Część 10:

Życie Wieczne

W Co Wierzą KatolicyW Co Wierzą Katolicy

WIARA KATOLICKA SERIA LUKE’A E. HARTA

Rycerze Kolumba przedstawiająDedykowaną Luke’owi E. Hartowi serię

książeczek na temat podstawowych elementów wiary katolickiej

Życie WieczneC Z Ę Ś Ć P I E R W S Z A, S E K C J A

D Z I E S I Ą T A N A T E M A TW I A R Y K A T O L I C K I E J

W co wierzą katolicy?Jak są zasady kultu w Kościele katolickim?

Jak żyją katolicy?w oparciu o

Katechizm Kościoła Katolickiego

autor:Peter Kreeft

główny redaktorOjciec Juan – Diego Brunetta, O.P.

Dyrektor Katolicki Serwis InformacyjnyRada Najwyższa Rycerzy Kolumba

Tłumaczenie:O. Janusz Pyda, O.P.

Polska Prowincja Dominikanów

©2010 Rada Najwyższa Rycerzy Kolumba. Wszelkie Prawa Zastrzeżone.

Polskie Tłumaczenie Katechizmu Kościoła Katolickiego © 2002 Pallottinum Poznań.

Cytaty Pisma Świętego Zawarte w Niniejszym Dokumencie Są z Biblii Tysiąclecia©2000.

Okładka: Duccio di Buoninsegna (ca. 1255 - 1319), The Descent to Hell. Museodell’Opera Metropolitana, Siena, Italy. © Erich Lessing/Art Resource, New York.

Catholic Information ServiceKnights of Columbus Supreme Council

PO Box 1971New Haven CT 06521-1971

www.kofc.org/ciscis@kofc.org203-752-4267

203-752-4018 (fax)

O S E R I I :

Ta książeczka jest jedną z trzydziestu książeczekprzedstawiających w sposób prosty najważniejszeelementy nauki zawartej w Katechizmie KościołaKatolickiego. Papież Jan Paweł II zlecił opracowanienowego Katechizmu, który byłby wzorcowy dlawszystkich narodów i wszystkich kultur i zatwierdził jegoopublikowanie w 1992 roku.

Książeczki, które oferujemy, nie mają zastąpićKatechizmu, ale przybliżyć czytelnikowi jego treść.Książeczki są napisane w różnym stylu: poetyckim,potocznym, zabawnym i imaginacyjnym, ale treść ich jestzawsze zgodna z nauką Kościoła.

Katolicki Serwis Informacyjny zachęca doprzeczytania przynajmniej jednej książeczki w miesiącu,by pogłębiać i dojrzewać w Wierze.

-iii-

S E K C J A I : W C O W I E R Z ĄK A T O L I C Y ( T E O L O G I A )

CZĘŚĆ 10: ŻYCIE WIECZNE1. Naszym przeznaczeniem jest „życie wieczne”

Historia życia jakiejkolwiek jednostki czy wspólnotyczerpie swoje znaczenie, sens i cel z odniesienia do swegokresu. Dlatego też, aby poznać w jakiego rodzaju historiijesteśmy zanurzeni, jaki jest „sens życia”, musimy poznaćnasz koniec.

Kościół mówi nam o naszym końcu. Jest on tożsamy znaszym początkiem. Katechizm z Baltimore powiada: „Bógstworzył mnie abym Go znał, kochał i służył Mu w tymświecie, a w przyszłym był razem z Nim szczęśliwy nawieki”.

2. Rozum potwierdza wiarę w życie po śmierciŻycie po śmierci nie może być dowiedzione w sposób

właściwy naukom przyrodniczym, ponieważ nie można gozaobserwować. Jednakże nawet niezależnie od wiaryreligijnej, posługując się zaś podstawową zasadą myślenianaukowego, ludzki umysł potrafi znaleźć dobre powody, abywierzyć w życie wieczne. Owa podstawowa zasada myślenianaukowego powiada, iż należy zaakceptować teorię, gdystanowi ona adekwatne wyjaśnienie danych. Dane o którychmowa w przypadku życia wiecznego zawierają co najmniejtrzy możliwe dowody na rzecz nieśmiertelności.

-4-

Przede wszystkim, istnieje powszechna wśród ludzitęsknota za „czymś więcej”, niż jedynie to, co ten światkiedykolwiek może nam dać. Prawdziwe „życie wieczne” jestjedyną rzeczą, która nadaje sens głęboko wpisanemu wczłowieczeństwo pragnieniu „życia wiecznego” – pożądaniu,które jest obecne nieomal we wszystkich epokach, miejscachi kulturach. „Stworzyłeś nas bowiem jako skierowanych kuTobie. I niespokojne jest serce nasze, dopóki w Tobie niespocznie1” powiada św. Augustyn na początku swych Wyznań.

Wszystkie naturalne i wrodzone pragnienia ludzkiegoserca, wszelkie pragnienia, które znaleźć możemy wewszystkich epokach i miejscach dlatego, że pochodzą raczej zwnętrza człowieka, niż z tego, co go otacza, wszystkie oneodnoszą się do tych rzeczywistości, które mogą je zaspokoić:jedzenia, picia, seksu, snu, przyjaźni, wiedzy, zdrowia,wolności, piękna. To samo powinno dotyczyć pragnieniażycia wiecznego.

Drugim powodem wiary w życie wieczne są danepostrzegane przez miłość. Oko miłości postrzega osoby jakoze swej istoty wartościowe, niezbędne i niezastąpione. Jeśliśmierć kończy wszystko, a życie traktuje owe niezbędneosoby jak gdyby były zbędnymi przedmiotami jednorazowegoużytku, „wówczas życie jest szokującym horrorem. Nie da siężyć w obliczu śmierci ze świadomością, że wszystkopodporządkowane jest zupełnej pustce” – jak powiadaagnostyk Ingmar Bergman w swoim filmie Siódma pieczęć.

Trzecim dobrym powodem wiary w życie wieczne jestfakt, iż posiadamy niematerialne, rozumne dusze, które są

-5-

1 Św. Augustyn, Wyznania, tłum. Zygmunt Kubiak, ZNAK, Kraków2009, s. 27.

zdolne do poznawania wiecznych prawd (2 + 2 na wiecznośćrówna się 4) oraz poznania wiecznej wartości miłości. Możnato uznać za co najmniej silną sugestię tego, że jesteśmyzwiązani z wiecznością, że jesteśmy czymś więcej niżzwykłymi czasowymi stworzeniami.

Nasze przeznaczenie zależy od naszej natury i naszegoźródła. Jeśli naszym źródłem jest po prostu materia bezumysłu i celu oraz jeśli nasza natura jest z tego powoduniczym więcej, niż materialnym organizmem, atomami icząsteczkami, wówczas nasze przeznaczenie może byćjedynie materialne i jest nim powrót do prochu, z któregopochodzimy. Wszystko bowiem, co jest uczynione zmaterialnych części może się rozpaść i umrzeć. Jeśli jednakjesteśmy także osobami, jaźniami, duszami, podmiotami,wówczas „ja” jest nieśmiertelne, ponieważ nie jest złożone zczęści takich jak atomy. Nie można mieć połowy „ja”! Duszenie mogą być zabite przez raka czy pociski.

3. Ludzka instynktowna wiedza o „czterech rzeczachostatecznych”

Co Kościół mówi nam o życiu po śmierci? NauczanieKościoła jest streszczone w nauce o „czterech rzeczachostatecznych”: śmierci, sądzie, niebie i piekle.

Jednakże nawet ludzie znajdujący się poza Kościołeminstynktownie wiedzą coś o owych czterechrzeczywistościach.

Jedyną pewnością życia jest śmierć. Wszyscy zdają sobiez tego sprawę, choć nie wszyscy wiedzą, co nastąpi pośmierci.

Na przestrzeni wieków nieomal wszystkie religie,kultury i jednostki wierzyły w jakąś formę życia po śmierci.

-6-

Wrodzone człowiekowi poczucie sprawiedliwości mówi mubowiem, że musi istnieć najwyższa ocena, że w ostatecznejanalizie nikt nie będzie w stanie oszukiwać moralnego prawa,nie będzie w stanie przed nim uciec oraz nie może cierpiećniezasłużonej niesprawiedliwości w ciągu swojegoziemskiego życia i nigdy nie otrzymać za to sprawiedliwegozadośćuczynienia. Ponieważ zaś owa najwyższasprawiedliwość wydaje się nie być realizowana w tym życiu,musi istnieć jakieś „zakończenie tej historii”. Owoinstynktowne przekonanie o istnieniu wyższej, więcej niżjedynie ludzkiej sprawiedliwości jest nieomal powszechne.Dlatego właśnie druga spośród czterech rzeczy ostatecznych,czyli sąd, jest również szeroko znana. Pismo Święte powiada:„Przystępujący bowiem do Boga musi uwierzyć, że [Bóg] jesti że wynagradza tych, którzy Go szukają” (Hbr 11, 6).Większość ludzi „przystępuje do Boga”, większość ludziwyznaje jakąś religię, większość ludzi wierzy, że Bógsprawiedliwie „wynagradza tych, którzy Go szukają”.

Większość ludzi zdaje sobie także sprawę z faktu, iżsprawiedliwość rozróżnia dobro od zła i z tego względu naszeprzeznaczenie po śmierci musi być zróżnicowane naprzynoszące nagrody za dobro i kary za zło. Dlatego właśnieludzkość wierzy także w jakąś formę nieba i piekła.

4. Sąd jako spotkanie z ChrystusemTym, co Kościół dodaje do owej powszechnej ludzkiej

mądrości i czego sam człowiek nie mógłby odkryć bez pomocyBożego Objawienia, jest skoncentrowanie wszystkiego naChrystusie. Kościół radykalnie wyostrza instynktowne dlaludzi, ale mgliste poczucie sprawiedliwości poprzez mówienienam o Bogu. Następnie zaś, jeszcze mocniej wyostrza nasząwiedzę o Bogu poprzez ukazanie nam Chrystusa.

-7-

Odnosi się to również do Sądu Ostatecznego. Jest onbowiem spotkaniem z Chrystusem. Możemy tak powiedzieć,ponieważ:

a) O zmroku naszego życia będziemy sądzeni przeznaszą miłość (Św. Jan od Krzyża).b) Nasza miłość jest odpowiedzią na miłość Boga, którazostała nam dana w Chrystusie (1 J 4, 16).c) To właśnie dlatego miara Sądu Ostatecznego znajdujesię w Chrystusie. Podobnie jak i życie, sąd jestchrystocentryczny. „W obliczu Chrystusa, który jestprawdą, zostanie ostatecznie ujawniona prawda o relacjikażdego człowieka z Bogiem2” (KKK 1039)*.„Śmierć kończy życie człowieka jako czas otwarty na

przyjęcie lub odrzucenie łaski Bożej ukazanej w Chrystusie3.Nowy Testament mówi o sądzie przede wszystkim wperspektywie ostatecznego spotkania z Chrystusem (…)”(KKK 1021).

5. Opcje ostateczneW ramach tego sądu, „Każdy człowiek w swojej

nieśmiertelnej duszy otrzymuje zaraz po śmierci wiecznązapłatę na sądzie szczegółowym, który polega na odniesieniujego życia do Chrystusa i albo dokonuje się przezoczyszczenie4, albo otwiera bezpośrednio wejście do szczęścia

-8-

2 Por. J 12, 48 (numer przypisu w KKK: 635).*KKK = Katechizm Kościoła Katolickiego3 Por. 2 Tm 1, 9-10 (nr przyp. w KKK: 606).4 Por. Sobór Lyoński II: DS 856; Sobór Florencki: DS 1304; Sobór

Trydencki: DS 1820 (nr przyp. w KKK: 611).

nieba5, albo stanowi bezpośrednie potępienie na wieki6”(KKK 1022).

Są tylko dwie możliwości wiecznego przeznaczenia –niebo albo piekło, zjednoczenie albo oddzielenie od Boga jakojedynego, najwyższego źródła dobra i radości. Każdy z nasbędzie albo z Bogiem albo oddzielony od Boga na wieki.

Nie ma żadnej reinkarnacji, żadnej „drugiej szansy” pokońcu naszego życia.

Nie ma czegoś takiego jak anihilacja duszy, nie ma kresuistnienia duszy.

Nie ma żadnej zmiany formy, która czyniłaby zczłowieka anioła, albo jakikolwiek inny byt.

Sąd szczegółowy nastąpi natychmiast po śmiercikażdego człowieka. Sąd Ostateczny będzie miał miejsce ukresu czasów i u końca historii.

Scenariusz wydarzeń ostatecznych jest więc następujący:pierwszym jest śmierć; później, zaraz po śmierci następuje sądszczegółowy; następnie piekło albo przygotowujący dowejścia do nieba czyściec, albo też od razu samo niebo; jakoczwarte wydarzenie należy wymienić Sąd Ostateczny;wreszcie, zaistnieją „nowe niebiosa i nowa ziemia” dla tych,którzy zostaną zbawieni.

-9-

5 Por. Sobór Lyoński II: DS 857; Jan XXII, bulla Ne super his: DS. 991;Benedykt XII, konst. Benedictus Deus: DS 1000-1002; SobórFlorencki: DS 1305 (nr przyp. w KKK: 612).

6 Por. Sobór Lyoński II: DS 858; Benedykt XII, konst. Benedictus Deus:DS 1002; Sobór Florencki: DS 1305 (nr przyp. w KKK: 613).

6. „Nowe niebiosa i nowa ziemia”.Bóg stworzył ziemię, ukochał jej istnienie i nazwał ją

dobrą (Rdz 1). Uczynił nas jej strażnikami, a my zawiedliśmy.Ale niezależnie od naszego grzechu, Bóg i tak odnowiłbyziemię u końca czasów. „(…) Sam wszechświat będzieodnowiony (…) w chwale niebieskiej, gdy nadejdzie czasodnowienia wszystkich rzeczy i kiedy wraz z rodzajemludzkim również cały świat, związany głęboko z człowiekiemi przez niego zdążający do swego celu, w sposób doskonałyodnowi się w Chrystusie7” (por. Dz 3, 21; Ef 1, 10; Kol. 1, 20;2 P 3, 10-13; Rz 8, 22) (KKK 1042). „Pismo Święte nazywato tajemnicze odnowienie, które przekształci ludzkość i świat,‘nowym niebem i nową ziemią’ (2 P 3, 13)8” (KKK 1043).

Nie znamy ani chwili, ani sposobu w jaki dokona się taprzemiana (KKK 1048). Znamy jednak jej konsekwencje dlanas. Konsekwencją nadziei spodziewającej się dzieckakobiety jest znacznie większa troska i miłość w odniesieniu dowłasnego ciała. Analogicznie, konsekwencją naszej nadziei na„nowe niebo i nową ziemię” powinna być większa miłość,troska, uznanie i odpowiednie używanie tej, obecnej ziemi.Wszechświat w którym żyjemy jest jak ciężarna kobieta –jeszcze bardziej, a nie mniej cenna z tego powodu, że ma sięz niej narodzić ktoś nowy. „Oczekiwanie nowej ziemi niepowinno jednak osłabiać, lecz raczej rozbudzać gorliwość wdoskonaleniu tej ziemi, na której wzrasta ciało nowej rodzinyludzkiej (…). Jakkolwiek postęp ziemski należy starannie

-10-

7 Por. Sobór Watykański II, konst. Lumen Gentium, 48 (nr przyp. w KKK:638).

8 Por. Ap 21, 1 (nr przyp. w KKK: 639).

odróżniać od wzrostu królestwa Chrystusa, o ile jednak możesię przyczynić do lepszego urządzenia społeczeństwaludzkiego, ma on wielkie znaczenie do królestwa Bożego”9

(KKK 1049). „Jeśli krzewić będziemy na ziemi (…)wszystkie dobra natury oraz owoce naszej zapobiegliwości, toodnajdziemy je potem na nowo, ale oczyszczone zewszystkiego brudu, rozświetlone i przemienione”10 (KKK1050).

Ta wizja uwalnia nas jednocześnie od dwóchprzeciwstawnych sobie błędów: 1) pogardy wobec tegoświata, do której nakłaniają „spirytualiści” oraz 2) służeniatemu światu, do czego nakłaniają „sekularyści”.Chrześcijańska Ewangelia nie może być utożsamiana isprowadzana do jakichś wewnętrznych, duchowych„przemian świadomości” (gnostycyzm, buddyzm, New Age,przesadny spirytualizm), jak również nie można jejredukować do jakichś zewnętrznych, społecznych i świeckichprogramów światowego pokoju i sprawiedliwości(modernizm, marksizm, „ewangelia społeczna”).Chrześcijańska Ewangelia nie koncentruje się bowiem ani nanaszych duszach, ani na świecie, ale na Bogu, który stworzyłzarówno dusze jak i nasz świat, i który odnowi w Chrystusiezarówno ludzkie dusze jak i cały świat.

7. Rzeczywistość piekłaC.S. Lewis tak pisze o doktrynie piekła: „Nie ma

doktryny, którą bym chętniej usunął z chrześcijaństwa, gdyby

-11-

9 Tamze (nr przyp. w KKK: 646).10 Por. Sobór Watykański II, konst. Lumen Gentium, 2 (nr przyp. w KKK:

647).

to było w mojej mocy. Ma ona jednak pełne uzasadnienie wPiśmie Świętym, a szczególnie w słowach naszego Pana.Zawsze też była wyznawana przez chrześcijaństwo, ma teżpoparcie rozumu. Jeżeli się gra, istnieje możliwośćprzegranej. Jeśli szczęście człowieka polega na samopoddaniusię, to poddania tego można dokonać tylko samemu (choćwielu ludzi może w tym pomóc); można też odmówić”11.

Jeśli piekło nie jest czymś realnym, wówczas JezusChrystus jest albo głupcem, albo kłamcą. Ostrzegał nasbowiem przed możliwością piekła wielokrotnie i z najwyższąpowagą. Jeśli piekło nie jest czymś realnym, również Kościółi Biblię należałoby uznać za kłamliwe, bo zarówno Kościółjak i Biblia wielokrotnie i z najwyższą powagą ostrzegająprzed możliwością piekła.

Ale przecież te same trzy autorytety są również jedynąpewną podstawą naszej wiary w niebo, a także w Bożą miłośći przebaczenie. Boże przebaczenie jest czymś, czego ludzkirozum sam nie mógłby poznać, ponieważ zależne jest ono odwolnej decyzji Boga, a nasza wiedza o Bożym przebaczeniuopiera się na Bożym objawieniu nam tej niezwykłej tajemnicy.(„Wiara” oznacza odpowiedź na to właśnie objawienie iakceptację tego właśnie daru). Toteż nasza wiara wrzeczywistość piekła opiera się dokładnie na tym samymautorytecie, co nasza wiara w rzeczywistość nieba – jest nimChrystus, Jego Kościół i Pisma Kościoła.

-12-

11 C. S. Lewis, Problem cierpienia, tłum. Tadeusz Szafrański, Aeropag,Katowice 1996, s. 110.

8. Przyczyna istnienia piekła – wolny wybór człowiekaPiekło jest realną możliwością, ponieważ nasza wola jest

wolna. Jeśli przyjrzymy się konsekwencjom wynikającym zdoktryny o wolnej woli, to zobaczymy, że doktryna o istnieniupiekła jest konieczną częścią tego „pakietu”.

Nasze zbawienie opiera się w swej istocie nazjednoczeniu z Bogiem, duchowym małżeństwie i relacjimiłości z Bogiem. Miłość zaś ze swej istoty jest wolna. Jestwolnym wyborem woli. Bóg w sposób wolny dokonał swejczęści dzieła miłości poprzez obdarzenie nas istnieniem wakcie stwórczym, następnie zaś wybawił nas od grzechupłacąc za to na krzyżu nieskończoną dla samego siebie cenę.Jeśli jednak my nie wykonamy w sposób wolny naszej części,nie możemy osiągnąć owego końcowego zjednoczenia zBogiem w miłości. Bóg nie zmusi nas do miłości. Jeśliwolność podlega sile przymusu, to przestaje być wolnością.Jeśli zaś jest wolna, nie może być przymuszana.

„Nie możemy być zjednoczeni z Bogiem, jeśli niewybieramy w sposób dobrowolny Jego miłości. Nie możemyjednak kochać Boga, jeśli grzeszymy ciężko [czyliśmiertelnie: w ważnej materii, z pełną świadomością iumyślnym przyzwoleniem woli] przeciw Niemu, przeciwnaszemu bliźniemu lub przeciw nam samym: ‘Kto… niemiłuje, trwa w śmierci’ (1 J 3, 14-15)”12 (KKK 1033).„Umrzeć w grzechu śmiertelnym, nie żałując za niego i nieprzyjmując miłosiernej miłości Boga, oznacza pozostać zwolnego naszego wyboru na zawsze oddzielonym od Niego.

-13-

12 Por. Mt 28, 31-46 (nr przyp. w KKK: 628).

Ten stan ostatecznego samowykluczenia z jedności z Bogiemi świętymi określa się słowem ‘piekło’” (KKK 1033).

„Bóg nie przeznacza nikogo do piekła13” (KKK 1037).Przyczyną piekła nie jest Bóg, ale człowiek.

9. Brak „drugiej szansy” po śmierciBóg przebacza każdy grzech – jeśli tylko żałujemy póki

jeszcze jest czas (czas życia).

Bóg już nam przebaczył. Ale przebaczenie jest darem –darem miłości – i jako dar musi być przyjęte w wolności,dokładnie tak, jak w wolności zostało ofiarowane. Jeśli wsposób wolny nie przyjmujemy go póki jeszcze jest czas, niebędziemy go mieli na zawsze, nie doznamy przebaczenia,otrzymamy sprawiedliwość zamiast miłosierdzia. „Albowiemzapłatą za grzech jest śmierć, a łaska przez Boga dana – tożycie wieczne w Chrystusie Jezusie, Panu naszym” (Rz 6, 23).

Nie ma żadnej „drugiej szansy” po śmierci, ponieważ niema więcej czasu. Czas naszego życia dobiega końca. Czas naskruchę i zbawienie jest teraz: „Oto teraz czas upragniony, ototeraz dzień zbawienia” (2 Kor 6, 2). Po śmierci nasza duszanie jest już w materialnym ciele i materialnym wszechświecie,który jest miejscem gdzie płynie czas. Śmierć jestostatecznym i definitywnym „punktem zza którego nie mapowrotu”. „A jak postanowione ludziom raz umrzeć, potemzaś sąd” (Hbr 9, 27).

-14-

13 Por. II Synod w Orange: DS 397; Sobór Trydencki: DS 1567 (nr przyp.w KKK: 633).

10. Do czego tak naprawdę podobne jest piekło?Czymś charakterystycznym dla pisarzy

średniowiecznych było używanie wyrazistych obrazów naprzedstawienie piekła, ukazujących je na przykład jakowięzienie otoczone grubymi na tysiąc mil stalowymi murami,na których szpilka robi jedną rysę na sto lat. Potępiony mamniejszą nadzieję na ewentualną ucieczkę z piekła, niżwięźniowie zamknięci w tego typu miejscu.

Sens tego typu obrazów nie jest dosłowny, ale jestnieskończenie poważny. Chrystus używał równie poważnychobrazów. Na przykład: „Jeżeli zatem Twoja ręka jest dla ciebiepowodem grzechu, odetnij ją: lepiej jest dla ciebie ułomnymwejść do życia [wiecznego], niż z dwiema rękami pójść dopiekła w ogień nieugaszony” (Mk 9, 43).

Kościół nie prosi nas, byśmy brali dosłownie popularnewyobrażenia na temat piekła: demony z rogami, szponami,widłami, salą tortur i fizycznym ogniem. Jednakże prosi nas,abyśmy traktowali poważnie obrazy, które pochodzą odsamego Chrystusa. Obrazy mogą być prawdziwe, nawet jeślinie są dosłowne. Chrystusowe obrazy piekła muszą byćprawdziwe, ponieważ pochodzą od samej Prawdy.

Najbardziej znaczącym obrazem jest ogień. Jest onczynnikiem niszczącym. „Jezus często mówi o ‘gehennieognia nieugaszonego’14, przeznaczonej dla tych, którzy dokońca życia odrzucają wiarę i nawrócenie; mogą oni zatracićw nim zarówno ciało i duszę15” (KKK 1034). Gehenna byładoliną rozciągającą się poza murami Świętego Miasta

-15-

14 Por. Mt 5, 22.29; 13, 42.50; Mk 9, 43-48 (nr przyp. w KKK: 629).15 Por. Mt 10, 28 (nr przyp. w KKK: 630).

Jeruzalem. Kiedy Żydzi po raz pierwszy weszli do ZiemiObiecanej za panowania Jozuego, około piętnastu stuleciprzed Chrystusem, zastali tam pogańskie pokoleniaKananejczyków, które wykorzystywały tę dolinę do składaniabożkom ofiar ze swoich własnych dzieci palonych żywcem.Żydzi postrzegali to jako tak dalece nadnaturalne zło, iżodmówili zamieszkania w tym przeklętym miejscu i używaliowej doliny jedynie do palenia śmieci w ogniu, który płonąłdniem i nocą.

Ogień jest naturalnym obrazem piekła z tego względu, iżogień niszczy. Chrystus mówi nam: „Nie bójcie się tych,którzy zabijają ciało, lecz duszy zabić nie mogą. Bójcie sięraczej tego, który duszę i ciało może zatracić w piekle” (Mt10, 28). Ogień piekielny nie musi być fizycznym izewnętrznym ogniem, ale niewątpliwie jest duchowym,autodestrukcyjnym ogniem pychy, egotyzmu, samolubstwaczy buntu – innymi słowy, autodestrukcyjnym stanemzasklepienia się w samym sobie, niszczącym człowieka przezodmowę dawania samego siebie w wierze, nadziei i miłości.Żadna dusza, która nie obumrze dla swojej własnej woli i niebędzie żyła wolą Boga, nie będzie również mogła żyć zBogiem w niebie. Jest to związane z faktem, iż najgłębsząistotą życia Bożego i zarazem istotą nieba jest właśnieobumieranie dla własnej woli i życie nieegoistyczną miłością.Utożsamienie wiecznego zbawienia z nieegoistyczną miłościąnie jest jedynie „wariantem” dla „ludzi religijnych”. Jestkoniecznością dla każdej osoby, ponieważ zależy nie odzmiennego wyboru, ale od niezmiennej natury Boga. Skorosamo-udzielająca się miłość jest istotą natury życia Stwórcy iProjektanta wszystkich ludzkich dusz, to jest również źródłemżycia dla każdej duszy, zarówno w czasie jak i w wieczności.

-16-

Samo-udzielająca się miłość jest tym, do czego zostaliśmystworzeni. Alternatywą dla niej nie jest inny rodzaj życia, aleśmierć. W doczesności śmiercią tego rodzaju jest grzech,który dlatego właśnie nazywamy śmiertelnym. W wiecznościśmiercią tą jest piekło.

Niezależnie od tego co jeszcze może znajdować się wpiekle, to „zasadnicza kara piekła polega na wiecznymoddzieleniu od Boga; wyłącznie od Boga człowiek może miećżycie i szczęście, dla których został stworzony i którychpragnie” (KKK 1035). „Przez całe twoje życie nieosiągalnaekstaza zawieszona była poza zasięgiem twojej świadomości.Nadchodzi jednak dzień kiedy przebudzisz się aby zauważyćcoś, co przekracza wszelką nadzieję – że ją osiągnąłeś,ewentualnie, że była w twoim zasięgu, a ty straciłeś ja nazawsze” (C.S. Lewis).

Istnieje wiele różnych terminów na określenie istoty tegostanu duszy, który wiedzie do nieba: stan łaski, „nowenarodzenie” z Ducha, skrucha (pokuta), wiara, nadzieja,miłość (agape), zgodność woli z wolą Bożą, obumieranie dlasiebie, pokora i uległość (Islam). Istnieje również wieleróżnych terminów na określenie istoty przeciwnego stanuduszy – tego, który wiedzie do piekła: stan grzechuśmiertelnego, „ciało”, zatwardziałość, niewiara, rozpacz, brakmiłości, samolubstwo, pycha, egotyzm. Najprostszymsposobem na wypowiedzenie tego, o co w istocie chodzi, sąsłowa: „U końca będą tylko dwa rodzaje ludzi: ci, którzymówią Bogu: ‘bądź wola Twoja’ i ci, do których Bóg mówiostatecznie: ‘Bądź wola twoja’” (C.S. Lewis, Podziałostateczny). Każdy kto przybywa do piekła, może powiedzieć:„Zrobiłem to po swojemu”.

-17-

11. CzyściecCzyściec istnieje, ponieważ Bóg jest zarazem

sprawiedliwy i miłosierny.Czyściec jest jak „ogień złotnika” (Ml 3, 2). Udoskonala

i oczyszcza tych, którzy w chwili śmierci nie są wystarczającodobrzy, aby natychmiast osiągnąć niebo, ani na tyle źli, abydostać się do piekła. „Ci, którzy umierają w łasce i przyjaźniz Bogiem, ale nie są całkowicie oczyszczeni, chociaż są jużpewni swego wiecznego zbawienia, przechodzą po śmiercioczyszczenie, by uzyskać świętość konieczną do wejścia doradości nieba” (KKK 1030). „To końcowe oczyszczeniewybranych, które jest czymś całkowicie innym, niż karapotępionych, Kościół nazywa czyśćcem”16 (KKK 1031).

Święta Katarzyna z Genui powiada, iż jakkolwiekczyściec jest niezrównanym cierpieniem, ponieważ widzimywszelkie okropieństwo naszych własnych grzechów, to jednakjest również niezrównaną radością, ponieważ Bóg jest tam znami, a my przygotowujemy się, aby wytrzymać Jego prawdęi światło. Czyściec jest również czymś radosnym, ponieważwszyscy, którzy się w nim znajdują przeszli już sądszczegółowy i mogą być pewni swego ostatecznego wejściado nieba.

Istnienie czyśćca wynika logicznie z dwóch faktów:naszej niedoskonałości na ziemi i naszej doskonałości wniebie.

a) W chwili śmierci większość z nas nie jest zupełnie„uświęcona” (oczyszczona, święta), nawet jeśli jesteśmy

-18-

16 Por. Sobór Florencki: DS 1304; Sobór Trydencki: DS 1820, 1580 (nrprzyp. w KKK: 622, 623).

„usprawiedliwieni” czy ocaleni poprzez chrzest przyjętyw Ciele Chrystusowym, dzięki któremu przyjęliśmy donaszych dusz nadprzyrodzone życie Boże, zgadzając sięna nie przez wiarę i nie odrzucając go poprzez grzechśmiertelny.b) W niebie zaś będziemy w pełni uświęceni, bezżadnych pozostałości złych nawyków czy braków wnaszych duszach.c) Dlatego właśnie, dla większości z nas, musi zajśćjakaś dodatkowa zmiana, jakiś rodzaj oczyszczenia,który dokona się pomiędzy śmiercią a niebem. Tymwłaśnie jest czyściec.Czyściec jest jak przedsionek, inkubator albo łaźnia

przed wejściem do nieba. W przeciwieństwie do nieba ipiekła, czyściec jest stanem przejściowym. Jest czasową czylidoczesną karą, która wciąż nam się należy za grzechy, którepopełniliśmy po chrzcie świętym. Wiara i skrucha ocaliły nasjuż od kary wiecznej za nasze grzechy, czyli od piekła. Sątylko dwa, nie zaś trzy ostateczne przeznaczenia człowieka:niebo i piekło, bycie z Bogiem lub bez Boga.

Sensem istnienia czyśćca nie jest przeszłość i nie jest niąrównież wieczna, czysto prawna kara za grzechy popełnionew przeszłości, tak jakby nasza relacja z Bogiem wciążpodlegała Staremu Prawu. Sensem istnienia czyśćca jestraczej przyszłość, jest nim wewnętrzna „rehabilitacja”,czyściec jest czymś na kształt treningu przed niebem. Naszarelacja z Bogiem zmieniła się bowiem radykalnie dziękiChrystusowi. Zostaliśmy „adoptowani” jako Jego dzieci, anasza relacja z Nim jest obecnie synowska i rodzinna, nie zaśprawna. Czyściec jest dyscypliną Bożej miłości rodzicielskiej(por. Hbr 12, 5-14).

-19-

12. Czy prawdę o czyśćcu znajdujemy w Piśmie Świętym?Protestanci argumentują przeciw prawdzie o czyśćcu

opierając się na zasadzie sola scriptura (samo Pismo) –zasadzie, której skądinąd nie da się znaleźć w PiśmieŚwiętym. Jednakże:

1) Rzeczywistość czyśćca da się odnaleźć w PiśmieŚwiętym, choć nie znajdziemy tam słowa „czyściec” –podobnie rzecz ma się z prawdą o Trójcy Świętej. PismoŚwięte mówi na przykład o oczyszczającym ogniuduchowym (1 Kor 3, 15; 1 P 1, 7).2) Dwie zasady o których wspominaliśmy wcześniej (wparagrafie 10) znajdują się w Piśmie Świętym: to, iż wchwili śmierci wielu z nas pozostaje wciążniedoskonałymi (1 J 1, 8), jak i to, iż w niebie wszyscybędziemy doskonali (Mt 5, 48; Ap 21, 27). Zestaw zesobą dwa powyższe twierdzenia, a czyściec okaże siękoniecznością.3) Pismo Święte uczy nas także modlitwy za zmarłych,„aby zostali uwolnieni od grzechu” (2 Mch 12, 45) – cojest niemożliwe w stosunku do tych, którzy są w piekle ijuż dokonane dla tych, którzy są w niebie.4) Pismo Święte odróżnia również grzechy, które niemogą być odpuszczone zarówno przed jak i po śmierci, odtych, które mogą być odpuszczone po śmierci (Mt 12, 31).5) W końcu, Kościół, nazwany przez Pismo Święte„filarem i podporą prawdy” (1 Tm 3, 15) od zawszenauczał o czyśćcu oraz uroczyście i oficjalniezdefiniował czyściec jako dogmat wiary przez Bogaobjawiony (Sobór Florencki w piętnastym wieku i SobórTrydencki w wieku szesnastym).

-20-

13. Czym jest niebo?1) Istotą nieba jest prawda czy też światło Bożejobecności. Dlatego Chrystus opisuje je w następującysposób: „A to jest życie wieczne: aby znali Ciebie,jedynego prawdziwego Boga” (J 17, 3). Kościół określaje mianem „wizji uszczęśliwiającej”: „widzą Go [Boga]‘takim, jakim jest’ (1 J 3, 2), twarzą w twarz (1 Kor 13,12)”17 (KKK 1023).2) Niebo jest naszym domem, przeznaczeniem,wypełnieniem i naszym zakończeniem. Czymkolwiekjeszcze mogłoby być, jakkolwiek jeszcze inaczejmogłoby być dla nas odczuwalne, będziemy się w nimczuć jak w domu, ponieważ jest ono tym, do czegozostaliśmy uczynieni i przeznaczeni.3) Niebo jest radością. „Niebo jest (…) spełnieniemnajgłębszych dążeń człowieka, stanem najwyższego iostatecznego szczęścia” (KKK 1024).4) Niebo jest ekstazą miłości (słowo „ekstaza” oznacza„stanięcie na zewnątrz samego siebie”), miłości, którasama o sobie zapomina i sama siebie daje (agape),miłości Boga i wszelkich błogosławionych stworzeńBożych. Taka miłość jest tym, czym jest Bóg – „Bóg jestagape” (1 J 4, 8). To właśnie jest przyczyną, dla którejBóg jest wieczną radością. Nic innego poza miłością niemoże nam dać pełnej radości, ponieważ zostaliśmystworzeni na obraz Boży, obraz miłości. Miłość (agape)na tym świecie jest najlepszą „przystawką” przed

-21-

17 Por. Ap 22, 4 (nr przyp. w KKK: 615).

niebem. Jest jedyną rzeczą, którą możemy zawsze czynićbez znudzenia.5) Święty Paweł opisuje życie w niebie za pomocąjednego słowa: „Dla mnie bowiem żyć – to Chrystus, aumrzeć – to zysk” (Flp 1, 21). „Żyć w niebie oznacza‘być z Chrystusem’18” (KKK 1025).6) Być w niebie to również być naprawdę sobą. Każdyczłowiek rodzi się do trwającego przez całe życiekryzysu tożsamości, a w niebie odnajduje „swojąprawdziwą tożsamość, swoje własne imię19” (KKK1025). Bóg obiecuje: „zwycięzcy dam (…) biały kamyk,a na kamyku wypisane imię nowe, którego nikt nie znaoprócz tego, kto [je] otrzymuje” (Ap 2, 17). „Cóż możebyć bardziej własnością człowieka, niż to nowe imię,które nawet w wieczności pozostaje tajemnicą pomiędzynim a Bogiem? Cóż może oznaczać ta tajemnica? Zpewnością fakt, że każdy ze zbawionych będzie na wiekiznał i wielbił jakiś jeden aspekt Bożego piękna znacznielepiej, niż będzie to w stanie uczynić jakieś innestworzenie. Z jakiego bowiem innego powodu miałybybyć stworzone niepowtarzalne jednostki?” (C.S. Lewis).7) Ale być może najlepszą definicją nieba jest ta, któramówi, że jest ono niedefiniowalne. „Ta tajemnicabłogosławionej komunii z Bogiem i tymi wszystkimi,którzy są w Chrystusie, przekracza wszelkie możliwościnaszego rozumienia i wyobrażenia. Pismo Święte mówio niej w obrazach: życie, światło, pokój, uczta weselna,

-22-

18 Por. J 14, 3; Flp 1, 23; 1 Tes 4, 17 (nr przyp. w KKK: 617).19 Por. Ap 2, 17 (nr przyp. w KKK: 618).

wino królestwa, dom Ojca, niebieskie Jeruzalem, raj:‘To, czego ani oko nie widziało, ani ucho nie słyszało, aniserce człowieka nie zdołało pojąć, jak wielkie rzeczyprzygotował Bóg tym, którzy Go miłują’” (1 Kor 2, 9;KKK 1027).

14. Cena niebaChrystus mówi o niebie jako o „drogocennej perle” (Mt

13, 46) oraz jako o „jedynym, czego potrzeba” (Łk 10, 42), cow dłuższej perspektywie czyni życie nieskończenie prostym.Dlatego właśnie istnieje tylko jedno nieskończone dobro: Bógi nasze zjednoczenie z Bogiem w niebie. Tłumacz Biblii KrólaJakuba oddaje tę prawdę w następujący sposób: „Jakiż by tobył zysk dla człowieka gdyby nawet zdobył świat cały, ale swąwłasną duszę stracił?” (Mk 8, 36). Czy ktokolwiek ikiedykolwiek wypowiedział słowa o bardziej praktycznymznaczeniu, niż te?

Każda dusza ludzka jest dla Boga czymś taknieskończenie cennym, że cena jaką zdecydował się zapłacićza jej zbawienie była daleko większa, niż dzieło stworzenia.Była nią bowiem krew Stwórcy wylana na krzyżu.

Całe dzieło stworzenia byłoby czymś daleceniewystarczającym jako cena, którą należałoby zapłacić zaniebo dla nas. „Było mym całe królestwo natury / Ale był todar daleko za mały. /Miłość tak niezwykła, tak boska / Żądaduszy mej, życia mego, mnie całego” (Isaac Watts).Wszystkim czego Bóg od nas pragnie, jesteśmy cali my: naszeserce, nasza wolna miłość. To jedyne czego Bóg nie może samsobie ofiarować.

T.S. Eliot mówił o chrześcijaństwie jako o „warunkudoskonałej prostoty / Kosztującym nie mniej niż/ Wszystko”.

-23-

15. Droga do niebaDroga do nieba jest drogą „zstępującą” od Boga do

człowieka, nie zaś drogą „wstępującą” od człowieka do Boga.Drogą tą jest łaska Boża.

Dlatego właśnie istnieje tylko jedna droga, nie zaś wiele.Gdyby osiągnięcie nieba było kwestią zbudowanej przezczłowieka drogi na szczyt, wówczas wszystkie drogi –wszystkie religie świata – mogłyby być w podstawowymsensie sobie równe. Ale droga ta jest jedyną drogą, do tegouczynioną przez Boga, nie zaś jedną z wielu dróg uczynionychprzez człowieka. Żaden człowiek, nawet ten, który odnalazłswoją własną drogę do Boga, nie może równać się z Bogiem,który odnalazł swoją drogę do człowieka. Nawet największymistyk świata, największy święty czy prorok nie możeodnaleźć religii równej tej, która została oparta na WcieleniuBoga samego. Żadna religia nie da się porównać zchrześcijaństwem, ponieważ żaden człowiek nie może sięrównać z Bogiem-Człowiekiem.

Inne religie uczą, że droga do nieba (najwyższegoszczęścia czy spełnienia) jest jakimś sposobem ludzkiegodziałania, na przykład praktyką jogi, doświadczaniemprzejścia świadomości do stanu „oświecenia”,wystarczającym przestrzeganiem prawa czy też byciemszczerym i miłym wobec innych. Odpowiedzią zaśchrześcijaństwa na pytanie o sposób dojścia do nieba jestOsoba: Ten, który twierdził „Ja jestem Drogą, Prawdą iŻyciem. Nikt nie przychodzi do Ojca inaczej, jak tylko przezemnie” (J 14, 6). Chrystus nie tyle wskazuje drogę do nieba, cojest drogą do nieba.

Jest On jedyną drogą do nieba. Sam to powiedział – niewpadł na ten pomysł żaden inny człowiek, ani nie został on

-24-

wymyślony przez Kościół. Kościół zaś musi być wiernysłowom swego Mistrza i nie może ich zmieniać w nic bardziej„politycznie poprawnego”.

Człowiek szukając Boga może wyznaczyć wiele dróg naszczyt góry religijności. Wielka też jest prawda, dobro ipiękno, które można odnaleźć na tych drogach. Ale Bóguczynił jedną drogę w dół – On sam stał się tą drogą,Jedynym, który szukając człowieka „zstąpił z nieba” (J 3, 13).Jeśli Chrystus nie jest tym, za kogo się podaje – wcielonymBogiem i jedyną drogą do nieba – wówczas jest najbardziejaroganckim kłamcą czy szaleńcem. Jeśli zaś jest tym, za kogosię podaje, wówczas „nie dano ludziom pod niebem żadnegoinnego imienia, przez które moglibyśmy być zbawieni” (Dz 4,12). Jeśli ktoś został zbawiony – niezależnie od tego czy jestchrześcijaninem, żydem, muzułmaninem, buddystą,poganinem czy ateistą – został zbawiony przez Chrystusa,choć może niedostatecznie Chrystusa znać.

Katolicy mogą Go znać znacznie dokładniej i głębiej, niżjest to możliwe dla wyznawców innych religii. Dzieje się takdzięki nauce Kościoła, który Chrystus ustanowił, aby nauczałw Jego imieniu i z Jego autorytetem. Dlatego właśnie nakatolikach ciąży znacznie większa odpowiedzialność zawprowadzanie w życie prawdy, którą znają o tyle lepiej, orazza dzielenie się tą prawdą ze światem zarówno poprzez słowajak i uczynki. Jak to mówił św. Franciszek z Asyżu, naszymzadaniem jest „głoszenie Ewangelii – jeśli to konieczne –używając słów”.

-25-