Udostępnianie online pełnych tekstów naukowych i

materiałów edukacyjnych oraz kwestie prawne

związane z udostępnianiem

Piotr Czapla, Karolina Misztal

Federacja Bibliotek Cyfrowych

Zbiory kilkuset polskich instytucji nauki i kultury takich jak biblioteki archiwa i repozytoria dostępne on-line. Zasób

biblioteki obecnie stanowi 1 212 050 zbiorów pochodzących z ponad 100 instytucji

cyfrowych.

http://fbc.pionier.net.pl/owoc

Biblioteka Cyfrowa UMCSBiblioteka powstał w oparciu o zasoby systemu biblioteczno-

informacyjnego UMCS i zbiory prywatne pracowników naukowych UMCS

Obejmuje kopie: • zbiorów stanowiących dziedzictwo kultury europejskiej i regionalnej, • podręczników akademickich, • monografii i artykułów naukowych, • rozpraw doktorskich i habilitacyjnych powstałych w Uniwersytecie

Marii Curie-Skłodowskiej, • podręczników i materiałów ocenianych jako niezbędne do realizacji

zadań dydaktycznych, • cyfrowe wersje różnego typu publikacji dotyczących Lubelszczyzny

http://dlibra.umcs.lublin.pl

Repozytorium Cyfrowe Instytutów Naukowych

Główne założenie: utworzenie Repozytorium Cyfrowego złożonego ze zdigitalizowanych

materiałów archiwalnych, publikacji naukowych, dokumentacji badań oraz piśmienniczego dziedzictwa kulturowego ze zbiorów 16 polskich instytutów naukowych tworzących Konsorcjum Repozytorium Cyfrowego Instytutów Naukowych.

Podstawowe zadania:• konsolidacja i modernizacja infrastruktury naukowo-badawczej i

informatycznej, • zabezpieczenie bieżącego dorobku naukowego Instytutów, • ułatwienie wszystkim zainteresowanym dostępu do publikacji,

http://rcin.org.pl/dlibra

Cyfrowe Archiwum Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność”

Zasób Archiwum Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” w Gdańsku należy do jednego z największych i najbardziej różnorodnych typologicznie w kraju. Jego celem jest popularyzacja zbiorów za

pośrednictwem Archiwum Cyfrowego.Do zbiorów należą:• dokumentacja NSZZ Solidarność• prasa podziemna(bibuły)• dokumenty Międzyzakładowe• protokoły z posiedzeń, • notatki prezydium, • dokumenty akcesyjne komitetów strajkowych z okresu 16/17 – 31 sierpnia 1980, • oficjalne listy poparcia, • korespondencja prywatna do MKS, • biuletyny, • wiersze• druki akcydensowe

http://www.solidarnosc.org.pl

e-Publikacje Nauki Polskiej e-Publikacje Nauki Polskiej to zbiór publikacji naukowych z różnych dziedzin ,

wydawanych przez polskie uczelnie, instytuty naukowe, towarzystwa i stowarzyszenia naukowe oraz muzea. Przeznaczeniem bazy jest zebranie w jednym miejscu trudno dostępnej literatury z ośrodków naukowych z całej Polski i udostępnienie jej poprzez jedynie kilka kliknięć, e-booki są darmowe, jak i udostępnione za niewielką opłatą.

Dzielą się na:• nauki ekonomiczne, • nauki społeczne, • nauki humanistyczne, • nauki matematyczno przyrodnicze, • prawo i administracja, • nauki medyczne i o zdrowiu, • nauki inżynieryjne i techniczne,• nauki rolnicze, • nauki teologiczne,• czasopisma naukowe,

http://www.epnp.pl/

Google Books

W przypadku książek niechronionych prawami autorskimi, a także książek, które wydawca lub autor udostępnia do przeglądania w całości Google books umożliwiają dostęp do pełnego widoku on Line. W pełnym widoku można wyświetlić całą książkę, a jeśli książka jest zaliczana do powszechnego dziedzictwa, można ją pobrać, zapisać oraz wydrukować.

http://books.google.pl/

Portal europejski "DART’’

Portal gromadzący i udostępniający prace naukowe z całej europy w tym też z Polski. DART -Europe Portal powstał jako porozumienie europejskich bibliotek naukowych i konsorcjów bibliotek . Obecnie udostępnia na zasadach "open access"

288314 prac naukowych (doktorskich) z 405 wyższych uczelni w 20 krajach europejskich.

http://www.dart-europe.eu

Europeana

Europeana jest to największa w Europie biblioteka a także muzeum i archiwum w wersji cyfrowej ogólnie dostępnej. Europeana to wspólny punkt dostępu do zbiorów i katalogów bibliotek, archiwów i muzeów w całej Europie, który umożliwia użytkownikom znalezienie we własnym języku cyfrowych dzieł kultury udostępnionych przez uznane organizacje kulturalne w całej Unii Europejskiej. Kolekcja liczy ponad 15 mln książek, czasopism, fragmentów filmów, map, fotografii i dokumentów w postaci cyfrowej pochodzących z bibliotek, archiwów, muzeów i archiwów audiowizualnych Europy.

http://www.europeana.eu

Prawo autorskie

Autorzy i właściciele praw autorskich dają wszystkim użytkownikom

darmowe, nieodwołalne, szerokie i trwałe prawo dostępu do dzieła i licencję na

kopiowanie, wykorzystanie, rozpowszechnianie, przetwarzanie i publiczne odtwarzanie oraz na tworzenie i rozpowszechnianie dzieł zależnych na wszelkich nośnikach cyfrowych,

dla wszelkiego rodzaju odpowiedzialnego użycia, z zachowaniem atrybucji autorskich (w znaczeniu podania nazwiska autora)

Autorowi przysługuje niezbywalne prawo do autorstwa utworu, czyli autorskie prawo osobiste.

Drugim prawem, które przysługuje autorowi jest prawo do rozporządzania utworem i otrzymywania wynagrodzenia za korzystanie z niego, zwane majątkowym prawem autorskim. Jest ono zbywalne i może zostać przeniesione zgodnie z wolą autora na inne podmioty.

Licencja może być wyłączna lub niewyłączna.

Creative Commons

Licencje CC to:• Uznanie autorstwa,• Uznanie autorstwa – bez utworów zależnych,• Uznanie autorstwa – użycie niekomercyjne – bez

utworów zależnych,• Uznanie autorstwa – użycie niekomercyjne,• Uznanie autorstwa – użycie niekomercyjne – na tych

samych warunkach,• Uznanie autorstwa – na tych samych warunkach

Rozwiązania:• Pełny Open Access (ang. Free Open Access):

– Czasopisma oferujące bezpłatny dostęp do wszystkich artykułów, licencjonujące dostęp w formie minimalnej stosując licencje CC

– Czasopisma Free Access, udostępniające treści bezpłatnie, stosujące różne zasady licencjonowania, ale nie oparte na CC

• Opóźniony Open Access (ang. Embargoed Open Access)Czasopisma udostępniane w ten sposób mają zwykle odpowiednik papierowy, a dostęp elektroniczny jest komplementarny. Dlatego też dostęp do pełnych treści oferowanych on-line możliwy jest po upływie określonego czasu (embargo).

• Krótkoterminowy Open Access. Czasopisma działające w tym modelu udostępniają teksty zaraz po ich opublikowaniu, jednak na krótki czas.

• Open Access do wybranych treści. To wydawca decyduje, które części numeru są udostępniane bezpłatnie.

• Częściowy Open Access. Niektóre części numeru są udostępniane nieodpłatnie, są to zwykle zasadnicze części publikacji.

• Zdublowany Open Access. Wersja papierowa czasopisma jest sprzedawana w prenumeracie, a wersja elektroniczna jest dostępna od razu za darmo.

Relacje wydawców z autorami i czytelnikami:

• Relacja wydawca – czytelnik:– zwykle zezwala się na nieograniczone wykorzystanie, rozpowszechnianie i

reprodukcję artykułów, pod warunkiem właściwego cytowania, czyli podania źródła – często wykorzystując w tym celu licencję CC Uznanie autorstwa,

– najczęściej wykorzystanie tekstu musi mieć związek z prowadzonymi badaniami naukowymi bądź działalnością edukacyjną,

– zdarza się, że wydawca wprowadza ograniczenia dla komercyjnego wykorzystania tekstu bądź uzależnia komercyjne wykorzystanie od uzyskania zgody,

– ograniczeniu może być poddana ilość kopiowanego materiału.

• Relacja wydawca – autor:– zwykle zawierane są umowy licencyjne o charakterze niewyłącznym,– zdarza się, że autor otrzymuje prawo do umieszczenia preprintu w repozytorium

instytucjonalnym,– jeśli czasopismo jest wydawane w formie papierowej i rozprowadzane w płatnej

prenumeracie, wydawcy preferują umowę o przeniesienie praw autorskich.

Dziękujemy za uwagę