Promieniowanie jonizujące

Nowelizacja dyrektywy Rady 2013/59/Euratom i ustawy

Prawo atomowe; wprowadzenie rozróżnienia pojęć

„kontakt” i „narażenie” do celów prowadzenia rejestrów

w zakładach pracy

– dr Jerzy Olszewski

Spis treści:

1. Promieniowanie jonizujące

2. Oddziaływanie promieniowania z organizmem

3. Ochrona przed promieniowaniem jonizującym

4. Dyrektywa

5. Prawo

Powstawanie i rodzaje

promieniowania jonizującego

Promieniowanie jonizujące: promieniowanie posiadające

energię wystarczającą do jonizowania materii.

Jonizacja: wybicie elektronu z atomu (cząsteczki). Energia

potrzebna do wybicia elektronu - energia jonizacji.

Rodzaje promieniowania jonizującego:

korpuskularne (, , neutronowe etc.)

elektromagnetyczne (, X)

Powstawanie promieniowania jonizującego:

spontaniczny rozpad jąder atomowych

rozczepienie jąder atomowych

gwałtowna utrata energii rozpędzonych cząstek

Struktura jądra atomowego:

− protony i neutrony = nukleony

− Z (liczba atomowa) = liczba protonów

− Neutrony bez ładunku

− Liczba nukleonów = liczba masowa A

Poza jądrem:

− z elektronów (lekkie cząstki naładowane) o ładunku

takim samym jak proton, lecz ujemnym

Atom składa się z dodatnio naładowanego

jądra atomowego, w którym skupiona jest

prawie cała jego masa oraz powłok

elektronowych, na których znajdują się

ujemnie naładowane elektrony.

Promieniowanie

Cząstki są jądrami helu, jest to zatem promieniowanie

korpuskularne:

Cząstki posiadaj duże prędkości (107 m/s), niosą dużą energię

(kilka MeV), są naładowane dodatnio i dlatego łatwo oddziałują z

materią. Ulegaj odchyleniu w polu elektrycznym i magnetycznym.

Silne oddziaływanie z materią sprawia, że promieniowanie jest

mało przenikliwe: w powietrzu jego zasięg wynosi zaledwie kilka

centymetrów.

YαX 4A

2Z

4

2

A

Z

Promieniowanie

Cząstki są elektronami (negatonami albo pozytonami).

Jest to równie promieniowanie korpuskularne:

ν~YβX 0

0

A

1Z

0

1-

A

Z

νYβX 0

0

A

1-Z

0

1

A

Z Elektrony ujemne (negatony) powstają w wyniku

przemiany neutronu w proton:

~0

1

1

1

1

0 pn

Promieniowanie

Promieniowanie jest falą elektromagnetyczną.

W większości przypadków promieniowanie towarzyszy

promieniowaniu lub . Po emisji cząstek lub jądra zostają

w stanie wzbudzonym i nadwyżka energii wypromieniowywana

jest z jądra w postaci promieniowania elektromagnetycznego.

Promieniowanie nie posiada ładunku, nie jest więc odchylane

przez pole elektryczne lub magnetyczne. Słabiej niż lub

oddziałuje z materią i dlatego jego zasięg jest duży.

MECHANIZMY POWSTAWANIA

PROMIENIOWANIA JONIZUJĄCEGO

• Przemiana jądrowa

Przemiana jądrowa z emisją kwantu

promieniowania elektromagnetycznego

γ na przykładzie przemiany jądra Co-60

w Ni-60.

Źródło: The Health Physics Society,

University of Michigan, 2004.

eXX A

Z

A

Z

*

Promieniowanie rentgenowskie X

Promieniowanie rentgenowskie powstaje na skutek gwałtownego

oddawania energii kinetycznej przez silnie rozpędzone elektrony.

Aby mogło powstać promieniowanie rentgenowskie elektrony

powinny posiadać energię większą niż 20 keV.

Promieniowanie charakterystyczne – powstaje gdy elektrony

bombardujące dany materiał wybijają elektrony z wewnętrznych

powłok atomów tego materiału. Przejścia elektronów z wyższych

powłok na wolne miejsca związane jest z emisją kwantów

promieniowania elektromagnetycznego. Ponieważ energie na

poszczególnych orbitach są skwantowane emitowane są fale o

ściśle określonych częstotliwościach (długościach fali)

charakteryzujących rodzaj bombardowanego materiału.

MECHANIZMY POWSTAWANIA PROMIENIOWANIA

JONIZUJĄCEGO

• Promieniowania Rentgenowskie X

Powstawanie promieniowania X. Źródło: The Health Physics Society, University of Michigan, 2004

Promieniowanie ciągłe (hamowania) – powstaje gdy

elektrony są wyhamowywane w pobliżu jąder atomowych.

Ponieważ w procesie hamowania oddawane mogą by różne

ilości energii więc promieniowanie hamowania ma widmo

ciągłe.

Źródłem promieniowania rentgenowskiego może być też

wychwyt elektronu. Zjawisko to polega na tym, że z niskiej

powłoki (zazwyczaj K) do jądra wciągany jest elektron. W

jądrze proton ulega zamianie na neutron i emitowane jest

neutrino. W efekcie tej przemiany jądro przesuwa się o jedną

pozycję niżej w układzie okresowym. Na wolne miejsce na

powłoce K przechodzi elektron w wyższej powłoki, czemu

towarzyszy emisja promieniowania rentgenowskiego o

określonej długości fali. Wychwyt K zachodzi dla ciężkich

jąder.

Złożony kształt widma jest rezultatem nałożenia się dwóch efektów:

- emisji promieniowania hamowania (widmo ciągłe) oraz

- emisji promieniowania charakterystycznego (linie odpowiadające

emisji fotonów o energiach dyskretnych).

Widmo promieniowania rentgenowskiego

Typy promieniowania w widmie elektromagnetycznym.

Rodzaje promieniowaniawidmo promieniowania elektromagnetycznego

Katody:

- Elektroda o potencjale ujemnym. Do budowy katody używa

się wolframu.

- Źródłem elektronów jest włókno żarzenia katody zbudowane

z trudno topliwego drutu.

- Włókno żarzenia w następstwie przepływającego prądu

rozgrzewa się do temperatury 1800-2000°C, co powoduje

wystąpienia zjawiska termoemisji elektronów.

- Od natężenia prądu (mA) zależy temperatura, a od niej

liczba emitowanych elektronów.

Budowa lampy rentgenowskiej

Lampa rentgenowska składa się z:

Zasięg i przenikliwość poszczególnych typów promieniowania jonizującego

Działanie promieniowania na materię ożywioną

Skutki napromienienia całego ciała organizmu wielokomórkowego

Biologiczne działanie promieniowania jonizującego na poziomie ustrojowym

Jednym z kryteriów wrażliwości ustroju na działanie promieniowania może być

średni czas przeżycia po określonej dawce.

Najczęściej stosowaną miarą wrażliwości na promieniowanie jest tzw. dawka

śmiertelna określana zwykle symbolem LD50/30.

Jest to dawka, która powoduje śmierć 50% liczby napromienionych osobników w

ciągu 30 dni.

Pantofelek ok. 3000 Gy

Osa ok. 3000 Gy

Muszka owocowa ok. 1000 Gy

Karaluch 100 Gy

Łosoś 15 Gy

Szczur laboratoryjny 6 – 8 Gy

Świnia 2,7 – 4,0 Gy

Człowiek 2,5 – 5,0 Gy

Skutki deterministyczne i stochastyczne

SKUTKI

DETERMINISTYCZNE STOCHASTYCZNE

Wczesne Odległe Teratogeneza

Ostra choroba

popromienna

Ostre zaburzenia

miejscowe

Upośledzenie lub zanik

funkcji fizjologicznych

Zmiany zwyrodnieniowe Upośledzenie umysłowe

Zaburzenia wzrostu

i czynności mózgu

Aborcje spontaniczne

Zmiany

w komórkach

somatycznych

Nowotwory Choroby

dziedziczne

Wady

rozwojowe

Zmiany

w komórkach

rozrodczych

Zwiększona

podatność

na nowotwory

Ochrona radiologiczna

Zadania ochrony radiologicznej

Zapobieganie efektom deterministycznym;

Ograniczenie prawdopodobieństwa wystąpienia efektów stochastycznych.

Założenia ochrony radiologicznej

Każda ilość promieniowania jest szkodliwa

Dawki graniczne – dolna granica dawek niedopuszczalnych

Definicja ochrony radiologicznej

• Ochrona radiologiczna – jest to zapobieganie

narażeniu ludzi i skażeniu środowiska, a w

przypadku braku możliwości zapobieżenia takim

sytuacjom – ograniczenie ich skutków to poziomu

tak niskiego, jak tylko jest to rozsądnie osiągalne,

przy uwzględnieniu czynników ekonomicznych,

społecznych i zdrowotnych.

Dawka pochłonięta

• (ang. absorbed dose) – energia pochłonięta przez określoną, jednostkową masę

materii:

gdzie:

d E – oznacza średnią wartość energii przekazanej przez promieniowanie

jonizujące określonemu elementowi objętości materii,

dm – oznacza masę materii zawartej w tym elemencie objętości.

• Dawka pochłonięta jest miarą pochłaniania promieniowania przez różne ośrodki

(materiały).

• W układzie SI jednostką dawki pochłoniętej jest grej (Gy). Dawka pochłonięta

wynosi 1 grej wtedy, gdy 1 kilogram materiału, przez który przechodzi

promieniowanie, pochłania energię 1 dżula.

• 1 Gy = 1 J/kg

dm

dED

Dawka równoważna

• (ang. equivalent dose) nazywamy dawkę pochłoniętą w tkance lub

narządzie T, z uwzględnieniem rodzaju promieniowania R. Wyraża się

wzorem :

gdzie:

• oznacza dawkę pochłoniętą od promieniowania R, uśrednioną

w tkance lub narządzie T.

• oznacza współczynnik wagowy promieniowania R.

RTRRT DwH ,, *

RTD ,

Rw

Dawka skuteczna (efektywna) • (ang. effective dose): jest to suma dawek równoważnych pochodzących od

zewnętrznego i wewnętrznego narażenia wyznaczona z uwzględnieniem odpowiednich współczynników wagowych narządów i tkanek, obrazująca narażenie całego ciała. Wyraża się wzorem:

gdzie:

Jednostką dawki skutecznej jest siwert (Sv).

TT HwE

RTRT DwwE ,

RTD , - oznacza dawkę pochłoniętą od promieniowania R, uśrednioną w tkance lub narządzie T.

Rw - oznacza współczynnik wagowy promieniowania R.

Tw - jest współczynnikiem wagowym narządu lub tkanki T.

Unia Europejska

Konstytucja RP

Ustawy

Kodeks Pracy Prawo atomowe Inne

Rozporządzenia

Akt o charakterze nieustawodawczym

DYREKTYWA RADY 2013/59/EURATOM

z dnia 5 grudnia 2013 r.

ustanawiająca podstawowe normy bezpieczeństwa w celu

ochrony przed zagrożeniami wynikającymi z narażenia na

działanie promieniowania jonizującego oraz uchylająca

dyrektywy 89/618/Euratom, 90/641/Euratom, 96/29/Euratom,

97/43/Euratom i 2003/122/Euratom

RADA UNII EUROPEJSKIEJ,

uwzględniając Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii

Atomowej, w szczególności jego art. 31 i 32,

uwzględniając wniosek Komisji Europejskiej, sporządzony po uzyskaniu

opinii grupy osób mianowanych przez Komitet Naukowo-Techniczny

spośród ekspertów naukowych państw członkowskich, oraz po konsultacji

z Europejskim Komitetem Ekonomiczno-Społecznym,

uwzględniając opinię Parlamentu Europejskiego,

uwzględniając opinię Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-

Społecznego,

a także mając na uwadze, co następuje:

(7) Przepisy niniejszej dyrektywy powinny opierać się na wprowadzonym

w publikacji nr 103 ICRP podejściu w zależności od sytuacji i dokonywać

rozróżnienia między sytuacjami narażenia istniejącego, planowanego i

wyjątkowego. Uwzględniając te nowe ramy, dyrektywa powinna

obejmować wszystkie sytuacje narażenia i wszystkie kategorie narażenia,

tzn. narażenie zawodowe, narażenie ludności oraz narażenie medyczne.

(15) Sektory, w których przetwarza się naturalnie występujący materiał

promieniotwórczy wydobywany ze skorupy ziemskiej, narażają

pracowników oraz – jeśli materiał jest uwalniany do środowiska – osób z

ogółu ludności na zwiększone narażenie.

(16) Ochrona przed naturalnymi źródłami promieniowania powinna zostać w

pełni włączona do ogólnych wymogów, zamiast być przedmiotem osobnego

tytułu. W szczególności sektory przetwarzające naturalnie występujący materiał

promieniotwórczy powinny być zarządzane w tych samych ramach

regulacyjnych, co inne działalności.

(17) Właściwe jest, aby w niniejszej dyrektywie ustanowiono poziomy

referencyjne dla stężeń radonu w pomieszczeniach oraz dla narażenia na

promieniowanie gamma emitowane przez materiały budowlane, a także

wprowadzono wymogi dotyczące recyklingu pozostałości w sektorach

przemysłu zajmujących się przetwarzaniem występujących naturalnie

materiałów promieniotwórczych na materiały budowlane.

37) „narażenie” oznacza proces, w którym organizm ludzki podlega

napromieniowaniu zewnętrznemu (narażenie zewnętrzne) lub wewnętrznemu

(narażenie wewnętrzne);

(25) Przenikanie radonu z gruntu do pomieszczeń ze stanowiskami pracy

należy uznać za sytuację narażenia istniejącego, ponieważ występowanie

radonu jest w większości niezależne od działań człowieka prowadzonych w

danym miejscu pracy. Takie narażenie może być znaczące na niektórych

obszarach lub w określonego rodzaju miejscach pracy, które zostaną określone

przez państwa członkowskie, i jeżeli zostanie przekroczony krajowy poziom

referencyjny, należy podjąć odpowiednie środki ograniczające występowanie

radonu lub ograniczające narażenie.

36) „pracownik narażony” oznacza osobę samozatrudnioną albo zatrudnioną

przez pracodawcę, narażoną w pracy wykonywanej w ramach działalności

regulowanej niniejszą dyrektywą na otrzymanie dawek przekraczających jedną

z dawek granicznych ustalonych dla narażenia ludności;

62) „sytuacja narażenia planowanego” oznacza sytuację narażenia wynikającą

z planowanej eksploatacji źródła promieniowania lub z działań ludzi, które

zmieniają drogi narażenia w sposób powodujący narażenie lub potencjalne

narażenie ludzi lub środowiska. Sytuacje narażenia planowanego mogą

obejmować zarówno narażenia normalne, jak i potencjalne;

69) „narażenie ludności” oznacza narażenie osób, z wyłączeniem wszelkiego

narażenia zawodowego lub medycznego;

Artykuł 9

Dawki graniczne w przypadku narażenia zawodowego

1. Państwa członkowskie zapewniają, aby dawki graniczne dla narażenia

zawodowego miały zastosowanie do sumy rocznego narażenia zawodowego

pracownika ze wszystkich dozwolonych działalności, narażenia zawodowego na

radon w miejscach pracy wymagającego zgłoszenia zgodnie z art. 54 ust. 3 oraz

innego narażenia zawodowego pochodzącego z sytuacji narażenia istniejącego

zgodnie z art. 100 ust. 3. W przypadku narażenia zawodowego w sytuacjach

wyjątkowych zastosowanie ma art. 53.

2. Wartość graniczna dawki skutecznej w przypadku narażenia zawodowego

wynosi w każdym pojedynczym roku 20 mSv. Jednak w szczególnych

okolicznościach lub w przypadku niektórych sytuacji narażenia określonych w

prawodawstwie krajowym właściwy organ może zezwolić na wyższą dawkę

skuteczną w pojedynczym roku do wielkości 50 mSv, pod warunkiem że średnia

roczna dawka w każdym okresie pięciu kolejnych lat, w tym lat, w których

dawka graniczna została przekroczona, nie przekracza 20 mSv.

3. Oprócz wartości granicznych dla dawki skutecznej określonych w ust. 2

stosuje się następujące wartości graniczne dla dawki równoważnej:

a) wartość graniczna dawki równoważnej dla soczewki oka wynosi 20 mSv

rocznie lub 100 mSv w każdym okresie pięciu kolejnych lat, z zastrzeżeniem

maksymalnej dawki 50 mSv w pojedynczym roku, jak określono w

prawodawstwie krajowym;

b) wartość graniczna dawki równoważnej dla skóry wynosi 500 mSv rocznie;

wartość ta ma zastosowanie do uśrednionej dawki dla każdego obszaru 1 cm2 ,

niezależnie od narażonej powierzchni;

c) wartość graniczna dawki równoważnej dla kończyn wynosi 500 mSv rocznie.

Artykuł 12

Dawki graniczne w przypadku narażenia ludności

1. Państwa członkowskie zapewniają, aby dawki graniczne w przypadku

narażenia ludności miały zastosowanie do sumy rocznego narażenia osoby z

ogółu ludności pochodzącego ze wszystkich dozwolonych działalności.

2. Państwa członkowskie ustalają wartość graniczną dawki skutecznej w

przypadku narażenia ludności wynoszącą 1 mSv rocznie.

3. Oprócz dawki granicznej, o której mowa w ust. 2, stosuje się następujące

wartości graniczne dla dawki równoważnej:

a) wartość graniczna dawki równoważnej dla soczewki oka wynosi 15 mSv

rocznie;

b) wartość graniczna dawki równoważnej dla skóry wynosi 50 mSv rocznie

uśrednionej dla każdego obszaru 1 cm 2 , niezależnie od narażonej

powierzchni.

Artykuł 66

Szacowanie dawek otrzymywanych przez osoby z ogółu ludności

1. Państwa członkowskie zapewniają dokonanie ustaleń w celu oszacowania

dawek, jakie osoby z ogółu ludności otrzymują z dozwolonych działalności.

Zakres takich ustaleń musi być proporcjonalny do ryzyka narażenia, jakie wchodzi

w grę.

2. Państwa członkowskie zapewniają identyfikację działalności, dla których ma

zostać przeprowadzona ocena dawek otrzymywanych przez osoby z ogółu

ludności. Państwa członkowskie określają te praktyki, dla których ocena taka musi

zostać przeprowadzona w sposób realistyczny oraz te, dla których wystarczająca

jest ocena weryfikacyjna.

3. W celu dokonania rzeczywistej oceny dawek otrzymywanych przez osoby z

ogółu ludności właściwy organ:

a) decyduje o racjonalnym zakresie badań, które mają zostać przeprowadzone,

oraz informacji, które należy wziąć pod uwagę, w celu zidentyfikowania osoby

reprezentatywnej, biorąc pod uwagę rzeczywiste drogi przechodzenia substancji

promieniotwórczych;

b) decyduje o racjonalnej częstotliwości monitorowania odpowiednich

parametrów, jak określono w lit. a);

c) zapewnia, aby szacunkowe dawki dla osoby reprezentatywnej obejmowały:

(i) ocenę dawek w wyniku promieniowania zewnętrznego, wskazującą, w

stosownych przypadkach, rodzaj danego promieniowania;

(ii) ocenę wniknięcia substancji promieniotwórczej, wskazującą rodzaj nuklidów

promieniotwórczych oraz, w razie konieczności, ich stan fizyczny i chemiczny,

oraz określenie stężeń promieniotwórczych tych nuklidów promieniotwórczych w

żywności i wodzie pitnej lub innych odnośnych komponentach środowiska;

(iii) ocenę dawek, które może otrzymać osoba reprezentatywna określona w lit. a);

d) wymaga przechowywania rejestrów odnoszących się do pomiarów narażenia

zewnętrznego oraz skażenia, oszacowania wniknięcia nuklidów

promieniotwórczych, jak również wyników oceny dawek otrzymanych przez

osobę reprezentatywną, a także udostępniania tych rejestrów na wniosek

wszystkim zainteresowanym stronom.

Radon

(22) Z najnowszych danych epidemiologicznych pochodzących z badań

budynków mieszkalnych wynika, że występuje statystycznie istotny wzrost

ryzyka zachorowania na nowotwór płuc w wyniku przedłużonego narażenia na

radon wewnątrz pomieszczeń na poziomie rzędu 100 Bq m–3 . Nowa

koncepcja sytuacji narażenia pozwala na włączenie postanowień zalecenia

Komisji 90/143/Euratom (1) do wiążących wymogów podstawowych norm

bezpieczeństwa, pozostawiając jednocześnie wystarczającą elastyczność w

zakresie wdrażania.

Artykuł 54

Radon w miejscach pracy

1. Państwa członkowskie ustanawiają krajowe poziomy referencyjne dla stężeń

radonu w miejscach pracy wewnątrz pomieszczeń. Poziomy referencyjne nie

mogą przekraczać 300 Bq m –3 średniego rocznego stężenia radonu w

powietrzu, chyba że jest to zagwarantowane z uwagi na panujące warunki

krajowe.

2. Państwa członkowskie wymagają, aby pomiary radonu były prowadzone:

a) w miejscach pracy na obszarach zidentyfikowanych zgodnie z art. 103 ust. 3,

które są zlokalizowane na poziomie parteru lub piwnicy, z uwzględnieniem

parametrów zawartych w krajowym planie działania określonym w załączniku

XVIII pkt 2, a także

b) w określonych rodzajach miejsc pracy określonych w krajowym planie

działania z uwzględnieniem załącznika XVIII pkt 3.

Artykuł 74

Narażenie na radon w pomieszczeniach

1. Państwa członkowskie ustanawiają krajowe poziomy referencyjne dla

stężeń radonu w pomieszczeniach. Poziomy referencyjne dla średniego

rocznego stężenia promieniotwórczości radonu w powietrzu nie mogą być

wyższe niż 300 Bq m–3 .

2. W ramach krajowego planu działania, o którym mowa w art. 103, państwa

członkowskie propagują działania mające na celu zidentyfikowanie

budynków mieszkalnych, w których stężenie radonu (jako średnia roczna)

przekracza poziom referencyjny, i zachęcają, w stosownych przypadkach za

pomocą środków technicznych lub finansowych, do wprowadzania w tych

budynkach środków służących ograniczeniu stężenia radonu.

Art. 24

Praca znajduje się pod ochroną Rzeczypospolitej Polskiej. Państwo sprawuje

nadzór nad warunkami wykonywania pracy.

Art. 66.

1. Każdy ma prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy.

Sposób realizacji tego prawa oraz obowiązki pracodawcy określa

ustawa.

2. Pracownik ma prawo do określonych w ustawie dni wolnych od pracy

i corocznych płatnych urlopów; maksymalne normy czasu pracy określa

ustawa.

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej –

najważniejszy akt prawny (ustawa zasadnicza)

Rzeczypospolitej Polskiej, uchwalony 2 kwietnia 1997

roku przez Zgromadzenie Narodowe, zatwierdzony w

ogólnonarodowym referendum 25 maja 1997 roku,

ogłoszony w Dzienniku Ustaw: Dz. U. z 1997 r. Nr 78,

poz. 483. Konstytucja RP weszła w życie 17

października 1997. Złożona jest z preambuły i 13

rozdziałów, w tym z 243 artykułów.

Ustawa z dnia 29 listopada 2000 r. Prawo atomowe

Dz. U. 2001 nr 3, poz. 18.

Dz. U. z 2007 r. Nr 42, poz. 276.

Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej

z dnia 14 lutego 2007 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy

Prawo atomowe

Dz. U. 2008 Nr 93 poz. 583

Ustawa z dnia 11 kwietnia 2008 r. o zmianie ustawy - Prawo atomowe

Dz. U. 2012 poz. 264

Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej

z dnia 24 stycznia 2012 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy

Prawo atomowe

Ustawa Prawo atomowe

16) zezwolenie — zezwolenie na wykonywanie działalności związanej z narażeniem

na promieniowanie jonizujące, o którym mowa w art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 29

listopada 2000 r. — Prawo atomowe.

Rozdział 3

Wymagania dotyczące pracy ze źródłami promieniotwórczymi,

urządzeniami zawierającymi takie źródła oraz urządzeniami

wytwarzającymi promieniowanie jonizujące, stosowanymi poza

pracowniami stosującymi źródła promieniotwórcze, urządzenia

zawierające takie źródła lub urządzenia wytwarzające promieniowanie

jonizujące

§ 18. 1. Źródła promieniotwórcze, urządzenia zawierające takie źródła

oraz urządzenia wytwarzające promieniowanie jonizujące mogą być

stosowane poza pracownia, jeżeli:

1) są zainstalowane na terenie jednostki organizacyjnej w sposób

uniemożliwiający niekontrolowane narażenie osób i środowiska lub

2) zachodzi konieczność prowadzenia prac w terenie, a ochrona

radiologiczna nie wymaga zastosowania stałych osłon przed

promieniowaniem jonizującym i izolowania miejsc stosowania źródła

promieniowania jonizującego od otoczenia.

§ 22. 1. Karty ewidencyjne, o których mowa w § 21ust. 1—3 i 5, kierownik

jednostki organizacyjnej przechowuje przez okres 5 lat od chwili zakończenia

działalności ze źródłem promieniotwórczym.

2. Dokumenty przewozowe, o których mowa w § 21 ust. 4, kierownik

jednostki organizacyjnej przechowuje przez okres 3 lat od dnia zakończenia

transportu źródeł promieniotwórczych.

3. Kierownik jednostki organizacyjnej wykonującej działalność, o której

mowa w § 21 ust. 3, na której wykonywanie jest wymagane zezwolenie,

sporządza ewidencję posiadanych zamkniętych źródeł promieniotwórczych

według stanu na dzień 31 grudnia danego roku, na karcie ewidencyjnej, której

wzór jest określony w załączniku nr 12 do rozporządzenia, oraz przesyła

kopię tej karty Prezesowi Państwowej Agencji Atomistyki w terminie do dnia

31 stycznia roku następnego.

Dz. U. z 2005 nr 20, poz. 168

ROZPORZĄDZENIE RADY MINISTRÓW z dnia 18 stycznia

2005 r. w sprawie dawek granicznych promieniowania jonizującego

Na podstawie art. 25 pkt 1 ustawy z dnia 29 listopada 2000 r. – Prawo atomowe

(Dz. U. z 2004 r. Nr 161, poz. 1689 i Nr 173, poz. 1808) zarządza się, co

następuje:

§ 1. Rozporządzenie określa dawki graniczne promieniowania jonizującego,

wskaźniki pozwalające na wyznaczenie dawek stosowane przy ocenie

narażenia oraz sposób i częstotliwość dokonywania oceny narażenia:

1) pracowników;

2) osób z ogółu ludności.

§ 6. 1. Narażenie pracowników oraz osób z ogółu ludności ocenia się w oparciu

o otrzymane przez nich dawki skuteczne (efektywne) i dawki równoważne,

wyznaczone z uwzględnieniem wielkości i wartości wskaźników pozwalających

na wyznaczenie dawek stosowanych przy ocenie narażenia.

6. Jeżeli występują grupy osób z ogółu ludności, których narażenie od źródła

promieniowania jonizującego związanego z daną działalnością ze sztucznymi

lub naturalnymi źródłami promieniowania jonizującego można uznać za

jednolite i reprezentatywne dla ludności najbardziej narażonej od tego źródła

promieniowania, zwane dalej "grupami odniesienia", przy wyznaczaniu dawek

dla osób z ogółu ludności wyznacza się dawki dla tych grup osób.

7. Przy wyznaczaniu dawek dla grupy odniesienia nie bierze się pod uwagę

skrajnych zachowań osób z tej grupy.

8. Kryteria wyboru grup odniesienia, cechy charakterystyczne tych grup oraz

częstotliwość wyznaczania dawek dla grup odniesienia każdorazowo ustala Prezes

Państwowej Agencji Atomistyki w zezwoleniu na prowadzenie danej działalności

związanej z narażeniem na działanie promieniowania jonizującego.

9. Przeprowadzając ocenę narażenia, o której mowa w art. 24 ustawy z dnia 29

listopada 2000 r. - Prawo atomowe, Prezes Państwowej Agencji Atomistyki

rejestruje wyniki oceny dawek dla grup odniesienia z podaniem kryteriów i cech

charakterystycznych, o których mowa w ust. 8.

§ 7. 1. Oceny narażenia pracowników dokonuje się dla każdego roku

kalendarzowego w oparciu o dawki wyznaczone na podstawie pomiarów, o

których mowa w § 6 ust. 4*, wykonywanych w okresach nie dłuższych niż

trzymiesięczne, a jeżeli okres zatrudnienia w warunkach narażenia jest krótszy niż

trzy miesiące, po zakończeniu tego okresu.

2. Oceny narażenia osób z ogółu ludności dokonuje się raz w roku.

*4. Wyznaczanie dawek dla pracowników jest dokonywane na podstawie pomiarów

dozymetrycznych.

§ 5. 1. Dla osób z ogółu ludności dawka graniczna, wyrażona jako dawka

skuteczna (efektywna), wynosi 1 mSv w ciągu roku kalendarzowego, przy czym

dawka graniczna, wyrażona jako dawka równoważna, wynosi w ciągu roku

kalendarzowego:

1) 15 mSv — dla soczewek oczu;

2) 50 mSv — dla skory, jako wartość średnia dla dowolnej powierzchni 1 cm2

napromienionej części skory.

2. Dawka, o której mowa w ust. 1, może być w danym roku kalendarzowym

przekroczona, pod warunkiem że w ciągu kolejnych pięciu lat kalendarzowych jej

sumaryczna wartość nie przekroczy 5 mSv.

§ 6. 1. Narażenie pracowników oraz osób z ogółu ludności ocenia się w oparciu o

otrzymane przez nich dawki skuteczne (efektywne) i dawki równoważne,

wyznaczone z uwzględnieniem wielkości i wartości wskaźników pozwalających na

wyznaczenie dawek stosowanych przy ocenie narażenia.

2. Wielkości i wartości wskaźników pozwalających na wyznaczenie dawek

stosowanych przy ocenie narażenia określa załącznik do rozporządzenia.

Dz. U. 2007 nr 131 poz. 913 - tekst obwieszczony

ROZPORZĄDZENIE RADY MINISTRÓW z dnia 23 marca 2007 r.

w sprawie wymagań dotyczących rejestracji dawek indywidualnych

§ 3.

1.

Rejestracja dawek indywidualnych otrzymywanych przez pracowników kategorii A jest

dokonywana w rejestrze, który obejmuje następujące dane:

1)

nazwisko, imiona, nazwisko rodowe, płeć, datę i miejsce urodzenia, imiona rodziców

pracownika oraz numer PESEL, jeżeli go posiada;

2)

informację o rodzaju pracy wykonywanej przez pracownika w okresie rejestracyjnym;

3)

uzyskaną z centralnego rejestru dawek informację o dawce skutecznej (efektywnej)

otrzymanej przez pracownika przed zatrudnieniem w warunkach narażenia w jednostce

organizacyjnej, z wyodrębnieniem dawek otrzymanych w ostatnich 4 latach

kalendarzowych;

§ 7.

1.

Przepisy § 3, 4 i 6 stosuje się odpowiednio do rejestracji dawek

indywidualnych otrzymywanych przez pracowników kategorii B, jeżeli

zezwolenie na prowadzenie działalności związanej z narażeniem zawiera

warunek prowadzenia oceny narażenia tych pracowników wykonujących

prace określone w zezwoleniu na podstawie pomiarów dawek

indywidualnych.

§ 3. Pracodawca zatrudniający pracownika w warunkach narażenia na

działanie substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów

technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym, zwany

dalej „pracodawcą”, jest obowiązany wykonywać ich pomiary w trybie i z

częstotliwością określonymi w przepisach wydanych na podstawie art.

227 § 2 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy, a w

szczególności stosować metody wczesnego wykrywania narażenia

podczas awarii lub w przypadku wystąpienia innych nieprzewidzianych

okoliczności.

§ 4. 1. Pracodawca prowadzi rejestr prac, których wykonywanie

powoduje konieczność pozostawania w kontakcie z substancjami

chemicznymi, ich mieszaninami, czynnikami lub procesami

technologicznymi o działaniu rakotwórczym lub mutagennym,

zawierający następujące dane:

1) wykaz procesów technologicznych i prac, w których substancje

chemiczne i ich mieszaniny lub czynniki o działaniu rakotwórczym lub

mutagennym są stosowane, produkowane lub występują jako

zanieczyszczenia bądź produkt uboczny, oraz wykaz tych substancji

chemicznych i ich mieszanin oraz czynników wraz z podaniem ilościowej

wielkości produkcji lub stosowania;

2) uzasadnienie konieczności stosowania substancji chemicznych, ich

mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu

rakotwórczym lub mutagennym, o których mowa w pkt 1;

Załączniki do rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 24 lipca 2012 r. (poz. 890)

Załącznik nr 1

WYKAZ CZYNNIKÓW LUB PROCESÓW TECHNOLOGICZNYCH

O DZIAŁANIU RAKOTWÓRCZYM LUB MUTAGENNYM

1. Czynniki fizyczne

1. Promieniowanie jonizujące.

2. Procesy technologiczne, w których dochodzi do uwalniania

substancji chemicznych, ich mieszanin lub czynników o działaniu

rakotwórczym lub mutagennym

1. Produkcja auraminy.

2. Procesy technologiczne związane z narażeniem na działanie

wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych, obecnych w

sadzy węglowej, smołach węglowych i pakach węglowych.

3. Procesy technologiczne związane z narażeniem na działanie pyłów,

dymów i aerozoli tworzących się podczas rafinacji niklu i jego

związków.

4. Produkcja alkoholu izopropylowego metodą mocnych kwasów.

5. Prace związane z narażeniem na pył drewna twardego.