UCZEŃ ZDOLNY W SZKOLE

Szkoła Podstawowa nr 28im. K. I. Gałczyńskiego w Białymstoku

Białystok 2008

""NNie powinno zabraknąć dobrych ludzi, ie powinno zabraknąć dobrych ludzi, lubiących dzieci i dbających o ich sprawy, lubiących dzieci i dbających o ich sprawy,

mających różne pasje i zainteresowania. mających różne pasje i zainteresowania.

WWażne, by umieli i chcieli płonąć, ażne, by umieli i chcieli płonąć, by umieli zapalić innych. by umieli zapalić innych.

SSukces podobnie jak porażka jest udziałem wielu ludzi. ukces podobnie jak porażka jest udziałem wielu ludzi.

NNie ma wybitnych uczniów bez wybitnych nauczycieli" ie ma wybitnych uczniów bez wybitnych nauczycieli"

J. Lipszyc

POJĘCIE UCZNIA ZDOLNEGO

POJĘCIE UCZNIA ZDOLNEGO

CO TO JEST ZDOLNOŚĆ?

Pierwsze ujęcie dotyczy aspektu poziomu sprawności funkcjonowania jednostek w porównywalnych sytuacjach, bez poszukiwania przyczyny różnic między ludźmi

Drugie ujęcie dotyczy możliwości wykonania czegoś przez jednostkę

Trzecie ujęcie dotyczy aspektu instrumentalnego, w którym zdolności sprowadza się do względnie trwałych właściwości procesów poznawczych

Czwarte ujęcie ujmuje zdolność jako właściwość złożoną i wielostronnie uwarunkowaną. W tym ujęciu zdolności są to indywidualne właściwości osobowości człowieka, które zapewniają osiągnięcia w jakiejś dziedzinie.

     "uczniowie uzdolnieni przejawiają, wysokie zdolności do

określonej działalności, tzn. szybkiego uczenia się pod

kierunkiem nauczyciela, skutecznego uczenia się

samodzielnego, rozległego i swobodnego przenoszenia

wyników nauki na dziedziny i sytuacje pokrewne, osiągania w

wyniku nauki więcej niż przeciętnej sprawności działania".

Zdaniem Z. Pietrasińskiego

W Polsce nie ma przyjętej jasnej, jednoznacznej

i obligatoryjnej definicji ucznia zdolnego. Uczeń zdolny w

rozumieniu społecznymrozumieniu społecznym to uczeń, który ma wzorowe

zachowanie i najwyższe oceny z przedmiotów szkolnych.

Natomiast w rozumieniu psychologicznymrozumieniu psychologicznym uczeń zdolny to

taki, który ma wysoki iloraz inteligencji, duże osiągnięcia oraz

wysokie zdolności twórcze na różnych płaszczyznach życia.

NA ŚWIECIE FUNKCJONUJE BARDZO WIELE DEFINICJI UCZNIA NA ŚWIECIE FUNKCJONUJE BARDZO WIELE DEFINICJI UCZNIA

ZDOLNEGO.ZDOLNEGO. NAJBARDZIEJ POPULARNĄ STAŁA SIĘ DEFINICJA NAJBARDZIEJ POPULARNĄ STAŁA SIĘ DEFINICJA

S. MARLANDA:S. MARLANDA: Uczniowie uzdolnieni to tacy,

„którzy przejawiają możliwość zaawansowanych dokonań w dziedzinie umysłowej, twórczej, artystycznej, w zakresie zdolności przywódczych czy w poszczególnych przedmiotach nauczania i którzy w celu pełnego rozwinięcia tych możliwości wymagają usług lub zajęć niedostarczanych przez standardową szkołę”.

W PRÓBACH OKREŚLENIA UCZNIA ZDOLNEGO W PRÓBACH OKREŚLENIA UCZNIA ZDOLNEGO ZWRACA SIĘ UWAGĘ NA TAKIE ZDOLNOŚCI, JAK:ZWRACA SIĘ UWAGĘ NA TAKIE ZDOLNOŚCI, JAK:

zdolność do efektywnego uczenia się rzeczy nowych i wybitne, stale wyróżniające się wyniki w jakiejś aktywności

oryginalność w myśleniu i działaniu, duże nasilenie dążeń poznawczych

łatwość rozumienia i przyswajania symboli abstrakcyjnych

zainteresowania poznawcze, zdolność do koncentracji uwagi, zwłaszcza na treściach abstrakcyjnych

wrażliwość na problemy i wytrwałość w ich rozwiązywaniu

przeżywanie satysfakcji z rozwiązywania problemów i pokonywania trudności intelektualnych

właściwe posługiwania się symbolami we własnym działaniu

przejawianie wysokiego poziomu myślenia analitycznego

CHARAKTERYSTYKA CHARAKTERYSTYKA UCZNIA ZDOLNEGOUCZNIA ZDOLNEGO

Uczeń zdolny różni się od innych dzieci. Już w

dzieciństwie wyprzedza rówieśników pod względem

rozwoju psychomotorycznego. Występują u niego

wzmożone potrzeby poznawcze, interesuje się otoczeniem,

poznaje nowe zjawiska i sytuacje, sam wynajduje sobie

zadania.

Typowa jest dla niego postawa dociekliwości,

intelektualnej ciekawości. Zadaje trudne pytania dorosłym.

Ma silną wolę, przeciwstawia się poleceniom. Wykazuje

bogate zainteresowania. Dziecko zdolne wyróżnia się

aktywnością intelektualną, zdolnością do konceptualizacji,

abstrakcyjnego i syntetycznego myślenia.

łatwością rozumienia złożonych i skomplikowanych treści

POD WZGLĘDEM INTELEKTU UCZNIOWIE ZDOLNI ODZNACZAJĄ SIĘ:

długotrwałą pamięcią

szybkim tempem pracy

trafnością formułowanych sugestii, ocen i sądów

dużym zakresem uwagi, wnikliwością obserwacji

zdolnością do logicznego i abstrakcyjnego myślenia

rezygnacją z przyjemnych propozycji na rzecz obowiązku

POD WZGLĘDEM CHARAKTERU UCZNIOWIE ZDOLNI WYRÓŻNIAJĄ SIĘ:

poczuciem obowiązku i pracowitością

silną motywacją i zapałem do nauki

wewnętrznym zdyscyplinowaniem

wytrwałością intelektualną

SILNĄ DETERMINACJĄ, SILNĄ DETERMINACJĄ, AMBICJĄ I UPOREM W AMBICJĄ I UPOREM W DĄŻENIU DO OSIĄGNIĘCIA DĄŻENIU DO OSIĄGNIĘCIA POSTAWIONEGO CELUPOSTAWIONEGO CELU

ZGODĄ NA WYKONYWANIE ZGODĄ NA WYKONYWANIE ZADAŃ, KTÓRE NIE ZADAŃ, KTÓRE NIE PRZYNOSZĄ OD RAZU PRZYNOSZĄ OD RAZU OCZEKIWANYCH WYNIKÓWOCZEKIWANYCH WYNIKÓW

SKŁONNOŚCIĄ DO SKŁONNOŚCIĄ DO PRZECENIANIA PRZECENIANIA SWOJEJ WIEDZYSWOJEJ WIEDZY

DUŻĄ WRAŻLIWOŚCIĄ DUŻĄ WRAŻLIWOŚCIĄ EMOCJONALNĄEMOCJONALNĄ

TWÓRCZĄ POSTAWĄ W TWÓRCZĄ POSTAWĄ W KIEROWANIU WŁASNYM KIEROWANIU WŁASNYM ROZWOJEM POZNAWCZYM ROZWOJEM POZNAWCZYM I MORALNYMI MORALNYM

Ponadto uczniowie Ponadto uczniowie zdolni wykazują się:zdolni wykazują się:

SWOJE PONADPRZECIĘTNE ZDOLNOŚCI UCZEŃ SWOJE PONADPRZECIĘTNE ZDOLNOŚCI UCZEŃ ZDOLNY PRZEJAWIA W SZKOLE NA KILKU POLACH:ZDOLNY PRZEJAWIA W SZKOLE NA KILKU POLACH:

społecznym /wykazuje talent przywódczy lub umiejętność skutecznego rozwiązywania problemów społecznych/

„akademickim” tj. w uczeniu się przedmiotów szkolnych odpowiadających gałęziom wiedzy

artystycznym

technicznym

sportowym i motorycznym

społecznym /wykazuje talent przywódczy lub umiejętność skutecznego rozwiązywania problemów społecznych/

KATEGORIE UCZNIÓW ZDOLNYCHKATEGORIE UCZNIÓW ZDOLNYCH

Nie wszyscy zdolni uczniowie są jednakowi. Można podzielić ich na dwie kategorie, są to uczniowie:

Do kategorii uczniów mających wysokie osiągnięcia zalicza się tych, których dokonania mogą być zakwalifikowane jako wybitne. Za wybitnego w danej dziedzinie wiedzy można uznać zwycięzcę konkursów, olimpiad krajowych i międzynarodowych.

MAJĄCY OSIĄGNIĘCIA PONIŻEJ MOŻLIWOŚCI

MAJĄCY WYSOKIE OSIĄGNIĘCIA

Natomiast uczniowie mający osiągnięcia poniżej swoich możliwości

najczęściej nie ujawniają poziomu swoich zdolności, są postrzegani

jako zupełnie przeciętni, ale nie mają problemów w nauce.

W związku z tym uczniów tej kategorii można podzielić na 4 typy:

I. UCZNIOWIE BĘDĄCY POD PRESJĄ GRUPY

II. UCZNIOWIE PRZYJMUJĄCY POSTAWĘ KONFORMISTYCZNĄ

III. UCZNIOWIE NUDZĄCY SIĘ W SZKOLE

IV. UCZNIOWIE ŚWIADOMIE UKRYWAJĄCY SWOJE ZDOLNOŚCI

IDENTYFIKACJAIDENTYFIKACJA UCZNIÓW ZDOLNYCH UCZNIÓW ZDOLNYCH

Jak rozpoznać dzieci uzdolnione?Jak rozpoznać dzieci uzdolnione? To zadanie trudne, długie i wymagające rozpoczęcia w możliwie najwcześniejszym wieku. Bardzo często zdolności specjalne ujawniają się dopiero wtedy, gdy dziecko bezpośrednio styka się z doświadczeniem, które budzi drzemiące w nim zdolności.

Jakie zachowania u dzieci są oznaką uzdolnień?Jakie zachowania u dzieci są oznaką uzdolnień?1. Dziecko uzdolnione zadaje mnóstwo pytań

2. Zaczyna wcześnie mówić /przed 2 r. ż./

3. Wcześniej niż rówieśnicy czyta ze zrozumieniem oraz pisze

4. Wykazuje głęboką wrażliwość na cudze i własne uczucia

5. Jest bardzo wrażliwe na krytykę – nie przyjmuje uwag

6. Ma silną potrzebę osiągnięć i jest żądne pochwał

7. Nie potrafi (na początku) radzić sobie z niepowodzeniem

8. Świetnie odnajduje się w starszym towarzystwie

9. Ma specyficzne poczucie humoru – tzw. subtelne wyczucie ironii i lekki „czarny” humor

METODY ROZPOZNAWANIA UCZNIA ZDOLNEGO: METODY ROZPOZNAWANIA UCZNIA ZDOLNEGO:

1) nominacja przyznana przez rodzica lub nauczyciela 2) wyniki sprawdzianów wiadomości i umiejętności3) iloraz inteligencji4) zwycięstwa w konkursach i olimpiadach 5) nominacje przyznane przez ekspertów z danej dziedziny 6) nominacje nadane przez grupę rówieśniczą

UCZNIOWIE ZDOLNI UCZNIOWIE ZDOLNI STANOWIĄ OK. 3% STANOWIĄ OK. 3% POPULACJI SZKOLNEJPOPULACJI SZKOLNEJ

Uczeń zdolny może przez rozwijanie swoich predyspozycji Uczeń zdolny może przez rozwijanie swoich predyspozycji dojść do takiego stanu posiadanych umiejętności i dojść do takiego stanu posiadanych umiejętności i wypracowanej wiedzy, iż stanie się jednostką wybitną. wypracowanej wiedzy, iż stanie się jednostką wybitną.

Bardzo ważne są tu czynniki wpływające na dziecko, które pomagają nam przewidzieć jego zachowanie:

1. wyposażenie genetyczne, 2. temperament dziecka, 3. historia życia dziecka, 4. atmosfera panująca w rodzinie, 5. wpływ rówieśników i subkultury, w której żyje dziecko.

Wymienione czynniki wspomagają zachowania ucznia: pozytywne lub negatywne, kształtują sposób patrzenia i reagowania na rzeczywistość.

PREFERENCJE SENSORYCZNE POMAGAJĄ PREFERENCJE SENSORYCZNE POMAGAJĄ PRZEWIDZIEĆ ZACHOWANIE LUDZI. PRZEWIDZIEĆ ZACHOWANIE LUDZI.

ISTNIEJĄ NASTĘPUJĄCE TYPY LUDZI:ISTNIEJĄ NASTĘPUJĄCE TYPY LUDZI:

CZUCIOWCY- KINESTETYCY

WZROKOWCY

SŁUCHOWCY

SŁUCHOWCY: - lubią dialogi i rozmowy, - powtarzają głośno to, co napisali, - rozmawiają ze sobą, - lubią słuchać, - lubią długie wypowiedzi własne, - lubią muzykę, - dobrze pamiętają twarze, - lubią czytać głośno, lub półgłosem.

WZROKOWCY: - lubią demonstracje lub pokazy, - lubią wykresy i tabele, opisy, - pamiętają twarze i imiona, - lubią robić notatki, - lubią patrzeć, rysować, - preferują sztuki wizualne.

CZUCIOWCY- KINESTETYCY: - uczą się przez wykonywanie czynności i bezpośrednie zaangażowanie, - lubią emocje, ruch, - nie lubią czytać, - pamiętają, co sami wykonali, - muszą się poruszać, wiercić, coś trzymać, - tupią, gestykulują, - nie lubią słuchać.

W relacji uczeń - nauczyciel idealna sytuacja byłaby wtedy, gdy obydwie strony prezentowałyby te same preferencje: nauczyciel wzrokowiec - uczeń wzrokowiec.

Badania naukowe i doświadczenie pedagogiczne dowodzą, że taka sytuacja jest wręcz niemożliwa. Prezentujemy różne preferencje sensoryczne, a pracując z uczniami mamy do czynienia z różnymi preferencjami z ich strony.

W TEJ SYTUACJI CAŁA SZTUKA ODDZIAŁYWAŃ W TEJ SYTUACJI CAŁA SZTUKA ODDZIAŁYWAŃ PEDAGOGICZNYCH POLEGA NA TYM, PEDAGOGICZNYCH POLEGA NA TYM, ABY W SWOICH DZIAŁANIACH UWZGLĘDNIĆ ABY W SWOICH DZIAŁANIACH UWZGLĘDNIĆ PREFERENCJE SENSORYCZNE KAŻDEGO UCZNIA – PREFERENCJE SENSORYCZNE KAŻDEGO UCZNIA –

WZROKOWCA, SŁUCHOWCA I CZUCIOWCAWZROKOWCA, SŁUCHOWCA I CZUCIOWCA

METODY METODY I FORMY PRACYI FORMY PRACY

METODY PROBLEMOWE METODY KSZTAŁCĄCE POSZUKIWANIE, PORZĄDKOWANIE

I WYKORZYSTANIE INFORMACJI Z RÓŻNYCH ŹRÓDEŁ METODY STOSOWANIA ZDOBYTEJ WIEDZY W PRAKTYCE METODY ROZWIJANIA ZAINTERESOWAŃ METODY SKUTECZNEGO POROZUMIEWANIA SIĘ

W RÓŻNYCH SYTUACJACH METODY PREZENTOWANIA WŁASNYCH POGLĄDÓW METODY KSZTAŁCĄCE UMIEJĘTNOŚĆ ARGUMENTACJI METODY KSZTAŁCĄCE PRAWIDŁOWE STOSUNKI

INTERPERSONALNE METODY AKTYWIZUJĄCE METODY POZWALAJĄCE UCZNIOWI OCENIĆ STAN SWOJEJ

WIEDZY

METODY PRACY

Praca indywidualna

Praca w grupach

Praca w parach

Przydzielanie trudniejszych zadań podczas pracy

grupowej lub indywidualnej

Stwarzanie sytuacji wyboru zadań, ćwiczeń

o większej skali trudności lub prac dodatkowych

Różnicowanie stopnia trudności prac domowych

i prac klasowych

Stopniowe zwiększanie wymagań

Przydzielanie uczniom zdolnym specjalnych ról:

asystenta, lidera itp.

Praca pozalekcyjna

Organizacja konkursów i olimpiad

FORMY PRACY Z UCZNIEM ZDOLNYMFORMY PRACY Z UCZNIEM ZDOLNYM

Indywidualna praca nauczyciela z uczniem zdolnym jest realizowana głównie na lekcjach. Jest to optymalny sposób pozwalający precyzyjnie dobrać treść i dostosować tempo uczenia się. Zwykle realizuje się to poprzez:

KILKUMINUTOWE ROZMOWY NAUCZYCIELA Z UCZNIEM

PRZYGOTOWANIE PRZEZ UCZNIA REFERATÓW PO PRZECZYTANIU ODPOWIEDNIEJ LITERATURY

KORYGOWANIE BŁĘDÓW KOLEGÓW

PROWADZENIE PRZEZ UCZNIÓW FRAGMENTÓW LEKCJI

ZACHĘCANIE DO CZYTANIA FACHOWYCH CZASOPISM

ZWIĘKSZANIE WYMAGAŃ, CO DO PRECYZJI WYPOWIEDZI

ORGANIZOWANIE KONKURSÓW W ROZWIĄZYWANIU ZADAŃ TRUDNIEJSZYCH

STWORZENIE UCZNIOM NAJZDOLNIEJSZYM OKAZJI DO SWOBODNEGO WYBORU ZADAŃ

INDYWIDUALIZACJA NAUCZANIA POPRZEZ REALIZACJĘ ZADAŃ O CHARAKTERZE INTERDYSCYPLINARNYM

SAMODZIELNE OPRACOWYWANIE ZAGADNIEŃ I PREZENTOWANIE ICH NA SZERSZYM FORUM

SAMODZIELNA PRACA UCZNIA NAD ZAGADNIENIAMI WYKRACZAJĄCYMI POZA PROGRAM NAUCZANIA

UTWORZENIE W KLASIE SYSTEMU POPULARYZACJI DOROBKU DZIECI ZDOLNYCH POPRZEZ PROPAGANDĘ WIZUALNĄ ORAZ IMPREZY, SPOTKANIA, PODZIĘKOWANIA, DYPLOMY

INDYWIDUALIZACJA NAUKI NA LEKCJACH BEZ ISTOTNEGO WYKRACZANIA POZA NAUCZANE TREŚCI, POPRZEZ: ASYSTENTURĘ I ROZWIĄZYWANIE TRUDNIEJSZYCH PROBLEMÓW W RAMACH OMAWIANEGO ZAGADNIENIA

OBECNY SYSTEM SZKOLNY PROMUJE NASTĘPUJĄCE FORMY PRACY

Z UCZNIEM ZDOLNYM:

specjalne klasy i szkoły (np. gimnazja akademickie)

indywidualizacja procesu nauczania (poszerzenie, wzbogacenie treści) w „normalnej” klasie

indywidualny program i tok nauczania

zajęcia pozalekcyjne, np. koła zainteresowań

zajęcia pozaszkolne, np. w domach kultury

obozy naukowe, warsztaty badawcze, seminaria specjalistyczne

zbyt wcześnie wprowadzone nagrody i kary spowodują zamknięcie się dziecka na proces poszukiwania i tworzenia

CZYNNIKI HAMUJĄCE CZYNNIKI HAMUJĄCE ROZWÓJ POTENCJAŁU ROZWÓJ POTENCJAŁU TWÓRCZEGO UCZNIATWÓRCZEGO UCZNIA

brak wsparcia ze strony rodziny i szkoły

brak autonomii w decydowaniu o tym, jak ma być wykonane zadanie

nieodpowiedni system oceniania wysiłku i pomysłów

presja czasowa ograniczająca możliwości twórcze

przeciążenie nauką i licznymi obowiązkami

rywalizacja bardzo wcześnie wprowadzona hamuje potencjał twórczy

ZADANIA SZKOŁYZADANIA SZKOŁY

Identyfikacja uczniów zdolnych Zdiagnozowanie rodzaju inteligencji Kierowanie rozwojem Motywowanie ucznia zdolnego Stwarzanie warunków do optymalnego rozwoju

intelektualnego, osobowościowego Pomoc w rozwiązywaniu problemów emocjonalnych Pomoc merytoryczna, udostępnianie źródeł wiedzy Organizowanie zajęć pozalekcyjnych, kółek przedmiotowych

i zainteresowań Indywidualizowanie nauczania

ZADANIA SZKOŁYZADANIA SZKOŁY

Wskazywanie form wypoczynku, relaksu

Korzystanie z badań poradni psychologiczno – pedagogicznej

Różnicowanie i poszerzanie programów nauczania

Tworzenie programów autorskich

Włączenie do współpracy instytucji działających na rzecz uczniów

zdolnych (placówki specjalistyczne, ośrodki specjalistyczne,

stowarzyszenia, fundacje, towarzystwa)

Wspieranie twórczego i innowacyjnego myślenia

Stosowanie profilaktyki problemów związanych z występowaniem

wybitnych zdolności

1. Opracowanie indywidualnych planów pracy

2. Opracowanie, dobór skutecznych form i metod pracy

3. Motywowanie, aktywizowanie uczniów

4. Wykorzystanie intelektualnego potencjału ucznia zdolnego

5. Analizowanie osiągnięć

6. Dzielenie się uwagami, doświadczeniami, spostrzeżeniami

7. Nakłanianie uczniów zdolnych do samorealizacji

8. Opracowanie narzędzi badań uczniów uzdolnionych

9. Przyjmowanie roli doradcy, moderatora i organizatora procesu

uczenia się

10. Pomoc uczniowi w prawidłowej i szybkiej ocenie swoich pomysłów

11. Korelowanie treści przedmiotowych

12. Współpraca z rodzicami dziecka zdolnego

PRACA NAUCZYCIELI Z UCZNIEM ZDOLNYMPRACA NAUCZYCIELI Z UCZNIEM ZDOLNYM

BIBLIOGRAFIA:

1. K. Bieluga, Uzdolnienia twórcze i ich rozpoznawanie, „Życie Szkoły” 2001, nr3

2. I. Borzym, Uczniowie zdolni, Warszawa 1979

3. J.W. Eby, J.F. Smutny, Jak kształcić uzdolnienia dzieci i młodzieży, Warszawa 1998

4. T. Lewowicki, Kształcenie uczniów zdolnych, Warszawa 1986

5. J. Zborowski, Rozwijanie aktywności twórczej dzieci, Warszawa 1986|

6.  W. Szewczuk (red.) Encyklopedia psychologii, Fundacja Innowacja Warszawa 1998

7. A. Tokarz, Rola motywacji poznawczej w aktywności twórczej, Ossolineum Wrocław 1985

8. M. Tyszkowa, Zdolności, osobowość i działalność uczniów, PWN Warszawa 1990

9. Ż. Wasyluk-Kuś, O nauce szkolnej uczniów zdolnych, PZWS Warszawa, 1971

10. M. Partyka (red.) Modele opieki nad dzieckiem zdolnym, CMPPP MEN Warszawa 2000

EFEKTY - EFEKTY - SUKCESY NASZYCH UCZNIÓWSUKCESY NASZYCH UCZNIÓW

w r. szk. 2007/2008w r. szk. 2007/2008

I miejsce tytuł Laureata w Podlaskim Przeglądzie Zespołów Muzycznych AKOLADA organizowanym przez Miejski Dom Kultury w Białymstoku

I miejsce w Przeglądzie Pieśni Religijnych w ramach Dni Kultury Chrześcijańskiej w Białymstoku

Srebrny Dyplom w Koncercie Kolęd i Pastorałek w Filharmonii Białostockiej

III miejsce w konkursie „Pieśni Wielkanocnej”

I miejsce - zespół wokalno-taneczny „Radosny Krąg” w VII Międzyszkolnym Festiwalu Tańca i Piosenki CZTERY PORU ROKU – WIOSNA

III miejsce – klasa Ib w Międzyszkolnym Przeglądzie Jasełek 2007

Magdalena Gorłowska kl. VIc - finalistka Wojewódzkiego Konkursu Wiedzy o Świecie VII edycja Cogito ergo sum

Jakub Trusiewicz kl. IIc – II miejsce w konkursie plastycznym (techn. komputerową) dla uczniów szkół Białegostoku i okolic „Wiosno, wiosno, wiosno, ach to ty!”

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘDZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ