W Y D A T K I P U B L I C Z N E
-
Upload
milenka2803 -
Category
Education
-
view
10.115 -
download
0
description
Transcript of W Y D A T K I P U B L I C Z N E
WYDATKI PUBLICZNE
Wydatki publiczne są faktem bez, którego trudno wyobrazić sobie
sprawne funkcjonowanie całego społeczeństwa.
Co to są wydatki publiczne?
Otóż wydatki publiczne są to środki pieniężne wydatkowane przez państwo na
realizacje i zaspokajanie potrzeb
publicznych , dokonywane głownie z budżetu państwa i budżetów
samorządowych (tj. gmin, miast) oraz funduszy publicznych
Plan wydatków to najważniejsza i najobszerniejsza część ustawy
budżetowej, która obejmuje wydatki budżetu państwa ,
wydatki budżetów lokalnych i funduszy publicznych a także funduszy
ubezpieczeniowych. Różnorodność tych wydatków jest ograniczona . Władze
publiczne w poszczególnych krajach mają różne poglądy w stosunku do tych
obowiązków .
Wydatki publiczne
Wielkość wydatków jest zmienna w czasie i nie udało się wyznaczyć jej uniwersalnej granicy. O ich rozmiarach i strukturze
decydują konkretne czynniki i warunki historyczne, społeczne , gospodarcze i
kulturowe. Ich uzasadnienie i podział jest zależny od realizowania doktryny społeczno - ekonomicznej oraz od
programów partii sprawującej władzę. Zatem należy szukać optymalnych
wielkości dla danego kraju
KRYTERIUM PODZIAŁU
WYDATKÓW PUBLICZNYCH
Kryterium podziału związane jest przede wszystkim z jego funkcjami. Należy
wyszczególnić takie funkcje jak:
Klasyczne funkcje publiczne państwa ( bezpieczeństwo wewnętrzne, wymiar
sprawiedliwości , obrona narodowa, administracja publiczna) Funkcje
klasyczne na
• zewnętrzne • jest to zapewnienie bezpieczeństwa
• utrzymanie armii, służb zagranicznych państwa , udział w międzynarodowych
organizacjach, ugrupowaniach gospodarczych a także militarnych.
• wewnętrzne• ponoszenie wydatków na utrzymanie
administracji , sądownictwa , a także zapewnienie bezpieczeństwa
wewnętrznego. Są one związane z funkcjami socjalnymi i funkcjami
gospodarczymi.
• Socjalne funkcje władz publicznych • Ekonomiczne funkcje państwa
Struktura wewnętrzna wydatków np. na cele socjalne albo gospodarcze pozwala
ustalic strukturę ekonomiczno- społeczną wydatków publicznych. Jest to więc
podział wydatków wg działów gospodarki narodowej, ochronę środowiska, ochronę
zdrowia i opiekę społeczną.
Ze względu na związek wydatków z ostatecznym wykorzystaniem PKB wydatki
możemy podzielić na :wydatki realne / rzeczywiste (nabywcze) —
w wyniku wydatków realnych następuje zużycie elementów PKB w drodze zakupu towarów i usług przez jednostki należące
do sektora publicznego. Wydatki nabywcze tworzą więc w sposób
bezpośredni popyt na dobra i usługi, co ma istotne znaczenie dla funkcjonowania gospodarki (np. zamówienia publiczne)
• wydatki transferowe - dokonywane są na rzecz innych podmiotów, co wiąże się z
istniejącym systemem finansów publicznych, albo wynika z prowadzonej
przez państwo polityki finansowej.• Rozróżniamy więc:transfery wewnętrzne -
czyli transfery dokonywane wewnątrz systemu finansów publicznych. Oznaczają
wydatki publiczne jednych gestorów funduszy publicznych na rzecz innych
gestorów funduszy publicznych. W wyniku tych transferów nie zmienia się ogólna
wielkość środków publicznych, lecz zmienia się struktura ich finalnego
wydatkowania.• mieszkaniowego)
– transfery zewnętrzne - czyli na rzecz podmiotów znajdujących się poza
sektorem publicznym. Oznaczają zasilanie podmiotów prywatnych w pieniądz
pochodzący ze środków publicznych. Mogą one być związane z finansowym wspieraniem przez władze publiczne
realizacji ważnych celów społecznych i gospodarczych (np. transfery na rzecz
spółdzielczego i prywatnego budownictwa
• Odmiany transferów:
• dotacja podmiotowa - ma charakter ogólny i jest w całości związana z działalnością
danego podmiotu
• dotacja przedmiotowa — wiąże ilość środków publicznych z konkretnymi
potrzebami lub celami wydatkowania
PODZIAŁ WYDATKÓW
• Podział wydatków publicznych ze względu na przeznaczenie na cele bieżące oraz na
cele średnio- i długookresowe:• wydatki bieżące (subwencje ogólne dla
jednostek samorządu terytorialnego , dotacje , wynagrodzenia i uposażenia oraz składki od nich naliczane, zakupy towarów
i usług, inne wydatki związane z funkcjonowaniem jednostek budżetowych
lub realizacją ich statutowych zadań. )
• wydatki majątkowepokazuje jaka jest hierarchia potrzeb lub preferencje władz publicznych, wyrażana przez kształtowanie proporcji wydatków
bieżących i wydatków majątkowych. Między tymi wydatkami występuje
poniekąd naturalna sprzeczność, gdyż przy danych środkach publicznych te dwa
rodzaje wydatków konkurują ze sobą.
• Podział wydatków wiążący się z możliwością oddziaływania władz na
wydatkowanie środków:• wydatki stałe
• wydatki zmienne - wyznaczają rzeczywiste pole wyboru władz
publicznych w alokowaniu środków, a więc tworzą warunki do prowadzenia polityki przez wydatki publiczne. Z powyższym podziałem wiąże się także podział na:
• wydatki sztywne - obowiązek ponoszenia przez władze publiczne wydatków
sztywnych jest bardziej rygorystyczne niż ponoszenie wydatków stałych. Za wydatki
sztywne uważa się wydatki związane z obsługa długu publicznego.
• pozostałe wydatki
• Wydatki publiczne dzieli się też według szczebla wydatkowania środków na:
• wydatki szczebla centralnego (ogólnokrajowego) - są to wydatki
państwowe
• wydatki szczebla regionalnego - mogą to być wydatki państwowe, samorządowe lub
rządowo samorządowe
• wydatki szczebla lokalnego — są to wyłącznie wydatki samorządowe
• Podział według kryterium formy funduszu publicznego:
• wydatki budżetowe — obejmujące wydatki budżetu państwa i wydatki
budżetów samorządowych
• wydatki publicznych funduszy celowych - obejmujące wydatki funduszy
państwowych i funduszy samorządowych
• Ze względu na podmioty wydatkujące środki publiczne rozróżniać należy:
• wydatki jednostek budżetowych
• wydatki jednostek pozabudżetowych (zakładów
budżetowych, pomocniczych)
.
• Kolejny podział wg kryterium gospodarka krajowo- zagraniczna wydatki publiczne
dzielimy na:• wydatki krajowe
•wydatki zagraniczne , np. zakupy , rządowe dokonywane poza granicami kraju , jak i o transfery dokonywane na
rzecz zagranicy - koszt obsługi zagranicznego długu publicznego.
RACJONALIZACJA WYDATKÓW
PUBLICZNYCH
• Na płaszczyźnie makroekonomicznej dla racjonalnego wykorzystywania środków
publicznych ważne jest ile środków publicznych jest wykorzystywanych oraz na co i jak środki są rozdysponowane.
• Ważna jest wiedza i rozeznanie o skali potrzeb , ich rodzajach i pożądanych
preferencjach. Środki publiczne przeznaczone na poszczególne zadania i
cele są lepiej wykorzystywane przez władze lokalne ( samorządowe) niż władze
publiczne szczebla centralnego
• Na płaszczyźnie mikroekonomicznej chodzi o takie sformułowanie zasad
gospodarowania środkami finansowymi, które zapewniłyby wydatkowanie zgodnie z wyznaczonymi celami i zasadami przy
jednoczesnym oszczędnym zużyciu środków - eliminacja marnotrastwa. Czyli ograniczenie swobody w wykorzystywaniu
środków publicznych przy zachowaniu elastyczności i reagowaniu na zmieniające
się warunki.
Planowanie i racjonalizacja
wydatków publicznych
Zagadnienia ogólne.
• 1. Poziom wydatków publicznych ustala się w zależności od możliwości ich
sfinansowania. Planowanie powinno zapewniać wydatkom publicznym właściwą strukturę, czyli aby środki publiczne trafiły do tych, którzy ich
potrzebują i w takich rozmiarach, które zaspokajają ich potrzeby.
– 2. Planowanie powinno zapewniać wydatkom publicznym właściwą strukturę,
czyli aby środki publiczne trafiły do tych, którzy ich potrzebują i w takich rozmiarach,
które zaspokajają ich potrzeby. Wydatki publiczne stanowią integralna część
budżetu państwa, budżetów samorządowych, publicznych funduszy
celowych. Rozróżniamy pięć metod funduszy celowych :
Metoda historyczna• polega na tym, że wydatki dla danego
okresu planuje się na podstawie ich wykonania w okresie go poprzedzającym. Zaletą tej metody jest prostota i możliwość ograniczenia sytuacji konfliktowych. Wadą natomiast to, że petryfikuje ona istniejącą strukturę wydatków. Ze szczególną siłą wada ta może się ujawnić w warunkach gospodarki transformowanej, a więc w
warunkach zmian struktury administracyjnej, reformy usług społecznych, czy też częstych
zmian priorytetów ekip rządzących.
Metoda popytowa• - opiera się na zgłaszanych przez beneficjentów budżetu potrzebami , które
są nieograniczone a wielkość środków zawsze jest ograniczona. Prowadzi to do rywalizacji poszczególnych obywateli , społeczności lokalnych i regionalnych o
pozyskiwanie środków publicznych
Metoda podażowa• - polega na tym , iż środki publiczne
mogą być alokowane zgodnie z istniejąca bazą materialną i kadrową. Podejście takie jest również wyrazem
stosowania zobiektywizowanych kryteriów przy ustalaniu wydatków
publicznych
Metoda quasi- rynkowa – - system zamówień publicznych – który
ogranicza możliwości korumpowania gestorów środków publicznych oraz sprzyja wyborowi najlepszej oferty.
Ważny element , który towarzyszy te metodzie to konkurencja . Jedynym
kryterium , które musi być brane pod uwagę , jest kryterium efektywności
ekonomicznej oraz społecznej wytwarzanych dóbr i usług.
Metoda ekspertów
• - specjaliści z danych dziedzin kształtują wydatki publiczne na
podstawie swojej wiedzy oraz stanu danej dziedziny kraju , regionu czy
zbiorowości lokalnej
• Z przedstawionego przeglądu metod kształtowania wydatków publicznych w
skali mikroekonomicznej wynika , że trudno byłoby oprzeć się wyłącznie na jednej metodzie. Należy pamięta ze racjonalne kształtowanie wydatków
publicznych wymaga posługiwaniem się wieloma metodami, jednakże
najważniejszym kryterium jest zawsze efektywność wykorzystywania środków
publicznych.
BUDŻET ZADANIOWY
• Niebezpieczeństwa związane z administracyjnym mechanizmem alokacji środków publicznych stały się podstawą
poszukiwań teoretycznych oraz praktycznych eksperymentów mających na celu
racjonalizacje wydatków publicznych ( prognozowanie budżetowe – nowoczesna
procedura) • Koncepcje programowania budżetowego
nazywa się budżetem zadaniowym. • Budżet zadaniowy można zdefiniować jako plan finansowy podmiotu publicznego (gminy ,
szpitala, szkoły), w którym niezależnie od obowiązującej klasyfikacji dochodów i
wydatków budżetowym zapisane są konkretne zadania charakteryzujące się jednorodności
• Zadanie ma określony cel , koszt wskaźnik efektywności , wskazana jest także osoba
odpowiedzialna za jego realizacje• W niektórych przypadkach ustalenie
efektywności jest niemożliwe: • - np. na obronę narodową , kryterium oceny
byłoby skuteczność obrony kraju przed agresorami a skuteczność armii ma wiele
czynników , np. • działalność dyplomatyczna
• ochrona zdrowia • Edukacja
• realizowana strategia wojska • Umiejętność dowodzenia
• Nie jest łatwo ustalić zależność między rozmiarami wydatków a osiągnietymi . Które są trudne do zmierzenia a skutki wydatków pojawiają się ze znacznym
opóźnieniem.
CYKL BUDŻETU ZADANIOWEGO
BUDŻET ZADANIOWY- CZEMU
SŁUŻY?
• Koncentracja na celach• Nacisk na osiągnięcie rezultatów zamiast
na dostarczaniu usług i produktów• Przejrzysta informacja dla kadry
zarządzającej oraz podatnika• Przegląd wyników działania resortu i
rewizja polityki• Poprawa wydajności pracy pracowników
sektora publicznego
• Stanisław Owsiak „Finanse Publiczne Teoria i Praktyka”
• Wojciech Misiąg „Finanse Publiczne w Polsce”