www.pip.gov.plUkazuje się od 1929 roku

Nr 4 (410) 2017Miesięcznik Państwowej Inspekcji Pracy

3IP 4/2017

W numerze

11

Wydawca: Główny Inspektorat PracyRedaktor prowadzący: Beata Pietruszka-Śliwińska. Redaktor techniczny: Jan KlimczakAdres: ul. Barska 28/30, 02-315 Warszawa, tel. 22 39 18 314; inspektor-pracy@gip.pip.gov.plISSN 0239-3417 Nakład: 1600 egz. Drukarnia: TINTA

Okładka: fot. J. Kałek

Podstawowa przesłanka istnienia stosunku pracyUstalenie istnienia stosunku pracy wiąże się z koniecz-nością wykazania przed sądem pracy, że jedną z cechłączących zatrudnionego z podmiotem zatrudniającymjest podporządkowanie pracownicze. Słusznie zauważasię w orzecznictwie i doktrynie prawa pracy, że brak tejcechy przesądza o tym, że stosunek prawny łączącystrony nie jest stosunkiem pracy..

W SEJMIE RPWiadomości nie tylko z krajuNagrody dla przyjaznych pracodawców O walce z transgranicznymi oszustwami Dla uczciwego budownictwa Nieprzerwany odpoczynek dobowyPodstawowa przesłanka istnienia stosunku pracySądowy finał kontroli Ręcznie zamiast automatycznie

356

6

7811

1517

W SEJMIE RP

Rada o poprawie bezpieczeństwa pracyNa posiedzeniu Rady Ochrony Pracy, które odbyło się 21 marca br. w siedzibie Centralnego Instytutu Ochrony Pracy – Państwowego Instytutu Badawczego, zapre-zentowano raport końcowy z realizacji III etapu programu wieloletniego „Poprawabezpieczeństwa i warunków pracy”. Przyjęto również stanowisko Rady w sprawiechorób zawodowych i związanych z pracą.

Dyrektor CIOP-PIB, prof. dr hab. n. med. Danuta Kora-decka przedstawiła wyniki III etapu programu wielolet-niego „Poprawa bezpieczeństwa i warunków pracy”, reali-zowanego w latach 2014-2016. Centralny Instytut Ochro-ny Pracy – Państwowy Instytut Badawczy jest koordyna-torem programu. Sekretarz stanu w Ministerstwie Rodzi-ny, Pracy i Polityki Społecznej Stanisław Szwed podzię-kował za pracę wszystkim osobom zaangażowanym w prowadzenie projektu i przygotowanie raportu. Pod-kreślił, że wszystkie działania w ramach programu służąnajszerzej pojętemu bezpieczeństwu pracy, a to prowa-dzi do zwiększenia bezpieczeństwa pracowników.

W posiedzeniu, któremu przewodniczył poseł JanuszŚniadek, uczestniczyli: Lidia Szmit, dyrektor Departa-mentu Planowania, Analiz i Statystyki w Głównym In-spektoracie Pracy, Zbigniew Kowalczyk, dyrektor De-partamentu Prewencji i Promocji GIP, Krzysztof Kowalik,dyrektor Departamentu Nadzoru i Kontroli GIP, a takżeczłonkowie Zespołu Koordynacyjnego ds. programu wie-loletniego i Rady Naukowej CIOP-PIB.

Święto Wielkiej Nocy to czas otuchy i nadziei, czas odradzania się wiary w siłę Chrystusa i w siłę człowieka.Niech to przesłanie pozwoli z ufnością patrzeć w przyszłość!

Radosnych, rodzinnych i ciepłych Świąt Zmartwychwstania Pańskiego

życzy Główny Inspektor Pracy

Roman Giedrojć

Carl Heinrich Bloch, Zmartwychwstanie

1820

2526

30

3536

Przed i po kontroli Tabliczka znamionowa, czyli obligatoryjne oznakowanie maszynWspomnienieKontrole prac przy budowach i remontach drógSpecjalizacja, współpraca, koordynacja. OIP Wrocław.BibliotekaŚmiertelnie pochwycony

5

Wiadomościnie tylko z kraju

O transgranicznym użyczaniupracowników„Polscy przedsiębiorcy na rynkach europejskich” to temat konfe-rencji zorganizowanej 9 i 10 marca br. w Bad Saarow k. Berlina przezPolską Izbę Gospodarczą w Niemczech, we współpracy z Wydzia-łem Promocji Handlu i Inwestycji Ambasady RP w Berlinie, PolskąIzbą Handlową w Holandii oraz Stowarzyszeniem Agencji Zatrud-nienia. Wystąpienia odnosiły się m.in. do projektowanych zmian w dyrektywie 96/71/WE dotyczącej delegowania pracowników w ramach świadczenia usług, poprawek zgłaszanych do projekturewizji tej dyrektywy przez poszczególne frakcje Parlamentu Euro-pejskiego, a także propozycji zmiany rozporządzeń nr 883/2004 i 987/2009 w zakresie zabezpieczenia społecznego. Ważnym ele-mentem konferencji była dyskusja z udziałem przedstawicieli Ko-misji Europejskiej na temat projektu zmiany dyrektywy 96/71/WE.Państwową Inspekcję Pracy reprezentowała Beata Krajewska,główny specjalista w Departamencie Legalności Zatrudnienia GIP,która zreferowała temat: „Aktualne procedury w zakresie kontroliPaństwowej Inspekcji Pracy. Zadania PIP dotyczące delegowaniapracowników, ze szczególnym uwzględnieniem transgranicznejegzekucji kar i grzywien administracyjnych”.

jednostek urzędu na temat społecznej roli Kościoła wdziałaniach na rzecz poszanowania praw pracowni-czych. W spotkaniu wzięli także udział: były główny in-spektor pracy Tadeusz Jan Zając oraz zastępca dyrek-tora Gabinetu GIP Katarzyna Klepczyńska.

4

Dyrektywa maszynowaW Luksemburgu 7-9 marca br. spotkała się Grupa Robo-cza SLIC – MACHEX, by rozmawiać o dyrektywie maszy-nowej. Stronę polską reprezentował przedstawiciel Pań-stwowej Inspekcji Pracy Jan Poniatowski, starszy in-spektor pracy w Okręgowym Inspektoracie Pracy w War-szawie Oddział w Radomiu. Skupiono się na kwestiisprzętu podnoszącego, używanego do podnoszeniaosób. Omówiono kolejną wersję przewodnika w tym za-kresie, dyskutowano o krajowych doświadczeniach do-tyczących wykorzystania wózków widłowych do pod-noszenia pracowników. Na posiedzeniu grupy roboczejz udziałem przedstawicieli 25 krajów Unii Europejskiejprezentowano też materiały ze spotkań podgrup robo-czych, na których omawiano eksploatację maszyn i urządzeń na stanowiskach pracy, także w kontekściebhp. Prezentowana tematyka odnosiła się również dobezpiecznego stosowania drabin przenośnych, bez-piecznego wykorzystywania dronów, bhp przy obsłu-dze drukarek, wypadków na drogach związanych z ma-szynami rolniczymi, bezpieczeństwa pracy przy eksplo-atacji turbin wiatrowych i wymagań związanych z wyko-rzystaniem robotów przemysłowych. Moderatoremspotkania Grupy Roboczej SLIC – MACHEX była Portu-galia, a przewodniczył mu Emanuel Jose Cortes.

czym w szkołach rolniczych województwa podlaskiego.Do nich adresowany jest konkurs „Bezpieczna praca w gospodarstwie rolnym”, rozgrywany w dwóch eta-pach, a poprzedzony prelekcjami specjalistów z inspek-cji pracy i oddziału KRUS w Białymstoku na temat zasadbezpiecznej pracy w rolnictwie. Do finału XXI woje-wódzkiego konkursu, który odbył się 15 marca br., za-kwalifikowało się 18 uczniów, którzy odpowiadali na 41pytań, w tym jedno problemowe. Zwyciężył MateuszPietraszko z Zespołu Szkół w Bielsku Podlaskim. Kolej-ne miejsca przypadły: Mateuszowi Pikusowi z ZespołuSzkół Centrum Kształcenia Rolniczego w Janowie orazAndrzejowi Zarembie z Centrum Kształcenia Zawodo-wego w Wysokiem Mazowieckiem.

Eksperci o delegowaniupracownikówKolejne, 17. posiedzenie Komitetu Ekspertów ds. Dele-gowania Pracowników odbyło się 2 marca br. w Brukseli.Skoncentrowano się na transpozycji przez państwaczłonkowskie UE/EOG dyrektywy 2014/67/UE z dnia 15maja 2014 r. w sprawie egzekwowania dyrektywy96/71/WE dotyczącej delegowania pracowników w ra-mach świadczenia usług (…). Rozmawiano o działa-niach podjętych przez Komisję Europejską wobec nie-których państw członkowskich w związku z niedotrzy-maniem terminu dokonania implementacji tej dyrekty-wy. Odniesiono się również do kwestii korzystania z no-wych modułów i funkcjonalności w Systemie WymianyInformacji na Rynku Wewnętrznym (IMI), dodanych w związku z przyjęciem dyrektywy 2014/67/UE, a takżedo informacji na temat utworzenia przez poszczególnekraje UE/EOG oficjalnych krajowych stron interneto-wych zawierających m.in. opis warunków zatrudnienia,jakie należy zapewnić pracownikom delegowanym do

IP 4/2017IP 4/2017

Wizyta bp. Piotra JareckiegoNa zaproszenie głównego inspektora pracy Romana Giedrojcia15 marca br. gościł w Głównym Inspektoracie Pracy biskup po-mocniczy archidiecezji warszawskiej Piotr Jarecki. Rozmawianoo współpracy z Kościołem dla dobra człowieka w środowisku pra-cy, realizowanej na co dzień przez przedstawicieli duchowień-stwa i inspektorów pracy. Podkreślono znaczenie pełnionej przezPaństwową Inspekcję Pracy misji służenia człowiekowi i jego god-ności, tożsamej z nauką Kościoła. Rozwijana przez inspekcję kul-tura pracy jest bowiem tym, co Kościół nazywa godnością i pod-miotowością pracy. Wypełniając swoje ustawowe zadania, in-spekcja pracy kieruje się przesłaniem św. Jana Pawła II, widnieją-cym na sztandarze urzędu: „Ostatecznym celem pracy pozostajezawsze człowiek”. Szef inspekcji pracy zaprosił bp. Piotra Jareckie-go do wygłoszenia wykładu dla kierowników poszczególnych

Bezpieczna praca w gospodarstwie rolnymW związku z wciąż wysokimi statystykami wypadkowy-mi i dużym ryzykiem związanym z pracą w gospodar-stwie Okręgowy Inspektorat Pracy w Białymstoku wrazz KRUS prowadzi działalność prewencyjną wśród adep-tów rolnictwa, uczniów klas maturalnych o profilu rolni-

Szkolenie pracodawców Okręgowy Inspektorat Pracy w Łodzi oddział w Piotrkowie Trybu-nalskim wraz z Regionalną Izbą Gospodarczą w Bełchatowie zor-ganizował 3 marca br. szkolenie dla pracodawców i służb kadro-wych dotyczące najistotniejszych zmian w Kodeksie pracy oraznowych regulacji w zakresie umów cywilnoprawnych. Gospoda-rzem spotkania był dyrektor biura RIG w Bełchatowie StanisławGotkiewicz, a poprowadził je nadinspektor pracy Andrzej Cegła,kierownik Oddziału PIP w Piotrkowie Trybunalskim. 66 osób re-prezentujących lokalnych pracodawców mogło zaopatrzyć się w bezpłatne poradniki i wydawnictwa PIP z dziedziny prawa pra-cy, w tym czasu pracy itp. Szkoleniu przyglądali się dziennikarzelokalnych mediów: NTL Radomsko, Twoja Telewizja Lokalna Beł-chatów, Telewizja DOLSAT – Bełchatów oraz Radio ESKA, którymudzielono wywiadów.

Posiedzenie plenarne Wojewódzkiej Rady Dialogu SpołecznegoWojewództwa Łódzkiego, dotyczące reformy w systemie oświaty isytuacji na rynku pracy oraz poziomu bezrobocia w województwiełódzkim i sytuacji cudzoziemców na rynku pracy, odbyło się 2 mar-ca br. w łódzkim Urzędzie Marszałkowskim. Uczestniczył w nim Andrzej Świderski, okręgowy inspektor pracy w Łodzi, któ-ry przedstawił uczestnikom WRDS informację na temat sytuacjiobywateli polskich i cudzoziemców na rynku pracy, na podstawiewyników działań kontrolnych Okręgowego Inspektoratu Pracy w Łodzi. W związku z zatrudnianiem cudzoziemców na posiedze-niu były obecne i brały udział w dyskusji przedstawicielki honoro-wego konsula Ukrainy w Łodzi Bogdana Henryka Wysockiego.

pracy na terytorium tych państw. Podczas seminarium poświęco-no również uwagę rewizji dyrektywy 96/71/WE z dnia 16 grudnia1996 r. dotyczącej delegowania pracowników w ramach świad-czenia usług. Organizatorem wydarzenia była Dyrekcja General-na ds. Zatrudnienia, Spraw Społecznych i Włączenia SpołecznegoKE. Na spotkaniu Państwową Inspekcję Pracy reprezentowała Beata Krajewska, główny specjalista w Departamencie Legalno-ści Zatrudnienia GIP.

7IP 4/2017IP 4/2017

6

Nagrody dla przyjaznychpracodawców

Główny inspektor pracy Roman Giedrojć uczestniczyłw gali IX edycji konkursu „Pracodawca Przyjazny Pra-cownikom”, która odbyła się 21 marca br. w Pałacu Prezy-denckim w Warszawie. Organizatorem konkursu jestNiezależny Samorządny Związek Zawodowy „Solidar-ność”, a patronatem honorowym objął go Prezydent RP.

Prezydent Andrzej Duda wraz z przewodniczącym Komi-sji Krajowej NSZZ „Solidarność” Piotrem Dudą wręczyli 22laureatom konkursu certyfikaty „Pracodawca Przyjazny Pra-cownikom”. Wśród nagrodzonych znalazły się duże firmy, ta-kie jak Grupa Azoty Zakłady Chemiczne Police SA czy Volks-wagen Motor Polska Sp. z o.o. w Polkowicach, a także zakładyopieki zdrowotnej, szkoły i przedszkola.

– Z mojej perspektywy nominowanie firmy do konkursuprzez pracowników oznacza, że pracodawca nie korzysta z umów cywilnoprawnych w warunkach, kiedy powinna byćzawarta umowa o pracę, wypłaca na czas wynagrodzenie,dba o odpoczynek gwarantowany przepisami prawa pracyoraz zapewnia bezpieczeństwo pracy – podkreślił główny in-spektor pracy Roman Giedrojć w piśmie gratulacyjnymskierowanym do nagrodzonych pracodawców i organizato-rów konkursu, który przekazał na ręce przewodniczącegoPiotra Dudy. – Inspekcja pracy traktuje pracodawców, którzywzorowo układają swoje relacje z załogą, jak partnerów. Niema bowiem możliwości znaczącego podniesienia poziomu

praworządności w stosunkach pracy bez udziału i zaangażo-wania pracodawców. Cieszę się, że NSZZ „Solidarność”, któryjest organizatorem konkursu, dostrzega i promuje tę ważnąrolę przedsiębiorców.

Konkurs został zainicjowany przez „Solidarność” w 2008roku. Pierwszą jego edycję objął patronatem honorowym pre-zydent Lech Kaczyński, a w uroczystości wręczenia nagródrównież brał udział Roman Giedrojć jako ówczesny zastępcagłównego inspektora pracy. Od tamtej pory konkurs co rokuodbywa się pod patronatem urzędującego prezydenta RP. Ce-lem konkursu jest promowanie pracodawców, którzy wyróż-niają się w zakresie przestrzegania przepisów prawa pracy, w szczególności poprzez stabilność zatrudnienia, przestrze-ganie przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy orazprawa do zrzeszania się w związki zawodowe.

Zgłoszeń do konkursu dokonują organizacje NSZZ „Soli-darność” działające w zakładach pracy oraz zarządy przed-siębiorstw. Spośród nich Komisja Certyfikacyjna wyłania lau-reatów. Wyróżniony certyfikatem pracodawca ma prawo po-sługiwania się nim przez okres trzech lat.

Fot: K. Sitkowski / KPRP

O walce z transgranicznymi oszustwamiW Brukseli, 14 marca br., w siedzibie belgijskich Fede-

ralnych Publicznych Służb ds. Zatrudnienia, Pracy i Dia-logu Społecznego, miała miejsce rewizyta polskiej dele-gacji, w której byli przedstawiciele Państwowej InspekcjiPracy z Dariuszem Mińkowskim, zastępcą głównego in-spektora pracy oraz Jarosławem Leśniewskim, dyrekto-rem Departamentu Legalności Zatrudnienia GIP.

Spotkanie było kontynuacją dyskusji zainicjowanej 7 grud-nia 2016 roku w gmachu Sejmu RP, poświęconej współpracysłużb Polski i Belgii w zakresie zwalczania oszustw i nadużyć związanych z zabezpieczeniem socjalnym.

W polskiej delegacji w Brukseli byli m.in. Beata Mazurek,przewodnicząca sejmowej Komisji Polityki Społecznej i Ro-dziny, Marcin Zieleniecki, podsekretarz stanu w Minister-stwie Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej oraz przedstawicie-le Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, z członkiem zarząduZUS Pawłem Jaroszkiem. Stronę belgijską reprezentowalim.in. Phillippe de Backer, sekretarz stanu w MinisterstwieSpraw Socjalnych Belgii oraz przedstawiciele Międzynarodo-wego Instytutu Badań nad Nadużyciami Społecznymi, służbinspekcji pracy i inspekcji socjalnej, a także Krajowego Urzę-du ds. Zabezpieczenia Społecznego.

W plenarnej części spotkania dyrektor Jarosław Leśniewskimówił o nowych zadaniach Państwowej Inspekcji Pracy wy-nikających z implementacji dyrektywy 2014/67/WE, a związanych z walką z transgranicznymi oszustwami. Stronabelgijska omówiła kompetencje inspekcji pracy i inspekcjisocjalnej związane ze zwalczaniem oszustw socjalnych oraznajważniejsze aspekty współpracy z polskimi służbami w tym zakresie. Podkreślono wagę tej współpracy ze wzglę-du na dużą liczbę polskich pracowników delegowanych doBelgii i wynikającą z tego faktu intensywną wymianę infor-macji między obiema instytucjami.

Przedstawiciele PIP uczestniczyli również w warsztatachpoświęconych prawu pracy, podczas których mieli możli-wość wymiany doświadczeń ze stroną belgijską, przedewszystkim na temat praktycznych aspektów użytkowaniasystemu IMI i przekazywanych tą drogą informacji. Przedsta-wiciele belgijskiej inspekcji pracy docenili wysoką jakość i terminowość wymiany informacji z polskimi służbami.

Philippe de Backer i Marcin Zieleniecki wyrazili nadzieję nakontynuację współpracy służącej pracownikom i pracodaw-com, a także wspierającej uczciwą konkurencję w UE.

specjalista Nina DulnaSekcja Współpracy z Zagranicą GIP

Dla uczciwego budownictwaDariusz Mińkowski, zastępca głównego inspektora

pracy, uczestniczył 17 marca br. w konferencji prasowej„Chcemy uczciwego budownictwa”, której organizato-rem był portal Muratorplus.pl.

Od lat problemem branży budowlanej są szara strefa i nieuczciwa konkurencja. Jej ofiarą padają uczciwi przed-siębiorcy, ich pracownicy oraz konsumenci. Budownictwojest jedną z trzech branż, obok handlu i przetwórstwa prze-mysłowego, w której inspektorzy pracy najczęściej stwier-dzają nielegalne zatrudnienie, podkreślił Dariusz Mińkow-ski. Kontrole PIP wskazują także, że duża część wykonaw-ców budowlanych nie zapewnia nawet podstawowych wa-

runków bezpiecznego wykonywania pracy, a poszukiwanieoszczędności objawia się coraz powszechniejszym zawiera-niem umów cywilnoprawnych, w tym z naruszeniem pra-wa, tj. w warunkach wskazujących na istnienie stosunkupracy. W 2015 r. inspektorzy pracy stwierdzili, iż najczęściejbyły one stosowane właśnie w firmach budowlanych; sta-nowiły prawie 50% skontrolowanych umów. Według Pań-stwowej Inspekcji Pracy negatywny wpływ na skutecznośćsprawowania nadzoru w dziedzinie bhp ma brak odpowie-dzialności prawnej inwestorów jako uczestników procesubudowlanego w zakresie bezpieczeństwa pracy, zarównona etapie projektowania inwestycji, jak i jej realizacji. Do-tychczasowe inicjatywy inspekcji pracy mające na celuzmianę tego stanu poprzez implementację przepisów dy-rektywy budowlanej do prawa pracy, tak jak np. w Niem-czech, zwłaszcza uszczegółowienia instrukcji wykonania

robót budowalnych na wzór planu bioz, nie przyniosłyoczekiwanych efektów. Sprzyja temu niestety brak ogólnieobowiązującej stawki kalkulacyjnej wynagrodzenia w bu-downictwie, która stanowiłaby rekomendację dla ustalaniarzeczywistych kosztów zamówień. Można mieć nadzieję,że nowe regulacje dotyczące minimalnej stawki godzino-wej dla zleceniobiorców oraz znowelizowanego prawa za-mówień publicznych stworzą szansę dla uczciwych przed-siębiorców.

Andrzej Adamczyk, minister infrastruktury i budownic-twa, mówił, że w resorcie kładziony jest nacisk na eliminowa-nie z przestrzeni prawnej takich przepisów, które są nieostrei umożliwiają bardzo szeroką interpretację obowiązującegoprawa, a przez to pozwalają na nieuczciwość.

Budownictwo jest jedną z tych branż, w których, ze wzglę-du na ich specyfikę, bardzo trudno jest walczyć z nieuczci-wością, powiedział Marek Wielgo, redaktor naczelny serwi-su Muratorplus.pl. Jednak wspólnym wysiłkiem urzędników,organizacji budowlanych, przedsiębiorców i nas dziennika-rzy, można ten niebezpieczny trend zahamować, a może i odwrócić. Serwis Muratorplus.pl proponuje stworzenie ko-alicji, która przeciwstawi się patologiom w różnych sferachbudownictwa.

W konferencji uczestniczyli również Tomasz Żuchowski,wiceminister infrastruktury i budownictwa. Marek Nie-chciał, prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów,Małgorzata Stręciwilk, prezes Urzędu Zamówień Publicz-nych, Jacek Szer, główny inspektor nadzoru budowlanego,Ryszard Kowalski, prezes Związku Pracodawców Produ-centów Materiałów dla Budownictwa, Jan Styliński, prezesPolskiego Związku Pracodawców Budownictwa orazKrzysztof Kowalik, dyrektor Departamentu Nadzoru i Kon-troli w Głównym Inspektoracie Pracy.

IP 4/20178

Dopuszczalność niezapewnieniaodpoczynku

We wszystkich systemach czasu pracy in-nych niż dwa wcześniej omówione dopusz-czalne jest niezapewnienie odpoczynkudobowego tylko na mocy przesłanek wyni-kających z art. 132 § 1 k.p. Zgodnie z nimprawo do nieprzerwanego odpoczynku nie dotyczy pracowników zarządzającychw imieniu pracodawcy zakładem pracyoraz przypadków konieczności prowadze-nia akcji ratowniczej w celu ochrony życialub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lubśrodowiska albo usunięcia awarii. Ustawo-dawca wprowadził w treści art. 132 § 2 k.p.dwa wyjątki od konieczności udzieleniadobowego okresu odpoczynku.

Pierwszy wyjątek o charakterze podmio-towym dotyczy pracowników zarządzają-cych w imieniu pracodawcy zakładem pra-cy. Zgodnie z definicją legalną przez poję-cie „pracownicy zarządzający zakładempracy” (art. 128 § 3 k.p.) należy rozumiećpracowników kierujących jednoosobowozakładem pracy i ich zastępców lub pra-cowników wchodzących w skład kolegial-nego organu zarządzającego zakładempracy oraz głównych księgowych. Katalogpracowników zarządzających w imieniupracodawcy zakładem pracy jest katalo-giem zamkniętym. O zaliczeniu pracowni-ka do tej grupy decydują przepisy określa-jące ustrój danej jednostki organizacyjnej,

ustawy i przepisy wewnątrzzakładowe.Wskazują one dwie okoliczności: czy danajednostka organizacyjna jest zakładempracy oraz jakie stanowiska zajmują osobyzarządzające1.

Drugi wyjątek o charakterze przedmioto-wym ma miejsce w przypadku konieczno-ści prowadzenia akcji ratowniczej w celuochrony życia lub zdrowia ludzkiego,ochrony mienia lub środowiska albo usu-nięcia awarii.

Jeżeli doszło do nieudzielenia nieprze-rwanego odpoczynku dobowego, wewskazanych sytuacjach, pracownikowi przy-sługuje równoważny okres odpoczynku wokresie rozliczeniowym. Pracownik nie zo-staje pozbawiony prawa do odpoczynku,jednak realizacja tego prawa zostaje odsu-nięta w czasie, w ramach trwającego okre-su rozliczeniowego. Warto podkreślić, że wdoktrynie podnosi się, że jeśli odpoczynekpracownika został przerwany i de factoskładał się z dwóch części, wówczas za pod-stawę obliczeń równoważnego okresu od-poczynku należy przyjąć dłuższą część od-poczynku2. Przepisy nie określają nato-miast sposobu udzielenia pracownikowinależnego równoważnego odpoczynku,zastrzegając jednak, że udzielenie odpo-czynku musi nastąpić w ramach okresu roz-liczeniowego.

Odmienny pogląd zaprezentowało Mini-sterstwo Pracy i Polityki Społecznej3, wedługktórego równoważny okres odpoczynku

Zgodnie z art. 132 § 1 Kodeksu pracypracownikowi przysługuje w każdej dobieprawo do co najmniej 11 godzin nieprze-rwanego odpoczynku, z zastrzeżeniem § 3oraz art. 136 § 2 i art. 137 k.p. W pierwszejkolejności należy przytoczyć definicję po-jęcia doby w znaczeniu przepisów prawapracy. Zgodnie z art. 128 § 3 k.p. przezdobę należy rozumieć 24 kolejne godziny,poczynając od godziny, w której pracow-nik rozpoczyna pracę zgodnie z obowią-zującym go rozkładem czasu pracy. Punk-tem odniesienia dla początku doby pra-cowniczej jest zatem zaplanowana w roz-kładzie godzina rozpoczęcia pracy. Wyni-kające z okoliczności faktycznych np.spóźnienia pracownika do pracy czy sko-rzystania z tzw. wyjścia w celach prywat-nych, nieobecności w związku ze stawie-niem się w sądzie w charakterze świadka,rozpoczęcie pracy w innej godzinie niemają wpływu na godzinę rozpoczęciadoby pracowniczej. W tych przypadkachnależy uznać, że doba pracownicza rozpo-częła się zgodnie z rozkładem, niezależnieod okresu nieobecności pracownika w pracy o charakterze usprawiedliwionymlub nieusprawiedliwionym. Przyczyna i czas nieobecności pracownika nie majązatem znaczenia dla początku jego dobypracowniczej, bo przepisy jej początekwiążą z obowiązującym go rozkłademczasu pracy, a nie z faktyczną godziną roz-poczęcia pracy.

Odmienne regulacje

Przepisy Kodeksu pracy przewidują dwasystemy czasu pracy, które w sposób od-

mienny regulują zasady udzielania pracow-nikowi nieprzerwanego odpoczynku.

Są to: – system przy pracach polegających na

dozorze urządzeń lub związanych z czę-ściowym pozostawaniem w pogotowiu dopracy, wówczas może być stosowany sys-tem równoważnego czasu pracy. W tymsystemie jest dopuszczalne przedłużeniedobowego wymiaru czasu pracy, nie wię-cej jednak niż do 16 godzin, w okresie rozli-czeniowym nieprzekraczającym 1 miesią-ca, co jest rekompensowane pracowniko-wi, bezpośrednio po każdym okresie wyko-nywania pracy w przedłużonym dobowymwymiarze czasu pracy, udzieleniem odpo-czynku przez czas odpowiadający co naj-mniej liczbie przepracowanych godzin,niezależnie od odpoczynku przewidziane-go w art. 133 k.p., czyli nieprzerwanego od-poczynku tygodniowego,

– system równoważnego czasu pracystosowanego do pracowników zatrudnio-nych przy pilnowaniu mienia lub ochronieosób, a także pracowników zakładowychstraży pożarnych i zakładowych służb ra-towniczych. W tym systemie dopuszczalnejest przedłużenie dobowego wymiaru cza-su pracy do 24 godzin, w okresie rozlicze-niowym nieprzekraczającym 1 miesiąca, corekompensuje się pracownikowi, bezpo-średnio po każdym okresie wykonywaniapracy w przedłużonym dobowym wymia-rze czasu pracy, udzieleniem odpoczynkuprzez czas odpowiadający co najmniej licz-bie przepracowanych godzin, niezależnieod odpoczynku przewidzianego w art. 133k.p., czyli nieprzerwanego odpoczynku ty-godniowego.

Co do zasady pracowni-kowi przysługuje prawodo co najmniej 11-go-dzinnego nieprzerwane-go odpoczynku w każ-dej dobie. Przepisy Ko-deksu pracy dopuszcza-ją jednak systemy czasupracy, które w odmiennysposób regulują zasadyudzielania pracowniko-wi nieprzerwanego wy-poczynku. Istnieją teżwyjątki od koniecznościudzielania dobowegookresu odpoczynku.

Prawo pracy

Nieprzerwany odpoczynek dobowy

Poza przypadkami, którewprost wynikają

z Kodeksu pracy, praco-dawca nie może ograni-

czać uprawnienia do nie-przerwanego odpoczynku.

11IP 4/2017IP 4/201710

powinien być udzielany bezpośrednio po ostatnim okresiewykonywania pracy w danej dobie (która narusza odpoczy-nek dobowy) w wymiarze, który dopełni okres odpoczynkupo zakończeniu pracy do 11 godzin. Oznacza to, że pracow-nik będzie mógł podjąć pracę w następnej dobie dopiero poupływie kolejnych 11 godzin od zakończenia pracy w po-przedniej dobie. Ministerstwo uważa, że w wyjątkowych sy-tuacjach, gdy nie jest możliwe udzielenie równoważnegookresu odpoczynku bezpośrednio po okresie wykonywaniapracy, dopuszczalne jest udzielenie równoważnego okresuodpoczynku w innej dobie jako dodatkowy okres niezależnyod okresu odpoczynku w tej dobie. Wówczas jego wymiarbędzie odpowiadał liczbie godzin, o jaką naruszono dobowyokres odpoczynku. O tę liczbę godzin zostanie obniżony wy-miar czasu pracy w danej dobie. Zdaniem ministerstwaudzielenie równoważnego okresu odpoczynku może pole-gać wyłącznie na obniżeniu czasu pracy w takiej dobie, w konsekwencji powodując zatem zwiększenie okresu od-poczynku przewidzianego w rozkładzie czasu pracy pracow-nika w innej dobie pracowniczej. Stanowisko nie znajdujeuzasadnienia w świetle obowiązujących przepisów.

Uzasadnione jest natomiast stanowisko Głównego Inspek-tora Pracy4 z dnia 10 października 2007 r., wedle którego„obowiązek zrównoważenia skróconego w danej dobie 11-godzinnego odpoczynku polega na przedłużeniu takie-go odpoczynku w innej dobie o tyle godzin, o ile został onskrócony, nie zaś na udzieleniu czasu wolnego czy dnia wol-nego od pracy. Jeśli pracownik w danej dobie, z uwagi na po-dane okoliczności, skorzystał jedynie z 9-godzinnego odpo-

czynku dobowego, w innej dobie, zamiast korzystać z co naj-mniej 11-godzinnego odpoczynku, powinien mieć zapew-niony co najmniej 14-godzinny odpoczynek dobowy (11 +3). […] Zrównoważenie skróconego odpoczynku dobowegopowinno nastąpić nie później niż do końca okresu rozlicze-niowego, w którym skrócenie tego odpoczynku miało miej-sce”. Wykładnia płynąca z tego stanowiska jest przyjęta dostosowania przez inspektorów pracy.

Niezapewnienie odpoczynku jest dopuszczalne, jednakwyłącznie w przypadkach określonych w Kodeksie pracy.Gdy spowodowane jest ono innymi przyczynami niż wskaza-ne w przepisach, np. podjęciem pracy w godzinach nadlicz-bowych z uwagi na szczególną potrzebę pracodawcy, nie-prawidłowym zaplanowaniem rozkładu czasu pracy czy or-ganizacji dyżuru pracowniczego (w zakładzie pracy lub w in-nym miejscu wyznaczonym przez pracodawcę), pracodawcanie ma obowiązku równoważenia odpoczynku, gdyż przepi-sy go do tego nie zobowiązują. W takim przypadku dochodzijednak do popełnienia wykroczenia, polegającego na nieza-pewnieniu pracownikowi nieprzerwanego 11-godzinnegoodpoczynku dobowego.

Zagadnienia końcowe

Poza przypadkami wprost wynikającymi z Kodeksu pracypracodawca nie może ograniczać uprawnienia do nieprze-rwanego odpoczynku. Oświadczenie pracownika o zrzecze-niu się prawa do odpoczynku czy też o wyrażeniu zgody nazastąpienie ekwiwalentem pieniężnym jest, zgodnie z art. 58§ 1 Kodeksu cywilnego, nieważne z mocy prawa. Nieudziele-nie pracownikowi odpoczynku, zgodnie z wyrokiem SN z dnia 11 sierpnia 2009 r., III PK 21/09, nie stanowi podstawydo roszczenia o dodatkowe wynagrodzenie z tego tytułu, anio udzielenie skumulowanego czasu wolnego w wymiarzerównym ilości niewykorzystanych godzin odpoczynku. SądNajwyższy, w składzie siedmiu sędziów, w uchwale z dnia 13marca 2008 r., I PZP 11/07 (OSNP 2008) oraz w uchwale z dnia 8 marca 2008 r., I PZP 10/07 (OSNP 2008) uznał, że w ra-zie nieudzielenia odpowiednich okresów odpoczynku pra-cownikowi przysługują roszczenia na zasadach ogólnych, tojest o odszkodowanie na podstawie art. 471 k.c. w związku z art. 300 k.p. lub o zadośćuczynienie na podsta-wie art. 23 i art. 24 k.c.

starszy inspektor pracy Leszek WyciślakOIP Katowice Oddział w Gliwicach

Przypisy

1 K. Jaśkowski, E. Maniewska, Komentarz aktualizowany doustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy, LEX/el., 2016.

2 M. Frączek, R. Lisiecki , Konsultacje i wyjaśnienia. Równo-ważny okres odpoczynku, PiZS 2012, nr 12, s. 40-41.

3 Stanowisko Departamentu Prawa Pracy w MinisterstwiePracy i Polityki Społecznej dotyczące równoważenia odpo-czynków z 15.10.2007 r., sygn. DPR-III-079-575/TW/07, opu-blikowane w „Rzeczpospolita DF 2007/243/5, Lex nr 205102.

4 Stanowisko Głównego Inspektora Pracy z 10.10.2007 r. wsprawie równoważenia odpoczynku, GNP/401/4560-461/07/PE, Lex nr 205103

Ustalenie istnienia stosunku pracy wiążesię z koniecznością wykazania przed są-dem pracy, że jedną z cech łączących za-trudnionego (lub byłego zatrudnionego) z podmiotem zatrudniającym jest (lubbyło) podporządkowanie pracownicze.Słusznie zauważa się w orzecznictwie i dok-trynie prawa pracy, że brak tej cechy prze-sądza o tym, że stosunek prawny łączącystrony nie jest stosunkiem pracy1. W nie-których przypadkach udowodnienie wy-stępowania tej cechy jest jednak proble-matyczne. Wynika to z kilku powodów,wśród których można wymienić brak defi-nicji pojęcia podporządkowania pracowni-czego w Kodeksie pracy, a co za tym idzie,trudności w ustaleniu, jakie właściwościcharakteryzują tę cechę stosunku pracy.Ponadto różnorodność prac wykonywa-nych przez osoby zatrudnione jest na tyleduża, że nie zawsze jest oczywiste, czy w konkretnym przypadku mamy do czy-nienia z podporządkowaniem w ramachstosunku pracy, czy też dozwolonym w ra-mach stosunków cywilnoprawnych wpły-wem podmiotu zatrudniającego na wyko-nywanie czynności przez zatrudnionego.

Możliwe jest jednak wyodrębnienie ta-kich właściwości podporządkowania pra-cowniczego, których wystąpienie w trakciezatrudnienia powinno zadecydować o za-kwalifikowaniu danego stosunku zatrud-nienia jako stosunku pracy. Brak definicjiustawowej nie oznacza braku możliwościkonkretyzacji, czym jest podporządkowa-nie pracownicze. Ten aspekt stosunku pra-cy od wielu lat jest przedmiotem rozważańdoktryny prawa pracy i, co oczywiste, poja-wia się w orzecznictwie sądów pracy. Nale-ży podkreślić, że Kodeks pracy w art. 22 § 1

posługuje się pojęciem kierownictwa pra-codawcy, jednak wydaje się, że nie jest onotożsame z podporządkowaniem pracowni-czym. W mojej ocenie są to pojęcia do sie-bie zbliżone, jednak podporządkowaniepracownicze jest pojęciem szerszym2. War-to w tym miejscu zwrócić uwagę na poglądTeresy Liszcz, według której „podporządko-wanie pracownika zawiera w sobie podda-nie się pracownika kierownictwu praco-dawcy w toku wykonywania pracy i obo-wiązek spełniania jego poleceń, ale nie wy-czerpuje się na nich, obejmując sobą takżewielorakie inne zależności od pracodawcy,wynikające z istoty świadczenia pracowni-ka, które polega na oddaniu się do dyspo-zycji i pozostawaniu w dyspozycji w miej-scu i czasie wyznaczonym do wykonywa-nia pracy, w celu wykorzystania przez pra-codawcę jego zdolności do pracy”3.

Także w dyspozycji pracodawcy

Podstawową właściwością podporząd-kowania pracowniczego jest obowiązekwykonywania poleceń przełożonych.Uznaje się także, że do tego rodzaju pod-porządkowania należy zaliczyć obowiązekprzestrzegania przez pracownika czasupracy oraz organizacji i porządku w proce-sie pracy, a także pozostawania w dyspozy-cji pracodawcy w miejscu pracy określo-nym w umowie lub innym wyznaczonymdo wykonywania pracy4. Jest to stosunko-wo szerokie pojmowanie podporządkowa-nia pracowniczego, jednak obecne równieżw orzecznictwie Sądu Najwyższego.

W przypadku występowania do sądu z powództwem o ustalenie istnienia sto-sunku pracy w pierwszej kolejności należy

Podporządkowanie pracownicze przesądza

o charakterze więziprawnej łączącej zatrud-

nionego i podmiot za-trudniający. Brak tej

cechy oznacza, że stosu-nek prawny łączący

strony nie jest stosun-kiem pracy.

Rozważania prawne

Podstawowa przesłanka istnienia stosunku pracy

Piotr Smoliński

12

jednak skupić się na udowodnieniu podporządkowania pra-cowniczego w ujęciu węższym. Warto w tym miejscu przy-pomnieć wyrok Sądu Najwyższego z 11 kwietnia 1997 r., w którym wskazano, że „brak obowiązku wykonywania pole-ceń przemawia przeciwko możliwości uznania stosunkuprawnego za stosunek pracy (art. 22 § 1 k.p.)”5. Ponadto sku-pienie się na wykazywaniu przed sądem pracy (w celu udo-wodnienia podporządkowania pracowniczego) głównie natym, że czynności objęte umową są lub były wykonywane w miejscu i czasie w niej wskazanych, może być zawodne.Określenie w umowie obowiązku wykonywania czynności w określonym miejscu, dniach i godzinach nie jest bowiemdecydujące dla uznania, że doszło do nawiązania stosunkupracy. Takie elementy mogą występować także w umowachcywilnoprawnych, mimo że są charakterystyczne przedewszystkim dla zatrudnienia na podstawie stosunku pracy6.Czym innym jest jednak określenie w umowie cywilnopraw-nej czasu i miejsca wykonywania zadań, a czym innym wyda-wanie poleceń w tym zakresie. W tej kwestii ciekawy poglądwyraził Marek Rotkiewicz, który stwierdził, że należy odróż-nić ustalenie umowne („strony ustalają, że zlecenie wykony-wane będzie…”) od zapisu dającego zleceniodawcy prawodecydowania o miejscu i czasie wykonywania czynnościprzez zleceniobiorcę („Zleceniobiorca uprawniony jest dowyznaczenia miejsca i czasu wykonywania czynności wcho-dzących w zakres umowy”). Jego zdaniem, „drugi zapis kreu-je podporządkowanie zleceniobiorcy zlecającemu w tokupracy, a zatem wskazuje na to, że mamy do czynienia w rze-czywistości ze stosunkiem pracy”7. Jednostronne narzuceniezatrudnionemu czasu lub miejsca wykonywania pracy wy-daje się jednak bardziej ewidentne w przypadku wydaniapolecenia w tym zakresie bez żadnych zapisów umownych,które by ewentualnie mogły do tego uprawniać. Chodzi tunp. o osobę, do której obowiązków w ramach umowy oświadczenie usług należy wykładanie towarów w sklepieokreślonym w tej umowie, a wydawane są jej także polece-nia wykonywania identycznych czynności w innej placówcewskazanej przez zlecającego pracę.

Formalne i merytoryczne

Jednym z bardziej istotnych podziałów podporządkowa-nia pracowniczego jest podział na podporządkowanie for-malne oraz merytoryczne. Pierwsze z nich opiera się na zle-caniu i przydziale zadań oraz wszelkich innych kwestiachzwiązanych z organizacją procesu pracy. Drugie natomiastoznacza wpływ przełożonych na sposób wykonywania pracyprzez pracownika8. Z reguły w przypadku prac bardziej sa-modzielnych, wymagających specjalistycznej wiedzy prze-ważać będzie podporządkowanie formalne. Przy wykony-waniu pozostałych prac lub prac wymagających ze swej isto-

ty większej kontroli (np. praca urzędnika) częściej może uwi-daczniać się podporządkowanie merytoryczne. Często tedwa rodzaje podporządkowania występują razem, jednak z różnym nasileniem. Praca przedstawiciela handlowegocharakteryzuje się z reguły występowaniem głównie podpo-rządkowania formalnego (pomimo pewnego istotnegowpływu pracownika na proces pracy w aspekcie organiza-cyjnym) i małym nasileniem podporządkowania meryto-rycznego. Jest oczywiste, że duża różnorodność rodzajówpracy powoduje też występowanie różnych typów podpo-rządkowania pracowniczego z niejednolitym nasileniem.Działanie zmierzające do ustalenia stosunku pracy na drodzesądowej może się wiązać z koniecznością szczegółowej ana-lizy czynności podmiotu zlecającego pracę, mających wpływna wykonywanie pracy przez osobę zatrudnioną. Szczegól-nie w trudniejszych sprawach, gdzie wpływ podmiotu za-trudniającego na proces pracy nie jest bardzo widoczny,istotne jest wskazywanie każdego przejawu podporządko-wania z akcentowaniem specyfiki wykonywanej pracy. Cho-dzi tu o wskazanie w konkretnym przypadku na ewentualniemniejsze nasilenie podporządkowania pracowniczego zewzględu na rodzaj pracy wykonywanej przez zatrudnione-go, co nadal powinno być postrzegane jako wystarczającedo ustalenia stosunku pracy.

Wola zatrudniającego

Przy określeniu, czym jest podporządkowanie pracowni-cze, uzasadnione jest odwołanie się pomocniczo do pew-nych ogólnych zasad związanych z wpływem podmiotu za-trudniającego na zatrudnionego w ramach umów cywilno-

prawnych. Chodzi o wskazanie działań podmiotów zatrud-niających dopuszczalnych w ramach umów cywilnopraw-nych, których wystąpienie nie uzasadnia twierdzenia, że ewi-dentnie mamy do czynienia ze stosunkiem pracy. W umo-wach tego typu także istnieje pewien rodzaj zależności stro-ny wykonującej pracę od zlecającego pracę. Podmiot zatrud-niający może udzielać wskazówek, rad, wydawać instrukcje i zalecenia. Ze względu na interes tego podmiotu dopusz-czalne jest koordynowanie wykonywania zadań oraz swegorodzaju nadzór lub kontrola sposobu wykonania zobowiąza-nia9. Nie zawsze łatwo odróżnić np. udzielanie wskazóweklub koordynację wykonywania zadań od wydawania pole-ceń. W konkretnych przypadkach sama forma przekazaniawskazówek może nie być wystarczająco precyzyjna. Jeżelimożna stwierdzić, że spełnienie woli podmiotu zlecającegojest przez wykonującego pracę obowiązkowe, to należyuznać to za przejaw podporządkowania charakterystyczne-go dla stosunku pracy. Można ogólnie stwierdzić, że wpływna zatrudnionego, co do zasady, ma większą intensywność w przypadku zatrudnienia pracowniczego i wiąże się z obo-wiązkiem wypełnienia woli podmiotu zatrudniającego10.

Istotną kwestią, na którą należy zwracać uwagę, analizującumowy cywilnoprawne pod kątem ewentualnego stwierdze-nia podporządkowania charakterystycznego dla stosunkupracy, jest określenie rodzaju pracy i zakresu obowiązków.Wskazanie jedynie rodzaju pracy poprzez określenie nazwystanowiska lub w sposób bardzo ogólny (np. wykonywanieprac techniczno-porządkowych) może potencjalnie świad-czyć o istnieniu stosunku pracy. Konieczna jest w takim przy-padku weryfikacja, czy ze względu na ogólne określenie ro-dzaju pracy istnieje lub istniała na bieżąco konkretyzacja za-

dań do wykonania przez zatrudnionego. Umowa zlecenia (lubodpowiednio umowa o świadczenie usług) w zasadzie niemoże polegać na pozostawaniu w dyspozycji zlecającego iwykonywaniu, stosownie do jego potrzeb, czynności zleca-nych na bieżąco. Jeżeli zatrudniony stawia się do pracy bez zgóry określonych zadań (czynności) do wykonania, a następ-nie podmiot zatrudniający (lub osoba go reprezentująca)wskazuje mu konkretne czynności do wykonania, to jest to sy-tuacja charakterystyczna dla istnienia stosunku pracy. Nie jestto oczywiście koordynowanie wykonania z góry określonychzadań11. Trudno także taką sytuację traktować jako udzielanieprzez podmiot zatrudniający wskazówek co do wykonywaniapracy, skoro chodzi przede wszystkim o wiążące dla zatrud-nionego wyznaczenie zadań do wykonania i ewentualnie ichkolejność. Ewidentnym przykładem podporządkowania pra-cowniczego jest stawienie się zatrudnionego w wyznaczo-nym miejscu pracy i każdorazowe wyznaczanie mu nowychzadań do wykonania przez przełożonego po wykonaniu za-dań wcześniej zleconych w tym dniu.

Wiążące polecenia

Wydaje się zasadne uznanie, że niezależnie od rodzaju wy-konywanej przez zatrudnionego pracy (jest to więc cechauniwersalna) będziemy mieli do czynienia z podporządko-waniem pracowniczym i tym samym z zatrudnieniem w ra-mach stosunku pracy, jeżeli podmiot zatrudniający posiadauprawnienie do wydawania wiążących poleceń, które kon-kretyzują obowiązki pracownicze. Konkretyzacja ta możepolegać przede wszystkim na wyznaczaniu zadań do wyko-nania, ich kolejności oraz sposobu wykonywania czynności.Przejawem władztwa podmiotu zatrudniającego nad za-trudnionymw tym zakresie może być np. nakaz przerwaniawykonania określonego zadania i rozpoczęcie innego zada-nia. W literaturze przedmiotu wskazuje się, że konkretyzacjaobowiązków pracowniczych w ramach podporządkowaniapracowniczego może dotyczyć także innych (np. technicz-no-organizacyjnych) obowiązków wynikających ze stosunkupracy, co wydaje się szczególnie istotne w przypadku pra-cowników, których charakter pracy w pewnym sensie wymu-sza dużą samodzielność (np. pracownicy naukowi, lekarze,pracownicy wysoko wyspecjalizowani)12. Przykładem pole-ceń, które występują stosunkowo często (a nie dotyczą kon-kretyzacji obowiązków wynikających z umowy), są polece-nia w zakresie: tymczasowej zmiany stanowiska pracy, do-raźnego wykonania czynności innych niż objęte umową, wy-konania pracy w dniach i godzinach innych niż wynikające z umowy lub innego wiążącego w tym zakresie dokumentu.Polecenie może także dotyczyć wzięcia udziału w obowiąz-kowym szkoleniu podnoszącym kwalifikacje zawodowe. In-nym poleceniem tego rodzaju może być na przykład nakaz

13

15IP 4/2017IP 4/201714

Bartosz PittnerZ inspektorskiej praktyki

Sądowy finał kontroliW codziennej działalności inspektor pra-

cy wielokrotnie staje przed problememprawidłowego zakwalifikowania zawartejumowy. Musi rozstrzygnąć, czy należy jąuważać za umowę o pracę, czy może to byćumowa cywilna. Pojawia się wówczas pyta-nie, na ile praca wykonywana na podstawieumowy cywilnoprawnej spełnia przesłankitypowe dla umowy o pracę.

Przepisy a życie

Większość inspektorów pracy miała doczynienia z wnioskiem o przeprowadzeniekontroli u pracodawcy lub przedsiębiorcy,w którym osoba składająca oświadcza, żemiała wykonywać pracę na podstawieumowy o pracę, a otrzymała umowę cywil-noprawną – umowę zlecenia bądź umowęo dzieło. To trudna sytuacja, biorąc poduwagę niechęć pracodawców i przedsię-biorców do zawierania umów o pracę, brakkonkretnych środków prawnych dającychinspektorowi pracy możliwość zmuszeniapracodawcy do zawarcia umowy o pracę w miejsce istniejącej umowy cywilnopraw-nej oraz nieprzewidywalność rozstrzygnięćsądowych, w razie skierowania pozwu oustalenie istnienia stosunku pracy.

Przez nawiązanie stosunku pracy, jak sta-nowi art. 22 Kodeksu pracy, pracownik zo-bowiązuje się do wykonywania pracy okre-ślonego rodzaju na rzecz pracodawcy i podjego kierownictwem, w miejscu i czasie wy-znaczonym przez pracodawcę, a praco-dawca do zatrudnienia pracownika za wy-nagrodzeniem. Zatrudnienie na tych wa-runkach jest zatrudnieniem na podstawiestosunku pracy bez względu na nazwę

umowy zawartej przez strony. Ustawa kon-kretyzuje zatem obowiązek zawieraniaumowy o pracę, a także podaje wysokośćkary za niedopełnienie tych obowiązków.Nie zawsze jednak sprawdza się to w prak-tyce. Tak było w przypadku przywoływanejwcześniej kontroli.

Inspektor pracy z Okręgowego Inspekto-ratu Pracy w Rzeszowie miał przeprowadzićkontrolę w podrzeszowskim lokalu gastro-nomicznym w celu zweryfikowania infor-macji zawartych w skardze dwóch pracują-cych tam kobiet. Jedna z nich pracowała u kontrolowanego pracodawcy na podsta-wie umowy o pracę, wnioskowała jednak o potwierdzenie umową wcześniejszegookresu wykonywania pracy – przez ponadrok pracowała bez umowy bądź na podsta-wie krótkotrwałych umów cywilnopraw-nych. Druga z kobiet przez miesiąc wyko-nywała bez pisemnej umowy pracę narzecz kontrolowanego pracodawcy i wnio-skowała o potwierdzenie jej zatrudnieniana podstawie umowy o pracę. Ponadtoobie, niezależnie od siebie, zwracały uwagęna łamanie przepisów dotyczących czasupracy, nieterminowe wypłacanie wynagro-dzenia za pracę, mobbing oraz elementymolestowania na tle seksualnym.

Oporny pracodawca

Skala zgłoszonych nieprawidłowościoraz wcześniejsze doświadczenia innychinspektorów pracy, którzy mieli trudnościze skontaktowaniem się z właścicielem fir-my oraz otrzymaniem niezbędnych dokontroli dokumentów, mogła sugerować,że także ta kontrola nie będzie należała do

Mimo wcześniejszychtrudności swego rodzajuhappy endem zakończy-

ła się kontrola, któraswój epilog znalazła

w sądzie. Przyznał on ra-cję inspektorowi pracy,

uznając okresy świad-czenia pracy za stosunek

pracy.

wdrożenia innego pracownika do wykonywania obowiąz-ków i przekazanie informacji w tym zakresie przełożonemu.Jak widać, przykładów poleceń, które nie są związane bez-pośrednio ze świadczeniem umówionej pracy, a jednakmogą być interpretowane jako przejaw podporządkowaniapracowniczego, jest wiele.

Wykonywanie pracy wyspecjalizowanej, gdzie zatrudnionyma większą swobodę niż w tradycyjnym modelu zatrudnieniapracowniczego, nie zawsze musi być przeszkodą w udowod-nieniu podporządkowania pracowniczego w celu ustaleniaistnienia stosunku pracy. Istota podporządkowania pracowni-czego nie polega bowiem na stałym czy też systematycznymwpływie podmiotu zatrudniającego na proces pracy. W zależ-ności od rodzaju pracy i ewentualnie specyfiki działania tegopodmiotu faktyczne korzystanie z możliwości konkretyzowa-nia obowiązków pracowniczych może nie występować czę-sto. Kierownictwo zlecającego pracę może więc cechować sięmniejszym nasileniem w przypadku niektórych rodzajówprac, a czasem przejawiać się głównie w możliwości wydawa-nia wiążących poleceń w zakresie techniczno-organizacyj-nym, z nikłym wpływem na sposób wykonywania zadań przezzatrudnionego. Sama możliwość i sporadyczne korzystanie z omawianego uprawnienia może już wskazywać na wystę-powanie podporządkowania pracowniczego.

Podporządkowanie autonomiczne

Wydaje się, że podobnie powinna też być rozumiana kon-cepcja tzw. podporządkowania autonomicznego, która funk-cjonuje w orzecznictwie od ok. 20 lat. Sąd Najwyższy w wyro-ku z 7 września 1999 r.13 stwierdził, że „pojęcie podporządko-wania pracownika ewoluuje w miarę rozwoju stosunków spo-łecznych. W miejsce dawnego systemu hierarchicznego pod-porządkowania pracownika i obowiązku stosowania się dodyspozycji pracodawcy, nawet w technicznym zakresie działa-nia, pojawia się nowe podporządkowanie autonomiczne po-legające na wyznaczaniu pracownikowi przez pracodawcę za-dań bez ingerowania w sposób wykonania tych zadań”. Pod-porządkowanie polega, według tej koncepcji, na określeniuprzez pracodawcę czasu pracy i wyznaczeniu zadań, nato-miast co do sposobu realizacji pracownik ma pewien zakresswobody14. Niewłaściwe jednak wydaje się uznawanie, że w ramach podporządkowania pracowniczego mieści się pod-porządkowanie autonomiczne rozumiane jako całkowita sa-modzielność pracownika w procesie planowania i wykonywa-nia pracy bez wpływu pracodawcy lub przełożonych, a po-nadto bez pozostawania w zależności hierarchicznego lub or-ganizacyjnego podporządkowania. Ryzykowne jest powoły-wanie się w sprawach o ustalenie stosunku pracy na tę kon-cepcję w jej najbardziej skrajnej wersji. Wpływ podporządko-wania autonomicznego jest zauważalny nie tylko w orzecznic-

twie Sądu Najwyższego15. Należy jednak pamiętać, że nieza-leżnie od rodzaju wykonywanej przez zatrudnionego pracy,aby mówić o podporządkowaniu pracowniczym, niezbędnejest wykazanie, że pomimo swobody pozostawionej zatrud-nionemu, podmiot zatrudniający miał możliwość i choćby wograniczonym zakresie (np. wynikającym z rodzaju pracy) ko-rzystał z uprawnień władczych względem zatrudnionego.

Piotr SmolińskiOIP Olsztyn

Przypisy

1 Zob. m.in. wyrok SN z 11 kwietnia 1997 r., I PKN 89/97,baza orzeczeń www.sn.pl.

2 W wyroku z 22 grudnia 1998 r., I PKN 517/98, baza orze-czeń www.sn.pl, Sąd Najwyższy uznał, że są to pojęcia rów-noznaczne.

3 T. Liszcz, W sprawie podporządkowania pracownika, (w:)Współczesne problemy prawa pracy i ubezpieczeń społecznych,red. L. Florek, Ł. Pisarczyk, Warszawa 2011, s. 115.

4 Z. Kubot, Pojęcie kierownictwa pracodawcy, (w:) Prawopracy a wyzwania XXI-go wieku. Księga Jubileuszowa prof. T. Zielińskiego, red. M. Matey-Tyrowicz, L. Nawacki, B. Wagner,Warszawa 2002, s. 236.

5 I PKN 89/97, baza orzeczeń www.sn.pl.6 Por. wyrok SN z 9 października 1998 r., I PKN 189/98, LEX.

Przepisy ustawy z 10 października 2002 r. o minimalnym wy-nagrodzeniu za pracę, dotyczące minimalnej stawki godzi-nowej dla umów zlecenia i umów o świadczenie usług, zdająsię potwierdzać ten pogląd.

7 M. Rotkiewicz, Umowy cywilnoprawne jako forma zatrud-nienia, Warszawa 2015, s. 133.

8 J. Piątkowski, Zagadnienia prawa stosunku pracy, Toruń2000, s. 39.

9 Por. wyrok SN z 28 czerwca 2011 r., II PK 9/11, baza orze-czeń www.sn.pl, a także Z. Kubot, Kierownictwo zlecającegojako pojęcie prawne, (w:) Z zagadnień współczesnego prawapracy. Księga Jubileuszowa prof. H. Lewandowskiego, red. Z. Góral, Warszawa 2009, s.128.

10 Por. L. Mitrus, Podporządkowanie pracownicze jako zmie-niająca się cecha stosunku pracy, (w:) Współczesne problemyprawa pracy i ubezpieczeń społecznych, Warszawa 2011, s. 129.

11 Zob. wyrok SN z 15 października 1999 r., I PKN 307/99,baza orzeczeń www.sn.pl.

12 Por. Z. Hajn, Glosa do wyroku SN z 16 grudnia 1998 r., II UKN 394/98, OSP 2000, nr 12, poz. 177, s. 593.

13 I PKN 277/99, baza orzeczeń www.sn.pl.14 Wyrok SN z 7 marca 2006 r., I PK 146/05, baza orzeczeń

www.sn.pl.15 Zob. interesujący w tej kwestii wyrok Sądu Apelacyjnego

w Białymstoku z 21 kwietnia 2015 r., III AUa 1567/14, LEX.

IP 4/2017IP 4/201716

prostych. Inspektor pracy przekonał się o tym osobiście jużpierwszego dnia kontroli, gdy wiceprezes kontrolowanejspółki oświadczył poprzez pracownicę, że nie przyjedzie naspotkanie z inspektorem pracy w miejscu prowadzenia dzia-łalności gospodarczej i nie chce z nim nawet rozmawiać tele-fonicznie w celu ustalenia dalszego przebiegu kontroli.

W ten sposób rozpoczął się długi okres wezwań kierowa-nych przez inspektora pracy do kontrolowanej spółki, żądańdostarczenia dokumentów niezbędnych do przeprowadze-nia kontroli oraz złożenia wyjaśnień przez osobę upoważnio-ną do reprezentowania spółki. Pracodawca bardzo chętniewykorzystywał istniejące luki prawne. Nie zgłaszał się napierwsze żądanie inspektora pracy, ale już na kolejne przy-chodziła osoba upoważniona przez członków zarządu i przy-nosiła część dokumentów, obiecując jednocześnie, że pozo-stałe zostaną dostarczone w umówionym terminie. Na tentermin nikt się nie stawiał, ale na następne wezwanie znowuprzynoszono część dokumentów. Inspektor pracy nie mógłdokończyć czynności kontrolnych, ale nie mógł równieżskierować wniosku do prokuratury o utrudnianie przepro-wadzenia kontroli, gdyż pracodawca dostarczał dokumenty,

choć niekompletne. W końcu po kilkunastu tygodniach in-spektorowi pracy udało się skompletować niezbędną doku-mentację oraz przesłuchać świadków, tj. pracownika orazosoby zatrudnione na podstawie umów cywilnoprawnych.

Z ustaleń wynikało, że kontrolowana spółka zatrudniagłównie na podstawie umów cywilnoprawnych, tj. umówzlecenia lub umów o dzieło. W trakcie kontroli spośród 10osób wykonujących pracę na rzecz kontrolowanego praco-

dawcy tylko jedna zatrudniona była na podstawie umowy o pracę. I tylko tę jedną osobę obejmowały przepisy prawapracy o czasie pracy, wypłacie minimalnego wynagrodzeniaza pracę, urlopach itd. Codzienną praktyką w kontrolowa-nym zakładzie gastronomicznym była praca po 12 godzin, a nawet dłużej, przez 7 dni w tygodniu, a także niewypłaca-nie wynagrodzenia za pracę. Z okazanych przez pracodawcędokumentów oraz protokołów przesłuchań świadków wyni-kało, że praca świadczona przez te osoby w ramach umówcywilnoprawnych nosiła znamiona umowy o pracę i spełnia-ła wszystkie podręcznikowe elementy definicji zatrudnieniana podstawie umowy o pracę. Niestety w trakcie dalszychczynności kontrolnych wiceprezes zarządu spółki przedsta-wił inspektorowi pracy pisemne prośby większości osóbświadczących pracę, w których zwracali się oni o przyjęciedo pracy na podstawie umów cywilnoprawnych, motywującto względami osobistymi. Tym samym inspektor pracy niemógł wymagać od kontrolowanego pracodawcy przekształ-cenia istniejących umów cywilnoprawnych tych osób w umowy o pracę. Tylko dwie osoby, wnioskujące o przepro-wadzenie kontroli, potwierdziły, że od początku chciały wy-

konywać pracę na podstawie sto-sunku pracy.

W związku ustaleniami kontrol-nymi inspektor pracy zamieścił w protokole z kontroli stosownezapisy, a także skierował do praco-dawcy środki prawne obligującego do przekształcenia istnieją-cych umów cywilnoprawnych za-wartych z dwiema kobietami w umowy o pracę. Kontrolowanypracodawca odmówił przekształ-cenia umów. W związku z tym in-spektor pracy skierował da sądupozwy o ustalenie istnienia sto-sunku pracy w imieniu dwóch ko-biet skarżących się na pracodaw-cę. Podczas rozprawy sąd w cało-ści przychylił się do pozwów in-spektora pracy i nakazał praco-dawcy potwierdzenie umową o pracę okresów zatrudnienia

ustalonych przez inspektora pracy i podanych w pozwach o ustalenie istnienia stosunku pracy.

Wobec osoby odpowiedzialnej z ramienia spółki za te i innestwierdzone wykroczenia inspektor pracy skierował do sąduwniosek o ukaranie. Sprawa ta jeszcze się nie zakończyła.

starszy inspektor pracy Bartosz PittnerOIP Rzeszów

W jednym z zakładów zajmujących sięprzetwórstwem mleka i produkcją serów w Ostrowi Mazowieckiej doszło do zbioro-wego wypadku przy pracy ze skutkiemciężkim, któremu uległo trzech pracowni-ków. Doznali oni oparzeń chemicznych łu-giem sodowym (wodorotlenkiem sodu)twarzy, rąk oraz oczu.

Dwaj pracownicy działu proszkowni permeatu mieli na po-lecenie przełożonego dostarczyć na wydział ług sodowy w ka-nistrach o pojemności 20 l. W tym celu udali się na stację myciaw proszkowni białka serwatkowego i wspólnie z trzecim pra-cownikiem próbowali przeprowadzić ręczne dozowanie. W normalnych warunkach stacja pracuje w układzie automa-tycznym i obsługa osób trzecich nie jest wymagana. Jak usta-lono, od około miesiąca ług dozowany był ręcznie, ponieważdochodziło do jego krystalizacji wskutek działania niskichtemperatur. Jeden z poszkodowanych ustawił kanister na po-sadzce pod zaworem w instalacji, włożył do niego przewód i uchylił zawór. Kiedy przewód wypadł na posadzkę, pracow-nik próbował zamknąć zawór, pochylił się po przewód w celujego założenia na rurociąg. Wówczas doszło do rozszczelnie-nia zaworu i rozbryzgnięcia ługu, który oparzył wszystkichtrzech pracowników.

Przeprowadzona przez inspektora pracy kontrola wykaza-ła następujące przyczyny wypadku:

■ niesprawna technicznie instalacja automatycznego do-zowania ługu na wydziale proszkowni białka serwatkowego.Udostępniona karta charakterystyki wodorotlenku sodu sta-nowi, iż 50-procentowy ług krystalizuje się już w temperaturze+15oC, należy go więc chronić przed spadkiem temperaturponiżej tej wartości oraz przed wodą i wilgocią. Ług postano-wiono dozować ręcznie, nie zdając sobie sprawy, że ten spo-sób jego dozowania może stwarzać dla pracowników dodat-kowe zagrożenie w czasie ewentualnego kontaktu z nim,

■ ręczny transport ługu sodowego w opakowaniach (ka-nistrach) o masie powyżej 25 kg,

■ nieużywanie przez poszkodowanych w czasie ręcznegodozowania przydzielonych im środków ochrony indywidual-nej (przyłbic, rękawic, fartuchów ochronnych).

W związku ze stwierdzonymi nieprawidłowościami już w czasie kontroli inspektor pracy wydał ustną decyzjęwstrzymania prac związanych z ręcznym dozowaniem ługusodowego, do czasu doprowadzenia do pełnej technicznejsprawności automatycznej stacji dozowania ługu w po-mieszczeniu proszkowni białka serwatkowego. W odpowie-dzi na wydaną decyzję pracodawca poinformował, że firmazewnętrzna przywróciła szczelność instalacji NaOH poprzezwymianę uszkodzonego fragmentu rur zaworu kulowego i króćca odpowietrzającego oraz zamontowała dwie nieza-leżne linie zapobiegające spadkowi temperatury czynnika w czasie jego dozowania. Kontrolujący inspektor pracy wy-

dał pisemną decyzję wstrzymania prac polegających naręcznym transporcie ługu sodowego w opakowaniach (kani-strach) o masie powyżej 25 kg.

Przeprowadzona kontrola wykazała, jak ważne są informa-cje zawarte w kartach charakterystyki substancji i prepara-tów niebezpiecznych. Brak ich znajomości lub też ich lekce-ważenie ze strony pracodawcy i służb technicznych możeprowadzić do ciężkich wypadków przy pracy, jak w opisa-nym wypadku.

Za naruszenia przepisów i zasad bhp inspektor pracy wszczął postępowanie w sprawach o wykroczenia przeciwkoprawom pracownika, wymierzając pracodawcy mandat karny, w warunkach recydywy w wysokości 4000 zł. Ze względu nafakt, iż była to druga kontrola, w której stwierdzono rażące na-ruszenie przepisów i zasad bhp, kontrolujący wystąpił z wnio-skiem do właściwego oddziału Zakładu Ubezpieczeń Społecz-nych o podwyższenie składki na ubezpieczenie wypadkowepracowników o 100% na kolejny okres rozliczeniowy.

starszy inspektor pracy – główny specjalista Bogusław Kasjaniuk

OIP Warszawa Oddział w Ostrołęce

Ręcznie zamiastautomatycznie

17

Przenośnik taśmowy przed i po kontroli już z osłoną.

Z inspektorskiej praktyki

Przed i po kontroli

Krążek przy formie UFD zabezpieczono osłoną.

Po kontroli obudowano wirująceelementy sprzęgła przy formie UFD.

Po kontroli zmodyfikowano i ujednolicono osłony na maszynach do produkcji kubków papierowych.

Po kontroli zainstalowano osłonę ruchomą wirującegokońca wału maszyny.

Fot. W. Łabanowski

21IP 4/2017IP 4/201720

Oznakowanie, zgodnie z dyrektywą ma-szynową 2006/42/WE i rozporządzeniemMinistra Gospodarki z dnia 21 października2008 r. w sprawie zasadniczych wymagańdla maszyn (Dz.U. z 2008 r. Nr 199, poz.1228), musi być umieszczone na maszyniew miejscu, które jest widoczne od zewnątrzi nie jest zakryte częściami maszyny lubumieszczone pod nimi. Uwzględniając roz-miar maszyny, należy użyć liter, które będąwystarczająco duże, aby możliwe było ichłatwe odczytanie. Zastosowana technikaoznakowania musi gwarantować, że nieulegnie ono starciu w okresie eksploatacjimaszyny, przy uwzględnieniu przewidywa-nych warunków użytkowania. Jeżeli ozna-kowanie jest umieszczone na tabliczce,musi ona być trwale przymocowana domaszyny nitami lub przyklejona, najlepiejprzyspawana. W przypadku wyrobów bar-dzo małych, na których nie można umieścićwymaganych danych, oznakowanie możnaumieścić na trwałej etykiecie przymocowa-nej do wyrobu (zapewniając jednocześnie,że nie będzie to naruszało prawidłowegofunkcjonowania maszyny), np. przy osprzę-cie do podnoszenia.

Dane obligatoryjne

Oznaczenia maszyny (tabliczka znamio-nowa) muszą zawierać co najmniej nastę-pujące dane:

● Nazwę firmy i pełny adres producen-ta, a w stosownych przypadkach daneupoważnionego przedstawiciela produ-centa

Celem tego wymagania jest zapewnienieużytkownikowi lub organom nadzoru ryn-

ku możliwości skontaktowania się z produ-centem w przypadku wystąpienia proble-mu. Konieczne jest podanie tych samychinformacji w deklaracji zgodności WE. Ter-min „firma” odnosi się do nazwy, pod jakądane przedsiębiorstwo jest zarejestrowa-ne. Termin „pełny adres” oznacza adrespocztowy, który wystarczy, aby możliwebyło dotarcie listu do producenta. Samanazwa kraju lub miasta nie jest wystarcza-jąca. Zaznaczenie adresu e-mail lub stronyinternetowej producenta nie jest obowiąz-kowe, jednak dodanie ich może być przy-datne. Na maszynie muszą również znaleźćsię dane (nazwa oraz pełny adres) upoważ-nionego przedstawiciela producenta z sie-dzibą w UE w przypadkach, w których pro-ducent upoważnił takiego przedstawiciela.Jeżeli uwzględnienie w oznakowaniu peł-nego adresu producenta lub jego upoważ-nionego przedstawiciela nie jest możliwe,na przykład w przypadku bardzo małej ma-szyny, przedmiotowe informacje należypodać w formie kodu, pod warunkiem żetaki kod zostanie objaśniony, a pełny adreszostanie przedstawiony w instrukcjach do-starczonych wraz z maszyną oraz w dekla-racji zgodności WE maszyny.

● Określenie maszynyTermin „określenie maszyny” odnosi się

do przyjętej zwyczajowo nazwy kategoriimaszyny, do której należy konkretny mo-del. W miarę możliwości powinno się stoso-wać termin kategorii danej maszyny ujętyw normach zharmonizowanych; np. w nor-mach zharmonizowanych nie używa sięterminu „trak taśmowy”, lecz stosuje sięokreślenie „pilarka taśmowa do kłód”. Jeżeliuwzględnienie w oznakowaniu wyraźnego

Dyrektywa maszynowa,ani rozporządzenie Mi-nistra Gospodarki w sprawie zasadniczychwymagań dla maszynnie posługują się termi-nem „tabliczka znamio-nowa”, lecz odpowiednio„oznakowanie maszyny”i „oznaczenia maszyny”.Oba akty wymagają, aby było ono umieszcza-ne na maszynie w spo-sób widoczny, czytelny i trwały.

Technika

Tabliczka znamionowa, czyli obligatoryjne oznakowanie maszyn

Włodzimierz Łabanowskiokreślenia maszyny nie jest możliwe, naprzykład z tego powodu, że maszyna jestbardzo mała, określenie można podać w formie kodu, pod warunkiem że taki kodzostanie wyjaśniony, a pełne określenie bę-dzie w instrukcjach dołączonych wraz z maszyną oraz w deklaracji zgodności WEmaszyny. Określenia maszyny przez produ-centa nie należy interpretować jako pod-stawy do ustalenia, czy mają zastosowanieokreślone zasadnicze wymagania w zakre-sie ochrony zdrowia i bezpieczeństwa lubprocedury oceny zgodności, które należyustalać niezależnie.

● Oznakowanie CE Wymagania co do oznakowania CE okre-

ślono w art. 16 i załączniku III dyrektywymaszynowej (w załączniku nr 4 do rozpo-rządzenia Ministra Gospodarki z dnia 21października 2008 r. w sprawie zasadni-czych wymagań dla maszyn). Za pomocąoznakowania CE producent wskazuje, żeprodukt spełnia wymagania określone wewspólnotowym prawodawstwie harmoni-zacyjnym przewidującym jego umieszcza-nie. Nanosząc oznakowanie CE lub zlecającto, producent informuje, że przyjmuje nasiebie odpowiedzialność za zgodność pro-duktu. Oznakowanie CE składa się z inicja-łów „CE” w formie graficznej przedstawio-nej w załączniku III dyrektywy maszynowej(rysunek nr 1).

Różne elementy oznakowania CE musząmieć zasadniczo ten sam wymiar pionowy,nie mniejszy niż 5 mm. Z zastosowania mi-nimalnych wymiarów można zrezygnowaćw przypadku maszyn o niewielkich rozmia-rach. Oznakowanie CE musi być umieszczo-ne na maszynie w sposób widoczny, czytel-

ny i trwały, w bezpośredniej bliskości na-zwy producenta lub jego upoważnionegoprzedstawiciela, przy wykorzystaniu tej sa-mej techniki, czyli bezpośrednio na tablicz-ce znamionowej albo tuż obok niej. Jeśli za-stosowana została procedura pełnego za-pewnienia jakości (jedna z procedur ocenyzgodności), to po oznakowaniu CE należyumieścić numer identyfikacyjny jednostkinotyfikowanej, która zatwierdziła systempełnego zapewnienia jakości producenta.

Zakazane jest umieszczanie na maszynieoznakowań, znaków i napisów, które mogąwprowadzić osoby trzecie w błąd co doznaczenia lub formy oznakowania CE lubco do jednego i drugiego; na przykład lite-ry „EC” lub „EEC” w formie graficznej podob-nej do formy zawartej w załączniku III lub li-tery „CE” w formie innej niż forma przedsta-wiona w załączniku III (np. symbol „ChinaExport”, rysunek nr 2). Odległość pomiędzyznakami symbolu „China Export” jestmniejsza niż w przypadku prawidłowegooznakowana CE. Bardzo często, ale nie za-wsze, środkowa belka litery E kończy się narównej linii z górną i dolną. Oznakowania,które mogą wprowadzić osoby trzecie w błąd co do znaczenia, to oznakowaniainne niż CE, wskazujące, że maszyna speł-nia wymagania mającego zastosowanieprawodawstwa UE.

● Określenie serii lub typu maszynyObejmuje nazwę, kod lub numer nadany

przez producenta modelowi danej maszy-ny, która została poddana właściwej proce-durze oceny zgodności. Określenie serii lubtypu często obejmuje znak towarowy.

Oznakowanie musi byćumieszczone na maszynie

w miejscu, które jest wi-doczne od zewnątrz i nie

jest zakryte częściami ma-szyny lub umieszczone

pod nimi. Uwzględniającrozmiar maszyny, należy

użyć liter, które będą wy-starczająco duże, aby moż-

liwe było ich łatwe odczytanie.

Rys. 1. Wzór (forma graficzna)oznakowania zgodności CE. Rys. 2. Porównanie znaku zgodności CE i znaku „China Export”

2322

– przewidzianą maksymalną siłę uciąguna haku sprzęgającym, wyrażoną w niuto-nach (N), oraz przewidziane maksymalneobciążenie pionowe dla haka sprzęgające-go, wyrażone w niutonach (N) – w stosow-nych przypadkach.

Oznaczenie mocy nominalnej, masy i wmiarę potrzeby przewidzianej maksymal-nej siły uciągu i obciążenia pionowego dlahaka sprzęgającego należy umieścić, sto-sując taką samą technikę jak w przypadkuinnych oznakowań. Oznakowanie maksy-malnej siły uciągu i obciążenia pionowegomoże być również umieszczone w pobliżuurządzenia do holowania, stosownie dopotrzeb.

● Oznakowania łańcuchów, lin i pa-sów

Każdy odcinek łańcucha, liny lub pasaniebędący częścią zespołu musi zostaćoznakowany, a gdy nie ma takiej możliwo-ści, musi mieć zamocowaną na stałe ta-bliczkę lub nieusuwalny pierścień z podanąnazwą i adresem producenta bądź jegoupoważnionego przedstawiciela oraz daneidentyfikacyjne odpowiedniego świadec-twa. Te wymagania oznakowania mają za-stosowanie do produktów wprowadza-nych do obrotu przez producenta łańcu-chów, lin lub pasów. Oznakowanie możebyć umieszczane na szpulach, bębnach,rolkach, zwojach lub wiązkach łańcuchów,lin lub pasów. Tabliczka lub pierścień, naktórych oznakowanie zostało umieszczo-ne, muszą być nieusuwalne, a więc niemogą zostać w niezamierzony sposób usu-nięte w trakcie przechowywania lub trans-portu. Zaleca się umieszczenie oznakowa-nia CE w tym samym miejscu. Wymaganiadotyczące oznakowania nie mają zastoso-wania do odcinków łańcucha, liny lub pasaodciętych od produktów wprowadzonychdo obrotu przez producenta łańcuchów, linlub pasów w celu włączenia do maszynpodnoszących lub osprzętu do podnosze-nia. W związku z tym odcinki łańcucha, linyi pasów, które zostały wbudowane w ma-szyny podnoszące lub osprzęt do podno-szenia, nie muszą być opatrzone tymi ozna-czeniami. Dystrybutorzy łańcuchów, lin i

pasów muszą jednak zagwarantować, żeodpowiednia deklaracja zgodności WE, nu-mer referencyjny certyfikatu określającegowłaściwości łańcucha, liny lub pasów orazinstrukcje producenta zostaną dołączonewraz z odcinkami łańcucha, liny lub pasówproducentom maszyn podnoszących, pro-ducentom urządzeń podnoszących alboużytkownikom.

● Oznakowania osprzętu do podno-szenia

Na osprzęcie stosowanym do podnosze-nia muszą być umieszczone następującedane szczegółowe:

– określenie materiału (jeżeli informacjata jest niezbędna do bezpiecznego użytko-wania),

– maksymalny udźwig.W przypadku osprzętu do podnoszenia,

na którym niemożliwe jest umieszczenieoznakowania, dane muszą zostać podanena tabliczce lub w inny równoważny spo-sób i trwale przymocowane do osprzętu.Muszą być czytelne i umieszczone w takisposób, aby nie mogły ulec zniszczeniuwskutek ścierania lub nie mogły obniżyćwytrzymałości osprzętu. Jeżeli osprzęt dopodnoszenia został wyprodukowany z ele-mentów trwale ze sobą zmontowanych,całość złożona z tych elementów musi zo-stać oznakowana jako jeden osprzęt dopodnoszenia. Jeżeli elementy składowe za-wiesi lub innego osprzętu do podnoszenia,które mogą być również wykorzystywanejako odrębny osprzęt do podnoszenia, sąwprowadzane do obrotu, takie elementyskładowe powinny zostać opatrzone sto-sownymi oznakowaniami, w przeciwień-stwie do elementów składowych, które niemogą być wykorzystywane jako odrębnyosprzęt do podnoszenia. W normach zhar-monizowanych dotyczących stalowychelementów zawiesi określono system ko-dów używanych do znakowania. Jeżeli ta-kie elementy mogą być wykorzystywanejako odrębny osprzęt do podnoszenia, ko-dowane oznaczenie może zostać uznaneza spełniające wymagania, pod warunkiemże znaczenie danego kodu zostało wyraź-nie określone w instrukcjach producentów.

● Numer seryjny, jeżeli istniejeNumer seryjny służy zidentyfikowaniu

konkretnej maszyny należącej do określo-nej serii lub typu. Dyrektywa i rozporządze-nie nie wymagają, aby na maszynie widniałnumer seryjny, ale w przypadkach, w któ-rych producent przydzielił numer seryjny,musi on być w jej oznakowaniu po określe-niu serii lub typu.

● Rok budowy maszynyZakazane jest antydatowanie lub post-

datowanie maszyny w momencie umiesz-czania oznakowania CE. Rok wykonaniamaszyny definiuje się jako rok, w którymzakończono proces produkcji. W przypad-ku maszyny, której montaż odbywa się w zakładzie producenta, proces produkcjimożna uznać za zakończony najpóźniej,gdy maszyna opuszcza teren zakładu pro-ducenta i ma zostać przekazana importero-wi, dystrybutorowi lub użytkownikowi. W przypadku maszyny, której montaż od-bywa się ostatecznie dopiero na terenieużytkownika, proces produkcji możnauznać za zakończony wraz z zakończeniemtam montażu i gotowością do oddania doużytku. W produkcji maszyny na użytekwłasny proces produkcji można uznać zazakończony, gdy maszyna jest gotowa dooddania do użytku.

UWAGA! Wymienione dane muszą byćobowiązkowo podane w jednym z językówurzędowych Unii Europejskiej, co oznacza,że nie muszą być koniecznie określone wjęzyku polskim.

● Informacje niezbędne do bezpiecz-nego użytkowania maszyny

Na maszynach muszą znajdować się tak-że niezbędne informacje istotne dla jej bez-piecznego użytkowania. Nie oczekuje sięod producenta, że zamieści on wszystkieinformacje dotyczące bezpiecznego użyt-kowania zawarte w instrukcji obsługi. Jed-nak muszą być takie, które dotyczą istot-nych aspektów bezpiecznego użytkowa-nia, na przykład parametry układów zasila-nia (elektrycznego, hydraulicznego, pneu-matycznego), masy maszyny lub jej części

składowych, punktów podnoszenia do ce-lów transportu i instalacji, prędkości lub za-kresu prędkości obrotowych wrzeciona,maksymalnych wymiarów przedmiotu ob-rabianego, kierunku ruchu obrotowegowrzeciona, maksymalnych wymiarów na-rzędzi, jakie mają być używane, maksymal-nego nachylenie podłoża, przy którym ma-szyna pozostaje stabilna, maksymalnejprędkość wiatru itp. Odpowiednie normyzharmonizowane typu C zazwyczaj okre-ślają szczegółowo, które informacje majązostać umieszczone na maszynie.

UWAGA! Informacje niezbędne do bez-piecznego użytkowania maszyny powinnybyć podane w języku lub językach urzędo-wych państw członkowskich, w którychmaszynę wprowadza się do obrotu lub od-daje do użytku, czyli w przypadku Polski w języku polskim.

Wymagania dodatkowe

Oprócz wymienionych wcześniej wyma-gań ogólnych dotyczących oznakowaniawszystkich maszyn dyrektywa maszynowai rozporządzenie w sprawie zasadniczychwymagań dla maszyn określają dodatkowewymagania dotyczące oznakowania: ma-szyn samojezdnych, łańcuchów, lin i pa-sów, osprzętu do podnoszenia i maszynpodnoszących, maszyn przeznaczonychdo podnoszenia osób, maszyn przeznaczo-nych do eksploatacji w przestrzeni poten-cjalnie zagrożonej wybuchem. Ponadto w przypadku niektórych maszyn używa-nych na zewnątrz pomieszczeń jest wyma-gane oznakowanie w zakresie emisji hałasudo środowiska.

● Oznakowania maszyn samojezd-nych

Na wszystkich maszynach samobieżnychmusi być także umieszczone uzupełniająceoznakowanie zawierające:

– moc nominalną wyrażoną w kilowa-tach (kW),

– masę dla najczęściej stosowanegoukładu maszyny, podaną w kilogramach(kg),

IP 4/2017IP 4/2017

Zastosowana technikaoznakowania musi gwaran-tować, że nie ulegnie onostarciu w okresie eksplo-atacji maszyny, przyuwzględnieniu przewidy-wanych warunków użytko-wania. Jeżeli oznakowaniejest umieszczone na ta-bliczce, musi ona być trwa-le przymocowana do ma-szyny nitami lub przyklejo-na, najlepiej przyspawana.

Oznakowanie CE musibyć umieszczone na ma-szynie w sposób widoczny,czytelny i trwały, w bezpo-średniej bliskości nazwyproducenta lub jego upo-ważnionego przedstawi-ciela, przy wykorzystaniutej samej techniki, czylibezpośrednio na tabliczceznamionowej albo tużobok niej.

W przypadku maszyn,które zostały wykonane

z przeznaczeniem do eks-ploatacji w przestrzeni po-tencjalnie zagrożonej wy-buchem, oprócz oznako-wania CE należy umieścić

oznakowanie specjalne dlazabezpieczenia przeciwwy-

buchowego „Ex”, po nimumieszcza się symbol gru-

py urządzeń i kategorii.

Informacje niezbędne dobezpiecznego użytkowaniamaszyny powinny być po-dane w języku urzędowympaństwa, w którym maszy-

nę wprowadza się do ob-rotu lub oddaje do użytku,

czyli w przypadku Polski w języku polskim.

IP 4/201724

● Dodatkowe oznakowania maszyn podnoszącychNa podstawie ładunkowej należy umieścić informacje nie-

zbędne dla zapewnienia bezpieczeństwa, w tym:– liczbę osób dopuszczalną dla podstawy ładunkowej,– maksymalny udźwig.Informacje te muszą być trwałe i łatwo dostępne dla osoby

lub osób na podstawie ładunkowej maszyny lub wewnątrztej podstawy, aby zapewnić bezpieczne użytkowanie maszy-ny. Inne niezbędne informacje do oznaczenia wewnątrzpodstawy ładunkowej mogą obejmować działanie, jakie na-leży podjąć w sytuacjach awaryjnych, i prawidłowe wykorzy-stanie sprzętu do powiadamiania awaryjnego.

● Dodatkowe oznakowanie zgodności maszyn prze-znaczonych do eksploatacji w przestrzeni potencjalniezagrożonej wybuchem

W przypadku maszyn, które zostały zaprojektowane i wy-konane z przeznaczeniem do eksploatacji w przestrzeni po-tencjalnie zagrożonej wybuchem, tj. podlegającej pod dy-rektywę ATEX 2014/34/UE (rozporządzenie Ministra Rozwo-ju z dnia 6 czerwca 2016 r. w sprawie wymagań dla urządzeńi systemów ochronnych przeznaczonych do użytku w at-mosferze potencjalnie wybuchowej; Dz.U. z 2016 r. poz. 817),oprócz oznakowania CE należy umieścić oznakowanie spe-cjalne dla zabezpieczenia przeciwwybuchowego „Ex”, ponim umieszcza się symbol grupy urządzeń i kategorii.

● Oznakowanie zgodności niektórych maszyn używa-nych na zewnątrz pomieszczeń w zakresie emisji hałasudo środowiska

W przypadku maszyn objętych przepisami dyrektywy2000/14/WE w sprawie urządzeń używanych na zewnątrzpomieszczeń w zakresie emisji hałasu do środowiska (rozpo-rządzenia Ministra Gospodarki z 21 grudnia 2005 roku wsprawie zasadniczych wymagań dla urządzeń używanych na

zewnątrz pomieszczeń w zakresie emisji hałasu do środowi-ska; Dz.U. z 2005 r. Nr 263, poz. 2202) oznakowaniu CE towa-rzyszy oznaczenie gwarantowanego poziomu mocy aku-stycznej LWA. Powinno ono zawierać jedną liczbę gwaranto-wanej mocy akustycznej w dB, znak LWA i właściwy pikto-gram. Na rysunku nr 4 przedstawiono wzór oznakowaniaLWA. Jeżeli oznaczenie LWA jest zmniejszone lub powiększo-ne odpowiednio do wymiarów urządzenia, to proporcje po-dane na rysunku powinny być zachowane. Jeśli jest to moż-liwe, pionowy wymiar oznaczenia nie powinien być mniejszyniż 40 mm.

Rys. 4. Kształt i wymiary oznaczenia symbolu LWAzgodnie z dyrektywą 200/14/WE

Należy zaznaczyć, że brak właściwego oznakowania ma-szyny, w tym oznakowania CE na maszynie wprowadzonejdo obrotu po 1 maja 2004 roku, jest traktowane jako nie-zgodność w zakresie wymagań zasadniczych i stanowi pod-stawę do skierowania do właściwej terytorialnie prokuraturyzawiadomienia o popełnieniu przestępstwa określonego w ustawie o systemie oceny zgodności.

nadinspektor pracy Włodzimierz ŁabanowskiOIP Olsztyn

25

Rys. 3. Kształt i wymiary symbolu „Ex” zgodnie z dyrektywą ATEX

Andrzej pracował w naszym Okręgu od 1992 roku, prze-chodząc przez kolejne szczeble kariery. Pełnił funkcje nad-inspektora pracy, zastępcy okręgowego inspektora pracy, a przez ostatnie lata był starszym inspektorem pracy –głównym specjalistą. Andrzej posiadał ogromną wiedzę i doświadczenie, którymi się z nami dzielił, zawsze służącradą i pomocą.

Andrzej był także, a może przede wszystkim, wielkim spo-łecznikiem – wieloletnim przewodniczącym Komisji Okręgo-wej Związku Zawodowego Pracowników Państwowej In-spekcji Pracy, także członkiem Komisji Krajowej. Był niezwy-kle zaangażowany w sprawy społeczne, zawsze chętny dopomocy. Ufaliśmy Mu, przychodząc do Niego z najróżniej-szymi problemami. Swoją postawą, uczciwością i zwykłąludzką wrażliwością budził nasz szacunek. Jednocześnie byłniezwykle uparty i bronił swojego zdania do końca. Andrzejbył nie tylko naszym kolegą z pracy, ale również świetnymkompanem na licznych rajdach, spartakiadach i wyciecz-

kach. Był duszą towarzystwa – w naszej pamięci pozostaniejego gromki śmiech i gorące dyskusje aż do wschodu słońca.

Andrzej miał wiele zainteresowań, ale jego największąpasją były motocykle. Zapamiętamy jego pierwszy moto-cykl Suzuki ochrzczony przez nas pieszczotliwie „Lussi” – iledawał mu radości i spełnienia. Mógł mówić o nim bez koń-ca. Andrzej był inżynierem i tak ciekawie opowiadał o czę-ściach motocykla, że potrafił wzbudzić zainteresowanie te-matem budowy silnika nawet u płci pięknej. Ale najwięk-szym skarbem była dla Andrzeja jego Rodzina – żona Gra-żyna oraz córki Magda i Ania. Z dumą opowiadał nam o swoich najbliższych.

Andrzeju – brakuje nam Ciebie bardzo. Tęsknimy za Twoimśmiechem roznoszącym się po korytarzu, za naszymi nie-kończącymi się rozmowami.

Zatem nie mówimy żegnaj a do zobaczenia.Koleżanki i Koledzy

Andrzej Rzewuski

(1956-2017)

Z ogromnym smutkiem żegnamy AndrzejaRzewuskiego – naszego Przyjaciela, Kolegę,

wieloletniego pracownika OkręgowegoInspektoratu Pracy w Warszawie. Andrzej

odszedł od nas po ciężkiej chorobie w dniu25 marca br. Do końca wierzyliśmy, że do

nas wróci. Jego siła i wola walki dawała namwszystkim nadzieję.

Andrzej Rzewuski urodził się 6 lipca 1956 roku w War-szawie. Ukończył Politechnikę Warszawską na WydzialeSamochodów i Maszyn Roboczych z tytułem inżynieramechanika. W 2004 roku zdobył tytuł magistra na kierun-ku administracji w Wyższej Szkole Pawła Włodkowica w Płocku. Swoją karierę zawodową w Państwowej In-spekcji Pracy rozpoczął 2 listopada 1992 roku. 1 lipca2010 roku uzyskał tytuł głównego specjalisty w zakresiebadania wypadków przy pracy. Uczestniczył w procesie

specjalizacyjnym starszych inspektorów pracy, kandyda-tów na specjalistów oraz na głównych specjalistów. Byłwielokrotnie nagradzany przez głównego inspektorapracy oraz przez okręgowego inspektora pracy. Uczestni-czył w postępowaniu powypadkowym po katastrofie sa-molotu w Smoleńsku. W 2013 roku został uhonorowanyodznaczeniem państwowym dla najbardziej zasłużonychpracowników Państwowej Inspekcji Pracy – złotym me-dalem za długoletnią służbę.

IP 4/2017

IP 4/201726 IP 4/2017

OIP Warszawa

Kontrole prac przy budowach i remontach dróg W 2016 roku inspektorzy pracy przeprowa-dzili 38 kontroli w 35 podmiotach wykonu-jących prace drogowe lub mostowe na te-renie działania OIP w Warszawie. Dotyczyłyone zarówno placów budów, na którychwykonywano obiekty mostowe czy linioweobiekty drogowe, jak i remontów dróg w zakresie podbudowy i nawierzchni. Kon-trolami objęto podmioty zatrudniającełącznie 745 osób.

Inspektorzy pracy z warszawskiego okręgu, kontrolującypodmioty wykonujące prace drogowe lub mostowe, wska-zali najczęściej występujące nieprawidłowości. U 60% kon-trolowanych pracodawców stwierdzili brak wyznaczania i oznakowania stref i miejsc niebezpiecznych na czas wyko-nywania prac drogowych. Niedostarczanie przez praco-dawcę lub niestosowanie przez pracowników środkówochrony indywidualnej miało miejsce u 48,6% pracodaw-ców. Niewiele mniej pracodawców (45,7%) nie zapewniłopracownikom odpowiedniego zaplecza higieniczno-sani-tarnego. Brak uprawnień i kwalifikacji potrzebnych do wy-konywania prac, w tym do obsługi i eksploatacji maszyn i urządzeń (uprawnienia wydawane przez Instytut Mecha-nizacji Budownictwa i Górnictwa Skalnego), inspektorzypracy stwierdzili u 42,8% pracodawców. Odnosiło się to do72 pracowników obsługujących takie maszyny, jak wielo-funkcyjne nośniki osprzętu, zagęszczarki wibracyjne dogruntu czy sprężarki przewoźne.

Z kolei nieprawidłowości wynikające z braku właściwej or-ganizacji pracy na wysokości stwierdzono u 22,9% praco-dawców, a w wykopach – u 8,6% pracodawców.

Wśród skontrolowanych pracodawców koncentrującychsię na budowach i remontach dróg, 22,9% nie poddało pra-cowników drogowych wymaganym szkoleniom wstępnym z zakresu bhp. Inspektorzy pracy stwierdzili również dopusz-czanie do pracy osób pracujących bez aktualnych zaświad-czeń lekarskich potwierdzających brak przeciwwskazań dowykonywania pracy na zajmowanym stanowisku (11,4%pracodawców).

Pogorszenie warunków pracy

W wyniku analizy danych z poprzednich lat dotyczącychnieprawidłowości wykazanych podczas kontroli stwierdzo-no, że w 2016 roku nastąpiło pogorszenie warunków pracy w tym sektorze, na przykład w zakresie:

● dostarczenia przez pracodawcę środków ochrony indy-widualnej – 48,6% w stosunku do 27% w 2015 r. oraz 28,6%w 2014 r.;

● zabezpieczenia prac na wysokości – 22,9% w stosunkudo 8,1% w 2015 r. oraz 8,2% w 2014 r.;

● zabezpieczenia i oznakowania stref niebezpiecznych –60% w stosunku do 32,4% w 2015 r.;

● przeprowadzania profilaktycznych badań lekarskich –11,4% w stosunku do 5,4% w 2015 r. i 2,7% w 2013 r.;

● dodatkowych kwalifikacji – 42,8% w stosunku do 27%w 2015 r.;

● bezpośredniej ochrony przeciwporażeniowej – 22,9%w stosunku do 4,1% w 2014 r., 5,4% w 2015 r.

Na porównywalnie wysokim poziomie pozostają niepra-widłowości w zakresie przygotowania zaplecza higieniczno-sanitarnego dla pracowników – 45,7% w stosunku do 45,9%w 2015 r. oraz 55,1% w 2014 r. Poprawie uległa jedynie orga-nizacja stanowisk pracy przy pracach ziemnych – 8,6% w sto-sunku do 18,9% w 2015 r. i 32,7% w 2014 r.

Zadowalający jest fakt, iż tylko u jednego pracodawcystwierdzono nieprawidłowości z zakresu oceny ryzyka zawo-dowego, polegające na niezapoznaniu pracowników z obo-wiązującą oceną na ich stanowiskach pracy.

Podczas kontroli prac drogowych i mostowych inspekto-rzy pracy z Okręgowego Inspektoratu Pracy w Warszawiestwierdzili również nieprawidłowości dotyczące dróg na te-renie wykonywanych prac, dojść do stanowisk pracy (brakwyznaczenia ciągów komunikacyjnych dla pracowników,osób postronnych przechodzących przez teren wykonywa-nych prac, niewłaściwa szerokość oraz nawierzchnia drógitp.), a także w zakresie magazynowania materiałów i wyro-bów budowlanych (nie urządzono placów składowych, niezabezpieczono miejsc składowania materiałów i wyrobówbudowalnych przed dostępem osób postronnych).

Przykłady prac, przy których wystąpiły nieprawidłowości stwierdzone przez inspektorów z Okręgowego Inspektoratu Pracy w Warszawie

Na placu budowy drogi ekspresowej S8 prowadzono montażdeskowania, w tym podestu roboczego na obiekciemostowym. Prace wykonywał między innymi pracownik, którystał na górnej części dźwigara. Pracownik widoczny na zdjęciunie stosował żadnych środków ochrony indywidualnejzabezpieczających przed upadkiem z wysokości.

Kontrola placu budowy drogiekspresowej S8, w tymobiektu mostowego,wykazała rażące naruszenieprzepisów bhp podczaswykonywania montażuzbrojenia przyczółku.Pracownicy wykonujący teprace korzystali ztymczasowych podestówroboczych zamontowanych w sposób prowizoryczny naelementach poziomychzbrojenia podpory bądź stalibezpośrednio namontowanych prętachzbrojeniowych. Pracawykonywana była wewnątrzzbrojenia, co skutkowało tym,że aby wyjść na zewnątrz,pracownicy musieli przejśćbezpośrednio pomontowanym zbrojeniu nawysokości ok. 8 m do schodniustawionej ok. 18 m odmiejsca montażu zbrojenia.

IP 4/2017IP 4/2017 29

Najczęstsze powody nieprawidłowości

W ocenie kontrolujących przyczyny nieprawidłowości w miejscach wykonywania robót drogowych były takiesame, jak w latach poprzednich – lekkomyślność, niedbal-

stwo i lekceważenie zagrożeń przez osoby bezpośredniosprawujące nadzór nad pracownikami i przez samych pra-cowników, ponadto zbyt duża pewność siebie, ignorancja zestrony osób kierujących pracownikami (posiadających dużystaż na stanowiskach kierowniczych). Sytuacja taka wystę-

powała szczególnie podczas kontroli prac wykonywanych wwykopach, których ściany były umocnione w wadliwy spo-sób. Osoby nadzorujące (kierownicy robót) tłumaczyli się, żetaki system zabezpieczenia ścian wykopów stosują od dłuż-szego czasu i nic się do tej pory nie stało,

Na stwierdzane przez inspekcję pracy nieprawidłowościwpływ miały krótkie terminy realizacji inwestycji. Nieuwzględniano w kosztorysach oraz harmonogramie realiza-cji inwestycji zaleceń wynikających z przepisów bhp, a doty-czących między innymi wygrodzenia stref niebezpiecznych,właściwego zabezpieczenia terenu wykonywania prac przeddostępem osób postronnych, zagwarantowania osobomwykonującym prace prawidłowego zaplecza higieniczno-sa-nitarnego.

Do występowania nieprawidłowości przyczyniała się rów-nież duża rotacja w zatrudnieniu, wysokie koszty uzyskaniakwalifikacji i uprawnień wymaganych do eksploatacji spe-cjalistycznego sprzętu oraz długi okres oczekiwania na roz-poczęcie kursu (terminy kursu uzależnione są od liczby zgło-szonych osób, które chcą uzyskać uprawnienia).

Znaczenie miały także nadmierne tempo prowadzeniaprac, lekceważenie bądź niezidentyfikowanie zagrożeń wy-stępujących przy określonych pracach, dążenie do redukcjikosztów, przenoszenie odpowiedzialności na inne podmiotywykonujące prace w tych samych miejscach i czasie.

Często same osoby postronne stwarzały zagrożenie, lekce-ważąc znaki ostrzegawcze i informacyjne ustawione na tere-nie wykonywanych prac drogowych i wchodząc w strefy nie-bezpieczne. Należy tutaj nadmienić, że wskazane budowy sąbudowami liniowymi o znacznej długości i niemożliwe jestustawienie ogrodzenia wokół całego terenu, gdzie wykony-wane są roboty drogowe.

Najwięcej nieprawidłowości stwierdzano podczas kontro-li firm wykonujących prace drogowe krótkotrwałe, polega-jące na przykład na wymianie nawierzchni chodników bądźnaprawie nawierzchni po wykonanych pracach instalacyj-nych. Błędów podczas realizacji zadania inwestycyjnego nieuniknęły również niektóre podmioty wykonujące duże in-westycje.

Zastosowane środki prawne

W wyniku przeprowadzonych kontroli inspektorzy pracywydali 203 decyzje nakazowe, które dotyczyły 1837 pracow-ników. Wśród wydanych decyzji 8 dotyczyło wstrzymaniaprac prowadzonych w warunkach bezpośredniego zagroże-nia życia i zdrowia pracowników, a 14 z nich – skierowania 33pracowników do innych prac. Ponadto inspektorzy pracyskierowali do pracodawców 2 decyzje zakazujące wykony-wania prac. Wydano 3 decyzje wstrzymania eksploatacji ma-szyn budowlanych.

Decyzje wstrzymujące dane prace lub skierowujące do in-nych prac wydawane były w szczególności w przypadkach:

● niestosowania wymaganych środków ochrony indywi-dualnej,

● wykonywania prac na wysokości bez stosowania wła-ściwych zabezpieczeń,

● niewłaściwego wykonywania prac ziemnych,● braku uprawnień kwalifikacyjnych do obsługi maszyn

i urządzeń.Pracodawcy i osoby kierujące pracownikami zostali ukarani

13 mandatami na kwotę 14 900 zł w związku z popełnieniem41 wykroczeń w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy.

W wyniku realizacji decyzji nakazowych wyeliminowanobezpośrednie zagrożenie życia i zdrowia pracowników, a tak-że osób postronnych poprzez:

● wyegzekwowanie zastosowania indywidualnych środ-ków ochrony, między innymi głowy, słuchu i oczu,

● przeprowadzenie szkoleń wstępnych bhp obejmują-cych swoim zakresem zagadnienia bezpiecznego wykony-wania robót drogowych,

● zapewnienie do obsługi maszyn i urządzeń wyłączniewykwalifikowanych pracowników,

● zapewnienie bezpiecznych warunków pracy przy wy-konywaniu prac ziemnych, w tym właściwego umacnianiaścian wykopów,

● zapewnienie właściwego wygrodzenia terenu wykony-wanych robót drogowych, w tym właściwego wygrodzeniastref niebezpiecznych związanych z pracą maszyn budowla-nych.

W porównaniu z kontrolami w 2015 roku można zauważyć,że stan bezpieczeństwa i higieny pracy przy wykonywaniurobót drogowych w 2016 roku uległ pogorszeniu. Budowy,podobnie jak we wcześniejszych latach, charakteryzowałysię dość dużym zróżnicowaniem w zakresie bezpieczeństwawykonywania prac drogowych.

Reasumując, wskazane jest dalsze monitorowanie tegosektora budownictwa ze względu na niewłaściwe podejściezarówno osób kierujących pracownikami (kierowników ro-bót, inżynierów budowy, brygadzistów), jak i samych pra-cowników, jeśli chodzi o bezpieczeństwo i higienę pracy.Biorąc pod uwagę fakt, że na obszarze działania Okręgowe-go Inspektoratu Pracy w Warszawie ciągle wzrasta liczbaobiektów wznoszonych bądź poddawanych remontom, na-leży przyjąć, że inspektorzy pracy będą w tym zakresie po-dejmować interwencje w przyszłości.

starszy inspektor pracy – specjalista Marcin GiętkowskiOIP Warszawa

Na remontowanym wiadukcie w skrajni drogi, którą przemieszczająsię samochody, pracownicy ustawiliwózek z butlami zawierającymi gazytechniczne, służące im do przecinaniaelementów metalowych. Pracownikobsługujący palnik nie stosowałobuwia roboczego zgodnego z przepisami bhp i Polską Normą,wykonywał prace we własnym obuwiu(w klapkach).

W czasie kontroli remontu drogi i wymiany kanalizacji stwierdzono, iż

wykonawca prac nie wyznaczył i nieoznakował stref niebezpiecznych we

właściwy sposób, stosując rozwiązaniatechniczne i organizacyjne

zabezpieczające osoby postronneprzemieszczające się w pobliżu

wykonywanych prac oraz pracownikówprzed zagrożeniami, tj. wykonanymi

wykopami oraz strefami niebezpiecznymipracy sprzętu zmechanizowanego

(koparki). Nie oznakowano również placuskładowego materiałów budowlanych

(kręgów betonowych).

W czasie remontu drogi pracownicyprzebywający w wykopach oraz w strefieniebezpiecznej pracy sprzętuzmechanizowanego (koparki) nie stosowaliśrodków ochrony indywidualnej głowy –hełmów ochronnych. Nie wykonanozabezpieczenia ścian wykopu przedosunięciem się gruntu. Nie wyznaczono i nieoznakowano stref niebezpiecznych wewłaściwy sposób, czyli stosując rozwiązaniatechniczne i organizacyjne zabezpieczająceosoby postronne przemieszczające się w pobliżu wykonywanych prac.

28

31IP 4/201730

O zaangażowaniu kierownictwa i inspekto-rów pracy OIP we Wrocławiu w wykonywa-nie nałożonych na inspekcję obowiązkówświadczą między innymi działające przyokręgu komisje, rady i porozumienia orazkoordynowanie złożonych tematów kon-trolnych, jak delegowanie pracowników i agencje zatrudnienia.

Od 1 lutego 2017 roku w OIP we Wrocławiu obowiązujenowy regulamin organizacyjny. Choć odstąpiono od głębo-kiej specjalizacji i nazewnictwa wcześniej funkcjonującychsekcji, zależnych od rodzaju działań (z wyjątkiem sekcji wy-padków przy pracy i sekcji ds. kontroli legalności zatrudnie-nia), inspektorzy pracy nadal prowadzą kontrole w zakła-dach tych branż, w których są specjalistami.

Specjalizacja istotna jest również w działających radach ikomisjach jak: Dolnośląska Komisja ds. Ochrony Pracy, Dol-nośląska Rada ds. Bezpieczeństwa Pracy w Budownictwie,Dolnośląska Komisja ds. Rolnictwa oraz Dolnośląska Komisjads. Górnictwa.

Opinie i wnioski

Dolnośląska Rada ds. Bezpieczeństwa Pracy w Budownic-twie została powołana do życia pod koniec 2014 roku. Sku-pia przedstawicieli środowiska naukowego (Politechnika

Wrocławska), stowarzyszeń branżowych (Dolnośląska RadaOkręgowej Izby Inżynierów Budownictwa, wrocławski od-dział Polskiego Związku Inżynierów i Techników Budownic-twa, Ogólnopolskie Stowarzyszenie Pracowników SłużbyBHP, Cech Rzemiosł Budowlanych, Dolnośląska Izba Rze-mieślnicza), urzędów kontroli i nadzoru (Urząd NadzoruTechnicznego, Powiatowy Inspektorat Nadzoru Budowlane-go) oraz związków zawodowych (Związek Zawodowy „Bu-dowlani”, Sekcja Regionalna Budownictwa NSZZ „Solidar-ność”). Rada przede wszystkim wyraża opinie i formułujewnioski w zakresie inicjowania różnorodnych przedsięwzięćdotyczących bezpieczeństwa pracy w budownictwie orazorganizuje współpracę urzędów, instytucji i organizacji zain-teresowanych tą problematyką. Przykładem działalnościRady jest wyjazdowe posiedzenie, które odbyło się 19 wrze-śnia 2016 roku na budowie Centrum Handlowo-Biurowo-Usługowego Wroclavia. W 2015 roku jedno z posiedzeń od-było się na terenie budowy OVO Hilton we Wrocławiu. Człon-kowie Rady spotykają się też na konferencjach skierowanychdo sektora budowlanego, uczestniczą w pracach komisjikonkursowej „Buduj bezpiecznie”.

Wzajemna pomoc

Porozumienia, które OIP podpisuje z innymi organaminadzoru i kontroli działającymi na Dolnym Śląsku mająusprawniać prowadzenie kontroli, a także docierać z działa-niami prewencyjnymi do jak najszerszej grupy pracownikówi pracodawców. Takie porozumienia zawarto m.in. z Pań-stwową Inspekcją Sanitarną i Nadodrzańskim OddziałemStraży Granicznej. Umowa o współpracy partnerskiej pomię-dzy Okręgowym Inspektoratem Pracy we Wrocławiu a Dol-nośląskim Wojewódzkim Urzędem Pracy, podpisana 25 listo-pada 2016 r., była konsekwencją nałożenia na inspekcję pra-cy nowych zadań związanych z wdrożeniem dyrektywy eu-ropejskiej 2014/54/UE w sprawie środków ułatwiających ko-

rzystanie z praw przyznanych pracownikom w kontekścieswobodnego przepływu pracowników. Współpraca ta opie-ra się przede wszystkim na wzajemnej pomocy przy porad-nictwie. Pracownicy DWUP świadczą porady głównie w za-kresie warunków życia i pracy w krajach objętych świadcze-niem usług EURES, natomiast inspektorzy pracy oraz specja-liści z inspekcji służą pomocą przy udzielaniu porad z zakre-su prawa pracy. Partnerzy uczestniczą w przedsięwzięciachpromocyjnych, takich jak targi pracy czy dni otwarte, organi-zowane przez oba urzędy, a także w wymianie informacji w celu szybkiego i skutecznego podejmowania działań wo-bec podmiotów prowadzących działalność agencji zatrudnie-nia. Współpraca ta ma szczególnie znaczenie w związku z ko-ordynowaniem przez wrocławski okręg działalności kontrol-nej PIP w zakresie pracy tymczasowej. Możliwość korzystaniaz wiedzy i kontaktów pracowników DWUP, będących koordy-natorami sieci EURES, ma też niemałe znaczenie dla inspekto-rów zajmujących się kontrolami w zakresie delegowania pra-cowników; również ten temat koordynuje wrocławski okręg.

Dla europejskich pracowników

Koordynowanie tematów z zakresu delegowania pracow-ników i agencji zatrudnienia było przyczynkiem do nawiąza-nia przez Okręgowy Inspektorat Pracy we Wrocławiu współ-pracy z niemieckim stowarzyszeniem Arbeit und Leben z Hamburga oraz z Urzędem ds. Bezpieczeństwa Pracy (AmtFür Arbeitsschutz). Chodziło m.in. o wsparcie polskich pra-cowników zatrudnionych na rynku niemieckim, także tych,którym ze względu na brak statusu pracownika delegowa-nego nie można pomóc w dochodzeniu swoich roszczeń zapośrednictwem instytucji łącznikowej. W ramach tej współ-pracy, na zaproszenie hamburskiego oddziału stowarzysze-nia Arbeit und Leben, czterech inspektorów pracy z Wrocła-wia wzięło udział w warsztatach „Ochrona pracowników i przepisy BHP w Niemczech”, które w czerwcu ubiegłegoroku zorganizowano w Hamburgu. Uczestniczyli w nichprzedstawiciele poradni dla europejskich pracowników mo-bilnych Arbeit und Leben z Hamburga, Berlina i Hanoweruoraz reprezentanci urzędów odpowiedzialnych za kontrolew zakresie warunków pracy, ubezpieczeń społecznych i wy-padków przy pracy. Rozmawiano m.in. o zadaniach i odpo-wiedzialności poszczególnych instytucji, o ich strukturach,ochronie pracowników z tzw. tłem migracyjnym, a także o możliwościach udzielania pomocy tym Polakom zatrud-nionym na terytorium Niemiec, którzy nie mają statusu pra-cowników delegowanych i „wymykają się” działaniom pro-wadzonym w ramach instytucji łącznikowych. Jesienią 2016

Nasze okręgi

Okręgowy Inspektorat Pracywe Wrocławiu

Specjalizacja,współpraca, koordynacja

Okręgowy Inspektorat Pracy we Wrocławiu jest jed-nym z większych inspektoratów w kraju, obejmujeswym działaniem cały Dolny Śląsk. Pracują w nim 224osoby, z których 143 to inspektorzy pracy. Funkcjonującztery oddziały: w Wałbrzychu, Jeleniej Górze, Legnicyi Kłodzku. Urzędem kieruje okręgowy inspektor pracyMałgorzata Łagocka, przy wsparciu zastępców: ds.nadzoru – Arkadiusza Kłosa i ds. organizacyjno-praw-nych – Marii Michoń, a także dbającego o finansegłównego księgowego Dariusza Strańca. Pomocą wzarządzaniu służy czterech nadinspektorów pracy –kierowników oddziałów: Jarosław Kruszyński, Miro-sław Kocuba, Jan Buczkowski i Zdzisław Kowalski.

Szefowa wrocławskiego okręgu o roli mediacji na kon- ferencji „Warto mediować w pracy”.

IP 4/2017IP 4/201732 33

roku OIP we Wrocławiu zorganizował spotkanie robocze„Ochrona pracowników i innych osób świadczących pracęoraz przepisy BHP – zagadnienia w odniesieniu do polskichpracowników i innych osób oddelegowanych do pracy wNiemczech oraz niemieckich pracowników oddelegowa-nych do pracy w Polsce”, w którym udział wzięli przedstawi-ciele Arbeit und Leben z Hamburga, Berlina i Poczdamu orazurzędu Amt für Arbeitsschutz z Hamburga. Ta rewizyta byłakontynuacją współpracy w zakresie wzajemnego udzielaniainformacji dotyczących osób wykonujących pracę na terenieNiemiec i Polski w ramach swobodnego przepływu osób. Mia-ła umożliwić wymianę informacji pozwalających na docho-dzenie praw osób wykonujących pracę na terenie Hamburgabez względu na podstawę świadczenia pracy i odwrotnie, beznaruszenia istniejących już struktur urzędowych oraz wypra-

cowanych sposobów wymiany informacji pomiędzy instytu-cjami państwowymi, np. poprzez system wymiany IMI.

Lepiej zapobiegać

Inspektorzy z Okręgowego Inspektoratu Pracy we Wrocła-wiu mają świadomość, że na stan praworządności u praco-dawców wpływa nie tylko restrykcyjna działalność kontrol-na, lecz także szeroko rozumiana prewencja.

Część inspektorskich przedsięwzięć prewencyjnych jestpokłosiem wypadków przy pracy lub zdarzeń potencjalniewypadkowych. Jedną z bardziej spektakularnych sytuacji,którą analizowali inspektorzy pracy z Wrocławia, był śmier-telny wypadek w miejscowym ZOO. Tygrys zaatakował tamswojego opiekuna. Przeprowadzona kontrola wykazała m.in.niedoskonałość przepisów bhp obowiązujących w ogrodachzoologicznych. Jest to widoczne w przypadku coraz popular-niejszych w Polsce oceanariów, gdzie przebywają zwierzętaniebezpieczne. Obecne przepisy dopuszczają bezpośrednikontakt opiekunów i lekarzy weterynarii z tymi zwierzętami.Nad rozwiązaniem tego problemu zastanawiali się w lipcuubiegłego roku przedstawiciele polskich ogrodów zoolo-gicznych, Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska oraz in-spektorzy pracy.

Szkolą i doradzają

Specjaliści z OIP we Wrocławiu prowadzą cykliczne szkole-nia dla pracowników zrzeszonych w związkach zawodowych(Rada Dolnośląska OPZZ, Zarząd Regionu Dolny Śląsk NSZZ

„Solidarność”) oraz dla pracodawców stowarzyszonych w or-ganizacjach pracodawców. Przykładem jest obecność przed-stawicieli inspektoratu na szkoleniu zorganizowanym w lu-tym br. przez Dolnośląskich Pracodawców „Jak zatrudniaćobcokrajowców – przepisy procedury i obowiązki praco-dawcy”, audytorium liczyło wówczas ponad 110 osób.

Województwo dolnośląskie jest jednym z województw, w których zatrudnienie cudzoziemców, w szczególnościobywateli Ukrainy, jest największe. Stąd bardzo intensywnaobecność Okręgowego Inspektoratu Pracy we Wrocławiu wewszystkich wydarzeniach, które dotyczą warunków zatrud-nienia obcokrajowców na terenie naszego kraju. Takie zaan-gażowanie jest możliwe także dzięki bardzo dobrej i bliskiejwspółpracy ze Strażą Graniczną i Dolnośląskim UrzędemWojewódzkim.

Dolnośląscy inspektorzy udzielają porad podczas targówpracy, na uczelniach, a także… na górskich szlakach i w schro-niskach. Akcja „Pierwsza praca w drodze na szczyt” odbyła sięm.in. w schronisku Szwajcarka w Rudawach Janowickich, Ko-chanówka, Kamieńczyk i Na Szrenicy w okolicach SzklarskiejPoręby i w Strzesze Akademickiej w drodze na Śnieżkę.

Wyznając zasadę „Czym skorupka za młodu nasiąknie…”,Okręgowy Inspektorat Pracy prowadził także przez kilka latwyjątkowy program prewencyjny „Rośnij bezpiecznie! Odsmyka do pracownika”, skierowany do najmłodszych –przedszkolaków i uczniów nauczania początkowego. Pra-cownicy inspektoratu spotykali się z dziećmi i rozmawiali, jakmożna bawić się na podwórku, w domu czy na szkolnym ko-rytarzu, by było bezpiecznie; mówili o prawidłowej postawieprzy odrabianiu lekcji i o tym, na co należy zwrócić uwagę,gdy siada się do komputera. Dzieci tak polubiły te pogadan-ki, że do niektórych przedszkoli wracano kilkakrotnie.

Pomoc, także w stresie

Działalność prewencyjno-promocyjna to także poradnic-two świadczone przez pracowników merytorycznych i in-spektorów pracy w siedzibie inspektoratu i w jego oddzia-łach. W 2016 roku Okręgowy Inspektorat Pracy we Wrocła-wiu udzielił łącznie 37 448 porad z zakresu prawa pracy i jejtechnicznego bezpieczeństwa.

Skuteczność inicjatyw stawiających na prewencję i pro-mowanie bezpiecznych zachowań u dolnośląskich praco-dawców potwierdzają wyniki najbardziej prestiżowegokonkursu PIP „Pracodawca – organizator pracy bezpiecz-nej”. W ostatnich trzech latach zakłady będące pod nadzo-rem i opieką inspektorów pracy z wrocławskiego okręguzdobywały tu czołowe miejsca: w 2016 roku zakład Accu-romm Central Europe Sp. z o.o. zajął II miejsce w kategoriido 50 pracowników, II miejsce w kategorii zakładów zatrud-niających powyżej 250 pracowników zajął w 2015 roku

oławski Elektrolux Sp. z o.o., zaś w 2014 roku na III miejscupodium w kategorii największych zakładów uplasował sięwrocławski zakład 3M Wrocław Sp. z o.o. i ex aequo znówElektrolux Sp. z o.o.

Miarą sukcesu jest też popularność programu prewencyj-nego i kampanii informacyjno-promocyjnej „Przeciwdziała-nie negatywnym skutkom stresu w miejscu pracy”, którą w ubiegłym roku udało się objąć aż 211 podmiotów. Praco-dawcy grupy Credit Agricole włączyli realizację programu i kampanii w wewnątrzzakładowy program prozdrowotnyFRED, którego istotą jest poprawa warunków pracy pracow-ników tej organizacji.

Kontrole

Podstawowym działaniem wrocławskiego inspektoratupracy pozostaje oczywiście działalność kontrolno-nadzor-cza. W 2016 roku inspektorzy z OIP we Wrocławiu przepro-wadzili 7632 kontrole w 6199 podmiotach gospodarczych,obejmując swoimi czynnościami 513 383 pracujących. W trakcie tych kontroli wydali 23 641 decyzji, z których 302było decyzjami płacowymi na kwotę 5 799 528,10 złotych, a23 339 to decyzje dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy.Wśród nich 417 decyzji dotyczyło wstrzymania prac, 302 kie-rowały pracowników do innych prac, a 578 decyzji wstrzy-mało eksploatację maszyn. Inspektorzy pracy wydali także21 586 wniosków w 4543 wystąpieniach oraz 780 poleceń.

Część kontroli prowadzonych przez dolnośląskich inspek-torów związana była z badaniem skarg. W 2016 roku doOkręgowego Inspektoratu Pracy we Wrocławiu wpłynęło4221 skarg i wniosków, których konsekwencją było 2428kontroli u 1964 przedsiębiorców.

inspektor pracy Agata Kostyk-LewandowskaOIP Wrocław

Stowarzyszenie Arbeit und Leben we Wrocławiu.

Posiedzenie Rady ds. Bezpieczeństwa Pracy w Budownictwie transmitowane w branżowej TV

Z prewencja u rolników.

INFORMACJA OKRESOWAAKTY PRAWNE

– Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rze-czypospolitej Polskiej z dnia 9 lutego 2017 r.w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstuustawy – Kodeks cywilny // Dziennik Ustaw.– 2017 poz. 459.

– Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rze-czypospolitej Polskiej z dnia 10 lutego 2017 r.w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstuustawy – Prawo ochrony środowiska //Dziennik Ustaw. – 2017 poz. 519.

– Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rze-czypospolitej Polskiej z dnia 24 lutego 2017 r.w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstuustawy o Najwyższej Izbie Kontroli // Dzien-nik Ustaw. – 2017 poz. 524.

– Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rze-czypospolitej Polskiej z dnia 24 lutego 2017 r.w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstuustawy o przygotowaniu i realizacji inwesty-cji w zakresie obiektów energetyki jądrowejoraz inwestycji towarzyszących // DziennikUstaw. – 2017 poz. 552.

– Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rze-czypospolitej Polskiej z dnia 10 marca 2017 r.w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstuustawy – Prawo atomowe // Dziennik Ustaw.– 2017 poz. 576.

– Obwieszczenie Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 10 marca 2017 r.w sprawie wskaźnika waloryzacji składek naubezpieczenie emerytalne za IV kwartał2016 r. // Monitor Polski. – 2017 poz. 269.

– Obwieszczenie Prezesa Rady Ministrówz dnia 6 marca 2017 r. w sprawie ogłoszeniajednolitego tekstu rozporządzenia PrezesaRady Ministrów w sprawie zasad wynagra-dzania oraz wymagań kwalifikacyjnych pra-cowników Rządowego Centrum Legislacji //Dziennik Ustaw. – 2017 poz. 578.

– Obwieszczenie Prezesa Rady Ministrówz dnia 6 marca 2017 r. w sprawie ogłoszeniajednolitego tekstu rozporządzenia PrezesaRady Ministrów w sprawie nakładania grzy-wien w drodze mandatu karnego // DziennikUstaw. – 2017 poz. 613.

– Obwieszczenie Prezesa Kasy RolniczegoUbezpieczenia Społecznego z dnia 8 marca2017 r. w sprawie wysokości miesięcznejskładki na ubezpieczenie wypadkowe, cho-robowe i macierzyńskie w II kwartale 2017 r.// Monitor Polski. – 2017 poz. 261.

– Obwieszczenie Prezesa Polskiego Komi-tetu Normalizacyjnego z dnia 2 lutego 2017 r.w sprawie wykazu norm zharmonizowanych// Monitor Polski. – 2017 poz. 253.

– Obwieszczenie Prezesa Zakładu Ubez-pieczeń Społecznych z dnia 20 lutego 2017 r.w sprawie wskaźnika waloryzacji podstawywymiaru zasiłku chorobowego przyjętej doobliczenia świadczenia rehabilitacyjnego wII kwartale 2017 r. // Monitor Polski. – 2017poz. 219.

– Oświadczenie rządowe z dnia 13 lutego2017 r. w sprawie mocy obowiązującej Po-prawek z 2014 r. do Konwencji o pracy namorzu, przyjętej w Genewie dnia 23 lutego2006 r., zatwierdzonych przez KonferencjęOgólną Międzynarodowej Organizacji Pracyw Genewie dnia 11 czerwca 2014 r. // Dzien-nik Ustaw. – 2017 poz. 513.

– Poprawki z 2014 r. do Konwencji o pracyna morzu, przyjętej w Genewie dnia 23 lute-go 2006 r., zatwierdzone przez KonferencjęOgólną Międzynarodowej Organizacji Pracyw Genewie dnia 11 czerwca 2014 r. // Dzien-nik Ustaw. – 2017 poz. 512.

– Rozporządzenie Ministra Energii z dnia9 listopada 2016 r. w sprawie szczegółowychwymagań dotyczących przechowywania i używania środków strzałowych i sprzętustrzałowego w ruchu zakładu górniczego //Dziennik Ustaw. – 2017 poz. 321.

– Rozporządzenie Ministra Rodziny, Pracyi Polityki Społecznej z dnia 16 lutego 2017 r.zmieniające rozporządzenie w sprawie okre-ślenia wzorów zgłoszeń do ubezpieczeńspołecznych i ubezpieczenia zdrowotnego,imiennych raportów miesięcznych i imien-nych raportów miesięcznych korygujących,zgłoszeń płatnika, deklaracji rozliczenio-wych i deklaracji rozliczeniowych korygują-cych, zgłoszeń danych o pracy w szczegól-nych warunkach lub o szczególnym charak-terze oraz innych dokumentów // DziennikUstaw. – 2017 poz. 319.

– Rozporządzenie Ministra Rodziny, Pra-cy i Polityki Społecznej z dnia 24 lutego2017 r. zmieniające rozporządzenie w spra-wie warunków wynagradzania za pracę iprzyznawania innych świadczeń związa-nych z pracą dla pracowników zatrudnio-nych w niektórych państwowych jednost-kach budżetowych // Dziennik Ustaw. –2017 poz. 432.

– Rozporządzenie Ministra Rodziny, Pracyi Polityki Społecznej z dnia 3 marca 2017 r.zmieniające rozporządzenie w sprawie wa-runków wynagradzania za pracę i przyzna-wania innych świadczeń związanych z pracądla pracowników zatrudnionych w pań-stwowych jednostkach budżetowych resor-tu spraw wewnętrznych i administracji //Dziennik Ustaw. – 2017 poz. 483.

– Rozporządzenie Ministra Rozwoju i Fi-nansów z dnia 24 lutego 2017 r. w sprawieszczegółowych warunków bezpieczeństwa ihigieny służby funkcjonariuszy Służby Celno-Skarbowej // Dziennik Ustaw. – 2017 poz. 412.

– Rozporządzenie Ministra Rozwoju i Fi-nansów z dnia 27 lutego 2017 r. zmieniającerozporządzenie w sprawie określenia wzo-rów tytułów wykonawczych stosowanych wegzekucji administracyjnej // DziennikUstaw. – 2017 poz. 469.

– Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwo-ści z dnia 3 marca 2017 r. w sprawie stano-wisk i szczegółowych zasad wynagradzaniaurzędników i innych pracowników sądów i prokuratury oraz odbywania stażu urzędni-czego // Dziennik Ustaw. – 2017 poz. 485.

– Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia24 lutego 2017 r. zmieniające rozporządzeniew sprawie zasad wynagradzania pracowni-ków niebędących członkami korpusu służbycywilnej zatrudnionych w urzędach admini-stracji rządowej i pracowników innych jedno-stek // Dziennik Ustaw. – 2017 poz. 455.

– Ustawa z dnia 10 lutego 2017 r. o zmia-nie ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choro-by i macierzyństwa // Dziennik Ustaw. – 2017poz. 396.

– Ustawa z dnia 26 stycznia 2017 r. o zmia-nie ustawy o swobodzie działalności gospo-darczej // Dziennik Ustaw. – 2017 poz. 460.

WYDAWNICTWA

Kodeks pracy 2017 z komentarzem: stanprawny na 23 stycznia 2017 r. / komentarz -Aleksander P. Kuźniar // Serwis Prawno-Pra-cowniczy. – 2017, nr 4, Dodatek, 81 s.

Ujednolicony przez redakcję tekst Kodek-su pracy, z komentarzem eksperta do po-szczególnych działów ustawy.

Regulaminy w zakładzie pracy po zmia-nach od 1 stycznia 2017 r. / Pr. zbiorowa // Ser-wis Prawno-Pracowniczy. – 2017, nr 4, 81 s.

Publikacja dotyczy regulaminów: pracy,wynagradzania i zakładowego funduszuświadczeń socjalnych.

Opracowała: Danuta Szot

Biblioteka

3534 IP 4/2017IP 4/2017

Około godz. 13.00 zaniepokojonypracownik, widząc, że ciągnik kolegiwciąż stoi w miejscu, podjechał na od-ległość ok. 20 m, wyłączył swój ciągniki podszedł do maszyny kolegi. Zauwa-żył wtedy, że na wale obrotu mocy twa-rzą w dół, owinięty przewodami hy-draulicznymi i bez odzieży, leży po-szkodowany kolega. Pracownik spraw-dził tętno na szyi, lecz go nie wyczuwał.Zadzwonił pod numer 112 i zgłosił wy-padek. Następnie chciał uwolnić po-szkodowanego, ale był on zawinięty w przewody, wziął więc klucz z kabinyciągnika i odkręcił przewód, który owi-jał ramię kolegi. Zdjął poszkodowane-go z wału i ułożył na ziemi, podejmującpróbę reanimacji, nie przynosiła onajednak skutku. Lekarz pogotowiastwierdził zgon poszkodowanego.

Techniczne, organizacyjne i ludzkie

Wśród technicznych przyczyn wy-padku inspektor pracy wymienił eks-ploatowanie wału obrotu mocy, którynie posiadał osłony na elementy ru-chome, a także przebywanie poszko-dowanego w pobliżu nieosłoniętegowału w nieodpowiedniej odzieży (luź-na bluza sportowa), w wyniku czegonastąpiło jej pochwycenie.

Do przyczyn organizacyjnych zali-czył złą organizację pracy umożliwiają-cą dostęp pracowników do wału nie-posiadającego osłony. Z zeznań świad-ka i z wyjaśnień pracodawcy wynika, żenie wiedzą, skąd poszkodowany wziąłwał bez osłony. Najprawdopodobniejznajdował się on w garażu, do któregopracownicy mieli dostęp. Co oznacza,że pracodawca nie zabezpieczył nie-sprawnego wału przed dostępem in-nych osób.

Jeśli chodzi o tzw. ludzkie przyczynywypadku, to inspektor pracy wskazałna wejście poszkodowanego w strefęniebezpieczną przy włączonym wale;niewłaściwe samowolne zachowanie

się pracowników poprzez przystąpie-nie do usuwania awarii bez informowa-nia o tym pracodawcy i bez odpowied-nich narzędzi (co było niezgodne z opracowaną i udostępnioną w zakła-dzie instrukcją bezpieczeństwa i higie-ny pracy kierowcy ciągnika rolniczego);niezastosowanie się poszkodowanegoi jego współpracownika do instrukcjibhp kierowcy ciągnika rolniczego orazinstrukcji obsługi ciągnika kołowegorolniczego.

Środki prawne

W wyniku kontroli inspektor pracy,na podstawie art. 304 § 2 k.p.k., skiero-wał do prokuratury zawiadomienie ouzasadnionym podejrzeniu popełnie-nia czynu zabronionego wypełniające-go ustawowe znamiona przestępstwaz art. 220 k.k. w zbiegu z art. 155 k.k.,polegającego na narażeniu osoby na

bezpośrednie niebezpieczeństwo utra-ty życia, w wyniku którego poszkodo-wany poniósł śmierć.

Na podstawie dokonanych w tokukontroli ustaleń okoliczności i przyczynwypadku inspektor pracy skierował wy-stąpienie zawierające wnioski, w tymdotyczące między innymi: bezpieczne-go i higienicznego organizowania pra-cy, wykonywania prac zgodnie z polece-niami i wskazówkami zawartymi w in-

strukcjach obsługi, niezwłocznego za-wiadamiania pracodawcy przez pra-cowników o dostrzeżonych wadach lubuszkodzeniach maszyn, wycofywania z użytkowania maszyn lub urządzeńniesprawnych, uszkodzonych lub pozo-stających w naprawie, niedopuszczaniapracowników do użytkowania maszynlub urządzeń bez wymaganych środ-ków ochronnych lub przy ich nieodpo-wiednim stosowaniu.

Kontrola ujawniła również nieprawi-dłowości dotyczące prowadzenia do-kumentacji pracowniczej oraz z zakre-su bezpieczeństwa i higieny pracy wo-bec innych osób wykonujących prace,zatrudnionych w zakładzie.

Inspektor pracy zastosował wobecpracodawcy mandat karny w kwociegrzywny 2000 zł.

z-ca okręgowego inspektora pracy Zdzisław Klim

OIP Zielona Góra

Dokończenie ze strony 36.

Śmiertelnie pochwycony

Fragment wałka bez osłony.

Kiedy inspektor przybył na miejsce wy-padku, na leśnej drodze stał ciągnik rolni-czy wraz z częściowo załadowaną drew-nem przyczepą z żurawiem, w chwytakużurawia znajdowała się wiązka drewna. Naziemi obok przyczepy leżało ciało poszko-dowanego, bez odzieży, jedynie w skarpe-tach i obuwiu. Pomiędzy ciągnikiem a przy-czepą, na zamontowanym wale przekazumocy (WOM), nawinięta była odzież zdartaz operatora oraz przewody hydrauliczne.

Inspektor pracy ustalił, że w kabinie kie-rowcy ciągnika, prócz kasku ochronnego(bez ochron słuchu i twarzy), bluzy robo-czej i pomarańczowej kamizelki ostrzegaw-czej, leżał inny WOM, który prawdopodob-nie został wcześniej wymieniony.

Wał bez osłon

Ze wstępnych ustaleń wynikało, że pod-czas wykonywania mechanicznej zrywkidrewna awarii uległ wał przekazu mocy.Poszkodowany postanowił wymienić wał,jednak nie mógł go zdjąć, więc o pomocpoprosił drugiego pracownika, wykonują-cego pracę na sąsiednim terenie. Kiedywspólnie zdjęli uszkodzony wał, pracownik

wrócił do swojej pracy, a poszkodowanyprzystąpił do podłączania drugiego wału,który – jak się później okazało – nie posia-dał osłon. Najprawdopodobniej poszkodo-wany po zamontowaniu wału uruchomiłciągnik i przy włączonym napędzie pochyliłsię nad obracającym się wałem. Spowodo-wało to pochwycenie bluzy sportowej, a następnie całego ciała, wokół którego do-datkowo owinęły się przewody hydraulicz-ne. Pochwycenie doprowadziło do śmiercioperatora. Nie było bezpośrednich świad-ków zdarzenia.

Na podstawie oględzin miejsca wypad-ku, protokołu ustalenia okoliczności i przy-czyn wypadku przy pracy, sporządzonegoprzez zespół powypadkowy, zeznań pra-cownika wykonującego pracę w pobliżumiejsca wypadku, dokumentacji pracowni-czej przedstawionej przez pracodawcę, wy-jaśnień pracodawcy oraz dokumentacjizdjęciowej, inspektor pracy ustalił okolicz-ności wypadku. W dniu zdarzenia dwaj pra-cownicy (poszkodowany operator maszynleśnych oraz jego współpracownik) po za-jęciu powierzchni roboczych na terenie le-śnictwa przystąpili do swoich zadań: pra-cownik do ścinki drzew, a poszkodowanyoperator maszyn leśnych do zrywki drew-na. Wcześniej przez krótkofalówki ustalilimiejsca pracy tak, aby nie pracować zbytblisko siebie. Po pewnym czasie współpra-cownik poszkodowanego usłyszał meta-liczny dźwięk i zauważył idącego w jegokierunku kolegę, który powiedział, że w ob-sługiwanym przez niego sprzęcie uszkodziłsię wał przekazu mocy. Na prośbę operato-ra razem udali się do niesprawnej maszyny.Ze względu na pęknięcie i zaklinowanie sięczęści wału zdjęcie uszkodzonego elemen-tu odbyło się z trudem. Następnie pracow-nicy ponownie podłączyli przyczepę. Pra-cownik zapytał operatora, czy poradzi so-bie sam z założeniem drugiego wału. Ope-rator potwierdził, więc współpracownikwrócił do swojej pracy.

Śmiertelnie pochwycony

Na terenie leśnym w Lu-buskiem wydarzył sięśmiertelny wypadekprzy pracy. 20-letni ope-rator maszyn leśnych zo-stał pochwycony przezelementy ruchome wałuprzekazu mocy i ściśnię-ty wokół niego przewo-dami hydraulicznymi.Przyczyny i okolicznościzdarzenia ustalał in-spektor pracy z gorzow-skiego oddziału OIP w Zielonej Górze.

Dokończenie na stronie 34.