Bezpieczne wycieczki Konsultacje w sieci Duplikaty świadectw

Cena 20 zł (w tym VAT) ISSN-2083-53-53

e-learning

nr 20 czerwiec 2012

innowacyjna szkoła • innowacyjny nauczyciel • innowacyjny uczeń

W numerze:

EDUFAKTY PYTAJĄ, MEN ODPOWIADA

6-7Zmiany w szkolnictwie zawodowymWspólnie z Ministerstwem Edukacji Narodo-wej przygotowaliśmy specjalną rubrykę do-tyczącą zmian w szkolnictwie zawodowym, w której eksperci ministerstwa odpowiadają na najbardziej nurtujące pytania czytelników.

TRUDNE SPRAWY

8Wyjazd w pełni kontrolowanyPodpowiadamy jak zorganizować zieloną szkołę, wycieczkę lub inny wyjazd z młodzie-żą aby były w stu procentach bezpieczne.

9-12Recepta na bezpieczną podróżOpisujemy kilka porad, co zrobić przed wy-jazdem by był on nie tylko ciekawy i stano-wił przyjemność dla uczniów, ale również był spokojny dla nauczycieli i dyrektora szkoły. Czy dokładny regulamin i ubezpie-czenie wystarczą?

13-19Regulamin wycieczki związane z nim dokumentyJak powinien wyglądać regulamin wyjść i wy-cieczek oraz innych imprez krajoznawczo-tu-rystycznych - udostępniamy wzorce- wręcz gotowce poszczególnych dokumentów.

PRAWO

20-26Nieobecność nauczyciela w szkoleUsprawiedliwianie nieobecności w pracy i udzielanie zwolnień od pracy - jak uspra-wiedliwić swoją nieobecność w szkole? Kie-dy dyrektor może usprawiedliwienie przyjąć a kiedy odrzucić? Jaka jest obowiązująca podstawa prawna wyjaśniamy w przystępny sposób.

27-35Zasady wydawania duplikatów świa-dectw, dyplomów i innych dokumen-tów dotyczących przebiegu nauczaniaNie budzi wątpliwości fakt, iż utrata orygi-nału świadectwa lub dyplomu może oka-zać się niezmiernie dotkliwa w skutkach dla jego posiadacza. Dlatego też przepisy

prawa oświatowego przewidują możliwość ubiegania się o wydanie duplikatu świadec-twa, dyplomu lub innego dokumentu doty-czącego przebiegu nauczania, w przypad-ku jego utraty. Jak możemy uzyskać taki duplikat?

36-44Prawo na co dzieńNa pytania naszych czytelników odpowiadają prawnicy. Wyjaśniają na przykład, co zrobić w przypadku negatywnej oceny naszego do-robku zawodowego lub jak odnotować udział ucznia w projekcie edukacyjnym w arkuszu ocen ucznia.

46-47Wolne licencjePrzepisy prawa autorskiego ściśle określają prawo twórcy do utworu i zasady korzystania z utworów przez inne osoby. Warto wiedzieć, że upubliczniając utwory, twórca może uści-ślić zasady korzystania z jego dzieła poprzez licencję, którą dołączy do utworu. Nie zawsze musi być to licencja restrykcyjna.

KONFERENCJA , ZJAZDY, SPOTKANIA

48-49Oby nie zabrakło konsekwencjiCyfrowa szkoła - program, który budzi na-dzieję z jednej strony, z drugiej – obawy. Podczas XI Zjazdu Opiekunów Szkolnych Pra-cowni Internetowych w Mrozach była okazja porozmawiać na temat projektu z przedsta-wicielami MAC, MEN kancelarii Prezydenta RP, nauczycielami, wykładowcami uniwersy-teckimi, dyrektorami szkół oraz samorządow-cami. Czego się dowiedzieliśmy?

FELIETON

50Z dzienniczka gimnazjalistki - uczymy się zdalnie

E-LEARNING

51e-learning - czy to koniec szkoły?Wydawać by się mogło, że jesteśmy świadka-mi początku końca szkoły. Od dawna bowiem słyszymy i czytamy o e-learningu. Jeśli tak doskonale można uczyć „elektronicznie” to

po co wydawać środki publiczne na szkoły i nauczycieli? A może jednak e-learning wcale nam nie zagraża? Może to tylko kolejne na-rzędzie wspomagające naszą pracę?

52-53e-learning oparty na bloguWbrew pozorom e-learning nie musi być skomplikowany. Czasem wystarczy prosty system blogowania i możemy zacząć udo-stępniać materiały dla naszych uczniów i stu-dentów w duchu e-learningu.

54-56Rapid e-learning w szkole – uczmy się choćby od biznesuNie zawsze jest czas i potrzeba na przygoto-wanie zgodne ze sztuką, pełnego szkolenia e--learningowego. Wówczas warto zastosować zasady rapid e-lerningu, często wykorzysty-wane w szkoleniach przez duże korporacje.

57-60Blended learning w kształceniu języko-wym – okiem szkolnego praktykaŁączenie tradycyjnych metod nauczania języ-ków obcych z nauczaniem zdalnym, wspiera-nym przez technologię komunikacyjno–infor-macyjną , daje doskonałe rezultaty: poprawia osiągnięcia uczniów, zwiększa ich aktywność i samodzielność podczas nauki.

62-63Naucz się uczyć onlineSzkolenia bazujące na e-learningu w dobie rozwijających się technologii multimedial-nych i szybkiego internetu wydają się ideal-nym sposobem na tanie i szybkie rozwijanie kompetencji. Gdy przychodzi jednak do sko-rzystania z tej formy edukacji, pojawiają się problemy. Jak sobie z nimi radzić?

64-67Moodle – uczymy programowaniaMoodle to wygodna platforma e-learningo-wa. Jest dostępna bezpłatnie, stosunkowo prosta w obsłudze i ma duże możliwości. Czy można z jej pomocą uczyć programowania? Jak powinien wyglądać taki kurs?

118e-learning wyzwaniem dla bibliotekZmienia się edukacja, zmienia się bibliote-karstwo, przeobrażeniom ulega praca peda-gogiczna nauczyciela bibliotekarza. W epoce Google’a i Wikipedii w bibliotekach szkolnych i pedagogicznych coraz częściej znajdują za-stosowanie różne formy nauczania zdalnego.

2EFUN

KROK PO KROKU

70-75Instalacja platformy Moodle na serwerze MS SBS2003

76-77Instalacja platformy edukacyjnej Moodle na komercyjnym serwerze

80-88Konsultacje online z programem Skype

115Jak skonfigurować program Time Machine do wykonywania ko-pii zapasowych systemu

117Jak zainstalować i skonfigu-rować aplikację SkyDrive

127-133Microsoft Mouse Mischief

CHMURA DLA EDUKACJI

78-80Konsultacje i seminaria online z użyciem komunikatorów internetowychZ technologii korzystamy głównie wówczas, gdy przynosi to korzyści. Najbardziej wymierne są te finansowe lub czasowe. Tak jest, gdy zamiast tracić czas i pieniądze na dojazdy, możemy wziąć udział w spotkaniu online, na przykład udzielając korepetycji. Podpowiadamy jak zorganizować ta-kie spotkanie.

89Office 365 a konsultacje onlineLive@edu, jako bezpieczne i bezpłatne usługi edukacyjnej sieci społecznościowej dla eduka-cji, opisywaliśmy na łamach naszego pisma pod różnym kątem. Tym razem chcieliśmy pokazać zastosowanie programu Messenger do połączeń online. Jednak pojawiła się nowa, znacznie cie-kawsza możliwość. To usługa Office 365.

90-91Biała tablica w sieci podczas konsultacji onlineWspólne pisanie, rysowanie, tworzenie map myśli i prowadzenie burzy mózgów bez odchodzenia od komputera ze współpracownikami lub uczniami rozsianymi po całym świecie?

PROMOCJA

92-94Wacom dla edukacji – kilka słów o zdrowiuDługotrwałe korzystanie z myszy komputerowej powoduje zwyrodnienie nadgarstka. Może więc warto zastąpić ją piórkiem. Co więcej, nowocze-sne tablety graficzne mogą w pełni zastąpić urzą-dzenia wskazujące.

105Polski nauczyciel innowatorem w świato-wym nauczaniuKrzysztof Nowak, nauczyciel z Choszczna w wo-jewództwie zachodniopomorskim, został uho-norowany tytułem Innowatora w Nauczaniu, podczas prestiżowego IX Europejskiego Forum Innowacyjnych Nauczycieli i Szkół w Lizbonie or-ganizowanego jak co roku przez Microsoft w ra-mach programu Partners in Learning.

106Samsung zaprasza do Centrum Nauki Ko-pernikz

Teatr, w którym występują roboty, pracownia, w której można skonstruować własnego robocika czy obejrzeć linię produkcyjną – to wszystko cze-ka na odwiedzających Centrum Nauki Kopernik.

SIECIOWISKO

96-101Grafika komputerowa w edukacji – oswa-jamy Sumo PaintCoraz częściej korzystamy z usług działających w modelu chmury. Do korzystania z nich wystar-czy przeglądarka internetowa. Dzisiaj w ten spo-sób możemy edytować grafikę lub filmy. Zupełnie bezpłatnie. Po polsku.

102-103Aplikacje pomocne nie tylko w e-learninguInternet stanowi nieprzebrane źródło aplikacji i narzędzi mogących przydać się zarówno pod-czas standardowych lekcji jak i w nauczaniu zdalnym. Pokrótce przedstawiamy dwa programy warte wyróżnienia – Mathematics 4.0 oraz Worl-dWide Telescope.

KONKURSY

104Konkursy Innowacyjny Nauczyciel oraz Innowa-cyjna Szkoła – edycja 2012

ODZYSKIWANIE DANYCH

108-110Najczęstsze przyczyny utraty danychW trzeciej części poradnika dotyczącego bezpie-czeństwa danych i ich odzyskiwania z uszkodzo-nych nośników przyglądamy się budowie dysków oraz przedstawiamy najczęściej występujące uszkodzenia.

112-114Wehikuł czasu – zabezpiecz swoje dane

Z OŚRODKÓW DOSKONALENIA NAUCZYCIELI

120-121OEIiZK zaprasza na szkolenia organizowane w okresie wakacji. Z jakich szkoleń i warsztatów możemy skorzystać podczas wakacji w OEIiZK? Warto sprawdzić i zapisać się zawczasu by za-gwarantować sobie miejsce.

PROJEKTORY DLA SZKÓł122-126Projektor zamiast interaktywnej tablicy

MULTIMEDIA

126-127Nauka przez zabawę z Microsoft Mouse MischiefBezpłatny dodatek do programu PowerPoint pozwala zaangażować większą liczbę uczniów w aktywny udział w lekcji, gdy dysponujemy tyl-ko jednym komputerem i projektorem. Musimy tylko podłączyć kilka myszy.

AUTORZY

134Poznaj naszych autorów

3EFUN 2012

Magazyn wydawany pod patronatem Konferencji Rektorów Uczelni PedagogicznychWydawca: Benild s.c., Warszawaul. Barei 5/64, 03-141 Warszawa,tel/fax 22 300 23 19redakcja@edufakty.plprenumerata@edufakty.pl

Dyrektor wydawniactwa: Maciej Kułak

Redaktor naczelny:Bartosz Krzyżaniak

Zastępca redaktora naczelnego:Janusz Wierzbicki

Rada Programowa :prof. Mirosława Nowak-Dziemianowicz, prof. Joanna Głodkowska,prof. Bogusław Śliwerski, Wiesław Włodarski, Dariusz KulmaPrzedstawiciele Konferencji Rektorów Uczelni Pedagogicznych prof. Jan Łaszczyk, prof. Stefan Mieszalski

Redaktorzy:Marta Wnukowicz Michał Grześlak

Dziennikarze, publicyści, felietoniści Beata Igielska, Monika Rękawek, Bogu-sław Śliwerski, Wiesław Włodarski Ola Piontek, Lidia Jastrzębska

Reklama: Jolanta Sibilska – kierownik jolanta.sibilska@edufakty.pl. Marika Perkowska marika.perkowska@edufakty.pltel.: 22 243 23 74Prenumerata Paulina Sewastianowicz paulina.sewastianowicz@edufakty.pltel.: 22 300 23 19

Prepress: G.W. GABI www.gabi4net.com

Projekt graficzny: Anna Stępień

NASZE KONKURSY Z CIEKAWYMI NAGRODAMI szczegóły na EduFakty.pl

4EFUN

136 stron praktycznych porad dla dy-rektorów i nauczycieli, reportaże, opinie i porady ekspertów na tematy nurtują-ce środowisko nauczycielskie, obszerny dział prawny, w którym rozwiązujemy prawdziwe problemy z życia szkoły, kom-pendium wiedzy na temat najnowszych tendencji dotyczących wykorzystania technologii informacyjno-komunika-cyjnych w szkole, praktyczne porady, które przeprowadzają czytelnika krok po kroku przez meandry programów i narzędzi niezbędnych w pracy zaanga-żowanego nauczyciela. To tylko niektó-re stałe elementy pisma, które oddaje-my w Państwa ręce.

Powstało na gruncie najlepszych do-świadczeń ukazującego się od dwóch lat miesięcznika „EduFakty” oraz magazynu „Uczę Nowocześnie” – metodycznego przewodnika po świecie nowoczesnych technologii w edukacji. Zdecydowali-śmy się połączyć potencjał obu tytułów, by ułatwić Państwu dostęp do użytecz-nej w pracy informacji. Wzięliśmy to, co najlepsze z obu pism i tak powstało nowe, pełne inspiracji, świeże, unikatowe i – mamy nadzieję – pomocne narzędzie w pracy dyrektora i nauczyciela: dwumie-sięcznik „Edufakty - Uczę Nowocześnie”.

To nie jedyna zmiana w naszym wydaw-nictwie. Wychodząc naprzeciw potrzebom

i oczekiwaniom środowiska nauczyciel-skiego, od września zwiększymy nasze zaangażowanie w konferencje, na których będziemy demonstrować praktyczne zasto-sowanie treści zamieszczanych w „EFUN”.

Z przyjemnością wykorzystamy Pań-stwa doświadczenia, sugestie i pomysły – zarówno podczas pracy nad magazynem, jak i w trakcie konferencji.

Zapraszamy do współpracy.

„EduFakty - Uczę Nowocześnie”, czyli magazyn, jakiego nie było

Maciej Kułakdyrektor wydawnictwa

Bartosz Krzyżaniakredaktor naczelny

PYTAJĄ, Men odPowiAdA

1Czy w przypadku kwalifikacyj-nych kursów zawodowych re-alizowanych w systemie zaocz-

nym należy stosować taką samą liczbę godzin jak w systemie stacjonarnym (np. przy zajęciach odbywających się w systemie zaocznym co dwa tygodnie w ciągu dwóch dni, realizacja 910 go-dzin dla kwalifikacji „obsługa klienta w jednostkach administracji” będzie zbytnio rozciągnięta w czasie)?

Warunki, organizacja i tryb prowadze-nia kształcenia ustawicznego w formach pozaszkolnych regulują przepisy rozporzą-dzenia z dnia 11 stycznia 2012 roku w spra-wie kształcenia ustawicznego w formach pozaszkolnych (Dz. U. poz. 186). Kwali-fikacyjny kurs zawodowy jest prowadzony wg programu nauczania uwzględniającego podstawę programową kształcenia w zawo-dach, w zakresie jednej kwalifikacji.

Przepis art. 68a ust. 3 ustawy z dnia 19 sierpnia 2011 roku o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw stanowi, że kształcenie ustawiczne (w tym kwalifikacyjne kursy zawodowe) może być prowadzone jako stacjonarne lub zaoczne, a także z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość.

Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 7 lutego 2012 roku w sprawie ramowych planów nauczania w szkołach publicznych (Dz. U. z 2012 r. poz. 204) określa w szczególności mi-nimalny wymiar godzin poszczególnych obowiązkowych zajęć edukacyjnych, w toku których odbywa się kształcenie

Zmiany w szkolnictwie zawodowymWspólnie z Ministerstwem Edukacji Narodowej przygotowaliśmy specjalną rubrykę dotyczącą zmian w szkolnictwie zawodowym, w której eksperci ministerstwa odpowiadają na najbardziej nur-tujące pytania czytelników. Wszystkie pytania i odpowiedzi na www.edufakty.pl.

zawodowe w szkołach. Natomiast mini-malna liczba godzin kształcenia na kwa-lifikacyjnym kursie zawodowym, o której mowa w § 4 ust. 2 rozporządzenia MEN z dnia 11 stycznia 2012 roku w sprawie kształcenia ustawicznego w formach pozaszkolnych odnosi się wyłącznie do kształcenia w formie stacjonarnej.

Kształcenie w formie zaocznej będzie realizowane proporcjonalnie do ustalonej liczby godzin dla kształcenia w formie sta-cjonarnej, analogicznie jak to było ustala-ne w przypadku określenia liczby godzin w szkołach dla dorosłych prowadzących kształcenie w formie zaocznej do liczby go-dzin kształcenia w formie stacjonarnej dla tego samego typu szkoły.

Podmiot, który będzie organizował kwa-lifikacyjne kursy zawodowe oprócz ustalenia, w oparciu o podstawę programową, progra-mu nauczania dla danego zawodu i wyodręb-nionej kwalifikacji określi także liczbę godzin konsultacji niezbędnych do realizacji treści programowych oraz zakres materiału, który słuchacze zrealizują samodzielnie.

2 Czy pensum nauczyciela uczą-cego w technikum przedmiotu określanego jako praktyczny bę-

dzie wynosiło 18 czy 22 godziny?Od 1 września 2012 r. obowiązywać

będą: rozporządzenie Ministra Eduka-cji Narodowej z dnia 7 lutego 2012 r. w sprawie ramowych planów nauczania w szkołach publicznych (Dz. U. 2012 poz. 204) oraz rozporządzenie Ministra Edu-kacji Narodowej z dnia 7 lutego 2012 r.

6EFUN

w sprawie podstawy programowej kształce-nia w zawodach (Dz. U. z 2012 r., poz. 184).

W ustawie – Karta Nauczyciela wyod-rębniono dwie grupy nauczycieli, dla któ-rych odrębnie określono wymiar tygodnio-wego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych, prowadzonych bezpośred-nio z uczniami (tzw. pensum dydaktyczne):

• nauczyciele przedmiotów teoretycz-nych – 18 godzin zajęć tygodniowo,

• nauczyciele praktycznej nauki zawodu – 22 godziny zajęć tygodniowo.

Zmiany wprowadzone w kształce-niu zawodowym na mocy ustawy z dnia 19 sierpnia 2011r. nie zmieniły zasad prowadzenia praktycznej nauki zawodu w szkołach realizujących kształcenie za-wodowe. Problematykę dotyczącą or-ganizowania praktycznej nauki zawodu regulują, tak jak dotychczas, przepisy art. 70 ustawy o systemie oświaty. Wa-runki i tryb organizowania pnz (w tym prawa i obowiązki podmiotów, w któ-rych odbywa się pnz, a także kwalifikacje wymagane od osób prowadzących pnz i przysługujące im uprawnienia) określa rozporządzenie Ministra Edukacji Naro-dowej z dnia 15 grudnia 2010 r. w spra-wie praktycznej nauki zawodu (Dz. U. Nr 244, poz. 1626), wydane na podstawie upoważnienia zawartego w art. 70 ust. 4 ustawy o systemie oświaty.

Wprowadzenie określeń „kształcenie zawodowe praktyczne” i „kształcenie za-wodowe teoretyczne” miało na celu upo-rządkowanie i ukierunkowanie organizacji kształcenia zawodowego w szkole tak, aby każdy z nauczycieli kształcenia zawodowe-go miał możliwość kształtowania podczas procesu dydaktycznego umiejętności prak-tycznych, opisanych w podstawie progra-mowej kształcenia w zawodach w formie oczekiwanych efektów kształcenia. Każda szkoła kształcąca w danym zawodzie po-

siada inne wyposażenie lub współpracuje w tym zakresie z innymi placówkami lub pracodawcami. Dyrektor powinien dosto-sować organizację kształcenia zawodowego w określonym zawodzie do wymagań za-wartych w podstawie programowej oraz do warunków technicznych i dydaktycznych, jakie posiada szkoła.

W zasadniczej szkole zawodowej kształ-cenie zawodowe praktyczne powinno mieć charakter zajęć praktycznych, a zajęcia z zakresu kształcenia zawodowego w tech-nikum powinny rozwijać twórcze myślenie oraz wspomagać integrację wiedzy z róż-nych dziedzin i działów techniki z praktyką. Z tej przyczyny obowiązkowe zajęcia edu-kacyjne z zakresu kształcenia zawodowego w technikum powinny być prowadzone w odpowiednio wyposażonych pracowniach szkolnych przez odpowiednio przygotowa-nych nauczycieli przedmiotów teoretycz-nych – z pensum dydaktycznym w wymia-rze 18 godzin tygodniowo. Dla ułatwienia organizacji tak rozumianego kształcenia zawodowego w technikum, w rozporzą-dzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 7 lutego 2012 r. w sprawie podsta-wy programowej kształcenia w zawodach (Dz. U. poz. 184) przyjęto, iż formą reali-zacji praktycznej nauki zawodu w tym typie szkoły powinna być praktyka zawodowa, a nie zajęcia praktyczne.

Natomiast 22-godzinne pensum dy-daktyczne powinno obowiązywać nauczy-cieli prowadzących zajęcia praktyczne dla uczniów zasadniczej szkoły zawodowej oraz nauczycieli praktycznej nauki zawo-du kierujących odbywaniem praktyk za-wodowych, organizowanych dla uczniów technikum w warsztatach szkolnych lub centrach kształcenia praktycznego.

Przedstawiając powyższe wyjaśnienia należy podkreślić, iż opinie Ministerstwa Edukacji Na-rodowej nie stanowią wiążącej wykładni prawa.

7EFUN 2012

Ola Piontek

Dla uczniów wycieczka to wielka frajda, dla dyrektorów – ogromny stres. Podpowiada-my, jak zorganizować zieloną szkołę czy wypad za granicę, aby były w stu procentach bez-pieczne.

To jeden z najtragiczniejszych wypad-ków tamtych lat. W styczniu 2003 r. do-świadczony nauczyciel geografii prowadzi grupę uczniów po zboczu Rys. Kilkaset metrów przed szczytem zrywa się lawina. Niektóre ciała nastolatków zostają odnale-zione dopiero na wiosnę. Po kilku latach za-pada wyrok dla opiekuna: rok w zawiesze-niu i zakaz organizowania wycieczek oraz obozów młodzieżowych.

W 2006 r. zapada kolejny. Dotyczy wy-darzeń z 1996 r., gdy jedna z warszawskich podstawówek zorganizowała wycieczkę w góry. Jedną z atrakcji był spływ Dunaj-cem. Nie wiadomo, czy któryś z nauczycie-li uświadomił sobie, że zapomnieli o kapo-kach, gdy tratwa zderzyła się z nadpływającą łodzią. Tlenu zaczyna brakować szybko. 6 minut pod wodą to podobno najwięcej, ile może wytrzymać człowiek. Ale Karol wytrzymał 30, jakiś cud, mówili potem. Miesiące rehabilitacji, leczenia. Nigdy nie wrócił w pełni do formy. Po 10 latach pro-cesowania się z ratuszem (rodzice pozwali go jako organ nadzorujący szkołę) dostał 250 tys. zł odszkodowania i rentę.

12 miesięcy później wycieczka na tra-sie Kraków-Oświęcim-Zakopane. Druga klasa z liceum z Więcborka. Kilkudziesię-ciu uczniów, kilku nauczycieli. Po kolejnej nocy wychowawczyni nie może dobudzić jednej z uczennic. Nastolatka trafia do szpitala. Policja odkrywa w jej pokoju dwie butelki po wódce a lekarze 2 promile alko-

Wyjazd w pełni kontrolowany

holu we krwi. Po powrocie rodzice wnoszą oskarżenie przeciwko jednemu z uczniów o gwałt na ich córce.

Maj 2012 r. W trakcie wycieczki rowero-wej uczeń z gimnazjum z powiatu kolskie-go traci przytomność. Wezwane pogotowie stwierdza u chorego na cukrzycę chłopca zatrucie alkoholem.

Czerwiec. Z okazji Dnia Dziecka uczniowie Szkoły Podstawowej nr 6 w Śre-mie jadą na wycieczkę do Poznania. Pod-czas zabaw w wodzie w Termach Maltań-skich w nieznanych okolicznościach jeden z chłopców znika pod powierzchnią. Wy-

łowionego ratownicy reanimują ponad pół godziny. Nastolatek trafia do szpitala.

To zaledwie kilka przypadków. Wystar-czy wpisać w internetowej wyszukiwarce słowa „wypadek”, „wycieczka szkolna”, aby wyskoczyła ich długa lista.

Czy zorganizowanie, zdawać by się mo-gło, prostej i krótkiej wyprawy musi być tak ryzykowne? Z naszych rozmów z dyrekto-rami wynika, że niekoniecznie, jeśli właści-wie się do niej przygotuje i odpowiednio zadba o bezpieczeństwo na wycieczce. Wła-śnie dlatego stworzyliśmy poradnik, który krok po kroku podpowie, jak to zrobić.

Trudne sPrAwY8EFUN

Dokładnie opracowany regula-min, ubezpieczenie, przeszko-lony kierownik. Co zrobić przed wyjazdem, aby był udany?

Przygotowania do wycieczki trzeba za-cząć na wiele miesięcy przed wyjazdem – radzą doświadczeni nauczyciele. Naj-pierw należy dokładnie wybrać ośrodek, w którym zatrzyma się grupa. W przy-padku miasta lub kraju, do którego jedzie się pierwszy raz, powinien to być pensjo-nat z polecenia. Taki, do którego znajo-mi nauczyciele zabierali już dzieci. Jeśli

Recepta na bezpieczną podróż

chodzi o zieloną szkołę, sytuacja wydaje się łatwiejsza.

- Co roku jeździmy w to samo, spraw-dzone miejsce. Wiemy, że jest ono dobrze przygotowane na przyjęcie dużej grupy uczniów. Cały teren jest dokładnie ogro-dzony, a pracownicy pomagają zawsze w pilnowaniu dzieci – mówi Danuta Koza-kiewicz, dyrektorka Szkoły Podstawowej nr 103 w Warszawie .

Jednak nawet gdy szkoła po raz pierwszy decyduje się na taki wyjazd, można uniknąć nietrafionego wyboru miejsca pobytu.

- Trzeba dokładnie przyjrzeć się ośrod-

kowi. Dobrze, aby wszystkie pokoje znajdo-wały się na jednym piętrze, a już na pewno w tym samym budynku. Domki, rozsiane po dużym terenie, najlepszą opcją nie są. Ośro-dek powinien być możliwie jak najmniejszy, aby np. w nocy łatwo było nauczycielom go nadzorować – podpowiada dyrektorka.

Następnie trzeba dokładnie rozpisać kartę wycieczki. To rola wychowawcy. Musi być w niej starannie wyjaśnione: gdzie, kiedy, kto, po co i na ile. Tak przygo-towaną kartę podpisuje dyrektor. Ma wie-dzieć, jak dzień po dniu będzie wyglądał plan wyjazdu i zdecyduje, czy w pomyśle warto coś zmienić.

Gdy już wszystko będzie rozplanowa-ne, kolej na wybranie ekipy, która dziećmi będzie się opiekować. Kierownikiem wy-cieczki powinien być najbardziej doświad-czony nauczyciel.

- Przed wyjazdem musi przejść kilku-dniowe szkolenie, które może być przepro-wadzane w szkole lub poza nią – mówi Ar-tur Rudnicki, wicedyrektor Zespołu Szkół Technicznych w Radomiu.

- Reszta osób zostaje dobrana w zależ-ności od liczebności grupy. Przeważnie jedzie około trzech dorosłych. Na jedną klasę powinien przypadać jeden opiekun. Zawsze jednak lepiej wysłać więcej osób, niż mniej. Zwłaszcza gdy któryś z nauczy-cieli jest jeszcze młody i niedoświadczony – dodaje Artur Rudnicki.

Dobrze, jeśli do pomocy skorzy są też ro-dzice. Ale, jak twierdzą nauczyciele, zdarza się to rzadko. Większość z nich jest tak zapraco-wana, że nie ma czasu na wyjazdy z dziećmi.

Kolejny krok to uświadomienie rodzi-com i uczniom, jak zachowanie bezpie-czeństwa na wyjeździe powinno wyglądać.

- To bardzo ważny etap. Uczeń zostaje uczulony, na co może sobie pozwolić, a co

Ola Piontek

9EFUN 2012

jest kategorycznie zabronione – mówi dy-rektor jednego z krakowskich liceów.

Gdy zostaną mu dokładnie wytłuszczo-ne zakazy i konsekwencje związane z ich złamaniem, będzie bardziej posłuszny na wyjeździe, twierdzi dyrektor.

Papierek na wagę złota

Spotkanie z uczniami i rodzicami powin-no zostać jednak formalnie przypieczętowa-ne. Oznacza to, że przed każdą wycieczką dyrektor powinien spisać jej regulamin.

- To podkładka dla niego, która w pew-nym stopniu zdejmuje z niego odpowie-dzialność. Gdy coś się na wyjeździe stanie, ma on czarno na białym, na co zgodzili się uczestniczy – wyjaśnia Monika Rękawek, prawnik oświatowy.

Jak taki regulamin powinien wyglądać? Po pierwsze, lepiej, aby miał więcej punktów, niż żeby było ich za mało. Nawet, jeśli z pozoru mogą wydawać się absurdalne. W regulaminie wyjazdów jednej ze szkół dyrektor zamieścił zapisek, że uczniowie nie mogą wnosić do au-tokaru napojów gazowanych.

- Na pierwszy rzut oka może wydawać się niedorzeczny, ale wcale taki nie jest. Bo jeśli dyrektor ma doświadczenie, że ucznio-wie polewają się wzburzonymi napojami i brudzą autokar, to w taki sposób może tego uniknąć – wyjaśnia Monika Rękawek.

W przypadku starszej młodzieży, do-brze, aby znalazły się też punkty dotyczące alkoholu lub narkotyków.

- W naszym regulaminie jest klauzula mówiąca o tym, że rodzic ma obowiązek zabrać dziecko z wycieczki, jeśli będzie ono pod wpływem alkoholu. Dodatkowo nauczyciele mają prawo przeszukać pleca-ki uczniów, zarówno przed, jak i w trakcie wyjazdu. To zdecydowanie studzi zapał na-stolatków do różnych wybryków – mówi dyrektor jednego z krakowskich liceów.

Regulamin można sporządzać na każdy wyjazd oddzielnie lub mieć jeden i uzupeł-niać go o dodatkowe punkty, gdy zajdzie taka potrzeba.

EkstraochronaAby nauczyciele i dzieci byli lepiej chro-

nieni na wycieczce, warto, aby szkoła za-dbała też o specjalne ubezpieczenie.

- Do wyboru mamy dwa rodzaje. Pierw-sze obejmuje uczniów i pokrywa wszelkie koszty poniesionego wypadku. Drugie jest skierowane do opiekunów czy wychowaw-ców i chroni ich, gdy dziecku coś się na wyjeździe przydarzy. Najlepiej, aby było wykupione przez placówkę grupowo dla wszystkich, bo jest wtedy dużo tańsze – wyjaśnia Marta Brancewicz, dyrektor biura ubezpieczeń majątkowych Signal Iduna.

Z takiego rozwiązania korzysta więk-szość dyrektorów, z którymi rozmawiali-śmy. Nie wszyscy jednak starannie czytają ofertę.

- Warto sprawdzić, co tak naprawdę obejmuje ubezpieczenie i w jakich oko-licznościach działa. Niektóre produkty, w tych samych cenach, mogą bardzo się od siebie różnić i nie zawsze chronią na-uczycieli lub uczniów w takich samym stopniu – wyjaśnia Agnieszka Rosa z gru-py ubezpieczeń PZU.

Ale, uwaga!– W przypadku nauczycieli, ubezpiecze-

nie nie zdejmuje z nich odpowiedzialności karnej, jedynie cywilną, a więc pokrywa ewentualne koszty roszczeń – mówi Mo-nika Rękawek.

Przed wyjazdem warto ubezpie-czyć zarówno uczniów, jak i opieku-nów. Większość dzieci ma wykupione grupowe ubezpieczenie przez szkołę, tzw. NNW, czyli od następstw nie-szczęśliwych wypadków, które trwa cały rok i obejmuje ucznia przez całą dobę, nawet w trakcie wakacji i wycie-czek szkolnych. Dotyczy ono wszyst-kich sytuacji, niezależnie od tego, gdzie uczeń przebywa, gdy wydarzy się wypadek, czy w szkole, czy np. z kolegami na boisku po lekcjach. Jed-nak wyjeżdżając na wycieczkę należy

Anna Maternyzastępca dyrektora departamentu ubezpieczeń indywidualnych Compensa

Okiem eksperta

Jak wybrać najlepsze ubezpieczenie na wycieczkę?się upewnić, czy wszyscy jej uczestni-cy są ubezpieczeni – jeśli nie – nale-ży ich ubezpieczyć. Warto pamiętać, że towarzystwo ubezpieczeniowe nie wypłaca odszkodowania, jeśli do zdarzenia doszło, gdy uczeń był pod wpływem alkoholu, narkotyków czy innych niedozwolonych substancji. Nauczyciel powinien posiadać ubez-pieczenie OC, czyli od odpowiedzial-ności cywilnej nauczyciela i opiekuna. Gdy w czasie zajęć szkolnych lub wy-cieczki dojdzie do wypadku jednego z uczniów – ubezpieczenie chroni

nauczyciela przed koniecznością po-niesienia kosztów będących następ-stwem takich zdarzeń, jeśli wynikały z braku odpowiedniego nadzoru lub opieki. W przypadku wyjazdów za-granicznych ubezpieczenie OC po-winno działać poza granicami Polski, a umowa ubezpieczenia musi zawie-rać dodatkowo ubezpieczenie kosz-tów leczenia nagłego zachorowania i nieszczęśliwego wypadku. To bardzo ważne, bo ewentualne opłaty za le-czenie czy transport za granicą mogą być bardzo wysokie

10EFUN

13.05 Biba w Sochaczewie

Czekaliśmy na to z pół roku. Już pierwszego wieczoru było grubo, choć pozory staraliśmy się jako takie zachować. Nauczy-ciele w pełni sił, ostro nas pilnowali. Ale ostatniej nocy poszliśmy na całość. Wszyscy w domku Darka zebraliśmy się po dziesiątej. Dziewczyny też były. Pan Andrzej tej nocy pilnował i chyba lekko zmęczony już wszystkim był, bo z pola widzenia często znikał. A wtedy siup, któryś z nas szybko wyskakiwał. Albo z tyłu za dom-kami, przez okna wychodziliśmy i na palcach do dareczkowego królestwa przebiegaliśmy. Wcześniej Marek, symulant jeden, chorego udał, aby bez przeszkód po zapasy do sklepu się wy-brać. Parę litrów było, całe mnóstwo piw, no i naturalnie jointy, które ze sobą przywieźliśmy. Ostra impreza,wszyscy jak szpadle się nawalili. Marek z Aśką coś zaczął świrować, w nieznanym kie-runku się oddalili. Darek stracha nam napędził, bo bełkocząc coś po paru głębszych na ziemię padł jak długi. Dobudzić go chyba z pół godziny nie mogliśmy. Ale twardy chłopak z niego. Choć bez kilku pawi się nie obyło. Rano jak siedem nieszczęść wyglądał, ale nikt chyba nie przyczaił. W październiku kolejna wycieczka. Musi być jeszcze grubiej.

Kuba, uczeń

Kontrola dzieci na wyjeździe

Alkohol, ukrywanie się po pokojach, wypadki. Zapytaliśmy nauczycieli i dyrektorów, jak kontrolują dzieci na wyjeździe.

Ola Piontek

13.05, zielona szkoła, Sochaczew.

Pora nie taka znowu późna. Za pięć dwunasta. Ale oczy same mi się kleją. Trzeci dzień na pełnych obrotach. I nocka znowu mi się trafiła. A do tego zimno jak diabli. Nie czuję rąk. Na szczęście względny spokój. Z domków słychać wprawdzie jakieś śmiechy, rozmowy. Mógłbym sprawdzić w sumie, ale na imprezę to nie wy-gląda. A zresztą, na Boga, to nie obóz przetrwania ani przedszko-le – punkt 10 do spania ich nie przymuszę. Też w końcu młody kie-dyś byłem. Żadne drzwi się nie otwierają, odgłosów biegania nie słychać. Zamarzam, pójdę zrobić jakąś herbatę. Gdy kilku minut mnie nie będzie nic się nie stanie. OK, już lepiej. Dochodzi pierw-sza. Chyba pora się zbierać. Całą noc przecież na czatach stał nie będę. Wszyscy grzecznie się zachowują. Zmęczeni na pewno, w końcu rozkład dnia napięty im zafundowaliśmy.

Pobudka nie była łatwa. Chyba z tego zimna wczoraj przezię-bienie złapałem. Głowa mi pęka. Dobrze, że to ostatni dzień. Na apelu wszyscy się grzecznie zjawili. Wykończeni. Miny mają nie-tęgie, zwłaszcza Darek, na nogach ledwo stoi. A może coś tam jednak było grane wczoraj? No nieważne, wszyscy cali i zdrowi, nie ma co tematu roztrząsać.

Andrzej, nauczyciel fizyki

Podczas wyjazdu na uczniów i na-uczycieli czyha wiele niebezpieczeństw. Pierwszym jest transport dzieci. Zazwyczaj odbywa się autokarem. Właśnie dlatego w dniu wycieczki trzeba dokładnie skon-trolować pojazd. W niektórych szkołach robi się to nawet dwukrotnie.

- I dobrze. U nas wyjazd musiał raz zostać przełożony o tydzień, bo podczas

przeglądu okazało się, że autobus nie miał przeprowadzonych niezbędnych badań – zgadza się Jarosław Budnik, dyrektor Ze-społu Szkół w Dąbrowie Białostockiej.

Po przyjeździe na miejsce ważne jest, aby dobrze rozplanować dzień. Grafik zajęć powinien być napięty. Według Marka Gol-ki, nauczyciela z Gimnazjum nr 5 w Rado-miu, wyjazd nie powinien być wyłącznie

rekreacyjny, ale poszerzać wiedzę uczniów. Dlatego od kilkunastu lat organizuje wy-prawy naukowe, np. do Szwajcarii.

- Uczniowie wiedzą wtedy, po co jadą. Na miejscu są skupieni na poznawaniu nowych rzeczy i nie w głowie im psocenie – mówi.

Nie przypomina sobie, żeby kiedykolwiek miał jakieś problemy z którymś z dzieci. Dla-tego nawet zwykła zielona szkoła czy wyjazd

11EFUN 2012

integracyjny powinny obfitować w dodatko-we zajęcia, np. kulturalne i sportowe.

- Zwiedzanie zabytków, gra w piłkę, jazda rowerem wodnym po jeziorze. Zawsze sta-ramy się uczniom zapełniać czas – wylicza Karolina Szczepańska, nauczycielka z III Li-ceum Ogólnokształcącego w Warszawie.

- U nas wprowadzamy na wycieczkach tzw. manewry wojskowe. Uczniowie mu-szą wtedy wstawać w nocy na patrol. W cią-gu dnia dochodzą inne zajęcia. Dzięki temu są zmęczeni i noce przesypiają jak zabici – zapewnia Jarosław Budnik.

Jednak nawet w przypadku tak spryt-nych posunięć, opiekunowie nie mogą so-bie odpuścić czujnego nadzorowania.

- Nauczyciel na wycieczce pracuje 24 go-dziny na dobę. Cały czas ma mieć grupę na oku. Przede wszystkim w nocy. O 22 wszyscy uczniowie muszą być w łóżkach. Zwłaszcza ostatniego dnia należy być wyjątkowo czuj-nym. U nas są wtedy całonocne dyżury – między 23 a 2 w nocy i 2 a 6 nad ranem na korytarzach – wyjaśnia Karolina Szczepańska.

Mimo że to właśnie wieczory są najgor-sze, to także w ciągu dnia trzeba wszystkich

starannie pilnować. Zwłaszcza w trakcie wycieczek do innego kraju. Według dyrek-torów, czas wolny nie powinien istnieć.

- Nawet jeśli nauczyciel daje kilka minut na zakup pamiątek, powinno być to w obrę-bie jednego sklepu, gdzie widzi wszystkich uczniów – mówi Małgorzata Okurowska, dyrektorka Gimnazjum nr 3 w Grodzisku Mazowieckim.

Nie tylko wycieczka zagraniczna lub zielona szkoła może zakończyć się wy-padkiem. Przypomina o tym głośna spra-wa sprzed kilku miesięcy, gdy nastolatek zatruł się dopalaczami. Wszystko stało się w trakcie krótkiego, jednodniowego wypa-du do kina. Nauczyciele jakoś nie zauwa-żyli, że wyruszając spod szkoły chłopiec był jakiś inny niż normalnie. W przypadku ta-kich wycieczek nadzór także powinien być ścisły. Przede wszystkim ważna jest liczba opiekunów. Młodsze dzieci powinny mieć ich aż trzech (jednego z przodu, drugiego pośrodku i trzeciego na końcu grupy). Aby były zauważalni na drodze, najlepiej aby nosili odblaskowe kamizelki lub chusty.

- W przypadku starszych uczniów, na 30 przypada jeden nauczyciel. Nie może jed-nak ani na chwilę spuszczać z nich nauczy-cielskiego oka – wyjaśnia Jarosław Budnik.

W wypadku tzw. jednodniówek pojawia się jeszcze ważniejszy problem. Co zro-bić, gdy dziecko chce spod kina lub teatru wrócić do domu (bo mieszka w pobliżu) a nie z całą grupą wracać pod szkołę? Albo jeśli wycieczka odbywa się po lekcjach i ma wolę samo pod umówione miejsce do-trzeć? Odpowiedź nie jest prosta.

Teoretycznie, gdy rodzic wyda zgodę, można ucznia zwolnić. Gdy jest pełnoletni, nie wymaga to nawet pozwolenia opiekuna. W praktyce nie jest to jednak tak oczywiste.

- Gdyby coś się dziecku stało w drodze do domu, prawdopodobnie dyrektor lub na-uczyciel zostaliby także uznani za częściowo winnych. Nawet gdy uczeń skończył 18 lat, to przecież uczestniczył w tzw. zajęciach po-zalekcyjnych, które organizuje szkoła. Brak jednak przepisów, które by to jasno regulo-wały – mówi Monika Rękawek.

- Dlatego najbezpieczniej, aby cała wy-cieczka ruszała spod szkoły i pod nią wraca-ła – radzi Małgorzata Okurowska.

Surowa kara

Opiekun na wycieczce musi mieć oczy i uszy szeroko otwarte. Sprawdź, co może grozić za niedo-pilnowanie dzieci.

• Od 6 miesięcy do 8 lat wię-zienia – ryzykuje nauczyciel, gdy spowoduje uszczerbek na zdrowiu lub śmierć ucznia.

• Odszkodowanie – gdy uczeńulegnie wypadkowi, rodzina może domagać się pokrycia kosztów leczenia nie tylko od szkoły, ale i samego nauczy-ciela.

• Nagana, zwolnienie z pracy,zwolnienie z zakazem wyko-nywania pracy do 3 lat albo dożywotni zakaz pracy jako nauczyciel – może grozić za zaniedbanie obowiązków na wyjeździe.

7 zasad bezpiecznych wycieczek

Te kroki pomogą dyrektorom za-pobiec ryzykownym sytuacjom na wycieczkach.

1. Zawsze spisuj regulamin wy-cieczki – im bardziej szczegó-łowy, tym lepiej.

2. Na wyjazd wybieraj tylko sprawdzone ośrodki.

3. Zapewniaj uczniom odpo-wiednią opiekę – na dalsze wyjazdy wysyłaj co najmniej trzech nauczycieli.

4. Przed wyjazdem zapewnij uczniom i nauczycielom ubez-pieczenie.

5. Im bardziej intensywna wy-cieczka, tym lepiej.

6. Wnocydziecimusząbyćnad-zorowane do minimum pół-nocy.

7. Ogranicz do minimum wolny czas dawany dzieciom na wy-cieczce.

12EFUN

Rozdział I.Postanowienia wstępne

1. Organizowane przez szkołę wyjścia, wycieczki i imprezy kra-joznawczo - turystyczne powinny mieć na celu w szczególności:

a) poznawaniu kraju, jego środowiska przyrodniczego, tradycji, zabytków kultury i historii,

b) poszerzaniu wiedzy z różnych dziedzin życia społecznego, gospodarczego i kulturowego,

c) wspomaganiu rodziny i szkoły w procesie wychowania, d) upowszechnianiu wśród dzieci i młodzieży zasad ochrony

środowiska naturalnego oraz umiejętności korzystania z za-sobów przyrody,

e) podnoszeniu kondycji zdrowotnej oraz sprawności fizycznej, f) upowszechnianiu form aktywnego wypoczynku, g) przeciwdziałaniu patologii społecznej. 2. Wyjścia, wycieczki i imprezy mogą być organizowane w ramach

zajęć lekcyjnych, pozalekcyjnych lub pozaszkolnych.3. Wyjścia, wycieczki i imprezy mogą przyjąć następujące formy: a) wyjścia i wycieczki przedmiotowe - inicjowane i organi-

zowane przez nauczycieli b) poszczególnych przedmiotów, zgodnie z programem nauc-

zania, w ramach zajęć lekcyjnych lub pozalekcyjnych, c) wycieczki turystyczno-krajoznawcze - odbywające się

w terenie powszechnie d) uczęszczanym, nie wymagające od uczestników szczegól-

nego przygotowania kondycyjnego i specjalistycznego, e) imprezy krajoznawczo – turystyczne, takie jak biwaki, rajdy,

turnieje itp., f) imprezy turystyki kwalifikowanej i obozy wędrowne,

w których udział wymaga od uczestników przygotowania kondycyjnego i specjalistycznego.

4. Organizacja wyjść, wycieczek szkolnych i imprez wynika z roc-znego planu pracy szkoły oraz, w przypadku wyjść i wycieczek przedmiotowych, z nauczycielskich planów dydaktycznych.

5. Wycieczki i imprezy turystyczno – krajoznawcze powinny być orga-nizowane w miarę możliwości w czasie wolnym od zajęć lekcyjnych.

6. Ilekroć w dalszej części Regulaminu jest mowa o wycieczce należy przez to rozumieć także pozostałe formy turystyki i kra-joznawstwa określone w punkcie 3.

Regulamin wyjść i wycieczek oraz innych imprez

krajoznawczo – turystycznychNa podstawie Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu dnia 8 listopada 2001 roku w sprawie warunków i sposobu organizowania przez publiczne przedszkola, szkoły i placówki kra-joznawstwa i turystyki (Dz. U. z 2001r Nr 135, poz. 1516 ze zm.) ustala się poniższe zasady organi-zowania wycieczek i imprez krajoznawczo - turystycznych dla uczniów

Rozdział II.Organizacja wycieczek

1. Dyrektor szkoły wyznacza spośród osób organizujących wycieczkę kierownika wycieczki.

2. Osobą odpowiedzialną za organizację oraz za prawidłowy i bezpiec-zny przebieg wycieczki jest kierownik wycieczki.

3. Kierownik wycieczki najpóźniej na tydzień przed planowaną wycieczką informuje dyrektora lub upoważnionego wicedyrektora o jej założeniach organizacyjnych.

4. Kierownik wycieczki najpóźniej na 3 dni przed jej rozpoczęciem przedstawia dyrektorowi kompletną dokumentację wycieczki do za-twierdzenia ( z wyłączeniem rozliczenia wycieczki).

5. Dokumentacja wycieczki zawiera: a) kartę wycieczki z jej harmonogramem i preliminarzem (w dwóch

egzemplarzach), b) listę uczestników (w dwóch egzemplarzach), c) pisemne zgody rodziców, d) regulamin zachowania się uczniów podczas wycieczki, e) rozliczenie wycieczki (należy przedłożyć w ciągu dwóch tygodni

po zakończeniu wycieczki).6. Zgodę na zorganizowanie wycieczki lub imprezy wyraża dyrektor

szkoły lub upoważniony wicedyrektor poprzez podpisanie karty wycieczki i listy uczestników. Podpisane dokumenty są przekazy-wane kierownikowi wycieczki.

7. Przeprowadzenie wycieczki bez zatwierdzenia stanowi naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych.

8. Organizacja i program wycieczek powinny być dostosowane do wieku, zainteresowań, potrzeb uczniów i ich możliwości.

9. Uczniowie w stosunku do których istnieją przeciwwskazania lekar-skie nie mogą brać udziału w wycieczkach.

10. Udział ucznia w wycieczce (z wyjątkiem przedmiotowych odbywających się w ramach zajęć lekcyjnych) wymaga pisemnej zgody rodzica lub opiekuna prawnego.

11. Zgodę na wycieczki i imprezy zagraniczne wydaje dyrektor szkoły po zawiadomieniu organu prowadzącego i organu sprawującego nadzór pedagogiczny nad szkołą.

13EFUN 2012

Rozdział III.Podstawowe zasady bezpieczeństwa i opieki nad uczniami podczas wycieczek

1. Opiekę nad uczniami biorącymi udział w wycieczce sprawuje ki-erownik i opiekunowie grup. Opieka ta ma charakter ciągły.

2. Opiekunami powinni być nauczyciele i rodzice uczniów. Dyrek-tor szkoły może wyrazić zgodę na wykonywanie obowiązków opiekuna przez inne osoby.

3. Na wycieczce organizowanej poza teren szkoły w obrębie tej samej miejscowości, bez korzystania ze środków lokomocji opiekę powinna sprawować co najmniej jedna osoba nad grupą 30 uczniów.

4. Na wycieczce udającej się poza teren szkoły przy korzystaniu ze środków lokomocji opiekę powinna sprawować jedna osoba nad grupą do 15 uczniów.

5. Wycieczki piesze na terenach górskich leżących na obszarach parków narodowych i rezerwatów przyrody, oraz leżących powyżej 1000m.n.p.m. mogą prowadzić wyłącznie przewodnicy turystyczni.

6. Zabrania się prowadzenia wycieczek z młodzieżą podczas burzy, śnieżycy i gołoledzi. W razie gwałtownego załamania się wa-runków pogodowych (szczególnie przy planowaniu wycieczek pieszych górskich), należy wycieczkę odwołać.

7. Przed wyruszaniem z każdego miejsca pobytu, w czasie zwiedza-nia, przejazdów oraz przybycia do punktu docelowego, opieku-nowie powinni bezwzględnie sprawdzać stan liczbowy uczniów.

8. Przed wyruszeniem na wycieczkę należy pouczyć jej uczest-ników o zasadach bezpieczeństwa i sposobie zachowania się w razie nieszczęśliwego wypadku.

9. Podczas wycieczek należy bezwzględnie przestrzegać zasad bez-piecznego poruszania się po drogach.

10 Do przewozu młodzieży należy wykorzystywać tylko sprawne i dopuszczone do przewozu osób pojazdy.

11. Uczestnicy wycieczek powinni być objęci ubezpieczeniem od następstw nieszczęśliwych wypadków.

12. W przypadku, gdy podczas trwania wycieczki miał miejsce wśród jego uczestników wypadek, stosuje się odpowiednio prz-episy dotyczące postępowania w razie wypadków w szkołach i placówkach publicznych.

13. Wycieczki powinny rozpoczynać i kończyć się w wyznaczonym w harmonogramie wycieczki miejscu.

Rozdział IV.Obowiązki kierownika wycieczki.

1. Opracowanie programu i harmonogramu wycieczki.2. Terminowe przygotowanie i przedstawienie do zatwierdzenia

dokumentacji wycieczki oraz jej terminowe rozliczenie.3. Zapoznanie z regulaminem wycieczki oraz z zasadami

bezpieczeństwa wszystkich jej uczestników.4. Zapewnienie warunków do realizacji programu wycieczki oraz

sprawowania nadzoru w tym zakresie.5. Określenie zadań dla opiekunów w zakresie realizacji programu

oraz zapewnienie opieki i bezpieczeństwa uczestnikom wycieczki.6. Nadzorowanie zaopatrzenie uczestników w sprawny sprzęt

i ekwipunek oraz apteczkę pierwszej pomocy.7. Organizowanie transportu, wyżywienia i noclegów dla uczest-

ników wycieczki.8. Dokonywanie podziału zadań wśród uczestników.9. Dysponowanie środkami finansowymi przeznaczonymi na

organizację wycieczki.

10. Dokonywanie podsumowania, oceny i rozliczenia finansowego wycieczki po jej zakończeniu.

11. Dowody finansowe będące podstawą rozliczenia wycieczki (rac-hunki, paragony, oświadczenia itp.) są przechowywane przez kier-ownika wycieczki do końca roku szkolnego.

Rozdział VObowiązki opiekuna.

1. Sprawowanie opieki nad powierzonymi uczniami.2. Współdziałanie z kierownikiem w zakresie realizacji programu

i harmonogramu wycieczki.3. Sprawowanie nadzoru nad przestrzeganiem regulaminu przez uc-

zniów, ze szczególnym uwzględnieniem zasad bezpieczeństwa.4. Nadzorowanie wykonywania zadań przydzielonych uczniom.5. Wykonywanie innych zadań zleconych przez kierownika.

Rozdział VI.Ramowy regulamin wycieczki i obowiązki jej uczestników

1. Uczniowie dostarczają kierownikowi wycieczki pisemną zgodę oraz oświadczenie od rodziców w związku z udziałem w wycieczce.

2. Uczestników wycieczki obowiązuje odpowiedni strój uzależniony od charakteru wycieczki.

3. W czasie wycieczki obowiązują uczniów postanowienia statutu szkoły i przepisy bezpieczeństwa.

4. Obowiązuje zakaz palenia papierosów, picia alkoholu, zażywania narkotyków.

5. Niedopuszczalne jest samowolne oddalanie się od grupy.6. Uczestników wycieczki obowiązuje punktualność .7. W trakcie trwania wycieczki nie przewiduje się „czasu wolnego”,

a uczniowie przebywają przez cały czas pod nadzorem opiekunów.8. W czasie postoju autokaru na parkingu należy ściśle przestrzegać

zaleceń kierownika wycieczki.9. W przypadku wyjazdów na basen oraz podczas zwiedzania muzeów,

parków krajobrazowych itp. uczestnicy wycieczki zobowiązani są do przestrzegania regulaminów tych obiektów.

10. W miejscu zakwaterowania należy przestrzegać regulaminu placówki.11. W przypadku złego samopoczucia uczeń zgłasza się do kierownika

wycieczki lub opiekuna .12. W przypadku nieprzestrzegania regulaminu, będą wyciągane kon-

sekwencje zgodnie ze statutem szkoły.

Rozdział VII.Postanowienia końcowe

1. Uczniowie, którzy nie uczestniczą w wycieczce klasowej organi-zowanej w dniach zajęć szkolnych mają obowiązek brać udział w zajęciach z klasą wskazana przez dyrektora. Listę tych uczniów ki-erownik wycieczki dołącza do odpowiedniego dziennika klasowego.

2. Wszyscy opiekunowie oraz uczestnicy wycieczki zobowiązani są zapoznać się z regulaminem i harmonogramem wycieczki.

3. Ramowy regulamin wycieczki określony rozdziałem VI lub jego rozszerzenie podpisują wszyscy uczestnicy wycieczki.

4. Klasowe lub grupowe wyjście uczniów poza teren szkoły, orga-nizowane w ramach lekcji w celu realizacji programu nauczania nie stanowi wycieczki w rozumieniu niniejszego regulaminu. Nauczyciel organizujący takie wyjście, musi uzyskać na nie zgodę wicedyrektora. Wyjście należy odnotować w karcie wyjść znajdującej się w pokoju nauczycielskim oraz w dzienniku lekcyjnym.

5. Ustalenia punktu 4 nie dotyczą lekcji wychowania fizycznego.

14EFUN

W sprawach nieuregulowanych w niniejszym Regulaminie zastoso-wanie mają inne przepisy stanowiące prawo.

Załączniki:Załącznik a – karta wycieczki z harmonogramem i preliminarzem,Załącznik b – wzór listy uczestników wycieczki,

Załącznik c – wzór zgody rodziców lub opiekunów prawnych na udział dziecka w wycieczce,

Załącznik d – wzór oświadczenia rodzica lub opiekuna prawnego uczestnika wycieczki

Załącznik e – wzór rozliczenia wycieczki

Załącznik a do Regulaminu wycieczek

KARTA WYCIECZKI (WYJŚCIA) z harmonogramem i preliminarzem Cel i założenia programowe wycieczki (imprezy) ..................................................................... ......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... Trasa wycieczki (imprezy) ......................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... Termin ............................... ilość dni................... klasa/grupa .................................................... Liczba uczestników ................................ Kierownik (imię i nazwisko) ..................................................................................................... Liczba opiekunów: .................................. Środek lokomocji ........................................................................................................................ Nr telefonu kontaktowego podczas wycieczki.............................................................................

OŚWIADCZENIE Zobowiązuję się do przestrzegania przepisów dotyczących zasad bezpieczeństwa na wycieczkach i imprezach dla dzieci i młodzieży. Opiekunowie wycieczki (imprezy) Kierownik wycieczki (imprezy) (imiona i nazwiska oraz podpisy) 1........................................................................ ................................................... 2....................................................................... /podpis/ 3....................................................................... 4.......................................................................

15EFUN 2012

HARMONOGRAM WYCIECZKI (IMPREZY) Data i godz. wyjazdu

Ilość km. Miejscowość Program Adres punktu noclegowego i żywieniowego

PRELIMINARZ WYCIECZKI (IMPREZY)

I. Dochody 1. Wpłaty uczestników: liczba osób……….x koszt wycieczki…………. = …………. zł 2. Inne wpłaty……………………………………………………………………………. Razem dochody: ………………………………...................................... II. Wydatki 1. Koszt wynajmu autokaru:……………………………………………………………. 2. Koszt noclegu:…………………………………………………………………………….. 3. Koszt wyżywienia:……………………………………………………………………….. 4. Bilety wstępu: do teatru:……………………………. do kina:……………………………….. do muzeum:………………………… inne:……………………………………. 5. Inne wydatki (jakie):……………………………................................................................... Razem wydatki:............................. Koszt na jednego uczestnika...........................

............................................................. /podpis kierownika wycieczki/ Adnotacje organu prowadzącego lub sprawującego nadzór pedagogiczny Zatwierdzam

.......................................... /pieczęć i podpis dyrektora szkoły/

16EFUN

Załącznik b do Regulaminu wycieczek

LISTA UCZESTNIKÓW WYCIECZKI

Lp. Imię i nazwisko Klasa Adres Nr telefonu rodz.

Opiekun na wycieczce

.............................................. /podpis kierownika wycieczki/

Załącznik c do Regulaminu wycieczek

ZGODA RODZICÓW /OPIEKUNÓW/ NA UDZIAŁ DZIECKA W WYCIECZCE /IMPREZIE/ .................................................. /imię i nazwisko rodzica / piekuna/ .............................................................................................................................. /adres/ ............................................... /telefon/

OŚWIADCZENIE Wyrażam zgodę na udział syna / córki ............................................................................... w wycieczce do .................................................................................................................. która odbędzie się w dniu / dniach..................................................................................... Oświadczam, że nie ma przeciwwskazań lekarskich, aby syn/córka uczestniczył/a w wycieczce. Inne istotne informacje, które rodzice/opiekunowie chcą przekazać organizatorowi wycieczki............................................................................................................................... .............................................................................................................................................. .............................................................................................................................................. .................................................. ......................................................... /data/ /podpis rodziców / opiekunów

17EFUN 2012

Załącznik d do Regulaminu wycieczek

OŚWIADCZENIE RODZICA

Imię:...........................................................

Nazwisko:................................................. (rodzica)

Oświadczam, że wyrażam zgodę na pokrycie ewentualnych szkód materialnych

wyrządzonych przez moje dziecko

...............................................................................................................

(imię i nazwisko dziecka) w trakcie trwania wycieczki.

Wyrażam / nie wyrażam zgodę(y) na podejmowanie * decyzji związanych z leczeniem,

hospitalizacją i zabiegami operacyjnymi, w przypadku zagrożenia zdrowia lub życia mojego

dziecka przez kierownika wycieczki lub opiekunów w czasie trwania wycieczki. Jednocześnie

nie znam przeciwwskazań zdrowotnych do udziału mojego dziecka w wycieczce.

Wyrażam zgodę na przeszukanie bagażu oraz pokoju mojego dziecka w trakcie wycieczki

w razie podejrzenia o posiadanie bądź zażywanie niedozwolonych substancji (narkotyki,

alkohol, papierosy).

Zobowiązuję się do natychmiastowego odebrania z wycieczki mojego dziecka w przypadku

znalezienia bądź zażywania wyżej wymienionych substancji oraz gdy zachowanie dziecka

zagraża zdrowiu lub życiu jego bądź innych uczestników wycieczki.

..............................................................., dnia.....................................

podpis rodzica

* niepotrzebne skreślić

PESEL DZIECKA ...........................................................

18EFUN

Załącznik e do Regulaminu wycieczek

ROZLICZENIE WYCIECZKI / IMPREZY

Wycieczka (impreza) szkolna do ………………………………………………………… zorganizowana w dniu....…………...................…przez……………….............................

I. Dochody 1. Wpłaty uczestników: liczba osób……….x koszt wycieczki…………. = …………. zł 2. Inne wpłaty……………………………………………………………………………. Razem dochody: ……………………………… II. Wydatki 1. Koszt wynajmu autobusu:……………………………………………………………. 2. Koszt noclegu:…………………………………………………………………………….. 3. Koszt wyżywienia:………………………………………………………………………. 4. Bilety wstępu: do teatru:…………………………….. do kina:………………………………… do muzeum:…………………………. inne:……………………………………. 5. Inne wydatki (jakie):…………………………….......................................................................

.......................................................................................................................................

....................................................................................................................................... Razem wydatki:………………………………………. I. Koszt wycieczki (imprezy) na jednego uczestnika: ………………… II. Pozostała kwota w wysokości ……………………zł …………………………………………………………………………................................................................ ............................................................................................................................................. ............................................................................................................................................. (określić sposób zagospodarowania kwoty – np. zwrot, wspólne wydatki klasowe, itp.)

Uczestnicy wycieczki (np. samorząd klasowy) Kierownik wycieczki 1. …………………………………….. 2. ……………………………………… .................................. 3……………………………………….. /podpis/ Uwagi o przebiegu wycieczki (np. przebieg realizacji harmonogramu, problemy wychowawcze itp.)...................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... .....................................................................................................................................................

Rozliczenie przyjął: …………………………………….. (data i podpis dyrektora szkoły)

19EFUN 2012

Usprawiedliwianie nieobecności w pracy i udzielanie zwolnień od pracy

Jednym z podstawowych obowiązków pracow-nika jest przestrzeganie ustalonego w zakładzie pracy czasu pracy. W życiu każdego pracownika mogą jednak zaistnieć sytuacje uniemożliwiają-ce stawienie się do pracy. Przepisy prawa oświa-towego nie precyzują, jakiego rodzaju zwolnie-nia od pracy lub usprawiedliwione nieobecności w pracy, poza urlopami, przysługują zatrudnio-nym w szkołach lub placówkach oraz czy zacho-wują oni w tym czasie prawo do wynagrodzenia. Niniejsze opracowanie przedstawia, określone przepisami prawa pracy, sposoby usprawiedli-wiania nieobecności w pracy oraz zasady udzie-lania zwolnień od pracy pracownikom. Mają one zastosowanie również do pracowników szkół lub placówek objętych systemem oświaty.

Podstawa prawna usprawiedliwiania nieobecności w pracy i udzielania zwolnień od pracy

Zgodnie z Kartą Nauczyciela1, w zakresie spraw wynikających ze stosunku pracy nieuregulowanych przepisami tej ustawy mają zastosowanie przepisy Kodeksu pracy2. W ramach regulacji ko-deksowych zawarta została m.in. delegacja do określenia w drodze rozporządzenia sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz zakresu przysługujących pracownikom zwolnień od pracy a także przypadków, w których za czas nieobecności lub zwolnie-nia pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia3. Na podstawie powyższej delegacji, minister pracy i polityki społecznej wydał roz-porządzenie w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy4. Z za-pisów tego rozporządzenia wynika, że określone zdarzenia unie-możliwiające pracownikowi stawienie się do pracy uzasadniają jego nieobecność i powodują, że jest ona usprawiedliwiona i nie skut-kuje żadnymi negatywnymi konsekwencjami.

Przyczyny usprawiedliwiające nieobecność w pracy5

W świetle powołanego wyżej rozporządzenia4, przyczynami usprawiedliwiającymi nieobecność pracownika w pracy są:

1) zdarzenia i okoliczności określone przepisami prawa pra-cy, które uniemożliwiają stawienie się pracownika do pra-cy i jej świadczenie,

2) nieokreślone przepisami prawa pracy inne przypadki nie-możności wykonywania pracy, wskazane przez pracow-nika i uznane przez pracodawcę za usprawiedliwiające nieobecność w pracy.

W ramach przyczyn usprawiedliwiających nieobecność pra-cownika w pracy można zatem wyodrębnić dwie grupy. Pierwszą stanowią przyczyny nieobecności uregulowane przepisami prawa, które w przypadku ich udowodnienia przez pracownika, usprawie-dliwiają jego nieobecność w pracy z mocy prawa.

Do drugiej grupy należą sytuacje nieuregulowane przez ustawo-dawcę, zdarzenia nieprzewidziane, które dla uznania ich za uspra-wiedliwiające nieobecność w pracy muszą zostać wskazane i udo-wodnione przez pracownika, a następnie uznane przez pracodawcę.

Warto zaznaczyć, że sposób usprawiedliwiania nieobecności w pracy pracodawca powinien określić w regulaminie pracy. Regu-laminu pracy nie wprowadza się, gdy pracodawca zatrudnia mniej niż 20 pracowników. Wówczas zastosowanie znajdą przepisy po-wołanego wyżej rozporządzenia w sprawie sposobu usprawiedli-wiania nieobecności w pracy.

Sposoby usprawiedliwiania nieobecności6

Sposób usprawiedliwiania nieobecności w pracy uzależniony jest od tego, czy pracownik znał lub mógł przewidzieć przyczy-nę swojej nieobecności, czy też nieobecność spowodowana została przyczyną nagłą, niemożliwą do przewidzenia.

Jeżeli przyczyna nieobecności w pracy jest pracownikowi z góry wiadoma lub możliwa do przewidzenia, powinien on uprzedzić o tym pracodawcę i wskazać przewidywany czas nieobecności. W ra-zie zaistnienia przyczyn uniemożliwiających stawienie się do pracy, o których pracownik nie wiedział lub których nie mógł przewidzieć, jest on obowiązany niezwłocznie zawiadomić pracodawcę o przy-czynie swojej nieobecności i przewidywanym okresie jej trwania, nie później jednak niż w drugim dniu nieobecności w pracy.

Monika Rękawek20

EFUN

Pamiętaj!

Jeżeli z obowiązujących u pracodawcy przepi-sów wewnętrznych nie wynika sposób zawiado-mienia o przyczynie nieobecności, zawiadomie-nia należy dokonać:

1. osobiście lub

2. przez każdą inną osobę lub

3. telefonicznie lub

4. za pośrednictwem innego środka łączności (np. faks, mail) albo

5. drogą pocztową, przy czym za datę zawiado-mienia uznaje się datę stempla pocztowego.

Pracownik może nie dotrzymać wskazanego wyżej terminu powiadomienia tylko w przypadku zaistnienia szczególnych oko-liczności, zwłaszcza jego obłożnej choroby połączonej z brakiem lub nieobecnością domowników, albo innego zdarzenia losowego. Należy pamiętać, że pracownik musi odpowiednio udokumento-wać przyczyny swojej nieobecności w pracy. Nie poinformowa-nie pracodawcy o nieobecności w pracy może bowiem stanowić podstawę do nałożenia na pracownika kary porządkowej. Przed wyciągnięciem konsekwencji służbowych pracodawca powinien wysłuchać pracownika i dowiedzieć się, co było przyczyną niedo-trzymania terminu powiadomienia o przyczynie nieobecności.

W jednym z wyroków7 Sąd Najwyższy uznał, że nieusprawie-dliwienie w terminie nieobecności i opuszczenie pracy bez uspra-wiedliwienia stanowi odmienne rodzajowo naruszenie obowiąz-ków pracowniczych. W związku z powyższym, pracodawca nie może postawić zarzutu opuszczenia pracy bez usprawiedliwienia pracownikowi, który nie zawiadomił o przyczynie i przewidywa-nym okresie nieobecności w terminie, jednak później usprawiedli-wił tę nieobecność.

Dowody usprawiedliwiające nieobecność8

Dowodami usprawiedliwiającymi nieobecność w pracy są: 1) zaświadczenie lekarskie o czasowej niezdolności do

pracy, wystawione zgodnie z przepisami o orzekaniu o cza-sowej niezdolności do pracy9. Zaświadczenie lekarskie należy dostarczyć pracodawcy nie później niż w cią-gu 7 dni od dnia jego otrzymania. Niedotrzymanie tego obowiązku powoduje obniżenie o 25 proc. wysokości zasił-ku przysługującego od 8 dnia orzeczonej niezdolności do pracy do dnia dostarczenia zaświadczenia lekarskiego, chyba że niedostarczenie zaświadczenia nastąpiło z przyczyn nieza-leżnych od pracownika. Warto zaznaczyć, że okres 7 dni do-tyczy dostarczenia zaświadczenia, a nie powiadomienia pra-codawcy, które powinno nastąpić nie później niż w drugim dniu nieobecności w pracy. W przypadku wysłania zaświad-czenia lekarskiego pocztą, liczy się data stempla pocztowego, a nie data otrzymania tego zaświadczenia przez pracodawcę.

2) decyzja właściwego państwowego inspektora sanitar-nego, wydana zgodnie z przepisami o zwalczaniu chorób zakaźnych10 – w razie odosobnienia pracownika z przyczyn przewidzianych tymi przepisami,

3) oświadczenie pracownika – w razie zaistnienia okolicz-ności uzasadniających konieczność sprawowania przez pra-cownika osobistej opieki nad zdrowym dzieckiem do lat 8 z powodu nieprzewidzianego zamknięcia żłobka, przedszko-la lub szkoły, do której dziecko uczęszcza,

4) imienne wezwanie pracownika do osobistego stawie-nia się wystosowane przez:

a) organ właściwy w sprawach powszechnego obowiązku obrony,

b) organ administracji rządowej lub samorządu terytorial-nego,

c) sąd, d) prokuraturę, e) policję lub organ prowadzący postępowanie w sprawach

o wykroczenia- w charakterze strony lub świadka w postępowaniu prowa-

dzonym przed tymi organami, zawierające adnotację po-twierdzającą stawienie się pracownika na to wezwanie,

5) oświadczenie pracownika potwierdzające odbycie podró-ży służbowej w godzinach nocnych, zakończonej w takim czasie, że do rozpoczęcia pracy nie upłynęło 8 godzin, w wa-runkach uniemożliwiających odpoczynek nocny; w takim przypadku pracodawca może zażądać od pracownika udoku-mentowania późnego powrotu, np. w postaci biletu.

Oświadczenie pracownika potwierdzające zaistnienie określo-nych okoliczności uniemożliwiających stawienie się do pracy po-winno zostać złożone na piśmie. Dopuszcza się również inną for-mę oświadczenia, np. ustną, telefoniczną, pod warunkiem jednak dotarcia do pracodawcy.

21EFUN 2012

Zwolnienia od pracy

Obowiązek zwolnienia pracownika od pracy

Rozporządzenie w sprawie sposobu usprawiedliwiania nie-obecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pra-cy4 określa dwie kategorie obligatoryjnych zwolnień od pracy11:

1) pracodawca jest obowiązany zwolnić pracownika od pracy, jeżeli obowiązek taki wynika z kodeksu pracy, m.in.:

a) na poszukiwanie pracyW okresie co najmniej dwutygodniowego wypowiedzenia

umowy o pracę dokonanego przez pracodawcę pracownikowi przysługuje zwolnienie na poszukiwanie pracy. Wymiar zwolnie-nia wynosi 2 dni robocze – w okresie dwutygodniowego i jedno-miesięcznego wypowiedzenia, 3 dni robocze – w okresie trzymie-sięcznego wypowiedzenia.12 Zwolnienie na poszukiwanie pracy nie będzie przysługiwało w przypadku rozwiązania umowy za porozumieniem stron, a także w przypadku wypowiedzenia doko-nanego przez pracownika.

b) na badania lekarskie związane z ciążą Pracodawca jest obowiązany udzielać pracownicy ciężarnej

zwolnień od pracy na zalecone przez lekarza badania lekarskie przeprowadzane w związku z ciążą, jeżeli badania te nie mogą być przeprowadzone poza godzinami pracy.13

c) na opiekę nad dzieckiem do lat 14,

Pracownikowi wychowującemu przynajmniej jedno dziecko w wieku do 14 lat przysługuje w ciągu roku kalendarzowego zwol-nienie od pracy na 2 dni.14

d) na czas wykonywania okresowych i kontrolnych badań lekarskich

Okresowe i kontrolne badania lekarskie przeprowadza się w miarę możliwości w godzinach pracy.15 Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem sądów, zwolnienie od pracy na czas wykonywania badań przysługuje tylko w czasie ich wykonywania. Jeżeli na wy-konanie badań potrzeba np. 2-3 godzin, to pracownikowi nie przy-sługuje cały dzień wolny i po zakończonych badaniach powinien wrócić do pracy. Jeżeli pracownik musi wykonać kilka rodzajów badań w różnych dniach, pracodawca powinien udzielić mu zwol-nienia na czas potrzebny do wykonania badań w dniach wyznaczo-nych badań.

e) w celu udziału w posiedzeniach komisji bezpieczeństwa i higieny pracy

Pracodawca zatrudniający więcej niż 250 pracowników zobo-wiązany jest powołać komisję bezpieczeństwa i higieny pracy jako swój organ doradczy i opiniodawczy.16 Posiedzenia komisji bhp odbywają się w godzinach pracy, nie rzadziej niż raz na kwartał. 17

2) pracodawca jest obowiązany zwolnić pracownika również w przypadku, kiedy obowiązek taki wynika z przepisów wykonawczych do kodeksu pracy albo z innych przepisów prawa (m.in. zwolnienia związane z piastowaniem funkcji społecznych, zwolnienie od pracy na czas niezbędny do obchodzenia świąt religijnych, które nie są dniami ustawowo wolnymi od pracy).

Wzór oświadczenia pracownika usprawiedliwiającego nieobecność w pracy

……………………………..(imię i nazwisko pracownika).......................................... (stanowisko pracy)

Oświadczam, że w dniu ........................................................................... nie mogłam stawić się do pracy w związku z koniecznością sprawowania osobistej opieki nad moim dzieckiem ................................................................................ urodzonym.......................................................... (imię i nazwisko dziecka)

(data urodzenia dziecka)

z powodu nieprzewidzianego zamknięcia Publicznego Przedszkola nr……. w …………, do którego dziecko uczęszcza. Z informacji uzyskanych od dyrektora przedszkola wynika, że przyczyną zamknięcia przedszkola była ..............................................................................

(wskazać powód zamknięcia przedszkola)

We wskazanym wyżej terminie nie istniała możliwość zapewnienia opieki nad dzieckiem przez innych członków rodziny pozostających we wspólnym gospodarstwie domowym.

...............................(podpis pracownika)

22EFUN

Zwolnienia od pracy wynikające z rozporządzenia4

W myśl rozporządzenia w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy4, pracownik może korzystać ze zwolnień z następujących tytułów18:

1) zwolnienie w związku z powszechnym obowiązkiem obrony

Pracodawca jest obowiązany zwolnić od pracy pracownika we-zwanego do osobistego stawienia się przed organem właściwym w zakresie powszechnego obowiązku obrony (np. Wojskowej Ko-mendy Uzupełnień) na czas niezbędny w celu załatwienia sprawy będącej przedmiotem wezwania.

2) zwolnienie na wezwanie instytucji państwowejPracodawca jest obowiązany zwolnić pracownika od pracy na

czas niezbędny do stawienia się na wezwanie:a) organu administracji rządowej,b) organu samorządu terytorialnego, c) sądu, d) prokuratury, e) policji,f) organu prowadzącego postępowanie w sprawach o wykro-

czenia.3) zwolnienie od pracy biegłegoPracodawca jest obowiązany zwolnić od pracy pracownika we-

zwanego w celu wykonywania czynności biegłego w postępowaniu administracyjnym, karnym przygotowawczym, sądowym lub przed kolegium do spraw wykroczeń; łączny wymiar zwolnień z tego ty-tułu nie może przekraczać 6 dni w ciągu roku kalendarzowego.

4) udział w posiedzeniu komisji pojednawczejKomisje pojednawcze mogą być powoływane w celu polubow-

nego załatwiania sporów o roszczenia pracowników ze stosunku pracy. Sprawowanie obowiązków członka komisji pojednawczej jest funkcją społeczną. Pracodawca jest obowiązany zwolnić od pracy pracownika na czas niezbędny do wzięcia udziału w po-siedzeniu komisji pojednawczej w charakterze członka tej komi-sji. Dotyczy to także pracownika będącego stroną lub świadkiem w postępowaniu pojednawczym.

5) zwolnienie na badania lekarskie Pracodawca jest obowiązany zwolnić od pracy pracownika na

czas niezbędny do przeprowadzania obowiązkowych badań lekar-skich i szczepień ochronnych przewidzianych przepisami o zwal-czaniu chorób zakaźnych, o zwalczaniu gruźlicy oraz o zwalczaniu chorób wenerycznych.

6) zwolnienie na wzięcie udziału w postępowaniu przed Najwyższą Izbą Kontroli

Pracodawca jest obowiązany zwolnić od pracy pracownika wezwanego w charakterze świadka w postępowaniu kontrolnym prowadzonym przez Najwyższą Izbę Kontroli i pracownika powo-łanego do udziału w tym postępowaniu w charakterze specjalisty.

7) zwolnienia od pracy związane z działalnością w służ-bach ratowniczych

Pracodawca jest obowiązany zwolnić od pracy pracownika:a) będącego członkiem ochotniczej straży pożarnej – na czas nie-

zbędny do uczestniczenia w działaniach ratowniczych i do wypoczynku koniecznego po ich zakończeniu, a także – w wymiarze nie przekraczającym łącznie 6 dni w ciągu roku kalendarzowego – na szkolenie pożarnicze,

b) będącego ratownikiem Górskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunko-wego – na czas niezbędny do uczestniczenia w akcji ratowni-czej i do wypoczynku koniecznego po jej zakończeniu,

c) będącego członkiem doraźnym Państwowej Komisji Badania Wy-padków Kolejowych, ujętym na liście ministra właściwego do spraw transportu, na czas wyznaczenia przez przewodni-czącego Państwowej Komisji Badania Wypadków Kolejo-wych do udziału w postępowaniu,

d) będącego członkiem ochotniczej drużyny ratowniczej działającej w brzegowej stacji ratowniczej Morskiej Służby Poszukiwania i Ratownictwa „Służba SAR” – na czas niezbędny do uczest-niczenia w akcji ratowniczej i do wypoczynku konieczne-go po jej zakończeniu oraz na czas udziału w szkoleniach organizowanych przez Morską Służbę Poszukiwania i Ra-townictwa,

e) na czas wykonywania obowiązku świadczeń osobistych, w trybie i na warunkach przewidzianych w odrębnych przepisach (np. w związku z ogłoszonym stanem klęski żywiołowej lub stanem wojennym).

Zwolnienie pracownika od pracy w razie konieczności udziału w akcji ratowniczej następuje w trybie przyjętym przez służbę ra-towniczą odpowiednią do organizowania takich akcji, zaś w celu uczestniczenia w szkoleniu pożarniczym – na podstawie wniosku właściwej terytorialnie jednostki organizacyjnej Państwowej Straży Pożarnej. Czas koniecznego wypoczynku pracownika po zakończe-niu akcji ratowniczej ustala osoba, która kierowała taką akcją.

f) będącego krwiodawcąPracodawca jest obowiązany zwolnić od pracy pracownika bę-

dącego krwiodawcą na czas oznaczony przez stację krwiodawstwa w celu oddania krwi. Pracodawca jest również obowiązany zwol-nić od pracy pracownika będącego krwiodawcą na czas niezbęd-ny do przeprowadzenia zaleconych przez stację krwiodawstwa okresowych badań lekarskich, jeżeli nie mogą one być wykonane w czasie wolnym od pracy.

23EFUN 2012

g) na czas przeprowadzenia zajęć dydaktyczno-naukowychPracodawca jest obowiązany zwolnić od pracy pracownika

w celu przeprowadzenia zajęć dydaktycznych w szkole zawodo-wej, w szkole wyższej, w placówce naukowej albo w jednostce ba-dawczo-rozwojowej oraz szkolenia na kursie zawodowym. Łączny wymiar ww. zwolnień nie może przekraczać 6 godzin w tygodniu lub 24 godzin w miesiącu.

h) będącego członkiem rady nadzorczejPracodawca jest obowiązany zwolnić od pracy pracownika będące-

go członkiem rady nadzorczej, działającej u zatrudniającego go praco-dawcy, na czas niezbędny do uczestniczenia w posiedzeniach tej rady.

Urlop okolicznościowyW powołanym wyżej rozporządzeniu4 ustawodawca określił

również katalog zwolnień związanych z ważnymi wydarzeniami ro-dzinnymi lub osobistymi w życiu pracownika, zwanych „urlopami okolicznościowymi”. Mimo powszechnie używanego określenia, „urlop okolicznościowy” nie jest urlopem sensu stricto i nie ma wpływu na wymiar urlopu wypoczynkowego przysługującego pra-cownikowi. Nie stanowi również podstawy do przerwania urlopu wypoczynkowego, ani też nie powoduje konieczności udzielania urlopu uzupełniającego nauczycielom szkół i placówek feryjnych.

Pracodawca jest obowiązany zwolnić od pracy pracownika na czas obejmujący 2 dni w razie:

1) ślubu pracownika,2) urodzenia się jego dziecka,3) zgonu i pogrzebu jego:

a) małżonka,b) dziecka,c) ojca,d) matki,e) ojczyma,f) macochy.

Ponadto pracodawca obowiązany jest do udzielenia zwolnienia od pracy w wymiarze 1 dnia pracownikowi w razie:

1) ślubu jego dziecka,2) zgonu i pogrzebu jego: a) siostry, b) brata, c) teściowej, d) teścia, e) babki, f) dziadka, g) a także innej osoby pozostającej na utrzymaniu pra-

cownika lub pod jego bezpośrednią opieką.Katalog powyższych zdarzeń oraz kategorii osób ma charakter

zamknięty. Pracodawca nie ma zatem możliwości udzielenia 1 dnia wolnego np. z tytułu ślubu siostry pracownika.

W przypadku gdy zdarzenie usprawiedliwiające nieobecność pra-cownika w pracy (np. ślub) miało miejsce w okresie trwania innej usprawiedliwionej nieobecności, np. w czasie urlopu wypoczyn-kowego, „urlop okolicznościowy” nie przysługuje. Pracownikowi,

który nie wykorzystał dni wolnych, nie przysługuje również ekwi-walent pieniężny z tego tytułu. Pracownik powinien wykorzystywać przysługujące mu dni „urlopu okolicznościowego» w miarę moż-liwości w dniach zdarzenia uzasadniającego jego udzielenie (np. w dniu urodzenia się dziecka, w dniu pogrzebu). Zwolnienie od pracy powinno być bowiem bezpośrednio związane z określonym zdarzeniem. Jeżeli tak nie jest, wówczas dopuszczalne jest udzielenie pracownikowi zwolnienia od pracy w dniach poprzedzających lub następujących po dniu wolnym od pracy (np. konieczność załatwie-nia formalności związanych ze ślubem). Uznaje się, że udzielenie zwolnienia, np. z tytułu urodzenia dziecka, w terminie później-szym mogłoby być uzasadnione jedynie wówczas, gdyby pracow-nik wykazał, że w tym właśnie czasie ma załatwić sprawy urzędowe związane z urodzeniem dziecka (np. w urzędzie stanu cywilnego). W przypadku „urlopu okolicznościowego”, którego termin jest naj-częściej znany pracownikowi, ma on obowiązek złożenia stosowne-go wniosku o udzielenie dnia lub dni wolnych.

Obowiązujące przepisy nie nakładają na pracownika obowiązku przedkładania dokumentów potwierdzających zaistnienie zdarze-nia uzasadniającego udzielenie „urlopu okolicznościowego” (np. odpisów aktu zgonu, aktu urodzenia dziecka).

W sytuacji, kiedy nauczyciel pozostaje w dwóch stosunkach pra-cy, urlop okolicznościowy przysługuje w obydwu miejscach pracy.

Prawo do wynagrodzenia za czas usprawiedliwionej nieobecności

Nieobecności z zachowaniem prawa do wynagrodzenia

Pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia za czas zwol-nienia od pracy, gdy o odpłatności zwolnienia od pracy stanowi

24EFUN

przepis prawa pracy. W takiej sytuacji wynagrodzenie z tytułu zwolnień od pracy jest wypłacane przez pracodawcę.

Jeżeli przepis prawa pracy nie przewiduje zachowania prawa do wynagrodzenia, za czas usprawiedliwionej nieobecności pracow-nikowi nie przysługuje wynagrodzenie, ale w pewnych sytuacjach otrzymuje od właściwego organu rekompensatę pieniężną z tytułu utraconego wynagrodzenia.

Przepisy kodeksu pracy i rozporządzeń wykonawczych do ko-deksu pracy przewidują, że pracownik zachowuje prawo do wyna-grodzenia m.in. w następujących sytuacjach:

1) za czas zwolnienia od pracy na poszukiwanie pracy,2) za czas nieprzepracowany w związku ze zmniejszeniem wy-

miaru czasu pracy pracownikom (dotyczy m.in. pracownic w ciąży),

3) za czas zwolnienia od pracy na 2 dni na opiekę nad dzieckiem do lat 14,

4) za czas zwolnienia od pracy ciężarnej pracownicy na zalecone przez lekarza badania lekarskie przeprowadzane w związku z ciążą,

5) za czas powstrzymywania się od wykonywania pracy lub od-dalenia się z miejsca pracy ze względu na zaistnienie bezpo-średniego zagrożenia dla zdrowia lub życia pracownika,

6) za czas przeprowadzania badań lekarskich okresowych i kon-trolnych,

7) za czas szkolenia w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy,8) za czas uczestnictwa w posiedzeniu komisji bezpieczeństwa

i higieny pracy w charakterze członka tej komisji, 9) za czas uczestnictwa w posiedzeniu komisji pojednawczej

w charakterze członka tej komisji,10) za okres niezdolności do pracy wskutek choroby. W świetle rozporządzenia w sprawie sposobu usprawiedliwia-

nia nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy4:

1) pracownik będący stroną lub świadkiem w postępowaniu po-jednawczym,

2) pracownik na czas niezbędny do przeprowadzania obowiąz-kowych badań lekarskich i szczepień ochronnych przewi-dzianych przepisami o zwalczaniu chorób zakaźnych, o zwal-czaniu gruźlicy oraz o zwalczaniu chorób wenerycznych,

3) pracownik będący ratownikiem Górskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego,

4) pracownik będący członkiem ochotniczej drużyny ratow-niczej działającej w brzegowej stacji ratowniczej Morskiej Służby Poszukiwania i Ratownictwa „Służba SAR”,

5) pracownik będący krwiodawcą,6) pracownik w razie jego ślubu lub urodzenia się jego dziecka

albo zgonu i pogrzebu jego małżonka lub jego dziecka, ojca, matki, ojczyma lub macochy,

7) pracownika w razie ślubu jego dziecka albo zgonu i pogrzebu jego siostry, brata, teściowej, teścia, babki, dziadka, a także innej osoby pozostającej na jego utrzymaniu lub pod jego bezpośrednią opieką

za czas zwolnienia od pracy, zachowuje prawo do wynagro-dzenia, ustalonego w sposób określony w przepisach rozporządzenia w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywa-nia pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania od-szkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w Kodeksie pracy19.

Zasady ustalania wynagrodzenia za czas zwolnienia od pracy

Przy ustalaniu wynagrodzenia za czas zwolnienia od pracy oraz za czas niewykonywania pracy, gdy przepisy przewidują zachowa-nie przez pracownika prawa do wynagrodzenia, stosuje się zasady obowiązujące przy ustalaniu wynagrodzenia za urlop, z tym że składniki wynagrodzenia ustalane w wysokości przeciętnej oblicza się z miesiąca, w którym przypadło zwolnienie od pracy lub okres niewykonywania pracy.20

W przypadku nauczycieli do podstawy wynagrodzenia za czas zwolnienia od pracy oraz za czas niewykonywania pracy wlicza się21:

1) wynagrodzenie zasadnicze,2) dodatki: za wysługę lat, motywacyjny, funkcyjny oraz za wa-

runki pracy,3) wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe i godziny do-

raźnych zastępstw,4) dodatkowe wynagrodzenie za pracę w porze nocnej,5) odrębne wynagrodzenie za zajęcia dydaktyczne, wychowaw-

cze i opiekuńcze wykonywane w dniu wolnym od pracy,6) wynagrodzenie za pracę w święto,7) dodatek za uciążliwość pracy (przysługuje nauczycielowi za-

trudnionemu na podstawie mianowania, który został prze-niesiony przez organ prowadzący do pracy w innej szkole w innej miejscowości, w celu zapewnienia obsady na stano-wisku nauczyciela z wymaganymi kwalifikacjami22),

8) jednorazowy dodatek uzupełniający.Wyżej wymienione składniki wynagrodzenia uwzględnia się

25EFUN 2012

bowiem przy ustalaniu wynagrodzenia za urlop wypoczynkowy na-uczyciela. W wynagrodzeniu tym nie uwzględnia się natomiast23:

1) wynagrodzenia za czas gotowości do pracy oraz za czas nieza-winionego przez pracownika przestoju,

2) wynagrodzenia za czas urlopu wypoczynkowego oraz wy-nagrodzenia za czas innej usprawiedliwionej nieobecności w pracy,

3) wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy wskutek cho-roby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną.

Należy pamiętać, że przy ustalaniu wynagrodzenia za czas zwolnienia od pracy oraz za czas niewykonywania pracy, gdy prze-pisy przewidują zachowanie przez pracownika prawa do wynagro-dzenia, pominąć należy określone rozporządzeniem21 reguły wyli-czania tzw. przeciętnej urlopowej.

Przy obliczaniu wynagrodzenia za czas zwolnienia od pra-cy oraz za czas niewykonywania pracy składniki podlegające tzw. „uśrednieniu” tj.:

1) dodatkowe wynagrodzenie za pracę w porze nocnej,2) odrębne wynagrodzenie za zajęcia dydaktyczne, wychowaw-

cze i opiekuńcze wykonywane w dniu wolnym od pracy,3) wynagrodzenie za pracę w święto,4) wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe i godziny do-

raźnych zastępstwwliczane są do wynagrodzenia za czas zwolnienia od pracy

w wysokości należnej za dany miesiąc.

Zwolnienia bez zachowania prawa do wynagrodzenia

W razie skorzystania przez pracownika ze zwolnienia od pracy w sytuacji:

1) wezwania do osobistego stawienia się przed organem właści-wym w zakresie powszechnego obowiązku obrony,

2) wezwania: a) organu administracji rządowej, b) organu samorządu terytorialnego, c) sądu, d) prokuratury, e) policji albo organu prowadzącego postępowanie w sprawach

o wykroczenia,3) wezwania w celu wykonywania czynności biegłego w po-

stępowaniu administracyjnym, karnym przygotowawczym, sądowym lub przed kolegium do spraw wykroczeń,

4) wezwania w charakterze świadka lub specjalisty w postę-powaniu kontrolnym prowadzonym przez Najwyższą Izbę Kontroli,

5) wezwania pracownika będącego członkiem ochotniczej stra-ży pożarnej,

6) wykonywania obowiązku świadczeń osobistych,

pracownik nie zachowuje prawa do wynagrodzenia, na-tomiast pracodawca wydaje zaświadczenie określające wysokość

utraconego wynagrodzenia za czas tego zwolnienia, w celu uzy-skania przez pracownika od właściwego organu rekompensaty pie-niężnej z tego tytułu.

Obowiązujące u danego pracodawcy przepisy mogą przewi-dywać zachowanie przez pracownika prawa do wynagrodzenia za czas ww. zwolnień.

Sięgnij do źródeł1 art. 91c ust. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczycie-

la (Dz. U. z 2006 r. Nr 97, poz. 674 z późn. zm.),2 ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (t.j. Dz. U.

z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.),3 art. 2982 Kodeksu pracy,4 rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 15 maja

1996 r. w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pra-cy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy (Dz. U. Nr 60, poz. 281, z późn. zm.),

5 § 1 rozporządzenia, o którym mowa w odnośniku 4,6 § 2 rozporządzenia, o którym mowa w odnośniku 4,7 wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 grudnia 1997 r., sygn.

akt I PKN 416/97,8 § 3 rozporządzenia, o którym mowa w odnośniku 4,9 rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 22 lipca 2005 r. w spra-

wie orzekania o czasowej niezdolności do pracy (Dz. U. Nr 145, poz. 1219 z późn. zm.),

10 ustawa z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (Dz. U. Nr 234, poz. 1570 z późn. zm.),

11 § 4 rozporządzenia, o którym mowa w odnośniku 4,12 art. 37 Kodeksu pracy,13 art. 185 § 2 Kodeksu pracy,14 art. 188 Kodeksu pracy,15 art. 229 § 3 Kodeksu pracy,16 art. 23712 § 1 Kodeksu pracy,17 art. 23713 § 1 Kodeksu pracy,18 § 5 - §14 rozporządzenia, o którym mowa w odnośniku 4,19 rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 29 maja

1996 r. w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego pod-stawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównaw-czych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w Kodeksie pracy (Dz. U. Nr 62, poz. 289, z późn. zm.),

20 § 5 rozporządzenia, o którym mowa w odnośniku 19,21 § 1 ust. 1 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia

26 czerwca 2001 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania wy-nagrodzenia oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczyn-kowy nauczycieli (Dz. U. z 2001 r. Nr 71, poz. 737 ze zm.),

22 art. 19 ust. 2 pkt 2 Karty Nauczyciela,23 § 1 ust. 1 rozporządzenia, o którym mowa w odnośniku 21.

26EFUN

Zasady wydawania duplikatów świadectw, dyplomów i innych dokumentów dotyczących przebiegu nauczania

Świadectwa i dyplomy państwowe, wydawa-ne przez uprawnione do tego szkoły, placów-ki oraz okręgowe komisje egzaminacyjne, są dokumentami urzędowymi1, potwierdzający-mi ukończenie nauki na określonym poziomie lub uzyskanie określonych kwalifikacji. Mogą one pełnić rolę środka dowodowego w postę-powaniu sądowym lub administracyjnym, jak również stanowić przedmiot przestępstw prze-ciwko wiarygodności dokumentów. Nie budzi wątpliwości fakt, iż utrata oryginału świadec-twa lub dyplomu może okazać się niezmiernie dotkliwa w skutkach dla jego posiadacza. Dla-tego też przepisy prawa oświatowego prze-widują możliwość ubiegania się o wydanie duplikatu świadectwa, dyplomu lub innego dokumentu dotyczącego przebiegu nauczania, w przypadku jego utraty.

Utrata oryginału świadectwa, dyplomu lub innego dokumentu dotyczącego przebiegu nauczania

Warunki i tryb wydawania oraz wzory świadectw, dyplomów państwowych i innych druków szkolnych, sposób dokonywania sprostowań ich treści i wydawania duplikatów, a także tryb i sposób dokonywania legalizacji dokumentów przeznaczonych do obrotu prawnego z zagranicą, reguluje rozporządzenie w sprawie świa-dectw, dyplomów i innych druków szkolnych.2 Rozporządzenie określa ponadto wysokość odpłatności za wydawanie duplikatów świadectw, dyplomów państwowych i innych druków szkolnych oraz za dokonywanie legalizacji dokumentów przeznaczonych do obrotu prawnego z zagranicą – uwzględniając m.in. wymóg, aby wysokość odpłatności za wykonywanie tych czynności nie prze-wyższała kwoty opłaty skarbowej za legalizację dokumentu, okre-ślonej w przepisach o opłacie skarbowej3.

W myśl powołanego wyżej rozporządzenia: 4

1) świadectwa szkolne promocyjne, świadectwa ukończenia szkoły, indeksy i legitymacje szkolne wydają szkoły publiczne

i niepubliczne o uprawnieniach szkół publicznych: podsta-wowe, gimnazja, szkoły ponadgimnazjalne i centra kształce-nia ustawicznego;świadectwa dojrzałości absolwentom szkół ponadgimnazjalnych: liceum ogólnokształcącego, liceum profilowanego, technikum, uzupełniającego liceum ogólno-kształcącego i technikum uzupełniającego oraz absolwentom dotychczasowej ponadpodstawowej szkoły średniej, którzy zdali egzamin maturalny, aneksy do świadectw dojrzałości, dyplomy, suplementy oraz zaświadczenia wydają okręgowe komisje egzaminacyjne;

2) świadectwa dojrzałości absolwentom dotychczasowej ponad-podstawowej szkoły średniej, którzy zdali egzamin dojrzało-ści (tzw. „starą maturę”), wydaje kurator oświaty;

3) legitymacje przedszkolne dla dzieci niepełnosprawnych uczęszczających do przedszkoli lub oddziałów przedszkol-nych zorganizowanych w szkołach podstawowych oraz zaświadczenia o spełnianiu obowiązku rocznego przygoto-wania przedszkolnego wydają odpowiednio publiczne i nie-publiczne przedszkola i szkoły podstawowe.

W przypadku utraty: 5

1) oryginału świadectwa, 2) odpisu świadectwa dojrzałości, 3) odpisu aneksu do świadectwa dojrzałości, 4) dyplomu lub 5) zaświadczeniuczeń lub absolwent może wystąpić odpowiednio do:1) szkoły, 2) okręgowej komisji egzaminacyjnej lub 3) kuratora oświaty, który wydał ten dokument, z pisemnym wnioskiem o wy-

danie duplikatu świadectwa, odpisu świadectwa dojrzałości, odpisu aneksu do świadectwa dojrzałości, dyplomu lub za-świadczenia.

W przypadku utraty suplementu do dyplomu, sporządzone-go na podstawie opisu kwalifikacji absolwenta albo opisu zawo-du, określonych w podstawie programowej kształcenia w danym zawodzie, absolwent może wystąpić do okręgowej komisji egza-minacyjnej, która wydała ten suplement, z pisemnym wnioskiem o wydanie nowego suplementu.

Monika Rękawek

27EFUN 2012

Uwaga!

Z wnioskiem o wydanie duplikatu ww. do-kumentów przebiegu nauczania, uczeń lub absolwent może wystąpić wyłącznie w przy-padku utraty oryginału (np. zniszczenia, zgu-bienia). Jeżeli oryginał dokumentu istnieje, szkoła, okręgowa komisja egzaminacyjna lub kurator oświaty nie ma podstaw do wydania jego duplikatu. Wniosek o wydanie duplikatu świadectwa, dyplomu lub innego dokumentu dotyczącego przebiegu nauczania powinien zawierać m.in. oświadczenie wnioskodaw-cy dotyczące okoliczności utraty oryginału. Do wniosku należy dołączyć potwierdze-nie wniesienia opłaty za wydanie duplikatu. Proponuje się, aby wnioskodawca załączył ponadto kserokopię dowodu osobistego lub innego dokumentu tożsamości. W przy-padku, gdy wnioskodawca nie jest osobą, na którą wydano oryginał dokumentu, powinien przedłożyć upoważnienie wystawione przez właściciela dokumentu.

Zasady sporządzania duplikatów6

Szkoła, okręgowa komisja egzaminacyjna lub kurator oświaty sporządza duplikat świadectwa, odpisu świadectwa dojrzałości, od-pisu aneksu do świadectwa dojrzałości, dyplomu lub zaświadczenia albo nowy suplement na podstawie odpowiednio dokumentacji:

1) przebiegu nauczania (arkusze ocen), 2) sprawdzianu, 3) egzaminu gimnazjalnego, 4) egzaminu maturalnego, 5) egzaminu zawodowego, 6) egzaminów eksternistycznych lub 7) egzaminu dojrzałości.Duplikat wydaje się na druku według wzoru obowiązu-

jącego w dniu wydania oryginału świadectwa, dyplomu lub zaświadczenia.

Jeżeli szkoła, okręgowa komisja egzaminacyjna lub kurator oświaty posiada odpowiednio dokumentację przebiegu nauczania, dokumentację sprawdzianu, egzaminu gimnazjalnego, egzaminu maturalnego, egzaminu zawodowego, egzaminów eksternistycz-nych lub egzaminu dojrzałości, a brak jest druku świadectwa, dy-

plomu lub zaświadczenia według wzoru obowiązującego w dniu wydania oryginału, duplikat wydaje się na przygotowanym przez szkołę, okręgową komisję egzaminacyjną lub kura-tora oświaty formularzu zgodnym z treścią oryginału świa-dectwa, dyplomu lub zaświadczenia.

Na pierwszej stronie sporządzanego duplikatu (zarówno na oryginalnym druku, jak też na przygotowywanym formularzu) u góry należy umieścić wyraz „Duplikat”, a na końcu dokumentu dodać wyrazy „oryginał podpisali” i wymienić nazwiska osób, któ-re podpisały oryginał świadectwa, dyplomu lub zaświadczenia, lub stwierdzić nieczytelność podpisów oraz zamieścić datę wydania duplikatu i opatrzyć pieczęcią urzędową.

W przypadku duplikatów świadectw ukończenia szkoły pod-stawowej, gimnazjum i liceum ogólnokształcącego na podstawie egzaminów eksternistycznych, świadectw dojrzałości i odpisów świadectw dojrzałości, aneksów do świadectw dojrzałości i odpi-sów aneksów do świadectw dojrzałości, dyplomów i zaświadczeń, wydawanych przez okręgowe komisje egzaminacyjne, są one wy-pełniane pismem komputerowym i drukowane łącznie z wizerun-kiem pieczęci urzędowej.

Na duplikacie nie umieszcza się fotografii absolwenta.

Na dokumencie, na podstawie którego wydano duplikat świa-dectwa, odpisu świadectwa dojrzałości, odpisu aneksu do świa-dectwa dojrzałości, dyplomu lub zaświadczenia, należy umieścić adnotację o wydaniu duplikatu, odnotowując tożsamość osoby od-bierającej duplikat, stwierdzoną na podstawie dowodu osobistego lub innego dokumentu potwierdzającego tożsamość. Np. w przy-padku wydawania przez szkołę duplikatu świadectwa ukończenia szkoły adnotację taką należy umieścić w arkuszu ocen.

Należy pamiętać, że w przypadku przesyłania duplikatu pocztą,

28EFUN

doręczenie następuje listem poleconym za zwrotnym potwierdze-niem odbioru.

Duplikat ma moc oryginału - i co należy podkreślić – może być wydany ponownie.

Największym problemem, z jakim borykają się szkoły w związku z wydawaniem duplikatów świadectw, są wzory druków świadectw z lat poprzednich. Nie istnieje bowiem powszechnie dostępny wykaz wszystkich numerów i wzorów świadectw obowiązujących w latach ubiegłych. Dobrą praktyką każdej szkoły powinno być przechowywanie druków świadectw i innych dokumentów prze-biegu nauczania, które za kilka lat mogą okazać się niezbędne.

Duplikaty innych dokumentów dotyczących przebiegu nauczania7

Wskazane wyżej zasady stosuje się odpowiednio przy sporzą-dzaniu duplikatów innych dokumentów dotyczących przebiegu nauczania, z zastrzeżeniem, że duplikaty indeksu i legitymacji szkolnej wydaje się z fotografią, natomiast duplikat legitymacji przedszkolnej dla dziecka niepełnosprawnego wydaje przedszkole lub szkoła podstawowa, w której zorganizowano oddział przed-szkolny, na pisemny wniosek rodziców dziecka niepełnosprawnego.

Likwidacja lub przekształcenie szkoły a duplikat świadectwa8

W przypadku likwidacji lub przekształcenia szkoły publicznej oraz w przypadku likwidacji szkoły niepublicznej, duplikat świa-dectwa wydaje organ sprawujący nadzór pedagogiczny, któremu

przekazana została dokumentacja przebiegu nauczania. Natomiast w przypadku likwidacji szkoły publicznej prowadzonej przez oso-bę fizyczną lub osobę prawną inną niż jednostka samorządu te-rytorialnego, o duplikat świadectwa należy wystąpić z wnioskiem do właściwego organu jednostki samorządu terytorialnego, która wydała zezwolenie na prowadzenie tej szkoły (w przypadku li-kwidacji szkoły publicznej prowadzonej przez osobę fizyczną lub prawną za zezwoleniem jednostki samorządu terytorialnego całość dokumentacji szkoły przekazywana jest właściwemu organowi tego samorządu).

Likwidacja okręgowej komisji egzaminacyjnej9

W przypadku likwidacji okręgowej komisji egzaminacyjnej, du-plikat:

1) świadectwa ukończenia szkoły podstawowej, gimnazjum i liceum ogólnokształcącego na podstawie egzaminów eks-ternistycznych,

2) świadectwa dojrzałości, 3) odpisu świadectwa dojrzałości, 4) aneksu do świadectwa dojrzałości, 5) odpisu aneksu do świadectwa dojrzałości, 6) dyplomu lub zaświadczenia, a także 7) nowy suplement wydaje okręgowa komisja egzaminacyjna wskazana przez mini-

stra właściwego do spraw oświaty i wychowania.

Opłata za wydanie duplikatuŚwiadectwa, odpisy świadectw dojrzałości, odpisy aneksów

do świadectw dojrzałości, dyplomy, suplementy, zaświadczenia, indeksy, legitymacje szkolne i legitymacje przedszkolne dla dzie-ci niepełnosprawnych są wydawane odpowiednio przez szkoły, kuratora oświaty, komisje okręgowe i przedszkola nieodpłatnie. Nie pobiera się opłat również za poświadczone przez dyrek-tora gimnazjum za zgodność z oryginałem kopie (od jednej do trzech) świadectwa ukończenia gimnazjum i zaświadczenia o szczegółowych wynikach egzaminu przeprowadzanego w ostatnim roku nauki w gimnazjum.10

Za wydanie duplikatu świadectwa, odpisu świadectwa dojrzało-ści, odpisu aneksu do świadectwa dojrzałości, dyplomu, zaświad-czenia i indeksu pobiera się opłatę w wysokości równej kwocie opłaty skarbowej od legalizacji dokumentu, tj. 26 zł.

Za wydanie duplikatu legitymacji szkolnej lub legitymacji przedszkolnej dla dziecka niepełnosprawnego pobiera się opłatę w wysokości równej kwocie opłaty skarbowej od poświadczenia własnoręczności podpisu, tj. 9 zł.

Opłatę wnosi się na rachunek bankowy wskazany odpowiednio przez dyrektora przedszkola, szkoły lub komisji okręgowej, kura-tora oświaty albo inny organ dokonujący odpowiedniej czynno-ści.11 Do wniosku o wydanie duplikatu powinno zostać dołączone potwierdzenie wniesienia opłaty za wydanie duplikatu.

29EFUN 2012

Sięgnij do źródeł1 art. 11 ust. 1 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty

(Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572 z późn. zm.), 2 rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 28 maja

2010 roku w sprawie świadectw, dyplomów państwowych i in-nych druków szkolnych (Dz. U. Nr 97, poz. 624 z późn. zm.),

3 ustawa z dnia 16 listopada 2006 r. o opłacie skarbowej (Dz. U. Nr 225, poz. 1635 z późn. zm.),

4 § 3 ust. 1-4 rozporządzenia, o którym mowa w odnośniku 2,5 § 22 ust. 1 rozporządzenia, o którym mowa w odnośniku 2,6 § 22 ust. 2-7 rozporządzenia, o którym mowa w odnośniku 2,7 § 22 ust. 11-13 rozporządzenia, o którym mowa w odnośniku 2,8 § 22 ust. 8 rozporządzenia, o którym mowa w odnośniku 2,9 § 22 ust. 9 rozporządzenia, o którym mowa w odnośniku 2,10 § 26 ust. 1 rozporządzenia, o którym mowa w odnośniku 2,11 § 26 ust. 3 rozporządzenia, o którym mowa w odnośniku 2,12 art. 7 ustawy, o której mowa w odnośniku 3,13 § 22 ust. 10 rozporządzenia, o którym mowa w odnośniku 2,14 dekret z dnia 7 lipca 1945 r. o odtworzeniu dyplomów i świa-

dectw z ukończenia nauki (Dz. U z 1945 r. Nr 27, poz. 164 z późn. zm.).

Przykłady przygotowanych formularzy duplikatów: świadectwa ukończenia szkoły podstawowej z 1984 r. oraz świadectwa ukończenia liceum zawodowego z 2004 r. (dane wskazane w treści świadectw są fikcyjne).

Zwolnienie z opłaty za wydanie duplikatu

Rozporządzenie w sprawie świadectw, dyplomów państwo-wych i innych druków szkolnych2, jak również inne przepisy pra-wa oświatowego, nie przewidują możliwości zwolnienia z opłaty za wydanie duplikatu świadectwa, odpisu świadectwa dojrzałości, odpisu aneksu do świadectwa dojrzałości, dyplomu, zaświadczenia, indeksu, legitymacji szkolnej oraz legitymacji przedszkolnej dla dziecka niepełnosprawnego. W treści ww. rozporządzeniu zostały użyte sformułowania: „opłata w wysokości równej kwocie opłaty skar-bowej od legalizacji dokumentu”, oraz „opłata w wysokości równej kwocie opłaty skarbowej od poświadczenia własnoręczności podpisu”. Powyższe określenia wskazują, że opłaty pobierane za wydanie duplikatu ww. dokumentów nie stanowią opłaty skarbowej w rozumieniu ustawy o opłacie skarbowej3. W związku z powyższym, duplikaty wskaza-nych wyżej dokumentów nie mogą zostać wydane bez wcześniej-szego uiszczenia stosownej opłaty przez wnioskodawcę. W tym przypadku nie znajdują zastosowania okoliczności umożliwiające zwolnienie od opłaty skarbowej12 wynikające z ustawy o opłacie skarbowej (np. przedłożenie przez wnioskodawcę zaświadczenia o korzystaniu ze świadczeń pomocy społecznej z powodu ubóstwa).

Brak możliwości wydania duplikatu

Jeżeli brak jest dokumentacji przebiegu nauczania, do-kumentacji sprawdzianu, egzaminu gimnazjalnego, egzaminu ma-turalnego, egzaminu zawodowego, egzaminów eksternistycznych lub egzaminu dojrzałości albo nie jest ona wystarczająca do wydania duplikatu (np. w arkuszu ocen ucznia brak jest oceny z jednych obowiązkowych zajęć edukacyjnych), odtworzenie ory-ginału świadectwa, dyplomu lub zaświadczenia może nastąpić na podstawie przepisów o odtworzeniu dyplomów i świadectw ukoń-czenia nauki, w drodze postępowania sądowego.

W tym przypadku szkoła, komisja okręgowa, kurator oświaty albo organ, który jest uprawniony do wydania duplikatu w przy-padku likwidacji lub przekształcenia szkoły oraz likwidacji okręgo-wej komisji egzaminacyjnej, wydaje zaświadczenie stwierdza-jące, że wydanie duplikatu nie jest możliwe.13

Zasady odtwarzania dyplomów i świadectw ukończenia nauki reguluje dekret z 7 lipca 1945 r. o odtworzeniu dyplomów i świa-dectw z ukończenia nauki:14

1) wniosek o odtworzenie świadectwa, dyplomu lub zaświadczenia składa się do sądu rejonowego miejsca za-mieszkania wnioskodawcy,

2) wniosek powinien spełniać wszelkie wymogi przewidziane dla pism procesowych, a przede wszystkim zawierać dokład-ną treść zaginionego lub zniszczonego dokumentu, o ile to możliwe, w dosłownym jego brzmieniu i żądanie odtworze-nia go zgodnie z tą treścią oraz powołanie dowodów na jego poparcie,

3) do wniosku o odtworzenie dokumentu należy dołączyć zaświadczenie instytucji lub osoby, która dokument wysta-wiła (lub która jest uprawniona do wystawienia duplikatu), stwierdzające odmowę wystawienia duplikatu wraz ze wska-zaniem powodu odmowy.

Sąd wydaje postanowienie w postępowaniu nieprocesowym. Postanowienie uwzględniające wniosek o odtworzenie doku-

mentu powinno zawierać: 1) istotną treść zaginionego lub zniszczonego dokumentu, 2) oznaczenie instytucji lub osoby, która dokument wystawiła,

oraz 3) datę jego wystawienia, przynajmniej przybliżoną. Po uprawomocnieniu się postanowienia sąd wydaje na wniosek

wnioskodawcy wypis tego postanowienia, które odtwarza zaginio-ny dokument. Wypis zastępuje utracony dokument i posiada taką moc jak ten dokument.

W przypadku niemożności odtworzenia istotnej treści doku-mentu wniosek podlega całkowitemu oddaleniu.

30EFUN

DUPLIKAT

ŚWIADECTWO UKOŃCZENIA SZKOŁY PODSTAWOWEJ

………………………………………………………………………………………………....... (imię i nazwisko)

urodzon…....... dnia ………………………..19….….. r. w……….……...……………………. woj. ……………………………………………………………………………ukończył….......

Szkołę Podstawową …………………………………………………..… Nr ………………….

im. ………………………………………………………………………………………………

w ………………………………………………………… woj. ………………………………..

Świadectwo niniejsze wydano na podstawie uchwały Rady Pedagogicznej

z dnia …………..…………………………………….. 19……...... r.

………………….…….…………….., dnia ……..………….…………….. 19……….. r.

Nr …………………. DYREKTOR SZKOŁY

pieczęć okrągła

…………………………

MOiW – 03 – 14 –II/10/4

Anna Kowalska

a

warszawskie

31 marca 69 Warszawie

a

27

Warszawie warszawskie

12 czerwca 84 serpnia

Warszawa 15 czerwca 84

3

31EFUN 2012

……………………………………………………………………………………………….......

(imię i nazwisko)

w wyniku końcowej klasyfikacji w klasie ósmej otrzymał ......… następujące oceny:

zachowanie………………………………… ……………………………… język polski………………………………... ………………………………. język rosyjski……………………………… ………………………………. język……………………………………….. ……………………………… historia…………………………………….. ……………………………… wiedza o społeczeństwie…………………... ……………………………… biologia z higieną………………………….. ……………………………… geografia…………………………………… ……………………………… fizyka ……………………………………... ……………………………… matematyka………………………………... ………………………………. chemia……………………………………... ………………………………. plastyka…………………………………..... ………………………………. muzyka…………………………………….. ……………………………… praca – technika…………………………… ………………………………. kultura fizyczna……………………………. ...……………………………. przysposobienie obronne..………………… ……………………………… …………………………………………….. ……………………………… …………………………………………….. ………………………………

Przedmioty nadobowiązkowe: …………………………………………….. ……………………………... …………………………………………….. ……………………………... …………………………………………….. ……………………………... …………………………………………….. ……………………………...

Szczególne osiągnięcia w zakresie: ……………………………………………...……...……………………………... …………………………………………………………………………................. ……………………………………………………..……………………………...

WYCHOWAWCA KLASY

……………………………. Oryginał podpisali: Dyrektor szkoły – podpis nieczytelny Wychowawca klasy – podpis nieczytelny 2012-04-30 (pieczęć urzędowa szkoły) Skala ocen: a) z przedmiotów nauczania: bardzo dobry, dobry, dostateczny. b) z zachowania: wzorowe, wyróżniające, poprawne, nieodpowiednie, naganne.

Anna Kowalska

a

wyróżniające dostateczny dostateczny

dobry dobry

dostateczny dostateczny dostateczny dostateczny dostateczny dostateczny dostateczny dostateczny zwolniona

dobry

32EFUN

……………………………………………………………………………………………….......

(imię i nazwisko)

w wyniku końcowej klasyfikacji w klasie ósmej otrzymał ......… następujące oceny:

zachowanie………………………………… ……………………………… język polski………………………………... ………………………………. język rosyjski……………………………… ………………………………. język……………………………………….. ……………………………… historia…………………………………….. ……………………………… wiedza o społeczeństwie…………………... ……………………………… biologia z higieną………………………….. ……………………………… geografia…………………………………… ……………………………… fizyka ……………………………………... ……………………………… matematyka………………………………... ………………………………. chemia……………………………………... ………………………………. plastyka…………………………………..... ………………………………. muzyka…………………………………….. ……………………………… praca – technika…………………………… ………………………………. kultura fizyczna……………………………. ...……………………………. przysposobienie obronne..………………… ……………………………… …………………………………………….. ……………………………… …………………………………………….. ………………………………

Przedmioty nadobowiązkowe: …………………………………………….. ……………………………... …………………………………………….. ……………………………... …………………………………………….. ……………………………... …………………………………………….. ……………………………...

Szczególne osiągnięcia w zakresie: ……………………………………………...……...……………………………... …………………………………………………………………………................. ……………………………………………………..……………………………...

WYCHOWAWCA KLASY

……………………………. Oryginał podpisali: Dyrektor szkoły – podpis nieczytelny Wychowawca klasy – podpis nieczytelny 2012-04-30 (pieczęć urzędowa szkoły) Skala ocen: a) z przedmiotów nauczania: bardzo dobry, dobry, dostateczny. b) z zachowania: wzorowe, wyróżniające, poprawne, nieodpowiednie, naganne.

Anna Kowalska

a

wyróżniające dostateczny dostateczny

dobry dobry

dostateczny dostateczny dostateczny dostateczny dostateczny dostateczny dostateczny dostateczny zwolniona

dobry

DUPLIKAT

ŚWIADECTWO UKOŃCZENIA LICEUM ZAWODOWEGO

......................................................................................................................................................

imię (imiona) i nazwisko

urodzon ......... dnia .............................. ............... r.

w ...................................... woj. ....................................

w roku szkolnym ................ / .............. ukończył .......

....................................................... Liceum Zawodowe

.......................................................................................

im. ................................................................................

w ...................................... woj. ....................................

o czteroletnim okresie nauczania

w zawodzie...................................................................................................................................

...................................................................................................................................................... (specjalność / specjalizacja)

......................................................................................................................................................

Świadectwo jest dokumentem stwierdzającym posiadanie wykształcenia średniego ogólnego i

zasadniczego zawodowego.

..................................................................... , dnia .............................................. .................. r. (miejscowość)

Nr ..............................

Dyrektor

................................................ (pieczęć, podpis)

MEN-II/74/2

Jan Nowak

y 1 września 1985

Drohiczynie podlaskie

2000 2001 -

Gastronomiczne Zespołu Szkół Gastronomicznych

kelner

Białymstoku podlaskie

524/2000

Białystok 14 czerwca 2004

33EFUN 2012

WYNIKI KLASYFIKACJI KOŃCOWOROCZNEJ zachowanie ............................................................

religia / etyka ............................................................

Zajęcia edukacyjne obowiązujące

język polski ............................................................. ............................................................

język ....................................................................... ............................................................

historia..................................................................... ............................................................

elementy informatyki .............................................. ............................................................

przysposobienie obronne ........................................ ............................................................

wychowanie fizyczne.............................................. ............................................................

wiedza o społeczeństwie ......................................... ............................................................

geografia ................................................................. ............................................................

matematyka ............................................................. ............................................................

fizyka....................................................................... ............................................................

chemia ..................................................................... ............................................................

ochrona i kształtowanie środowiska ....................... ............................................................

biologia z higieną i ochroną środowiska................. ............................................................

zajęcia praktyczne................................................... ............................................................

praktyka zawodowa ................................................ ............................................................

................................................................................. ............................................................

................................................................................. ............................................................

................................................................................. ............................................................

................................................................................. ............................................................

................................................................................. ............................................................

................................................................................. ............................................................

................................................................................. ............................................................

................................................................................. ............................................................

................................................................................. ............................................................

................................................................................. ............................................................

................................................................................. ............................................................

................................................................................. ............................................................

................................................................................. ............................................................

poprawne

dostateczny

dostateczny

dopuszczający

dostateczny

dobry

dostateczny

bardzo dobry

dostateczny

dostateczny dopuszczający

angielski

dopuszczający dopuszczający dostateczny

dobry

dobry

podstawy żywienia człowieka

wyposażenie techniczne

bezpieczeństwo, higiena i prawo pracy

obsługa konsumenta

technologia gastronomiczna z towaroznawstwem

gospodarka i rachunkowość przedsiębiorstw

gastronomicznych

dostateczny

dostateczny

dostateczny dostateczny dostateczny

dopuszczający

34EFUN

Zajęcia edukacyjne dodatkowe

................................................................................. ............................................................

................................................................................. ............................................................

................................................................................. ............................................................

................................................................................. ............................................................

................................................................................. ............................................................

................................................................................. ............................................................

................................................................................. ............................................................

Indywidualny program lub tok nauki

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

Szczególne osiągnięcia

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

WYCHOWAWCA KLASY

............................................. Skala ocen:

1) zachowanie: wzorowe, dobre, poprawne, nieodpowiednie, 2) zajęcia edukacyjne, religia / etyka: celujący, bardzo dobry,

dobry, dostateczny, dopuszczający, niedostateczny.

wychowanie do życia w rodzinie uczestniczył

Oryginał podpisali: Dyrektor – podpis nieczytelny Wychowawca klasy – podpis nieczytelny 2012-04-30 (pieczęć urzędowa szkoły)

Prawo na co dzień

Negatywna ocena dorobku zawodowego

Jak przebiega procedura odwołania od negatyw-nej oceny dorobku zawodowego nauczyciela?

Ocena dorobku zawodowego ustalona przez dyrektora szko-ły stanowi podsumowanie stażu nauczyciela na kolejny stopień awansu zawodowego.

Zgodnie z przepisami Karty Nauczyciela1, ocenę dorobku za-wodowego nauczyciela za okres stażu ustala, w terminie nie dłuż-szym niż 21 dni od dnia złożenia sprawozdania z realizacji planu rozwoju zawodowego, z uwzględnieniem stopnia jego realizacji, dyrektor szkoły:

1) w przypadku nauczyciela stażysty i kontraktowego – po za-poznaniu się z projektem oceny opracowanym przez opieku-na stażu i po zasięgnięciu opinii rady rodziców;

2) w przypadku nauczyciela mianowanego – po zasięgnięciu opinii rady rodziców.

Rada rodziców powinna przedstawić swoją opinię w terminie 14 dni od dnia otrzymania zawiadomienia o dokonywanej ocenie dorobku zawodowego nauczyciela. Nie przedstawienie opinii przez radę rodziców nie wstrzymuje procedury ustalenia oceny dorobku zawodowego za okres stażu. Należy podkreślić, że przedstawiona przez radę rodziców opinia nie jest wiążąca dla dyrektora szkoły.

Ocena dorobku zawodowego nauczyciela może być pozy-tywna lub negatywna. Jest ona sporządzana na piśmie i zawiera uzasadnienie oraz pouczenie o możliwości wniesienia odwołania. W uzasadnieniu oceny dyrektor szkoły powinien w szczególno-ści odnieść się do stopnia realizacji planu rozwoju zawodowego nauczyciela. Od oceny dorobku zawodowego nauczycielowi służy odwołanie do organu sprawującego nadzór pedagogiczny w ter-minie 14 dni od dnia jej otrzymania. W odwołaniu należy przede wszystkim ustosunkować się do argumentów dyrektora uzasadnia-jących ocenę dorobku zawodowego.

Organ sprawujący nadzór pedagogiczny rozpatruje odwołanie w terminie 21 dni zgodnie z obowiązującymi w danym organie we-wnętrznymi procedurami. Ocena dorobku zawodowego nauczyciela ustalona przez organ sprawujący nadzór pedagogiczny jest ostateczna.

Niedotrzymanie przez organ sprawujący nadzór pedagogiczny terminu 21 dni na rozpatrzenie odwołania powoduje, że nauczyciel jest dopuszczony odpowiednio do rozmowy kwalifikacyjnej w przy-padku ubiegania się o stopień nauczyciela kontraktowego, do egzami-nu w przypadku ubiegania się o stopień nauczyciela mianowanego, może ubiegać się o akceptację komisji kwalifikacyjnej w przypadku złożenia wniosku na stopień nauczyciela dyplomowanego.

Jeżeli ostateczna ocena dorobku zawodowego nauczyciela usta-lona przez organ sprawujący nadzór pedagogiczny jest negatyw-na, ponowna ocena dorobku może być dokonana po odbyciu, na

wniosek nauczyciela i za zgodą dyrektora szkoły, jednego dodatko-wego stażu w wymiarze 9 miesięcy.

[krótko mówiąc]Odwołanie od ustalonej przez dyrektora szkoły oceny dorob-

ku zawodowego nauczyciel wnosi do organu sprawującego nad-zór pedagogiczny w terminie 14 dni od dnia jej otrzymania. Or-gan sprawujący nadzór pedagogiczny ma obowiązek rozpatrzyć odwołanie w terminie 21 dni. Ocena dorobku zawodowego usta-lona przez organ sprawujący nadzór pedagogiczny jest ostatecz-na. Jeżeli ostateczna ocena dorobku zawodowego jest negatywna, ponowna ocena może być dokonana po odbyciu, na wniosek na-uczyciela i za zgodą dyrektora szkoły, jednego dodatkowego stażu w wymiarze 9 miesięcy.

Ograniczenie zatrudnienia a ciąża nauczycielkiDyrektor szkoły w terminie do 31 maja 2012 r. ograniczył zatrudnienie pracownicy będącej w czwartym miesiącu ciąży i zatrudnionej na sta-nowisku nauczyciela na podstawie mianowania – do 9/18 wymiaru zajęć w związku z brakiem go-dzin. Czy dyrektor postąpił prawidłowo ograni-czając zatrudnienie nauczycielce w okresie ciąży?

Ustawa Karta Nauczyciela nie reguluje kwestii uprawnień pracowniczych związanych z rodzicielstwem, dlatego też w tym zakresie do nauczycieli należy stosować przepisy Kodeksu pracy,

Monika Rękawek

36EFUN

które przewidują daleko idącą ochronę trwałości stosunku pracy pracownicy w okresie ciąży.

Pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę w okresie ciąży, a także w okresie urlopu macierzyńskie-go pracownicy, chyba że zachodzą przyczyny uzasadniające roz-wiązanie umowy bez wypowiedzenia z jej winy i reprezentująca pracownicę zakładowa organizacja związkowa wyraziła zgodę na rozwiązanie umowy.2

Rozwiązanie przez pracodawcę umowy o pracę za wypowie-dzeniem w okresie ciąży lub urlopu macierzyńskiego może nastą-pić tylko w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy. Pracodawca jest obowiązany uzgodnić z reprezentującą pracowni-cę zakładową organizacją związkową termin rozwiązania umowy o pracę. W razie niemożności zapewnienia w tym okresie inne-go zatrudnienia, pracownicy przysługują świadczenia określone w odrębnych przepisach. Okres pobierania tych świadczeń wlicza się do okresu zatrudnienia, od którego zależą uprawnienia pracow-nicze.3 Jednocześnie należy zaznaczyć, że przepisy o wypowiedze-niu umowy o pracę stosuje się odpowiednio do wypowiedzenia wynikających z umowy warunków pracy i płacy.4

Biorąc powyższe pod uwagę, dyrektor szkoły nie powinien ogra-niczać zatrudnienia nauczycielce w ciąży. Warto również podkreślić, że brak zgody nauczyciela zatrudnionego na postawie mianowania na ograniczenie wymiaru zatrudnienia i proporcjonalne zmniejsze-nie wynagrodzenia skutkuje zastosowaniem art. 20 Karty Nauczy-ciela, tj. rozwiązaniem stosunku pracy. Tymczasem dyrektor szko-ły ze względu na ochronę wynikającą z kodeksu pracy, nie może rozwiązać stosunku pracy z pracownicą w ciąży, jeżeli nie zachodzą wskazane wyżej przesłanki dopuszczające jego rozwiązanie.

[krótko mówiąc] Przepisy kodeksu pracy przewidują daleko idącą ochronę

trwałości stosunku pracy pracownicy w okresie ciąży. Praco-dawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę w okresie ciąży, a także w okresie urlopu macierzyńskiego pra-cownicy, chyba że zachodzą przyczyny uzasadniające rozwią-zanie umowy bez wypowiedzenia z jej winy, a także w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy. Mając na uwa-dze, że przepisy o wypowiedzeniu umowy o pracę stosuje się odpowiednio do wypowiedzenia wynikających z umowy wa-runków pracy i płacy, dyrektor szkoły nie powinien ograniczyć zatrudnienia nauczycielce będącej w czwartym miesiącu ciąży.

Opłata za wydanie świadectwa szkolnego niezgodna z prawemW szkole, do której uczęszcza mój syn, od kilku lat praktykowane jest niewydawanie uczniom świadectw szkolnych do czasu uregulowania wszystkich należności w stosunku do szkoły, a w szczególności opłat na radę rodziców. Czy ta-kie działanie szkoły jest dopuszczalne?

Ustawa o systemie oświaty stanowi, że świadectwa i dyplomy państwowe wydawane przez uprawnione do tego szkoły, placów-ki kształcenia ustawicznego i placówki kształcenia praktycznego, zakłady kształcenia nauczycieli, kolegia pracowników służb spo-łecznych oraz okręgowe komisje egzaminacyjne są dokumenta-mi urzędowymi.5 Zasady ich wydawania reguluje rozporządzenie w sprawie świadectw, dyplomów państwowych i innych druków szkolnych.6 Zgodnie z powyższym rozporządzeniem, świadectwa, odpisy świadectw dojrzałości, odpisy aneksów do świadectw doj-rzałości, dyplomy, suplementy, zaświadczenia, indeksy, legitymacje szkolne i legitymacje przedszkolne dla dzieci niepełnosprawnych, a także kopie świadectw ukończenia gimnazjum i zaświadczenia o szczegółowych wynikach egzaminu przeprowadzanego w ostatnim roku nauki w gimnazjum są wydawane odpowiednio przez szkoły, kuratora oświaty, komisje okręgowe i przedszkola nieodpłatnie.7

Wyłącznie za wydanie duplikatu świadectwa, odpisu świadectwa dojrzałości, odpisu aneksu do świadectwa dojrzałości, dyplomu, zaświadczenia i indeksu oraz za legalizację dokumentu przezna-czonego do obrotu prawnego z zagranicą pobiera się opłatę w wy-sokości równej kwocie opłaty skarbowej od legalizacji dokumentu, tj. 26 zł. Natomiast za wydanie duplikatu legitymacji szkolnej lub legitymacji przedszkolnej dla dziecka niepełnosprawnego pobiera się opłatę w wysokości równej kwocie opłaty skarbowej od po-świadczenia własnoręczności podpisu, tj. 9 zł.

Należy jednocześnie zaznaczyć, że w celu wspierania działalno-ści statutowej szkoły lub placówki, rada rodziców może gromadzić fundusze z dobrowolnych składek rodziców oraz innych źródeł.8 Z powyższego zapisu bezspornie wynika, że składki rodziców wno-szone na radę rodziców mają charakter dobrowolny. Uwarunko-wanie wydania świadectwa szkolnego od uregulowania powyższej składki jest działaniem niezgodnym z obowiązującym prawem.

37EFUN 2012

[krótko mówiąc]Świadectwa szkolne są wydawane przez szkoły nieodpłatnie.

Natomiast składki rodziców wnoszone na radę rodziców mają charakter dobrowolny. Uwarunkowanie wydania świadectwa szkolnego przez szkołę od uregulowania powyższej składki jest działaniem niezgodnym z obowiązującym prawem.

Udostępnianie arkusza organizacji szkołyDo dyrektora szkoły w trybie ustawy o dostępie do informacji publicznej wpłynął wniosek męża na-uczycielki zatrudnionej w tej szkole o udostępnienie zatwierdzonego przez organ prowadzący arkusza organizacji szkoły. Czy dyrektor szkoły ma obowią-zek udostępnić arkusz organizacji szkoły, w trybie ustawy o dostępie do informacji publicznej?

Problematyka dostępu do informacji publicznej uregulowana zo-stała w ustawie o dostępie do informacji publicznej.9 Każda informacja o sprawach publicznych stanowi informację publiczną w rozumieniu ustawy i podlega udostępnieniu na zasadach i w trybie określonym w ustawie. Prawo dostępu do informacji publicznej przysługuje każ-demu, a od osoby wykonującej prawo do informacji publicznej nie wolno żądać wykazania interesu prawnego lub faktycznego.

Obowiązane do udostępniania informacji publicznej są wła-dze publiczne oraz inne podmioty wykonujące zadania publicz-ne, w tym jednostki samorządu terytorialnego oraz podmioty reprezentujące jednostki organizacyjne, które wykonują zadania publiczne lub dysponują majątkiem publicznym. Zgodnie z wyro-kiem WSA w Krakowie, dyrektor szkoły kieruje działalnością szko-ły, sprawuje nadzór pedagogiczny, sprawuje opiekę nad uczniami, wykonuje zadania związane z zapewnieniem bezpieczeństwa uczniom i nauczycielom, a także dysponuje środkami określonymi w planie finansowym szkoły i ponosi odpowiedzialność za ich pra-widłowe wykorzystanie, w tym więc zakresie pełni funkcję organu administracji sprawującego nadzór nad realizacją przez podległą placówkę zadań oświatowych i dysponuje majątkiem publicznym. Z powyższego wynika zatem jednoznacznie, że dyrektor szkoły, jako organ reprezentujący jednostkę organizacyjną, która wyko-nuje zadania publiczne, jest w świetle art. 4 ust. 1 pkt 5 ustawy o dostępie do informacji publicznej, podmiotem zobowiązanym do udostępnienia informacji publicznej. 10

Katalog informacji podlegających upublicznieniu zawiera art. 6 ww. ustawy. Wyliczenie informacji zawartych w tym przepisie nie stanowi jednak katalogu zamkniętego, o czym świadczy użyte w tym przepisie sformułowanie „w szczególności”.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach w jednym z wy-roków stwierdził, że informację publiczną w świetle ugruntowa-nego orzecznictwa Naczelnego Sądu Administracyjnego stanowi każda wiadomość wytworzona przez szeroko rozumiane władze publiczne oraz osoby pełniące funkcje publiczne, a także inne podmioty, które tę władzę realizują, bądź gospodarują mieniem

komunalnym lub majątkiem Skarbu Państwa w zakresie swych kompetencji. Informację publiczną stanowi treść wszelkiego ro-dzaju dokumentów odnoszących się do organu władzy publicznej, związanych z nim bądź w jakikolwiek sposób dotyczących go. Są nią zarówno treści dokumentów bezpośrednio przez organ wy-tworzonych, jak i te, których używa się przy realizacji przewidzia-nych prawem zadań (także te, które tylko w części go dotyczą), nawet gdy nie pochodzą wprost od niego (…). Bezsporne jest, że arkusz organizacji szkoły stanowi informację publiczną. Stosow-nie do uregulowań zawartych w rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 21 maja 2001 r. w sprawie ramowych statutów przedszkola oraz publicznych szkół (Dz. U. Nr 61, poz. 624) ar-kusz organizacji określa szczegółową organizację nauczania, wy-chowania i opieki w danym roku szkolnym. W arkuszu zamieszcza się w szczególności liczbę pracowników szkoły, w tym zajmujących stanowiska kierownicze, liczbę godzin zajęć edukacyjnych finanso-wanych ze środków przydzielonych przez organ prowadzący szko-łę oraz liczbę godzin zajęć prowadzonych przez poszczególnych nauczycieli. Dokument ten jest opracowywany przez dyrektora szkoły bądź innej placówki wskazanej w ww. rozporządzeniu i za-twierdzany przez organ prowadzący szkołę lub placówkę do dnia 30 maja każdego roku. 11

Informacja publiczna powinna zostać udostępniona w ciągu 14 dni od dnia złożenia wniosku. Jeżeli nie może być ona udostęp-niona we wskazanym wyżej terminie, podmiot obowiązany do jej udostępnienia powiadamia w tym terminie o powodach opóźnie-nia oraz o terminie, w jakim udostępni informację, nie dłuższym jednak niż 2 miesiące od dnia złożenia wniosku.

Odmowa udostępnienia informacji publicznej przez organ wła-dzy publicznej następuje w drodze decyzji. Podmiotowi, któremu odmówiono prawa dostępu do informacji publicznej ze względu na wyłączenie jej jawności z powołaniem się na ochronę danych osobowych, prawo do prywatności oraz tajemnicę inną niż infor-macja niejawna, tajemnica skarbowa lub tajemnica statystyczna, przysługuje prawo wniesienia powództwa do sądu powszechnego o udostępnienie takiej informacji.

38EFUN

Warto przy tym pamiętać, że prawo do informacji publicznej podlega ograniczeniu w zakresie i na zasadach określonych w prze-pisach o ochronie informacji niejawnych oraz o ochronie innych tajemnic ustawowo chronionych, a także ze względu na prywat-ność osoby fizycznej lub tajemnicę przedsiębiorcy. Ograniczenie to nie dotyczy informacji o osobach pełniących funkcje publiczne, mających związek z pełnieniem tych funkcji, w tym o warunkach powierzenia i wykonywania funkcji, oraz przypadku, gdy osoba fi-zyczna lub przedsiębiorca rezygnują z przysługującego im prawa.

Prawo do informacji publicznej podlega zatem ograniczeniu w zakresie i na zasadach określonych m.in. w ustawie o ochronie danych osobowych12, która przyznaje każdemu prawo do ochrony dotyczących go danych osobowych. Przez dane osobowe należy ro-zumieć wszelkie informacje dotyczące zidentyfikowanej lub możli-wej do zidentyfikowania osoby fizycznej. W arkuszach organizacji szkoły zamieszczone są m.in. dane osobowe nauczycieli i innych pracowników szkoły, tj. m.in. imiona i nazwiska, stopnie awansu za-wodowego, kwalifikacje. Dlatego też dyrektor szkoły powinien udo-stępniać wnioskodawcy arkusz organizacji szkoły, w sposób unie-możliwiający ujawnienie danych osobowych pracowników szkoły.

Należy pamiętać, że niedopełnienie obowiązków wynikających z ustawy o dostępie do informacji publicznej przez dyrektora szkoły lub placówki, grozi odpowiedzialnością karną. W myśl ustawy o do-stępie do informacji publicznej, kto wbrew ciążącemu na nim obo-wiązkowi, nie udostępnia informacji publicznej, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

[krótko mówiąc]Dyrektor szkoły jest w świetle ustawy o dostępie do informacji

publicznej, podmiotem zobowiązanym do udostępnienia infor-macji publicznej. Natomiast arkusz organizacji szkoły stanowi informację publiczną i powinien zostać udostępniony na wniosek o udostępnienie takiej informacji bez zbędnej zwłoki, nie później jednak niż w terminie 14 dni od dnia złożenia wniosku. Udostęp-nienie informacji publicznej powinno nastąpić w sposób zapew-niający ochronę danych osobowych pracowników szkoły.

Zatrudnienie nauczycieli w publicznym punkcie przedszkolnym

1 września 2012 r. gmina zamierza w ramach wła-snych środków utworzyć publiczny punkt przed-szkolny. Z informacji pracownika gminy wynika, że nauczyciele w punkcie przedszkolnym będą za-trudniani na podstawie Kodeksu pracy. Czy jest to zgodne z obowiązującymi przepisami prawa?

Zgodnie z ustawą o systemie oświaty, jednostki samorządu te-rytorialnego mogą zakładać i prowadzić jedynie szkoły i placówki publiczne.13 Zapewnienie kształcenia, wychowania i opieki, w tym profilaktyki społecznej w przedszkolach oraz w innych formach wychowania przedszkolnego, jest zadaniem oświatowym gmin.14

Wychowanie przedszkolne jest realizowane w przedszkolach, oddziałach przedszkolnych w szkołach podstawowych oraz w in-nych formach wychowania przedszkolnego.15 W ramach innych form wychowania przedszkolnego wyróżniamy:

1) zespoły wychowania przedszkolnego, w których zajęcia są prowadzone w niektóre (wybrane) dni tygodnia,

2) punkty przedszkolne, w których zajęcia są prowadzone przez cały rok szkolny, z wyjątkiem przerw ustalonych przez osobę prowadzącą.

Warunki tworzenia i organizowania form wychowania przed-szkolnego, sposób ich działania oraz minimalny dzienny wymiar godzin świadczonego przez formy nauczania, wychowania i opie-ki, uwzględniając w szczególności konieczność dostosowania form wychowania przedszkolnego do sytuacji i potrzeb lokalnych, a także możliwość prowadzenia zajęć tylko w niektóre dni tygodnia reguluje rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z 31 sierpnia 2010 r.16

Zajęcia w innych formach wychowania przedszkolnego pro-wadzą nauczyciele posiadający kwalifikacje wymagane od nauczy-cieli przedszkoli. W myśl ustawy o systemie oświaty, nauczyciela prowadzącego zajęcia w innej formie wychowania przedszkolne-go prowadzonej przez gminę zatrudnia dyrektor przedszkola lub szkoły podstawowej prowadzonych przez tę gminę.17

Biorąc powyższe pod uwagę, nauczyciel prowadzący zajęcia w publicznym punkcie przedszkolnym powinien zostać zatrud-niony w szkole lub przedszkolu prowadzonym przez tę gminę, natomiast miejscem wykonywania pracy takiego nauczyciela bę-dzie punkt przedszkolny. Zgodnie z zapisami Karty Nauczyciela, nauczyciele zatrudnieni w publicznych przedszkolach i szkołach podlegają tej ustawie i są zatrudniani na zasadach w niej przewidzia-nych.18 Nauczyciel punktu przedszkolnego wchodzi w skład rady pedagogicznej szkoły lub przedszkola, w którym jest zatrudniony.

Warto zaznaczyć, że punkt przedszkolny nie ma dyrektora. Nadzór pedagogiczny nad nauczycielami punktu przedszkolnego sprawuje dyrektor szkoły lub przedszkola, który zatrudnia nauczy-cieli. Jak wynika z dotychczasowej praktyki, na polecenie organu prowadzącego, dyrektor ten również kieruje punktem przedszkol-nym. Punkt przedszkolny nie wchodzi w strukturę organizacyjną szkoły podstawowej lub przedszkola.

39EFUN 2012

[krótko mówiąc]Zgodnie z ustawą o systemie oświaty, nauczyciela prowadzącego zajęcia w innej formie wychowania przedszkolnego prowadzonej przez gminę zatrudnia dyrektor przedszkola lub szkoły podstawowej prowadzonych przez tę gminę. Karta nauczyciela stanowi, że nauczyciele zatrudnieni w publicznych przedszkolach i szkołach podlegają regulacjom tej ustawy i są zatrudniani na zasadach w niej przewidzianych. W związku z powyższym, zatrudnienie nauczycieli na podstawie Kodeksu pracy w publicznym punkcie przedszkolnym prowadzonym przez gminę jest niezgodne z obowiązującymi przepisami prawa.

Projekt edukacyjny a arkusz ocen uczniaW jaki sposób w arkuszu ocen ucznia należy od-notować udział ucznia w realizacji projektu edu-kacyjnego?

Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z 30 kwietnia 2007 r. w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania spraw-dzianów i egzaminów w szkołach publicznych stanowi, że ucznio-wie gimnazjum biorą udział w realizacji projektu edukacyjnego.19

W wyniku nowelizacji rozporządzenia w sprawie świadectw, dyplomów państwowych i innych druków szkolnych, która we-szła w życie 23 lutego 2012 r.20 określone zostały nowe wzory świa-dectw ukończenia gimnazjum uwzględniające informację o udzia-le ucznia w realizacji projektu edukacyjnego oraz temacie projektu edukacyjnego, a także możliwości zwolnienie ucznia z udziału w tym projekcie.

Ponadto zgodnie ze wskazaną wyżej nowelizacją rozporządze-nia w sprawie świadectw, dyplomów państwowych i innych dru-ków szkolnych, do arkuszy ocen uczniów gimnazjum dołącza się sporządzoną i podpisaną przez nauczyciela – opiekuna projektu edukacyjnego informację o udziale ucznia w realizacji tego pro-jektu, zawierającą:

1) rok szkolny, w którym projekt edukacyjny był realizowany, 2) temat projektu edukacyjnego, 3) a w przypadku zwolnienia ucznia z realizacji projektu eduka-

cyjnego – informację o tym zwolnieniu.21

[krótko mówiąc]W świetle nowelizacji rozporządzenia w sprawie świadectw,

dyplomów państwowych i innych druków szkolnych, do arku-szy ocen uczniów gimnazjum dołącza się sporządzoną i pod-pisaną przez nauczyciela – opiekuna projektu edukacyjnego informację o udziale ucznia w realizacji tego projektu, zawie-rającą rok szkolny, w którym projekt edukacyjny był realizowa-ny, i temat projektu edukacyjnego, a w przypadku zwolnienia ucznia z realizacji projektu edukacyjnego – informację o tym zwolnieniu.

Dodatek za staż pracy w dodatkowym miejscu pracy

1 września 2011 r. nauczyciel został zatrudniony w szkole na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony w wymiarze 6/18. Jest to jego do-datkowe miejsce pracy. W szkole będącej pod-stawowym miejscem pracy jest zatrudniony w wymiarze 11/18. W maju 2012 r. nauczyciel zwrócił się do dyrektora szkoły o wypłatę dodat-ku za staż pracy z wyrównaniem od 1 września 2011 r. Szkoła nie wypłacała nauczycielowi do-datku za staż pracy, ponieważ w ocenie kadro-wej dodatek ten mu nie przysługiwał. Czy szkoła postąpiła słusznie?

W myśl przepisów Karty Nauczyciela, nauczycielom przysłu-guje dodatek za wysługę lat, w wysokości 1% wynagrodzenia za-sadniczego za każdy rok pracy, wypłacany w okresach miesięcz-nych poczynając od czwartego roku pracy, z tym że dodatek ten nie może przekroczyć 20% wynagrodzenia zasadniczego.22 Dodatek za wysługę lat stanowi podstawowy składnik wynagrodzenia zasad-niczego nauczycieli i wypłacany jest po przepracowaniu pełnych 3 lat w wysokości 3%, następnie z upływem każdego roku pracy wzrasta o 1%.

Szczególne przypadki zaliczania okresów zatrudnienia oraz in-nych okresów uprawniających do dodatku za wysługę lat nauczy-cieli określa rozporządzenie w sprawie wysokości minimalnych stawek wynagrodzenia zasadniczego nauczycieli, ogólnych warun-ków przyznawania dodatków do wynagrodzenia zasadniczego oraz wynagradzania za pracę w dniu wolnym od pracy.23

40EFUN

Do okresów pracy uprawniających nauczyciela do dodatku za wysługę lat wlicza się okresy poprzedniego zatrudnienia we wszystkich zakładach pracy oraz inne udowodnione okresy, jeżeli z mocy odrębnych przepisów podlegają one wliczeniu do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze.24 Do okresu pracy na mocy odrębnych przepisów podlegają wliczeniu m.in: okresy pobierania zasiłku dla bezrobotnych, okres urlopu wycho-wawczego, służba wojskowa. Do okresu pracy nie wlicza się okre-sów prowadzenia działalności gospodarczej oraz wykonywania pracy na podstawie umów cywilnoprawnych.

W sposób szczególny w powołanym wyżej rozporządzeniu ure-gulowana została sytuacja nauczyciela, który pozostaje jednocze-śnie w więcej niż jednym stosunku pracy. Takiemu nauczycielowi okresy uprawniające do dodatku za wysługę lat ustala się odrębnie dla każdego stosunku pracy. Przy czym do okresu zatrudnienia uprawniającego do dodatku za wysługę lat nie wlicza się okresu pracy w innym zakładzie, w którym nauczyciel jest lub był jed-nocześnie zatrudniony. Do okresu dodatkowego zatrudnienia nie wlicza się okresów podstawowego zatrudnienia. 25

Wyjątek od powyższej zasady dotyczy sytuacji, kiedy nauczy-ciel pozostaje w stosunku pracy jednocześnie w kilku szkołach w wymiarze łącznie nieprzekraczającym obowiązującego nauczy-ciela wymiaru zajęć. Wówczas do okresów pracy uprawniających do dodatku za wysługę lat w każdej ze szkół wlicza się okresy po-przedniego zatrudnienia.26

Jak wynika z pytania, nauczyciel pozostaje w stosunku pracy jednocześnie w dwóch szkołach, w wymiarze łącznie nieprzekra-czającym obowiązującego go wymiaru zajęć (6/18+11/18=17/18). Zgodnie z powołaną wyżej zasadą, do okresów pracy uprawniają-cych do dodatku za wysługę lat w każdej ze szkół należy wliczyć nauczycielowi okresy poprzedniego zatrudnienia we wszystkich

zakładach pracy oraz inne udowodnione okresy, jeżeli z mocy od-rębnych przepisów podlegają one wliczeniu do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze.

W sytuacji, gdyby nauczyciel pozostawał w stosunku pracy w dwóch szkołach jednocześnie, ale jego wymiar zajęć byłby wyż-szy niż ten, który go obowiązuje (np. 10/18+11/18=21/18), wów-czas wcześniejsze okresy zatrudnienia mogłyby zostać mu zaliczo-ne tylko w jednej ze szkół wskazanej przez niego jako podstawowe miejsce pracy. W szkole wskazanej przez nauczyciela, jako dodat-kowe miejsce pracy, nauczyciel musiałby przepracować wymagane trzy lata, aby nabyć prawo do dodatku za wysługę lat w wysokości 3% wynagrodzenia zasadniczego.

[krótko mówiąc]W przypadku, gdy nauczyciel pozostaje w stosunku pracy

jednocześnie w kilku szkołach w wymiarze łącznie nieprzekra-czającym obowiązującego nauczyciela wymiaru zajęć, wówczas do okresów pracy uprawniających do dodatku za wysługę lat w każdej ze szkół wlicza się okresy poprzedniego zatrudnienia we wszystkich zakładach pracy oraz inne udowodnione okre-sy, jeżeli z mocy odrębnych przepisów podlegają one wliczeniu do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze. Biorąc powyższe pod uwagę, jeżeli nauczyciel udokumentował poprzednie okresy zatrudnienia, szkoła powinna wypłacać mu dodatek za wysługę lat.

Sprawdzian wiadomości i umiejętności uczniaUczeń klasy drugiej gimnazjum został sklasyfi-kowany na koniec roku szkolnego z dwiema oce-nami niedostatecznymi. Zgodnie z wewnątrz-szkolnym systemem oceniania, nauczyciel przedmiotu ma obowiązek poinformowania na piśmie ucznia oraz jego rodziców na miesiąc przed rocznym klasyfikacyjnym zebraniem rady pedagogicznej o przewidywanej dla niego rocz-nej ocenie klasyfikacyjnej z danych zajęć eduka-cyjnych. Nauczyciele dopełnili tego obowiązku, ale zawiadomili rodziców ucznia na dwa tygo-dnie przed klasyfikacyjnym posiedzeniem rady pedagogicznej o przewidywanych dla niego ocenach niedostatecznych. Jeżeli rodzice ucznia zgłoszą w przepisanym terminie zastrzeżenia, to czy w takiej sytuacji dyrektor szkoły powinien przeprowadzić sprawdziany wiadomości i umie-jętności ucznia z tych dwóch przedmiotów?

Przepisy rozporządzenia w sprawie warunków i sposobu oce-niania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach pu-blicznych stanowią, że przed rocznym klasyfikacyjnym zebraniem

41EFUN 2012

plenarnym rady pedagogicznej nauczyciele prowadzący poszcze-gólne zajęcia edukacyjne oraz wychowawca klasy są obowiązani poinformować ucznia i jego rodziców (prawnych opiekunów) o przewidywanych dla niego rocznych ocenach klasyfikacyjnych z zajęć edukacyjnych i przewidywanej rocznej ocenie klasyfikacyjnej zachowania w terminie i w formie określonych w statucie szkoły.27

Uczeń lub jego rodzice (prawni opiekunowie) mogą zgłosić za-strzeżenia do dyrektora szkoły, jeżeli uznają, że roczna ocena kla-syfikacyjna z zajęć edukacyjnych lub roczna ocena klasyfikacyjna zachowania została ustalona niezgodnie z przepisami prawa do-tyczącymi trybu ustalania tej oceny. Zastrzeżenia mogą być zgło-szone w terminie 7 dni od dnia zakończenia zajęć dydaktyczno--wychowawczych.28

W przypadku stwierdzenia, że roczna ocena klasyfikacyjna z zajęć edukacyjnych lub roczna ocena klasyfikacyjna zachowania została ustalona niezgodnie z przepisami prawa dotyczącymi trybu ustalania tej oceny, dyrektor szkoły powołuje komisję, która:

1) w przypadku rocznej oceny klasyfikacyjnej z zajęć edukacyj-nych - przeprowadza sprawdzian wiadomości i umiejętności ucznia, w formie pisemnej i ustnej, oraz ustala roczną ocenę klasyfikacyjną z danych zajęć edukacyjnych;

20 w przypadku rocznej oceny klasyfikacyjnej zachowania – ustala roczną ocenę klasyfikacyjną zachowania w drodze głosowania zwykłą większością głosów; w przypadku rów-nej liczby głosów decyduje głos przewodniczącego komisji.

Z prac komisji sporządza się protokół.Sprawdzian wiadomości i umiejętności ucznia przeprowadza

się nie później niż w terminie 5 dni od dnia zgłoszenia zastrzeżeń przez ucznia lub jego rodziców (prawnych opiekunów). Termin sprawdzianu uzgadnia się z uczniem i jego rodzicami (prawnymi opiekunami). Uczeń, który z przyczyn usprawiedliwionych nie przystąpił do sprawdzianu w wyznaczonym terminie, może przy-stąpić do niego w dodatkowym terminie wyznaczonym przez dy-rektora szkoły.

Ustalona przez komisję roczna ocena klasyfikacyjna z zajęć edukacyjnych oraz roczna ocena klasyfikacyjna zachowania nie może być niższa od ustalonej wcześniej oceny. Ocena ustalona przez komisję jest ostateczna, z wyjątkiem niedostatecznej rocznej oceny klasyfikacyjnej z zajęć edukacyjnych, która może być zmie-niona w wyniku egzaminu poprawkowego.

Biorąc pod uwagę przedstawiony w pytaniu stan faktyczny, nie-poinformowanie rodziców ucznia o grożących mu ocenach niedo-statecznych z dwóch przedmiotów w terminie i formie określo-nych w statucie danej szkoły, stanowi naruszenie przepisów prawa dotyczących trybu ustalania tych ocen. Rodzice ucznia mają tym samym podstawę do zgłoszenia dyrektorowi zastrzeżeń na zasa-dach określonych w rozporządzeniu. Dyrektor szkoły ma obo-wiązek rozpatrzyć zastrzeżenia, a jeżeli stwierdzi, że roczne oceny klasyfikacyjne z dwóch zajęć edukacyjnych zostały faktycznie usta-lone niezgodnie z przepisami prawa dotyczącymi trybu ustalania tych ocen, powołuje komisję, która przeprowadzi sprawdzian wia-domości i umiejętności ucznia z dwóch przedmiotów.

[krótko mówiąc]Niepoinformowanie rodziców ucznia o grożących mu

ocenach niedostatecznych z dwóch przedmiotów w terminie i formie określonych w statucie danej szkoły stanowi narusze-nie przepisów prawa dotyczących trybu ustalania tych ocen i daje rodzicom podstawę do zgłoszenia zastrzeżeń do dyrek-tora szkoły w trybie określonym w rozporządzeniu w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i eg-zaminów w szkołach publicznych. W przypadku stwierdzenia przez dyrektora szkoły, że roczne oceny klasyfikacyjne z dwóch zajęć edukacyjnych zostały ustalone niezgodnie z przepisami prawa dotyczącymi trybu ustalania tych ocen, dyrektor szkoły powołuje komisję, która przeprowadzi sprawdzian wiadomości i umiejętności ucznia z każdego z tych przedmiotów.

Świadczenie urlopowe nauczyciela zatrudnionego na zastępstwoCzy nauczycielowi zatrudnionemu w szkole w niepełnym wymiarze zajęć na zastępstwo od 10 kwietnia 2012 r. do 30 czerwca 2012 r. należy wypłacić świadczenie urlopowe?

Stosownie do zapisów Karty Nauczyciela z odpisu na zakłado-wy fundusz świadczeń socjalnych wypłacane jest nauczycielowi do końca sierpnia każdego roku świadczenie urlopowe w wysokości odpisu podstawowego, o którym mowa w przepisach o zakłado-wym funduszu świadczeń socjalnych, ustalonego proporcjonalnie

42EFUN

do wymiaru czasu pracy i okresu zatrudnienia nauczyciela w da-nym roku szkolnym. 29

Nauczyciel zatrudniony w szkole w niepełnym wymiarze za-jęć na zastępstwo w trakcie roku szkolnego nabywa prawo do świadczenia urlopowego w wysokości proporcjonalnej do okresu wykonywania pracy w danym roku szkolnym oraz wymiaru jego zatrudnienia.

Prawo do świadczenia urlopowego powstaje w związku z po-zostawaniem nauczyciela w stosunku pracy ze szkołą w roku szkolnym, w którym świadczenie urlopowe jest wypłacane. Nie jest ono uwarunkowane koniecznością nawiązania stosunku pracy na określony czas, czy też w określonym wymiarze. Wykonywanie pracy w ramach stosunku pracy nawiązanego jedynie na część roku szkolnego powoduje jedynie konieczność ustalenia proporcjonal-nej wysokości świadczenia urlopowego, ale nie stanowi podstawy do odmowy wypłaty świadczenia nauczycielowi.

[krótko mówiąc]Nauczyciel zatrudniony w szkole w niepełnym wymiarze

zajęć na zastępstwo w trakcie roku szkolnego nabywa prawo do świadczenia urlopowego w wysokości proporcjonalnej do okre-su wykonywania pracy w danym roku szkolnym oraz wymiaru jego zatrudnienia.

Nieodpłatne nauczanie religii a świadectwo pracyDo dyrektora szkoły wpłynęło pismo księdza, który w latach 1992-1995 nauczał w tej szkole

religii katolickiej, z prośbą o wydanie świadec-twa pracy za ten okres. Z dokumentacji szkolnej wynika, że we wskazanym okresie ksiądz na-uczał religii w szkole nieodpłatnie na podstawie umowy cywilnoprawnej. Czy w takiej sytuacji należy księdzu wydać świadectwo pracy?

Powrót nauczania religii do szkół nastąpił w roku szkolnym 1990/1991 na podstawie instrukcji Ministra Edukacji Narodowej z dnia 3 sierpnia 1990 r. dotyczącej powrotu nauczania religii do szkoły w roku szkolnym 1990/91. W związku z brakiem odpo-wiednio wykwalifikowanych osób świeckich Konferencja Epi-skopatu Polski wyraziła zgodę na nieodpłatne nauczanie religii przez księży i diakonów, które odbywało się na podstawie umów cywilnoprawnych. Nieodpłatne nauczanie religii w szkołach przez księży i diakonów trwało do 31 sierpnia 1997 r. Od 1 września 1997 roku, stosownie do postanowień dokonanych na posiedzeniu Komisji Wspólnej Rządu i Episkopatu 29 maja 1996 roku, księżom i diakonom prowadzącym zajęcia z religii wypłacane jest wyna-grodzenie.

Zgodnie z przepisami Kodeksu pracy, pracodawca jest zobo-wiązany niezwłocznie wydać świadectwo pracy pracownikowi w związku z wygaśnięciem lub rozwiązaniem stosunku pracy.30 Świadectwo pracy w przypadku nauczycieli jest dokumentem po-twierdzającym okres zatrudnienia w ramach stosunku pracy (na podstawie umowy o pracę lub mianowania). Nie można uznać, że istnieje podstawa do wydania świadectwa pracy w sytuacji, gdy z księdzem nie została zawarta umowa o pracę, a praca była świad-czona bez wynagrodzenia. Dyrektor szkoły może natomiast wydać stosowne zaświadczenie, w którym wskaże okresy nieodpłatnego prowadzenia przez księdza religii w szkole.

Warunkiem uwzględnienia okresu nieodpłatnego nauczania reli-gii osobie duchownej jest opłacanie składek na ubezpieczenie spo-łeczne duchownych za cały okres podlegania temu ubezpieczeniu.

[krótko mówiąc]W okresie od 1.09.1990 r. do 31.08.1997 r. zgodnie z poro-

zumieniem zawartym między Konferencją Episkopatu Polski i Ministrem Edukacji Narodowej nauczanie religii w szkołach przez księży i diakonów odbywało się nieodpłatnie w oparciu o umowy cywilnoprawne. Nie było to zatem zatrudnienie w ramach stosunku pracy, zobowiązujące pracodawcę do wyda-nia świadectwa pracy w przypadku jego rozwiązania lub wyga-śnięcia. Świadectwo pracy jest dokumentem potwierdzającym wyłącznie okres zatrudnienia w ramach stosunku pracy, tj. w przypadku nauczycieli na podstawie umowy o pracę lub mia-nowania. W związku z powyższym, brak jest podstaw do wyda-nia księdzu świadectwa pracy za okres nieodpłatnego nauczania religii w szkole w ramach umowy cywilnoprawnej.

43EFUN 2012

Sięgnij do źródeł1 art. 9c ust. 6-11 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczy-

ciela (Dz. U. z 2006 r. Nr 97, poz. 674 z późn. zm.),2 art. 177 § 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (Dz.

U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.),3 art. 177 § 2 Kodeksu pracy,4 art. 42 § 1 Kodeksu pracy,5 art. 11 ust. 1 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty

(Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572 z późn. zm.),6 rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 28 maja

2010 r. w sprawie świadectw, dyplomów państwowych i innych druków szkolnych (Dz. U. Nr 97, poz. 624 z późn. zm.),

7 § 26 ust. 1 rozporządzenia, o którym mowa w odnośniku 6,8 § 54 ust. 8 ustawy o systemie oświaty,9 ustawa z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji pu-

blicznej (Dz. U. Nr 112, poz. 1198 z późn. zm.),10 wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie

z dnia 17 maja 2010 r., sygn. akt II SAB/Kr 45/10,11 wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach

z dnia 19 czerwca 2009 r., sygn akt IV SAB/Gl 30/09,12 ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych

(Dz. U. z 2002 r. Nr 101, poz. 926 z późn. zm.),13 art. 5 ust. 3 ustawy o systemie oświaty,14 art. 5a ust. 2 pkt 1 ustawy o systemie oświaty,15 art. 14 ust. 1 ustawy o systemie oświaty,16 rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 31 sierpnia

2010 r. w sprawie rodzajów innych form wychowania przed-szkolnego, warunków tworzenia i organizowania tych form oraz sposobu ich działania (Dz. U. Nr 161, poz. 1080 z późn. zm.),

17 art. 14 a ust. 6 i 6a ustawy o systemie oświaty,18 art. 1 ust. 1 pkt 1 Karty Nauczyciela,19 § 21a ust. 1 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej

z dnia 30 kwietnia 2007 r. w sprawie warunków i sposobu oce-niania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach pu-blicznych (Dz. U. Nr 83, poz. 562 z późn. zm.),

20 rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 8 lutego 2012 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie świadectw, dyplo-mów państwowych i innych druków szkolnych (Dz. U. z dnia 23 lutego 2012 r., poz. 205),

21 pkt 21 załącznika nr 1 do rozporządzenia Ministra Edukacji Na-rodowej z dnia 28 maja 2010 r. w sprawie świadectw, dyplomów państwowych i innych druków szkolnych (Dz. U. Nr 97, poz. 624 z późn. zm.),

22 art. 33 ust. 1 Karty Nauczyciela,23 rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia

31 stycznia 2005 r. w sprawie wysokości minimalnych stawek wynagrodzenia zasadniczego nauczycieli, ogólnych warunków przyznawania dodatków do wynagrodzenia zasadniczego oraz wynagradzania za pracę w dniu wolnym od pracy (Dz. U. Nr 22, poz. 181 z późn. zm.),

24 § 7 ust. 1 rozporządzenia, o którym mowa w odnośniku 23,25 § 7 ust. 2 rozporządzenia, o którym mowa w odnośniku 23,26 § 7 ust. 3 rozporządzenia, o którym mowa w odnośniku 23,27 § 11 ust. 9 rozporządzenia, o którym mowa w odnośniku 19,28 § 19 rozporządzenia, o którym mowa w odnośniku 19,29 art. 53 ust. 1a Karty Nauczyciela, 30 art. 97 § 1 Kodeksu pracy.

44EFUN

Bon rabatowy dla czytelników eFun:kod: eFun

Bon uprawnia do 10% zniżki za zakupy w księgarni internetowej http://e-bibliofil.plbon ważny do końca wakacji!

AttributionUznanie autorstwa. Wolno kopiować, rozprowa-dzać, przedstawiać i wykonywać objęty prawem autorskim utwór oraz opracowane na jego pod-stawie utwory zależne pod warunkiem, że zosta-nie przywołane nazwisko autora pierwowzoru.

NoncomercialUżycie niekomercyjne. Wolno kopiować, roz-prowadzać, przedstawiać i wykonywać objęty prawem autorskim utwór oraz opracowane na jego podstawie utwory zależne jedynie do ce-lów niekomercyjnych.

Share AlikeNa tych samych warunkach. Wolno rozpro-wadzać utwory zależne jedynie na licencji identycznej do tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny.

No derivative worksBez utworów zależnych. Wolno kopiować, roz-prowadzać, przedstawiać i wykonywać utwór jedynie w jego oryginalnej postaci – tworzenie utworów zależnych nie jest dozwolone.

Wolne licencjeMarta Wnukowicz

Przepisy prawa autorskiego ściśle określają prawo twórcy do utworu i zasady korzystania z utworów przez inne osoby. Warto wiedzieć, że upubliczniając utwory, twórca może uściślić za-sady korzystania z jego dzieła poprzez licencję, którą dołączy do utworu.

Licencja często kojarzona jest z dokumentem prawnym do-łączonym do programu komputerowego określającym, w jakim zakresie nabywca ma prawo do korzystania z programu. Tymcza-sem istnieją jeszcze tzw. wolne licencje, za pomocą których licen-cjodawca zamienia zasadę Wszelkie Prawa Zastrzeżone na zasadę Pewne Prawa Zastrzeżone, zgadzając się z góry na poszerzenie zakresu użycia jego dzieła.

Zastrzeżone czy nie?W 2001 r. w Stanach Zjednoczonych powstała pozarządowa

organizacja o nazwie Creative Commons. Jej powołanie zaini-cjowali naukowcy zaangażowani w ochronę i promocję wszel-kich dóbr kultury. Uważają oni, że prawo autorskie nie nadąża za rozwojem współczesnego świata, w którym, w dobie cyfryzacji, każdy ma możliwość nie tylko korzystania, ale również tworze-nia dóbr kultury i ich upubliczniania. Organizacja ta nie działa dla zysku, jej celem jest opracowanie narzędzi, które umożliwią twórcy zachowanie praw autorskich, jak również decydowanie o warunkach, na jakich udostępni swój utwór.

Na świecie powstało około 70 oddziałów partnerskich Creati-ve Commons, również w Polsce od 2005 r. działa zespół ludzi, którzy propagują cele organizacji. Na ich stronie internetowej można dopasować konkretny typ licencji do własnego utworu lub sprawdzić treść dołączonej licencji do pobranego przez nas dzieła. Ponadto można tam znaleźć odpowiedzi na wiele pytań licencjo-dawców i licencjobiorców(http://creativecommons.pl).

Licencje Creative Commons (CC) możemy dołączać do wszelkiego rodzaju materiałów, np. muzycznych, filmowych, li-terackich, o charakterze edukacyjnym, naukowym. Wprawdzie powstały, przede wszystkim, z myślą o materiałach rozpowszech-nianych przez internet, to można dołączać je również do mate-riałów upublicznianych w inny sposób. Nie dotyczą programów komputerowych ani ich dokumentacji.

Rodzaje licencji Creative CommonsIstnieją cztery podstawowe typy licencji Creative

Commons. Jednak wszystkie one mają dwie cechy wspólne:

• Poszanowanie praw autorskich osobistych,• Dodatkowe warunki wybrane przez licencjodawcę.

Twórca korzystając z licencji zawsze zachowuje prawa autor-skie, jednocześnie umożliwia innym kopiowanie i rozpowszech-nianie, dodatkowo może określić czy ich wykorzystywanie może odbywać się wyłącznie w warunkach niekomercyjnych lub ogra-niczyć możliwości tworzenia utworów zależnych.

Każdy z typów licencji ma swój symbol, który umieszczany jest przy utworze. Powinniśmy umieć je rozszyfrować.

Podstawowe typy licencji Creative Commons

źródło: http://creativecommons.pl/poznaj-licencje-creative-commons, 20.11.2011.

46EFUN

Organizacja Creative Commons oferuje wszystkie licencje i na-rzędzia za darmo. Obowiązują one na całym świecie jako licencje niewyłączne i mające nieograniczony czas trwania. Użytkownik utworu musi przestrzegać wymogów licencji – jeśli złamie cho-ciaż jej jeden punkt, licencja automatycznie przestaje obowiązywać i prawo do korzystania z utworu na prawach określonych w niej wygasa. Autor pierwowzoru może, również na drodze sądowej, dochodzić swoich praw od osoby, która taką umowę złamała. Po-zostali użytkownicy tego utworu, o ile przestrzegają umowy licen-cyjnej, mogą dalej z niego korzystać – licencja do utworu wygasa tylko dla osoby naruszającej jej zasady.

Jeżeli raz opublikujemy utwór na zasadach licencji Creative Commons (CC), to nie mamy możliwości zmiany zdania – takie licencje są nieodwołalne. Nie oznacza to, że nie możemy dyspo-nować swoim utworem w dowolny sposób, mamy prawo nawet podpisać umowę komercyjną, np. z wydawcą, dotyczącą wcześniej upublicznionego utworu na licencji CC chociażby typu Nonco-mercial. Jeżeli raz wyrazimy zgodę na rozpowszechnienie utworu na zasadach wolnych licencji, to możemy jedynie wstrzymać dystry-bucję utworu, ale nie wycofamy z obiegu wszelkich wiernych bądź zmodyfikowanych kopii tegoż utworu, wcześniej udostępnionego na licencji Creative Commons. Dlatego też podejmując decyzję o udzieleniu takiej licencji, musimy mieć pełną świadomość, że jest ona ważna tak długo, aż nie dojdzie do jej wygaśnięcia. Licencja Creative Commons wygasa tylko w dwóch przypadkach:

• Z chwilą naruszenia jej postanowień przez licencjobiorcę,• Po upływie okresu obowiązywania praw autorskich mająt-

kowych do utworu (70 lat od śmierci autora bądź ostatniego współautora). Z chwilą jej ustania, utwór zaczyna funkcjono-wać na zasadach licencji Public Domain. Możemy go wtedy wykorzystywać bez ograniczeń wynikających z przepisów pra-wa autorskiego. Każde dzieło opatrzone licencją Public Doma-in może być używane w dowolny sposób. Licencja ta dotyczy nie tylko utworów, do których z uwagi na upływ czasu wyga-sły prawa majątkowe (w Polsce autorskie prawa osobiste nie wygasają nigdy), ale również takich zasobów, które na skutek decyzji twórcy bądź braku spadkobierców zostały taką licencją opatrzone i przeznaczone do wszelakich zastosowań.

Żeby przestrzegać zapisów licencji CC zgodnie z prawem i jej przeznaczeniem, należy wiedzieć, że twórca powinien w sposób prawidłowy oznaczyć utwór licencją:

Zarówna twórca, który chce udostępnić utwór na zasadach li-cencji Creative Commons, jak i użytkownik powinni wiedzieć, jak w prawidłowy sposób oznacza się dzieła taką licencją. Jeśli twórca niewłaściwie oznaczy utwór, to licencje te nie mają zastosowania.

Prawidłowe oznaczenie utworu licencją CC:• Przy utworze musi być symbol CC lub tekst oznaczający li-

cencję Creative Commons, ponadto symbol lub nazwa typu licencji, np. Attribution, dodatkowo jeszcze link do tekstu określonej licencji znajdującej się na stronie organizacji Cre-ative Commons, albo informacja, gdzie możemy się z treścią takiej licencji zapoznać (jeśli nie jest to utwór zamieszczony w internecie).

Uznanie autorstwa. Wolno ko-piować, rozprowadzać, przedstawiać i wykonywać objęty prawem autorskim utwór oraz opracowane na jego podsta-

wie utwory zależne pod warunkiem, że zostanie przywołane na-zwisko autora pierwowzoru.

Użycie niekomercyjne. Wolno kopiować, rozprowadzać, przedstawiać i wykonywać objęty prawem autorskim utwór oraz opracowane na jego podstawie utwory zależne jedynie do celów niekomercyjnych.

Uznanie autorstwa. Wolno ko-piować, rozprowadzać, przedstawiać i wykonywać objęty prawem autorskim utwór oraz opracowane na jego podsta-

wie utwory zależne pod warunkiem, że zostanie przywołane na-zwisko autora pierwowzoru.

Użycie niekomercyjne. Wolno kopiować, rozprowadzać, przedstawiać i wykonywać objęty prawem autorskim utwór oraz opracowane na jego podstawie utwory zależne jedynie do celów niekomercyjnych.

Na tych samych warunkach. Wolno rozprowadzać utwory za-leżne jedynie na licencji identycznej do tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny.

Uznanie autorstwa. Wolno ko-piować, rozprowadzać, przedstawiać i wykonywać objęty prawem autorskim

utwór oraz opracowane na jego podstawie utwory zależne pod wa-runkiem, że zostanie przywołane nazwisko autora pierwowzoru.

Bez utworów zależnych. Wolno kopiować, rozprowadzać, przedstawiać i wykonywać utwór jedynie w jego oryginalnej po-staci – tworzenie utworów zależnych nie jest dozwolone.

W edukacji warto korzystać z utworów na licencji Creati-ve Commons lub Public Domain, gdyż często potrzebujemy upublicznić prace uczniów, chociażby wysyłając je na konkurs międzyszkolny czy prezentując podczas występów publicznych. Mamy wtedy pewność, że uczniowie (również nauczyciel, jako opiekun) wykorzystując cudze materiały wyszukane w różnych źródłach (często głównie w zasobach internetu), nie łamią prawa autorskiego.

Źródła: Prawo autorskie w szkole, Ośrodek Edukacji Informatycz-nej i Zastosowań komputerów, Warszawa 2010, http://creativecom-mons.pl., 20.11.2011 r., http://creativecommons.org/about/downloads, 20.11.2011r., http://creativecommons.pl/poznaj-licencje-creative-com-mons/, 20.11.2011

Typy licencji można ze sobą łączyć i dobierać według oczekiwań twórcy, np.:

47EFUN 2012

Kilka miliardów złotych, nieuję-tych w budżecie, może zostać przeznaczonych na kontynu-ację programu „Cyfrowa Szko-ła”. Wszystko jednak w rękach ministra finansów.

Udział w programie pilotażowym „Cy-frowa Szkoła” zadeklarowało 3 507 spośród ponad 13 tysięcy publicznych szkół podsta-wowych z terenu całej Polski. Większość znajduje się w małych miejscowościach. I choć pilotaż dopiero wystartował, eksper-ci już pytają: co dalej z cyfrową szkołą?

Nad przyszłością technologii w szko-łach zastanawiali się też uczestnicy panelu dyskusyjnego XI Ogólnopolskiego Zjaz-du Opiekunów Pracowni Internetowych w Mrozach (25-27 maja).

- Projekt to strzał w dziesiątkę – przeko-nywał Janusz Krupa z ministerstwa eduka-cji. Uważa, że pozwoli on na wypracowanie długofalowego programu cyfryzacji pol-skiej szkoły. I snuje wizję, w której każdy uczeń będzie miał warunki do indywidual-nego rozwoju.

Do tego potrzebne są jednak systemowe rozwiązania i zaplecze finansowe, szczegól-nie teraz, gdy rząd liczy każdy grosz. Nie bez powodu wielu ekspertów obawia się, że cyfrowa szkoła zatrzyma się na pilotażu.

- Kilka lat temu był program „Komputer dla ucznia”. Rząd wydał 16 mln zł, prze-szkolił nauczycieli z korzystania z kompu-terów, których potem nie dostali – przy-pomniał Dariusz Stachecki, wicedyrektor Gimnazjum w Nowym Tomyślu, publicy-sta EduFaktów/Uczę Nowocześnie. - Mam nadzieję, że teraz będzie inaczej. Nie po-dzielam jednak hurraoptymizmu urzędni-ków. Czy naprawdę 17 proc. szkół, które zgłosiły się do programu, to dużo? Uwa-

konFerencJe, zJAzdY, sPoTkAniA

Oby nie zabrakło konsekwencji

Maciej Kułak

żam, że nie aż, a zaledwie 17 proc. szkół – mówił podczas panelu w Mrozach.

Pomóżcie!Jedną z przyczyn mniejszego zaintere-

sowania pilotażem niż można było sądzić są właśnie pieniądze, a dokładniej koniecz-ność partycypowania przez samorządy w kosztach zakupu sprzętu (20 proc.). To dziś dla wielu wójtów, burmistrzów czy prezydentów bariera nie do przejścia.

- Nie mamy na bieżącą działalność, opał, nawet na najmniejszy remont. Skąd wziąć na taki luksus – mówił nam jeden z wój-tów, który irytuje się słuchając „marzeń o cyfrowym świecie”. - Ja muszę stąpać moc-no po ziemi i liczyć każdy grosz. Dlaczego rząd nie pokryje całości kosztów programu, a dokłada samorządom kolejne wydatki?

Takie głosy nie są odosobnione. Do-cierają też do urzędników ministerstwa edukacji, a także cyfryzacji. Dlatego, jak wskazuje Michał Boni, minister cyfryzacji, szansą na kontynuację programu są pienią-dze, które rząd chce pozyskać z otwarcia pasma 800 MHz. A mowa o około 4 mld zł, które mogą trafić do budżetu od ope-ratorów mobilnego, szerokopasmowego internetu.

- Te pieniądze nie zostały ujęte w budże-cie – powiedział minister w Mrozach. - Lo-gicznym byłoby skierowanie tej dywidendy na cyfrową szkołę.

Zaapelował do nauczycieli, samorzą-dowców i naukowców, by lobbowali na rzecz przeznaczenia tych środków właśnie na dygitalizację szkół.

Wiele wskazuje, że chrapkę na dodatko-we złotówki będzie miał minister finansów, który zechce w ten sposób zmniejszyć defi-cyt budżetowy.

48EFUN

- Proszę o pomoc – zwrócił się do uczestników zjazdu minister Boni.

A założenia są ambitne. - Musimy wbiec, a nie tylko wejść,

w kolejne lata XXI wieku, tak wielkie są zaległości – powiedział szef resortu cyfry-zacji. - Potrzebujemy sprzętu dla uczniów i nauczycieli, dostępu do szerokopasmowe-go internetu, a treści nauczania muszą być dostępne w formie e-podręczników i plat-form. Potrzebujemy też liderów cyfryzacji – wyliczał Michał Boni. – Dlatego tak istot-ne jest to, by cyfrowa szkoła nie zakończyła się na pilotażu.

A model?Prof. Maciej Sysło z Uniwersytetu Mi-

kołaja Kopernika w Toruniu, organizator wielu konferencji informatycznych, prze-konywał, że do zrobienia jest znacznie więcej niż zakup sprzętu, czy przeszkolenie nauczycieli z korzystania z niego.

- Przecież to, co teraz robi rząd w ra-mach programu, robili jego poprzednicy 15 lat temu – skwitował.

Według prof. Sysły brakuje modelu roz-woju technologii w edukacji. Ale o tym od lat mówią eksperci i od lat nic w tej materii nie uległo zmianie.

- Do mnie na zajęcia przyszli nauczy-ciele dobrze obeznani w nowych tech-nologiach. Moim zadaniem było przy-gotowanie ich do stosowania owych technologii w trybie e-learningu – opo-wiadał prof. Sysło. – To etap początkowy, który kontynuowany jest od dekad. Pojawi się kolejna technologia i oni znów będą na pierwszym etapie.

Według prof. Sysły zbyt często rozwój technologii w szkole postrzegany jest przez pryzmat wyłącznie nakładów na zakupy sprzętu czy chwilowych statystyk. W efek-cie okazuje się, że większość nauczycieli ciągle jest na tym samym etapie zapozna-wania się z technologią. Tylko nieliczni przeszli do kolejnych – stosowania tech-nologii w praktyce czy też integracji nowej technologii ze starą.

Jak wskazują uczestnicy panelu w Mro-zach, program „Cyfrowa Szkoła” nie może się ograniczyć do zakupów sprzętu.

- Od 15 lat mówimy o standardach przy-gotowania nauczycieli – wytknął Krzysztof Święcicki, redaktor portalu EduStyle, wie-loletni pracownik ministerstwa edukacji, promotor cyfryzacji edukacji.

Brakuje też standardów wyposażenia szkół, przez co oprogramowanie bywa w Pol-sce droższe niż w innych krajach. Dostawcy oprogramowania wskazują, że na Zachodzie przyjął się model konsolidacyjny, czyli maso-wych zamówień na poziomie krajowym lub regionalnym. U nas króluje chaos.

- Trudno dać dobrą ofertę w takich wa-runkach – mówił przedstawiciel jednego z wydawnictw.

Według Janusza Krupy z MEN techno-logia wymusza coraz częstsze kontakty na styku resort-biznes. Z kolei Dariusz Jasz-czuk, wójt gminy Mrozy, przekonywał, że do tej grupy należy też dołączyć samorządy i szkoły.

- Każdemu powinno zależeć na tym, by powstała powszechna oferta, która pozwoli obniżyć ceny narzędzi – zachęcał.

Mrozy po raz jedenastyPodobnie jak podczas poprzednich edycji, także i w tym roku lista chęt-nych zamknięta została bardzo szyb-ko. W spotkaniu wzięło udział prawie tysiąc osób: nauczycieli-opiekunów szkolnych pracowni komputero-wych, samorządowców, przedsta-wicieli branży nowych technologii w edukacji. Zjazd patronatem objął prezydent RP Bronisław Komorow-ski.Podczas licznych paneli, pokazów i wykładów (prowadzonych także przez naszą redakcję) można było się przekonać, jak nowoczesność z im-petem wkracza pod szkolne dachy. Dlatego byli tu najwięksi i uznani w Polsce i świecie dostawcy rozwiązań dla edukacji.

49EFUN 2012

Uczymy się zdalnie 11 maja 2012 r.Kochany dzienniczku!Przychodzimy na trzeciej godzinie na ma-tematykę, a tu wchodzi wychowawczyni i mówi , że zamiast matmy będziemy ustalali wycieczkę, bo się matematyczka pochorowa-ła. No i coś tam jeszcze, że będziemy zalicza� zdalnie, czy jakoś tak, ale tego to już dobrze nie usłyszałam. Mam się dopyta� w ponie-działek. No ale spokój z matmą mamy, a ta wycieczka wygląda całkiem, całkiem…

14 maja 2012 r.Piątek był w porządku, ale poniedziałek ze-psuł mi humor zupełnie. Okazuje się, że mamy sprawdzi�, czy te konta co nam po-dobno na infie założyli na początku roku to działają, czy nie. I właśnie ma by� tam ta-kie coś o nazwie „Ia – matematyka” i tam koniecznie trzeba zajrze� do środy. Mu-szę znaleź� te informacje od informatyczki o kontach . Jak to było? moodle.szkola.www czy moodle.szkola.pl? I jakie miałam mie� hasło?

Z dziennika gimnazjalistki16 maja 2012 r.Gdyby nie Ewka, to nie wiem, co bym zro-biła. Strona ma adres moodle .szkola.edu.pl , konto mam numer z dziennika, numer klasy i nazwisko, a hasło 123abc, tylko mam sobie je zaraz zmieni�. No to zmieniłam. Ewka mówi, żeby zapisa� to nowe hasło, bo jak się zapo-mni, to przechlapane. Informatyczka zmienia je przez dwa tygodnie, a w tym czasie można dosta� pałkę za brak prac domowych . Jest to coś do matematyki , podobno się nazywa kurs, zaj-rzałam, ale tam tylko napisane, że w czwartek będą zadania do wykonania. Uff, to mam czas do jutra. A matmy podobno ma nie by� przez cały miesiąc!!!

17 maja 2012 r.Jest informacja, że będziemy mieli powtórzenie o ułamkach zwykłych . A w ogóle to słyszałam, że to całe uczenie zdalne to kaszka z mlekiem – o wiele łatwiejsze niż uważanie na lekcjach . I nie ma kartkówek. A materiały zwykle są go-towe do przeczytania i nie trzeba się wsłuchi-wa� ani przepisywać z tablicy. Super.

25 maja 2012 r.Kochany dzienniczku!Już nigdy nie będę wierzyła plotkom. No do-brze, dostaliśmy materiały do przeczytania. A matematyczka to nawet się nagrała na filmie i nam to umieściła na kursie. Co prawda mia-łam kłopoty z Internetem i trzy razy próbowa-łam obejrze� film, zanim mi się udało. I nawet był jakiś pokaz wyjaśniający te ułamki . Ale za-dań dostaliśmy… I tym razem każdemu spraw-dziła pracę domową. No i żeby tylko jedną! A kartkówka też była – co prawda nazywała się test, ale już dawno tak się nie stresowałam. A Ewka to miała zupełnie inne pytania i nie dało się podejrze� prawidłowych odpowiedzi . Jak mówi dziadek „harowałam jak wół” i jak dziś wychowawczyni powiedziała, że jed-nak nie jest tak źle i pani od matmy wraca do pracy w przyszłym tygodniu, to odetchnęłam z ulgą. Znów będzie spokój na lekcji i pracy o połowę mniej.

Platforma Moodle (Modular Object-Oriented

Dynamic Learning Environment) to środowisko

nauczania zdalnego dostępne przez przeglądarkę

internetową. Została stworzona jako oprogra-

mowanie Open Source i udostępniona darmowo

w ramach publicznej licencji GNU GPL. Może być

wykorzystana zarówno do zajęć prowadzonych

w pełni on-line, jak i jako uzupełnienie zajęć

tradycyjnych.

FelieTon50EFUN

Od dawna słyszymy i czytamy o e-lear-ningu jako doskonałym narzędziu eduka-cyjnym. Jeśli tak, to po co wydawać środki publiczne na szkoły i nauczycieli? Skoro w biznesie ta metoda doskonalenia stała się popularna, to zapewne znaczy, że jest efek-tywna i tańsza od metod standardowych. Czy my, nauczyciele, nie powinniśmy zacząć się bać? Czy nie powinniśmy jak luddyści na po-czątku XIX wieku radykalnie zaprotestować i zacząć niszczyć serwery e-learningu? Prze-cież odebrać mogą nam pracę!

Po pierwsze e-learning to pojęcie bardzo szerokie i spotkać się możemy z wieloma jego odmianami. Zazwyczaj kojarzy się z nauczaniem na odległość poprzez roz-maite, mniej lub bardziej skomplikowane, dedykowane temu zadaniu platformy. To prawda, ale...

Najprostsza definicja tego pojęcia to wykorzystanie środków i metod infor-macyjno-komunikacyjnych w naucza-niu. E-learning możemy zastosować na wiele sposobów i do osiągnięcia róż-nych celów. Na pewno jednak nie po to, by zastąpić nauczyciela. Co więcej, e-learning jest najbardziej efektywny wówczas, gdy w procesie bierze udział także żywy nauczyciel!

Świetnym przykładem stosowania na-uczania na odległość z którym kojarzymy e-learning jest Australia, gdzie nierzadko jedno domostwo oddalone jest od najbliżej sąsiadującego o setki kilometrów. Tworze-nie klasycznych, znanych nam szkół, nie ma tam sensu. Z kolei szkoły z internatem nie zawsze są dobrym rozwiązaniem. Na-uczanie na odległość znalazło tu doskona-łe zastosowanie. Nauczyciele i uczniowie w tym kraju od dawna łączyli się ze sobą za pomocą różnych urządzeń audio i wideo. Dzisiaj w takich wypadkach radio i telewi-zję zastępuje się coraz częściej internetem i elementami e-learningu dającym o wiele większe możliwości.

E-learning świetnie się sprawdza także w przypadku uczniów, którzy wraz z rodzi-cami wyemigrowali czasowo z kraju. Często od najbliższej polskiej placówki edukacyjnej są tak bardzo oddaleni, że nie mają szans na inną niż zdalną edukację. Dzięki e-learnin-gowi oferowanemu przez ORPEG (Ośrodek Rozwoju Polskiej Edukacji za Granicą) mogą szybciej przekazywać swoje prace nauczy-cielom do sprawdzenia i otrzymywać oce-nę - co tradycyjną pocztą trwało nawet kilka miesięcy. Do ich dyspozycji są także lekcje i konsultacje na żywo prowadzone przez polskich nauczycieli w sieci oraz materiały

opublikowane na platformie. Uczniowie korzystający z tej formy nauki nie mają większych problemów z podjęciem dalszej edukacji po powrocie do Polski.

We wszystkich wymienionych przypad-kach nie technologia, a nauczyciel jest naj-ważniejszy. To on przygotowuje materiały, sprawdza i ocenia prace lub prowadzi spotka-nia online – konsultacje, wykłady czy lekcje. Platformy ułatwiają wymianę informacji, pu-blikację zadań, przekazywanie oceny zwrot-nej. Ułatwiają kontakt. W tym sensie mogą być z powodzeniem wykorzystywane przez uczniów i nauczycieli zwykłej szkoły. Udo-stępnione w sieci materiały pomogą zrozu-mieć skomplikowane treści lub rozszerzyć zakres wiadomości uczniom zainteresowa-nym tematem. Społecznościowy aspekt e-le-arningu może wyzwolić prawdziwe, wspólne uczenie się i pracę zespołową. Same narzę-dzia mogą się stać sprzymierzeńcami nas – nauczycieli. Podkreślmy – wcale nie muszą to być duże, skomplikowane platformy. Cza-sem wystarczy blog i komunikator. Warto więc przyjrzeć się związanym z e-learnin-giem narzędziom i metodom oraz zastanowić się, czy nie wykorzystać ich w swojej pracy. Czasem jako nauczyciel, a czasem również jako uczeń. Gdy sami będziemy uczestniczyć w różnych szkoleniach.

e-learning - czy to koniec szkoły?

Janusz S. Wierzbicki

51EFUN 2012

E-learning nie musi być skom-plikowany. Czasem wystarczy prosty system blogowania i mo-żemy zacząć udostępniać mate-riały dla naszych uczniów i stu-dentów w duchu e-learningu.

Wielu nauczycieli rezygnuje z przy-gotowania swoim uczniom materiałów e-learningowych, ponieważ myśli, że to za trudne, zbyt pracochłonne, wymagające od nich zdobycia zbyt wielu umiejętności. Inni dlatego, że nie mają dostępu do platformy e-learningowej, na której można umieszczać wypracowane materiały czy całe szkolenia.

Okazuje się, że materiały e-learningowe nie muszą być trudne do przygotowania ani do udostępnienia uczniom. Możemy do tego celu wykorzystać proste w użyciu narzędzia, znane i bliskie uczniom, a tak-że niektórym nauczycielom. Nie musimy też sięgać po platformę e-learningową, aby uruchomić swoje szkolenie. Wszyst-ko zależy od podejścia do e-learningu, od narzędzi, których chcemy użyć a także od naszej kreatywności (o tym, co rozumiem przez e-learning piszę w artykule pt.: „Ra-pid e-learning w szkole – uczmy się choćby od… biznesu”).

Rozwiązaniem, które pozwoli nam pominąć wymienione wcześniej pro-blemy jest blog, czyli specyficzna strona internetowa, którą można wykorzysty-wać do umieszczania na niej sieciowego dziennika. Charakteryzuje się pojawia-jącymi się kolejno, datowanymi wpisami (postami), systemem archiwizacji wpi-sów oraz ich kategoryzacji (za pomocą tzw. tagów), listą hiperłączy do innych, polecanych przez autora stron (blogroll) oraz możliwością komentowania tek-stów autora (blogera) przez czytelników. Jest więc idealnym narzędziem dla e-le-arningu. Możemy wykorzystywać go na dwa sposoby: prowadząc blog edukacyjny lub budując e-szkolenie w oparciu o sys-tem blogowy.

e-learning oparty na blogu

Dorota Janczak

Blog edukacyjny to też e-learning

Najprostszym sposobem wykorzysta-niem tego rozwiązania jest pisanie blogu edukacyjnego. Prowadzony dla uczniów jest narzędziem przekazywania wiedzy, za-chęcania do dyskusji, informowania o tym, co dzieje się w klasie, szkole czy na lekcjach danego przedmiotu. Może go tworzyć po-jedynczy nauczyciel, zespół nauczycieli lub nauczyciel/-ele we współpracy z uczniami.

Blog nie jest jednak zwykłą stroną inter-netową, na której informacje są pogrupo-wane wg daty opublikowania. Umożliwia prowadzenie dyskusji, pozwala na pozo-stawianie komentarzy, jako odpowiedzi na posty autora, czyli pozwala na interakcję czytelników z autorem lub innymi odbior-cami. Blog poświęcony konkretnej dziedzi-nie – może stać się cennym źródłem wie-dzy, ciekawą formą uzupełnia tego, czego uczniowie dowiadują się w szkole. Pozwala nie tylko na przekazywanie informacji, ale i na rozwijanie kreatywności, na naukę przedstawiania swoich opinii, opisywania wydarzeń, posługiwania się poprawnym językiem. Blogi skierowane do uczniów mogą być miejscem do umieszczania ma-teriałów uzupełniających, miejscem pro-wokującym do burzy mózgów i wyraża-nia swoich opinii w postaci komentarzy. Są nowym sposobem komunikowania się z uczniami i samych uczniów między sobą.

Zachwycając się edukacyjnymi możli-wościami blogów musimy pamiętać, że ich wpływ na nauczanie nie jest automatyczny. Musimy dobrze przemyśleć ich wykorzy-stanie w e-learningu czy blended learningu.

Tworząc blog dbajmy o jego treść, tema-tykę, interesujące materiały. Wykorzystaj-my możliwość oznaczania wpisów tagami (słowami kluczowymi przyporządkowują-cymi posty do kategorii), które pozwolą na szybkie wyszukanie na blogu konkretnych treści interesujących uczniów. Używajmy

hiperłączy, które poprowadzą do informacji dodatkowych, rozwijających temat. Skorzy-stajmy z możliwości osadzania na stronach blogu różnorodnych materiałów multime-dialnych, wzbogacających proces uczenia się (filmy, prezentacje, gry edukacyjne itd.). Pamiętajmy także o regularności publika-cji postów. Jeśli decydujemy się prowadzić blog, starajmy się go aktualizować w miarę jednakowych odstępach czasu tak, aby przy-zwyczaić swoich uczniów do korzystania z niego. Kolejna rzecz, o której nie wolno zapomnieć to wygląd blogu. Najlepiej, by blog był atrakcyjny, zachęcający do powrotu na stronę, ułatwiający nawigację.

Oczywiście, edukacyjne wykorzystanie blogu warto zaplanować. I chociaż blog w swojej formie jest raczej tworem będą-cym potrzebą chwili, to przy blogu wyko-rzystywanym w nauczaniu trzeba planować jego zawartość, a przede wszystkim dobrze przemyśleć cele jego prowadzenia i konse-kwentnie je realizować.

Szkolenie utworzone z pomocą systemu blogowego

Jeśli chcemy stworzyć dla naszych uczniów e-szkolenie a nie mamy do dyspo-zycji (lub nie chcemy skorzystać z plaformy e-learningowej z jej specyficznymi funk-cjonalnościami, np. forum, wbudowany komunikator, wirtualna tablica interaktyw-na) - nie załamujmy rąk. Wypróbujmy sys-tem do tworzenia blogów i „wyciśnijmy” z niego, co się da. Większość wbudowa-nych w platformę narzędzi możemy za-stąpić działającymi w sieci, które wzbogacą nasz kurs także o opcje, których na platfor-mie nie znajdziemy. Pamiętajmy tylko o ich rozsądnym wykorzystaniu w szkoleniu.

Najważniejsze to dobrze zaprojektować kurs. Zastanówmy się, jakie jest jego przezna-czenie, cele oraz oczekiwane rezultaty, jakie działania poprowadzą do realizacji założonych

e-leArning52EFUN

celów. Dopiero wtedy możemy planować i tworzyć treści, które umieścimy w szkoleniu, a także aktywności, jakie mają wykonać nasi uczniowie. Pamiętajmy, że w kształceniu onli-ne nauczyciel powinien raczej wspierać ucze-nie się uczniów poprzez dostarczanie wskazó-wek, udzielanie informacji zwrotnej i porad, motywowanie, ułatwianie interakcji pomiędzy uczniami, inicjowanie dyskusji czy przygoto-wywanie materiałów, niż przekazywać infor-macje, „wkładać” wiedzę do głowy uczniów. Wykorzystując system blogowy, możemy poszczególne materiały i zadania udostępniać swoim uczniom w kolejnych wpisach blogu. Możemy wykorzystywać wszystkie jego na-rzędzia, aby sprawić, by kurs opierał się na ak-tywnym zdobywaniu wiedzy przez uczniów.

Użycie blogu jest o wiele bardziej intu-icyjne niż praca z platformą e-learningową. Oczywiście system blogowy ma ogranicze-nia, ale czy do każdego szkolenia potrzebu-jemy wszystkich funkcji platformy? Czas zyskany na pominięciu nauki potężnego narzędzia, jakim jest e-platforma wyko-rzystamy na lepsze przygotowanie kursu pod względem merytorycznym czy me-todycznym. Pamiętajmy, że w e-learningu nie chodzi o technologię, ale o odpowied-nio wykorzystaną metodykę projektowania e-szkoleń i pracy online. Nasze zadanie to wciągać uczniów do pracy, a atrakcyjność blogu będzie tu bardzo przydatna.

Gdzie i jak tworzyć blogi

Tworząc blog mamy do dyspozycji dwie możliwości - korzystanie z:

• serwisów hostingowych, które udo-stępniają miejsce na serwerze, domenę i proste w obsłudze oprogramowanie,

• aplikacji instalowanych, które dają nam większą swobodę w decydowa-niu o wyglądzie blogu, ale wymagają od nas dodatkowych umiejętności.

Jeśli zdecydowaliśmy się zrezygnować z platformy e-learningowej na rzecz blogu, najlepszym rozwiązaniem będzie skorzysta-nie z pierwszej możliwości - łatwej do użyt-kowania i niepochłaniającej dużej ilości czasu. W Polsce istnieje wiele serwisów blogowych, jednak ja proponuję wybrać serwis Blogger, który oferuje prosty w obsłudze interfejs, możliwość publikowania postów poprzez przesyłanie maili lub sms-ów (bardzo cieka-wa funkcja, jeśli myślimy o zaangażowaniu uczniów we współtworzenie blogu) oraz bo-gatą kolekcję gadżetów (jak Blogger nazywa dodatki współpracujące z serwisem). Blogger ma jeszcze jedną zaletę. Jest zintegrowany z wieloma serwisami Web 2.0, co pozwala osadzać na stronach blogu różnorodne media za pomocą przysłowiowego jednego kliknię-cia. Nie będziemy mieli problemów z doda-niem do blogu prezentacji (np. z serwisu Sli-

deShare, czy Prezi), filmu (serwis YouTube, Vimego), screencastu (serwis Screenr), linii czasu (serwis Timeline), dokumentu teksto-wego (serwis Scribd), forum dyskusyjnego (Google Groups), aplikacji do nauki słówek (serwis Quizlet) czy też komunikatorów. Z łatwością sprawimy, że kurs będzie atrak-cyjny i wartościowy jednocześnie.

Blog udostępnia nam narzędzia pozwa-lające stworzyć społeczność uczących się. Społeczność ta może być otwarta lub za-mknięta – ograniczona tylko do naszych uczniów. Stworzone przez nas na blogu szkolenie może być ogólnodostępne lub widoczne tylko dla wybranych, zaproszo-nych przez nas uczniów.

System blogowy pozwala na dodawanie do opublikowanych przez nauczyciela za-dań ich rozwiązań przygotowanych przez uczniów. Jest na to kilka sposobów. Ucznio-wie mogą publikować treści za pomocą ko-mentarzy, własnych wpisów (mogą je nawet wysłać do blogu, np. za pomocą poczty elek-tronicznej), przygotowanych przez siebie różnorodnych komunikatów medialnych (filmów, prezentacji, map myśli, interak-tywnych plakatów itd.), które można osa-dzić w poście. Mogą wyrażać swoje opinie uczestnicząc w sondach lub ankietach, po-kazywać swoje osiągnięcia za pomocą zdjęć połączonych w album (Picasa WebAlbums), współpracować przy tworzeniu jednego do-kumentu (Dokumenty Google).

Kolejne udogodnienie dla uczniów udo-stępniane przez system blogowy to subskry-bowanie wpisów lub komentarzy za pomo-cą kanału RSS. Jeśli skorzysta się z tej opcji, uczniowie zostają automatycznie powiado-mieni o nowych treściach pojawiających się na stronie blogu, gdy tylko to się stanie.

Do dzieła!Zachęcam wszystkich nauczycieli, by

zapoznali się z możliwościami blogów i spróbowali wykorzystać je do umieszczania na nich całych szkoleń online lub chociaż-by publikacji materiałów e-learningowych. Blog nie jest narzędziem trudnym do opa-nowania a pozwala przygotować atrakcyjne w swej formie treści. Wystarczy tylko zapro-jektować poprawne metodycznie materiały lub e-szkolenie, by wkrótce zobaczyć liczne korzyści z zastosowania tego rozwiązania.

53EFUN 2012

Dorota Janczak

Rapid e-learning w szkole – uczmy się choćby od biznesu

Nie zawsze jest czas i potrze-ba na przygotowanie zgodne ze sztuką, pełnego szkolenia e-learningowego. Wówczas warto zastosować zasady rapid e-lerningu, często wykorzysty-wane w szkoleniach przez duże korporacje.

Termin e-learning można rozumieć róż-nie, dlatego, aby uniknąć nieporozumień, zacznę od wyjaśnienia, co rozumiem przez e-learning: to wszelkie działania wspierają-ce proces uczenia się, wykorzystujące tech-nologie informacyjno-komunikacyjne1. Są nim zarówno rozbudowane szkolenia online, materiały edukacyjne udostępnio-ne uczniom przez nauczyciela, jak i krótki wpis na blogu z informacją gdzie znaleźć wartościowe treści rozwijające temat z lek-cji. Oznacza to, że każdy z nas nauczycieli może być twórcą e-learningu i wykorzysty-wać go w pracy dydaktycznej. Nie bójmy się go, bo e-learning nie jedno ma imię i każdy może wybrać taką formę, która mu odpowiada, w której się sprawdzi.

E-learning można wykorzystywać na różne sposoby i patrzeć na niego z różnych perspektyw. Jeśli wzięlibyśmy pod uwagę jego odbiorców, moglibyśmy podzielić go na trzy główne nurty:

• e-learning biznesowy (korporacyjny) – odbiorcami są ludzie dorośli, pra-cownicy,

• e-learning akademicki – odbiorcami są studenci, ludzie dorośli,

• e-learning szkolny – odbiorcami są uczniowie, dzieci lub młodzież.

Oczywiście jest to pewne uproszcze-nie, ale pozwala zauważyć niektóre ważne aspekty e-learningu. E-learning szkolny, choć zapożycza pewne rozwiązania zarów-no z e-learningu korporacyjnego, jak i aka-demickiego, musi się od nich różnić, cho-

ciażby dlatego, że skierowany jest do dzieci/młodzieży i spełnia inne cele.

W niniejszym artykule chciałabym się skupić na tym, jak zwykli nauczyciele (w odróżnieniu od całych zespołów pro-jektujących szkolenia e-learningowe) mogą wykorzystywać rozwiązania e-learningu korporacyjnego w tworzeniu własnych szkoleń/materiałów online.

Czym jest rapid e-learning?

Rapid e-learning to odmiana e-lear-ningu korporacyjnego, która powstała z potrzeby tworzenia skutecznych kursów w krótkim czasie. Oprócz dążenia do mak-symalnego oszczędzania czasu opiera się na bezpośrednim wykorzystaniu wiedzy ekspertów, którzy mogą być jednocześnie twórcami szkolenia.

Jest to możliwe, dlatego że do tworzenia szkoleń rapid e-learningowych wykorzy-stuje się dobrze znane programy narzędzio-we (np. PowerPoint) lub proste w obsłu-dze aplikacje zawierające gotowe szablony

będące punktem startowym powstających materiałów. Bardzo często wykorzystuje się w nich elementy medialne – takie, które świetnie wzbogacają naukę, ale jednocze-śnie nie tworzą barier technologicznych. Do materiałów dołączana jest prosta ocena postępów ucznia oraz informacja zwrotna.

Głównym celem rapid e-learningu jest przekazywanie informacji i wiedzy – może być więc stosowany raczej w projektach, które skupiają się na takich właśnie celach. Dobrze zaprojektowane szkolenia mogą być wprawdzie stosowane, gdy zależy nam nie tylko na opanowaniu przez ucznia wia-domości, ale także na zdobywaniu przez niego umiejętności wykorzystania tej wie-dzy w praktyce, trzeba jednak zdawać sobie sprawę, że wymaga to od twórcy szkolenia dobrego przygotowania metodycznego.

Nie zapominajmy też, że zawsze może-my wykorzystać e-learning (czy rapid e-le-arning), jako element wspierający zdobywa-nie kompetencji – wybierając formę łączącą szkolenia online z nauczaniem stacjonarnym, czyli blended learning. Ciekawym rozwiąza-niem jest zastosowanie go w stosunkowo no-wym modelu tzw. odwróconej klasy2.

Przykłady szkoleń/materiałów rapid e-learningowych:• Meet Charlene – prezentacja multimedialna: http://www.slideshare.net/jclarey/

meetcharlene • Big Brute Storage – szkolenie: http://www.articulate.com/community/showcase/PalletJack/player.html• Office Ergonomics – szkolenie: http://www.articulate.com/products/demos/guru/Prometheus/player.html • Sekcja żaby – materiał szkoleniowy: http://www.articulate.com/community/blogdemo/frog_dissection_demo/player.html• Jak powstają jednoroczne wskaźniki EWD? – szkolenie: http://ewd.edu.pl/materialy-szkoleniowe/kursy/jednoroczne/Launch.html• Analiza szkoły niewykorzystanych możliwości – szkolenie: http://ewd.edu.pl/materialy-szkoleniowe/kursy/niewykorzystane/Launch.html• Odejmowanie - Podstawy – film z nagraniem wykładu: http://www.youtube.com/

watch?v=pbksceHcC2M&context=C4b0263fADvjVQa1PpcFOkAGrSpuC8u-8v4upm0xU-7dV7KH8bfMw=

e-leArning54EFUN

„Meet Charlene” – prezentacja multimedialna.

Sekcja żaby – materiał szkoleniowy.

„Jak powstają jednoroczne wskaźniki EWD?” – szkolenie.

„Odejmowanie – Podstawy” – film z nagraniem wykładu.

Poznaj zasadyOczywiście idealna sytuacja to taka, kiedy tworzeniem szkole-

nia e-learningowego zajmuje się zespół ludzi, który ma do dyspo-zycji dużo czasu i pieniędzy oraz posiada ogromne doświadczenie w tego typu projektach.

Ja, niestety, jeszcze się z taką sytuacją w szkole nie spotkałam. Rzeczywistość wygląda raczej tak: zapalony nauczyciel, pełen po-mysłów i chęci, tworzy materiały bez żadnego wsparcia finanso-wego (pracując w swoim czasie wolnym) korzystając z darmowych programów i zasobów, mając do dyspozycji ograniczony czas i do-świadczenie w e-learningu.

Mimo wszystkich przeszkód, jeśli chcemy realizować założone przez nas cele, przygotowując szkolenie e-learningowe nie może-my obniżać standardów. Jeśli nie możemy się oprzeć na solidnym przygotowaniu z metodyki e-learningu, czyli umiejętności sto-sowania w praktyce zasad projektowania instrukcji (instructional design), teorii konstruktywizmu czy konektywizmu, zapoznajmy się chociażby z zasadami tworzenia rapid e-learningu, który jest prosty do zastosowania także dla mniej doświadczonego w e-le-arningu nauczyciela. Wykorzystajmy elementy rapid e-learningu, żeby przygotować szkolenie w kilka tygodni, a nie miesięcy. Sko-rzystajmy z dostępnych dla nauczyciela zasobów i aplikacji (pro-gramów komputerowych). Dołączmy do szkolenia różnorodne multimedia, które są dla naszych uczniów czymś naturalnym i bli-skim, lepiej odpowiadającym różnym stylom uczenia się uczniów (a także ich oczekiwaniom).

Rapid e-learning pozwala skrócić i uprościć tworzenie szkoleń, nie oznacza to jednak, że nie opiera się na przestrzeganiu podstawowych zasad tworzenia szkoleń online, czyli zasad projektowania instrukcji (intructional design). Projektowanie instrukcji to teoria edukacyjna nakazująca korzystanie z takich zasad nauczania, które prowadzą do większej aktywności ucznia. Składa się z 9 elementów, uznawanych powszechnie za niezbędne w projektowaniu kursów online:

• motywowanie ucznia,• wyjaśnianie, co będzie treścią nauczania,• nawiązanie do wcześniejszej wiedzy,• prezentacja treści, które mają być opanowane,• wspieranie uczniów w ich nauce,• zachęcanie do aktywności własnej ucznia,• dostarczanie informacji zwrotnej pozwalającej na samooce-

nę postępów w nauce.Gdy się przyjrzymy powyższym zasadom zauważymy zapew-

ne, że to dla nas nauczycieli nic nowego. Stosujemy je przecież na co dzień w pracy dydaktycznej, jest więc szansa, że bez większych problemów zaimplementujemy je także do przygotowywanych przez nas szkoleń online.

Jak to zrobić szybko i dobrze?Projektowanie szkolenia zaczynamy tradycyjnie od wyznacze-

nia celu głównego i celów szczegółowych (zakładam, że poznali-śmy już potrzeby naszych uczniów, czyli grupy docelowej szkole-nia). Musimy dokładnie wiedzieć, czego nasi uczniowie mają się dowiedzieć i jakie umiejętności posiąść, dopiero wtedy będziemy

55EFUN 2012

w stanie zdecydować, jakie aktywności dla nich zaprojektować. Częstym błędem początkujących twórców e-szkoleń jest umieszczanie w nich zbyt wielu informacji. Już na etapie planowania zastanówmy się, jaki materiał jest niezbędny do przedsta-wienia uczniom, żeby udało im się osiągnąć zaplanowane cele. Nie jest to łatwe zadanie – musimy być realistami (co uda się osią-gnąć?) i potrafić wybierać najważniejsze treści (niezbędne minimum), tylko wtedy zwiększają się nasze szanse na zbudowanie szkolenia, które spełni swoje zadanie.

Już od samego początku szkolenia spró-bujmy oprzeć je na emocjach (np. przed-stawienie korzyści z opanowania treści na-uczania, konsekwencji – jeśli się uczniom nie powiedzie, wplatanie elementów hu-moru, dodawanie historii i narracji), sta-wiajmy przed uczniem wyzwania, korzy-stajmy z wizualizacji (np. animacje, zdjęcia, ilustracje, filmy), dołączajmy komentarz głosowy (dla słabiej czytających jest nie do przecenienia), stwórzmy wciągający ma-teriał edukacyjny. Tam gdzie to możliwe unikajmy tworzenia ekranów szkolenio-wych, które przechodzimy jeden po dru-gim klikając przycisk dalej. Przedstawiajmy wciągające problemy do rozwiązania, moż-liwość różnych ścieżek „przechodzenia” szkolenia, zależnych od dokonanych przez ucznia wyborów. Stawiajmy na zadawanie pytań, które zaangażują ucznia, sprowokują go do sięgnięcia po nowe, niezbędne infor-macje, zamiast podawać mu informacje nie dbając o nadanie im znaczenia.

Na koniec – wydawałoby się nieistotna sprawa: zadbajmy o wygląd szkolenia. To jak wygląda kurs także decyduje o jego wpły-wie na efekty kształcenia. Nie musimy być profesjonalnymi designerami, ale podstawy projektowania materiałów składających się z różnych mediów warto opanować.

Tworzenie szkolenia/ materiałów rapid e-learningowych

Do stworzenia szkolenia potrzebujemy nie tylko dokładnego scenariusza, ale także materiałów (najczęściej należących do róż-nych mediów) oraz narzędzi autorskich, żeby je wszystkie połączyć w całość.

W szkoleniach możemy wykorzystywać materiały wyszukane w internecie – takie, których licencja pozwala na ich publikację w sieci3 lub te, które samodzielnie przygotuje-my. Przy tworzeniu materiałów i ich publi-kowaniu przydatne mogą być programy do-stępne za darmo. Oto kilka przykładowych:

• Picasa – program do prostej obróbki zdjęć, tworzenia filmów,

• Screenr – serwis do nagrywania i pu-blikowania screencastów (filmów in-struktażowych),

• Audacity – aplikacja do nagrywania i obróbki dźwięku,

• Prezi – aplikacja online do tworzenia prezentacji,

• Color Schemer – program do przy-gotowania palety kolorystycznej uży-wanej na ekranach szkoleniowych,

• Paint.net – program do tworzenia i obróbki grafiki,

• Movie Maker – aplikacja do edycji filmów.Do połączenia wszystkich materiałów

w całość służą tzw. narzędzia autorskie. Oto kilka darmowych aplikacji, które się tym zajmują:

• Udutu – serwis online, prosty w obsłudze, z możliwością tworze-nia różnorodnych i interaktywnych materiałów szkoleniowych, interfejs w języku angielskim,

• eXe – edytor XHTML pozwalają-cy przygotować materiały oparte na

stronach internetowych, niewymaga-jący profesjonalnej wiedzy dotyczącej HTML, dostępny w języku polskim,

• Xerte – pakiet narzędzi do tworzenia interaktywnych szkoleń.

Nie tylko dla biznesu

Rapid e-learning powstał wprawdzie na potrzeby szkoleń korporacyjnych, jednak jego elementy, zasady tworzenia czy też sama „filozofia” mogą być z powodzeniem wy-korzystywane w e-learningu szkolnym. Po-zwala stworzyć wartościowe, interaktywne i pełne różnorodnych mediów materiały, przy niewielkich kosztach, obciążeniu czasowym i przygotowaniu metodycznym. Myślę, że każdy nauczyciel zainteresowany tworzeniem szkoleń online powinien, jeśli nie wykorzy-stać, to chociaż dokładniej mu się przyjrzeć.

Bibliografia:Clive Shepherd, Szkolenie e-learningowe

„60 minute master”, dostępne na stronie http://www.kineolearning.com/60minutemasters

Kern Communications Pvt. Ltd „White Pa-per on Rapid eLearning by Kern Communi-cations”, http://www.kern-comm.com/white-papers/rapid_elearning_white_paper.pdf

Cathy Moore „5 ways to make linear navi-gation more interesting”, http://blog.cathy-moore.com/2008/02/5-ways-to-make-linear-navigation-more-interesting/

Piotr Peszko, „Rapid elearning”, http://blog.2edu.pl/2007/08/rapid-elearning.html

Janusz Lenkiewicz „ Rapid e-learning – nowy skuteczny e-learning”, http://www.me-diakursy.pl/artykuly/rapid01.pdf

Maria Zając „Dydaktyczne aspekty tworze-nia kursów online”, http://www.e-mentor.edu.pl/artykul/index/numer/6/id/69

Marek Hyla „Przewodnik po e-learningu”

Źródła: 1. Oparte na definicji Marka Hyli z książki

pt.: „Przewodnik po e-learningu”.2. Więcej o modelu odwróconej klasy

można przeczytać w artykule Bartłomieja Polakowskiego „Flipped Classroom, czyli odwrócona klasa”, http://blog.2edu.pl/2011/09/flipped-classroom-odwroco-na-klasa-czyli.html

3. Przykładowe źródła materiałów objętych licencją Creative Commons: Grafika – ser-wis Flickr, muzyka – serwis Jamendo, filmy – niektóre pozycje z serwisu YouTube.

56EFUN

Łączenie tradycyjnych metod nauczania języków obcych z nauczaniem zdalnym, wspie-ranym przez TIK, daje dosko-nałe rezultaty: poprawia osią-gnięcia uczniów, zwiększa ich aktywność i samodzielność podczas nauki. To procentuje.

Blended learning (nauczanie hybrydowe, nauczanie w trybie mieszanym) to nowo-czesna metoda nauki, która polega na mie-szaniu różnych środowisk edukacyjnych. Obecnie w ramach tej metody najczęściej łączy się nauczanie zdalne wspierane przez nowoczesne technologie informacyjno--komunikacyjne (e-learning, mobile lear-ning) z tradycyjnymi metodami nauczania face-to-face (podczas spotkań nauczyciela z uczniami w klasie). Nauczanie zdalne może być realizowane synchronicznie (na-uczyciel i uczniowie uczestniczą w procesie

Blended learning w kształceniu językowym – okiem szkolnego praktyka

edukacyjnym jednocześnie w tym samym czasie) lub asynchronicznie (nauczyciel i uczniowie pracują w różnym czasie).

Blended learning znakomicie się spraw-dza w kształceniu językowym w szkole, ponieważ dzięki multimediom oraz komu-nikacji za pośrednictwem mediów społecz-nościowych umożliwia uczniom kontakt z żywym językiem. Szczególnie istotne sta-je się to w środowiskach mniej zamożnych, w małych miejscowościach, gdzie ucznio-wie często nie mają możliwości kontaktu z native speakerami. Ponadto blended le-arning umożliwia przeniesienie procesu edukacyjnego do naturalnego środowiska współczesnych uczniów, dla których ko-rzystanie z internetu jest równie naturalne, co dla nauczycieli korzystanie z materiałów dydaktycznych w formie drukowanej.

Po raz pierwszy zastosowałam metodę blended learning w pracy z uczniami trze-cich klas gimnazjum prowadząc kurs przy-

gotowawczy do egzaminu gimnazjalnego z języka niemieckiego. Kurs realizowany był głównie online z wykorzystaniem plat-formy e-learningowej Moodle, natomiast wiedzę i umiejętności zdobyte podczas pracy na platformie były praktycznie wy-korzystywane podczas zajęć face-to-face w klasie. Głównym celem kursu był tre-ning sprawności językowych uczniów oraz kształtowanie kompetencji kluczowych. Kurs był nieobowiązkowy i miał charakter otwarty, czyli mogli w nim uczestniczyć wszyscy chętni uczniowie. Pracę w kursie rozpoczęli niemalże wszyscy uczniowie klas trzecich, ponadto w trakcie jego trwa-nia grono uczestników powiększyło się o uczniów klas drugich, a nawet absolwen-tów gimnazjum.

Kurs miał budowę modułową, gdzie każdy moduł dotyczył jednego z tematów ujętych w treściach nauczania języka obce-go nowożytnego na poziomie podstawo-wym. W sumie cały kurs zawierał 15 mo-dułów, w tym moduł wprowadzający. Każdy moduł tematyczny składał się ze sta-łych elementów – opisu modułu (instruk-cji dla ucznia, jak powinien pracować nad danym zagadnieniem) i takich aktywności jak: słownik tematyczny, test interaktywny (wzbogacony o materiał graficzny i dźwię-kowy), zadania otwarte krótkiej i dłuższej odpowiedzi oraz arkusz samooceny („to już potrafię”). Każdy z modułów zawierał również mini-kompendium wiedzy z gra-matyki języka niemieckiego.

Moduł wprowadzający

Na początek kursu przygotowałam dla uczniów moduł wprowadzający, który miał za zadanie ułatwić im start w nowym śro-

Katarzyna Wilk

57EFUN 2012

dowisku uczenia się. W tym miejscu umie-ściłam regulamin, opis kursu i informacje techniczne oraz wyjaśniłam, jakie mam wobec uczniów oczekiwania i wymagania. Najważniejszym elementem tej części było jednak przygotowanie uczniów do bardziej efektywnego przyswajania wiedzy poprzez rozpoznanie własnego stylu uczenia się. W tym celu przygotowałam dla uczniów elektroniczną wersję kwestionariusza VARK (akronim utworzony od angiel-skich nazw różnych sposobów przyswaja-nia informacji: Visual – wzrokowej, Aural – słuchowej, Reading/Writing – czytania/pisania oraz Kinesthetic – kinestetycznej), dzięki któremu w prosty sposób mogli roz-poznać preferowany przez siebie styl ucze-nia się. Uczniowie przystąpili następnie do poznawania strategii uczenia się i wyboru tych, które w sposób najbardziej efektywny mogłyby wspierać typowy dla nich proces przyswajania wiedzy. W tym celu przygoto-wałam dla nich cztery artykuły pod wspól-nym tematem „Dobry uczeń = dobry stra-teg”, opisujące następujące zagadnienia: strategie uczenia się, strategie rozumienia tekstu czytanego i słuchanego oraz trening reagowania językowego. Zaprezentowałam w nich różne mnemotechniki (np. tworze-nie i przykładowe zastosowania „map myśli” z wykorzystaniem narzędzi dostępnych on-line ) oraz sposoby na rozumienie tekstów i wyszukiwanie w nich słów kluczowych. Zakładałam, że artykuły te będą swoistą for-mą rozgrzewki umysłowej i przysposobią uczniów do bardziej efektywnej pracy pod-czas przygotowań do egzaminu, zarówno online, jak i podczas zajęć stacjonarnych.

W module wprowadzającym umieści-łam również dwie bazy danych: „Lernhil-fen – pomoce naukowe” oraz „Nützliche Webseiten – przydatne linki do stron in-ternetowych”. W pierwszej z nich znajdo-wały się dodatkowe materiały, karty pracy i prezentacje (dotyczące głównie leksyki) przeznaczone do wydrukowania i samo-dzielnego opracowania przez uczniów. Druga zawierała odnośniki do stron in-ternetowych w języku niemieckim zawie-rające interaktywne ćwiczenia z zakresu gramatyki, leksyki i syntaktyki oraz dodat-kowe wiadomości z realioznawstwa. Bazy te

w trakcie kursu były uzupełniane na bieżąco o nowe zasoby, również przez uczniów. Mo-duł merytoryczny był dostępny przez cały czas trwania kursu, zatem uczniowie mogli w każdej chwili powrócić do jego zasobów.

Aktywności i zasoby w modułach merytorycznych

Dzięki aktywności słownik pojęć do-stępnej na Moodle mogłam do każdego z modułów merytorycznych przygotować słownik tematyczny obejmujący słownic-two z zakresu będącego tematem modu-łu. „Słownik pojęć” ma wiele przydatnych funkcji wspierających uczenie się – najważ-niejsze z nich to automatyczne linkowanie pojęć oraz dodawanie nowych haseł przez uczestników. Pierwsza z nich oznacza, że hasło słownikowe znajdujące się w tekstach i testach dostępnych na platformie jest podlinkowane do jego tłumaczenia. Druga natomiast pozwala każdemu z uczestni-ków kursu na współtworzenie słownika, co

może być bardzo motywujące i kształcące zgodnie z metodą Lernen durch Lehren (jęz. niem. – uczenie się przez nauczanie kogoś). Poprzez samodzielne wprowa-dzenie pojęcia do słownika uczeń lepiej je zapamiętuje, natomiast nauczyciel zyskuje informację zwrotną, jakie słowa sprawiają uczniom trudności. Nauczyciel cały czas może mieć kontrolę nad poprawnością wprowadzanych pojęć dzięki opcji zezwa-lania na publikację (hasło staje się ogól-nodostępne dopiero po sprawdzeniu go i akceptacji przez nauczyciela). Każde hasło słownikowe można uzupełnić o dodatkowe elementy: ilustrację, link do pliku (np. gra-fiki będącej ilustracją hasła lub pliku audio z nagraniem wymowy), link do zewnętrz-nej strony (będącej uzupełnieniem hasła lub prezentacją danego hasła w określonym kontekście językowym). W ustawieniach tej aktywności można włączyć również opcję wydruku, dzięki czemu uczniowie mogą korzystać ze słownika tematycznego również offline.

W każdym module merytorycznym umieściłam interaktywny test zawierający

58EFUN

teksty do czytania i słuchania oraz zada-nia sprawdzające umiejętność reagowania językowego w określonych sytuacjach. Pod względem budowy testy zawierały: zadania wielokrotnego wyboru, zadania typu prawda/fałsz, zadania z lukami lub zadania z lukami sterowanymi. Nagrania do zadań z rozumienia ze słuchu oraz wy-branych zadań z reagowania językowego były odsłuchiwane przez uczniów bezpo-średnio w trakcie pracy z testem. Testy były oceniane w skali ocen szkolnych (1 – 6), oprócz tego uczeń otrzymywał informację o liczbie zdobytych punktów zarówno za całość testu, jak i za poszczególne zadania. Składowa quiz służąca do tworzenia te-stów na platformie Moodle jest wspania-łym narzędziem dla nauczyciela, ponieważ umożliwia szczegółową analizę wyników osiągniętych przez uczniów. Liczba po-dejść i prób rozwiązania testu oraz ocena łatwości poszczególnych zadań są szacowa-ne automatycznie. Dzięki temu nauczyciel może rozpoznać, które zadania sprawiają uczniom szczególne trudności, które za-gadnienia należy jeszcze raz powtórzyć,

a które z wiadomości i umiejętności ucznio-wie opanowali bardzo dobrze. Quiz umożli-wia również przygotowanie zadań otwartych – krótkiej odpowiedzi i eseju. Z tych typów zadań zrezygnowałam w ramach testów na rzecz aktywności „zadanie”.

Uzupełnieniem testów w modułach merytorycznych były aktywności Zadanie – tekst online oraz Zadanie – prześlij plik, dzięki którym uczniowie mieli okazję do-skonalić swoje umiejętności w zakresie two-rzenia prostych wypowiedzi. W ramach tych zadań uczniowie mogli rozwijać zarówno umiejętność pisania (np. listu), jak i mó-wienia w języku niemieckim (np. tworząc nagrania samodzielnych wypowiedzi oraz dialogu w parach lub grupach). W ramach zadań miałam możliwość nie tylko oceny pracy uczniów (np. poprzez przydzielenie punktów według podanych kryteriów), ale również – dzięki mechanizmom odpowiedzi zwrotnej, w które wyposażona jest platforma Moodle – dokonania korekty i umieszczenia obszernego komentarza do ich wypowiedzi. Dzięki informacji zwrotnej uczniowie mo-gli systematycznie podnosić swoje kompe-tencje językowe nie tylko w zakresie leksyki, ale również gramatyki i syntaktyki. Efekty były doskonale widoczne podczas tradycyj-nych zajęć – uczniowie o wiele sprawniej tworzyli wypowiedzi zarówno ustne jak pi-semne, a ich prace w postaci krótkich form tekstowych (np. opis osoby, opis swoich za-interesowań, opis przebiegu dnia) znacznie zyskały na jakości pod względem poprawno-ści językowej. W praktyce największym plu-sem zastosowania tej aktywności w kursie okazała się aktywizacja uczniów słabszych językowo. Pozytywna informacja zwrotna (najpierw doceniam, potem koryguję, a na koniec oceniam) spowodowała, że ucznio-wie błyskawicznie uczyli się na własnych błędach i nie zniechęcali się do dalszej pracy, ponieważ nie mieli poczucia porażki oraz – pracując indywidualnie – nie stresowali się konkurencją ze strony uczniów o większych kompetencjach językowych.

Ważnym elementem modułów mery-torycznych była aktywność lekcja, dzięki której przygotowałam dla uczniów mini--kompendia wiedzy z gramatyki języka nie-mieckiego. Każda lekcja składała się z części

teoretycznej (w prosty sposób wyjaśniającej dane zagadnienie na poziomie dla począt-kujących) oraz części ćwiczeniowej. Teoria przeplatała się z podstronami zawierającymi pytania, dzięki którym uczeń mógł samo-dzielnie sprawdzić, czy dobrze zrozumiał zasady i czy potrafi zastosować je w praktyce. Jeśli w zadaniu praktycznym uczeń udzie-lał odpowiedzi błędnej – dzięki wybranym przeze mnie ustawieniom lekcji – był auto-matycznie przekierowywany na podstronę z teorią, by lepiej ją przyswoić. Taka sytuacja mogła zdarzać się wielokrotnie – tak często, dopóki uczeń nie udzielił prawidłowej od-powiedzi. Odpowiedzi w zadaniach prak-tycznych były każdorazowo mieszane, co wymagało od ucznia uwagi i skupienia przy każdym podejściu. Z jednej strony uczeń łatwiej zapamiętywał nawet bardzo trudne zagadnienia gramatyczne, z drugiej mógł w praktyce zastosować odpowiednie środki językowe, co w znaczy sposób wpłynęło na stopień jego zaawansowania językowego. Lekcje – podobnie jak testy – były ocenia-ne automatycznie w skali ocen szkolnych (1 – 6) i stanowiły dla mnie wspaniałe źródło informacji o postępach uczniów.

Uczniowie również mieli okazję sa-modzielnie dokonać oceny swojej wiedzy i umiejętności za pomocą opracowanych przeze mnie kwestionariuszy samooceny. Na początku pracy z każdym modułem merytorycznym uczniowie mogli wypeł-nić kwestionariusz „to już potrafię” (oce-na w skali: 1 – nie potrafię / 2 – potrafię w niewielkim stopniu / 3 – posługuję się podstawowymi umiejętnościami / 4 – swo-bodnie posługuję się podstawowymi umie-jętnościami / 5 – potrafię bardzo dobrze / 6 – potrafię doskonale!) według podanych kryteriów. Do tej aktywności uczniowie mogli sięgać wielokrotnie: po raz pierw-szy przed rozpoczęciem pracy z danym modułem (poznając cele lekcji), drugi raz po zakończeniu pracy z danym modułem (sprawdzając ile potrafią i wiedzą), po raz trzeci na zakończenie pracy z kursem (jako podsumowanie kursu przygotowawcze-go). Głównym moim celem dotyczącym zastosowania kwestionariuszy samooceny było podniesienie motywacji uczestników. Uczniowie samodzielnie oceniali i śledzili

59EFUN 2012

swoje postępy w przyswajaniu języka obce-go, dzięki czemu nie tracili zapału do nauki.

Komunikacja w kursie

Szczególnie istotnym elementem na-uczania zdalnego jest komunikacja w kur-sie. W kursie przygotowanym przeze mnie uczniowie mogli korzystać z różnych spo-sobów komunikacji – zarówno online na platformie, jak i offline podczas zajęć edu-kacyjnych. Komunikowałam się z uczniami asynchronicznie z wykorzystaniem narzę-dzi platformy (forum, poczta wewnętrz-na) oraz synchronicznie poprzez kontakt bezpośredni podczas spotkań na lekcjach języka niemieckiego lub z wykorzystaniem komunikatorów internetowych. W trak-cie kursu uczniowie najchętniej korzystali z poczty wewnętrznej platformy. Ta forma kontaktu ma kilka istotnych zalet – uczeń może się spokojnie zastanowić zanim zada pytanie, może je również wielokrotnie po-prawiać i wysłać bezpośrednio do nauczy-ciela, dzięki czemu nie musi się obawiać, że wypadnie źle na tle innych, lub że ośmieszy się swoją niewiedzą. Taka forma odpowiada szczególnie uczniom bardzo słabym języ-kowo, którzy na platformie – odwrotnie niż to ma miejsce podczas zajęć edukacyjnych w szkole – chętnie zadają pytania i proszą o wyjaśnienia trudniejszych zagadnień. Z drugiej strony poczta wewnętrzna po-zwala prowadzącemu na indywidualne po-dejście do problemów uczestników kursu. Przed udzieleniem odpowiedzi na posta-wione pytanie nauczyciel ma możliwość przeanalizowania raportów aktywności

i logów (informacji o logowaniu na platfor-mie) konkretnego ucznia, sprawdzenia jego postępów i zaległości, dzięki czemu porada jest adekwatna do postawionego proble-mu. Poza tym tego typu korespondencja z uczniami umożliwia nauczycielowi stero-wanie ich indywidualną ścieżką uczenia się oraz pozwala na bardziej efektywne moty-wowanie uczniów do pracy.

Kształcenie kompetencji kluczowych

Przyjęcie formuły blended learning pozwoliło na wszechstronne wspieranie rozwoju moich uczniów – nie tylko ich sprawności językowych, ale i określonych kompetencji kluczowych. Ewaluacja kursu prowadzona przeze mnie systematycznie w trakcie jego trwania (ewaluacja poszcze-gólnych modułów) oraz przeprowadzona na zakończenie (tuż przed egzaminem gim-nazjalnym) oprócz oczywistych efektów w obszarze językowym wskazała pozytyw-ny wpływ kursu również na inne obszary edukacji w szkole. Strategie stosowane przez uczniów w ramach treningu spraw-ności czytania w języku niemieckim zna-lazły zastosowanie również w pracy z tek-stem na zajęciach z innych przedmiotów. Aktywności podejmowane w kursie w ra-mach zadań otwartych kształtowały umie-jętność pracy zespołowej. Kwestionariusze samooceny wypełniane przez uczniów wspierały umiejętność rozpoznawania wła-snych potrzeb edukacyjnych oraz uczenia się. Tworzenie haseł w słownikach tema-tycznych pozwoliło uczniom na kształcenie

umiejętności wyszukiwania, selekcjonowa-nia i krytycznej analizy informacji. Ponadto wszystkie działania podejmowane w kursie wspierały umiejętność sprawnego posłu-giwania się nowoczesnymi technologiami informacyjno-komunikacyjnymi.

KonkluzjaW przygotowanie pierwszego kursu na

platformie e-learningowej trzeba zainwe-stować dużo czasu, pracy i osobistego zaan-gażowania. Ale to bardzo dobra inwestycja, która z pewnością przyniesie wymierne ko-rzyści zarówno uczniom, jak i nauczycie-lowi. Gotowy kurs można wykorzystywać w kształceniu wielokrotnie w różnych gru-pach uczniowskich, co pozwala na oszczęd-ność czasu (pracujemy z gotowym mate-riałem dydaktycznym bez konieczności poszukiwania dodatkowych źródeł) i indy-widualizację nauczania (kurs można w pro-sty sposób zmodyfikować dostosowując go do określonych potrzeb uczniów). Ucznio-wie również mogą być współtwórcami treści edukacyjnych. Ponadto zaproszenie uczniów do wspólnej pracy nad materiała-mi, np. dla następnej klasy lub następnego rocznika, który z kursem będzie pracował, może być dla nich dodatkową motywa-cją do pracy. Na moich zajęciach blended learning sprawdził się doskonale, ponie-waż spowodował większe zaangażowanie uczniów w zajęcia z języka niemieckiego oraz znaczne podniesienie ich kompetencji językowych – czego dowodem były dobre wyniki z egzaminu gimnazjalnego również najsłabszych uczniów.

Źródła:1. Podstawa programowa kształcenia ogól-

nego dla gimnazjów i szkół ponadgim-nazjalnych, których ukończenie umożliwia uzyskanie świadectwa dojrzałości po zdaniu egzaminu matu-ralnego – zał. 4 do Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 grudnia 2008 r. w sprawie podstawy pro-gramowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczegól-nych typach szkół (Dz. U. z dnia 15 sty-cznia 2009 r. Nr 4 poz. 17)

2. Źródło: http://www.vark-learn.com/eng-lish/index.asp (w kursie test został umi-eszczony po polsku)

3. Np. http://www.mindmeister.com

60EFUN

Projektory Sony dla przedszkoli, szkół i uczelni wyższychProdukty takie jak PlayStation®, BRAVIA® TV, Sony Tablet zrewolucjonizowały różne dziedziny życia, w tym pracę i rozrywkę. Uważamy, że nasze najwyższej klasy technologie powinny być dostępne także dla wszystkich uczniów i nauczycieli. Dlatego też stworzyliśmy szeroką gamę produktów dla szkolnictwa.

Modele z serii Sony VPL-S gwarantują niewiarygodnie ostry, duży obraz z krótkiego lub ultrakrótkiego dystansu. W ten sposób można pracować przy tablicy i podkreślać kluczowe fragmenty prezentowanego materiału bez efektu cienia. Projektory Sony z ultrakrótkim rzutem VPL-SX535/SW535/SW525 dostarczane są w zestawie z dedykowanym uchwytem ściennym, dzięki czemu ich instalacja jest wyjątkowo prosta. Innowacyjne modele VPL-SW535C oraz VPL-SW525C dodatkowo wyposażone są w moduł interaktywny i dwa cyfrowe pióra, dzięki którym przy zwykłej tablicy lub ścianie mogą pracować jednocześnie dwie osoby.

Panele 3LCD zapewniają najwyższy poziom natężenia światła barwnego i białego oraz płynny, zdrowy dla oczu obraz. Ponadto innowacyjna technologia Sony BrightEra™ gwarantuje czystość koloru, najwyższy poziom kontrastu i zwiększoną niezawodność.

Nauczanie powinno być dostosowane do umiejętności uczniów. Sony w ten sam sposób dopasowuje swoje produkty do potrzeb konkretnych poziomów szkolnictwa. Pragniesz innowacji, najwyższej jakości, niezawodności, instynktownej obsługi i świetnego serwisu, ale nie dysponujesz dużym budżetem? Rozumiemy to, dlatego oferujemy optymalne produkty dla Twoich potrzeb i możliwości.

Żywotność lampy aż do 8000 godzin lekcyjnych, trzy tryby jasności, niski pobór prądu, trwała konstrukcja lampy zapewniają spokój użytkowania przez wiele lat bez ponoszenia dodatkowych kosztów. Użytkownikom zapewniamy wsparcie techniczne i serwis w ramach 3-letniego pakietu gwarancyjnego PrimeSupport, który opcjonalnie można rozszerzyć do 5 lat.

„Obniż koszty szkoleń dzięki kursom w formule e-learning’u”, „Oszczędź czas i koszty delega-cji”, „Zdobywaj wiedzę w  do-godnym dla Ciebie momencie”. Wszyscy znamy hasła reklamo-we zachęcające do korzysta-nia ze szkoleń i kursów onli-ne. W dobie rozwijających się technologii multimedialnych i szybkiego internetu takie roz-wiązanie wydaje się idealnym sposobem na tanie i szybkie rozwijanie kompetencji. Gdy przychodzi jednak do skorzy-stania z tej formy edukacji, po-jawiają się problemy.

Pracownicy nie znajdują czasu na re-alizowanie programu szkolenia, odrabia-ją zajęcia „w biegu” pomiędzy jednym spotkaniem a drugim, pisząc e-maile lub uczestnicząc w telekonferencjach. Z efektywną nauką nie ma to wiele wspólnego i w konsekwencji pracodawcy często pozostają przy tradycyjnych meto-dach kształcenia.

Czy istnieje jednak sposób na efektywną e-naukę? Istnieje! Należy jednak wpierw

Marcin Kwieciński Naucz się uczyć online

uświadomić sobie, że szkolenie online jest taką samą formą edukacji jak tradycyjne szkolenia. Podobnie jak one wymagają sku-pienia, aktywnego uczestnictwa i ćwiczenia zdobywanej wiedzy. Jeżeli potraktujemy e-learning z należną uwagą, odniesiemy równie dobre, jeśli nie lepsze efekty w po-staci nowych kompetencji.

Przygotuj sięPrzed rozpoczęciem kursów online na-

leży przygotować się do tego typu nauki. O ile w tradycyjnej formie edukacji za przygotowanie i wprowadzenie nas w te-mat odpowiada trener, w przypadku e-lear-ningu musimy zadbać o to sami.

Zacznij od odpowiedzi na następujące pytania:

• W jakim celu chcesz odbyć szkolenie?• Jakie efekty chcesz osiągnąć? • Jakie kompetencje chcesz rozwinąć?• Ile czasu możesz poświęcić na naukę

i w jakie dni?• Jakie informacje potrzebujesz zdobyć

przed rozpoczęciem szkolenia?

• Odpowiedzi zapisz w notatniku, będą potrzebne później.

Opracuj teraz plan nauki. Podejmij decy-zję, w które dni i w jakich godzinach będziesz uczestniczyć w szkoleniu. Zablokuj ten czas w kalendarzu. Jeśli to możliwe poinformuj również swoich współpracowników o tym, że w tym czasie będziesz niedostępny.

Przygotuj miejsce nauki

W przypadku tradycyjnego szkolenia środowisko do nauki jest przygotowane. Flipczart, przybory do nauki, catering, komfortowe krzesła i stoliki. Zadbaj o to samo w miejscu, gdzie będziesz uczestni-czył w e-kursie.

Jeżeli planujesz całodzienne sesje edu-kacyjne zadbaj o catering dla siebie: prze-kąski, napoje, danie główne. Nie będziesz tracić czasu na przygotowywanie sobie je-dzenia i napojów podczas przerw.

Najlepiej skorzystaj z zamykanej sali konferencyjnej, gdzie nikt nie będzie ci

e-leArning62EFUN

Naucz się uczyć onlineprzeszkadzał. Jeżeli nie masz tego kom-fortu i uczyć się będziesz w przestrzeni typu „open space”, przygotuj kartkę z na-pisem „Uczestniczę w szkoleniu – NIE PRZESZKADZAĆ!” i powieś w takim miejscu, by było to widoczne dla osób, które podejdą do twojego biurka. Jeśli uczestniczysz w szkoleniu przebywając w domu – poinformuj o tym rodzinę. Zadbaj, by nikt z domowników nie prze-szkadzał tobie ani innym uczestnikom lub prowadzącym szkolenie. Zaopatrz się w przybory sprzyjające nauce: notatnik, długopisy, kolorowy zakreślacz, luź-ne kartki post-it. Jeżeli w ramach kursu otrzymujesz dostęp do materiałów w wer-sji elektronicznej – wydrukuj je.

Zadbaj również o komputer, na którym będziesz odbywał szkolenie. Pozamykaj wszystkie aplikacje, które mogą być rozpra-szające. Wyłącz program pocztowy, komu-nikatory, przeglądarki internetowe. Jeżeli to możliwe zablokuj dostęp do stron typu „social media”. W trakcie nauki będziesz ulegał pokusie „zajrzenia tylko na chwi-lę” do poczty elektronicznej, na Facebo-oka czy Twittera. Wycisz lub wyłącz tele-

fon. Zachowuj się tak, jakbyś uczestniczył w tradycyjnym szkoleniu. Zaopatrz się w słuchawki, pozwolą ci odciąć się od oto-czenia podczas nauki. Przetestuj połączenie ze stroną z kursem. Jeżeli planowana jest komunikacja z trenerem, przetestuj rów-nież telefon lub mikrofon.

Aktywnie uczestnicz

O zaplanowanej porze (a najlepiej 5 minut przed) zaloguj się do kursu online. Przejrzyj raz jeszcze odpowiedzi, których udzieliłeś podczas przygotowań na temat celu szkolenia.

Aktywnie uczestnicz w szkoleniu. Je-żeli kurs przewiduje wykonanie ćwiczeń – wykonuj je skrupulatnie, mimo chę-ci zaoszczędzenia czasu i przeskoczenia do dalszej części. Gdy szkolenie prowa-dzone jest przez trenera – wykorzystaj to. Pytaj, dyskutuj, dociekaj, jeśli czegoś nie rozumiesz. Zazwyczaj przewagą kur-sów online jest zastosowanie możliwości multimedialnych: filmów, animacji, inte-

raktywnych ćwiczeń, mini-gier, symulacji etc. Jeżeli kurs je przewiduje – korzystaj i sprawdzaj wszystko. Tego typu techniki angażują cię w proces nauki oraz umożli-wiają szybsze i bardziej trwałe przyswa-janie wiedzy. Nie zapomnij o robieniu notatek. Co 45-50 minut rób krótkie przerwy w nauce. Pomogą w utrzymaniu długotrwałego skupienia.

Po szkoleniuKoniec szkolenia to nie koniec nauki.

Przetestuj zdobytą wiedzę w praktyce. Przeglądaj notatki i materiały szkoleniowe. Koniecznie wypełnij ankietę oceny szko-lenia – pozwoli na usprawnienie szkolenia dla przyszłych uczestników.

E-learning jest dużym udogodnieniem w zdobywaniu i uaktualnianiu wiedzy. To nowoczesna i efektywna metoda nauki, szczególnie w czasie kryzysu i ograniczania budżetów szkoleniowych. Należy jednak pamiętać o przestrzeganiu podstawowych zasad sprzyjających nauce. Stosując powyż-sze wskazówki zwiększysz efektywność na-uki w formule online.

63EFUN 2012

Agnieszka Borowiecka

e-leArning

Moodle to wygodna platforma e-learningowa. Jest dostępna bezpłatnie, stosunkowo prosta w obsłudze i ma duże możli-wości. Czy można z jej pomocą uczyć programowania? Jak po-winien wyglądać taki kurs?

Platformę Moodle wykorzystywałam do nauki programowania na dwa sposoby: jako uczestnik szkoleń (Wprowadzenie do progra-mowania w języku C++, Informatyka specjal-nością młodych Polaków) oraz jako autor i pro-wadzący (szkolenia dotyczące Logo, PHP oraz Javy). Swoim doświadczeniami chcia-łabym się podzielić w niniejszym artykule.

Szkolenia on-line dla uczniów – Programowanie w Logo

Od wielu lat wraz z koleżankami z Ośrodka Edukacji Informatycznej i Zasto-sowań Komputerów w Warszawie zajmujemy się organizacją konkursów informatycznych dla uczniów szkół podstawowych i gimna-zjów zainteresowanych programowaniem w języku Logo. Chcąc ułatwić uczniom przy-gotowanie do konkursu, zdobycie niezbędnej wiedzy matematycznej i rozwijanie zaintere-sowań postanowiłyśmy przygotować dla nich specjalne szkolenia. Ponieważ w konkursie uczestniczą uczniowie z całego województwa mazowieckiego, organizowanie zajęć stacjo-narnych byłoby utrudnione – naturalnym wydało nam się przygotowanie dla nich kur-su zdalnego. Powstały dwa szkolenia przy-bliżające tematykę programowania w języku Logo – Programowanie w Logo dla uczniów szkół

Moodle – uczymy programowania

podstawowych oraz Programowanie w Logo dla uczniów gimnazjum.

W 2008 roku ukończyłam na Uniwer-sytecie Warszawskim studia podyplomowe przygotowujące kadrę do kształcenia usta-wicznego na odległość. Jako pracę dyplo-mową należało przygotować kurs on-line na platformie Moodle. Opracowałam kurs Żółw liczy kroki i mierzy kąty wprowadzają-cy do nauki Logo i wyrównujący poziom wiedzy matematycznej uczestniczących w nim uczniów. Było to moje pierwsze doświadczenie w roli autora szkolenia na platformie e-learningowej. W kolejnych edycjach tego szkolenia organizowanych w naszym Ośrodku uczestniczyło ponad 2000 uczniów.

Od 2008 roku szkolenia dotyczące Logo były przez nas wielokrotnie mody-fikowane i rozwijane. Obecnie przyjęli-śmy następującą formułę: rozpoczynamy szkoleniem wstępnym (Żółw liczy i rysuje) dla wszystkich chętnych uczniów. Oso-by, które uzyskają z zadań minimum 70% punktów, są zapisywane automatycznie na szkolenie Programowanie w Logo. Szkole-nie wstępne odbywa się w całości metodą zdalną, oferuje uczniom wiele aktywności (fora, zadania, quizy), z których duża część odbywa się pod nadzorem nauczyciela. Szkolenie właściwe składa się z dwóch spotkań stacjonarnych – na początku oraz na zakończenie – i trzech bloków na plat-formie obejmujących około 6 tygodni za-jęć. Materiały są odsłaniane stopniowo. W każdym bloku znajdują się dokumenty tekstowe z krótkimi wyjaśnieniami doty-czącymi omawianych zagadnień, przykła-dowe aplikacje lub materiały animowane, słowniki pojęć, zadania do wykonania oraz quizy. Bloki podsumowują zadania pro-gramistyczne i dodatkowe.

Szkolenie on-line dla nauczycieli – Programowanie w języku PHP

W Ośrodku jednym z moich zadań jest prowadzenie różnych stron WWW związa-nych z naszą działalnością. Dlatego przygo-towuję i prowadzę szkolenia dla nauczycieli dotyczące tworzenia stron internetowych. Jednym z takich szkoleń było Programo-wanie w języku PHP z elementami MySQL. Początkowo było to szkolenie stacjonarne, uczestnicy przychodzili raz w tygodniu na zajęcia, w razie potrzeby mogli skorzy-stać dodatkowo z konsultacji w Ośrodku. W pewnym momencie na platformie Mo-odle umieściłam materiały uzupełniające – dodatkowe informacje wykraczające poza tematykę omawianą na szkoleniu, linki do zasobów internetowych, przykładowe roz-wiązania omawianych zadań oraz skrypty do pobrania. Zauważyłam, że materiałami tymi zainteresowały się również osoby nie-uczestniczące w szkoleniu. Zgłaszali się do mnie także nauczyciele, dla których coty-godniowe dojazdy na zajęcia były z różnych przyczyn niemożliwe. Postanowiłam przy-gotować wersję on-line tego szkolenia.

Zaczęłam od przejrzenia materiałów przygotowanych na zajęcia stacjonarne i przemyślenia kolejności realizowania pro-gramu. Stopniowo wyobraziłam sobie osta-teczny kształt kursu. Podzieliłam materiał na bloki, wybrałam ćwiczenia utrwalające poznaną wiedzę oraz zaplanowałam sposób sprawdzania nabytych przez uczestników umiejętności. Uzupełniłam dokumenty tekstowe zawierające opis zagadnień o te treści, które dotychczas były przekazywa-

64EFUN

ne ustnie na zajęciach. Podczas kolejnych edycji szkolenia dokonywałam niezbędnej korekty materiałów i modyfikacji struktury kursu. Najważniejszą wprowadzoną zmianą było dodanie bloku z przykładowymi roz-wiązaniami ćwiczeń utrwalających, zawiera-jącymi dodatkowe wskazówki i wyjaśnienia.

W kwietniu 2012 roku zakończyłam szó-sta edycję tego szkolenia, większość opinii jego uczestników była bardzo pozytywna.

Jaka jest ostateczna struktura kursu Pro-gramowanie w języku PHP, na odległość?

Szkolenie jest zaplanowane na około 7-8 tygodni. Rozpoczyna się i kończy spo-tkaniem stacjonarnym. Pierwsze spotkanie przeznaczam na zapoznanie uczestników z platformą, omówienie zasad pracy z ser-werem PHP, napisanie i uruchomienie kilku prostych skryptów. Bardzo ważnym elemen-tem jest wyjaśnienie ewentualnych wątpli-wości, wskazanie źródeł błędów w skryptach oraz sposobów radzenia sobie z nimi, a także wskazanie sposobów komunikacji z innymi uczestnikami oraz prowadzącym szkolenie i zachęcenie do kontaktów. Uczestnicy za-jęć mogą przesyłać wiadomości za pomocą Moodla i wypowiadać się na specjalnych forach. Dodatkowo podaję zawsze kontakt

e-mail i w razie potrzeby udzielam konsultacji w Ośrodku dla osób, które przedkładają kon-takt osobisty. Drugie zajęcia stacjonarne mają charakter podsumowujący. Wyjaśniam pod-czas nich wątpliwości uczestników, demon-struję elementy współpracy skryptów PHP z bazą danych, które łatwiej jest pokazać i przećwiczyć na wspólnej bazie udostępnio-nej w pracowni komputerowej.

Część on-line szkolenia została podzielo-na na osiem bloków tematycznych. W każ-dym bloku znajdują się opisy omawianych zagadnień w formie plików PDF, przykła-dowe skrypty do pobrania, ćwiczenia do

samodzielnego wykonania oraz dodatkowe wskazówki do ćwiczeń. Blok zamyka zawsze jedno lub dwa zadania dobrane tak, by przy ich rozwiązywaniu należało wykorzystać świeżo nabyte umiejętności. Łącznie uczest-nicy mają do wykonania 11 zadań polegają-cych na podaniu treści skryptu realizującego dane zagadnienie lub przesłaniu odpowied-nich plików z rozwiązaniami. Dodatkowo kurs rozpoczyna quiz dotyczący podstaw tworzenia stron w języku HTML, niezbęd-nych w dalszej części szkolenia. Na zakoń-czenie uczestnicy mogą wypowiedzieć się na forum punktowanym, wskazując błędy w przytoczonych skryptach.

65EFUN 2012

Przez cały czas trwania szkolenia do-stępne są trzy dodatkowe fora:

Forum aktualności – służące do kontak-tu prowadzącego z uczestnikami, wysyła-nia zawiadomień i aktualnych informacji o szkoleniu;

Pytania do prowadzącego – miejsce do za-dawania pytań dotyczących problemów na-potkanych przez uczestników;

Forum uczestników – służące do wymiany poglądów między uczestnikami.

Szkolenie on-line dla nauczycieli – Programowanie w języku Java

Korzystając z doświadczeń uzyskanych podczas prowadzenia szkoleń on-line do-tyczących programowania w języku PHP, opracowałam nowe szkolenie Podstawy pro-gramowania w języku Java, na odległość. Ma ono bardzo podobną strukturę do kursu PHP. Do jego przygotowania wykorzysta-łam materiały przygotowane na kurs stacjo-narny o tej samej tematyce, odpowiednio je modyfikując i wzbogacając. Najwięcej kłopotów sprawiło mi takie dobranie ćwi-czeń do samodzielnej pracy i zadań do wykonania, aby były one urozmaicone, niezbyt złożone matematycznie i różniły się od ćwiczeń dotyczących PHP – niedaw-no prowadziłam te szkolenia równolegle i część nauczycieli uczestniczyła w obu kur-sach. Sądzę, że odniosłam sukces, o czym zdają się świadczyć cytowane poniżej wyjąt-ki z ankiety podsumowującej szkolenie.

Kurs na Moodle – źródło sukcesu

Zastanówmy się zatem, jak powinien wyglądać kurs umieszczony na platfor-mie e-leaningowej. Jak dobrać materiały? Jak zaplanować strukturę? Jakie elementy są niezbędne, by szkolenie zakończyło się sukcesem? Spróbuję wymienić moim zda-niem najważniejsze zasady:

• Dobrze przemyśleć strukturę szkole-nia, właściwie dobrać kolejność reali-zowanego materiału.

• Podzielić materiał na niezbyt rozbu-dowane bloki. Każdy blok powinien zawierać opisy omawianych zagad-nień, ćwiczenia do samodzielnej pra-cy, dodatkowe wskazówki, zadania do wykonania. W miarę możliwości urozmaicać formę zaliczeń – pliki do przesyłania, quizy, fora, tworzone przez uczestników słowniczki itp.

• Publikować dużo przykładów, w tym przykładowe rozwiązania ćwiczeń wykonywanych samodzielnie przez słuchaczy. Warto dodawać do rozwią-zań wyjaśnienia i wskazówki.

• Publikowane dokumenty nie mogą zawierać błędów. Materiały powinny mieć podobną formę edycyjną i najle-piej, by były przygotowane na potrze-by konkretnego szkolenia.

• Unikać „przeładowania” bloków tre-ścią, wrzucania wszystkich posiada-nych materiałów. Jeśli w bloku jest zbyt dużo treści, uczestnik szkolenia może mieć problem z wyszukaniem najważ-niejszych informacji.

• Unikać publikowania „ciężkich” pli-

Przykładowe wpisy z ankiety wypełnianej anonimowo przez uczestników szkolenia

66EFUN

ków. Jeśli na potrzeby szkolenia opra-cowaliśmy film wideo lub nagraliśmy wypowiedź, to dobrze jest zadbać o moż-liwość pobrania tych plików na komputer użytkownika, zamiast odtwarzania ich na stronie. Dobrze jest, by pliki te miały jak najmniejszą objętość. Wygodnie też, by osoby, które wolą czytać niż słuchać, mia-ły do dyspozycji dokument tekstowy za-wierający wyciąg informacji przekazywa-nych w formie graficznej i dźwiękowej.

• Nie ograniczać czasu na przesłanie roz-wiązań. Zwykle na każdy blok przezna-czam około dwóch tygodni, jednak po-zwalam zadania poprawiać wielokrotnie i oddawać po terminie. Jednak tę akurat zasadę stosuję tylko w pracy z nauczycie-lami. Uczniowie o wiele lepiej radzą so-bie z dotrzymywaniem terminów.

• Wyjaśniać wątpliwości, a przede wszyst-kim komentować prace. Zawsze trzeba napisać, co jest zrobione źle – można też dodawać wskazówki jak to poprawić. Jeśli stawiamy pełną punktację, to też dodać komentarz – może być to pochwała lub wskazówka, jak można udoskonalić roz-wiązanie.

• Zachęcać słuchaczy do kontaktów, zada-wania pytań, aktywnego udziału w szko-leniu i wymieniania informacji. Niestety rzadko udaje się zmotywować grupę do wypowiedzi na forum i zadawania pytań. Nieśmiałość?

Niestety nie możemy zapominać, że szko-lenia zdalne nie są wcale takie proste, jak wy-daje się o tym świadczyć powszechna opinia. Najczęściej osoba prowadząca szkolenie jest równocześnie jego autorem. Przygotowanie szkolenia na platformie wymaga o wiele wię-cej pracy niż przygotowanie się do zajęć stacjo-narnych. Przede wszystkim to, co normalnie możemy dopowiedzieć widząc, że dane zagad-nienie sprawia uczestnikom problem, w kursie zdalnym nie tylko powinniśmy szczegółowo i jasno opisać, ale na dodatek musimy taki pro-blem przewidzieć. Dodatkowo na zajęciach stacjonarnych zwykle nie czytamy szczegó-łowo każdego rozwiązania wszystkich zadań wykonanych przez każdego uczestnika zajęć. Na pewno niektóre zagadnienia jest łatwiej pokazać, niż opisać.

Również sytuacja słuchacza kursu wca-le nie jest taka różowa. Po pierwsze to, co podawane jest zwykle jako podstawowa za-

leta szkoleń on-line – uczę się w do-wolnym czasie i w dowolnym miejscu – często okazuje się wadą. Na szkolenie sta-cjonarne przychodzimy regularnie, np. raz w tygodniu, od razu rezerwując sobie na to czas. Jesteśmy poza domem, w pracowni komputerowej, w której zazwyczaj nic nas nie rozprasza i nie przeszkadza skupić się na nauce. Tymczasem podczas szkolenia zdal-nego musimy sami wygospodarować czas na naukę. W każdej chwili ktoś z rodziny może nam przeszkodzić żądając poświęce-nia mu naszej uwagi. Po drugie, od uczest-nika jest wymagane samodzielne wykonanie o wiele większej liczby ćwiczeń niż na zaję-ciach stacjonarnych. Często zaświadczenia na szkoleniach stacjonarnych otrzymujemy za samą obecność na określonej liczbie spo-tkań. Po trzecie brak jest osobistego kontaktu z innymi uczestnikami. Po czwarte – zadania rozwiązujemy samodzielnie i jeśli mamy ja-kiś problem, to nie stoi koło nas osoba pro-wadząca zajęcia, która szybko coś podpowie i wskaże błąd. Po piąte, w najważniejszej chwi-li oczywiście znów nam nie działa internet i nie zdążymy wykonać na czas zadanej pracy.

I tak dalej, i tak dalej. Problemy związa-ne z udziałem w kursach on-line i prowa-dzeniem takich zajęć można mnożyć. Czy to jednak oznacza, że należy zrezygnować z edukacji zdalnej? Na pewno nie! Jeśli tyl-ko postaramy się tak zorganizować zajęcia, by jak najlepiej wspomóc ich uczestników, oraz trafimy na grupę słuchaczy nastawio-nych entuzjastycznie do tego typu nauki, to z pewnością odczujemy wielką satysfakcję z naszej pracy.

A jak w świetle tego co napisałam wy-glądają kursy dotyczące programowania? Są one na pewno trudniejsze niż inne szko-lenia organizowane w tej formie. Ale od wielu lat można znaleźć w internecie różne kursy i samouczki dotyczące programowa-nia – wiele osób z nich korzysta. A szkole-nie online ma nad takimi materiałami jed-ną wyższość – osobę prowadzącego. To on pomoże w doborze materiału, wyjaśni wąt-pliwości i udzieli wskazówek. Nie zostawi nas sam na sam z trudnościami, pomoże znaleźć błędy, pochwali, gdy uda nam się rozwiązać problem. Kursy programowania nie są proste, ale jeśli wystarczy nam zapa-łu, to dają wiele satysfakcji zarówno uczest-nikom, jak i prowadzącym zajęcia.

67EFUN 2012

Budując kurs na platformie Moodle dodajemy do poszczególnych bloków dwa rodzaje elementów: zasoby i składowe. Za-soby są wykorzystywane do przekazywania informacji słuchaczom szkolenia. Mogą być stale wyświetlanym tekstem lub grafiką (etykieta), pojawiającym się w nowym oknie krótkim dokumentem tekstowym (strona tekstowa) lub sformatowanym dokumen-tem (strona HTML). Dłuższe informacje dla użytkowników najlepiej umieszczać w postaci gotowych dokumentów (np. pli-ki PDF, nagrane wykłady, prezentacje) na platformie lub w sieci dodając je do kur-su jako Link do pliku lub strony www. Jeśli chcemy udostępnić kilka plików do oglą-dania lub pobierania, możemy umieścić je w osobnym katalogu i udostępnić korzysta-jąc z zasobu Wyświetl katalog plików. Istnieje także możliwość umieszczenia jako zasobu pakietu IMS, czyli pliku zawierającego ma-teriał dydaktyczny zapisany w odpowied-nim formacie, służącym do przenoszenia materiałów pomiędzy platformami.

Agnieszka Borowiecka

Aktywności na platformie Moodle 1.9

– czyli z czego składa się kurs?

Aktywności = składowe

Bardzo ważnym elementem szkole-nia zdalnego jest możliwość aktywizacji uczestników i kontrolowania poziomu ich wiedzy. Wykorzystujemy w tym celu spe-cjalne moduły zwane składowymi. Należą do nich między innymi:

• Quiz Moduł umożliwiający tworzenie te-stów składających się m.in. z pytań jednokrotnego i wielokrotnego wy-boru, pytań typu prawda/fałsz, pytań wymagających wybrania odpowiedzi z listy lub udzielenia krótkich odpo-wiedzi. Przygotowane pytania są prze-chowywane w bazie danych i mogą być ponownie wykorzystane. Quiz może być rozwiązywany raz lub wielokrot-nie, każda próba jest automatycznie sprawdzana. Możliwe jest ogranicze-nie czasu przeznaczonego na rozwią-zywanie testu, wyświetlanie własnych komentarzy do pytań lub poprawnych odpowiedzi. Zarówno kolejność py-tań, jak i proponowanych odpowiedzi może być losowa. Dodatkowo pytania mogą być losowane z puli.

• ZadaniaPraca, wykonana przez uczestni-ków szkolenia, może zostać zapisana w formie elektronicznej (w dowol-nym formacie) i przesłana na serwer. Składowa Tekst online udostępnia pro-sty edytor tekstowy, za pomocą które-go można przygotować krótką wypo-wiedź i przesłać ją do prowadzącego. Składową Zadanie offline możemy wy-

korzystać do wystawienia oceny za pracę wykonaną poza standardowymi aktywnościami platformy.

• ForumModuł, w którym odbywa się więk-szość dyskusji. Wypowiedzi na forach noszą nazwę postów i mogą zawierać załączniki. Na forum można się zapi-sać lub zostać zapisanym przez pro-wadzącego. Osoby zapisane na forum otrzymują kopie każdego nowego po-stu pocztą elektroniczną.

• LekcjaSpecjalny moduł pozwalający na przedstawienie treści podzielonej na wiele stron. Zwykle kolejna strona lekcji kończy się pytaniem i kilko-ma odpowiedziami. W zależności od udzielonej odpowiedzi student kie-rowany jest do różnych stron lekcji,

68EFUN

w szczególności udzielenie błędnej może spowodować cofniecie go do prezentowanych wcześniej treści. Mechanizm ten można wykorzystać do indywidualizacji toku nauczania.

• Słownik PojęćPozwala stworzyć zbiór definicji po-dobny do słownika. Definicje mogą być wyszukiwane lub przeglądane na wiele sposobów.

• WikiModuł działa na takiej zasadzie jak Wikipedia – wszyscy uczestnicy kur-su, mający prawo edycji, mogą wpro-wadzać dowolne zmiany w dokumen-tach składających się na wiki, przy czym zmiany te są odwracalne. Istnie-je możliwość ograniczania dostępu do Wiki (czytania i edycji).

• AnkietaProwadzący może wykorzystać ankie-tę do zbierania danych od studentów. Typ ankiety wybierany jest z listy.

• GłosowaniePrzeprowadzenie głosowania polega na przygotowaniu pojedynczego py-tania i kilku możliwych odpowiedzi do wyboru. Moduł Głosowanie moż-na wykorzystać do przeprowadzenia szybkiej ankiety.

• Feedback Moduł umożliwiający przeprowa-dzenie wśród uczestników szkolenia ankiety złożonej z przygotowanych przez prowadzącego pytań.

• Czat Moduł pozwalający uczestnikom na przeprowadzanie na żywo dyskusji poprzez sieć.

Część z opisanych wyżej modułów, np. quizy, zadania, fora i lekcje, pozwala na wy-stawianie ocen.

69EFUN 2012

krok Po kroku

Jeśli posiadamy szkolny serwer działający w sys-temie Microsoft SBS 2003, możemy zainstalo-wać na nim platformę Moodle.

Platforma Moodle zainstalowana na szkolnym serwerze może służyć tylko wewnątrz szkolnej sieci lub możemy ją skonfigurować w taki sposób, by użytkownicy mieli do niej dostęp poprzez internet. W drugim wypadku, jeśli wcze-śniej nasz serwer nie obsługiwał stron WWW dostępnych spoza szkolnej sieci, będzie to wymagało oddzielnej konfi-guracji nieomówionej w tym artykule.

Nie musimy się martwić o instalację obsługi języka PHP czy ser-wera baz danych MySQL. Wszystko zainstalujemy automatycznie z wykorzystaniem platformy Web Microsoftu, podając tylko nie-zbędne dane do konfiguracji, takie jak np. nazwa użytkownika czy hasło

.

1. Wchodzimy na stronę http://www.microsoft.com/web/ i wybieramy przycisk ekranowy Pobierz platformę Web firmy Microsoft.

Instalacja platformy Moodle na serwerze MS SBS2003

Michał Grześlak, Marcin Kozłowski

2. Otworzy się okno Microsoft/Web, w którym wybieramy przy-cisk Pobierz.

3. Pobieramy aplikację Microsoft Web Platform Installer 3.0 wy-bierając przycisk Zapisz.

70EFUN

4. W oknie Zapisywanie jako wybieramy Zapisz, wcześniej usta-lając miejsce zapisu i nazwę pliku.

5. Po zapisaniu uruchamiamy aplikację, dwukrotnie klikając jej iko-nę lewym przyciskiem myszy.

6. Rozpocznie się proces instalacji i konfiguracji platformy.

Platforma Web wykrywa wcześniej zainstalowane elemen-ty. Jeśli któryś z elementów opisanych w dalszych krokach (np. baza danych MySQL) był wcześniej zainstalowany, wówczas kroki te zostaną pominięte w procesie instalacji. Jeśli zainstalowane zostały starsze wersje poszczególnych usług, podczas instalacji może pojawić się propozycja ich aktualizacji. W takich wypadkach proces instalacji będzie nieznacznie odbiegał od opisanego w artykule.

7. Po chwili otworzy się okno aplikacji Instalator platformy sieci Web w wersji 3.0, przechodzimy do sekcji Aplikacje, odszu-kujemy na liście aplikacji Moodle i wybieramy przycisk Dodaj.

8. W oknie Instalator platformy sieci Web w wersji 3.0 wybiera-my przycisk Zainstaluj.

9. W oknie Instalator platformy sieci Web w wersji 3.0 w części dotyczącej wybierania bazy danych klikamy w przycisk Konty-nuuj.

71EFUN 2012

10. Instalator platformy sieci Web sprawdzi jakich elementów brakuje i poprosi o ich zaakceptowanie. Naciskamy przycisk Akceptuj.

11. Podczas instalacji Serwera baz danych MySQL zostaniemy poproszeni o podanie hasła dla użytkownika: root – administra-tora serwera. Wymyślamy hasło, zapisujemy je na wszelki wy-padek w bezpiecznym miejscu (będzie potrzebne w kolejnych krokach instalacji) a następnie wpisujemy w polach Hasło oraz Potwierdź hasło i naciskamy przycisk Kontynuuj.

12. Następuje proces pobierania i instalacji składników niezbędnych do działania platformy Moodle.

13. W trakcie instalacji zostaniemy poproszeni o wybór lokalizacji dla naszej platformy. Wybieramy lokalizację domyślną. W oknie Instalacja platformy sieci Web – Krok 1 z 2: Wprowadza-nie informacji o witrynie z listy rozwijanej Witryna sieci Web wybieramy Domyślna witryna sieci Web, w polu Na-zwa Aplikacji „Moodle”: wpisujemy nazwę dla naszej strony, np. Moodle, i naciskamy przycisk Kontynuuj.

14. W oknie Instalacja platformy sieci Web – Krok 2 z 2: Wprowadzanie informacji o aplikacji podajemy niezbędne informacje:

14. A – z listy wybieramy Utwórz nową bazę danych,14. B – wpisujemy nazwę administratora bazy danych – w naszym przypadku: root,14. C – podajemy hasło dla administratora (to, które zapisaliśmy w

punkcie 11 tej instrukcji).

Przesuwamy zawartość okna za pomocą belki przewijania znajdującej się po prawej stronie okna.

72EFUN

14. D – pozostawiamy nazwę dla użytkownika bazy danych zapro-ponowaną przez system,

14. E – wymyślamy hasło dla użytkownika bazy i wpisujemy je dwukrotnie do formularza (dodatkowo zapisujemy je w bez-piecznym miejscu razem z nazwą użytkownika),

14. F – wprowadzamy lokalizację serwera bazy danych, wpisuje-my: localhost.

Przesuwamy zawartość okna za pomocą belki przewijania znajdującej się po prawej stronie okna.

14. G – w polu Nazwa bazy danych wprowadzamy nazwę na-szej bazy: moodle,

14. H – w polu Local Application URL wprowadzamy adres URL, pod którym będzie dostępna aplikacja:

http://localhost/moodle,14. I – w polu passwordsalt wpisujemy hasło składające się z kom-

binacji liter, cyfr oraz innych znaków, np. bgt5^YHN…,14. J – Wybieramy przycisk ekranowy Kontynuuj.

15. Następuje proces kończenia instalacji aplikacji.

16. W oknie Instalacja platformy sieci Web zostaniemy po-informowani o zakończeniu instalacji. Po zapoznaniu się z informacjami wybieramy hiperłącze Uruchom aplikację Moodle a następnie przycisk Zakończ.

17. W oknie Instalator platformy sieci Web w wersji 3.0 wybieramy przycisk Zakończ.

73EFUN 2012

18. W przeglądarce internetowej otworzy się okno konfiguracji Moodle. Wybieramy przycisk ekranowy Continue.

19. W kolejnym oknie zostaniemy poinformowani o konfiguracji naszej platformy, po zapoznaniu się z informacjami wybieramy przycisk Continue.

20. Przewijamy zawartość kolejnego okna i naciskamy przycisk Continue.

21. Na kolejnym ekranie uzupełniamy koniecznie pola oznaczone *• w polu Username wpisujemy: admin,• w polu New password wymyślamy hasło a następnie zapisujemy

je w bezpiecznym miejscu i wpisujemy w tym polu, • w polu First Name podajemy imię administratora,• w polu Surname wpisujemy nazwisko administratora,• w polu Email address wpisujemy adres email administratora,• przewijamy stronę.

21. (c.d.) W dalszej części ekranu uzupełniamy koniecznie pola oznaczone *

• w polu City/town wpisujemy nazwę miejscowości,• w polu Select a country wybieramy z listy Polska,• w polu Prefered language wybieramy z listy polski (pl),• przewijamy stronę.

74EFUN

.21. (c.d.) Na końcu strony naciskamy przycisk Update

profile.

22. W polu Full site name wpisujemy pełną nazwę, której chcemy użyć dla platformy,

a) w polu Short name for site wpisujemy skrót nazwy witryny,b) przewijamy stronę do końca.

22. (c.d.) Naciskamy przycisk Save changes.

Platforma jest gotowa do użytku, teraz możemy tworzyć kursy, dodawać użytkowników i nauczycieli.

Po wykonaniu instalacji możemy zalogować się do platformy Moodle z dowolnego systemu operacyjnego na konto administratora, zmienić język wyświetlania na polski i rozpocząć tworzenie i udostępnianie szkoleń.

75EFUN 2012

krok Po kroku

W przypadku, gdy główna strona www placówki znajduje się u dostawców usług internetowych, z dużym prawdopodobień-stwem można przypuszczać, że w ramach tego samego pakietu mo-żemy pod swoim adresem uruchomić platformę edukacyjną Mo-odle. Jak w kilku krokach włączyć usługę, opisujemy w samouczku na przykładzie jednego z popularnych operatorów serwerów www.

1. Logujemy się do swojego panelu administracyjnego i naciskamy przycisk ekranowy Utwórz serwis WWW.

2. Następnie naciskamy przycisk Uruchom Autoinstalator.

Michał Grześlak

Instalacja platformy edukacyjnej Moodle na komercyjnym serwerze

3. Na liście aplikacji odszukujemy moodle i naciskamy przycisk Da-lej.

4. Sprawdzamy, czy mamy wystarczającą ilość miejsca do działania aplikacji.

5. Wybieramy domenę, z którą ma działać aplikacja, podajemy nazwę administratora i adres email. Akceptujemy warunki licencji po za-poznaniu się z nimi.

6. Naciskamy przycisk Zainstaluj.

76EFUN

7. Następuje proces instalacji.

8. O zakończeniu instalacji jesteśmy informowani stosownym komunikatem.

9. Sprawdzamy, czy instalacja odbyła się poprawnie – wchodzimy na stronę platformy wpisując jej adres.

10. Teraz możemy się zalogować jako administrator, tworzyć kursy i dodawać użytkowników.

11. Wszystkie potrzebne informacje na temat platformy otrzymamy w emailu od operatora naszego serwera.

77EFUN 2012

chMurA dlA edukAcJi

Marta Wnukowicz, Janusz S. Wierzbicki

Z technologii korzystamy głównie wówczas, gdy przy-nosi to korzyści. Najbardziej wymiernymi są: finansowe i  czasowe. Tak jest, gdy za-miast tracić czas i pieniądze na dojazdy, możemy wziąć udział w spotkaniu online, np. udzie-lając korepetycji.

Internet można wykorzystać na dwa spo-soby do interaktywnej pracy. Dzisiaj w edu-kacji wykorzystujemy go zazwyczaj do pracy asynchronicznej. To znaczy, że współpracu-jące ze sobą osoby (np. nauczyciel i uczeń) nie muszą być podłączone do sieci i praco-wać w tym samym czasie. Każdy wykonuje swoje zadania i korzysta z zasobów wtedy, gdy mu to pasuje. To duża zaleta platform e-learningowych. Jednak dzięki sieci możli-we stają się również spotkania na żywo, czyli praca synchroniczna. Bez konieczności wy-chodzenia z domu i tracenia czasu oraz pie-niędzy na dojazdy. W sytuacjach, gdy spotka-nie na żywo nie jest możliwe, skorzystanie z tej możliwości jest nie do zastąpienia.

Przy użyciu sieci możemy nie tylko ze sobą rozmawiać i widzieć się nawzajem dzięki kamerom wbudowanym w kompu-tery, tablety czy telefony. Z tej możliwości korzystamy niejednokrotnie rozmawiając z przyjaciółmi czy rodziną w innym mieście a nawet kraju. Dzięki sieci możemy jednak znacznie więcej. Na przykład przeprowa-dzić prezentację multimedialną wyświetlaną na ekranach wszystkich uczestników wirtu-alnego spotkania. Możemy także udostęp-niać ekran komputera, tak by było widać co i w jaki sposób na nim robimy. Możemy również prosić o pomoc w wykonaniu roż-nych czynności osoby biorące udział w spo-tkaniu przekazując im zdalne sterowanie na-szym komputerem. Podczas takich spotkań

Konsultacje i seminaria online z użyciem komunikatorów internetowych

możemy przeprowadzić burzę mózgów ko-rzystając choćby z jednej z wielu darmowych aplikacji działających w modelu chmury a udostępniających funkcjonalność białej ta-blicy. Wszyscy uczestnicy mogą na niej pisać, rysować, umieszczać zdjęcia i inną grafikę. Dzięki temu możliwości wykorzystania tego sposobu komunikacji pozostają nieograni-czone. Nic więc dziwnego, że konferencje online wykorzystywane są od lat przez mię-dzynarodowe firmy mające wiele oddziałów w różnych regionach świata. Duża część spotkań, narad czy szkoleń odbywa się wła-śnie z ich pomocą. Pozwala to wprowadzić znaczne oszczędności i zwiększyć wydaj-ność pracowników, którzy mają więcej czasu na inne zadania nie tracąc go na podróże. Warto więc zastanowić się nad ich wyko-rzystaniem przez nas – nauczycieli. Czy są sytuacje warte rozważenia zastosowania tej metody? Przecież szkoła to przede wszyst-kim spotkanie nauczyciela i ucznia w klasie.

W jakich sytuacjach warto skorzystać z komunikatorów internetowych w szkole?

Spotkania online mogą znacznie obniżyć koszty choćby korepetycji oraz zwiększyć do-stęp do nich uczniom z małych miejscowości położonych w znacznej odległości od ośrod-ków miejskich. W takich miejscowościach nie zawsze specjalista z danej dziedziny jest dostępny. Koszt dojazdu i czas na niego tra-cony jest znaczącą przeszkodą, by uczeń lub korepetytor dojechali na miejsce spotkania. Gdy jednak wziąć pod uwagę korepetycje online – mogą one mieć cenę taka samą, a na-

wet niższą, jak dla ucznia mieszkającego w tej samej miejscowości co nauczyciel.

Ten sam mechanizm możemy wyko-rzystać podczas zwykłych szkolnych lekcji. Nie rzadko zdarza się, że uczniowie przez dłuższy czas, najczęściej z powodów zdro-wotnych, nie mogą przychodzić do szkoły. To nie oznacza, że nie mogą wziąć udzia-łu w lekcji. Często mają kłopot tylko (i aż) z dotarciem do klasy. Na przykład z po-wodu złamanej nogi. W takich wypadkach najczęściej stosuje się tak zwane nauczanie indywidualne. Nauczyciele odwiedzają chorego ucznia w domu. Najczęściej spo-tykają się z nim nauczyciele przedmiotów egzaminacyjnych, takich jak matematyka czy język polski. Nauczyciele pozostałych przedmiotów (np. informatyki) takich moż-liwości zazwyczaj nie mają. Edukacja jest więc ograniczona. Drugim problemem jest czas marnowany na dojazdy. Szczególnie, gdy uczeń mieszka w znacznej odległości od szko-ły nauczyciel traci nierzadko wiele minut czy godzin, by do niego dotrzeć. W dodatku liczba godzin indywidualnego nauczania jest zwykle mniejsza niż regularnych lekcji, jakie w tym samym czasie mają koledzy danego ucznia.

W takich wypadkach warto zastosować konsultacje online przez internet. Można to zrobić na dwa sposoby. W celu poprowadze-nia zajęć indywidualnych dla ucznia lub, co naszym zdaniem może być korzystniejsze, włączenia go do udziału w zwykłej lekcji. W pierwszym wypadku możliwe jest znacz-ne zaoszczędzenie czasu na dojazdy nauczy-ciela do ucznia. W drugim uczeń nie traci zupełnie kontaktu ze szkołą, z tym co dzieje się podczas lekcji i jest na bieżąco z tematami praktycznie wszystkich zajęć. Dzięki temu łatwiej jest mu wrócić do szkoły po okresie rekonwalescencji. Optymalne wydaje się połączenie obu metod. Włączenie ucznia

78EFUN

do uczestniczenia w zwykłej lekcji poprzez komunikator internetowy oraz dodatkowe konsultacje pozwalające wyeliminować nie-dogodności związane ze zdalną pracą (np. wynikające z zakłóceń w połączeniu).

Oczywiście żadna technologia nie za-stąpi bezpośrednich kontaktów nauczyciel - uczeń. Może jednak w znacznym stopniu rozwiązać szereg problemów związanych z nauczaniem indywidualnym. Nauczyciel może spotykać się z uczniem w domu wte-dy, kiedy istnieje wyraźna tego potrzeba, ale często wystarczą spotkania online.

Co jest potrzebne do przeprowadze-nia spotkania online?

Jeśli chcemy włączyć ucznia w tok nor-malnej lekcji w klasie, gdzie odbywają się zajęcia, powinniśmy dysponować: kom-puterem z dostępem do internetu, pro-jektorem, tablicą multimedialną, dobrym mikrofonem zbierającym dźwięk z kla-sy oraz kamerą skierowaną na klasę i/lub nauczyciela. Przydatne będą głośniki, by uczeń mógł zabrać głos i być słyszany przez wszystkich. Konieczny jest również zain-stalowany komunikator z funkcją udostęp-niania ekranu. Umożliwi to przesyłanie do ucznia obrazu tego, co zostało zapisane na tablicy multimedialnej.

WskazówkaZamiast udostępniania ekranu, cza-sem lepszy efekt można uzyskać stosując jedną z aplikacji działają-cych w modelu chmury do pracy grupowej, tak zwaną sieciową białą tablicę. Dzięki niej wiele osób może jednocześnie rysować i pisać po powierzchni ekranu tak, jakby ko-rzystali ze zwykłej tablicy. Funkcja udostępniania ekranu może być jednak praktyczniejsza szczególnie wówczas, gdy nauczyciel korzysta podczas lekcji np. z prezentacji multimedialnej lub innych progra-mów interaktywnych.

Kamera nie jest niezbędna. Obraz jed-nak, nawet z prostej kamery internetowej, ułatwi zdalnemu uczniowi kontakt z kole-gami i prowadzącym zajęcia. Dobrej jakości mikrofon stanowi wyposażenie konieczne. W przypadku gdy nie posiadamy dobrego, profesjonalnego mikrofonu dookólnego – wystarczy lepszej klasy mikrofon inter-netowy. Nauczyciel jednak musi w takim wypadku pamiętać, by zawsze mówić do mikrofonu, co może być kłopotliwe.

WskazówkaWarto spróbować wykorzystać słu-chawkę telefoniczną typu Bluetooth. Dzięki takiej bezprzewodowej słu-chawce nauczyciel może swobodnie przemieszczać się po klasie a uczeń podłączony zdalnie zawsze będzie go dobrze słyszał. Daje to znacznie większy komfort nauczycielowi.

Niezbędny jest również dostęp do in-ternetu. Im większa przepustowość łącza internetowego, tym lepiej. Mniejsza prze-pustowość może uniemożliwić przysyła-nie obrazu z kamery lub, co gorsza, obra-zu ekranu z komputera nauczyciela. O ile w pierwszym wypadku to niedogodność, o tyle w drugim uczestniczenie w lekcji może stać się niemożliwe.

Wyposażenie po stronie ucznia

W przypadku ucznia w większości wy-starczy, aby posiadał komputer z szeroko-pasmowym dostępem do sieci internet. Komputer powinien być wyposażony w kamerę. Dobrym pomysłem jest zastoso-wanie w tym wypadku słuchawek z mikro-fonem. Jeśli to możliwe, dobrze, by kom-puter miał dotykowy ekran lub by został wyposażony w tablet graficzny z piórkiem. To znacznie ułatwi ewentualne pisanie po wirtualnej białej tablicy.

WskazówkaGdy nauczyciel prowadzi zajęcia indywidualne to wyposażenie jego stanowiska nie odbiega znacznie od wyposażenia ucznia.

Przygotowanie przed lekcją

Warunkiem koniecznym jest odpowied-nie przygotowanie przed lekcją, w której udział weźmie zdalny uczeń. Przygotowa-nie dotyczy wcześniejszego uruchomienia komputera i nawiązania połączenia. Za pierwszym razem warto sprawdzić dzia-łanie poszczególnych elementów systemu (mikrofonu, kamery, głośników). Naszym zdaniem jednak po kilku próbach obie stro-ny dochodzą do takiej wprawy, by mogło się to odbywać na początku lekcji. Można i warto do tego wykorzystywać pomoc in-nych uczniów, by połączenie było nawiązy-wane podczas sprawdzania listy obecności i innych formalnych czynności – przed rozpoczęciem merytorycznej części zajęć.

Przygotowania przed konsultacjami indywidualnymi

Przed przystąpieniem do prowadzenia zajęć online (lub uczestniczenia w nich) warto zadbać o przygotowanie odpowied-niego miejsca. Rodzina lub współpracow-nicy (ale także domowe zwierzęta) nie powinny nam przeszkadzać. Na drzwiach pokoju (ale także na telewizorze czy zesta-wie grającym w innych pokojach) warto wywiesić stosowne wiadomości z prośbą o zachowanie ciszy. Zwierzęta odizolować na czas trwania zajęć. Warto także popro-sić o niekorzystanie z internetu. Pobieranie dużych plików, oglądanie filmów czy słu-chanie muzyki bezpośrednio z sieci może znacznie obciążyć nie tylko domowe łącze, co skutecznie utrudni lub uniemożliwi przeprowadzenie spotkania online.

W szkole warto przygotować pokój ci-chej pracy dla nauczyciela, żeby w wolnym czasie, np. między lekcjami, mógł spotkać się z uczniem podczas indywidualnych konsultacji online.

Oprogramowanie W sieci jest wiele programów oferują-

cych funkcje komunikatora internetowego. Większość z nich to oprogramowanie bez-płatne. Jednak można znaleźć wśród nich

79EFUN 2012

wiele aplikacji w zupełności wystarczających do naszych edukacyjnych zastosowań.

Naszym zdaniem warto zainteresować się co najmniej dwoma. Pierwsza z nich to popu-larny komunikator Skype. Oferuje praktycznie wszystkie przydatne funkcje za darmo – ko-munikację audio-wideo, tekstową, udostępnia-nie plików oraz ekranu komputera. Jako zaletę można również wyróżnić jego popularność, a więc także znajomość zasad posługiwania się nim wśród uczniów i nauczycieli.

Drugą ciekawą aplikacją jest Microsoft Messen-ger. Nie ma co prawda wszystkich przydatnych nam funkcji, ale jeśli w szkole mamy wdrożone usługi Live@edu w znaczący sposób ułatwi nawiązywa-nie połączeń z uczniem. Każdy bowiem uczeń bę-dzie dysponował swoim kontem, a inni uczniowie i nauczyciele będą łatwo mogli je zidentyfikować dzięki wspólnej książce teleadresowej.

WskazówkaWarto zwrócić uwagę, że zgodnie z zapowiedziami 19 czerwca 2012 r. uruchomiona zostanie w Polsce usłu-ga Microsoft Office365 dla eduka-cji. W jej bezpłatnej wersji zapo-wiadany jest dostęp do konferencji wideo. Bardzo prawdopodobne, że będzie wówczas możliwość nie tyl-ko nawiązania połączenia wideo z wieloma osobami, ale także współ-dzielenia ekranu. W połączeniu z innymi zaletami tego bezpłatnego rozwiązania, pod warunkiem jego wdrożenia, może okazać się to ciekawą opcją, także w kontekście konsultacji i lekcji online.

Oddzielną kategorię programów, którymi warto się zainteresować w kontekście konsulta-cji online, stanowi oprogramowanie oferujące funkcje sieciowej białej tablicy. Piszemy o nich w oddzielnym artykule. Na zakończenie chce-my tylko podkreślić, by wybierając konkretne rozwiązania czy aplikacje przeczytać koniecz-nie warunki ich użytkowania lub licencję. Może się bowiem okazać, że korzystając z darmowej wersji produktu automatycznie zgadzamy się na wykorzystanie tworzonych przez nas za ich pomocą rzeczy (np. notatek) przez firmę obsłu-gującą daną usługę. A to nawet w przypadku za-stosowań edukacyjnych nie zawsze jest wskazane.

krok Po kroku

Krok 1Instalujemy program.

W celu pobrania i zainstalowania aplikacji Skype należy połączyć się przy uży-ciu dowolnej przeglądarki internetowej z adresem www.skype.com a następnie postępować według instrukcji zamieszczonej na stronie usługodawcy.

Konsultacje online z programem Skype

W samouczku opisujemy, w jaki sposób pobrać, zainstalo-wać i uruchomić program Skype w celu wykorzystania go do prowadzenia konsultacji online.

Marta Wnukowicz

80EFUN

1. Na stronie usługi Skype wybieramy opcję Pobierz Skype.2. Następnie wybieramy system operacyjny, który jest zainstalowany

na komputerze.3. Otwiera się kolejna strona. Decydujemy się na pobranie bezpłat-

nej wersji programu – wybieramy opcję Pobierz Skype’a. 4. Na następnej stronie znajdują się informacje dotyczące instalacji

programu.

5. Na dole strony wyświetla się karta, na której wybieramy opcję Uruchom.

6. W kolejnym oknie zapoznajemy się z warunkami korzystania z programu i polityką prywatności – wybieramy wskazane linki, otwieramy strony z regulaminem.

7. Jeżeli decydujemy się na korzystanie z programu wybieramy opcję Zgadzam się – instaluj.

Program jest bezpłatny. Można jednak wykupić abonament, dzięki któremu będzie można skorzystać z większej liczby opcji i możliwości. Na potrzeby prowadzenia wideokonferencji online wystarczy bezpłatna wersja programu.

Krok 2Uruchamiamy program.

W menu Start wskazujemy Wszystkie programy a następnie wybieramy Skype z folderu Skype.

81EFUN 2012

Krok 3aTworzymy nowe konto – uruchamiamy procedurę.

1. Wybieramy opcję Utwórz nowe konto.

Krok 3bTworzymy nowe konto – wypełniamy formularz.

UwagaPodczas zakładania konta zostaniemy poproszeni o wy-myślenie hasła do naszego konta. Koniecznie należy je zapamiętać, a jeśli mamy z tym problem – powinniśmy je zapisać w bezpiecznym miejscu. Bez znajomości ha-sła nie będziemy mogli połączyć się z usługą.

1. Upewniamy się, że wybrana domyślnie została karta Utwórz konto – w przeciwnym razie wybieramy ją.

2. Wstawiając kursor w kolejne pola formularza wypełniamy je zgodnie z opisem podając imię, nazwisko, adres e-mail czy wy-myśloną nazwę użytkownika Skype oraz hasło (należy wpisać koniecznie dwa razy takie samo hasło, aby mieć pewność, że nie zrobiliśmy w nim za pierwszym razem literówki).

WskazówkaWymyślenie nazwy użytkownika Skype może być trud-ne – większość imion i nazwisk będzie już zajęta ze względu na ogromną liczbę ludzi korzystających z tej usługi. Nie należy się jednak przejmować. Możemy pró-bować do skutku lub wybrać jedną z nazw proponowa-nych przez program.

3. Zanim przejdziemy dalej, powinniśmy przeczytać zasady użyt-kowania programu i zapoznać się z polityką prywatności usługi.

4. Założenie konta nastąpi po wybraniu przycisku Akceptuję – Kontynuuj (w ten sposób jednocześnie akceptujemy zasady użytkowania i politykę prywatności). Jeśli nie akceptujemy wa-runków – wówczas nie mamy możliwości założenia konta.

82EFUN

Krok 3cTworzymy nowe konto – możliwość zasilenia konta w celu korzystania z usług płatnych.

1. Jeżeli chcemy skorzystać z darmowego konta, pomijamy możli-wość doładowania go kwotą 10 euro wybierając opcję Nie, dzię-kuję, chcę zacząć korzystać ze Skype’a.

2. Następnie wybieramy przycisk ekranowy Kontynuuj.

Otworzy się kolejna karta, na której możemy rozpocząć proces logowania. Zamykamy okno przeglądarki. Przechodzimy do okna programu.

WskazówkaNa adres e-mail, który podaliśmy w formularzu pod-czas zakładania konta, otrzymamy list informujący o rejestracji w usłudze. Będą w nim również wskazówki, w jaki sposób korzystać z programu.

Krok 4Łączymy się z usługą.

Jeśli program nie jest aktywny, wówczas uruchamiamy go iden-tycznie jak w kroku 2 a następnie w celu połączenia z usługą prze-chodzimy do poniższej instrukcji.

1. W polu Użytkownik wpisujemy naszą nazwę użytkownika Skype.

2. W polu Hasło wpisujemy hasło – wprowadzone znaki wyświe-tlają się celowo w postaci kropek, aby postronna osoba nie mogła go odczytać. Hasło musi być identyczne z podanym podczas za-kładania konta.

3. Możemy zaznaczyć pole Automatycznie zaloguj mnie przy starcie Skype’a, jednak jeżeli nie jesteśmy jedynym użytkowni-kiem komputera, nie powinniśmy tego robić.

4. Wybieramy przycisk ekranowy Zaloguj.

83EFUN 2012

Krok 5Zapoznajemy się z oknem programu.

1. Kolor znaczka dostępności informuje innych użytkowników usługi o naszym statusie. Jeśli wybierzemy strzałkę obok zielonej ikony, rozwinie się lista dostępnych statusów:

a. Zielony – Dostępny – jesteśmy zalogowani do usługi i goto-wi do rozmowy.

b. Pomarańczowy – Zaraz wracam – odeszliśmy od kompu-tera, albo zajmujemy się czymś innym i za chwilę będziemy dostępni. Nie jesteśmy wylogowani z usługi.

c. Czerwony – Nie przeszkadzać – jesteśmy zalogowani, ale bardzo zajęci – nie należy się z nami kontaktować.

d. Biały – Niewidoczny – jesteśmy podłączeni do usługi, wi-dzimy statusy innych użytkowników, lecz oni sadzą, że nie jesteśmy aktywni.

e. Biały – Niepodłączany – nie jesteśmy podłączeni do usługi.2. Menu tekstowe umożliwia dostęp do wszystkich opcji aplikacji.3. Część okna, w której wyświetla się lista naszych kontaktów (oczy-

wiście każdy z kontaktów musimy dodać – po pierwszym urucho-mieniu programu nasza lista jest pusta).

4. Okno rozmowy tekstowej (chat) – możemy je wykorzystać, gdy nie chcemy prowadzić połączenia audio.

5. Wybierając opcję Dodaj kontakt – dodajemy kolejną osobę do naszej listy kontaktów. Z osobami znajdującymi się na liście łatwo będziemy mogli nawiązywać komunikację w dowolny sposób – tekstowy, audio, audio-wideo.

Krok 6aDodajemy kontakt – kontakt do osoby, z którą chcemy rozmawiać.

Patrząc na okno programu opisane w kroku 5 wybieramy opcję Dodaj kontakt (punkt 5). Otwiera się okno Dodawanie kontaktu.

1. Program nas informuje, że jeśli osoba, do której kontakt zamie-rzamy dodać, jest użytkownikiem usługi Skype, rozmowy z nią będą bezpłatne.

2. W celu dodania nowego kontaktu wypełniamy przynajmniej jedno pole formularza wyszukiwania. Na podstawie wprowa-dzonych informacji program wyszuka osoby spełniające kryteria. Najlepiej wypełnić pole Adres e-mail, ponieważ mamy wówczas pewność, że program znajdzie nie więcej niż jedną osobę.

3. Wybieramy przycisk ekranowy Dodaj.

84EFUN

Krok 6bDodajemy kontakt – wysyłamy zaproszenie.

Po odnalezieniu interesującej nas osoby musimy wysłać jej za-proszenie, jeśli chcemy dodać ją do naszych kontaktów.

1. Po odnalezieniu szukanej osoby zostaniemy o tym poinformowani i otrzymamy możliwość wysłania do niej zaproszenia.

WskazówkaJeżeli do wyszukania użyliśmy adresu e-mail – w wy-niku otrzymamy pojedynczy kontakt lub informację, że użytkownik z takim adresem nie zarejestrował się w usłudze. W przypadku użycia pozostałych pól (np. imienia i nazwiska) możemy otrzymać wiele kontaktów spełniających nasze kryteria. Wówczas możemy przej-rzeć wszystkie odnalezione osoby i wybrać spośród nich ten kontakt, który nas interesuje. Służy do tego przycisk ekranowy Zobacz.

2. Wyświetlone zostaną: zdjęcie użytkownika (o ile zostało przez niego dodane) i nazwa, jakiej używa w usłudze Skype.

3. Program pokaże również nasze zdjęcie, czyli osoby nawiązującej znajomość (o ile zostało dodane).

4. Możemy zmodyfikować w dowolny sposób tekst zaproszenia, jaki zostanie wysłany do tej osoby z prośbą o zaakceptowanie nas jako potencjalnych rozmówców.

5. Następnie wybieramy przycisk ekranowy Wyślij prośbę.

Krok 6cDodajemy kontakt – informacja o wysłaniu za-proszenia.

1. Po wykonaniu i zatwierdzeniu kroku 6b zostaniemy poinformo-wani, że nasza prośba została wysłana. Musimy zaczekać, aż zosta-nie zaakceptowana. Osoba, do której zostało wysłane zaproszenie nie musi być w danym momencie połączona z usługą, dlatego może to zająć trochę czasu. Zaproszenie zostanie jej wyświetlone podczas kolejnego połączenia się z usługą.

UwagaBędziemy mogli rozmawiać z wybraną osobą tylko wtedy, jeśli zaakceptuje nasze zaproszenie. Zaakcep-towanie zaproszenia jest równoznaczne z dopisaniem naszego kontaktu do listy kontaktów osoby przez nas zaproszonej.

85EFUN 2012

Krok 6dAkceptacja przychodzącego zaproszenia – natychmiast.

Osoba, do której zostało wysłane zaproszenie, powinna je za-akceptować, jeśli chce móc łączyć się z osobą zapraszającą i obser-wować jej status.

1. Akceptację zaproszenia najłatwiej potwierdzić wybierając przy-cisk ekranowy z symbolem plusa w komunikacie zawierającym zaproszenie, gdy ten pojawi się w prawym dolnym rogu ekranu. Spowoduje to wzajemne dopisanie kontaktów na listach obu osób i możliwość nawiązywania łączności między sobą.

WskazówkaW przypadku gdy nie zdążymy zaakceptować zaprosze-nia, informacja o nim będzie dostępna później w oknie programu Skype.

Krok 6eAkceptacja kontaktu opóźniona w czasie.

W sytuacji gdy nie mamy pewności, kto nas zaprasza, w ramach usługi Skype można odłożyć decyzję o akceptacji zaproszenia. Dzięki temu przed podjęciem decyzji można zorientować się, kto nas zaprasza i sprawdzić, jakie informacje na swój temat udostęp-nia. W tym celu postępujemy zgodnie z poniższą instrukcją.

1. Wybieramy kartę Prośba o szczegółowe dane.2. W polu obok pojawi się informacja kto kogo zaprasza oraz treść

zaproszenia. Możemy wybrać jedną z opcji: Dodaj kontakt, Ignoruj lub Zablokuj – jeśli nie chcemy ponownych zaproszeń od tej osoby. Możemy także wybrać Pokaż profil.

3. Wybierając Pokaż profil możemy dowiedzieć się więcej o oso-bie, która chce z nami rozmawiać (oczywiście zobaczymy tylko informacje, które udostępnia na swój temat). Na tej podstawie bę-dziemy mogli podjąć bardziej świadomą decyzję o przyjęciu lub odrzuceniu zaproszenia.

Krok 7Rozpoczynamy rozmowę tekstową.

1. W okienku Kontakty wybieramy osobę, z którą chcemy nawiązać rozmowę. Jeśli jest dostępna i zaakceptowała zaproszenie, obok nazwy wyświetla się ikona z jej statusem – kolor zielony oznacza, że jest obecna i można ją wywołać.

2. W oknie obok wyświetlane są zdjęcie i podstawowe informacje o wybranym przez nas kontakcie.

3. W polu rozmowy można podejrzeć treść ostatnio wymienianych wiadomości – np. zaproszenie, jakie wysłaliśmy do danej osoby.

4. W oknie wiadomości można wpisać wiadomość tekstową. Wysy-łamy ją wybierając na klawiaturze klawisz Enter.

5. Wraz z rozwojem rozmowy i wymianą kolejnych wiadomości bę-dziemy mogli obserwować w tej części okna całą jej historię.

6. Ikona ołówka symbolizuje, że druga osoba pisze odpowiedź na otrzymane wcześniej wiadomości.

7. Przy użyciu przycisku Rozmowa wideo możemy przełączyć się w dowolnej chwili na komunikację z użyciem mikrofonu i kame-ry wideo.

8. Wybranie przycisku ekranowego ze znakiem plus rozwinie listę, z której będziemy mogli wybrać dodatkowe opcje konwersacji.

86EFUN

Krok 8aRozmowa wideo – nawiązujemy połączenie.

W celu nawiązania połączenia wideo wybieramy dany kontakt z listy w lewej części okna, a następnie opcję Rozmowa wideo w prawej (patrz krok 7 punkt 7). Na ekranie ukaże się nowe okien-ko zawierające między innymi:

1. Zdjęcie osoby, z którą nawiązywane jest połączenie (jeśli dodała je do profilu).

2. Nasze zdjęcie (jeśli zostało dodane do profilu) lub obraz z kamery internetowej, jeśli została włączona.

3. Przełącznik statusu kamery (włączona/wyłączona).4. Przełącznik statusu mikrofonu (włączony/wyłączony) 5. Dodatkowe opcje, takie jak: - Wyślij plik… - Wyślij kontakty… - Dodaj osoby do rozmowy… (opcja dołączenia kolejnych

osób do rozmowy) - Udostępnij ekrany (opcja dostępna dopiero po nawiąza-

niu połączenia).6. Przycisk zakończenia rozmowy.

Krok 8bRozmowa wideo – odbieramy połączenie przy-chodzące.

Gdy zostaniemy wywołani przez jedną z osób znajdujących się na naszej liście kontaktowej w celu nawiązania połączenia wideo, w oknie programu Skype pojawi się okienko z informacją, kto dzwoni. Mamy do wyboru trzy możliwości:

1. Odbierz – odbieramy rozmowę audio – nie będzie udostępniany obraz z naszej kamery.

2. Odbierz z wideo – odbieramy rozmowę i uruchomimy kamerę – rozmówca będzie nas widział (jeśli włączy swoją kamerę – połą-czenie wideo będzie działało w obie strony).

3. Odmów – odrzucamy połączenie – osoba, która do nas dzwoni, będzie miała informację, że celowo połączenie zostało odrzucone.

WskazówkaJeżeli prowadzimy z uczniem konsultacje, dobrze jest mieć włączone kamery – łatwiej nawiązać konwersację. Stwarzamy wtedy bardziej realistyczne warunki spotka-nia. Jednak warto zauważyć, że w sytuacji gdy dysponu-jemy ograniczonym łączem do sieci internet – wyłączenie kamery może polepszyć jakość połączenia głosowego czy udostępnianego obrazu ekranu komputera.

87EFUN 2012

Krok 9Rozmowa wideo – udostępniamy ekran.

Udostępnienie ekranu rozmówcy możliwe jest dopiero po na-wiązaniu z nim połączenia.

1. Najeżdżamy kursorem myszy w pobliże dolnej krawędzi czarne-go okna konwersacji – wyświetli się pasek menu.

2. W menu wybieramy przycisk ekranowy z ikoną plusa.3. Z listy wybieramy opcję Udostępnij ekrany.4. W nowym oknie wybieramy opcję Rozpocznij. Od tego mo-

mentu obraz naszego ekranu jest widoczny na komputerze na-szego rozmówcy. Osoba, z którą rozmawiamy, będzie mogła zobaczyć wszystkie czynności, jakie wykonujemy na naszym komputerze. O udostępnianiu ekranu przypomina nam czerwona ramka widoczna wokół ekranu.

WskazówkaW czasie połączenia ze współdzielonym ekranem wi-dzimy małe okienko z opcją wycieszenia naszego mi-krofonu, zakończenia rozmowy lub zatrzymania współ-dzielenia ekranu. Znacząco ułatwia to sterowanie połączniem.

Krok 10Wylogowujemy się z programu.

1. Z menu wybieramy opcję Skype.2. Z menu wybieramy opcję Wyloguj.

88EFUN

Live@edu, jako bezpieczne i bezpłatne usługi edukacyjnej sieci społecznościowej dla edu-kacji, opisywaliśmy na łamach naszego pisma pod różnym kątem. Tym razem chcieliśmy pokazać zastosowanie progra-mu Messenger do połączeń on-line. Jednak pojawiła się nowa, znacznie ciekawsza możliwość. To usługa Office 365.

Gdy zamykamy niniejszy numer, 19 czerwca 2012 r., w siedzibie polskiego oddziału Microsoft ma miejsce premiera Microsoft Office 365 dla edukacji. Usługi te stopniowo zastąpią dotychczasowe Live@edu, czyli edukacyjną sieć społecznościową, z której instytucje oświatowe mogły dotych-czas za darmo korzystać. Niestety, nie mieli-śmy możliwości przetestować nowej usługi, by opisać ją szczegółowo. Mimo to posta-nowiliśmy jeszcze przed wakacjami o niej napisać. Przeglądając bowiem materiały promocyjne możemy powiedzieć jedno – zdecydowanie warto się nią zainteresować. Szczególnie w kontekście tematu prze-wodniego niniejszego numeru: e-learnin-gu. Oprócz wielu funkcji umożliwiających udostępnianie dokumentów oraz wspólną nad nimi pracę, jedna z funkcjonalności szczególnie zwróciła naszą uwagę. Mowa o programie Lync Online – komunikatorze o wiele bardziej rozbudowanym od znanej z usług Live@edu aplikacji Messenger.

Wybrane funkcje Lync online:• Komunikowanie się przy użyciu wia-

domości tekstowych, połączeń wideo i spotkań online.

• Prezentacje online z przesyłaniem dźwięku, obrazu wideo, udostępnia-niem ekranu oraz wirtualną tablicą.

• Zapraszanie kontaktów zewnętrz-nych, spoza szkolnej sieci, i ułatwione przyłączanie ich do spotkań online.

• Komunikowanie się z zewnętrznymi organizacjami korzystającymi z opro-gramowania Lync (np. innymi szko-łami) przy użyciu wiadomości teksto-wych oraz połączeń audio i wideo.

• Komunikowanie się z użytkowni-kami, których kontakty znajdują się w programie Windows Live Messen-ger przy użyciu wiadomości teksto-wych oraz połączeń audio i wideo bezpośrednio z programu Lync.

• Odpowiadanie na wiadomości e-mail przy użyciu wiadomości tekstowej lub połączenia audio.

Jest to doskonałe narzędzie do pro-wadzenia spotkań, konsultacji, lekcji czy seminariów online. Z opisu przygotowa-nego przez Microsoft wynika, że program ma wbudowane wszystkie niezbędne do tego funkcje – możliwość prowadzenia zdalnej prezentacji, udostępniania ekranu czy sieciową białą tablicę. Pozwala także

kontrolować, kto ma prawo głosu i stero-wania tymi funkcjami. Oznacza to, że na-uczyciel może przekazywać prowadzenie spotkania swoim uczniom. Skorzystanie z usługi Office 365 rozwiązuje także pro-blem z konfiguracją programu czy zakła-daniem konta, co zdarza się przy korzysta-niu z usług ogólnie dostępnych, takich jak Skype. W przypadku Office 365 wystarczy przeglądarka internetowa oraz fakt, że każdy uczeń i nauczyciel szkoły, w której usługa została wdrożona, z definicji posia-da w niej swoje imienne konto. Wystarczy więc odnaleźć daną osobę w książce adre-sowej naszej instytucji – dostępnej dla każ-dego użytkownika – i możemy rozpocząć spotkanie online.

Więcej informacji, wskazówek i porad zamieścimy w kolejnych numerach pisma oraz na stronach edufakty.pl i k12blog.edu.pl.

Office 365 a konsultacje online

Janusz S. Wierzbicki

89EFUN 2012

Biała tablica w sieci podczas konsultacji online

Janusz S. Wierzbicki

Podczas prowadzenia spotkań online, niezależnie od ich charakteru (seminarium, wykład, konsultacje indywidualne, burza mózgów) często przydatna jest funkcja tzw. sieciowej białej tablicy. Dzięki aplikacji tego typu możemy wykorzystać pustą przestrzeń do wspólnego rysowania czy pisania – w ten sam sposób, co zwykłą tablicę w szkol-

nej klasie. Jedyna różnica polega na tym, że nasi uczniowie lub studenci są daleko od nas. Siedzą przed ekranem komputera.

WskazówkaFunkcjonalność sieciowej białej tablicy może okazać się znacznie bardziej użyteczna, gdy do pracy z nią użyjemy tabletu piórkowego, komputera z ekranem dotykowym (np. Tablet PC), lub multimedialnej tablicy interaktywnej.

Funkcje tablicy są niekiedy wbudo-wane w komunikatory internetowe. Do-brym tego przykładem jest Microsft Lync, o którym piszemy w artykule poświęconym Office 365 dla edukacji. Nie zawsze jednak możemy z nich skorzystać. Wówczas warto rozważyć użycie jednej z aplikacji działają-cych w modelu chmury obliczeniowej. Ich

zaletą jest fakt, że nie musimy niczego in-stalować na naszym komputerze. Jak każda aplikacja pracująca w tym modelu, tablica jest uruchamiana w przeglądarce interne-towej. W najprostszych przypadkach uży-cie takiej aplikacji nie wymaga od nas nawet darmowej rejestracji. Po prostu wchodzimy na stronę danej usługi i możemy zaczynać rysowanie czy pisanie. Dobry przykład sta-nowi usługa znajdująca się pod adresem scriblink.com.

Po wejściu na stronę usługi od razu mo-żemy przystąpić do korzystania z aplikacji.

Bez konieczności zakładania konta czy in-nej rejestracji. Interfejs jest prosty i intu-icyjny. Wystarczy udostępnić link do naszej tablicy wszystkim (korzystając z opcji Get URL lub Email), którzy mają wziąć udział

w spotkaniu i możemy wspólnie pracować. Usług dostępnych bezpłatnie w sieci

można znaleźć wiele. Oto adresy przykła-dowych:

• http://www.scriblink.com• http://www.dabbleboard.com/draw• http://cosketch.com• http://www.scribblar.com

Przypominamy, że zawsze warto zapo-znać się z licencjonowaniem danej usługi, aby nie okazało się, że jest ona darmowa, ale korzystając z niej zgadzamy się na wy-korzystanie naszej pracy przez właścicieli danego serwisu.

Wspólne pisanie, rysowanie, tworzenie map myśli i prowadzenie burzy mózgów bez odchodzenia od komputera ze współpracownikami lub uczniami rozsianymi po całym świecie? Tak, to możliwe! W dodatku często nie musimy za to płacić.

http://www.dabbleboard.com/draw

http://www.scribblar.com

http://cosketch.com

90EFUN

1. Do dyspozycji mamy cały zestaw narzędzi do ry-sowania, pisania, wpisywania równań matematycz-nych. Możemy także wczytać grafikę z plików.

2. Klikając na zakładki możemy przełączać się między kilkoma obszarami tablicy.

3. Pusty obszar możemy wykorzystać jak zwykłą szkolną tablicę.

4. W polu Your Name możemy wpisać nasze imię. Ponad nim widzimy aktualnie połączone z nami osoby.

5. W polu Invite Others możemy pobrać link do naszej tablicy (Get URL), by móc go wysłać (np. komunikatorem) i tym samym udostępnić aplika-cję uczniom i studentom. Za pomocą opcji Email możemy wysłać link pocztą elektroniczną bezpo-

średnio z programu podając adres odbiorcy oraz wpisując treść zaproszenia.

6. Zawartość tablicy można zachować poprzez jej za-pisanie (Save), wydrukowanie (Print) lub wysłanie (Send). W przypadku zachowania tablicy podajemy adres email, na który zostanie wysłana wiadomość z linkiem do zachowanej treści.

7. W polu Chat będą widoczne wiadomości tekstowe przysyłane przez uczestników spotkania.

8. W polu znajdującym się pod zapisem konwersacji znajduje się pole umożliwiające wysyłanie naszych wiadomości.

9. Możliwe jest także przesłanie dodatkowych plików lub uruchomienie konferencji telefonicznej, lecz należy się wówczas liczyć z kosztami rozmów.

Opis przykładowej usługi białej tablicy – Scriblink.com

91EFUN 2012

Długotrwałe korzystanie z myszy komputerowej powoduje zwyrodnienie nadgarstka. Może więc warto zastąpić ją piórkiem. Co więcej, nowoczesne tablety graficzne mogą w pełni zastąpić urządzenia wskazujące. Piórko idzie krok dalej. Myszą kompute-rową nie jesteśmy w stanie narysować koła, nie mówiąc o napi-saniu naszego imienia. Piórko ma tą przewagę, że zastępuje nam ulubiony długopis, pióro, ołówek, a tablet z jego gestami powodu-je, że ruchy palcami ożywiają nasz komputer.

Uczę kreatywnie z tabletem piórkowymKiedy myszka nie pozwala komputerowemu artyście roz-

winąć skrzydeł, nie musi on od razu porzucać „peceta”, jako urządzenia pomocnego przy tworzeniu grafiki. Nawet najbar-dziej ergonomiczna mysz, dopasowana do dłoni użytkownika nie jest zwykle narzędziem, które umożliwia wykonywanie po-sunięć równie płynnych, co najprostszy, poobgryzany ołówek. Nie od dziś jednak rolę takich narzędzi w świecie kompute-rów spełniać próbują urządzenia zwane tabletami graficznymi.

Różnica między tabletem piórkowym a tabletem PC

Tablet graficzny to „urządzenie ułatwiające wprowadza-nie rysunków technicznych do komputera (zwykle do pro-gramów CAD). Składa się z podkładki i zintegrowanego z nią urządzenia sterującego (odpowiednik komputerowej myszy), zwykle wyposażonego w przezroczystą szybkę, przez którą wi-dać rysunek. Poruszając urządzeniem sterującym po tablecie prze-nosi się do komputera sygnały o położeniu poszczególnych li-nii, a także ich grubości (do tego służą dodatkowe przyciski).

Tyle z historii teraz wyjaśnienie pojęć. Operując sformułowaniem tablet mamy na myśli urządzenie typu iPad. Tablet graficzny to urządzenie firm: Wacom, Pentagram, Genius, Trust, Summa-Sketch, a tabletami firm Apple (iPad), Samsung (Galaxy Tab), Motorola (Motorola Xoom), Asus (Asusa Eee Pad Transformer) i wielu innych są tablety PC. Za Wikipedią podaję poniżej defini-cje obu rodzajów urządzeń:

Tablet graficzny – urządzenie wskazujące służące do ry-sowania elementów graficznych na komputerze, choć z powodze-niem może działać w zastępstwie myszy komputerowej.

Wacom dla edukacji

– kilka słów o zdrowiu

ProMocJA

Konstrukcja – Tablet składa się ze specjalnej podkładki oraz wskaźnika zwanego piórkiem (rysikiem), zwykle w kształcie długopisu. Ruch rysika po podkładce jest przenoszony do kom-putera jako informacja o bieżącym położeniu oraz o sile nacisku wskaźnika na tablet. Bardziej złożone konstrukcje rejestrują rów-nież nachylenie i obrót (wokół własnej osi i względem powierzch-ni tabletu) celem odwzorowania tego ruchu przy np. dokładnej imitacji smugi farby z pędzla.

Odwzorowanie powierzchni – powierzchnia tabletu stanowi dokładne odwzorowanie ekranu (czy np. okna progra-mu graficznego) w mniejszej skali. Zatem dotknięcia rysikiem poszczególnych rogów podkładki przenoszą kursor natychmiast w narożniki ekranu, ruch myszy zaś przesuwa kursor względem jego bieżącego położenia.

Wymiary i zastosowania – tablety udostępniane są w wielu rozmiarach, zwykle z przeznaczeniem do konkretnych za-stosowań – od A6 (retusz fotografii i hobbystyczny rysunek) aż po A0 (programy CAD, tworzenie map i innych projektów).

Komunikacja – większość tabletów graficznych posiada wsparcie pod systemami Microsoft Windows, Mac OS i Linux. Programy graficzne, takie jak np. Adobe Photoshop, GIMP, Corel Photo Paint, Corel Draw, potrafią przenieść dodatkowe dane z ta-bletu (m.in. siła nacisku, nachylenie).

Rysik – do komunikacji między podkładką a rysikiem wy-korzystywane jest pole elektromagnetyczne, niekiedy stanowi ono źródło zasilania rysika, w innych przypadkach wykorzystywane są nadal baterie(zasadniczo zmniejsza to wygodę użytkowania ze względu na zwiększoną wagę).

Jeden tablet może być obsługiwany za pomocą całego zestawu rysików pełniących różne funkcje, m.in.:

• ołówek (podstawowa funkcja),• gumka (często umieszczana na przeciwnym końcu rysika, na

wzór drewnianych ołówków),• aerograf (włącznie z regulacją gęstości i rozmiaru pokrycia na

samym wskaźniku),• pędzel (posiadający specjalnie profilowaną, miękko sprężynującą

końcówkę, dającą wrażenie malowania prawdziwym pędzlem).

Tablet firmy Wacom (Bamboo Fun Pen & Touch)

92EFUN

Tablet PC – przenośny komputer osobisty. Jest to urządzenie wzorowane na notebookach. Dodano do niego jednak cechę znaną z palmtopów – ekran doty-kowy. Przekątne ekranów w tabletach są mniejsze niż w notebookach, np. 7 lub 14 cali, jednakże pozosta-łe ich parametry (częstotliwość taktowania, wielkość RAM) dorównują notebookom. Tablety PC mają wiele ułatwień, np. funkcję rozpoznawania pisma odręcz-nego, klawiaturę ekranową. Najnowsze modele po-siadają również wbudowane karty do bezprzewodo-wej łączności (Wi-Fi, GSM, 3G, LTE), obsługę gestów multi-touch.Popularnymi systemami na tablety są: Apple iPad opartynasystemie iOS,MicrosoftzWindows8,An-droid (wersja 3.0 została specjalnie zoptymalizowana dla tabletów), BlackBerry Tablet OS, webOS, MeeGo.

Tablety PC – Samsung Galaxy Tab i Apple iPad

Piórko a zdrowie, czyli dlaczego warto korzystać z tabletów graficznych

„Jednym z problemów związanych z urządzeniami komputero-wymi są częste, powtarzające się ruchy ręki, zwłaszcza gdy używamy standardowych urządzeń wprowadzających. W takim przypadku za-lecane jest skracanie czasu pracy i robienie krótkich przerw, jak rów-nież stosowanie odpowiedniego podparcia przedramienia. Zalecane jest również korzystanie ze skrótów klawiaturowych zastępujących jedno lub wiele urządzeń wprowadzających. Tablety piórkowe fir-my Wacom są dobrym przykładem zastąpienia urządzeń wprowa-dzających. Umożliwienie przełączania pomiędzy klikaniem a doty-kaniem, jak również skonstruowanie piór o większych rozmiarach, przykładowo pióro Bamboo, zmniejsza zmęczenie spowodowane pracą w długim okresie czasu. Ważny jest również dobór odpowied-niego rozmiaru tabletu piórkowego w zależności od wykonywanej pracy i indywidualnych potrzeb użytkownika. Różne sposoby pracy są dobre zarówno dla ciała, jak i dla umysłu!”1

Ergonomiczny sposób korzystania z komputeraMysz komputerowa jest używana od ponad 20 lat. W tym czasie wielu użytkowników komputerów zaczęło cierpieć na bóle ramienia spowodowane długotrwałą obsługą myszy, tak zwany Mouse Arm Syndrome (np. Zespół Przemęczenia Narządów – RSI – Repetitive Strain Injury lub Zespół Cieśni Nadgarst-ka – CTS – Carpal Tunnel Syndrome).Syndrom MAS to przypadłość polegająca na tym, że palce, dłoń, ręka, ramię lub barki ulegają kontuzji na skutek wykonywania powtarzających się ruchów i występowania obciążeń statycznych. Używanie tra-dycyjnej myszy komputerowej wymaga ciągłego kli-kania, co powoduje, że ręka i przedramię ustawione są w niewygodnej pozycji, pod nienaturalnym kątem. Może to powodować bóle kończyn górnych i zwięk-sza niebezpieczeństwo zapadnięcia na zespół prze-męczenia narządów – RSI.Tablety firmy Wacom zalecane są jako ergonomiczna alternatywa dla tradycyjnych urządzeń wprowadza-jących, która zmniejsza, a nawet zapobiega uciążli-wemu bólowi pojawiającemu się przy dłuższej pracy przy komputerze (syndrom MAS). Cyfrowe piórko po-siada te same funkcje co standardowa mysz kompu-terowa, takie jak nawigacja, przeciąganie, klikanie itd. oraz zapewnia zdrowe ergonomiczne ułożenie ręki.

Naturalne ułożenie ramienia i ręki

Piórka umożliwiają trzy-manie dłoni w pozycji jak przy luźnym uścisku na po-witanie, eliminującej niena-turalne wykręcenie przedra-mienia.

Nie występuje po-wtarzające się uży-cie i naprężanie tych samych kilku mięśni

Przy używaniu piórka mięśnie palców, dłoni i bar-ku pracują równomiernie. W przypadku większości my-szy komputerowych te same mięśnie palców, dłoni i bar-

ku pracują nierównomiernie i pozostają w tej samej pozycji przez dłuższy czas.

93EFUN 2012

Pełna kontrola przy minimalnym wysiłku

Absolutne pozycjonowanie oznacza, że obszar roboczy table-tu piórkowego jest automatycz-nie dopasowywany do rozmiaru ekranu, co umożliwia kontro-lowanie wszystkich elementów znajdujących się na ekranie za pomocą jedynie kilku ruchów. Napięcie mięśni palców, dłoni i ramienia zostaje zmniejszone.

Technika umożliwia-jąca korzystanie z pióra – penabled technology

Piórka firmy Wacom są bezprzewodowe oraz bezba-teryjne, co oznacza optymalną wagę i wyważenie przy mini-malnym napięciu mięśni. Nie trzeba ich ładować, wymieniać baterii. Wystarczy zbliżyć do tabletu i urządzenie działa.

Pełna możliwość konfiguracji

Produkty firmy Wacom mogą być łatwo dostosowywa-ne do specjalnych zadań oraz potrzeb użytkownika. Przyci-ski można skonfigurować do wykonywania różnych funkcji włącznie z naciśnięciem lewe-go klawisza myszy, prawego klawisza myszy, podwójnym kliknięciem czy nawet zapro-gramowaniem klawiszy skró-tu, menu rozwijanego lub

przycisków modyfikujących. To wszystko zapewnia użytkowniko-wi szeroką gamę możliwości pracy na komputerze.

Tablet, podobnie jak touchpad w laptopie lub mysz komputero-wą, możemy obsługiwać za pomocą ruchu czterech palców. Uży-wając łatwych i intuicyjnych gestów można przewijać, powiększać, obracać i przerzucać zdjęcia lub dokumenty, przełączać aplikacje i nie tylko. Wystarczy „kiwnąć” palcem. W tym wypadku urządze-nie staje się dużym touchpadem. Przykładowe gesty:

Wacom dla edukacji – czego warto używaćDzięki możliwości łączności bezprzewodowej, usprawnione-

mu wprowadzaniu wielodotykowemu oraz technologii pióra ze-branym w jednym urządzeniu. Tablet Bamboo umożliwia nam ła-twe wkroczenie na wyższy poziom cyfrowej kreatywności. Dzięki tabletowi możemy pracować na komputerze stacjonarnym (albo laptopie) tak samo jak na iPadzie lub smartfonie. Nawigując doty-kowo – z łatwością odnajdziemy potrzebne pliki. A gdy potrzebna nam większa precyzja, skorzystajmy z dodatkowej zalety: pióra, które zastąpi mniej niedokładne palce. Bamboo Stylus pozwala na przenoszenie myśli i pomysłów na papier cyfrowy przy wykorzy-staniu odręcznego pisma. Dzięki temu Bamboo Stylus to ideal-ne narzędzie do rysowania, szkicowania i notowania na tabletach multimedialnych. Bamboo Stylus duo idzie o krok dalej: dzięki czułej, bezkonkurencyjnej końcówce pióra możemy rysować, szkicować i notować na tablecie, a gdy odwrócimy pióro – także na zwykłym papierze. Wszędzie, gdzie jesteśmy: w domu lub w dro-dze. Bamboo Paper pozwala robić notatki, rysować, bazgrać, noto-wać przepisy, sporządzać listy zakupów, zabawiać dzieci… możli-wości nie ma końca! Z łatwością stworzymy i będziemy zarządzali własną biblioteką notatników. Korzystajmy z Bamboo Paper na iPadzie, Macu lub PC. Bamboo Paper tchnie życie w nasze po-mysły. Jesteśmy przyzwyczajeni do rozpoczynania pracy na papie-rze, ale jednocześnie żałujemy, że nasza praca „utknie” na papierze do czasu, gdy jej nie zeskanujemy? W takim razie niezbędne jest nam pióro Inkling. Wzbogaćmy swój styl nauczania. Udostępniajmy swoim słuchaczom treści cyfrowe: interaktywne ekrany piórko-we serii PL pozwalają uniwersytetom, szkołom i innym instytu-cjom edukacyjnym zmaksymalizować skuteczność przekazywania wiedzy dzięki uproszczeniu przygotowania do lekcji i ulepszeniu procesów uczenia. Chcesz się dowiedzieć, jak używać tych urzą-dzeń, by przekazywanie wiedzy dla nauczyciela było łatwiejsze, a dla ucznia ciekawsze? Kolejne informacje od września.

Żródła:i http://pclab.pl/art23800.htmlii http://it-pomoc.pl/komputer/tabletiii http://www.wacom.eu/index2.asp?pid=186&lang=pl

94EFUN

Coraz częściej korzystamy z usług działających w modelu chmury. Do korzystania z nich wystar-czy przeglądarka internetowa. Dzisiaj w ten spo-sób możemy edytować grafikę lub filmy. Zupeł-nie bezpłatnie. Po polsku.

Znaczenie obrazu w edukacji jest znane i warto, w miarę moż-liwości, wykorzystywać graficzny sposób prezentowania treści kształcenia, zamiast stosować niepotrzebnie długi tekst opisujący osobę, przedmiot lub zjawisko. Biorąc pod uwagę mądrość twier-dzenia, iż „obraz jest wart tysiąca słów” należałoby się jedynie za-stanowić, w jaki sposób, w dobie informatyzacji wszelkich dzie-dzin naszego życia, pozyskać i przetworzyć obraz do postaci, która będzie mieć walory edukacyjne.

Pozyskaniu określonego obrazu towarzyszy poszukiwanie w in-ternecie lub we własnych zbiorach. Często do tego celu wykorzy-stywany jest skaner czy aparat fotograficzny. Wszystkie te czynności jednak należy wykonać w zgodzie z prawem autorskim.

Do przetwarzania obrazu potrzebny jest odpowiedni program. Najbardziej popularnym, ale jednocześnie najdroższym, jest pro-gram do przetwarzania grafiki rastrowej – Photoshop. Legalne wykorzystanie tego programu zmusza jego użytkownika do kosz-townego zakupu. Nie jest i nie będzie to narzędzie powszechnie wykorzystywane przez większość nauczycieli, których wymagania są o wiele mniejsze niż możliwości tego programu.

Dosyć dużą popularnością cieszy się, i słusznie, program o na-zwie GIMP. Przede wszystkim jest darmowy. Należy jedynie od-naleźć w internecie jego pliki instalacyjne, a po ściągnięciu na wła-sny komputer – zainstalować.

Proponujemy coś prostszego, a mianowicie wykorzystanie dar-mowego oprogramowania do grafiki rastrowej, uruchamianego w przeglądarce internetowej. Nie wymaga on dodatkowej instala-cji na lokalnym komputerze. Oczywiście warunkiem koniecznym korzystania z tej aplikacji jest podłączenie komputera do internetu. Program nosi nazwę Sumo Paint, a jego uruchomienie polega na podaniu adresu tej aplikacji (http://www.sumopaint.com). Pro-gram jest przetłumaczony na 18 języków, w tym na polski. Poniż-szy rysunek przedstawia ekran startowy programu.

sieciowisko

Anna Koludo

Grafika komputerowa w edukacji – oswajamy Sumo Paint

Domyślny układ narzędzi przypomina interfejs użytkownika programu Photoshop. Po lewej stronie paleta narzędzi, których wybór powoduje zmianę w pasku opcji (pod menu rozwijanym). Z prawej strony znajdują się palety: do powiększania i pomniej-szania widoku obrazu, zmiany koloru oraz zarządzania układem warstw.

Analizując funkcjonalność programu można stwierdzić, że daje on możliwość:

• modyfikowania rozmiarów i kadrowania fotografii,• wykonywania retuszu zdjęć,• korygowania balansu kolorów,• korygowania kontrastu i jasności obrazu,• wydzielania fragmentów obrazu,komponowania obrazów wielowarstwowych,• łączenia fragmentów dwóch i więcej obrazów,• stosowania efektów specjalnych,• stosowania gradientów,• dodawania tekstu do obrazu,• wykorzystania różnorodnych kształtów,• tworzenia własnych kompozycji obrazu rastrowego.Możliwości programu Sumo Paint prezentujemy w ćwiczeniu,

którego celem jest wykonanie plakatu. Towarzyszyć temu będą na-stępujące czynności:

96EFUN

1. Wybór obrazu na tło plakatu.2. Zmiana rozmiaru wybranego obrazu.3. Nałożenie na tło gradientu i częściowo przezroczystej

warstwy.4. Wybór obrazów do nałożenia na tło plakatu.5. Modyfikacja wybranych zdjęć (rozmiar, kontrast, nasycenie

kolorów, balans kolorów itp.).6. Skopiowanie zaznaczonych fragmentów i wklejenie ich do

plakatu.7. Zaprojektowanie tekstu.8. Modyfikacja warstw ze zdjęciami, zaprojektowanie cienia.9. Zastosowanie filtrów do uzyskania efektów specjalnych.10. Zaprojektowanie efektów świetlnych.11. Rozmieszczenie elementów.12. Scalenie wszystkich warstw.

Wykonanie tła plakatuDo tła plakatu zastosowano zdjęcie witrażu. Po otwarciu w pro-

gramie Sumo Paint dokonano modyfikacji jego rozmiaru – trzeba wybrać polecenie Rozmiar obrazu z menu Obraz.

Należy zwrócić uwagę, że w oknie Rozmiar obrazu nie jest domyślnie zazna-czone pole Zachowaj proporcje. Aby mo-dyfikacja rozmiarów nie naruszyła jego proporcji, pole to na-leży zaznaczyć.

Po podaniu wymiarów obrazu w pikselach, należy w oknie po-twierdzić wprowadzoną zmianę.

Nałożenie półprzezroczystej warstwy

Na warstwę tła nałożono kolejną warstwę, którą wypełniono kolorem białym za pomocą narzędzia Wiadro z farbą, znajdują-cego się w palecie narzędzi (po lewej stronie ekranu).

97EFUN 2012

Ewentualnej zmiany kolorów można dokonać wykorzystując, znajdującą się po prawej stronie ekranu, paletę Selektor kolorów lub Próbki.

Po wypełnieniu warstwy kolorem białym należy określić, w jakim stopniu pokryje ona warstwę tła. Narzędzie do tego celu, w postaci suwaka, jest umieszczone w palecie Warstwy, znajdu-jącej się (w układzie domyślnym) w prawej części ekranu. Narzę-dzie to zostanie uaktywnione po kliknięciu myszą strzałki, obok pola oznaczonego napisem Krycie.

Nałożenie gradientuGradient jest narzędziem, które wypełnia cały lub zaznaczony

obszar stopniowym przejściem kolorystycznym. Kolejna warstwa będzie przeznaczona do nałożenia na obraz gradientu zgodnie z kolorystyczną wizją autora plakatu. Do tego celu należy wyko-rzystać narzędzie Wypełnij gradientem (z palety narzędzi). Wy-branie tego narzędzia spowoduje pojawienie się różnych jego opcji na górnym pasku. Są to m.in.: typ gradientu, tryby mieszania oraz edytor gradientów. Ten ostatni wyświetla, zaprojektowane w pro-gramie, różne układy kolorystyczne gradientów z możliwością ich edycji. Dla potrzeb ćwiczenia zaprojektowano gradient stopniowe-go przechodzenia z niebieskiego do przezroczystego i następnie białego. Wybrano gradient liniowy. Aby wprowadzić gradient do warstwy obrazu, należy przeciągnąć myszkę w odpowiednim kie-runku na tle obrazu.

Przygotowanie zdjęć Aby wypełnić plakat zdjęciami, należy dokonać ich wyboru

i dostosować je do potrzeb wykonywanego zadania. Niezbędną czynnością jest dostosowanie rozmiarów zdjęć do wymiaru pla-katu. Sposób wykonywania tej operacji został opisany wcześniej.

Kolejne czynności są związane z modyfikacjami wybranych zdjęć i polegają na:

• zmianie kontrastu zdjęcia, • zmianie jasności zdjęcia,• modyfikacji balansu kolorów,

• zmianie nasycenia kolorów,• zmianie poziomów kanałów kolorów,• modyfikacji krzywej.Wymienione i pozostałe funkcje pozwalające modyfikować wy-

gląd zdjęcia znajdują się w menu Dostosuj.

Warto spróbować wykorzystać wymienione narzędzia, aby zwe-ryfikować ich działanie. Szczególnie ciekawy efekt daje funkcja Poziomy, która umożliwia modyfikowanie obrazu dla każdego kanału kolorów oddzielnie (dla czerwonego, zielonego i niebie-skiego). Po wywołaniu tej funkcji pojawia się okno z histogramem, który jest konstruowany przez program dla całego obrazu i dla każ-dego kanału kolorów: czerwonego, niebieskiego i zielonego. Za pomocą suwaków wejściowych istnieje możliwość przyciemnienia najciemniejszych pikseli i rozjaśnienia najjaśniejszych. Spowoduje to zmodyfikowanie kontrastu obrazu.

Po wybraniu i przygotowaniu obrazów na plakat, należy zaznaczyć ich fragmenty i skopiować do pamięci podręcznej komputera, a następ-nie wkleić w obszarze projektowanego plakatu. Należy zwrócić uwagę, że każde zdjęcie będzie wklejało się do oddzielnej warstwy, co spowo-duje ich łatwe przemieszczanie i modyfikowanie na obszarze plakatu.

Aby zaznaczyć fragment obrazu o kształcie prostokątnym, wy-starczy z palety narzędzi wybrać Zaznacz prostokątnie i zazna-czyć fragment obrazu, przeciągając myszką. Do zaznaczania nie-regularnych kształtów służy narzędzie Lasso, a do fragmentów o zbliżonej kolorystyce – Różdżka.

W ćwiczeniu w trzech przypadkach zastosowano zaznaczenie prostokątne. W jednym tylko przypadku zastosowano Różdżkę – po to, aby zaznaczyć rzeźbę Ławeczkę Tuwima. Różdżką za-

98EFUN

znaczono białe tło wokół rzeźby, a następnie za pomocą funkcji Odwróć z menu Zaznacz dokonano modyfikacji zaznaczenia.

Do kopiowania i wklejania obrazów służą odpowiednio pole-cenia z menu: Kopiuj i Wklej. Podczas korzystania z tej aplikacji internetowej nie funkcjonują przyciski CTRL+C i Ctrl+V.

Aby dostosować rozmiar wklejonych fotografii do układu gra-ficznego plakatu, należy skorzystać z funkcji Swobodne prze-kształcanie z menu Edycja. Manipulując znacznikami na obwo-dzie obrazu można go zniekształcić, aby uzyskać pożądany efekt.

Edycja tekstuProgram Sumo Paint umożliwia wprowadzanie tekstu do grafi-

ki. Należy jednak zauważyć, że tekst domyślnie jest wprowadzony do aktywnej warstwy obrazu, a więc nie tworzy się dla tego tekstu nowa warstwa. Jest to efekt bardzo niekorzystny w procesie tworze-nia grafiki rastrowej. Dobrze jest więc dla tekstu wcześniej utworzyć nową warstwę w palecie Warstwy. Tekst wprowadza się po wywo-łaniu funkcji Tekst z palety narzędzi. Uaktualnienie tej funkcji wywołuje pasek opcji, na którym można dokonać zmian:

• rodzaju czcionki,• wielkości czcionki,• stylu czcionki,• koloru czcionki,• rodzaju wyrównania tekstu,• wypunktowania tekstu.Wszystkich tych zmian można dokonać przed zatwierdzeniem

wprowadzonego tekstu. Po zatwierdzeniu wtapia się on w rastro-

wą strukturę obrazu i nie ma możliwości edycji poszczególnych liter. W przypadku błędnie wprowadzonego tekstu wystarczy usu-nąć warstwę z tekstem. Dobrze byłoby wprowadzić każdorazowo, dla każdego fragmentu tekstu, oddzielną warstwę.

Modyfikacja warstwDla każdej warstwy można zaprojektować efekty warstwy. Jest

to zespół cech, które zostają przypisane wszystkim elementom danej warstwy. Do tych efektów należą: cień, cień wewnętrzny, poświata wewnętrzna, faza, pokrywanie kolorem, obrys, gradient z fazą i gradient z poświatą. Wszystkie wymienione efekty można znaleźć, rozwijając funkcję Efekty specjalne w menu Warstwa.

99EFUN 2012

Aby osiągnąć zamierzony efekt, najpierw należy wypróbować proponowane w programie wymienione funkcje i poznać ich możliwości.

Do zmodyfikowania napisów w plakacie zostały wykorzystane efekty: Cień (Drop Shadow), Faza (Bevel), Gradient z poświa-tą (Gradient Glow). Zaprojektowanie cienia wiąże się z ustawie-niem kąta oświetlenia, koloru cienia, odległości cienia od zdjęcia.

W celu zapewnienia powtarzalności tych samych ustawień w innych warstwach, można skorzystać z funkcji Kopiuj efekty warstwy w stosunku do warstwy, dla której te efekty zostały za-projektowane i Wklej efekty warstwy w stosunku do warstwy, dla której te efekty mają być skopiowane. Obie funkcje znajdują się w poleceniu Efekty warstwy w menu Warstwa.

W ćwiczeniu zostały zmodyfikowane warstwy, w których znaj-dują się zdjęcia. Zaprojektowanie cienia dla tych fotografii spowo-duje, że plakat będzie sprawiał wrażenie układu przestrzennego.

Wykorzystanie filtrów dla potrzeb zaprojektowania efektów specjalnych

Program Sumo Paint posiada filtry modyfikujące (na różne sposoby) wygląd obrazu. Zostały one pogrupowane w 11 katego-riach: efekty 3D, rozmycie, zniekształcenie, wykrywanie krawędzi, efekty świetlne, szum, pikselizuj, wyostrz, stylizacja, tekstura i po-zostały filtry. Aby się przekonać, jak działają, warto wykonać kilka próbnych operacji.

Do zmodyfikowania osadzonych w plakacie zdjęć został wyko-rzystany filtr Mapa wypukłości z kategorii Tekstura. Dzięki za-stosowaniu tego filtru, zdjęcia oświetliło dodatkowe źródło światła oraz zostały rozpoznane i uwypuklone detale budynków.

Zaprojektowanie efektów świetlnych

Wśród wspomnianych wcześniej filtrów występuje filtr Efekty oświetlenia, znajdujący się w kategorii Efekty świetlne. Można za jego pomocą dodatkowo oświetlić wybrany fragment obrazu.

W tym celu należy określić m.in. położenie źródła światła, kąt rozchodzenia się światła, kierunek padania światła na obiekty obrazu i inne parametry.

W projektowanym plakacie zastosowano ten filtr na dodatko-wej warstwie, aby projektowane oświetlenie dotyczyło wszystkich obiektów znajdujących się na poszczególnych warstwach obrazu.

Rozmieszczenie elementów na plakacie

W trakcie wykonywania ćwiczenia może okazać się, że rozmiesz-czenie obiektów nie spełnia oczekiwań autora. Dzięki zastosowaniu wielowarstwowej konstrukcji obrazu istnieje możliwość przesu-wania obiektów na plakacie. W tym celu wykorzystuje się funkcję Przenieś z palety narzędzi programu. Należy jednak pamiętać, że po użyciu tego narzędzia nastąpi przesunięcie tylko tego obiektu, który jest na aktywnej warstwie. Aby przesunąć kolejny obiekt, na-leży najpierw wskazać warstwę (w panelu Warstwa), na której ten obiekt się znajduje, a później dokonać przesunięcia obiektu.

100EFUN

W programie istnieje również możliwość dokonania zmiany kolejności położenia poszczególnych warstw. Można to wykonać za pomocą poleceń: Przesuń na wierzch, Przenieś warstwę w górę, Przenieś warstwę w dół i Przesuń na spód z menu War-stwa lub za pomocą strzałek znajdujących się w palecie Warstwy.

Scalenie warstw obrazuPo zakończeniu projektowania plakatu należy go zapisać. Pro-

gram proponuje własny format zapisu z rozszerzeniem sumo. Taki zapis pliku zachowuje układ warstwowy obrazu i można go powtórnie edytować, lecz tylko za pomocą programu Sumo Paint. Aby plakat był odczytywalny przez inne programy, nale-ży go zapisać w proponowanych przez program formatach JPG lub PNG, które prezentują grafikę tylko w jednej warstwie. Aby scalić wszystkie warstwy w jedną, należy wykorzystać polecenie Spłaszcz obraz z menu Warstwa.

Inne możliwościWymienione funkcje programu Sumo Paint stanowią jedynie

fragment jego możliwości. Za pomocą programu można również wykonywać:

• retusz fotografii (dzięki funkcjom: Rozmyj, Smużenie, Stempel znajdującym się w palecie narzędzi),

• kompozycję własną (za pomocą różnych końcówek pędzla),• kolaż przenikających się fotografii,• grafikę z wykorzystaniem kształtów i symetrycznie pojawiających

się elementów,• grafikę opartą na krzywych.Po pierwszej próbie rozpoznania programu, przykładów pojawi

się na pewno więcej. Funkcjonalność programu może wspierać każ-dego nauczyciela, nie tylko dzięki tak licznym funkcjom, ale dzięki bardzo przyjaznemu interfejsowi i prostej – intuicyjnej obsłudze.

KRÓTKI KURS SKUTECZNEJ PROMOCJI

Kto z Państwa i kiedy był w kinie z dziećmi w wieku 12 – 18 lat?Kto z Państwa i kiedy był na imprezie z młodzieżą gimnazjalną, ponad-gimnazjalną?Kto z Państwa i kiedy spędził czas wolny z młodzieżą?Kto z Państwa widział i wie, z jakich form Social Mediów korzysta ten segment populacji?Dlaczego pytam?Aby uświadomić: gdzie bywa, co robi, czym się interesuje, co czyta, ja-kiego języka używa, czego nie znosi i nie akceptuje ta grupa docelowa. Czyli potencjalni użytkownicy oraz decydenci Państwa placówek oświatowych.A co z rodzicami? To często decydenci.

Reklama czy Public Realtions? Działania krótko czy długofalowe?Zanim ulotki, strony www, drzwi otwarte, fora internetowe, foldery, pro-ponuję zacząć od początku, czyli przeanalizować:1. sytuację rynkową2. konkurencję bliższą i dalszą 3. grupę docelową, w tym decydenta i użytkownika (w kontekście demografii: wiek, płeć, geografii; miejsce zamieszkania, psychografii: osobowość i styl życia); odbiorcę bezpośredniego i pośredniego 4. cel promocji: kreatywny/merytoryczny i medialny5. rodzaj i charakter przekazu6. rodzaje mediów i zasięg kampanii7. czas, częstotliwość kampanii promocyjnej8. budżet

Po co tyle, zanim promocja? Aby poznać język, profil, charakter grupy docelowej, aby wiedzieć, gdzie przebywa. Aby zminimalizować kontakt pusty z przekazem promocyjnym, aby właściwie określić częstotliwość, aby mówić potrzebami grupy docelowej. Aby odróżnić się od konkurencji, aby budować, ugruntować wizerunek własnej, a nie konkurencyjnej placówki.Do najczęstszych błędów promocji należą: nieumiejętne określenie gru-py docelowej, zły dobór mediów promocji, niekompatybilność działań do rzeczywistych potrzeb rynku.Czy wiecie Państwo, że tylko ulotka żyje średnio 3 sekundy? Czyli tyle, ile potrzebujemy na wyrzucenie jej do kubła. Czy uświadamiacie sobie, że przeciętnie, dziennie człowiek widzi od 500 do 3 000 reklam? I jak mamy wygrać z naszą promocją?

Autor – Anetta PrajznerDyrektor Public Relations Regionalnego Ośrodka Edukacji, trener RODN (www.rodn.pl) oraz CSROE (www.csroe.pl), wykładowca.Regionalny Ośrodek Edukacji zapewnia wysoki poziom usług, profesjo-nalną kadrę oraz nowoczesne zaplecze. Wychodząc naprzeciw oczekiwaniom klien-tów stale aktualizuje ofertę oraz doskonali narzędzia dydaktyczne. Szkolenia RODN podlegają standaryzacji. Wynika ona z procedur wewnętrznych przyjętych w RODN oraz ze spełnienia Standardu Usługi Szkoleniowej Polskiej Izby Firm Szkoleniowych. Regionalny Ośrodek Edukacji (ROE), w ramach którego funkcjonuje Regionalny Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli (RODN), zajął II miejsce w ogólnopolskim Rankingu Firm Szkoleniowych.

EFUN 2012

101

Internet to źródło aplikacji i narzędzi przydatnych zarówno podczas typowych lekcji jak i w nauczaniu zdalnym. Jeśli w czasie wakacji uda się Państwu zna-leźć trochę czasu na poznawanie nowych narzędzi – zachęcamy do ich wypróbowania!

MathematicsJeśli ktoś zastanawia się nad zakupem kalkulatora podpowiadamy. W większości przypadków nie warto tracić pieniędzy. Jeśli mamy kom-puter z systemem Windows, to zupełnie za darmo możemy pobrać aplikację Mathematics 4.0 firmy Microsoft. To narzędzie stworzone dla uczniów szkół średnich oraz studentów, może jednak być stosowane na każdym poziomie edukacyjnym. Szczególnie przydatne może okazać się w e-learningu, gdzie uczeń nie czekając na odpowiedź nauczyciela samo-dzielnie może sprawdzić wynik swoich obliczeń lub przeanalizować wy-kres. Program pozwala na generowanie wykresów dwu i trzy wymiaro-wych oraz nakładanie wielu wykresów na siebie. Efekt to ciekawe lekcje z wykorzystaniem np. tablic interaktywnych czy tabletów piórkowych. Użyteczna jest w tym przypadku możliwość odręcznego wpisywania równań (aplikacja dobrze rodzi sobie z rozpoznawaniem pisma i prze-kształcania go na zapis matematyczny).

Program wchodzi w skład zestawu edukacyjnego Learning Suite. Można go również pobrać

niezależnie z k12blog.edu.pl lub pil-network.com

WorldWide TelescopeTechnologia w edukacji może pełnić różną rolę. Ułatwia komu-nikację, wymianę dokumentów usprawnia zarządzanie projekta-mi edukacyjnymi lub pozwala je realizować sprawniej. Podczas lekcji pozwala "przenosić się" w czasie i przestrzeni. Gdy chcemy opowiedzieć o kosmosie i Ziemi warto sięgnąć po WorldWide

Aplikacje pomocne nie tylko w e-learningu

Mathematics pozwala na kreślenie i dowolną analizę wykre-sów nie tylko w dwóch, ale także w trzech wymiarach.

Rozpoznawanie pisma odręcznego znacznie ułatwia korzystanie z aplikacji, szczególnie na tablicach interaktywnych

lub przy wykorzystaniu tabletów piórkowych.

Aplikacja pozwala nakładać na siebie wykresy różnych funkcji co może ułatwiać zrozumienie różnic między nimi.

Janusz S. Wierzbicki

102EFUN

Telescope. To jeden z najciekawszych bezpłatnych programów edukacyjnych, który pozwala uruchomić wirtualne planetarium na komputerze. Aplikacja wykorzystuje dane z największych tele-skopów naziemnych i kosmicznych oraz z satelit krążących wokół Ziemi. Używając programu mamy dostęp do ciekawych zdjęć oraz danych pochodząccyh z różnych ośrodków naukowych. Przy po-mocy aplikacji możemy tworzyć prezentacje, pokazy i seanse dla innych osób, publikować je w sieci lub wykorzystywać podczas spotkań na żywo.

Polecamy krótki film twórców na temat aplikacji (są dostępne polskie napisy)

http://youtu.be/V-1TMP2ZskYAplikację można pobrać pod adresemhttp://www.worldwidetelescope.org

Polecamy także blog państwa Doroty i Jacka

Kuprasów, gdzie znajdziemy informacje miedzy innymi na temat spolszczenia programu.

http://djkupras.blogspot.com

Wirtualna wycieczka po Kosmosie dzięki WorldWide Telescope może być niesamowitą przygodą.

WWT pozwala nie tylko przeglądać udostępnione materiały, ale także tworzyć własne wycieczki po przestrzeni kosmicznej.

Zaprenumeruj EduFakty – Uczę Nowocześnie

Drodzy Nauczyciele, Dyrektorzy, Samorządowcy EduFakty – Uczę Nowocześnie na rok szkolny 2012/13 już są dostępne w promocyjnej cenie.

Wersja drukowana90 zł - 5 kolejnych numerów (+ koszt wysyłki 10 zł)170 zł - 10 kolejnych numerów (+ koszt wysyłki 19 zł)

Wersja elektroniczna (PDF)55 zł - 5 kolejnych numerów90 zł - 10 kolejnych numerów

Warunki prenumeraty dostępne są na www.edufakty.pl Więcej informacji pod numerem telefonu 22 300 23 19

R E K L A M A

innowacyjna szkoła • innowacyjny nauczyciel • innowacyjny uczeń

EFUN 2012

103

Czy Ty, drogi czytelniku (lub ktoś z Twoich znajomych), zre-alizowałeś ciekawy projekt ze swoimi uczniami wykorzystując w tym celu technologię informacyjno-komunikacyjną? Jeśli tak, to konkurs Innowacyjny Nauczyciel 2012 jest dla Ciebie!

Żeby wziąć w nim udział, wystarczy przygotować prezentację multimedialną przedstawiającą zrealizowany projekt edukacyjny. To łatwe zadanie, ponieważ szablon prezentacji jest do pobrania ze strony konkursu (www.pdp.edu.pl). Znajdują się tam także instrukcje, w jaki sposób opracować prezentację, przykłady prac z ostatnich lat oraz regulamin konkursu.

Jeśli projekt był interdyscyplinarny i został opracowany we współpracy z innymi nauczycielami – warto wziąć udział w kon-kursie Innowacyjna Szkoła 2012. W tym wypadku oprócz przygo-towania prezentacji projektu, dla której także został opracowany odpowiedni szablon, należy przygotować nie dłuższy niż trzy mi-nuty film będący wizytówką szkoły.

UwagaW konkursie Innowacyjna Szkoła najlepszy interdyscypli-narny projekt zrealizowany przez grupę nauczycieli wraz z dobrze przygotowaną wizytówką szkoły może nie tyl-ko przynieść tytuł i nagrody rzeczowe. To również szansa udziału w prestiżowych programach międzynarodowych: Pathfinder School lub Mentor School.

Oba konkursy są kierowane do nauczycieli wszystkich przed-miotów, a organizowane przez program wspierania edukacji infor-matycznej Partnerstwo dla Przyszłości (Partners in Learning) firmy Microsoft. Dla osób, których prace zwyciężą, przewidziano cenne nagrody oraz udział w uroczystej Gali na Zamku Królewskim w Warszawie. Ostatni etap konkursu odbędzie się podczas polskie-go Forum Innowacyjnych Nauczycieli i Szkół już we wrześniu. Uczestnictwo w Forum to okazja do spotkania się z nauczyciela-mi z całej polski, wymiany pomysłów oraz doświadczeń. Udział w konkursie to również szansa otrzymania zaproszenia na Euro-pejskie lub Światowe Forum Innowacyjnych Nauczycieli i Szkół.

Regulaminy konkursów i wszystkie materiały pomocnicze można znaleźć na stronie www.pdp.edu.pl

Konkursy Innowacyjny Nauczyciel oraz Innowacyjna Szkoła

– edycja 2012

konkursY

Strona konkursów pod adresem www.pdp.edu.pl

Małgorzata Snarska, manager programu Partners in Learning w Polsce, podczas Forum Innowacyjnych Nauczycieli i Szkół, październik 2011 r.

Janusz S. Wierzbicki z redakcji „EduFakty/Uczę Nowocześnie” prowadzący warsztaty podczas Forum Innowacyjnych Nauczycieli i Szkół, październik 2011 r.

104EFUN

ProMocJA

Krzysztof Nowak, nauczyciel z Choszczna w wojewódz-twie zachodniopomorskim, został uhonorowany tytu-łem Innowatora w Nauczaniu, podczas prestiżowego IX Europejskiego Forum Innowacyjnych Nauczycieli i Szkół w Lizbonie zorganizowanego jak co roku przez Microsoft w ramach programu Partners in Learning.

W ramach programu „Partners in Learning” Microsoft od dziewięciu lat organizuje międzynarodowy konkurs „Innowacyj-ny nauczyciel”. Biorą w nim udział nauczyciele z całego świata. Zwycięzcy etapów krajowych są zapraszani do udziału w Europej-skim lub Światowym Forum Innowacyjnych Nauczycieli i Szkół, które odbywają się co roku. Podczas tegorocznego Europejskie-go Forum, które odbyło się w marcu Lizbonie, Krzysztof Nowak z choszczeńskiej Szkoły Podstawowej nr 1 został wyróżniony ty-tułem Innowator w Nauczaniu (1st Runner up).

- Podczas forum przedstawiłem realizowany w szkole, w której pracuję, interdyscyplinarny projekt edukacyjny „Podróż dookoła świata” – mówi Krzysztof Nowak.

- Bardzo się cieszę, że zyskał on uznanie w oczach jurorów, którzy przyznali mi tytuł 1st Runner up w kategorii Teacher as Innovator and Change Agent. To nie tylko wielki zaszczyt, ale również dowód na to, że każdy nauczyciel może w innowacyjny sposób stosować zdobycze technologii informacyjnej w pracy pedagogicznej. Jestem przekonany, że takich nauczycieli jak ja są w Polsce tysiące – dodaje nagrodzony.

Forum jest miejscem wymiany doświadczeń nauczycieli z róż-nych państw. Omawia się na nim metody, jakie można wykorzy-stać, by lekcje były wartościowe i ciekawe dla uczniów oraz sposo-by upowszechniania dobrych praktyk w korzystaniu z internetu.

Polski nauczyciel innowatorem

w światowym nauczaniuIX Europejskie Forum Innowacyjnych

Nauczycieli i Szkół w Lizbonie

- Forum było wspaniałą okazją do nawiązywania kontaktów z nauczycielami z całej Europy oraz wymieniania doświadczeń. Rozmawialiśmy zarówno podczas warsztatów, jak i w czasie wspólnych posiłków, przerw kawowych, wycieczki do lizbońskiej szkoły czy przy stanowiskach, na których nauczyciele biorący udział w konkursie prezentowali swoje projekty. Mam nadzieję, że te rozmowy zaowocują wspólnymi międzynarodowymi pro-jektami. Bardzo się cieszę, że mogłam uczestniczyć w tak wspa-niałym wydarzeniu – podsumowuje Izabela Kulpa, biorąca udział w tegorocznym Forum.

105EFUN 2012

ProMocJA

Teatr, w którym występują roboty, pracownia, w której można skonstruować własne-go robocika czy obejrzeć linię produkcyjną – to wszystko cze-ka na odwiedzających Centrum Nauki Kopernik.

Partnerstwo pomiędzy Centrum Na-uki Kopernik (CNK) a technologicznym koncernem Samsung nie pozostaje bez wpływu na ekspozycję. Korzystają na tym wszystkie strony.

- Jesteśmy obecni przy tworzeniu du-żych projektów w Centrum Nauki Koper-nik , m.in. zaangażowaliśmy się w budowę Pracowni Robotycznej, a także objęliśmy patronat nad Teatrem Robotycznym. Cie-szy nas zainteresowanie, które wzbudza Centrum Nauki Kopernik. Tłumy odwie-dzających to dowód na chęć obcowania z nauką i pogłębiania kreatywnego myśle-nia. Jako Partner Strategiczny Centrum uważamy to za wspólny sukces – powie-dział Daniel (Hyunsuk) Chung, Prezes Samsung Electronics Polska.

Zbuduj robotaDzięki technologicznemu zaangażowa-

niu Samsunga w Centrum uczniowie mogą się poczuć jak prawdziwi konstruktorzy ro-botów lub zarządcy fabryki. Temu właśnie ma służyć współtworzona przez koncern

Samsung zaprasza do Centrum Nauki Kopernik

z Korei Południowej Pracownia Robotycz-na. Tam, podczas specjalnych warsztatów, można z klocków Lego Mindstorms NXT skonstruować robota-zwiadowcę. Nie będzie on jednak zwykłą zabawką, a technologicznie zaawansowanym urządzeniem. Robocik bę-dzie jeździł, odróżniał kolory i, podobnie jak nietoperz, rozpoznawał kształty. Co więcej, jego zręczność sprawdzić będzie można na specjalnie przygotowanym ringu.

Współpraca na linii Samsung-CNK za-owocowała powstaniem nad samą Wisłą miniaturowej linii produkcyjnej. Gim-nazjaliści i licealiści mogą poczuć się jak prawdziwi inżynierowie własnoręcznie bu-dując i programując cykl produkcyjny.

Jak działa plazmaSamsung angażuje się również w pro-

jekty powstałe z inicjatywy Centrum Nauki Kopernik, jak np. Piknik Naukowy. To naj-większa w Europie popularnonaukowa im-preza plenerowa. W tym roku wzięło w niej udział około 200 instytucji z kraju i zagrani-cy. W namiotach wystawowych i na scenie można było zobaczyć ponad 1000 pokazów.

Wiele niespodzianek czekało na sto-iskach Samsunga. Można było się przeko-nać np. jak działa plazma lub co się stanie z kawałkiem mydła, płytą CD, jajkiem i żarówką po włożeniu na kilka sekund do kuchenki mikrofalowej.

Ogromnym zainteresowaniem cieszył się specjalny miniaturowy tor wyścigowy, który odwiedziło 2500 osób. Wszyscy doskonale się bawili ścigając się samochodzikami napę-dzanymi jedynie rękoma zawodników.

Samsung na świecie

Samsung Electronics jest światowym liderem w produkcji półprzewodników, sprzętu telekomunikacyjnego, cyfrowych nośników informacji oraz rozwiązań in-tegrujących technologie cyfrowe. W roku 2011 sprzedaż spółki holdingowej osiągnę-ła wartość 143,1 mld USD. Firma zatrudnia około 222 tys. pracowników w 205 oddzia-łach w 71 krajach i składa się z dwóch osob-nych organizacji koordynujących pracę dziewięciu niezależnych działów bizneso-wych: Digital Media & Communications, obejmującej Visual Display, Mobile Com-munications, Telecommunication Systems, Digital Appliances, IT Solutions i Digital Imaging oraz Device Solutions, obejmują-cej Memory, System LSI i LCDV. Samsung uznawany jest za jednego z liderów branży na podstawie szeregu kryteriów ekono-micznych, środowiskowych i społecznych. Samsung Electronics został najwyżej noto-waną firmą technologiczną w zestawieniu 2011 Dow Jones Sustainability Index.

106EFUN

W trzeciej części poradnika dotyczącego bez-pieczeństwa danych i ich odzyskiwania z uszko-dzonych nośników przyglądamy się budowie dysków oraz przedstawiamy najczęściej wystę-pujące uszkodzenia.

Mimo iż dysk twardy to jeden z podstawowych elementów każdego komputera, niewielu użytkowników zdaje sobie z roli, jaką pełni.

Dysk to serce komputeraPrzy zakupie bądź konfigurowaniu komputera zwraca się naj-

częściej uwagę na szybkość, wydajność procesora, pamięci czy po-jemność dysku. Nabywającym nowy sprzęt wydaje się, że będzie on działał bezawaryjnie latami, albo chociaż w okresie gwarancyjnym, no a w najgorszym wypadku, tj. razie usterki, uszkodzony element można będzie zastąpić nowym egzemplarzem. Niby wszystko się zgadza, ale mało kto pamięta o odpowiednim zabezpieczeniu dysku twardego, czy raczej jego zawartości poprzez systematycz-ne wykonywanie kopii zapasowych na innym nośniku, chociaż-by dysku zewnętrznym. W przypadku awarii dysku, w pierwszym odruchu myślimy sobie, że nic się nie stało, przecież sprzęt jest na gwarancji, nie ma co zatem obawiać się o dane. Dopiero po wizycie w salonie, w którym sprzęt został kupiony, okazuje się, że o ile nie ma problemu z wymianą samego nośnika, to żaden z producentów dysków twardych nie udziela gwarancji na dane.

UwagaNależy pamiętać, że jedyną skuteczną formą zabezpie-czenia przed bezpowrotną utratą danych jest ich archi-wizacja.

Tradycyjne dyski twar-de i dyski SSD

Nazywanie nośnika dyskiem twardym związane jest z twardym materiałem, z którego jest wykonany, w tym elementami, na któ-rych zapisywane są dane, w przeciwieństwie do np. dyskietek, na których dane zapisywane są na podłożu elastycznym.

Do najważniejszych elementów budowy dysku twardego należą:- obudowa wraz z silnikiem,- elektronika zewnętrzna w postaci drukowanej płytki z wluto-

wanymi podzespołami elektronicznymi,

odzYskiwAnie dAnYch

Najczęstsze przyczyny utraty danych

Marek Jakubowski

- talerze – wykonane zwykle ze stopów metali, rzadziej ze szkła, powlekane nośnikiem magnetycznym, na którym zapisywane są informacje,

- głowice, tj. elementy służące do zapisu i odczytu informacji.

Nie dotyczy to jednak coraz powszechniejszych dysków SSD, które zbudowane są w oparciu o technologie stosowane w pamię-ciach flash. Nośniki te są niezwykle ciche i bardzo szybkie, dzięki czemu znacznie skraca się czas dostępu do danych. Jednak naj-większym ich atutem w porównaniu do tradycyjnych dysków jest brak ruchomych elementów mechanicznych, co sprawia, że stają się bardziej odporne na uszkodzenia. Nie oznacza to jednak, że są bezawaryjne – uszkodzeniom ulega elektronika, będąca podstawą ich konstrukcji.

Na razie dyski SSD nie znalazły powszechnego zastosowania, bo – mimo ich niewątpliwych zalet – potencjalnych użytkowni-ków odstrasza cena, która dla dysku SSD o pojemności 500 GB jest niemal dziesięciokrotnie wyższa niż w przypadku jego tradycyjne-go twardziela o tej samej pojemności.

Studium przypadku

Uszkodzenie chociażby jednego z elementów dysku twardego skutkuje brakiem dostępu do danych i – jeśli są one istotne dla użytkownika – wymaga zaangażowania specjalistycznej firmy świadczącej usługi odzyskiwania danych. Streamdata.pl odnoto-wuje w swoich oddziałach nawet kilkaset przypadków utraty da-nych miesięcznie. Źródeł uszkodzeń jest wiele, najczęściej wyni-kają one z samoistnej awarii nośnika, zużycia sprzętu na skutek długotrwałej pracy, ale często są też dziełem człowieka – jego błę-du, zaniedbania, czy nieuwagi.

Poniżej prezentujemy najciekawsze oraz najczęstsze przypad-ki uszkodzeń dysków twardych skutkujących utratą danych, które trafiły do Streamdata.pl w ostatnim roku.1. Upadek dysku z wysokości, przewrócenie pracującego

nośnika, pociągnięcie za kabel, zrzucenie dysku przez dziecko, uderzenie torebką, w której dysk jest przeno-szony.Taki los podziela znaczna liczba dysków zewnętrznych. Są one

wygodne w użyciu, poręczne i podobnie jak w przypadku lap-topów wygodnie się z nimi przemieszczać. To wszystko sprawia jednak, że są znacznie bardziej narażone na uszkodzenia niż dyski

108EFUN

zamknięte w obudowie komputera. Wystarczy chwila nieuwagi czy zapomnienia, by nadwyrężyć tę delikatną konstrukcję i utracić dostęp do danych.

Pół biedy, jeśli w czasie działania na dysk siły był on wyłączony. Znacznie poważniejsze i bardziej rozległe uszkodzenia powstają, kiedy nośnik przewraca się czy spada z wysokości w trakcie pra-cy. Wtedy najczęściej głowica, która nie zdąży zaparkować, rysu-je talerz, uszkadzając powierzchnię na której zapisane były dane. Odzyskanie danych w takich przypadkach bywa niezwykle trudne.

2. Podpięcie niewłaściwego zasilania.Wykorzystywanie w życiu codziennym coraz większej ilości

sprzętu sprawia, że użytkownikom zdarza się podłączyć laptopa czy dysk zewnętrzny do zasilacza od innego urządzenia. W naj-lepszym wypadku skutkuje to spaleniem układów elektroniki zewnętrznej, przy mniejszej dozie szczęścia – usterką wzmac-niacza głowic.

3. Zalanie laptopa.Laptopy towarzyszą nam w wielu sytuacjach – zabieramy je na

piknik (bo jeszcze trzeba popracować) czy do łóżka. Okoliczności

te sprzyjają wypadkom, w których dochodzi do wylania na klawia-turę komputera wina czy soku. Kilka kropli na obudowie jest nie-groźnych, ale wylanie większej ilości słodkich trunków powoduje oklejanie nimi elementów komputera i zwarcia. A wtedy już tylko krok do uszkodzenia dysku skutkującego utratą danych.

4. Wypadki.Wypadki z samochodami i laptopami w roli głównej, w których

sprawcą jest sam użytkownik komputera to kolejna grupa zdarzeń kończących się utratą danych. Wystarczy chwila nieuwagi przy wsiadaniu do samochodu, by popsuć sobie nastrój na całą podróż. Doskonale wiedzą o tym ci, którym zdarzyło się odłożyć na chwi-lę laptopa na dach auta w celu otwarcia drzwi (dotyczy to również dokumentów, portfela czy torby) czy oparcie sprzętu o zderzak, by zapakować torby do bagażnika. Niezależnie od tego, czy komputer spada ze znacznej wysokości, czy zostanie rozjechany, efekt będzie zawsze ten sam – brak dostępu do danych.

5. Eksperymenty „złotej rączki”.Dyski ulegają uszkodzeniom nie tylko na skutek błędów ich

użytkowników. Zdarza się, że firmowe komputery pracują nie-przerwanie przez całą dobę, talerze dysków wirują nieustannie z prędkością kilku tysięcy obrotów na minutę. Usterka dysku może być zatem wynikiem zmęczenia materiału, zbyt dużego ob-ciążenia czy zwyczajnych awarii, które dotknąć mogą każde z elek-tronicznych urządzeń. Zazwyczaj jednak większe szkody, niż te wynikające z naturalnych awarii, są efektem działań domorosłych specjalistów, którzy znają się na wszystkim, zatem i na dyskach twardych.

Otwarcie dysku w nielaboratoryjnych warunkach to dla niego morderstwo. Przy nośnikach o dużych pojemnościach, opartych na zaawansowanych technologicznie rozwiązaniach, nawet drobinka kurzu może uszkodzić głowicę. W odzyskaniu danych nie pomagają również pozostawione na talerzach odci-ski palców czy rysa powstała na skutek nieumiejętnego posługi-wania się śrubokrętem.

109EFUN 2012

6. Nerwy nie są dobrym doradcą.Życie w ciągłym biegu, stres w pracy to codzienność wielu z nas.

Gdy do tego komputer odmawia posłuszeństwa w najmniej odpo-wiednim momencie, emocje biorą górę. I choć niektórym wydaje się, że w takich przypadkach podziałać może tylko terapia wstrząsowa, to uderzenie pięścią w komputer czy rzucenie nim o ścianę wcale nie rozwiązuje problemu, wręcz przeciwnie – pogarsza tylko stan sprzętu, często prowadzi do dalszych uszkodzeń i braku dostępu do danych.

7. Szkodliwa niewiedza.W dobie internetu, który dostarcza informacji z niemal każdej

dziedziny życia, każdy choć na chwilę może zmienić się w informa-tyka. Niektórym użytkownikom komputerów wydaje się bowiem, że po przypadkowym wykasowaniu plików, czy sformatowaniu nośnika wystarczy pobrać bezpłatny program do odzyskiwania da-nych, by znowu cieszyć się utraconymi informacjami. Nierzadko aplikacja taka instalowana jest bezpośrednio na dysku, z którego dane mają być odzyskiwane. W swej niewiedzy nie można chy-ba zrobić nic gorszego, ponieważ nadpisanie danych jest operacją nieodwracalną. Po takich amatorskich zabiegach nawet działania profesjonalnego podmiotu mogą nie zakończyć się sukcesem.

8. Wypadki i naturalne katastrofy.Choć udział użytkowników komputerów w unicestwianiu

nośników jest znaczny, to wiele przypadków utraty danych zwią-zanych jest z efektem działania sił natury czy wypadkami nieza-leżnymi od czynnika ludzkiego. Tak jest w przypadku powodzi i pożarów, w wyniku których sprzęt nie nadaje się do dalszej eks-ploatacji, można jednak podejmować próby przywrócenia dostępu do danych zapisanych na dyskach twardych. Zwykle, mimo meta-lowej, hermetycznej obudowy uszkodzeniu ulegają wewnętrzne elementy nośnika, a katastrofa pozostawia swoje odbicie na taler-zach w postaci zacieków czy sadzy.

9. Udział producentów nośników.W awariach dysków swą niechlubną rolę mają także sami pro-

ducenci nośników. Rozwój technologiczny sprawia, że dyski pro-dukowane są zazwyczaj w krótkich seriach, wypieranych przez kolejne, nowsze modele. Nie zawsze jednak są one wystarczająco dopracowane. W ostatnim czasie wpadkę zaliczyła firma Seagate, wiodący producent dysków twardych. Jedna z linii nośników oka-zała się szczególnie awaryjna i chyba tylko nieliczne egzemplarze nadal służą swoim nabywcom. Ci, którzy mieli nieszczęście nabyć dysk z tzw. „czarnej serii”, zmuszeni byli do wymiany na nowy, co poprzedzone było zwykle koniecznością odzyskiwania danych.

10. Zwykły pech.Bo co innego mogą pomyśleć sobie ci nieliczni, którzy nie dość,

że wykazywali się wyjątkową dbałością o swoje twardziele, to jesz-cze wykonywali systematyczne kopie zapasowe, często na zaawan-sowanych macierzach dyskowych, a mimo to musieli korzystać z usług odzyskiwania danych, gdyż jednocześnie dochodziło do awarii nośnika podstawowego oraz backupowego.

Pamiętajmy zatem, że utrata danych może dotknąć każ-dego, dlatego warto archiwizować dane.

110EFUN

Mimo że urządzenia komputerowe są coraz wyższej jakości i coraz bardziej nieza-wodne, to jednak ryzyko utraty danych jest wciąż wysokie. Wykonywanie kopii zapaso-wej całego komputera lub najważniejszych danych powinno być czynnością naturalną i systematyczną. Pamiętajmy, że w myśl pra-wa Murphy’ego, jeśli już dojdzie do utraty danych, to zazwyczaj stracimy te najważ-niejsze. Dlatego bardzo ważne jest to, aby-śmy byli dobrze zabezpieczeni. Takie bez-pieczeństwo może nam zapewnić regularne wykonywanie kopii zapasowych.

Wehikuł czasuWłaściciele komputerów z logo nad-

gryzionego jabłka mają stosunkowo proste zadanie. W system operacyjny wbudowa-ny jest specjalny program umożliwiający wykonywanie kopii zapasowych o nazwie Time Machine. To specjalny program, który jest częścią systemu operacyjnego Mac OS X, służący do automatycznego wykonywa-nia kopii zapasowych. Współpracuje z dys-kiem zewnętrznym, który można podpiąć do komputera za pomocą portu USB, Fire Wire. Najnowsze i najszybsze rozwiązania obsługują standard Thunderbolt. Dedyko-wanym urządzeniem do wykonywania kopii zapasowych przez firmę Apple jest Time-Capsule, które pełni jednocześnie funkcję routera sieciowego. Dzięki takiemu rozwią-zaniu zapewniamy sobie dostęp do interne-

Dariusz Stachecki

Wehikuł czasu zabezpieczy twoje dane

Każdy, kto kiedykolwiek stracił dokumenty z powodu awarii komputera, uszkodzenia dysku twar-dego czy wręcz z powodu przypadkowego usunięcia danych, dobrze wie, jak ważne są kopie za-pasowe. Informacje, które mamy w komputerze są często o wiele cenniejsze niż samo urządzenie. Komputer można zawsze odkupić, informacji w nim zawartych – już nie.

tu, możemy utrzymywać łączność z innymi urządzeniami w naszej sieci, a kopie zapa-sowe wykonują się automatycznie na dysk wbudowany w kapsułę.

Thunderbolt to innowacyjna tech-nologia powstała w laboratoriach firmy Intel, dzięki której producent zapewnia bardzo dużą przepusto-wość danych pomiędzy kompute-rem a podłączonymi urządzeniami peryferyjnymi. Dzięki temu można do komputera dołączać urządzenia, które do osiągnięcia najwyższej ja-kości wymagają bardzo wydajnych systemów komunikacji – na przykład monitorów i nośników danych. Tech-nologię tę stosuje się w komputerach MacBook Air, MacBook Pro, iMac oraz Mac mini. Przesyłanie danych z wy-korzystaniem portu Thunderbolt do rozmaitych urządzeń peryferyjnych może odbywać się 12 razy szybciej niż z wykorzystaniem portu FireWire 800inawet20razyszybciejniżdzie-je się to za pomocą portu USB.

Time Machine wykonuje automatycznie kopie zapasowe całego komputera, w tym plików systemowych, preferencji, pocz-ty, muzyki, zdjęć, filmów i dokumentów. W odróżnieniu od innych programów tego

typu nie ogranicza się tylko do utworzenia kopii, ale śledzi na bieżąco wszystkie zmia-ny i przechowuje informacje na temat stanu systemu każdego dnia, co umożliwia błyska-wiczne odzyskanie dokumentu w razie awa-rii lub jego utraty.

Kopia zapasowa w Mac OS X

Aby kopie zapasowe naszego komputera były wykonywane automatycznie, należy poprawnie skonfigurować program Time Machine. Jeżeli nie wykonaliśmy jeszcze żadnej konfiguracji, to wystarczy podłączyć zewnętrzny dysk. Po rozpoznaniu go przez system, zostaniemy zapytani o to, czy chce-my użyć tego dysku do wykonywania kopii. Jeżeli taki monit się nie pojawi, to możemy wskazać dysk do archiwizacji za pomocą preferencji Time Machine. W preferencjach można również wykluczyć te dane, które nie mają podlegać archiwizacji.

Bardzo ważne jest zrobienie pierwszego archiwum. Wtedy wykonywana jest pełna kopia całej zawartości komputera. Nie po-winniśmy tego procesu przerywać. Może to potrwać bardzo długo, dlatego najlepiej jest utworzyć taką kopię w godzinach nocnych. Podczas tworzenia kopii oczywiście można normalnie korzystać z komputera.

Gdy Time Machine utworzy pierwszą kopię, wówczas wykonywane są kolejne

odzYskiwAnie dAnYch112EFUN

kopie, które uruchamiają się w tle co godzinę i zapisują wszelkie zmiany, które w tym czasie zostały wykonane. Takie rozwiązanie umożliwia dostęp do praktycznie wszystkich dokumentów.

Czy zdarzyło się wam, że podczas pracy nad dużym do-kumentem (artykułem, pracą zaliczeniową, sprawoz-daniem) usunęliście jakieś ważne fragmenty tekstu lub dokonaliście zmian, z których jednak postanowili-ście zrezygnować? Zapisaliście zmieniony dokument i koniec… Teraz jednak dotarcie do poprzednich wersji to nie problem. W systemie Mac OS X Lion została wbu-dowana funkcja Versions, która umożliwia powrót do różnych wersji dokumentu, nad którym pracujemy. Po za-pisaniu go, w menu Plik aplikacji pojawia się pozycja „Za-chowaj wersję” oraz „Przywróć dokument”, dzięki którym zapisywane są kolejne zmiany w dokumencie oraz istnie-je możliwość przywrócenia praktycznie dowolnego stanu dokumentu. Ta funkcja już kilka razy uratowała godziny mojej pracy.

Odzyskiwanie danych z archiwum Time Machine

Aby odtworzyć z archiwum potrzebny plik lub katalog należy wejść do wehikułu czasu i cofnąć się w czasie. Dosłownie. Należy wybrać ikonę „Time Machine” z paska ikon „Dock”, albo w zasob-niku systemowym kliknąć ikonę „Time Machine” i wybrać opcję „Wejdź do Time Machine”.

Po chwili możemy odbyć naszą podróż w czasie. Z prawej stro-ny ekranu, na osi czasu, mamy wyświetlone wszystkie daty, które zawierają poszczególne kopie zapasowe. Kliknięcie na dacie powo-duje przeniesienie się do tego archiwum. Możemy również użyć klawiszy strzałek, aby płynnie przewijać okna aplikacji. Należy wskazać plik lub folder, który chcemy odzyskać i nacisnąć przy-cisk „Odtwórz”. Aby odnaleźć poszukiwany dokument, możemy również skorzystać z wyszukiwarki Spotlight i wpisać nazwę lub jej fragment w pole wyszukiwania. Jeżeli chcemy opuścić nasz we-hikuł czasu, wystarczy kliknąć w przycisk „Anuluj”.

Program Time Machine umożliwia również odtworzenie ca-łego systemu wraz z danymi z kopii zapasowej. W tym celu należy podłączyć dysk z archiwum i uruchomić komputer z tzw. partycji odzyskiwania systemu Mac OS X Lion, wciska-jąc podczas uruchamiania komputera klawisze Comman-d+R. Można również użyć dysku instalacyjnego systemu MacOSX10.6,apotemwybraćnarzędzie„Odtwórzzkopiizapasowej Time Machine”.

Archiwizacja iPadaTen proces przebiega bardzo łatwo. Wystarczy podłączyć iPada do

komputera, o całą resztę zadba iTunes, czyli program zawiadujący urządzeniami mobilnymi i biblioteką multimediów w naszym kom-puterze.

Po otwarciu programu iTunes i podłączeniu iPada pojawi się on w lewej części ekranu. Wystarczy kliknąć prawym klawiszem myszki nazwę naszego urządzenia po lewej stornie okna i wybrać z menu

113EFUN 2012

kontekstowego Archiwizuj. Archiwizacji podlega cała zawartość iPada. Tworzona kopia zawiera wszystkie ustawienia, dokumenty, aplikacje, kontakty, kalendarze. W podobny sposób wykonuje się archiwum iPoda i iPhone’a.

Archiwizacja jest również przeprowadzana w trakcie synchro-nizacji tych urządzeń z komputerem. W podobny sposób można odtworzyć iPada z archiwum – wystarczy wybrać opcję „odtwórz”.

Do archiwizacji iPada można użyć również usługi iCloud, która umożliwia nam wykonanie kopii zawartości całego urządzenia bezpośrednio w chmurze. Wystarczy w usta-wieniach urządzenia zaznaczyć opcję „Archiwum iCloud”. Jednak pamiętajmy, że standardowa usługa zapewnia bezpłatny dostęp jedynie do 5 GB przestrzeni dyskowej. To wystarczy, żeby przechować w niej kopie dokumentów lub strumień zdjęć, jednak w większości przypadków do wykonania kopii całego iPada nie wystarczy, gdyż zazwy-czaj potrzeba kilkunastu lub nawet kilkudziesięciu GB. Taką możliwość oferuje dopiero odpłatne poszerzenie przestrzeni dyskowej w chmurze. Za dodatkowe 10 GB trzebazapłacićcoroku16EUR,zadodatkowe20GB–32EUR,adodatkowe50GBtojużkoszt80EURrocznie.

Dokumenty zawsze aktualne i bezpieczne

Jest wiele systemów, które dzięki usługom w chmurze mogą wykonywać i przechowywać kopie naszych danych. Do najważ-niejszych cech takich systemów należy synchronizacja danych, nie tylko pomiędzy komputerem a dyskiem w chmurze, ale i z innymi urządzeniami – np. innym komputerem, iPadem lub telefonem komórkowym. Jednym z ciekawszych rozwiązań jest SkyDrive, który ostatnio zaoferował nową jakość. Pierwsza zmiana to taka, że każdy nowy użytkownik może założyć sobie konto na SkyDrive o pojemności 7 GB. Dotychczasowi użytkownicy usługi mogą jed-nym kliknięciem powiększyć ten zasób do 25 GB. Jest to bezpłatna opcja. Za 34 zł rocznie można powiększyć przestrzeń w chmurze o kolejne 20 GB. Jeżeli chcemy przechowywać dużo danych, to można powiększyć SkyDrive nawet o 100 GB, wtedy koszt utrzy-mania takiej chmury to 169 zł rocznie. Druga bardzo istotna zmia-na polega na tym, że dostawca usługi udostępnił bezpłatną aplikację zarządzającą naszym dyskiem w chmurze. Aplikacja dostępna jest na komputery z systemem Windows, Mac OS X, iPad, iPhone i te-lefony z systemem Windows Phone. Aplikację można pobrać pod adresem: https://apps.live.com/skydrive

Dzięki aplikacji SkyDrive możliwe jest wykorzystanie pełnej przestrzeni dyskowej do synchronizacji danych. Oznacza to, że wszystkie dokumenty, które na lokalnym komputerze przecho-wujemy w folderze SkyDrive umieszczone są również w chmu-rze oraz na każdym innym komputerze, na którym zainstalujemy aplikację. Dzięki temu nasze dane są zawsze aktualne. Dokument zapisany na komputerze w pracy jest od razu fizycznie dostępny na komputerze w domu lub na iPadzie. Przypomina to działanie serwisu Dropbox, który opisywałem w poprzednim numerze Uczę Nowocześnie, jednak istotnym walorem jest przestrzeń dyskowa, którą Dropbox bezpłatnie oferował na poziomie 2 GB, natomiast SkyDrive daje za darmo 25 GB. W ten sposób można synchronizo-wać nawet duże zbiory danych.

Oczywiście niezmieniona jest pozostała funkcjonalność Sky-Drive’a, czyli udostępnianie plików, dostęp do mobilnych aplikacji, przeglądarka fotografii i inne.

Poprzednio dostępna była aplikacja na telefony iPhone, która działała na iPadzie, jednak nie pracowała w pełnej rozdzielczości ekranowej i nie wykorzystywała możliwości urządzenia. Tym razem dostępna jest aplikacja dedyko-wana iPadowi. Użytkownicy poprzedniej wersji aplikacji szybko przekonają się, że nowa wersja nie tylko wygląda znakomicie, ale ma znacznie bardziej rozbudowaną funk-cjonalność niż poprzednia.

114EFUN

Do prawidłowego funkcjonowania programu potrzebne jest jedynie wskazanie miejsca, na któ-rym program będzie wykonywał kopie.

1. Podłącz dysk, który chcesz przeznaczyć do przechowywania kopii Time Machine. W oknie dialogowym kliknij w przycisk „Użyj do archiwizacji”.

Po wskazaniu dysku system jest gotów do archiwizacji. Usta-wienia Time Machine możesz sprawdzić wchodząc do preferencji TimeMachine (patrz punkt 4).

Jeżeli po podłączeniu dysku nie pojawi się powyższe okno dia-logowe, wejdź do preferencji systemowych i kliknij w ikonę Time Machine.

Jak skonfigurować program Time Machine do wykonywania

kopii zapasowych systemu2. W oknie preferencji Time Machine kliknij w przycisk „Wybierz dysk”.

3. W oknie dialogowym wskaż dysk, na którym będą wykonywane kopie Time Machine i kliknij w przycisk „Użyj do archiwizacji”.

115EFUN 2012

4. Po wskazaniu dysku, na którym będą wykonywane kopie, sprawdź ustawienia programu w oknie „Preferencje Time Machine”.

5. Jeżeli nie chcesz archiwizować niektórych elementów, wskaż je po kliknięciu w przycisk „Opcje” wybierając foldery po kliknię-ciu w przycisk „+”.

Twój system jest gotów do archiwizacji. Time Machine wykona pełną kopię systemu a następnie będzie przechowywał do zapeł-nienia dysku codzienne kopie. W razie zapełnienia dysku usuwane będą najstarsze kopie.

Wielki postęp w tworzeniu kopii zapasowychTime Capsule. Automatyczne bezprzewodowe

tworzenie kopii zapasowych z komputera Mac.Teraz w wersjach o pojemności 2 TB i 3TB.1

11 TB = 1 bilion bajtów; faktyczna pojemność sformatowanych dysków jest mniejsza.

Time Capsule to innowacyjny dysk twardy, który bezprzewodowo współpracuje z systemem Mac OS X, pozwalając

na archiwizowanie wszystkich danych z komputera Mac. Współpracuje z programem Time Machine w systemie Mac OS X,

zapewniając nieustanną, dyskretną ochronę. Time Capsule to również wpełnifunkcjonalnastacjabazowa802.11nWi-Fizjednoczesnąobsługą

dwóch zakresów. Umożliwia łatwe współdzielenie drukarek, dysków twardych, szerokopasmowego połączenia internetowego i wielu innych

urządzeń. Umożliwia nawet skonfigurowanie osobnej sieci Wi-Fi dla gości.

Chcesz dowiedzieć się więcej albo chcesz kupić – skontaktuj się z nami:

www.edukacja-sad.com.plSAD Sp. z o.o., ul. Puławska 182, 02-670 Warszawa

tel.: (22) 460 48 18, fax:(22) 460 48 38

116EFUN

Proces instalacji przebiega w taki sam sposób na komputerze z systemem Windows i Mac OS X.

1. Jeżeli nie masz jeszcze identyfikatora Windows Live, możesz go utworzyć na stronie: https://signup.live.com/

2. Pobierz bezpłatną aplikację ze strony https://apps.live.com/sky-drive

3. Kliknij dwukrotnie na pobranym pliku.4. Po uruchomieniu programu kliknij w przycisk: „Wprowadze-

nie”.

5. Podaj dane do zalogowania się w usłudze SkyDrive: iden-tyfikator Windows Live oraz hasło i kliknij w przycisk „Zaloguj”.

6. Zaakceptuj proponowaną lokalizację foldera SkyDrive lub wy-bierz nową klikając w przycisk „Zmień ścieżkę”. Zaakceptuj wy-bór klikając w przycisk „Gotowe”.

Instalacja zakończona a program jest gotów do działania. Au-tomatycznie rozpoczyna się synchronizacja z dyskiem dostępnym w chmurze. Jeżeli chcesz synchronizować swoje dokumenty, zdję-cia, muzykę z innym komputerem, musisz na nim również zainsta-lować aplikację SkyDrive i podczas instalacji podać identyczne dane logowania jak na pierwszym komputerze.

Jak zainstalować i skonfigurować aplikację SkyDrive

EFUN 2012

117

Zmienia się edukacja, zmienia się bibliotekarstwo, przeobraże-niom ulega praca pedagogicz-na nauczyciela bibliotekarza. W epoce Google’a i Wikipedii w bibliotekach szkolnych i pe-dagogicznych coraz częściej znajdują zastosowanie różne formy nauczania zdalnego.

Biblioteki szkolne są bibliotekami „pierwszego kontaktu” dla współcze-snych uczniów, dorastających w czasach powszechnego dostępu do komputera i internetu. Doświadczenia nabyte w tych placówkach często będą decydować o ich po-zytywnym lub negatywnym nastawieniu do bibliotek innych typów, z którymi zetkną się na wyższych poziomach edukacji oraz w do-rosłym życiu.

W zmieniającym się świecie bibliote-karze szkolni poszukują nowej formuły istnienia, przekształcając swoje biblioteki w szkolne centra informacji. Chcąc spro-stać nowym zadaniom wprowadzają do swojej pracy technologie informacyjno-ko-munikacyjne oraz elementy nauczania na odległość. Materiały, które zamieszczają na szkolnych platformach, są najczęściej uzu-pełnieniem zajęć bibliotecznych. Jednocze-śnie często wspomagają szkolenia przygo-towane przez innych nauczycieli, związane z nauczaniem poszczególnych przedmio-tów, zajęciami pozalekcyjnymi i realizacją projektów edukacyjnych.

Z doświadczeń związanych z wprowa-dzeniem e-learningu do szkół, uczelni, bi-bliotek naukowych i ośrodków doskonalenia korzystają biblioteki pedagogiczne, których zadania koncentrują się wokół wspierania nauczycieli i bibliotekarzy szkolnych, rozwi-jania i zaspokajania potrzeb osób kształcących się oraz wspierania użytkowników w procesie

Anna Marcol

e-leArning

e-learning wyzwaniem dla bibliotek

zarządzania własnym rozwojem. Ich ofertę tworzą bezpłatne kursy komputerowe i te-matyczne. Na swoich platformach publikują również materiały metodyczne z organizo-wanych konferencji i zajęć bibliotecznych adresowane do wszystkich zainteresowa-nych. Dużą popularnością cieszą się szkole-nia organizowane przez Warmińsko-Mazur-ską Bibliotekę Pedagogiczną im. K. Wojtyły w Elblągu, które przybrały bardzo profesjo-nalny charakter. Tematyka kursów koncen-truje się wokół obsługi platformy Moodle i wybranych programów (Excel, eXe, GIMP, HotPotatoes, PowerPoint, Publi-sher). W szkoleniach uczestniczą nauczy-ciele i bibliotekarze z różnych części Polski oraz osoby spoza środowisk oświatowych i bibliotekarskich.

W nauczanie zdalne, w ramach realiza-cji swoich funkcji edukacyjnych, zaanga-żowały się także inne biblioteki pedago-

giczne. Warto tutaj wspomnieć o kursach e-learningowych organizowanych przez nauczycieli bibliotekarzy z Białegostoku, Bielska-Białej, Ciechanowa, Częstochowy, Włocławka, Wrocławia i Torunia. Mają one formę bezpłatnych szkoleń prowadzonych przez nauczyciela bibliotekarza lub warsz-tatu samokształceniowego.

Więcej informacji na temat zastosowa-nia e-learningu w różnych typach bibliotek (ze szczególnym uwzględnieniem biblio-tek szkolnych i pedagogicznych) można znaleźć na łamach pierwszego numeru „Biuletynu Nauczycieli Bibliotekarzy” – czasopisma, które powstaje przy serwisie Elektroniczna Biblioteka Pedagogiczna SBP (http://e-pedagogiczna.edu.pl/). Pu-blikacja biuletynu została zaplanowana na wrzesień 2012 r. Zapraszam do lektury i zachęcam do współtworzenia następnych numerów „BNB”.

118EFUN

ArTYkuł sPonsorowAnY wYdAwnicTwA orłowski

1. Jak dziecko poznaje świat?

Zgodnie z koncepcją amerykańskiego psychologa J. Bru-nera dziecko ucząc się tworzy trzy typy reprezentacji umy-słowych: enaktywne, ikoniczne i symboliczne (por. J. Bruner, Poza dostarczone informacje. Warszawa, PWN, 1978), za pomocą których interpretuje zdobywane przez siebie informacje oraz efekty własnych działań, czyli poznaje świat. Nieco upraszczając, dziecko może komunikować się z otaczającym światem (z rodzicami, z nauczycielem, z rówieśnikami, z rozwiązywanym zadaniem, ...) na trzech poziomach złożoności języka:• enaktywnie, czyli z pomocą gestów i działania; • ikonicznie, czyli używając rysunków, które oznaczają to, co

przedstawiają, więc mogą być zrozumiałe bez żadnych dodatkowych umów i ustaleń;

oraz

• symbolicznie, czyli za pośrednictwem systemu znaków o umownym znaczeniu; ich zrozumienie jest możliwe do-piero wówczas, gdy komunikujące się osoby umówią się, co dokładnie one przedstawiają, jaki jest ich sens ( są to np. znaki języka, liczby, nuty).

Dziecko, ale także dorosły, badając i poznając jakiś nowy ob-szar świata sięga na ogół po wszystkie trzy typy reprezentacji i to często w takiej właśnie kolejności jak wyżej – kolejność ta oddaje naturalną złożoność tych sposobów komuniko-wania się. Dziecko powinno najpierw zrozumieć sens pojęcia czy operacji, dopiero potem warto wprowadzać odpowiednią nazwę czy symbol. Rozumowania enaktywne czy ikoniczne, budujące rozumie-nie matematyki i jej języka, są w polskiej szkole pomijane i eliminowane jako „niematematyczne”.

1. Projekt PIKTOGRAFIA – wspieranie rozwoju myśle-nia dzieci

Język symboliczny jest narzędziem wspierającym my-ślenie matematyczne, ale sam także musi być przez matematyczne myślenie wspierany.

Realizacja projektu PIKTOGRAFIA – RozwijanieumiejętnościposługiwaniasięjęzykiemsymbolicznymwedukacjizzakresunaukmatematycznychzzastosowaniempiktogramówAsylco przyczynia się do rozwinięcia i wzmocnienie podstaw niezbędnych do realizacji tych celów. Liderem projektu jest Wydawnictwo Bohdan Orłowski a Partnerem Wydział Pedagogiczny Uni-wersytetu Warszawskiego. Pakiet edukacyjny „Gramy w piktogramy” stworzony (obec-nie do etapu testowania) przez członków zespołu badawcze-go, powołanego przez Partnera projektu Wydział Pedago-giczny UW, składa się z:

9 zestawów pomocy dydaktycznych dla uczniów, w skład których wchodzą m.in: piktogramy dla uczniów, stemple z piktogramami, plansze gier dydaktycznych z pionkami i kostkami, tabliczki sucho ścieralne, siatki brył – jeden zestaw przeznaczony jest dla czteroosobowej grupy,

9 zestawu pomocy dydaktycznych dla nauczyciela, w skład którego wchodzą między innymi: piktogramy demonstra-cyjne, naklejki z piktogramami i puste naklejki do two-rzenia piktogramów przez uczniów, płyta z programem komputerowym do projektowania piktogramów oraz gra-mi edukacyjnymi,

9 przewodnika dla nauczyciela wraz z propozycjami sce-nariuszy zajęć i zróżnicowanymi pod względem stopnia kartami pracy dla uczniów o rożnych potrzebach eduka-cyjnych.

Pakiet przygotowany jest w trzech wariantach: dla klas 1-3 szko-ły podstawowej, dla klas 4-6 oraz dla klas 1-3 gimnazjum.

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

JĘZYK SYMBOLICZNY W EDUKACJI MATEMATYCZNEJ- WSPIERANIE CZY OGRANICZANIE MYŚLENIA DZIECI

MIROSŁAW DĄBROWSKIANNA PREGLER

MAŁGORZATA ŻYTKO

EFUN 2012

119

z ośrodków doskonAleniA nAuczYcieli

Nazwa szkolenia Kod szkolenia Termin Liczba godzin

Tworzenie komiksów za pomocą narzędzi Web 2.0 KOM 02-03.07.2012 10

Przygotowanie nauczyciela do pełnienia funkcji administratora szkolnej pracowni internetowej (cz.1)

D1 02-06.07.2012 40

Tworzenie prezentacji multimedialnych dla potrzeb biblioteki, na odległość

BIBPPONL 03-17.07.2012 24

Prezentowanie i publikowanie efektów projektu za pomocą narzędzi Web 2.0

PREZPROJ 04-06.07.2012 15

Zastosowania pakietu prezentacyjnego PowerPoint WPP 04-06.07.2012 24

Internet i multimedia dla bibliotekarzy, na odległość BINTIMONL 04-18.07.2012 24

Przygotowanie nauczyciela do pełnienia funkcji administratora szkolnej pracowni internetowej (cz.2)

D2 09-13.07.2012 40

„Chmura w Internecie” wspiera dyrektora w sprawnym zarządzaniu szkołą opartą na wiedzy

TIKDYR 09-13.07.2012 25

Zastosowania pakietu prezentacyjnego PowerPoint WPP 11-13.07.2012 24

„Chmura w Internecie” wspiera dyrektora w sprawnym zarządzaniu szkołą opartą na wiedzy

TIKDYR 16-20.07.2012 25

Arkusz kalkulacyjny dla początkujących ARKP 16-18.07.2012 20

Budowanie strony WWW szkoły w oparciu o system CMS Joomla CMSJ 16-20.07.2012 40

„Chmura w Internecie” wspiera dyrektora w sprawnym zarządzaniu szkołą opartą na wiedzy

TIKDYR 23-27.07.2012 25

Wprowadzenie do języka Logo i środowiska Logomocja IMG1 06-10.08.2012 40

Przygotowanie nauczyciela do pełnienia funkcji administratora szkolnej pracowni internetowej (cz. 3)

D3 20-24.08.2012 40

Wprowadzenie do programowania w SCRATCHu SCRATCH1 22-24.08.2012 24

Facebook jako narzędzie społecznej edukacji w sieci FSE 23-24.08.2012 10

Zapraszamy na szkolenia organizowane w lipcu i sierpniu wg poniższego harmonogramu. Szko-lenia te dla nauczycieli wszystkich typów szkół województwa mazowieckiego są bezpłatne (za wyjątkiem szkoleń przygotowujących do pełnienia funkcji opiekuna szkolnej pracowni inter-netowej – D1, D2, D3). Szczegółowe informacje o szkoleniach oraz zapisy dostępne są na stronie Ośrodka (http://www.oeiizk.waw.pl/kursy).

OEIiZK zaprasza na szkolenia organizowane w okresie wakacji

120EFUN

Zapraszamy nauczycieli szkół wojewódz-twa mazowieckiego na bezpłatne 15-go-dzinne szkolenia organizowane przez Ośro-dek Edukacji Informatycznej i Zastosowań Komputerów w ramach grantów Mazo-wieckiego Kuratora Oświaty. Część szkoleń organizowana jest w okresie wakacji, zajęcia prowadzone są w Warszawie, Ciechanowie, Ostrołęce, Płocku, Radomiu i Siedlcach. Obejmują następujące obszary tematyczne związane z wykorzystaniem technologii in-formacyjno-komunikacyjnych w edukacji:

Wykorzystanie technologii in-formacyjno-komunikacyjnych w nauczaniu różnych przed-miotów

• Wykorzystanie technologii infor-macyjno-komunikacyjnych w na-uczaniu matematyki

Szkolenie przeznaczone jest dla na-uczycieli matematyki uczących w gimna-zjach oraz szkołach ponadgimnazjalnych, którzy w swojej pracy powinni i chcą wy-korzystywać technologie informacyjno--komunikacyjne do wspierania procesu nauczania matematyki oraz chcą zapoznać swoich uczniów z tymi technologiami i zachęcić ich do stosowania technologii informacyjno-komunikacyjnych do bu-dowania własnej wiedzy. Terminy:Ciechanów, grupa 1: 11-12.07Płock, grupa 1: 9-10.07 Warszawa, grupa 1: 20-21.08, grupa 2: 7,14,21.09

• Wykorzystanie technologii infor-macyjno-komunikacyjnych w na-uczaniu języka polskiegoSzkolenie przeznaczone jest dla na-

uczycieli języka polskiego wszystkich etapów edukacyjnych, którzy w swojej pracy powinni i chcą wykorzystywać technologie informacyjno-komunika-cyjne do wspierania procesu nauczania.Terminy:Ostrołęka, grupa 1: 20-21.08Siedlce, grupa 1: 15-16.09Warszawa, grupa 1: 18,25.09,2.10, grupa 2: 9,16,23.10

• Wykorzystanie technologii infor-macyjno-komunikacyjnych w na-uczaniu przyrodySzkolenie przeznaczone jest dla na-

uczycieli nowego przedmiotu – przy-roda na poziomie szkoły ponadgimna-zjalnej, którzy w swojej pracy powinni i chcą wykorzystywać technologie infor-macyjno–komunikacyjne do wspierania procesu nauczania.Terminy:Radom, grupa 1: 3-4.07Warszawa, grupa 1: 20-22.08

• Wykorzystanie technologii infor-macyjno-komunikacyjnych w na-uczaniu wczesnoszkolnym

Szkolenie przeznaczone jest dla na-uczycieli edukacji wczesnoszkolnej, którzy w swojej pracy powinni i chcą wykorzystywać technologie informa-cyjno-komunikacyjne do wspierania procesu nauczania, organizowania za-jęć opartych na aktywności i kreatyw-ności uczniów w wieku wczesnosz-kolnym zgodnie z nową podstawą programową. Terminy:Ciechanów, grupa 1: 9-10.07Ostrołęka, grupa 1: 11-12.07Płock, grupa 1: 20,27.09, 4.10Radom, grupa 1: 20-21.08Siedlce, grupa 1: 21-22.08Warszawa, grupa 1: 2-3.07, grupa 2: 4-5.07, grupa 3: 20-21.08, grupa 4: 22-23.08

E-learning w szkole – wykorzy-stanie platform edukacyjnych w pracy szkoły

• Zastosowania e-learningu na przy-kładzie platformy Moodle w na-uczaniu różnych przedmiotówSzkolenie jest przeznaczone dla na-

uczycieli różnych przedmiotów wszyst-kich etapów edukacyjnych, którzy będą przygotowywać lekcje w systemie edu-kacji niestacjonarnej przez internet lub mieszanej. Obejmuje zagadnienia me-

rytoryczne, techniczne, organizacyjne i administracyjne.Terminy:Ciechanów, grupa 1: 8,15.09, grupa 2: 22,29.09Ostrołęka, grupa 1: 8,15.09, grupa 2: 22,29.09Płock, grupa 1: 22,29.09, grupa 2: 1,8,15.10Radom, grupa 1: 8,15.09, grupa 2: 22,29.09Siedlce, grupa 1: 16,20.08, grupa 2: 6,20.10Warszawa, grupa 1: 19,26.09,17.10, grupa 2: 20,27.09,18.10, grupa 3: 21,28.09,19.10, grupa 4: 4,11,25.10, grupa 5: 5,12,26.10

Biblioteka szkolna jako cen-trum informacyjne dla uczniów

• Web 2.0 w bibliotece szkolnej – centrum informacyjnym dla uczniówSzkolenie przeznaczone jest dla na-

uczycieli bibliotekarzy, którzy w swojej pracy powinni i chcą wykorzystywać tech-nologie informacyjno-komunikacyjne, a w szczególności narzędzia Web 2.0 do wspierania pracy własnej uczniów i pod-noszenia ich kompetencji z zakresu TIK.Terminy:Ciechanów, grupa 1: 20-21.08, grupa 2: 22-23.08Ostrołęka, grupa 1: 6-7.08, grupa 2: 8-9.08Płock, grupa 1: 6-7.08, grupa 2: 9-10.08Radom, grupa 1: 6-7.08, grupa 2: 8-9.08Siedlce, grupa 1: 22-23.09, grupa 2: 29-30.09Warszawa, grupa 1: 30-31.07, grupa 2: 1-2.08, grupa 3: 22-23.09

Szczegółowe informacje o grantach oraz

zapisy dostępne są na stronie Ośrodka

(http://www.oeiizk.waw.pl/kursy).

Granty Mazowieckiego Kuratora Oświaty 2012

121EFUN 2012

Projektory dla szkół

Projektor zamiast interaktywnej tablicy

W szkolnej rzeczywistości każdy grosz jest na wagę złota. Podpowiadamy, jak wybrać dobry projektor, który z powodzeniem może zastąpić droższą tablicę interaktywną.

Maciej Zakrocki,regional manager Poland & Russia, Hitachi Europe Ltd., Digital Media Group.

Trudno wyobrazić sobie klasę bez ta-blicy. Coraz częściej jest ona interaktyw-na. Wypada jednak zauważyć, że w naszej rzeczywistości nie jest to urządzenie po-wszechnie użytkowane. Jednym z powo-dów są oczywiście koszty. Decydując się na tablicę interaktywną musimy kupić pro-jektor, dysponować komputerem oraz sys-

temem mocowania i kablami, które wraz usługą instalacyjną oznaczają dodatkowe wydatki. Najczęściej musimy też zadbać o system nagłośnienia, który stanowi kolej-ną pozycję w budżecie. Kiedy to wszystko już kupimy i zainstalujemy, okazuje się, że kluczem do sukcesu jest oprogramowanie. To ono daje nam dostęp do gier i zabaw in-teraktywnych, dostarcza narzędzi do edycji, rozpoznaje odręczne pismo i pozwala ko-rzystać z galerii gotowych obiektów. A jeśli nie dysponujemy środkami, które pozwolą nam kupić cały ten zestaw? Czy w takim przypadku jesteśmy skazani na rezygnację z interaktywnych zajęć?

Nie. Alternatywą jest projektor z funk-cją interaktywnego pióra, tzw. projektor interaktywny. W połączeniu z komputerem oraz tablicą suchościeralną staje się rozwią-zaniem znacznie bardziej ekonomicznym. Czy ma szansę zastąpić tablicę?

Tablica interaktywna to urządzenie, które wymaga połączenia z kom-puterem i projektorem, co wiąże się z konkretnymi kosztami, ale i z ko-niecznością dopasowania kompa-tybilnych urządzeń. Kolejna rzecz to kwestia instalacji. Projektor interak-tywny musi być połączony wyłącznie z komputerem. Jako powierzchnia „do pisania” może posłużyć zwykła suchościeralna tablica.

Jak to działa?Wraz z projektorem dostarczane jest

specjalne pióro (lub dwa), które z nim współpracuje. Projektor interaktywny na-leży połączyć z komputerem za pomocą kabla, np. VGA, aby uzyskać obraz oraz kablem USB, aby korzystać z funkcji in-teraktywnej. Po ustawieniu i włączeniu projektora należy zrobić tzw. kalibrację polegającą na wskazaniu piórem punktów kalibracyjnych na powierzchni, na którą projektor wyświetla obraz (np. na ścia-nie czy tablicy suchościeralnej). Niektóre modele dostępne na rynku mają funkcję autokalibracji, która automatycznie dopa-sowuje wielkość wyświetlanego obrazu do wielkości ekranu oraz koryguje zniekształ-cenia. Dzięki temu, że pod obiektywem projektora umieszczona jest kamera dzia-łająca na podczerwień i współpracująca z interaktywnym piórem, do komputera (połączonego z projektorem) trafia infor-macja na temat położenia pióra. Projektor wyświetla taki sam obraz, jaki widnieje na ekranie komputera a pióro (podobnie jak myszka na ekranie komputera) pozwala uruchamiać poszczególne aplikacje, do-stępne gry czy filmy – na powierzchni, na którą wyświetlany jest obraz. W efekcie zyskujemy dostęp do takich możliwości, jakie oferują tablice interaktywne. Do-stępne są już modele projektorów interak-tywnych, które nie wymagają połączenia z komputerem w celu korzystania z in-

Projektory interaktywne już zastępują w krajach Europy Zachodniej tradycyjne tablice interaktywne. Za takim rozwiązaniem przema-wia zarówno niższa cena, jak i większa mobil-ność – projektor możemy szybko przenieść i zainstalować w innym pomieszczeniu. Nie bez znaczenia jest również możliwość wyświetlenia obrazu o większej przekątnej niż tradycyjna ta-blica interaktywna.

Na korzyść tablic przemawia różnorodność stosowanych technologii. Mam na myśli ta-blice wykorzystujące pisaki elektroniczne, jak i technologię dotykową – obecnie nie ma jesz-cze projektorów interaktywnych umożliwiają-cych kontrolę poprzez dotyk.

Hitachi oferuje dwa modele projekto-rów interaktywnych dla edukacji i biznesu: CPAW2519 oraz BZ-1M. Różnią się dołączo-nym oprogramowaniem. Obydwa modele oferowane są wraz z dedykowanym regulowa-nym uchwytem ściennym. Model CPAW2519 ma trzyletnią gwarancję na lampę, zaś BZ-1M 6-miesięczną. Obydwa projektory mają trzy-letnią gwarancję na urządzenie z możliwością wydłużenia jej do 5 lat.

122EFUN

teraktywny funkcji. Ciekawym i bardzo funkcjonalnym dodatkiem jest głośnik, zaś możliwość przenoszenia projektora nie ogranicza możliwości tworzenia inte-raktywnych zajęć wyłącznie w jednej sali.

Sony VPL-SW525CTo interaktywny projektor panora-miczny o rozdzielczości WXGA oraz natężeniu światła białego i barwne-go 2 500 lumenów. Ma trzy tryby ja-sności lampy: wysoką 2 500 lm, stan-dardową2100 lm iniską1800 lm.Tryb niskiej jasności zmniejsza koszty eksploatacji redukując pobór mocy i wydłużając okres eksploatacji lam-py. W zestawie jest interaktywne oprogramowanie, dwa pióra oraz uchwyt do montażu. Sugerowana cenadetaliczna:6900zł.

ParametryProjektor interaktywny – jak każdy inny

– ma swoje parametry. Dokonując wyboru powinniśmy mieć świadomość technologii przetwarzania obrazu, rozdzielczości, ja-sności czy kontrastu. Choć w kwestii tech-nologii można się spierać (niekiedy dobrze jest po prostu zobaczyć obraz wyświetlany przez urządzenie, żeby samodzielnie oce-nić ewentualne różnice), to są pewne pro-ste zasady, które należy wziąć pod uwagę wybierając projektor.

Rozdzielczość powinna być jak najwyższa. Projektory o wysokiej roz-dzielczości wyświetlają większą liczbę pikseli, które są mniejsze i dzięki temu mniej widoczne na ekranie – daje to wy-razisty i jednorodny obraz. Najniższa rozdzielczość to SVGA (800x600), na-stępnie XGA (1024x768) a w droższych modelach SXGA (1280x1024). Projek-tory WXGA (1280x768) mają format 16:10 oraz 1080p – full HD (1920x1080) – format 16:9. Zalecane jest, aby roz-

dzielczość projektora odpowiadała roz-dzielczości komputera PC lub notebooka, z którym współpracuje. Istotna jest tzw. rozdzielczość podstawowa – rzeczywista rozdzielczość, z jaką projektor może wy-świetlić obraz (ang. native resolution). Jeśli rozdzielczość komputera (sygnału) jest zgodna z podstawową rozdzielczo-ścią projektora, to uzyskujemy najwyższą jakość – obraz wyświetlany jest w skali 1:1. Jeśli rozdzielczości nie są zgodne, to obraz przed wyświetleniem jest prze-kształcany (skalowany, czyli przeliczany) co w mniej lub bardziej widoczny spo-sób powoduje spadek jego jakości. W ra-mach parametrów urządzenia podawana jest rozdzielczość podstawowa, tzw. na-tywna, oraz rozdzielczość maksymalna – czyli taka, jaką projektor może „przyjąć” i przekształcić na podstawową. To ważna informacja – projektor nie przyjmie wyż-szej rozdzielczości niż maksymalna – nie wyświetli takiego obrazu.

Epson EB-485WiProjektor z funkcją interaktywną, z której można korzystać bez ko-nieczności podłączenia do kompu-tera. Dużym atutem tego urządzenia jest automatyczna kalibracja oraz gwarancja możliwości jednoczesnej pracy dwóch osób. Projektor może być zamocowany na cztery różne sposoby: na ścianie, na suficie, a na-wet pod biurkiem lub z boku.Natężenie światła białego i barw-nego na poziomie 3 100 lumenów, kontrast 3 000:1 oraz rozdzielczość WXGA – to obietnica znakomite-go i wyraźnego obrazu w każdych szkolnych warunkach. Projektor jest wyposażonywgłośnik16W,awze-stawie jest mocowanie ścienne oraz dwa cyfrowe pióra. Sugerowana cena detaliczna: 9 700 zł.

Interaktywne projektory są dziś jeszcze nowo-ścią, do której – jak do każdej nowości – wiele osób podchodzi z rezerwą. Sądzę, że powoli wyprą one zestawy projektor + interaktywna tablica z większości zastosowań, szczególnie edukacyjnych. Powód jest prosty: wygodniej i taniej – szczególnie w szkole – jest mieć jedno urządzenie niż dwa. Funkcjonalności obydwu rozwiązań są bardzo podobne. Oczywiście ta-blice interaktywne nie znikną zupełnie, bo do niektórych zastosowań pasują lepiej.

Interaktywny projektor jest zdecydowanie lepszym rozwiązaniem w przypadku gdy in-teraktywne zajęcia prowadzone są w różnych salach, a szkoły nie stać na wyposażenie każdej z nich w zestaw: interaktywna tablica + pro-jektor. Niewątpliwą przewagą interaktywnego projektora jest elastyczność w zmianie wielkości uzyskiwanej za jego pomocą interaktywnej po-wierzchni, która zależy tylko od odległości pro-jektora od ściany czy ekranu.

Zaletą jest także możliwość wyświetlania ob-razu na dowolnej płaszczyźnie pionowej i pozio-mej – ściana, podłoga, stół. To daje więcej możli-wości i pozwala rozwinąć kreatywność uczniów i nauczycieli.

Na londyńskich targach BETT (styczeń 2012 r.) Epson zaprezentował projektory inte-raktywne drugiej generacji (w Polsce dostępne od marca). Wyposażone są w dwa pióra umożli-wiające jednoczesną pracę dwóch osób. Są wśród nich modele o ultrakrótkim rzucie – mniejsze od poprzednich modeli i o 30% lżejsze, co upraszcza ich instalację czy przenoszenie. Standardem jest także wbudowany 16W głośnik, złącze HDMI, możliwość pracy bez podłączenia do komputera (wyświetlanie z pamięci USB). Wszystkie nasze ultrakrótkie projektory dostarczamy z uchwy-tem (w cenie projektora) umożliwiającym mon-taż na ścianie, nad ekranem.

Nowe modele mają również funkcję autokali-bracji, która automatycznie dopasowuje wielkość wyświetlanego obrazu do wielkości ekranu oraz automatycznie koryguje zniekształcenia geome-trii obrazu, co jest bardzo wygodne dla osób, które z projektora nie korzystają na co dzień i nie mają czasu na uczenie się niuansów jego obsługi.

Polecam ciekawe rozwiązanie, jakim jest możliwość tworzenia interaktywnych stołów – interaktywny projektor montujemy wówczas na wysięgniku na krawędzi stołu. Takie rozwiązanie jest wręcz intuicyjnie „chwytane” przez dzieci – korzystają z niego chętniej niż z tablicy.

Dorota Wódka – KotMarketing ManagerEPSON Europe B.V.

123EFUN 2012

Im jaśniejsze światło, tym lepiej widocz-ny obraz. Jasność podawana w ANSI lume-nach lub lumenach. Oznacza ona po pro-stu natężenie światła. Im jest niższa, tym bardziej trzeba zaciemniać salę, żeby obraz był widoczny. Można przyjąć, że jasność na poziomie 2 500-3 000 ANSI lumenów po-zwala uniknąć zaciemniania sali.

Kontrast to, najprościej rzecz ujmu-jąc, stosunek miedzy bielą i czernią. Im wyższy jest ten współczynnik, tym mniej-sza wrażliwość wyświetlanego obrazu na silne światło otoczenia, a większa zdol-ność projektora do wyświetlania odcieni kolorów. Trzeba pamiętać, że na rzeczywi-sty kontrast ma wpływ wiele szczegółów związanych z miejscem, w którym urzą-dzenie pracuje, w szczególności ekran, a także wymiary pomieszczenia – a kon-

kretnie odległość ekranu od sufitu i ścian. Wartości podawane przez producentów są mierzone w warunkach laboratoryjnych w zaciemnionych pomieszczeniach. Nie powinno się bezpośrednio porównywać wartości liczbowych kontrastu projek-torów w różnych technologiach. Trzeba również pamiętać o ograniczonej czułości kontrastowej ludzkiego oka, która zmie-nia się z wiekiem.

W przypadku projektora interaktywnego wybór nie kończy się na określeniu podsta-wowych parametrów. Trzeba bowiem za-poznać się jeszcze z jego interaktywnymi funkcjami.

Projektory Casio są wykonane w technologii Laser&LED, gdzie tra-dycyjną lampę wyładowczą zastą-piono innowacyjnym źródłem świa-tła o żywotności aż 20 000 godzin. Te projektory są objęte zdecydowa-nie najdłuższą na rynku gwarancją dla sektora edukacyjnego – 5 lat/10 000h. Projektory krótkoogniskowe, które mogą zastąpić tablicę interak-tywną, to Casio XJ-ST145 oraz Casio XJ-ST155.

Oprogramowanie – tajemnica sukcesu

Zarówno w przypadku tablicy interak-tywnej jak i interaktywnego projektora bardzo ważne jest oprogramowanie. Każ-dy z wymienionych sprzętów jest jedynie

urządzeniem wskazującym. W zestawie otrzymujemy software, który odpowiada ze możliwości edycji, układ i liczbę przycisków funkcyjnych czy galerie gotowych materia-łów dostępnych „od zaraz”. Jest to oprogra-mowanie odpowiadające za to, że możemy korzystać z funkcji zbliżonych do tych, które oferuje tablica interaktywna. Kolejny krok to oprogramowanie merytoryczne, które po-zwala realizować zajęcia korzystając z goto-wych materiałów. Istnieją zbiory zabaw, gier czy animacji, które pomogą w przygotowa-niu ciekawych zajęć zgodnych z programem nauczania. Jedno i drugie oprogramowanie można dokupić osobno zwiększając możli-wości urządzenia.

BenQ MP780ST plus

To projektor interaktywny z dwoma piórami.Dajeobraz87cali(221cm)z odległości 91 cm. Sygnał wizyjny można dostarczać bezpośrednio z komputera lub za pośrednictwem sieci LAN a także wyświetlać pliki graficzne (JPG, TIFF, JPEG itp.) bezpo-średnio z pamięci USB podłączonej do gniazda projektora – bez pośred-nictwa komputera. Rozdzielczość WXGA, jasność 2 500 ANSI lumenów, kontrast 3 000:1, wiele gniazd połączeniowych, w tym HDMI. Wbudowany głośnik 20W i gniazdo do mikrofonu ułatwiają prowadzenie zajęć. Sugerowana cenadetaliczna:6899zł.Jeszcze przed wakacjami na rynek trafi interaktywny projektor Ultra Short Throw BenQMW860USTi da-jącyobrazoprzekątnej87calizod-ległości 73 cm. Projektor jest również panoramiczny WXGA i ma jasność 3 000 ANSI lumenów, wyposażony jest wdwapióra.Cena:około6,9tys.zł.

Tablica zagrożonaProjektor interaktywny to niebywale

funkcjonalne urządzenie. Można z nie-

Zarówno rozwiązania oparte na tablicy interaktywnej i projektorze, jak i projektory z wbudowanym modułem interaktywnym mają swoich zwolenników. Pomimo że pro-jektor interaktywny to urządzenie stosunko-wo nowe na rynku, zdobywa coraz większe zaufanie nauczycieli i uczniów. Jego zaletą jest niewątpliwie prosta obsługa i kompleksowość w niskiej cenie – wystarczy płaska powierzch-nia, np. tablica suchościeralna, aby lekcję z użyciem takiego projektora, np. Sony VPL--SW525C, uczynić interaktywną i interesującą dla uczniów. Dzięki takiemu ekonomicznemu rozwiązaniu wymiana tablicy, np. w przypadku jej zniszczenia, nie stanowi dużego obciążenia finansowego dla szkoły.

Aleksandra JasińskaChannel Account ManagerDisplay Business Group Professional Solutions EuropeSony Europe Limited, Sp. z o.o. Oddział w Polsce

Moim zdaniem w przewidywalnej przyszłości projektory interaktywne nie zastąpią w szkołach interaktywnych tablic i projektorów. Jedną z naj-ważniejszych przyczyn nie jest wcale technologia a przyzwyczajenia użytkowników. Dziś, po czte-rech czy nawet pięciu latach od chwili pojawienia się interaktywnych tablic w Polsce, nauczyciele je zaakceptowali i stopniowo włączają w procesy dy-daktyczne.

Krzysztof SulowiczCountry Manager BenQ PL

Podstawową zaletą projektora interaktywnego jest jego mobilność, czyli łatwość przenoszenia „interaktywnego ekranu”, jakim może być dowol-na ściana czy inna powierzchnia, na jaką rzucamy obraz. Praktykowane w niektórych szkołach mon-towanie tablicy interaktywnej i projektora na ste-lażu na kółkach i przewożenie ich z klasy do klasy jest szalenie niewygodne i grozi uszkodzeniem – zwykle projektora…

Zaletą naszych interaktywnych projektorów jest ich gotowość do interaktywnej pracy natychmiast po włączeniu – nie wymagają żadnej kalibracji, czyli wskazywania granic obszaru ekranu, który ma być interaktywny.

124EFUN

go korzystać realizując projekcje filmów czy prezentacji. Można wyświetlać ob-raz na ekranie czy tablicy suchościeralnej i korzystać z funkcji interaktywnych. Te funkcje mogą już dziś być takie same, jak w przypadku tablic, ponieważ na wszyst-kich komputerach można zainstalować takie samo oprogramowanie, np. RM Easiteach Next Generation. Projektor interaktywny – podobnie jak wiele tablic – obsługuje się specjalnymi pisakami. Możliwa jest jedno-czesna praca dwóch osób. Projektor może (ale nie musi) być zamontowany w sali na stałe, można wybrać urządzenie, które da się łatwo przenosić. Koszty zakupu projektora interaktywnego są niższe niż zestawu z ta-blicą interaktywną. Nic nie stoi na przeszko-dzie, by podbił polskie szkoły.

Zanim wybierzesz

Gwarancja – warto zwrócić uwagę na okres gwarancji stosowanej na projektor oraz źródło światła. Część producentów oferuje rozszerzoną gwarancję dla sektora edukacyjne-go. Aby z niej skorzystać, wystarczy zwykle w prosty sposób zarejestro-wać produkt na stronie internetowej.

Zestaw złącz ma kluczowe zna-czenie z uwagi na podłączenie do projektora różnych źródeł obrazu. Złącze HDMI pozwala na przesył ob-razu i dźwięku jednocześnie. Złącze

VGA jest standardowym złączem stosowanym w komputerach i służy do przesyłu obrazu. Złącze mini jack 3.5mm służy do przesyłania dźwię-ku, USB jest pożądane do połączenia z komputerem. Istnieją modele, któ-re pozwalają na odtwarzanie np. po-kazu zdjęć czy prezentacji z pendri-ve’a (przenośna pamięć USB).

3D Ready – funkcja pozwalająca na wyświetlenie trójwymiarowego ob-razu (3D) przy wykorzystaniu spe-cjalnych okularów i komputera.

Zoom optyczny – parametr odpo-wiadający za możliwe powiększenie obrazu bez straty jego jakości. Ułatwia dopasowanie odległości projektora od ekranu (im większy zoom optycz-ny, tym lepiej). Ważny parametr, gdyż w każdej sali projektor może być usy-tuowany w innym miejscu.

Poziom hałasu – lampa wymaga chłodzenia, za co odpowiada wenty-lator. Niekiedy pracuje tak głośno, że przeszkadza w odbiorze.

Należy zwrócić uwagę, że obraz z pro-jektora wyświetlany na zwykłej suchoście-ralnej tablicy może razić w oczy w stopniu uniemożliwiającym dłuższą jego obserwa-cję. Dzieje się tak dlatego, że powierzchnie zwykłych tablic są zwykle gładkie i dobrze odbijają światło – szczególnie intensywne

Projektor interaktywny ma takie możliwo-ści, które pozwalają mu z powodzeniem za-stąpić tablicę interaktywną w klasie. Jego atu-tem jest cena – zdecydowanie niższa od ceny kompletnego zestawu z tablicą interaktywną. Ewentualnym problemem może być fakt, że do obsługi funkcji interaktywnej w projek-torze konieczne są specjalne pisaki, ale nawet

Jan Bosek,product manager, Multimediawszkole.pl.

miłośnicy dotykowej obsługi tablicy będą w stanie szybko przestawić się na korzystanie ze wspomnia-nych pisaków.

Każde z tych urządzeń jest przede wszystkim projektorem i może być wykorzystywane w tra-dycyjny sposób. Przy wyborze projektora trzeba koniecznie rozważyć, w jakich warunkach bę-dzie pracował, czy będzie przenoszony między klasami, jakie parametry obrazu oferuje oraz ja-kie ma warunki gwarancji. Poszczególne marki proponują różne warunki gwarancji i często są one bardziej atrakcyjne dla sektora edukacyjne-go. Przykładowo: Panasonic proponuje trzylet-nią gwarancję na urządzenie i trzyletnią (lub 2 000h) gwarancję na lampę, zaś Casio dla edukacji

daje gwarancję na 5 lat (10 000h) na źródło świa-tła i 3 lata na urządzenie.

Kolejna sprawa to interaktywne oprogramo-wanie. Zwykle software oferowany w zestawie z urządzeniem jest satysfakcjonujący. Warto jednak pamiętać, że istnieją takie produkty, jak np. RM Easi-teach Next Generation, w polskiej wersji językowej. Można go używać na tablicy interaktywnej każdego producenta oraz korzystając z projektorów interak-tywnych. To samo oprogramowanie w ramach każ-dego urządzenia, z takim samym zestawem funkcji i przyciskami zawsze w tym samym miejscu – to ogromne ułatwienie dla nauczycieli, którzy mogą korzystać z przygotowanych lekcji zarówno na tabli-cy i na projektorze.

Projektory interaktywne nie zastąpią tablic interaktywnych, ale na pewno zabiorą im spo-ry kawałek rynku. Przede wszystkim z tego względu, że są znacznie tańsze. Inwestując w taki projektor nie musimy kupować już ta-blicy interaktywnej, a funkcje interaktywne są realizowane właśnie przez projektor. Minusem takiego rozwiązania jest to, że w większości sal lekcyjnych obraz będzie wyświetlany na zwykłym ekranie czy nawet na ścianie, a in-teraktywne piórka wykorzystywane do pracy z takim projektorem nie pracują dobrze na powierzchni chropowatej. W związku z tym projektor interaktywny powinien być sprzeda-wany ze zwykłą tablicą suchościeralną. Warto zaznaczyć, że projektor interaktywny to urzą-dzenie ultra short throw, jest zatem idealny do tablic, gdyż niemal nie występuje zjawisko cie-nia rzucanego przez człowieka.

Moim zdaniem takie urządzenie będzie mo-gło zastąpić tablicę interaktywną tylko wtedy, gdy oprogramowanie dodawane do tych pro-jektorów będzie tak dobre, jak to, które jest obecnie dedykowane do tablic interaktywnych.

Michał Rędziak, product manager, Veracomp SA.

światło projektora. Korzystanie wówczas z projektora interaktywnego wyświetlające-go obraz na powierzchni zwykłej suchoście-ralnej tablicy może być nie tylko kłopotliwe, ale wręcz niemożliwe. Korzystanie z pro-jektorów na innych powierzchniach – np. białej ścianie – może powodować ich erozję. Warto w takich wypadkach rozważyć zasto-sowanie bardziej odpornych, jednocześnie niewpływających negatywnie na wyświetla-ny obraz powierzchni.

125EFUN 2012

Bezpłatny dodatek do programu PowerPoint pozwala zaangażować większą liczbę uczniów w aktywny udział w lekcji, gdy dysponujemy tylko jednym komputerem i projektorem. Musimy tyl-ko podłączyć kilka myszy.

Na lekcji często możemy mieć do dyspozycji komputer oraz projektor, czasem tablicę multimedialną. Trudno jednak nawet przy jej wykorzystaniu zaangażować większą liczbę uczniów w tok lekcji. Przy tablicy jednocześnie może przecież pracować jedna – góra dwie osoby. Jest jednak inna, ciekawa i co najważniejsze nie-mal bezpłatna możliwość wykorzystania posiadanego sprzętu. To dodatek do programu PowerPoint – Microsoft Mouse Mischief. Dzięki niemu możemy tworzyć wciągające interaktywne prezen-cje, w czasie których uczniowie odpowiadają na pytania typu praw-da/fałsz, dokonują wyboru jednej z wielu odpowiedzi lub rysują, szkicują czy uzupełniają rysunki, schematy, diagramy oraz wyko-nują inne zadania.

Co bardzo ważne – w zabawie może wziąć udział jednocześnie tylu uczniów, ile myszy zdołamy podpiąć do komputera. Każdy uczeń dysponuje niezależnym kursorem myszy oznaczonym ory-ginalnym symbolem (np. pomarańczy, dinozaura czy kropli wody) i równolegle z innymi wykonuje zadania. Po wykonaniu każdego wyświetlane jest podsumowanie – ile i jakich odpowiedzi udzie-lili uczniowie. Jeśli nauczyciel określił prawidłową odpowiedź – program wyświetli, kto udzielił jej pierwszy. Prezentacje możemy przygotować samodzielnie lub pobrać gotowe z sieci.

Nauka przez zabawę z Microsoft Mouse Mischief

Janusz S. Wierzbicki

Co będzie potrzebne, by zainstalować i używać Mouse Mischief?

Do działania dodatku niezbędny jest komputer i zainstalowa-ny program PowerPoint w wersji 2007 lub 2010. Trzeba też mieć do dyspozycji kilka myszy (5-6). Najlepiej, by były to urządzenia bezprzewodowe lub o długich przewodach. Warunkiem koniecz-nym jest, by były wyposażone w interfejs USB – ale to spełnia większość współczesnych urządzeń. Jeśli nasz komputer ma zbyt mało gniazd, konieczne może okazać się wyposażenie go w rozga-łęziacz – tzw. hub USB.

WskazówkaKoszt zakupu całości niezbędnego wyposażenia nie przekroczy zazwyczaj 200-300 zł w przypadku urzą-dzeń przewodowych. W przypadku bezprzewodowych myszy trzeba wydać nieco więcej, aby były to urządze-nia lepszej jakości i o większym zasięgu. Warto także sprawdzić, czy będą mogły pracować jednocześnie nie zakłócając się nawzajem. Najtańsze modele mają na stałe przyporządkowaną jednakową częstotliwość fal radiowych. Dlatego nie da się z nich korzystać nie tylko na jednym komputerze, ale także na różnych kompute-ra znajdujących się blisko siebie.

Przykład pytania z odpowiedzią typu tak/nie (prawda/fałsz).Przykład pytania z wyborem jednej z wielu odpowiedzi.

MulTiMediA126EFUN

Gdzie szukać programu i dodatkowych materiałów?

Gdy uporamy się ze sprzętem, następnym krokiem jest pobranie i zainstalowanie bezpłatnego do-datku do programu PowerPoint. Microsoft Mouse Mischief, bo o nim mowa, można pobrać z sie-ci internet na wiele sposobów. Na przykład ze strony www.microsoft.com/multipoint/mouse-mischief. Zna-leźć tam można nie tylko pro-gram, ale także wiele przykładów gotowych prezentacji i pomysłów na lekcje. Jedyną wadą w tym wy-padku jest język angielski, którym napisane są wszystkie materiały. Z tego powodu warto także zajrzeć do serwisu www.pil-network.com. Tam również znajdziemy sporo informacji związanych z tym na-rzędziem, a serwis potrafi automa-tycznie tłumaczyć treści. Jest także szansa, że z czasem więcej materia-łów w naszym ojczystym języku zo-stanie w nim opublikowanych. Na razie zapraszamy także na k12blog.edu.pl, gdzie znaleźć można przy-kładową prezentację. Warto także przejrzeć samouczek, jak krok po kroku zainstalować Microsoft Mi-schief, stworzyć w nim prezentację i przeprowadzić zajęcia.

krok Po kroku

Krok 1 Instalujemy dodatek Microsoft Mischief dla Microsoft Office 2007/2010.

UwagaPrzedstawiony niżej proces pobrania aplikacji i jej instalacji został przeprowa-dzony na systemie Windows 7 z zainstalowanym MS Office 2010 oraz z wyko-rzystaniem przeglądarki Internet Explorer 9. W przypadku korzystania z innej wersji systemu, pakietu Office lub przeglądarki może się nieznacznie różnić. Do działania programu wymagana jest wcześniejsza instalacja pakietu Offi-ce w wersji 2007 lub 2010.

1. Uruchamiamy przeglądarkę internetową i łączymy się ze stroną www.microsoft.com/multipoint/mouse-mischief

2. Odszukujemy i wybieramy po prawej stronie opcję Download.

3. Zapisujemy plik na swoim komputerze wybierając przycisk ekranowy Zapisz.

Microsoft Mouse Mischief – krok po kroku

Janusz S. Wierzbicki

127EFUN 2012

4. Po zakończeniu pobierania uruchamiamy instalator wybierając przycisk ekranowy Uruchom.

5. Jeśli pojawi się okno z pytaniem, czy chcemy zezwolić programo-wi na wprowadzenie zmian, wybieramy przycisk ekranowy Tak.

6. W oknie Welcome to Mouse Mischief zapoznajemy się z licen-cją a następnie wybieramy opcję I accept the license terms for Microsoft Software.

7. Wybieramy przycisk ekranowy Install.

8. Następuje instalacja programu, której postęp wskazuje pasek statusu.

9. O zakończeniu instalacji poinformuje nas okno Mouse Mischief installation is complete. Wybieramy, czy chcemy partycypować w programie ulepszenia tej aplikacji, czy nie. Jeśli nie, wybieramy opcję I do not want to join the program at this time.

10. Kończymy instalację wybierając przycisk ekranowy Finish.

128EFUN

Krok 2Tworzymy prezentację Mouse Mischief.

1. Odszukujemy w menu Start i uruchamiamy program PowerPoint.

2. Uzupełniamy pierwszy slajd prezentacji wpisując tytuł Kilka pytań po wycieczce do Krakowa i Wieliczki.

3. Na wstążce wybieramy zakładkę Multiple-Mouse.

4. Wstawiamy nowy slajd wybierając przycisk New Slide.5. Ustawiamy typ pytania tak/nie (prawda/fałsz) wybierając na

wstążce przycisk Yes/No.6. Wpisujemy pytanie jako tytuł slajdu: Czy w Krakowie miesz-

kał Smok Wawelski?7. Na wstążce wybieramy zakładkę Wstawianie.

129EFUN 2012

8. Na wstążce wybieramy przycisk ekranowy Kształty a następnie wybieramy opcję Prostokąt.

9. Wstawiamy prostokąt rysując go na slajdzie w taki sposób, by za-krył napis Yes i wprowadzamy z klawiatury słowo Tak – napis pojawi się na prostokącie.

Wskazówka Kolor wypełnienia prostokąta i jego obramowania warto ustawić na identyczny z kolorem tła slajdu.

10. Powtarzamy operację, by zakryć napis No prostokątem z napi-sem Nie.

Wskazówka Tworząc slajdy w ramach prezentacji uruchamianych z wykorzystaniem dodatku Mouse Mischief postępuje-my tak samo, jak w przypadku zwykłych prezentacji. Należy jedynie pamiętać, że nie będą działać animacje. W związku z tym w niniejszym artykule nie zajmujemy się wyborem tła ani wstawianiem dodatkowych ele-mentów (np. grafiki).

11. Na wstążce wybieramy zakładkę Multiple-Mouse.

12. W celu określenia prawidłowej odpowiedzi, na wstążce wybie-ramy Assign Answer a następnie opcję 1.

13. Wstawiamy nowy slajd wybierając przycisk New Slide.

14. Ustawiamy typ pytania na jedną odpowiedź z trzech możli-wych wybierając na wstążce przycisk Multiple Choice a na-stępnie opcję 3 Choices.

15. Wpisujemy tytuł slajdu Wieliczka to:16. Uzupełniamy pola odpowiedzi wpisując odpowiednio: - Kopalnia soli - Jaskinia Smoka Wawelskiego - Kopalnia w ęgla17. W celu określenia prawidłowej odpowiedzi na wstążce wybie-

ramy Assign Answer a następnie opcję 1 – analogicznie jak w punkcie 12.

18. Wstawiamy nowy slajd wybierając przycisk New Slide.

19. Ustawiamy typ pytania na rysowanie wybierając na wstążce przycisk Drawing.

130EFUN

20. Zapisujemy prezentację wybierając kolejno menu Plik a na-stępnie opcję Zapisz, podając nazwę (np. Kilka pytań po wy-cieczce do Krakowa i Wieliczki) i wybierając przycisk Zapisz. Jeśli nic nie zmienimy, domyślnie prezentacja zapisze się w fol-derze z naszymi dokumentami.

Po zapisaniu prezentacji możemy ją zamknąć lub uruchomić przy użyciu dodatku Mouse Mischief.

Wskazówka Wiele materiałów i prezentacji współpracujących z do-datkiem Mouse Mischief można znaleźć w internecie. Warto zajrzeć między innymi na stronę www.pil-network.com.

Krok 3Prowadzimy lekcję z wykorzystaniem prezen-tacji Mouse Mischief.

Jeśli prezentacja nie została otwarta wcześniej, należy ją odna-leźć na dysku komputera i wczytać, zanim będziemy mogli wyko-nać kolejne kroki.

Uwaga Zanim włączymy prezentację korzystającą z dodatku Mouse Mischief, należy podłączyć wszystkie myszki, z których chcemy skorzystać. Nie należy ich jednak jesz-cze udostępniać uczniom.

1. Na wstążce wybieramy zakładkę Multiple-Mouse.

2. Na wstążce wybieramy Play Slide Show, aby uruchomić inte-raktywną prezentację.

Uwaga Uruchomienie prezentacji w standardowy sposób (np. wciskając klawisz F5) nie udostępni dodatkowych funkcji oferowanych przez Mouse Mischief. Kolejne slajdy zosta-ną wyświetlone na ekranie bez interaktywnych funkcji.

3. Po uruchomieniu prezentacji poruszamy myszką nauczycielską, która będzie nam służyła do sterowania zabawą. W wyniku poru-szenia na ekranie pokaże się kursor oznaczony niepowtarzalnym symbolem (domyślnie ikonką dinozaura). Należy umieścić go na tle pomarańczowego prostokąta w centrum slajdu a następnie wcisnąć klawisz Enter.

4. Po wybraniu myszy, która będzie należała do nas, nauczycieli, jej kursor zmieni się w dużą pomarańczową strzałkę. Z jej po-mocą wybieramy tryb zabawy. W naszym wypadku wybierzemy Individual mode, czyli tryb indywidualny.

WskazówkaMouse Mischief oferuje także tryb grupowy (Team mode). Po jego wybraniu uczniowie łączą się w zespo-ły, a każdy członek zespołu ma takie samo oznaczenie kursora. Zabawa polega na tym, że w pytaniach każ-dy członek zespołu musi wybrać tę samą odpowiedź. W zadaniach z rysowaniem działają niezależnie, jak w trybie indywidualnym.

131EFUN 2012

5. Następnym krokiem jest rozdanie myszy uczniom. Poruszenie każ-dą z nich spowoduje pojawienie się na ekranie kolejnych kursorów oznaczonych różnymi symbolami. Każdy z uczniów musi zidenty-fikować swój i kliknąć nim na napisie Click me! znajdującym się na środku slajdu. W ten sposób zgłoszą się do dalszej zabawy.

6. Liczbę uczniów, którzy już zgłosili się do zabawy, widzimy na liczniku w prawym górnym rogu w pozycji Players.

7. Gdy wszyscy uczniowie zgłoszą się do zabawy, możemy przejść dalej. W tym celu przemieszczamy kursor nauczyciela do dolnej części ekranu. Z pojawiającego się paska sterowania wybieramy

strzałkę w prawo.

8. Każdy z uczniów udziela odpowiedzi indywidualnie wybierając odpowiednią cyferkę. Po dokonaniu wyboru przez ostatniego ucznia automatycznie wyświetli się statystyka odpowiedzi.

9. Statystyka pokaże, ilu uczniów wybrało poszczególne odpowiedzi.

10. Wyróżniony zostanie uczeń, który jako pierwszy wybrał odpo-wiedź prawidłową. Oznaczenie jego kursora będzie widoczne na ekranie.

11. Uczniowie zobaczą, która odpowiedź była prawidłowa.

WskazówkaWyróżnienie prawidłowej odpowiedzi oraz ucznia, któ-ry pierwszy dokonał jej wyboru, zależy od tego, czy w trakcie tworzenia pytań oznaczyliśmy prawidłowe rozwiązanie. Jeśli nie, wówczas ta funkcja nie zadziała a statystyka będzie miała charakter głosowania na py-tania ankietowe.

12. Po omówieniu pytania i odpowiedzi nauczyciel może przejść do następnego zadania. W tym celu przemieszczamy kursor nauczyciela do dolnej części ekranu. Z pojawiającego się paska sterowania wybieramy strzałkę w prawo.

13. Kolejne slajdy z pytaniami i odpowiedziami do wyboru działają w ten sam sposób.

132EFUN

14. Na każdym slajdzie możemy włączyć funkcję odliczania czasu, aby nadać dynamikę wykonywanym zadaniom. Może to być szczególnie ważne przy zadaniach związanych z rysowaniem. W tym celu przemieszczamy kursor nauczyciela do dolnej części ekranu. Z pojawiającego się paska sterowania wybieramy sym-bol zegara.

15. Po uruchomieniu funkcji odliczania czasu zegar widoczny jest w

prawym górnym rogu ekranu. Gdy czas minie, kursory uczniów znikną z ekranu.

16. Każdy uczeń, zanim przystąpi do rysowania, powinien wybrać kolor pisaka. Może go zmieniać wielokrotnie, podobnie jak ko-rzystać z funkcji gumki.

Po zakończeniu zadania i jego omówieniu nauczyciel może przejść do następnego slajdu. W tym celu, jak poprzednio, prze-mieszczamy kursor nauczyciela do dolnej części ekranu. Z poja-wiającego się paska sterowania wybieramy strzałkę w prawo.

17. Prezentacja kończy się pytaniem, czy zacząć od początku (Restart), czy zakończyć pokaz (Close). Jeśli pracujemy cały czas z tą samą grupą uczniów, wybieramy zazwyczaj Close.

133EFUN 2012

Agnieszka BorowieckaNauczycielka konsultantka w Ośrodku Eduka-cji Informatycznej i Zastosowań Komputerów w Warszawie. Współautorka polskiej wersji Imagi-ne Logo, lokalizacji podręcznika Intel Learning Se-ries i wielu publikacji dotyczących wykorzystania TIK w nauczaniu różnych przedmiotów.

Danuta BrzezińskaUkończyła Bibliotekoznawstwo i informację na-ukową w Bydgoszczy. Tam też mieszka i pracuje w Zespole Szkół Ogólnokształcących nr 2. Jest prezesem Rady Głównej Towarzystwa Nauczycieli Bibliotekarzy Szkół Polskich i kieruje jego bydgo-skim oddziałem. Niestrudzenie zabiega o należną pozycję bibliotek szkolnych w systemie edukacji.

Anna Koludo Kierownik Ośrodka Edukacji Informatycznej Łódzkiego Centrum Doskonalenia Nauczycieli i Kształcenia Praktycznego Przez 12 lat pełniła funkcję wojewódzkiego koordynatora eduka-cji informatycznej. Rzeczoznawca Ministerstwa Edukacji Narodowej podręczników dla potrzeb kształcenia przedmiotów informatycznych. Jest

autorką licznych artykułów i opracowań metodycznych dla po-trzeb wykorzystania technologii informacyjnej w dydaktyce.

Dorota JanczakNauczycielka z bogatym doświadczeniem w nauczaniu dzieci i dorosłych. Konsultantka w Ośrodku Edukacji Informatycznej i Zastosowań Komputerów w Warszawie. Specjalistka od wy-korzystania nowoczesnych technologii i metod nauczania. Autorka wielu kursów komputero-wych dla nauczycieli, w tym szkoleń dotyczących wykorzystania animacji poklatkowej w edukacji.

Strona WWW: about.me/dorotajanczak

Anna MarcolNauczyciel bibliotekarz Pedagogicznej Biblioteki Wojewódzkiej im. Józefa Lompy w Katowicach, doktor nauk humanistycznych w zakresie biblio-logii i informatologii. Od 2011 r. pełni funkcję sekretarza serwisu Elektroniczna Biblioteka Pe-dagogiczna SBP. Od 2008 r. redaguje „Dialogi Bi-blioteczne” – półrocznik katowickiej PBW.

Marta WnukowiczWieloletni współpracownik Ośrodka Edukacji In-formatycznej i Zastosowań Komputerów w War-szawie. Współpracowała przy projekcie Otwarta Szkoła System Wsparcia Uczniów Migrujących przygotowując nauczycieli do prowadzenia zajęć metodą wideokonferencji. Egzaminator ECDL (Europejski Certyfikat Umiejętności Kompute-rowych). Od 1999 roku nauczyciel informatyki

w Gimnazjum nr 42 w Warszawie. Współzałożycielka Ośrodka Do-skonalenia Nauczycieli Centrum Edukacji Teleinformatycznej.

Michał Tycjan GrześlakTrener i konsultant w Ośrodku Edukacji Informatycznej i Zastosowań Komputerów w Warszawie. Prowadzi szkolenia i warszta-ty dla nauczycieli oraz kadry kierowniczej. Trener projektu INTEL – Nauczanie ku Przyszłości. Egzaminator ECDL e-Citizen. Współorganizator konkursu Innowacyjny

Nauczyciel 2011. Od 1997 roku pracuje również jako nauczyciel informatyki, obecnie w Gimnazjumim. ks. Aleksandra Fedoro-wicza w Izabelinie oraz administrator sieci komputerowej w Ze-spole Szkół w Izabelinie.

Marek JakubowskiGłówny specjalista działu odzyskiwania danych w Streamdata.pl – firmie zajmującej się profesjo-nalnym odzyskiwaniem danych z wszelkich ro-dzajów nośników dla wszystkich grup uszkodzeń.

Marcin KwiecińskiKonsultant produktywności pracowników wie-dzy, autor programu szkoleniowego „Ogarnij chaos. Nowoczesne metody produktywności” (www.ogarnij-chaos.pl). Doradza i szkoli mene-dżerów w wielu firmach w Polsce i za granicą (m.in.: Microsoft, Citibank, Sudzucker, Orlen Oil, Narodowy Bank Polski).

Dariusz StacheckiNauczyciel informatyki w gimnazjum i przed-miotów informatycznych w policealnym stu-dium informatycznym. Wicedyrektor Gim-nazjum im. Feliksa Szołdrskiego w Nowym Tomyślu. Wykładowca Wyższej Szkoły Peda-gogiki i Administracji im. Mieszka I w Pozna-niu. Organizator Ogólnopolskich Konferencji

Administratorów Szkolnych Sieci Komputerowych KASSK w Nowym Tomyślu, egzaminator ECDL i ECDL Advanced, egzaminator OKE, instruktor Akademii Informatycznej Ci-sco, trener Ogólnopolskiej Fundacji Edukacji Komputerowej, Apple Distinguished Educator (ADE) oraz Apple Proffesional Development Trainer (APD). Członek Polskiego Towarzystwa Informatycznego.

Janusz S. Wierzbicki Od 1996 roku prowadzi zajęcia dla nauczy-cieli na kursach doskonalących, warszta-tach metodycznych oraz studium pody-plomowym informatyki prowadzonym przez Uniwersytet Warszawski oraz Ośro-dek Edukacji Informatycznej i Zastosowań Komputerów w Warszawie. Uczestniczył

w opracowaniu wielu programów nauczania a także materiałów dydaktycznych i metodycznych. Za działalność na rzecz eduka-cji informatycznej został wyróżniony Medalem Komisji Eduka-cji Narodowej w roku 2007 oraz Brązowym Krzyżem Zasługi w roku 2011.

EFUN

134 AuTorzY