2020202020

TTTTT-----TM PREZENTUTM PREZENTUTM PREZENTUTM PREZENTUTM PREZENTUJEJEJEJEJE

Sama koncepcja skrzyni jest prosta,problemem jest jej wyrafinowanie tech-nologiczne, sposób sterowania, wiel-kość przekazywanych momentów i po-ziom komplikacji, równoznaczny z wy-ższymi kosztami produkcji. Porschew latach 80. zastosowało takie skrzyniebiegów w modelu 962, startującym w LeMans i innych wyścigach długodystan-sowych. W Porsche 959 miała miejsce„drogowa” premiera skrzyni dwusprzę-głowej. Po zakończeniu produkcji tegomodelu zapomniano o nich na kilkanaś-cie lat. Dopiero w 2003 r. koncern VWstworzył dwusprzęgłową skrzynię DSGosiągalną dla przeciętnego kierowcy.Poczynania VW były obserwowaneprzez cały przemysł motoryzacyjny.Oazało się, że to dobrze działa i wziętosię do pracy nad własnymi rozwiązania-mi. W ciągu kilku ostatnich lat wielu pro-

ducentów samochodów osobowychwprowadziło przekładnie dwusprzęgło-we do oferty jako opcje, za dopłatą, jed-nak wszystko wskazuje na to, że zajakiś czas zdominują rynek.

To, co udało się w samochodach oso-bowych, trudno było zastosować w cię-żarówkach ze względu na większemoce i momenty do przeniesienia. Uda-ło się Volvo Trucks: I-Shift Dual Clutchjest dostępna od września br. w połą-czeniu z silnikami D13K o mocy maksy-malnej 460, 500 i 540 KM i o momen-tach odpowiednio 2300, 2500, 2600Nm. Producent na razie nie proponujejej do większych jednostek, ale skrzy-nie dwusprzęgłowe to, pomijając stero-wanie, nieskomplikowane układy kine-matyczne, więc można spodziewać sięich dalszego rozwoju w pojazdach cięż-kich.

Skrzynie dwusprzęgłowe zaprojekto-wano z myślą o połączeniu zalet prze-kładni manualnych i automatycznych.W uproszczeniu, skrzynia dwusprzęgło-wa to 2 skrzynie biegów i 2 sprzęgław jednej obudowie. W każdej ze skrzyńjest załączony jeden bieg: w 1. ten, naktórym jedziemy, a w 2. bieg, który zo-stanie wybrany następny. Zmiana prze-łożenia polega na przełączaniu pomię-dzy skrzyniami za pomocą sprzęgieł.Kluczem do szybkiej zmiany jest wcześ-niejszy wybór biegu w „niepracującej”skrzyni. Jeżeli ruszamy na 1. biegu, dru-ga skrzynia automatycznie ustawia sięna 2. biegu. Włączenie „dwójki” skutku-je rozłączeniem pierwszego sprzęgła iwłączeniem sprzęgła połączonego z 2.biegiem. Zmiana kolejnych biegów na-stępuje analogicznie. Algorytm stero-wania rozpoznaje, czy kierowca będzie

VVVVVolvo FHolvo FHolvo FHolvo FHolvo FH: I-Shift Dual Clutch...: I-Shift Dual Clutch...: I-Shift Dual Clutch...: I-Shift Dual Clutch...: I-Shift Dual Clutch...W filmie reklamowym Volvo Trucks „Casino” portier odprowadza samochody goœci na parkingw Casino San Remo, a¿ tu nagle podje¿d¿a nowe Volvo FH z naczep¹. Dlaczego w³aœnie tam? Produ-cent twierdzi, ¿e ten pojazd ma wiele wspólnego z samochodami sportowymi za spraw¹ nowatorskiejdwusprzêg³owej skrzyni biegów I-Shift Dual Clutch. Volvo Trucks jako pierwsze na œwiecie proponujetak¹ skrzyniê w seryjnych ciê¿arówkach du¿ej ³adownoœci.

TTTTT-----TM PREZENTUTM PREZENTUTM PREZENTUTM PREZENTUTM PREZENTUJEJEJEJEJE

2121212121

zmieniał bieg na wyższy, czy reduko-wał. Otrzymujemy dzięki temu bardzokrótki czas zmiany biegów, bez syn-chronizacji, co pozwala w sposób nie-mal ciągły przenosić napęd.

Tajemnicą konstrukcji dwusprzęgło-wej skrzyni biegów są dwa współosio-we wałki, każdy połączony z jednym zesprzęgieł. Na jednym wałku znajdują siękoła zębate przełożeń nieparzystych,na drugim parzystych. W konstrukcjiVolvo zastosowano sprzęgła suche.Mechanizm zmiany biegów jest stero-wany pneumatycznie, podobnie jakw standardowej I-Shift. Sprzęgła są ste-rowane automatycznie, w samochodzie

nie ma pedału sprzęgła, a ruszanie od-bywa się w sposób zbliżony do prze-kładni automatycznej.

Inspiracją do skonstruowania prze-kładni tego typu był bardzo krótki czaszmiany biegów, mierzony w milisekun-dach, nieosiągalny w innych skrzy-niach. Dwusprzęgłowe skrzynie biegówdeklasują manualne pod względemkomfortu jazdy. Brak przerw w przeno-szeniu momentu obrotowego podczaszmiany przełożenia, to brak szarpnięć.Płynne, łagodne zmiany biegów zmniej-szają zużycie podzespołów napędo-wych i innych elementów pojazdu.Skrzynie dwusprzęgłowe mogą praco-

wać w trybie automatycznym lepiej niżklasyczne przekładnie automatyczne,ponieważ jest wyeliminowana przekład-nia hydrokinetyczna o niskiej spraw-ności. Otrzymujemy rozwiązanie, którepozwala przyspieszać szybciej niżz ręczną przekładnią, a oferuje komfortautomatu. Dodatkowym atutem jest trybsekwencyjny, umożliwiający samodziel-ny dobór przełożenia za pomocą ruchudźwigni.

Skrzynie dwusprzęgłowe nie odbie-gają trwałością od manualnych. Pewneprzeszkody to zapewne droższy serwisi nieco wyższa cena zakupu. Ograniczo-na jest możliwość przenoszenia więk-szego momentu obrotowego niż nomi-nalny dla danego silnika (utrudnionemodyfikacje). Skrzynia taka jest teżcięższa niż zwykła.

Volvo promuje I-Shift Dual Clutch jakorozwiązanie szczególnie efektywnew warunkach, które wymagają częstejzmiany biegów, np. na drogach gór-skich lub krętych, a także podczas prze-jazdów przez miasta z dużą liczbą rondi skrzyżowań. I-Shift Dual Clutch stano-wi także nową jakość w transporcie pły-nów w cysternach lub żywych zwierząt,

Gdy jedno ze sprzęgieł jest włączone,drugie nie przenosi ruchu, a sprzężo-na z nim skrzynia załącza kolejneprzełożenie. Zmiana biegu następujeprzez przełączenie sprzęgieł. Przerwaw przenoszeniu napędu jest zabezpie-czona tzw. przekryciem momentu:moment obrotowy przenoszony przez1. sprzęgło maleje proporcjonalnie dowzrostu momentu przenoszonegoprzez 2. sprzęgło na skutek poślizgutarcz, co zapewnia wielopłytkowa kon-strukcja. W praktyce oznacza to częś-ciowe załączenie obu biegów, aktual-nego i kolejnego, i przerwę w dosta-wie momentu na kilka milisekund.

I-Shift Dual Clutch bazuje na skrzynibiegów I-Shift. Z przodu znajdują się 2sprzęgła suche, działające naprze-miennie: gdy jedno jest włączone, dru-gie pozostaje rozłączone. Sprzęgłai mechanizm zmiany biegów są stero-wane pneumatycznie. Sprzęgło prze-kazujące napęd na wałek wewnętrznyobsługuje biegi nieparzyste, drugie jestsprzężone z wałkiem zewnętrznym(drążonym), odpowiada za biegi parzy-ste i wsteczny. Opcje I-Shift, np. przy-stawki obioru mocy czy zwalniacz,mogą być stosowane także w I-ShiftDual Clutch.

2222222222

TTTTT-----TM PREZENTUTM PREZENTUTM PREZENTUTM PREZENTUTM PREZENTUJEJEJEJEJE

ponieważ niewyczuwalne zmiany bie-gów zmniejszają oddziaływanie na ładu-nek. Maleje ryzyko ugrzęźnięcia pojaz-du na śliskiej lub nieutwardzonej drodze,np. z ładunkiem drewna w lesie.

Dual Clutch bazuje na klasycznejskrzyni biegów I-Shift. Choć zawierawiele nowych podzespołów, jest odniej dłuższa zaledwie o 12 cm. Jeżeliwarunki jazdy pozwalają na pominięciekilku biegów, proces zmiany przełożeńjest podobny jak w I-Shift. Brak przerww przekazywaniu mocy dotyczywszystkich zmian biegów, z wyjątkiemtych wymagających przełączenia prze-kładni zakresów, czyli przejścia z bie-gu 6. na 7. i odwrotnie. I-Shift DualClutch nie powoduje żadnej zmianyw zużyciu paliwa w porównaniu zezwykłą I-Shift.

Aby pokazać nam, że to działa, Volvozaprosiło dziennikarzy na górzyste dro-gi Sierra Nevada w hiszpańskiej Anda-luzji. To nie byle jakie góry, w pobliżuznajduje się najwyższa droga Europy(3380 m) wprowadzająca niemal nawierzchołek Pico del Veleta. My mieliś-my poruszać się drogą szybkiego ruchuA-92 prowadzącą do Granady. Czekałonas wspinanie się 40-tonowym zesta-wem po 7-% wzniesieniu na wysokość916 m npm. Volvo przygotowało kilkatestowych ciężarówek z i bez DualClutch w różnych konfiguracjach, bydać poczuć różnicę w pracy nowegorozwiązania. Każdy musiał przejechaćsię FH-500 i FH-540 I-Shift Dual Clutchi dla porównania FH-460 z tradycyjnąskrzynią I-Shift. Wszystkie zestawy z na-czepami Ekeri załadowano do dopusz-czalnego maksimum.

FH był już kilkakrotnie opisywany,więc przejdźmy od razu do wrażeńz jazd z Dual Clutch, oczywiście pozy-tywnych! Producent, by je spotęgować,sprytnie podstawił słabsze ciągniki bezskrzyni dwusprzęgłowej, a naprzeciwnim o 40 i 80 KM mocniejsze z DualClutch. Szybkość reakcji skrzyni jestwyśmienita, a redukcje prawidłowe. Masię wrażenie, jakby program sterowa-nia skrzyni dopasowywał się do użyt-kownika.

Z każdym pokonanym kilometremDual Clutch bardziej przekonywał, jaz-da stawała się coraz bardziej płynna.Wrażenie z przełączania biegów są po-średnie pomiędzy skrzynią automa-tyczną, a bezstopniową. Zestaw przy-spieszał jednostajnie, idealnie, bezszarpnięć. W ręcznej skrzyni potrzebabardzo dobrego kierowcy, albo sporo

uwagi, by zmieniać biegi tak płynnie.W codziennej jeździe, korkach, różnychsytuacjach drogowych, trudno być całyczas skoncentrowanym. Skrzynia za-stępuje więc idealnego kierowcę. Dużonadrabia też świetną pracą w trybie Po-wer, w którym są utrzymywane bardzowysokie obroty, co niestety nadaje sięna bardzo krótko ze względu na zuży-cie paliwa.

I-Shift Dual Clutch dobrze współpracu-je z systemami I-Roll i I-See. Układ ste-rowania radzi sobie nieco gorzej tylkoprzy redukcji biegu w razie gwałtowne-go wciśnięcia pedału gazu (kickdown)np. podczas wyprzedzania. Czasemokazuje się zbyt ospały, ale to jest na ra-zie nie do przeskoczenia, przy obecnejidei pracy. Wynika to z potrzeby przełą-czania biegów znajdujących się na tymsamym wałku, a co za tym idzie pewnązwłokę. W skrzyni biernej następuje wy-zębienie pary kół przygotowanego bie-gu wyższego i zazębienie pary kół bieguniższego, z automatycznym międzyga-zem w celu wyrównania prędkości obro-towych, co trwa po prostu dłużej.

Skrzynia jest dość dobrze zabezpie-czona przed złym użytkowaniem,w przypadku przegrzania sprzęgieł po-

winna przejść w tryb awaryjny. W kabi-nie jest podawana na bieżąco tempera-tura skrzyni. Jeśli wystąpią problemyz mechatroniką, skrzynia zablokuje sięna jednym z niższych biegów, nie bę-dziemy całkowicie unieruchomieni.Skrzynie mają fabrycznie ogranicznikmomentu na poziomie 2800 Nm,a sprzęgła to jedyny element, o którynależy zadbać.

Podsumowując, płynna praca skrzynibiegów Volvo I-Shift Dual Clutch oddzia-łuje bezpośrednio na kierowcę, a po-średnio na rentowność firmy transpor-towej. W lepszym samochodzie cięża-rowym kierowca mniej się męczy, jegostyl jazdy staje się spokojniejszy. Czuj-ny kierowca jeździ bezpieczniej i lepiejwykonuje swoją pracę. I-Shift DualClutch to nowość, ale dokładnie prze-testowana i wypróbowana od 2009 r. nadystansie kilku mln kilometrów w rze-czywistych warunkach jazdy. Liczymy,że nie ma wad wieku dziecięcego.

Jednymi z głównych priorytetówVolvo Trucks podczas prac nad nowąserią Volvo FH (wprowadzoną na rynekjesienią 2012 r.) były właściwości jezd-ne i komfort. Najnowszym dodatkiem,oprócz I-Shift Dual Clutch, jest aktywny

Fotel ma solidne podparcie lędźwiowe i boczne, może być odsuwany do tyłuo 4 cm dalej niż w starym FH. W części środkowej tablicy rozdzielczej zgrupo-wano najważniejsze wskaźniki, mniej istotne dane są prezentowane po leweji prawej stronie. W rezultacie, kierowca nie musi odrywać wzroku od drogi, bysprawdzić odczyty. Regulacja kolumny kierownicy pozwala zająć najwygod-niejszą pozycję za kierownicą, bez względu na posturę. W porównaniu z po-przednią wersją FH, nowy mechanizm regulacji umożliwia pochylanie koła kie-rownicy o dodatkowe 20o.

TTTTT-----TM PREZENTUTM PREZENTUTM PREZENTUTM PREZENTUTM PREZENTUJEJEJEJEJE

2323232323

układ kierowniczy Volvo. VDS (VolvoDynamic Steering) redukuje niemal dozera siłę, z jaką kierowca musi obracaćkierownicą. Łączy on hydraulicznyukład wspomagania z elektroniczniesterowanym silnikiem elektrycznym, za-montowanym na przekładni kierowni-czej. Zapewnia to kierowcy liczne korzy-ści, m.in. przy małej prędkości jazdykierowanie nie męczy rąk (aktywnyukład kierowniczy Volvo ustawia koław pozycji na wprost także podczas co-fania). Układ kompensuje efekt mocnowyprofilowanej (wypukłej) nawierzchnidrogi lub bocznego wiatru, utrzymująckierunek jazdy na wprost bez potrzebykontrowania kierownicą, tłumi szarpnię-cia wywołane nierównościami drogii utrzymuje również tor jazdy na wprostpodczas hamowania na nawierzchnio zróżnicowanej przyczepności.

W Hiszpanii mogliśmy też jeździć naj-mocniejszym modelem Volvo, wprowa-

...i wiêcej mocy...i wiêcej mocy...i wiêcej mocy...i wiêcej mocy...i wiêcej mocy

Volvo FH16 ma w 6-cylindrowy, rzędowy, dwustopniowo turbodoładowany silnik D16K z górnym wałkiem rozrządu,4 zaworami na cylinder i układem wtryskowym common rail. Silnik jest dostępny tylko w połączeniu z I-Shift. VolvoFH16 nie ma sobie równych przy dynamicznej jeździe w terenach górskich. Tą wersję można rozpoznać po unikal-nych elementach stylizacyjnych na zewnątrz i wewnątrz kabiny. Inna jest krata wlotu powietrza, chromowane deta-le, specjalny lakier i oryginalny wygląd ścian bocznych.

dzonym na rynek wiosną 2014 r. flago-wym FH16. Napędzany 16-litrowym sil-nikiem nowej generacji, spełnia nie tyl-ko normę Euro VI, ale także wysokieoczekiwania dotyczące osiągów i wy-dajności. Gama nowych silników doFH16 obejmuje 3 poziomy mocy: 750KM (3550 Nm), 650 KM (3150 Nm) i 550KM (2900 Nm). Wszystkie współpracująze zautomatyzowaną skrzynią VolvoI-Shift. Jednostka o mocy 550 KM,w wersji o momencie 2800 Nm, jest rów-nież dostępna w połączeniu z manualnąskrzynią biegów.

Kierowca ma dyspozycji maksymalnymoment obrotowy już przy prędkości900 lub 950 obr./min, zależnie od wersji.Zaletą tej charakterystyki jest możliwośćwyboru niższego („szybszego”) przeło-żenia przekładni głównej w celu osiąg-nięcia jak najlepszej ekonomiki paliwo-wej. Każda wersja może być wyposażo-na w hamulec silnikowy Volvo VEB+

o maksymalnej mocy hamowania zwięk-szonej do 470 kW przy 2200 obr./min.Volvo FH16 jest jednym z najmocniej-szych i najbardziej prestiżowych samo-chodów ciężarowych na rynku, wysokocenionym przez firmy transportowei kierowców o wysokich wymaganiach,poszukujących jak najwyższych osią-gów, wydajności i komfortu. Znajdujezastosowanie m.in. jako ciągnik siodło-wy w transporcie ponadnormatywnym,transporcie dłużycy drzewnej czy szyb-kim transporcie długodystansowym, np.produktów spożywczych.

Jazda 750-ką po górzystych drogachAndaluzji to prawie bajka. Tam gdzieinne zestawy na podjazdach w pocieczoła osiągały 60 km/h, najmocniejszeVolvo FH16 bez problemu utrzymywałostałą prędkość 87 km/h ustawioną natempomacie i rezerwowało dla siebielewy pas ruchu.

Michał MariańskiMichał MariańskiMichał MariańskiMichał MariańskiMichał Mariański