m.

Tak duży zakładany wzrost areału upraw roślin energetycznych jest również

spowodowany faktem budowy w Elblągu przez spółkę Energa Kogeneracja bloku

energetycznego opalanego peletem z biomasy rolniczej. Przewidywany termin

uruchomienia instalacji jest określony na I półrocze 2014r. Instalacja będzie

wyposażona w turbo generator o mocy elektrycznej 25 MWe, który będzie

produkował około 165 000 MWh energii elektrycznej, około 796 GJ energii cieplnej.

Jego zapotrzebowanie na paliwo wynosi 135 000 ton peletu na rok. Również Miejskie

Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej w Olsztynie zakłada rozbudowę kotłowni na

Słonecznym Stoku o kocioł o mocy 12 MW ciepła, opalany biomasą. Zakłada się

również przyrost 20 MW mocy w lokalnych kotłowniach na biomasę.

7.1. Potencjał energetyczny słomy

We współczesnym rolnictwie występują pewne nadwyżki słomy, które są

wykorzystywane na cele energetyczne lub do produkcji grzybni. W Polsce są regiony

gdzie te nadwyżki są duże oraz regiony, gdzie słoma jest wykorzystywana przez

gospodarstwa rolne zwłaszcza o profilu hodowlanym i nadwyżka nie występuje,

a nawet wykazywane są niedobory. Województwo warmińsko–mazurskie należy do

tych regionów, gdzie jest możliwość przeznaczenia części plonów słomy na cele

energetyczne. Pozyskanie słomy dla potrzeb energetyki napotyka na coraz większe

bariery, w tym również cenowe. Generalnie w roku 2012 ceny wynosiły 200–250 zł

/tonę, ale były okresy, że ceny sięgały 350 zł/tonę i brak było ofert sprzedaży.

Według opracowań Instytutu Upraw Nawożenia i Gleboznawstwa

Państwowego Instytutu Badań w Puławach (IUNiG - PIB) z 2009 roku nadwyżki

słomy możliwe do zagospodarowania na cele energetyczne w województwie

54

warmińsko–mazurskim wynosiły 330 tys. ton, natomiast Instytut Energetyki

Odnawialnej w opracowaniu z grudnia 2011 r. szacuje tą wielkość na 208 tys. ton.

Biorąc pod uwagę zakładany wzrost upraw wieloletnich roślin energetycznych

jak i jednorocznych dla potrzeb tego opracowania przyjmuje się średnią z tych dwóch

wymienionych powyżej liczb pomniejszonych o 50%, czyli 135 tys. ton. Zakłada się,

że część słomy zostanie zagospodarowana na cele energetyczne w regionie,

a pozostała ilość w postaci peletu i brykietu wywieziona poza granice województwa.

7.2. Biogazownie rolnicze

W 2012 roku na terenie Warmii i Mazur funkcjonowała jedna biogazownia

rolnicza w miejscowości Boleszyn, gmina Grodziczno, powiat Nowe Miasto

Lubawskie. Właścicielem obiektu jest Biogal Sp. z o.o., zainstalowana moc

elektryczna wynosi 1 MW i moc cieplna 1,2 MW. Głównym substytutem wsadowym

do reaktora jest kiszonka z kukurydzy i gnojowica trzodowa.

Aktualnie kilka innych biogazowni uzyskało dofinansowanie i znajduje się na

różnym etapie realizacji inwestycji, np. w Łęgutach, gmina Gietrzwałd trwa rozruch

technologiczny instalacji. Ze względu na ciągłość produkcji energii i jej

przewidywalność biogazownie rolnicze wpisują się w koncepcję rozwoju energetyki

rozproszonej. Faktem jest, że brak ustawy o OZE i ciągle zmieniająca się definicja

biogazu rolniczego oraz zmieniający się wykaz pozostałości i odpadów

dopuszczonych do wykorzystania w biogazowniach rolniczych wyhamowuje rozwój

tej technologii. Również spadek cen na zielone certyfikaty w lutym i marcu 2013 r.

znacznie ograniczył zainteresowanie potencjalnych inwestorów budową biogazowni.

Przy obliczaniu potencjału produkcji biogazu rolniczego uwzględniono niżej

wymienione substraty i posłużono się metodologią zawartą w opracowaniu IEO

„Określenie potencjału energetycznego regionów Polski w zakresie odnawialnych

źródeł energii – wnioski dla Regionalnych Programów Operacyjnych 2014–2020”:

55

1. Nawozy organiczne – obornik bydlęcy i świński, kurzeniec, gnojowica świńska

i bydlęca

2. Odpady z rolnictwa i przemysłu rolno – spożywczego:

a) Odpady z rolnictwa, sadownictwa, upraw hydroponicznych, leśnictwa,

łowiectwa, rybołówstwa, kod 0201

b) Odpady z przygotowania i przetwórstwa produktów spożywczych

pochodzenia zwierzęcego, kod 0202

c) Odpady z przygotowania przetwórstwa produktów spożywczych oraz

odpady pochodzenia roślinnego, kod 0203

d) Odpady z przemysłu cukrowniczego, kod 0204

e) Odpady z przemysłu mleczarskiego, kod 0205

f) Odpady z produkcji napojów alkoholowych i bezalkoholowych

(z wyłączeniem kawy, herbaty i kakao), kod 0207

3. Rośliny z celowych upraw energetycznych przydatnych do sporządzenia

kiszonki, do obliczeń przyjęto kiszonkę z kukurydzy przy wydajności 35 t z ha.

Na bazie tych danych zgodnie z metodologią IEO określono potencjał techniczny dla

województwa warmińsko–mazurskiego.

Tab. 3. Potencjał techniczny i ekonomiczny biogazu

Substrat Potencjał techniczny

biogazowni w MWel

Potencjał ekonomiczny

biogazowni w MWel

Nawozy organiczne 33 19

Odpady z przemysłu rolno

-spożywczego

18 13

Rośliny energetyczne 128 49

Razem 179 81

Źródło: Określenie potencjału energetycznego regionów Polski w zakresie odnawialnych źródeł

energii – wnioski dla Regionalnych Programów Operacyjnych na okres programowania 2014-2020,

IEO, s. 59.

56

Przy obliczaniu potencjału ekonomicznego przyjęto następujące założenia:

- dla nawozów wykorzystanie 40% dostępnej ilości;

- dla odpadów z przetwórstwa przemysłu rolno–spożywczego założono

wykorzystanie 30% dostępnej ilości;

- zastosowano kryterium, że do 2020 r. kiszonka z kukurydzy będzie stanowiła nie

więcej niż 60% wsadu energetycznego (30 tys. ha).

7.3. Energia z odpadów komunalnych

W Olsztynie trwa proces przygotowania inwestycji „Kombinatu

elektrociepłowniczego” do wytwarzania i sprzedaży ciepła i energii elektrycznej oraz

termicznego unieszkodliwiania paliwa alternatywnego powstałego w wyniku

przetwarzania odpadów komunalnych. Planuje się, że sekcja spalania paliwa

alternatywnego będzie miała do dyspozycji około 100-120 tys. ton tego paliwa

pochodzącego z terenu całego województwa. Przewiduje się, że sekcja

zagospodarowania paliwa alternatywnego będzie miała zainstalowane moce około 25

MWe i 30 MWt. Aktualnie paliwo alternatywne nie jest zaliczane do biomasy w myśl

aktualnie obowiązującego prawa, ale na pewno można o nim powiedzieć, że jest to

paliwo odnawialne.

57

8. Energia geotermalna

Energia geotermalna jest zaliczana do odnawialnych źródeł energii.

Rozróżniamy dwa pojęcia związane z energią Ziemi – energia geotermiczna i energia

geotermalna.

Energia geotermiczna to naturalna energia Ziemi zgromadzona w magmie,

skałach, parze wodnej, gazach, w wodzie wypełniającej struktury porowate skorupy

ziemskiej i szczeliny skalne.

Energia geotermalna to część energii geotermicznej zawartej w parze wodnej

i gorącej wodzie podziemnej.

Wody podziemne, będące nośnikiem ciepła tj. wody powyżej 200C nazywa się

wodami geotermalnymi. W Polsce wody geotermalne zwykle nie przekraczają 900C,

ale w sporadycznych przypadkach przekraczają niewiele ponad 1000C. Według

opracowania prof. Juliana Sokołowskiego „Ocena możliwości wykorzystania wód

geotermalnych dla ochrony środowiska w województwie olsztyńskim” istnieją zasoby

wód geotermalnych w zakresie temperatur 40-800C. W latach 1950–1970 na terenie

województwa było wykonanych wiele odwiertów geologicznych w poszukiwaniu złóż

ropy naftowej i gazu. Kilka odwiertów realizowanych było w latach 90 ubiegłego

wieku.

Według szacunków wykonanych w 2005 r. przez Geologa Wojewódzkiego

zasoby wód geotermalnych zgromadzonych w utworach kambru wynoszą ok. 90 km3,

co odpowiada 4 500 x 10 15

cal i 645 mln t.p.u., natomiast łączne zasoby geotermalne

szacuje się na 900 km3, co jest równoważne 1680 mln t.p.u. Wody te można

wykorzystywać w ciepłownictwie, balneologii, rekreacji, jak i w sektorze rolnictwa,

produkcji szklarniowej, czy suszarnictwie.

58

Rys. 13. Zasoby energii geotermalnej

Źródło: Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju (KPZK).

Region województwa warmińsko–mazurskiego leży na obszarze dwóch

okręgów geologicznych – grudziądzko–warszawskim i przybałtyckim. Obecnie

w regionie nie funkcjonuje żadna instalacja wykorzystująca energię geotermalną.

Realizowana jest jedna inwestycja, która będzie wykorzystywała wody geotermalne na

cele balneologiczne – w Lidzbarku Warmińskim.

59

Bardzo trudno jest określić możliwości rozwoju tej dziedziny w następnych

latach. Aktualnie nie ma informacji o inicjatywach budowy takiej instalacji.

W związku z tym nie zakłada się w programie takich przedsięwzięć do 2020 roku. Nie

bez znaczenia dla rozwoju tej technologii są wysokie koszty inwestycyjne

w wysokości ponad 5 200 zł na 1 kW zainstalowanej mocy ciepłowniczej.

8.1. Pompy ciepła (geotermia płytka – niskotemperaturowa)

Energię geotermalną można podzielić na wysokotemperaturową

i niskotemperaturową. Geotermia wysokotemperaturowa umożliwia bezpośrednie

wykorzystanie ciepła Ziemi, którego nośnikiem jest ciecz lub para wodna. Geotermia

niskotemperaturowa jest wykorzystywana nie bezpośrednio, ale przy zastosowaniu

urządzeń – pomp ciepła, które podnoszą energię na wyższy poziom termodynamiczny.

Pompa ciepła to urządzenie umożliwiające wykorzystanie energii cieplnej

zgromadzonej w środowisku naturalnym. Pompa ciepła jako źródło energii może

wykorzystać:

- powietrze atmosferyczne;

- wody powierzchniowe i podziemne;

- grunt.

60

Rys. 14. Udział poszczególnych źródeł uczestniczących w wytworzeniu energii

grzewczej

Źródło: www.energiaodnawialna.net.pl (27.05.2013).

Ciepło z układu dolnego źródła przekazywane jest do zabudowanego w pompie

wymiennika ciepła, zwanego parownikiem. W parowniku następuje przekazanie ciepła

do obiegu wewnętrznego pompy. Czynnik znajdujący się w układzie wewnętrznym

pod wpływem dostarczonej energii z dolnego źródła wrze i zamienia się w gaz.

Sprężarka zasysa czynnik w postaci prawie suchej pary. Spręża tę parę do wysokiego

ciśnienia. Poprzez podwyższanie ciśnienia następuje zmiana poziomu energetycznego

i czynnik uzyskuje wyższą temperaturę. Następnie w drugim, wewnętrznym

wymienniku ciepła – skraplaczu następuje wymiana ciepła z tzw. górnym źródłem

(instalacja co, c.w.u.). Czynnik ochładza się i zmienia ponownie w ciecz. Ciecz

znajdująca się jeszcze pod wysokim ciśnieniem zostaje rozprężona w zaworze

dławiącym i przepływa do parownika. Cały proces rozpoczyna się na nowo.

61

Rys. 15. Schemat działania pompy ciepła

Źródło: http://pompy-ciepla.org/jak_dziala_pompa_ciepla.php (21.05.2013).

Obserwując rynek pomp ciepła można wysnuć następujące wnioski:

1. Pompy ciepła są instalowane zazwyczaj w nowo budowanych obiektach;

2. Obiekty z pompami ciepła służącymi do ogrzewania pomieszczeń są bardzo

dobrze docieplone;

3. Systemy grzewcze to ogrzewanie podłogowe lub systemy niskotemperaturowe

(ok. 400C) lub średniotemperaturowe (ok. 55

0C) w oparciu o grzejniki;

4. Obserwuje się coraz większe zainteresowanie pompami ciepła na powietrze do

produkcji ciepłej wody użytkowej.

Technologia pomp ciepła to nowoczesny, ekonomiczny, bezobsługowy sposób

zabezpieczenia obiektów w system grzewczy i ciepłej wody użytkowej, ale

wymagający dużych nakładów inwestycyjnych. Przyjmuje się, że koszt instalacji 1kW

mocy cieplnej to koszt na poziomie powyżej 2 500 zł. Oszacowanie i określenie

wielkości mocy zainstalowanej do 2020 roku pomp ciepła jest zadaniem trudnym

z powodu wielu aspektów mających wpływ na rozwój tej technologii. W związku

z tym posłużono się wyliczeniami Instytutu Energetyki Odnawialnej zawartymi

w opracowaniu „ Określenie potencjału energetycznego regionów Polski w zakresie

odnawialnych źródeł energii – wnioski dla Regionalnych Programów Operacyjnych

62

2014–2020”, w którym zakłada się dla kraju zainstalowanie do 2020 r. pomp ciepła

o łącznej mocy ok. 102 MW, co winno spowodować, że w regionie Warmii i Mazur

powinno być zainstalowanych ok. 3,77 MW.

63

9. Przewidywana produkcja energii z OZE w 2020 r.

Podsumowując możliwości rozwoju OZE do roku 2020 r., biorąc pod uwagę

założenia europejskiej i krajowej polityki energetycznej oraz dostępny na Warmii

i Mazurach potencjał, można wyliczyć prognozę przyrostu produkcji energii

elektrycznej i energii cieplnej z poszczególnych źródeł odnawialnych. Analizując

poniższe dane można zauważyć, że szczególną rolę zarówno w produkcji prądu jak

i ciepła odegrają w najbliższym czasie biogazownie rolnicze.

Tab.4. Produkcja energii z OZE w 2020 r. wg opracowanych założeń w MWh

Rodzaj Powierzchnia lub moc Energia elektryczna

(MWh)

Energia

cieplna

(MWh)

Kolektory

słoneczne

200 000 m2

- 200 000

Fotowoltaika Wersja pesymistyczna 2 MW;

Wersja pesymistyczna 3 300

-

Wersja optymistyczna 45 MW

Wersja optymistyczna 74 000 -

Energia wiatru Duże siłownie Duże siłownie -

wariant A – 0 MW wariant A - 0 -

wariant B - 250 MW wariant B - 438 000 -

Małe siłownie –16MW Małe siłownie -28 000 -

Biogazownie 81 MW 648 000 300 000

Pompy ciepła 3,77 MW - 11 300

Małe elektrownie

wodne

0,2 MW 1 600 -

Kotłownie

biomasowe

32MW*** - 86 000

Elektrociepłownia

Elbląg

25 MWe

34MWt

165 000 220 000

Kombinat

elektrociepłowniczy

sekcja

energetycznego

wykorzystania

paliwa z odpadów

25 MWe

30 MWt

162 000* 195 000*

Razem 1 007 900**

1 516 600**

1 012 300

*6,5 tyś godzin/rok;

**w zależności od rozwoju fotowoltaiki i dużej energetyki wiatrowej;

*** w tym 12 MW MPEC Olsztyn;

Źródło: Opracowanie własne.

64

10. Mechanizmy finansowania

Pozyskiwanie energii z odnawialnych źródeł w znacznym stopniu zwiększa

bezpieczeństwo energetyczne regionu oraz sprzyja konkurencji na rynku energii.

Inwestycje w nowe źródła wytwarzania są jednak wciąż dużo bardziej kosztowne od

tradycyjnych metod opartych na wykorzystaniu źródeł konwencjonalnych.

Niewątpliwie olbrzymią rolę w rozwoju energetyki odnawialnej odgrywają

odpowiednie systemy wsparcia, jak również źródła dofinansowania inwestycji,

zarówno w oparciu o fundusze unijne (np. Fundusz Spójności), jak również o źródła

krajowe (np. pożyczki, dotacje z NFOŚiGW oraz WFOŚiGW).

Tab. 5. Koszty inwestycyjne wykonania założeń na lata 2014-2020 (Ceny wg

Ministerstwa Finansów – stan na koniec 2012 r.)

Rodzaj Powierzchnia lub moc Cena za

jednostkę Wartość w mln zł

Kolektory

słoneczne

200 000 m2

2 600 zł/m2 520

Fotowoltaika Pesymistyczna - 2 MW

do 75 kW –

9 mln/MW;

Pesymistyczna -18

Optymistyczna- 45MW Powyżej 75 kW-

7,5 mln/MW

Optymistyczna - 337

mln

Energia wiatru Siłownie duże Siłownie duże Siłownie duże

wariant A – 0MW - -

wariant B - 250 MW wariant B - 6,2

mln/MW

wariant B - 1 550

małe siłownie

wiatrowe – 16MW

małe siłownie

wiatrowe - 8

mln/MW

małe siłownie

wiatrowe - 128

Biogazownie 81 MW 16 mln /MW 1 296

Pompy ciepła 3,77 MW 4mln/MW 15

Kotłownie na

biomasę

32 MW 1,2 mln /MW 38

Małe elektrownie

wodne

0,2 MW 16 mln/MW 3

Uprawy

energetyczne

20 tyś. ha 4 000 zł/ha 80

Przetwórstwo

słomy

20 instalacji/0,9 t na h 0,3 mln za

instalacje

6

Razem 2 104 do 3 973* * wartość minimalna przewiduje pesymistyczną wersję fotowoltaiki oraz brak inwestycji w dużej

energetyce wiatrowej

Źródło: Opracowanie własne.

65

Nie uwzględniono budowy Zakładu Produkcji Energii Elektrycznej i Ciepła

Energa Kogeneracja w Elblągu, ponieważ inwestycja będzie oddana do użytku

w I połowie 2014 r. i nie uwzględniono budowy kombinatu elektrociepłowniczego

w Olsztynie, ponieważ nie znana jest wartość inwestycji ogółem, ani wartość sekcji

spalania paliwa alternatywnego. Aktualnie trwają negocjacje w sprawie wyboru

partnera do realizacji tej inwestycji.

Tab.6. Prognoza zapotrzebowania na dofinansowanie inwestycji energetyki

odnawialnej

Rodzaj Wartość

inwestycji mln zł

% podmiotów

ubiegających

się o

dofinansowanie

Wartość

inwestycji

podmiotów

ubiegających się o

dofinansowanie

(mln zł)

Przewidywana

pula środków

przy 50%

dofinansowaniu

Kolektory

słoneczne

520 80 416 208

Fotowoltaika Pesymistyczny 18 80 Pesymistyczny 14,4 Pesymistyczny 7,2

Optymistyczny 337 Optymistyczny 296,6 Optymistyczny 134,8

Energia

wiatru

Wariant A: 0

Wariant B: 1 550

Małe siłownie: 128

0

0

90

-

-

115,2

-

-

57,6

Biogazownie 1 296 100 1296 648

Pompy ciepła 15 50 7,5 3,75

Kotłownie na

biomasę

38 90 34 17

Małe

elektrownie

wodne

3 70 2,1 1,05

Uprawy

energetyczne

80 100 80 80

Przetwórstwo

słomy

6 70 4,2 2,1

Razem

Pesymistyczna –

1 024,7

Optymistyczna –

1 152,3 Źródło: Opracowanie własne.

Do tej pory warunki udzielania dotacji na projekty związane z rozwojem instalacji

odnawialnych źródeł energii ujęte w Regionalnym Programie Operacyjnym Warmia

i Mazury 2007-2013 nie przewidywały dofinansowania dużych siłowni wiatrowych.

Biorąc pod uwagę obecną sytuację rynkową oraz stanowisko Samorządu

66

Województwa dotyczące rozwoju energetyki wiatrowej w regionie, również

w przyszłej perspektywie finansowej 2014-2020 nie zakładamy dotowania rozwoju

dużej energetyki wiatrowej ze środków Regionalnego Programu Operacyjnego.

Nowy okres programowania Unii Europejskiej 2014-2020 „przynosi” nowe

środki finansowe na rozwój Europy, w tym na rozwój instalacji związanych z zieloną

energią i efektywnością energetyczną. Dokument strategiczny Europa 2020 zakłada 11

nowych celów tematycznych, jednym z nich jest cel 4: Wspieranie przejścia na

gospodarkę niskoemisyjną we wszystkich sektorach. W ramach tego działania

przewiduje się m.in.:

• promowanie produkcji i dystrybucji urządzeń, instalacji oraz rozwiązań dla energii

z odnawialnych źródeł w tym wytwarzania biokomponentów i biopaliw ciekłych

(zgodnie ze zidentyfikowanymi i określonymi w planach zagospodarowania

przestrzennego i strategiach rozwoju województw potencjałami regionalnymi

i krajowymi oraz w ramach wyznaczonych obszarów);

• wspieranie efektywności energetycznej oraz wykorzystania OZE

w przedsiębiorstwach, gospodarstwach domowych i gospodarstwach rolnych;

• wspieranie efektywności energetycznej i wykorzystania OZE w sektorze publicznym

i mieszkaniowym oraz prowadzenie kampanii informacyjno-promocyjnych w tym

zakresie;

• zwiększanie efektywności energetycznej w odniesieniu do infrastruktury publicznej

• ograniczanie strat energii na etapie przesyłu i dystrybucji,

• promowanie wysokosprawnej kogeneracji energii cieplnej i elektrycznej

• promowanie zrównoważonej mobilności miejskiej w tym:

• promowanie inwestycji umożliwiających wzrost wydajności i efektywności

energetycznej w produkcji rolno-spożywczej lub w wytwarzaniu biokomponentów

wraz z ograniczaniem emisji;

67

• promowanie świadomości społecznej w zakresie wzorców zrównoważonej produkcji

i konsumpcji;

• działania dotyczące rozwoju kadr w sektorach związanych z energetyką.

Wytyczne te w sposób bezpośredni przełożą się na zapisy Programu Krajowego

oraz na regionalne programy operacyjne, które stworzą podstawę formalną,

organizacyjną i decyzyjną całego procesu dofinansowania ww. inwestycji

z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Ponadto w nowej perspektywie

finansowej będziemy mieli do czynienia z tzw. ring-fencingiem, który oznacza

nałożenie na państwa członkowskie minimalnego poziomu alokacji na dany Cel

Tematyczny w ramach funduszu, w kontekście środków regionalnych. Wg

nomenklatury unijnej regiony „mniej rozwinięte”, do których zaliczamy Warmię

i Mazury będą zobligowane do wydania 6% z („unijnego”) budżetu regionalnego na

wydajność energetyczną i odnawialne źródła energii. W perspektywie finansowej

2007-2013 wielkość tych środków nie przekraczała 2%.

Środki finansowe z EFRR będą udzielane w formie dotacji, możemy jednak

oczekiwać pojawienia się funduszy pożyczkowych finansowanych ze środków UE,

z których zielone inwestycje będzie można kredytować na preferencyjnych

warunkach. W dalszym ciągu dostępne będą również specjalne granty na badania

i rozwój w tym obszarze (m.in. Horyzont 2020) oraz specjalne środki interwencyjne

Komisji Europejskiej wydatkowane chociażby przez program Inteligentna Energia

Europa.

Oprócz środków europejskich inwestycje w OZE i EE w dalszym ciągu będą

mogły być finansowane ze środków krajowych głównie z Narodowego Funduszu

Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej m.in. poprzez system GIS oraz regionalnie

przez Wojewódzkie Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Ponadto

w związku z rosnącą popularnością instalacji OZE i rozwiązań poprawiających

wydajność energetyczną coraz więcej banków przygotowuje komercyjne formy

dofinansowania tego typu inwestycji w postaci uprzywilejowanych kredytów

i pożyczek.

68

11. Bilans energetyczny w 2020 roku

Wzrost zużycia elektryczności podąża za wzrostem gospodarczym i w 2020 r.

całkowita produkcja energii elektrycznej będzie dwukrotnie większa niż obecnie. Ceny

konwencjonalnych nośników będą wzrastać, a odnawialne źródła energii staną się ich

konkurencyjnym substytutem. W związku z polityką energetyczną Unii Europejskiej,

a także Polski w dalszym ciągu planowany jest rozwój nowoczesnych technologii

wykorzystujących odnawialne zasoby.

Przy założeniach prezentowanych w tabelach brane były pod uwagę różne

warianty rozwoju fotowoltaiki (rozwój związany jest z wejściem Ustawy

o odnawialnych źródłach energii), jak również dużej energetyki wiatrowej (w tym

przypadku rozwój związany jest z uwarunkowaniami przyrodniczymi oraz

społecznymi województwa warmińsko–mazurskiego).

69

Tab.7. Zużycie paliw i nośników energii w 2011 r.

Zużycie paliw i nośników energii w 2011 r. w województwie warmińsko-

mazurskim

Źródło energii Wykorzystanie Jednostka

przeliczeniowa

Wartość

końcowa

[TJ]

Węgiel kamienny 493 000 ton 25 MJ/kg 12 325

Gaz ziemny 6 369 TJ TJ 6 369

Gaz ciekły 40 000 ton 46 MJ/kg 1 840

Olej opałowy lekki 44 000 ton 42 MJ/kg 1 848

Olej opałowy

ciężki 5 000 ton 40 MJ/kg 200

Ciepło 11 493 TJ TJ 11 493

Energia

elektryczna 3 440 GWh 1GWh = 3,6 TJ 12 385

Olej napędowy 460 560 ton 42 MJ/kg 19 343

Benzyna 145 793 ton 42 MJ/kg 6 123

LPG * 146 999 m3

1kg = 1,96dm3 / 46

MJ/kg 3 450

SUMA 75 376

* wartość po przeliczeniu jednostek = 75 000 ton

OPIS

- Wykorzystano dane GUS – Gospodarka Paliwowo–Energetyczna w latach 2010, 2011

- Zużycie węgla zostało pomniejszone o wartości zużycia tego nośnika na potrzeby elektrowni i elektrociepłowni

oraz kotłów ciepłowniczych energetyki zawodowej i ciepłowni zawodowej

- Zużycie oleju napędowego, benzyny i LPG zostało wyliczone na podstawie danych krajowych proporcjonalnie

do liczby mieszkańców województwa (dane na dzień 31.12.2011 r.)

Źródło: Opracowanie własne WMAE Sp. z o.o.

70

Tab. 8. Produkcja energii z OZE w latach 2011–2020

Produkcja energii z OZE w latach 2011-2020

----------- Nośnik energii Baza 2011 Baza 2020 Suma 2011 - 2020

L.p. ---------------------- TJ GWh TJ GWh TJ GWh

1 Panele słoneczne 49,320 13,700 720 200 769,320 213,700

2

Wiatr

1 426,320 396,200

Duże siłownie Duże siłownie Duże siłownie Duże siłownie Duże siłownie

1. Wariant A wariant A – 0** wariant A - 0 **

wariant A –

1 426,32 **

wariant A – 396,2

**

2. Wariant B wariant B –

1 576,8***

wariant B -

438***

wariant B –

3 003,12***

wariant B –

834,2***

Małe siłownie wiatrowe małe siłownie

wiatrowe – 100,8 małe siłownie

wiatrowe - 28 małe siłownie

wiatrowe – 100,8 małe siłownie

wiatrowe – 28

3 Woda 177,040 49,177 5,760 1,600 182,80 50,778

4 Biomasa 5 376 1 492,560 5 108,400 1419 * 10 484,400 2 911,560

5 Pompy Ciepła 33,100 9,200 40,680 11,300 73,780 20,560

6

Fotowoltaika

Pesymistycznie

optymistycznie

0,300 0,083

11,880**

266,400***

3,300**

74***

12,180**

266,700***

3,306**

74,006***

SUMA ------------------------- 7 062,08 1960,92

5 987,52**

7 818,84***

1 663,2**

2 171,9***

13 049,60**

14 880,920***

3 624,10**

4 132,804***

* 648 (energia elektryczna – biogazownie) + 300 (energia cieplna – biogazownie) + 86 (energia cieplna – kotłownie biomasowe) + 165 (energia elektryczna –

elektrociepłownia Elbląg) + 220 (energia cieplna – elektrociepłownia Elbląg)

** Wersje pesymistyczne rozwoju fotowoltaiki i dużej energetyki wiatrowej;

*** Wersje optymistyczne rozwoju fotowoltaiki i dużej energetyki wiatrowej;

Źródło: Opracowanie własne WMAE Sp. z o.o.

71

Tab.9. Prognoza zużycia paliw i nośników w 2020 w stosunku do danych z 2011

Prognoza zużycia paliw i nośników energii do roku 2020 w stosunku do danych z 2011 r.

w województwie warmińsko-mazurskim

Źródło energii

Zużycie paliw i nośników

energii w 2011 r.

[TJ]

Zakładane zmiany zużycia

paliw i nośników energii

[%]

Zużycie paliw i nośników

energii w 2020 r.

[TJ]

Węgiel kamienny 12 325 - 16,46 ** 10 296

Gaz ziemny 6 369 + 10 7 005

Gaz ciekły 1 840 - 10 1 656

Olej opałowy lekki 1 848 - 10 1 663

Olej opałowy ciężki 200 - 20 160

Ciepło 11 493 + 0,30 *** 11 527

Energia elektryczna 12 385 + 0,47 **** 12 443

Olej napędowy 19 343 + 10 21 277

Benzyna 6 123 + 15 6 429

LPG * 3 450 - 3 3 346

SUMA 75 376 - 75 802

Źródło: Opracowanie własne WMAE Sp. z o.o.

* wartość po przeliczeniu jednostek = 75 000 ton

** wartość procentową – dane z GUS (-15%) poddano korekcie w związku z założeniami produkcji ciepła w instalacjach solarnych co prognozuje spadek zużycia węgla o

1,46% (50% produkcji ciepła z kolektorów słonecznych zdejmuje się ze zużycia węgla a drugie 50% ze zużycia e.e.)

*** wartość procentową – dane z GUS (5%) poddano korekcie w związku z założeniami produkcji ciepła w instalacjach biogazowych co prognozuje spadek zużycia

konwencjonalnych źródeł energii o 4,7%

**** wartość procentową – dane z GUS (3%) poddano korekcie w związku z założeniami produkcji energii elektrycznej z ogniw fotowoltaicznych na potrzeby własne

(wersja optymistyczna - 50%) oraz zastąpienie podgrzewania energią elektryczną c.w.u. instalacjami solarnymi co prognozuje spadek zużycia konwencjonalnych nośników

do produkcji e.e. o 2,53%

OPIS - Przy prognozie zużycia wykorzystano dane Polskiej Organizacji Przemysłu i Handlu Naftowego z 2012 r. oraz GUS

72

12. Cele rozwoju OZE w województwie warmińsko–mazurskim do

2020 roku

Produkcja energii ogółem z OZE na poziomie 14 000 TJ, tj. około 18,4%

przewidywanego zużycia energii w regionie;

Produkcja energii elektrycznej na poziomie 1 700 GWh tj. około 49 % zużycia

energii elektrycznej w województwie;

Redukcja emisji CO2 z tytułu produkcji energii elektrycznej z OZE

o 1 530 tyś. ton, przy założeniu, że 1 kWh energii elektrycznej

wyprodukowanej z OZE redukuje emisję o 0,9 kg CO2;

Obniżenie wskaźnika zużycia energii na 1 mln PKB w regionie

z poziomu 1,94 TJ/mln PKB do poziomu 1,67TJ/mln PKB w roku 2020.

73

Podsumowanie

Koncepcja rozwoju OZE w województwie warmińsko–mazurskim do

2020 roku wskazuje kierunki działań, w których polityka regionalna może

najskuteczniej przyczynić się do zwiększenia udziału energii z odnawialnych źródeł

w ogólnym bilansie energetycznym województwa. Osiągnięcie wymaganego

w pakiecie energetyczno-klimatycznym wskaźnika 15 % udziału energii ze źródeł

odnawialnych w zużyciu energii końcowej w 2020 roku zobowiązuje samorządy do

wspierania istniejących oraz powstawania nowych inwestycji opartych na

wykorzystaniu nowych źródeł energii, które zmierzają do rozwoju i uniezależnienia

się regionu od zewnętrznych dostaw energii.

Zgodnie z założeniami Polityki Energetycznej Polski do roku 2030 oraz

Krajowym planem działań w zakresie energii ze źródeł odnawialnych, podstawowym

źródłem pozyskania odnawialnej energii w województwie warmińsko–mazurskim ma

być biomasa. Szczególnie wspierane będzie tworzenie biogazowni rolniczych.

Na terenie województwa energia promieniowania słonecznego wykorzystywana

jest głównie do pozyskiwania ciepła a produkcja energii elektrycznej z tego źródła ze

względu na wysokie koszty nie jest tak popularna. W Koncpecji przedstawiono dwie

wersje rozwoju inwestycji w oparciu o zastosowanie ogniw fotowoltaicznych –

pesymistyczną i optymistyczną. Kierunki rozwoju tej technologii zależą w dużej

mierze od kształtu oraz daty wejścia w życie Ustawy o odnawialnych źródłach

energii.

Duży potencjał do zagospodarowania w województwie ma także energetyka

wiatrowa. Warunki wietrzne są wystarczające do ekonomicznie uzasadnionego

wykorzystania. Jednak , w przypadku Warmii i Mazur należy brać również pod uwagę

uwarunkowania środowiskowe. Ograniczeniem przestrzennym dla rozwoju energetyki

wiatrowej jest duży obszar terenów chronionych, w tym należących do sieci NATURA

2000. Istotnym utrudnieniem dla rozwoju farm wiatrowych jest także stan techniczny

sieci energetycznych i ograniczone możliwości przyłączenia do nich nowych mocy.

74

W przypadku energetyki wodnej na terenie województwa warmińsko–

mazurskiego nie ma dużych cieków wodnych o znaczącym potencjale energetycznym,

stąd mimo zainteresowania małymi elektrowniami wodnymi ze względu na wysokie

koszty inwestycyjne oraz długi okres budowy ich rozwój na tym terenie może być

utrudniony i spowolniony.

W województwie warmińsko–mazurskim jeśli chodzi o energię geotermalną,

nie funkcjonuje żadna instalacja geotermii wysokotemperaturowej. Realizowana jest

jedna inwestycja, która będzie wykorzystywała wody geotermalne na cele

balneologiczne – w Lidzbarku Warmińskim. Zakłada się jednak istotny rozwój

geotermii niskotemperaturowej (instalacje pompy ciepła).

Rozwój odnawialnych źródeł energii przyczyni się do poprawy bezpieczeństwa

energetycznego województwa, powinno to również spowodować modernizację

i rozbudowę infrastruktury sieciowej. Rozwój OZE, a przede wszystkim

powstawanie nowych inwestycji wiąże się również z tworzeniem lokalnych miejsc

pracy. Rynek energii staje się bardziej konkurencyjny, co powinno przynieść

wymierne korzyści dla odbiorców końcowych, w postaci tańszych opłat za energię.

Zaleca się monitorowanie tempa rozwoju OZE na terenie województwa

warmińsko–mazurskiego, począwszy od roku 2015, sukcesywnie co 2 lata.

75

Spis literatury

1. Energetyka odnawialna w Polsce – rolnictwo energetyczne, Kazimierz Żmuda,

Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, 2013.

2. Energetyka wiatrowa w Polsce – PSEW – raport, październik 2012.

3. Gospodarka paliwowo – energetyczna w latach 2010, 2011, GUS, Warszawa 2012.

4. Informacja o dostępności mocy przyłączeniowej do sieci przesyłowej (stan na 30

listopada 2012 r.), PSE Operator S.A., 2012.

5. Koncepcja przestrzennego zagospodarowania kraju 2030, Ministerstwo Rozwoju

Regionalnego, 2013.

6. Krajowy plan działań w zakresie energii ze źródeł odnawialnych, Ministerstwo

Gospodarki, 2010.

7. Ocena możliwości wykorzystania energii geotermalnej dla ochrony środowiska

przyrodniczego w województwie olsztyńskim, Julian Sokołowski, 1996 na zlecenie

Urzędu Wojewódzkiego woj. olsztyńskiego.

8. Określenie potencjału energetycznego regionów Polski w zakresie odnawialnych

źródeł energii – wnioski dla Regionalnych Programów Operacyjnych na okres

programowania 2014-2020, Instytut Energetyki Odnawialnej na zlecenie Ministerstwa

Rozwoju Regionalnego, Warszawa 2011.

9. Perspektywy – koszty inwestycyjne – Ministerstwo Gospodarki (prezentacja)

10. Plan rozwoju MPEC Sp. z o.o. w Olsztynie na lata 2012–2023, MPEC

Sp. z o.o., Olsztyn 2012.

11. Rocznik statystyczny województwa warmińsko–mazurskiego, GUS, 2011.

12. Rynek paliw płynnych w Polsce, Krzysztof Romaniuk, Polska Organizacja Przemysłu

i Handlu Naftowego, 2010.

13. Społeczny raport regionalny o energetyce przyjaznej środowisku

w województwie warmińsko–mazurskim, Warmińsko–Mazurska Agencja

Energetyczna Sp. z o.o., na zlecenie Instytutu na rzecz Ekorozwoju, Olsztyn 2012.

14. Sprawozdanie końcowe z realizacji programu ekoenergetycznego dla województwa

warmińsko–mazurskiego na lata 2005-2010, Warmińsko–Mazurska Agencja

Energetyczna Sp. z o.o., Olsztyn 2011.

15. Uprawa roślin na potrzeby energetyki, Antoni Faber na zlecenie Polskiej Konfederacji

Pracodawców Prywatnych

76

16. Wstępna ocena wykorzystania wód mineralnych występujących w rejonie Ornety,

powiat lidzbarski, województwo warmińsko–mazurskie, Geolog Wojewódzki Jan

Szymborski.

17. Zużycie paliw i nośników energii w 2011r., GUS, Warszawa 2012.

Strony internetowe

1. www.energa-kogeneracja.pl (19.03.2013).

2. www.cdr.gov.pl (11.04.2013)

3. www.nfosigw.gov.pl (23.05.2013)

77

Skróty

OZE – odnawialne źródła energii / odnawialne zasoby energii;

EE – efektywność energetyczna;

MEW – małe elektrownie wodne;

kWh – kilowatogodzina;

MWh – megawatogodzina;

GWh – gigawatogodzina; 1 GWh = 3,6 TJ = 3600 GJ

c.w.u. – ciepła woda użytkowa;

c.o. – centralne ogrzewanie;

W – wat;

kW – kilowat;

MW – megawat;

MWe – megawat energii elektrycznej;

GW – gigawat;

s.m. – sucha masa;

cal – kaloria;

t.p.u. – tona paliwa umownego;

mW – miliwat;

J – dżul;

kJ – kilodżul;

MJ – megadżul;

GJ – gigadżul;

TJ – teradżul; 1 TJ = 0,2778 GWh

toe- tona oleju ekwiwalentnego, 1 toe = 41,868 GJ, 1 Mtoe = 11630 GWh