„W GODZINĘ ŚMIERCI

NASZEJ…”POWSTANIE WARSZAWSKIE OCZYMA MIRONA

BIAŁOSZEWSKIEGO

POWSTANIE WARSZAWSKIE• Wystąpienie zbrojne przeciwko

okupującym Warszawę wojskom niemieckim zorganizowane przez AK (Armię Krajową*)

• Początek: 1 sierpnia 1944 roku o godzinie 17:00 (o tzw. Godzinie „W”)

• Koniec: 3 października 1944 roku

* Przypomnijcie, czym była Armia Krajowa. Podpowiedź: ta nazwa pojawiła się już podczas omawiania „Kamieni na szaniec” Aleksandra Kamińskiego

Źródło zdjęcia: http://pl.wikipedia.org/wiki/Powstanie_warszawskie#mediaviewer/Plik:Warsaw_Uprising_Batalion_Zo%C5%9Bka_2_%281944%29.jpg

CO WIECIE O POWSTANIU?• W ostatnich latach w Polsce bardzo dużo

mówi się o powstaniu warszawskim, zwłaszcza, kiedy zbliża się jego kolejna rocznica.

• Czy pamiętacie jakieś fakty lub opinie związane z powstaniem?

• Czy znacie współczesne filmy bądź inne produkcje inspirowane tym wydarzeniem?

• Czy ktoś z Was wie, co dzieje się w Warszawie podczas rocznicy Godziny „W”?

Patrol sanitarny Wojskowej Służby Kobiet. Źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/Powstanie_warszawskie#mediaviewer/Plik:Lokajski_-_Sanitariuszki_na_ulicy_Moniuszki_%281944%29.jpg

POWSTANIE OCZAMI TWÓRCÓW WSPÓŁCZESNYCH

2013, reż. Ireneusz Dobrowolski

2014, scenariusz Joanna Pawluśkiewicz, Jan Ołdakowski i Piotr C. Śliwowski.

2014, reż. Jan Komasa

Album z 2005 roku

Album z 2012 roku

MIRON BIAŁOSZEWSKI•Korzystając ze źródeł z

biblioteki szkolnej (encyklopedii, słowników biograficznych, leksykonów) lub Internetu napisz krótką notatkęo Mironie Białoszewskim

Źródło: http://www.wprost.pl/F/pic.php?T=news&P=119794&w670=1&brt=1

NA DZISIEJSZEJ LEKCJI:• PRZYPOMNISZ SOBIE, CZYM CHARAKTERYZUJE SIĘ PAMIĘTNIK, • DOWIESZ SIĘ, DLACZEGO BIAŁOSZEWSKI NAPISAŁ „PAMIĘTNIK…”,• POZNASZ FRAGMENTY „PAMIĘTNIKA Z POWSTANIA WARSZAWSKIEGO” MIRONA

BIAŁOSZEWSKIEGO,• ODPOWIESZ NA PYTANIE, CZEGO BALI SIĘ CYWILNI MIESZKAŃCY WARSZAWY PODCZAS

POWSTANIA,• POZNASZ INTERPRETACJĘ AKTORSKĄ FRAGMENTÓW „PAMIĘTNIKA…”,• DOWIESZ SIĘ, W JAKI SPOSÓB WARSZAWIACY PRÓBOWALI RADZIĆ SOBIE ZE STRACHEM.

PAMIĘTNIK TO:

DLACZEGO NAPISAŁ „PAMIĘTNIK”?• Będę szczery, przypominający sobie siebie tamtego w fakcikach, może za dokładny, ale za to tylko prawda będzie. Teraz

mam czterdzieści pięć lat, po tych dwudziestu trzech latach, leżę na tapczanie cały, żywy, wolny, w dobrym stanie i humorze, jest październik, noc, 67 rok, Warszawa znów ma milion trzysta tysięcy mieszkańców. (s. 5)

• Mam kłopot znów z kolejnością pewnych faktów, które działy się między 12 a 18 sierpnia. Wiem, że dla moich czytelników nie jest ważne, co kiedy dokładnie. Ale niech się nie dziwią. Dla mnie to jest ważne – ta dokładność dat i miejsc (jak już chyba zaznaczyłem), to jest moje trzymanie się kupy konstrukcyjnej. (s. 64)

• Tego właśnie dnia, drugiego po zbombardowaniu i po dalszych bombardowaniach od rana do wieczora, po mojej kąpieli, wieczorem, jak się uspokoiło, przynajmniej od bomb, przybiegł do nas ksiądz. Nie tylko do nas. Bo i do innych schronów. I nie pierwszy ksiądz. I nie pierwszy raz. Przybiegł, żeby każdemu schronowi udzielić tak zwanych ostatnich sakramentów. Przybiegł tak, jak stał. Przybiegł tak, jak stał. Nie miał ze sobą nic. Wszystko było już wyczerpane albo przysypane. Piszę o tym, bo to też jest jedno z tych ważnych wspomnień. (s. 103)

WAŻNE SŁOWA• Będę szczery, przypominający sobie siebie tamtego w fakcikach, może za dokładny, ale za to tylko

prawda będzie. Teraz mam czterdzieści pięć lat, po tych dwudziestu trzech latach, leżę na tapczanie cały, żywy, wolny, w dobrym stanie i humorze, jest październik, noc, 67 rok, Warszawa znów ma milion trzysta tysięcy mieszkańców. (s. 5)

• Mam kłopot znów z kolejnością pewnych faktów, które działy się między 12 a 18 sierpnia. Wiem, że dla moich czytelników nie

jest ważne, co kiedy dokładnie. Ale niech się nie dziwią. Dla mnie to jest ważne – ta dokładność dati miejsc (jak już chyba zaznaczyłem), to jest moje trzymanie się kupy konstrukcyjnej. (s. 64)

• Tego właśnie dnia, drugiego po zbombardowaniu i po dalszych bombardowaniach od rana do wieczora, po mojej kąpieli, wieczorem, jak się uspokoiło, przynajmniej od bomb, przybiegł do nas ksiądz. Nie tylko do nas. Bo i do innych schronów. I nie pierwszy ksiądz. I nie pierwszy raz. Przybiegł, żeby każdemu schronowi udzielić tak zwanych ostatnich sakramentów. Przybiegł tak, jak stał. Przybiegł tak, jak stał. Nie miał ze sobą nic. Wszystko było już wyczerpane albo przysypane. Piszę o tym, bo to też

jest jedno z tych ważnych wspomnień. (s. 103)

FRAGMENT 1. LITANIA PIWNIC

Litania – co to jest?

«modlitwa błagalna, w której wierni powtarzają

chórem słowa wypowiadane przez

prowadzącego modlitwę»

pot. «długie, monotonne wyliczanie,

wymienianie czegoś; też: długi spis, rejestr

czegoś»

PRZYKŁAD LITANII – MODLITWY Kyrie, elejson. Chryste, elejson. Kyrie, elejson.Chryste, usłysz nas. Chryste, wysłuchaj nas.Ojcze z nieba, boże, zmiłuj się nad nami.Synu, odkupicielu świata, boże, zmiłuj się nad nami.Duchu święty, boże, zmiłuj się nad nami.Święta trójco, jedyny boże, zmiłuj się nad nami.Święta Maryjo, módl się za nami.Święta boża rodzicielko, módl się za nami.Święta panno nad pannami, módl się za nami.Matko chrystusowa, módl się za nami.Matko kościoła, módl się za nami.Matko łaski bożej, módl się za nami.Matko nieskalana, módl się za nami.Matko najczystsza, módl się za nami.Matko dziewicza, módl się za nami…

Dlaczego „Litania piwnic”?

CZEGO BALI SIĘ CYWILE?W piwnicach bloku A poznaliśmy jednego inżyniera. Potem, kiedy Swen już prowadził modlitwy przy naszym ołtarzu, napisaliśmy, we dwóch do spółki, aktualną litanię. Pamiętam z tej litanii:

Od bomb i samolotów — wybaw nas, Panie,

Od czołgów i goliatów — wybaw nas, Panie,

Od pocisków i granatów — wybaw nas, Panie,

Od miotaczy min — wybaw nas, Panie,

Od pożarów i spalenia żywcem — wybaw nas, Panie,

Od rozstrzelania — wybaw nas, Panie,

Od zasypania — wybaw nas, Panie...

Litania była dosyć długa. Odmówiliśmy ją jednego wieczora. Na głos. Strasznie to chwyciło. Zaczęły ją odmawiać i inne piwnice. Pamiętam, że odpisaliśmy ją inżynierowi. Na drugi wieczór ten inżynier spotyka nas i mówi:

— Wiecie, panowie, że waszą litanię odmawia w tej chwili półtora tysiąca ludzi w moim bloku.

Bo było nas pod tym jednym adresem co najmniej 3000. Samych powstańców było 350 czy 300. Zresztą ich przybywało. Tak samo jak i cywilów. Z innych zbombardowanych domów. (s. 53)

Od bomb i samolotów — wybaw nas, Panie,

Od czołgów i goliatów — wybaw nas, Panie,

Od pocisków i granatów — wybaw nas, Panie,

Od miotaczy min — wybaw nas, Panie,

Od pożarów i spalenia żywcem — wybaw nas, Panie,

Od rozstrzelania — wybaw nas, Panie,

Od zasypania — wybaw nas, Panie... Zobacz, jak jeszcze mogli bronić się cywile…

FRAGMENT 2. BOMBOWCEPrzyjrzyj się poniższemu fragmentowi (i jego dłuższej wersji na karcie pracy):Raptem — bombowce. I już kucają na dachy, sypią bomby. Już ich nie ma. Już są. Dalsze. Bliższe. Już wlatują w barokową. My też. One na oślep. My też. My to ja. Z drugim. Jak ja.My. We dwóch. Tu. Tylko. Ni stąd, ni siąd. Bo już. Są! Wpadliśmy. Do jednoczegoś piętrowego...Co (?) puste, lata, latamy po (?) dole, sali (?), czymś (?), hali (?), co już się zmienia, huczy, brzęka, lecimy, cegły lecą, bombowce paskudzą. Cegła przysłowiowa. Jedna. A tu tyle: pac! Pac! My z podniesionymi kołnierzami. Co za głupi instynkt? Skaczemy. Pac-pac! Byle nie dać się. Trafowi. Wszystko ważne. Bo leci. Ukosami. Z rozpędów. Pomiędzy murkami. Szszu — brzrzum. Osypy. Tynki. Coś. Rynnowo. Czekać? Nie. Ale byle nie stać. Szszum. Ta góra fruwa, może usiąść... My skoki na ileś, naraz pac! Nic. Uniki. Same... Jak trzeba, w moim mniemaniu.

Jakie rodzaje wypowiedzeń dominują w tekście?

Jaki efekt osiągnął pisarz, stosując takie wypowiedzenia?

Jaka jest funkcja umieszczonych w nawiasach znaków zapytania?

Wskaż w tekście wyrazy dźwiękonaśladowcze. Jaka jest ich funkcja?

Wróć

FRAGMENT 3. ODLICZANIE Przeczytaj fragment tekstu i odpowiedz na pytania:1.Białoszewski pisze „A dnie były długie”. Zastanów się i powiedz – dlaczego takie były?2.Czy nocą warszawiacy mogli odpocząć od bombardowań?3.Przyjrzyj się fragmentowi Odliczanie pod kątem interpunkcji. W jakim celu Białoszewski stosuje wielokropki i myślniki, dlaczego opuszcza kropki?

ZBOMBARDOWANA WARSZAWA

Klucz trzech niemieckich Ju-87 lecących bombardować powstańcze pozycje w Warszawie(zbiory IPN, BU 1133, neg.3, kl.10A, autor: E. Widlicki, około 8 sierpnia 1944 r.). Cyt. za: http://www.sppw1944.org/index.html?http://www.sppw1944.org/powstanie/samoloty.html

Zbombardowana Warszawa w filmie Miasto ruin: https://www.youtube.com/watch?v=twDouTqS4c8 .Strona główna projektu: http://www.miastoruin.pl/. Władysław Szpilman w zrujnowanej stolicy (fragmnet filmu Pianista w reż. Romana Polańskiego: https://www.youtube.com/watch?v=9ff-I5ATBxY.

Wróć

FRAGMENT 4. GOLIATPrzeczytaj fragment tekstu i odpowiedz na pytania:1.Miron i Swen umieścili „goliata” w swojej litanii. Dlaczego?2.Jakie były skutki wybuchu czołgu?3.W jaki sposób Białoszewski pisze o ofiarach bomby?

FRAGMENT 4. GOLIATGoliat (niem. Leichter ladungsträger sd.Kfz.302, 303, goliath) – niemiecki lekki nosiciel ładunków wybuchowych, zdalnie sterowana mina samobieżna zdolna do przenoszenia od 75 do 100 kg materiału wybuchowego, stosowana do precyzyjnego niszczenia wrogich umocnień podczas II wojny światowej. (Źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/Goliath_%28mina%29,)

Dlaczego pojazd ten otrzymał nazwę „Goliat”?

•Goliat 303a zdobyty przez powstańców w sierpniu 1944 przy ulicy Sierakowskiejna wystawie w Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie. Źródło: http://upload.Wikimedia.Org/wikipedia/commons/thumb/a/a3/sd.Kfz._303a_goliath_muzeum_wojska_polskiego_w_warszawie.JPG/1280px-sd.Kfz._303a_goliath_muzeum_wojska_polskiego_w_warszawie.Jpg

Wróć

„PAMIĘTNIK…” ZAŚPIEWANYWysłuchaj interpretacji fragmentu „Pamiętnika…” w wykonaniu Stanisławy Celińskiej. Odpowiedz na pytania:1.Które fragmenty „Pamiętnika…” poznane przez Ciebie, zostały zaśpiewane przez aktorkę?2.Co pomagało ludziom przetrwać bombardowania, było ich jedyną bronią przeciwko nim? Kliknięcie na zdjęcie kieruje do filmiku pod

adresem: https://www.youtube.com/watch?v=UVxdGfN3BBQ.

KRÓTKIE PODSUMOWANIE. TEKST BIAŁOSZEWSKIEGO JEST:

dynamiczny

pełen patosu

poetycki

napisany językiem „poszarpanym”, „urywanym”

opowieścią o bohaterskich czynach

relacją zwykłego mieszkańca Warszawy

opowieścią powstańca

zbudowany z krótkich wypowiedzeń

napisany z poszanowaniem reguł interpunkcyjnych

zlepkiem opowieścio Warszawie i jej mieszkańcach

napisany tak, jak się mówi

1 VIII – 3 X 1944FRAGMENTY „PAMIĘTNIKA Z POWSTANIA

WARSZAWSKIEGO” NA PODSTAWIE WYDANIA

PAŃSTWOWEGO INSTYTUTU WYDAWNICZEGO Z 1990 ROKU