Twój zawód. Twoja przyszłość€¦ · Twój zawód. Twoja przyszłość? 8 W ramach badania...

Twój zawód. Twoja przyszłość ?Raport z badania uczniów

ostatnich klas szkół zawodowych 2009/2010

Twój zawód. Twoja przyszłość?

Raport z badania uczniów ostatnich klas szkół zawodowych 2009/2010

Kraków, marzec 2010

Raport powstał w Wojewódzkim Urzędzie Pracy w Krakowie w ramach projektu Małopolskie Obserwatorium Rynku Pracy i Edukacji.

Raport powstał na podstawie wyników Badania losów absolwentów szkół zawodowych przeprowadzonego przez Biuro Badań Społecznych „Obserwator”.

Opracowanie:Katarzyna Antończak Marcin Węgrzyn

Redakcja:Agata ChrześcijanekEwa Guzik

Wydawca: Wojewódzki Urząd Pracy w Krakowieplac Na Stawach 130-107 Krakówwww.wup-krakow.pl www.obserwatorium.malopolska.pl

Copyright © Wojewódzki Urząd Pracy w Krakowie, Kraków, 2010

ISBN: 978-83-62384-04-4

Kopiowanie i rozpowszechnianie może być dokonywane za podaniem źródła.

Publikacja jest dystrybuowana bezpłatnie.

Skład i opracowanie graficzne:Robert Krzeszowiak, www.robuska.com

Zdjęcia i projekt okładki:Robert Krzeszowiak

Druk: Drukarnia „VACAT”ul. Petrażyckiego 1330-399 Kraków

Publikacja współfinansowana przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

3www.obserwatorium.malopolska.pl

Spis treściWstęp 5I. Metodologia badania 7

1.1 Założenia realizacji badania 71.2 Sposób realizacji badania 81.3 Badana grupa 10

II. Wyniki badania 132.1 Korzystanie z Internetu 132.2 Korzystanie z poczty elektronicznej 162.3 Motywy podjęcia nauki w zawodzie 192.4 Praca zarobkowa w czasie nauki i plany zawodowe uczniów 23

2.4.1 Praca 252.4.2 Edukacja 272.4.3 Migracje 31

2.5 Egzaminy zewnętrzne 332.5.1 Plany wobec egzaminu zawodowego 332.5.2 Egzamin zawodowy a matura 36

2.6 Korepetycje 392.7 Doradztwo zawodowe 442.8 Udział uczniów w zajęciach dodatkowych 48

III. Najważniejsze wnioski 52Spis wykresów 54Spis tabel 56


Wstęp Opracowanie, które trzymają Państwo w ręku, jest efektem pierwszego etapu badania losów absolwentów szkół zawodowych w Małopolsce. Badanie ma zadanie pokazać, jak kształtuje się kariera młodzieży, która kończy naukę w tego typu placówkach. Celem pierw-szego etapu było zebranie wyczerpującej informacji o uczniach ostatnich klas szkół zawo-dowych – o ich planach na przyszłość, udziale w zajęciach dodatkowych czy profilu psycho-logicznym w przededniu wejścia w dorosłe życie.

Określenie tego, co uczniowie chcą robić po skończeniu szkoły, jest istotne z co najmniej dwóch powodów. Po pierwsze, pozwala na śledzenie losów absolwentów oraz sprawdze-nie, na ile ich wcześniejsze plany udało się zrealizować. Po drugie, dzięki informacjom ze-branym w badaniu, szkoły będą mogły kształtować swoją ofertę w taki sposób, by lepiej przygotowywać młodzież do startu w dalsze życie edukacyjno-zawodowe.

Obok planów na przyszłość pytaliśmy uczniów o aktywność w trakcie nauki: badaliśmy udział w zajęciach pozalekcyjnych, pracę w trakcie nauki szkolnej, jak również korzystanie z Internetu. W ten sposób zamierzamy sprawdzić, czy i w jaki sposób aktywność wpływa na karierę absolwenta. Dodatkowo – na życzenie środowiska szkolnego – zapytaliśmy ucz-niów o to, czy korzystają z korepetycji. Udział w tych zajęciach może wskazywać na braki lub słabości kształcenia, z którymi uczniowie radzą sobie na własną rękę.

Przekazując Państwu niniejszą publikację, chcielibyśmy podziękować wszystkim osobom, które do jej powstania się przyczyniły. Szczególne podziękowania składamy uczniom, któ-rzy zgodzili się podzielić z nami swoimi opiniami na temat nauki w szkole zawodowej oraz nauczycielom i dyrektorom tychże szkół – za przychylne odniesienie się do idei badania. Bez tych wszystkich osób realizacja przedsięwzięcia nie byłaby możliwa. Zachęcając Pań-stwa do lektury raportu, chcielibyśmy również zaprosić do dalszej współpracy przy bada-niu absolwentów oraz przy kolejnych badaniach dotyczących szkolnictwa zawodowego.

Zespół Małopolskiego Obserwatorium Rynku Pracy i Edukacji


I. Metodologia badania

1.1 Założenia realizacji badania„Twój zawód. Twoja przyszłość? Raport z badania uczniów ostatnich klas szkół zawodowych 2009/2010” to efekt pierwszego etapu badania losów ab-solwentów szkół zawodowych w Małopolsce. Podstawowym celem przed-sięwzięcia jest pokazanie, jak kształtuje się kariera edukacyjno-zawodowa młodzieży kończącej naukę w szkołach zawodowych. Ponadto umożliwi ono ocenę, jak absolwenci radzą sobie na rynku pracy bądź w systemie edukacji oraz określenie, jakie napotykają problemy w nowych środowiskach.

Badanie losów absolwentów szkół zawodowych będzie miało charakter cykliczny (coroczny), co pozwoli na uchwycenie tendencji w obszarze edu-kacji zawodowej. Każdy cykl będzie składał się z dwóch etapów: badania ucz-niów oraz badania absolwentów.

Etap I – badanie uczniówCelem tego etapu jest zebranie wyczerpującej informacji o uczniach

ostatnich klas szkół zawodowych (zasadniczych szkół zawodowych, tech-ników, techników uzupełniających oraz szkół policealnych, w tym szkół specjalnych1). W niniejszym raporcie przedstawione zostały wyniki badania uczniów ostatnich klas w roku szkolnym 2009/2010.

1 Szkoła specjalna to instytucja, w której kształci i wychowuje się dzieci z różnymi zaburzeniami, upośledzeniami, które nie mogą uczęszczać do szkoły normalnej lub nie mogą sprostać wymogom tej szkoły (por. http://peda-gogika-specjalna.wyklady.org/wyklad/147_szkola-specjalna.html, dostępny: 8.03.2010)


www.obserwatorium.malopolska.pl8

W ramach badania zgromadzone zostały dane (numer telefonu oraz adres email), które pozwolą na bezpośredni kontakt z respondentem, gdy opuści on mury szkoły. Informacje te uczniowie wpisywali do oświadczeń osobowych, wy-rażając jednocześnie zgodę na ich użycie dla potrzeb badania absolwentów.

Oprócz danych kontaktowych zbierane były informacje dotyczące dostępu do Internetu i umiejętności posługiwania się nim, planów zawodowo-eduka-cyjnych, aktywności w zajęciach pozalekcyjnych oraz charakterystyk psycho-logicznych uczniów. Dzięki nim możliwe będzie stwierdzenie, czy uczniowie podejmują działania, które mogą zwiększyć ich szanse na znalezienie dobrej pracy lub dostanie się do dobrej szkoły oraz jakie cechy charakteru temu suk-cesowi sprzyjają.

Etap II – badanie losów absolwentówNa podstawie danych zgromadzonych podczas pierwszego etapu, w od-stępie dwunastu miesięcy od ukończenia szkoły przez uczniów (czyli w czerwcu 2011 roku), zostanie wylosowana grupa, która będzie pod-dana badaniu właściwemu. Badanie pokaże ścieżkę kariery zawodowo-edukacyjnej absolwentów oraz kwalifikacje i umiejętności, które przydały im się na rynku pracy. Zebrane zostaną informacje na temat zarobków, czasu po-szukiwania pracy oraz zgodności wykonywanej pracy / podejmowanej nauki z dotychczas zdobytym wykształceniem. Badanie wskaże również, czy i jak aktywność w szkole oraz profil psychologiczny ucznia warunkują sukces na rynku pracy / w dalszej edukacji.

1.2 Sposób realizacji badaniaPierwszy etap badania został zrealizowany techniką ankiety audytoryjnej. Za-daniem Biura Badań Społecznych „Obserwator” (firmy wyłonionej w przetargu na realizację badania) było przeprowadzenie ankiety i zebranie oświadczeń od 80% uczniów ostatnich klas wszystkich publicznych szkół zawodowych oraz od jak największej liczby uczniów ostatnich klas w przynajmniej połowie pry-watnych szkół zawodowych w Małopolsce. Zróżnicowany udział w badaniu uczniów ze szkół publicznych i prywatnych wynikał z działań podjętych wcześ-niej przez pracowników Małopolskiego Obserwatorium Rynku Pracy i Eduka-cji: zwrócili się oni do dziewiętnastu starostów oraz trzech prezydentów miast z prośbą o zachęcenie dyrektorów szkół zawodowych do wzięcia udziału w ba-daniu. Starostwa i urzędy miast (w przypadku miast na prawach powiatu) spra-wują nadzór finansowy nad publicznym szkolnictwem zawodowym na terenie danego powiatu. Odpowiedź była pozytywna, dlatego założono, że w badaniu wezmą udział wszystkie publiczne szkoły (na poziomie klas do badania przy-stąpi nie mniej niż 80% uczniów). W przypadku szkół prywatnych, niepodlega-jących finansowemu nadzorowi starostw i urzędów miast, pozostawało liczyć na dobrą wolę dyrekcji (przed badaniem chęć wzięcia w nim udziału wyraziło kilkanaście placówek, w tym prowadzone przez izby rzemieślnicze).



Do badania wytypowano 264 zespoły szkół zawodowych. Ostatecznie wzięło w nim udział 217 zespołów. W toku badania udało się zebrać 16 138 ankiet, przy czym 15 123 pochodziło ze szkół publicznych, a 1 015 ze szkół niepublicznych.

Zespół Małopolskiego Obserwatorium Rynu Pracy i Edukacji odpowiadał za całość prac merytorycznych, w tym za przygotowanie metodologii i na-rzędzia badawczego. Jedno z pytań umieszczonych w ankiecie (dotyczące profilu psychologicznego ucznia2) zaczerpnięto z projektu „Mapa Monitoru-jąca Szansę na Pracę absolwentów ponadgimnazjalnych szkół zawodowych województwa świętokrzyskiego (MMSP) nr Z/2.26/II/2.1/54/05”3, realizowane-go przez Centrum Doradztwa Strategicznego.

Dane ze szkół zbierane były od września do listopada 2009 roku. Następnie zakodowany materiał (w postaci bazy danych) został przekazany zespołowi Ob-serwatorium, który zajął się wykonaniem analiz oraz sporządzeniem raportu po-badawczego. Raport ten – ze względu na dużą szczegółowość i różnorodność zebranych danych – zawiera jedynie część informacji, jaką można z nich uzyskać, dlatego Obserwatorium jest w stanie przygotować dodatkowe zestawienia.

Analizowane dane mogą być obarczone błędami. Mogą one wynikać z po-dawania przez uczniów nieprawdziwych informacji (wypełnianie ankiety au-dytoryjnej nie jest kontrolowane). Ponadto mogą to być błędy, które pojawiają się standardowo w badaniach społecznych. Chodzi tu przede wszystkim o błąd kodowania danych (błędne przepisywanie danych z ankiety do bazy danych), jak również efekt ankieterski (mimowolne, niezamierzone oddziaływanie an-kietera na respondentów, które wpływa na sposób odpowiadania na pytania).

W 2011 roku planowana jest realizacja badania absolwentów. Do skontak-towania się z nimi zostanie wykorzystanych 13 681 oświadczeń, zebranych w badaniu uczniów. W tych oświadczeniach oni sami lub ich opiekunowie prawni4 uzupełniali informacje o numerze telefonu (maksymalnie dwa nu-mery), adresie poczty email (maksymalnie dwa adresy) oraz adresie zamiesz-kania. W 211 przypadkach oświadczenie nie zawierało żadnych danych, które umożliwiłyby kontakt z absolwentem.

2 Analiza profilu psychologicznego dostępna w serwisie Małopolskiego Obserwatorium Rynku Pracy i Edukacji: www.obserwatorium.malopolska.pl

3 Więcej informacji na stronie www.cds.krakow.pl/mmsp,170.html.4 W przypadku uczniów zasadniczych szkół zawodowych, uczących się w zawodach dwuletnich, respondentami

były osoby, które nie ukończyły 18. roku życia. Ze względu na niepełnoletniość oświadczenia z danymi osobo-wymi wypełniali opiekunowie prawni.



Aby uzyskać jak najwięcej odpowiedzi, w badaniach absolwentów roz-ważane jest zastosowanie wielu technik badawczych (ankieta internetowa, ankieta pocztowa, wywiad telefoniczny oraz wywiad osobisty). W pierwszej kolejności jednak wykorzystane zostaną techniki najmniej kosztowne (m. in. ankieta internetowa).

W toku badania uczniów informacje o adresach poczty email (jednym bądź dwóch) udało się uzyskać od 8 012 respondentów. Z kolei numer telefonu (jeden lub dwa) podało 10 007 respondentów. W 1 576 oświadczeniach nie ma ani nume-ru telefonu, ani adresu poczty email (jedynym kontaktem jest miejsce zamiesz-kania). Szczegółowe informacje o liczbie kontaktów telefonicznych i mailowych oraz wzajemnych ich pokrywaniu się pokazuje powyższa tabela. Ze względu na chęć wykorzystania Internetu jako jednego z kanałów dotarcia do absolwentów, w badaniu uczniów znalazły się pytania o to, czy korzystają z niego oraz z poczty elektronicznej. Zagadnieniom tym będzie poświęcona odrębna cześć raportu.

1.3 Badana grupaW badaniu wzięli udział uczniowie 217 zespołów szkół (175 publicznych i 42 nie-publicznych). Łącznie udało się uzyskać 16 138 ankiet oraz 13 681 oświadczeń. Informacje te prezentowane są poniżej w podziale na powiaty i typy szkół.

Badaniem zostali objęci uczniowie ostatnich klas (rok szkolny 2009/2010) szkół zawodowych publicznych i niepublicznych: zasadniczych zawodo-wych5, techników i szkół policealnych. Najwięcej respondentów uczęszczało do techników – 9 761 (60%), następnie do zasadniczych szkół zawodowych – 4 962 (31%), a najmniej do szkół policealnych – 1 415 (9%). 281 ankietowa-nych uczyło się w szkołach specjalnych.

5 Respondenci zostali podzieleni na młodocianych pracowników i uczniów zasadniczych szkół zawodowych. W całym raporcie pojęcie „ZSZ - uczniowie” oznacza uczniów zasadniczych szkół zawodowych „ZSZ - młodo-ciani” młodocianych pracowników, a „ZSZ” razem ujętych uczniów zasadniczych szkół zawodowych i młodocia-nych pracowników. Szczegółowe informacje dotyczące podziału na uczniów i młodocianych znajdują się w ra-porcie Nauka zawodu. Szkoła czy pracodawca?. Kraków: Wojewódzki Urząd Pracy w Krakowie, 2009, dostępnym na stronie: www.obserwatorium.malopolska.pl.



Zdecydowana większość uczniów (94%) uczęszczała do szkół publicznych, jedynie wśród osób kształcących się w szkołach policealnych spora część wy-brała szkoły niepubliczne (47%). 9% młodocianych pracowników uczęszczało do szkół niepublicznych prowadzonych przez rzemiosło.

Liczba szkół, które wzięły udział w badaniu, w podziale na powiaty

TZTP03/2010

powiat publiczna niepubliczna ogółem

bocheński 8 1 9

brzeski 6 2 8

chrzanowski 5 1 6

dąbrowski 3 3

gorlicki 9 4 13

krakowski 7 7

limanowski 8 1 9

miechowski 3 3

myślenicki 7 1 8

nowosądecki 11 2 13

nowotarski 8 8

olkuski 8 8

oświęcimski 9 3 12

proszowicki 2 2

suski 5 1 6

tarnowski 9 9

tatrzański 3 1 4

wadowicki 9 9

wielicki 4 4

Kraków 31 13 44

Nowy Sącz 9 4 13

Tarnów 11 8 19

ogółem 175 42 217



II. Wyniki badania

2.1 Korzystanie z InternetuJak już zostało wspomniane, pytania o korzystanie z Internetu oraz poczty email wynikały przede wszystkim z chęci wykorzystania ich do nawiązania kontaktu z respondentami po opuszczeniu przez nich murów szkoły. Dodat-kowo wykorzystanie Internetu oraz poczty elektronicznej posłużyło do zbu-dowania indeksu aktywności uczniów – zsyntetyzowanej miary, informującej o tym, jak bardzo uczniowie są aktywni w sferze pozaszkolnej.



Na podstawie danych z badania udało się ustalić, że 98% uczniów ostat-nich klas szkół zawodowych korzysta z Internetu, przy czym 66% z nich codziennie, a 21% – kilka razy w tygodniu. Liczba aktywnych użytkowników Internetu (korzystających z sieci nie rzadziej niż raz w tygodniu) wynosi 92%. Najczęściej z Internetu korzystają uczniowie technikum (72% codziennie), rzadziej uczniowie szkół policealnych (61%) oraz zasadniczych szkół zawo-dowych (55%). Najmocniej różnicuje użytkowników Internetu to, jak często z niego korzystają. Najbardziej zróżnicowany w poszczególnych grupach był udział osób wskazujących na codzienne wykorzystanie tego medium, co zo-stanie wykorzystane do opisu zmienności korzystania z Internetu w poszcze-gólnych przekrojach (takich jak wielkość miejscowości, podregion, wykształ-cenie rodziców i płeć). Udział aktywnych użytkowników w opisywanych szko-łach nie jest aż tak bardzo zróżnicowany – wynosi kolejno: 94%, 91% i 87%.

Korzystanie z Internetu zmienia się terytorialnie. Udział uczniów w katego-rii korzystających z Internetu codziennie jest największy w dużych miastach (powyżej 50 tys. ludności – 81%) i maleje wraz ze zmniejszaniem się wielkości miejscowości (w miastach do 5 tys. mieszkańców i na wsi – 61%). Szczegóło-we informacje na ten temat zawiera powyższy wykres.

Korzystanie z Internetu a wielkość miejscowości

TZTP08/2010

61%

61%

72%

74%

77%

81%

66%

23%

23%

19%

18%

15%

14%

21%

6%

7%

4%

5%

2%

5%

4%

1%

1%

3%

3%

1%

3%

4%

4%

1%

1%

2%

2%

1%

3%

2%

3%

1%

1%

1%

1%

2%

wieś

miasto do 5 tys.

miasto

od 5 do 10 tys.

miasto

od 10 do 20 tys.

miasto

od 20 do 50 tys.

miasto powyżej

50 tys.

ogółem

codziennie

2-3 razy w miesiącu

kilka razy w tygodniu

raz w miesiącu lub rzadziej

raz w tygodniu

nie korzystam w ogóle



Opisana prawidłowość potwierdza fakt, że największy udział użyt-kowników Internetu korzystających z niego codziennie odnotowano w podregionach o najwyższym poziomie urbanizacji: 74% w Krakowie, 70% w podregionie oświęcimskim6, 65% w podregionie krakowskim, 61% w podregionie tarnowskim i 60% w podregionie nowosądeckim. Podregiony tarnowski i nowosądecki pod omawianym względem są bardzo do siebie po-dobne. Największy udział codziennie korzystających z Internetu był w powie-cie chrzanowskim (79%), wielickim (79%), olkuskim (77%) oraz mieście Kra-ków (74%), natomiast najniższy w powiecie tarnowskim (51%), proszowickim (53%), dąbrowskim (55%), limanowskim (57%) oraz nowosądeckim (58%).

6 NUTS, czyli Nomenklatury Jednostek Terytorialnych do Celów Statystycznych (NTS ew. ang. NUTS Nomenc-lature of Units for Territorial Statistics). Regulowane są Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 14 listopada 2007 r. Według tej klasyfikacji w ramach województw wyodrębnione zostały podregiony. Podregiony składają się z powiatów. W Małopolsce jest pięć podregionów; 1. miasto Kraków, 2. podregion oświęcimski (powiaty: chrzanowski, olkuski, oświęcimski, suski i wadowicki), 3. podregion krakowski (powiaty: bocheński, krakowski, miechowski, myślenicki, proszowicki i wielicki), 4. podregion tarnowski (powiaty: brzeski, dąbrowski, tarnowski, miasto Tarnów), 5. podregion nowosądecki (powiaty; gorlicki, limanowski, nowosądecki, miasto Nowy Sącz, nowotarski, tatrzański).

Korzystanie z Internetu a podregion

TZTP09/2010

codziennie

2-3 razy w miesiącu

kilka razy w tygodniu

raz w miesiącu lub rzadziej

raz w tygodniu

nie korzystam w ogóle

60%

61%

65%

70%

74%

66%

24%

23%

21%

19%

18%

21%

7%

7%

6%

4%

5%

4%

4%

4% 2%

2%

2%

2%

1%

2%

nowosądecki

tarnowski

krakowski

oświęcimski

m. Kraków

ogółem

3%

3%

2%

3%

2%

2%

3%

3%

3%

3%



Zróżnicowanie przy wykorzystaniu Internetu pokrywa się z wykształ-ceniem rodziców: im wyższe wykształcenie ojca lub matki, tym uczniowie częściej z korzystają z sieci. 77% respondentów, których rodzice legitymowali się wyższym wykształceniem, korzysta z Internetu codziennie. W przypadku dzieci osób z wykształceniem podstawowym odsetek ten wynosi tylko 51%. Wykorzystanie Internetu różni się również ze względu na płeć: codziennie korzysta z niego 72% mężczyzn i 57% kobiet.

Rozważając kwestię korzystania z Internetu bardzo ważne jest również określenie miejsca, w którym młodzież to robi. Aż 88% osób wskazało, że ko-rzysta z Internetu w domu, 42% – w szkole i 41% u rodziny bądź znajomych. Wskazania na pozostałe miejsca był rzadkie.

2.2 Korzystanie z poczty elektronicznejSpośród 16 138 osób 312 osób wskazało, że z Internetu nie korzysta w ogóle. Ci, którzy to robią, zostali zapytani, czy korzystają z poczty elektronicznej, a jeśli tak, to jak często. 16% uczniów odpowiedziało, że nie korzysta z poczty elektronicznej w ogóle, 18% korzysta codziennie, 27% kilka razy w tygodniu, 15% raz w tygodniu, 12% dwa – trzy razy w miesiącu, a 13% raz w miesiącu lub rzadziej.

Gdzie korzystasz z Internetu?

1%

4%

6%

41%

42%

88%

wszędzie (Internet w telefonie, wi-fi, hot spoty)

w pracy

w kafejce

u rodziny / znajomych

w szkole

w domu

* procenty nie sumują się do stu ponieważ uczniowie mogli udzielić więcej niż jednej odpowiedzi. TZTP10/2010



Zróżnicowanie przy korzystaniu z poczty elektronicznej ze względu na typ szkoły kształtuje się odmiennie niż w przypadku korzystania z Internetu. Z In-ternetu aktywniej korzystają uczniowie techników, podczas gdy z pocz-ty elektronicznej – słuchacze policealnych szkół zawodowych. Codzien-nie z poczty korzysta 32% uczniów szkół policealnych, 20% uczniów tech-nikum i 11% uczniów zasadniczej szkoły zawodowej. Udział osób, które nie korzystają z e-poczty wcale, wynosi 16%, przy czym takie przypadki rzadziej występują wśród słuchaczy szkół policealnych i uczniów techników (10%), na-tomiast dużo częściej wśród uczniów zasadniczych szkół zawodowych (29%). Większa aktywność w korzystaniu z poczty elektronicznej uczniów policeal-nych szkół wynika stąd, że są to osoby starsze od pozostałych uczniów (mają za sobą naukę w liceum lub technikum) oraz w większym udziale mają do-świadczenia związane z życiem zawodowym. Cechy te współwystępują z ko-rzystaniem z poczty elektronicznej.



Podobnie jak w przypadku korzystania z Internetu, najczęściej pocztę elek-troniczną odbierają uczniowie z podregionów i powiatów o najwyższym po-ziomie urbanizacji. Niższą od średniej wojewódzkiej aktywność w tym obsza-rze odnotowano w podregionie tarnowskim, krakowskim i nowosądeckim. Jeśli chodzi o powiaty, to emaile wysyłają najczęściej uczniowie z wielickiego, chrzanowskiego oraz z Krakowa (po 91%), natomiast najrzadziej z dąbrow-skiego i tarnowskiego (po 74%) oraz proszowickiego (73%).

Podobnie jak w przypadku korzystania z Internetu, wykorzystanie poczty elektronicznej częściej deklarują mężczyźni oraz ci uczniowie, których rodzice legitymują się wyższym wykształceniem.

W kontekście planowanego drugiego etapu badań stosunkowo wysoki udział użytkowników poczty elektronicznej (korzystanie z niej zadeklarowa-ło 13 315 respondentów) jest dobrą wiadomością. Jednocześnie jednak tylko 8 012 uczniów (czyli 60% osób deklarujących korzystanie z poczty elektro-nicznej) podało swój adres email. A zatem w przypadku pozostałych 40% użytkowników e-poczty będzie trzeba nawiązać kontakt telefoniczny, osobi-sty lub za pośrednictwem poczty tradycyjnej.



2.3 Motywy podjęcia nauki w zawodzieGimnazjum stanowi ostatni etap obowiązkowej edukacji. Po jego zakończe-niu młodzież decyduje, czy będzie kontynuować naukę, a jeśli tak, to w jakiej szkole. Z perspektywy czasu uczniowie ostatnich klas szkół zawodowych (zasadniczych zawodowych i techników) stwierdzili, że w swoim wybo-rze kierowali się przede wszystkim zainteresowaniem danym zawodem: tak wskazało 71% młodocianych pracowników i 59% uczniów technikum. Ponadto młodzież z zasadniczych szkół zawodowych często wymieniała ko-nieczność szybkiego zdobycia fachu, a młodociani także szansę na zrobienie kariery. Uczniowie technikum przy wyborze szkoły brali pod uwagę moż-liwość zdawania matury, położenie szkoły w pobliżu miejsca zamieszkania oraz spodziewane wysokie zarobki. Ponadto w przypadku uczniów techni-kum bardziej niż w innych szkołach widoczny był wpływ bliskich: rodziców i znajomych.

Można zatem powiedzieć, że uczniowie szkół ponadgimnazjalnych w więk-szości świadomie podjęli decyzje dotyczące wyboru szkoły i zawodu. Brak wol-nych miejsc w innej placówce jako powód nauki w obecnej szkole wskazało nie-wielu uczniów – stosunkowo najwięcej z zasadniczych szkół zawodowych.

Jeszcze większą świadomość wyboru zawodu obserwujemy w szkołach policealnych, co wynika zapewne z faktu, że kształcą się w nich osoby pełno-letnie. I tak trzy czwarte słuchaczy kierowało się zainteresowaniem zawodem, ponad jedna czwarta szansą zrobienia kariery lub koniecznością szybkiego zdobycia zawodu. Jedynie 5% stwierdziło, że podjęło naukę w zawodzie dla-tego, że nie było miejsc w innej szkole. Warto przy tym zauważyć znaczą-ce zróżnicowanie pomiędzy słuchaczami szkół publicznych i prywatnych: ci drudzy jako motywy swojego wyboru częściej wskazywali zainteresowanie zawodem i szansę zrobienia kariery, pierwsi natomiast – położenie szkoły w pobliżu miejsca zamieszkania.

Dogodne położenie szkoły z reguły ważniejsze było dla kobiet. Mężczyźni z kolei dużo częściej niż kobiety spodziewali się po wyuczonym zawodzie wysokich zarobków.



ł ś ł ś ęł

(–

* odpowiedź udzielana tylko przez uczniów technikum

** procenty nie sumują się do stu ponieważ uczniowie mogli udzielić więcej niż jednej odpowiedzi TZTP13/2010

2%

10%

8%

11%

37%

24%

26%

27%

66%

3%

6%

7%

8%

35%

32%

27%

25%

71%

37%

2%

6%

12%

14%

15%

25%

27%

37%

59%

2%

5%

5%

6%

28%

27%

21%

22%

75%

możliwość zdawania matury*

porada doradcy zawodowego

brak wolnych miejsc w innej szkole

ten zawód wybrali znajomi

namowa rodziców

konieczność szybkiego zdobycia zawodu

szansa zrobienia kariery

przewidywanie wysokich zarobków

położenie szkoły w pobliżu miejsca zamieszkania

zainteresowanie zawodem

uczniowie młodociani technikum policealna



Większej świadomości podejmowanych decyzji towarzyszy w przypadku słuchaczy szkół policealnych większe zadowolenie i konsekwencja działań. Aż 81% spośród nich nie żałuje dokonanego wyboru i podjęłoby taką samą decyzję raz jeszcze. Na poziomie zasadniczej szkoły zawodowej ten sam za-wód ponownie wybrałoby więcej młodocianych pracowników niż uczniów. Najmniejszy odsetek osób (54%), które powtórzyłyby wybór zawodu, odno-towano wśród uczniów technikum. Może to wynikać z tego, że wybierając kierunek dalszej edukacji w mniejszym stopniu niż uczniowie innych szkół kierowali się oni zainteresowaniami. Innymi słowy badanie pokazuje, że mo-tywy, jakie stały za decyzjami uczniów przy wyborze kierunku kształce-nia, przekładają się na jego późniejszą ocenę: ci, którzy wybrali zawód w sposób bierny, to jest kierując się namową rodziców lub znajomych, albo też dlatego, że nie było miejsc w innej placówce, po pewnym czasie żałują swojej decyzji. Natomiast ci, którzy rozpoczęli naukę, bo takie mieli zainteresowania lub uważali, że da im ona szansę zrobienia karie-ry, są w zdecydowanej większości zadowoleni z dokonanego wyboru. Oni też częściej podejmowali pracę zarobkową w swoim zawodzie. Z kolei możliwość pracy w zawodzie wyraźnie wpływa na satysfakcję ze szkoły i wy-branego fachu (trzy czwarte osób7, które zadeklarowały, że w ciągu ostatnie-go roku pracowały w zawodzie, ponownie wybrałoby zarówno zawód, jak i szkołę).

7 Uczniów zasadniczych szkół zawodowych, techników i szkół policealnych. Młodociani pracownicy, którzy z de-finicji pracują, nie odpowiadali na pytanie o pracę zarobkową.

Zadowolenie z wyboru zawodu a typ szkoły

TZTP14/2010

Czy teraz wybrałbyś ten sam zawód?



W zasadniczych szkołach zawodowych (niezależnie czy w trybie ucznia, czy młodocianego pracownika) najbardziej zadowoleni z dokonanego po gimnazjum wyboru zawodu okazali się: technolodzy robót wykończenio-wych w budownictwie, lakiernicy samochodowi, tapicerzy, fryzjerzy, murarze i malarze-tapeciarze8. W technikach: technicy górnictwa podziemnego, tech-nicy budownictwa i technicy spedytorzy9. Natomiast w szkołach policealnych najbardziej zadowolone były osoby kształcące się w szeroko rozumianych za-wodach medycznych: technicy dentystyczni, opiekunowie w domu pomocy społecznej, asystenci stomatologiczni, ratownicy medyczni i asystenci osoby niepełnosprawnej10.

8 Ponad 80% uczniów kształcących się w tych zawodach odpowiedziało twierdząco na pytanie „Czy teraz wybrał-byś ten sam zawód, którego się aktualnie uczysz?” Uwzględniono tylko zawody, w których kształci się więcej niż dziesięciu uczniów.



Motywy podjęcia nauki w zawodzie a zadowolenie z wyboru zawodu

tak tak, ale w innej szkole nie nie wiem

Dla

cze

go

wy

bra

łeś(

aś)

na

uk

ęw

sw

oim

za

wo

dz

ie?

35%

36%

41%

50%

55%

59%

61%

71%

77%

78%

2%

2%

4%

2%

3%

2%

2%

3%

3%

3%

54%

53%

47%

40%

35%

31%

30%

21%

15%

15%

9%

9%

8%

7%

8%

8%

7%

6%

5%

5%

Czy teraz wybrał(a)byś ten sam zawód?

szansa zrobienia kariery zawodowej

zainteresowanie zawodem

przewidywanie wysokich zarobków

porada doradcy zawodowego

/pedagoga szkolnego

konieczność szybkiego zdobycia zawodu

położenie szkoły w pobliżu

miejsca zamieszkania

możliwość zdawania matury*

namowa rodziców

ten zawód wybrali znajomi

brak wolnych miejsc w innej szkole



2.4 Praca zarobkowa w czasie nauki i plany zawodowe uczniówJedna czwarta wszystkich przebadanych uczniów wybrała naukę w swoim zawodzie, kierując się nadzieją na zrobienie kariery zawodowej. Na ile te na-dzieje uda się spełnić, okaże się dopiero po skończeniu przez nich szkoły. Nie-mniej jednak już w trakcie nauki wielu uczniów11 (65%) podejmuje pra-cę zarobkową – niestety większość zupełnie nie związaną z zawodem. Najwięcej pracujących znalazło się wśród uczniów szkół policealnych (70%), najmniej wśród uczniów zasadniczych szkół zawodowych (60%). Co ciekawe jednak, to właśnie uczniowie zasadniczych szkół zawodowych częściej niż uczniowie z innych typów szkół pracowali w swoim zawodzie (ZSZ – 37%, technikum – 29%, policealna – 30%).

Doświadczeniom, jakie do tej pory zdobyła młodzież na rynku pracy, to-warzyszy silna motywacja do kontynuowania lub podjęcia zatrudnienia po skończeniu nauki. O ile plany uczniów dotyczące dalszego kształcenia czy wyjazdu do innego miasta / kraju są zwykle mało sprecyzowane, to w kwestii zatrudnienia niemal wszyscy są zgodni – chcą pracować. Jednocześnie 36% uczniów deklaruje, że już ma zagwarantowaną pracę, a po 34% nastawia się na jej poszukiwanie – w zawodzie lub nie w zawodzie. To optymistyczne na-stawienie może być konsekwencją klimatu, który w ostatnim czasie wytwo-rzył się wokół szkolnictwa zawodowego: w mediach coraz częściej pojawiają się informacje, z których wynika, że na rynku pracy brakuje przede wszystkim wykwalifikowanych fachowców12. Młodzi ludzie mogą to odczytywać jako sy-gnał, że kończąc szkołę nie muszą się martwić o zatrudnienie.

11 Uczniów zasadniczych szkół zawodowych, techników i szkół policealnych. Młodociani pracownicy, którzy z de-finicji pracują, nie odpowiadali na pytanie o podejmowanie pracy zarobkowej.

12 Por. m.in. Zadroga, Aneta. Zawodówka to jest to? [online]. GazetaPraca.pl [dostęp: 25.02.2010]. Dostępny w In-ternecie: http://gazetapraca.pl/gazetapraca/1,90440,7491103,Zawodowka_to_jest_to_.html oraz 10 najbar-dziej poszukiwanych zawodów w Polsce, w Europie i na świecie. [online]. Manpower Polska [dostęp: 25.02.2010]. Dostępny w Internecie: http://www.nf.pl/News/19075/10-najbardziej-poszukiwanych-zawodow-w-Polsce-w-Europie-i-na-swiecie/badanie-Manpower-zawod/.



Z przeprowadzonego badania wynika, że zagrożenie masowymi emigra-cjami młodzieży jest niewielkie. Wśród osób kończących szkoły zawodowe jedynie 5% rozważa wyjazd na stałe, 17% myśli, by wyjechać na dłużej, ale później wrócić. Jedna trzecia uczniów kategorycznie zadeklarowała, że nie planuje wyjazdu.

Najwięcej problemów przy planowaniu przyszłości zawodowej przysparza uczniom pytanie o kontynuowanie edukacji. Ponad połowa (52%) nie zdecy-dowała jeszcze, co robić w tej kwestii.



2.4.1 PracaSpośród ponad 16 tys. przebadanych uczniów jedynie 3% wskazało, że nie zamierza pracować po skończeniu szkoły, przy czym w znaczącej większości są to osoby, które nastawiają się na dalszą edukację (67%). Zdecydowana większość uczniów planuje zatrudnić się w istniejących firmach – możliwość założenia własnej działalności gospodarczej rozważa tylko 13% z nich. Taką opcję bierze pod uwagę więcej mężczyzn, osób koń-czących szkoły policealne i zamieszkujących miasta powyżej 50 tys. miesz-kańców.

Zagwarantowaną pracę w zawodzie zadeklarowali przede wszyst-kim młodociani pracownicy (61%). Dla sporej części z nich (40%) będzie to kontynuacja współpracy z przedsiębiorcami, u których odbywali praktyczną naukę zawodu. O pewnej pracy po skończeniu szkoły dużo częściej mówili mężczyźni (43%) niż kobiety (26%), a także mieszkańcy wsi i małych miejsco-wości do 5 tys. (około 40%) niż największych miast (31%).

Najmniej pewni co do swojej przyszłości na rynku pracy są ucznio-wie technikum. W porównaniu z młodzieżą z pozostałych typów szkół to właśnie oni najrzadziej deklarowali, że mają zagwarantowaną pracę: czy to w zawodzie (25%) czy też nie w zawodzie (11%). Najwięcej z nich nastawiło się również na szukanie jakiejkolwiek pracy (42%). Pracę w zawodzie zamierza znaleźć 32%. Dla porównania w przypadku słuchaczy szkół policealnych od-setek osób, które zamierzają szukać pracy w zawodzie, wynosi 47%.

Czy po skończeniu szkoły zamierzasz pracować? –odpowiedzi w podziale na typ szkoły

* procenty nie sumują się do stu ponieważ uczniowie mogli udzielić więcej niż jednej odpowiedzi TZTP18/2010

54

%

29

%

25

%

21

%

11

%

7%

2%

61

%

37

%

19

%

13

%

10

%

7%

1%

25

% 32

% 42

%

11

%

13

%

10

%

3%

34

%

47

%

19

%

16

%

15

%

6%

1%

ZSZ-uczniowie ZSZ-młodociani technikum policealna

ma

m z

ag

wa

ran

tow

an

ą

pra

cęw

za

wo

dzi

e

bę

dę

szu

ka

ć

pra

cy w

za

wo

dzi

e

bę

dę

szu

ka

ć

jak

iejk

olw

iek

pra

cy

ma

m z

ag

wa

ran

tow

an

ą

pra

cęn

ie w

za

wo

dzi

e

zało

żęfi

rmę

nie

wie

m

nie

za

mie

rza

m

pra

cow

ać



Na podstawie odpowiedzi uczniów można wysnuć wniosek, że najwięk-szą determinację, by pracować w wyuczonym zawodzie, przejawiają słuchacze szkół policealnych oraz młodociani pracownicy. Wiąże się to zapewne z faktem, że osoby te, wybierając szkołę, w największym stopniu kierowały się zainteresowaniami (a później wyrażały największe zadowole-nie z podjętej decyzji). Uczniowie technikum, u których satysfakcja z wyboru szkoły i zawodu jest rzadsza, częściej rozważają możliwość podjęcia jakiej-kolwiek pracy.

Jeśli chodzi o uczniów szkół specjalnych, to również zamierzają pracować po skończeniu nauki. Jednak w porównaniu do uczniów z pozostałych pla-cówek w większym procencie zadeklarowali, że mają zagwarantowaną pracę: w zawodzie (51%) lub nie (22%). W mniejszym stopniu natomiast nastawiają się na poszukiwania pracy (około 30%) czy zakładanie firmy (10%).

Plany zatrudnieniowe uczniów łączą się z ich planami dotyczącymi dalszej edukacji. Osoby, które mają zamiar kontynuować naukę w zawodzie, najczęś-ciej mają także zamiar szukać związanej z nim pracy. Ci, którzy chcą rozpo-cząć kształcenie w nowym zawodzie, przywiązują mniejszą wagę do pracy w aktualnym i nastawiają się przede wszystkim na szukanie jakiegokolwiek zatrudnienia (40%). Nie dziwi także, że wśród osób, które zamierzają skoń-czyć edukację na obecnej szkole, dominują osoby, które mają już zagwaran-towaną pracę w zawodzie (47%).

Plany edukacyjne uczniów a zamiar pracy po skończeniu szkoły


51%

22%27%

34%

27%

47%

23%

40%35%

9%14%

18%

będę się dalej uczyć w zawodzie będę sie dalej uczyć,

ale nie w zawodzie

nie planuję kontynuować nauki

będę szukać pracy w zawodzie mam zagwarantowaną pracę w zawodzie

będę szukać jakiejkolwiek pracy mam zagwarantowaną pracę nie w zawodzie



2.4.2 EdukacjaWiększość uczniów nadal zastanawia się, czy kontynuować edukację. Co do dalszej nauki wahają się przede wszystkim: technicy spedytorzy, fototechnicy, ta-picerzy, higieniści stomatologiczni, opiekunowie medyczni i technicy agrobizne-su13. Ogólnie rzecz biorąc najwięcej niezdecydowanych znalazło się wśród osób kończących szkoły policealne (58%), a najmniej wśród uczniów szkół zasadniczych zawodowych (49%). W większej mierze problemy z decyzją do-tyczą mieszkańców wsi i małych miast niż miast powyżej 5 tys. mieszkańców.

13 Ponad 65% uczniów kształcących się w tych zawodach odpowiedziało nie wiem na pytanie „Czy po skończe-niu szkoły zamierzasz dalej się uczyć?” Uwzględniono tylko zawody, w których kształci się więcej niż dziesięciu uczniów.



O kontynuowaniu nauki w zawodzie myśli 23% młodocianych pracowni-ków, 17% uczniów technikum i tylko 11% uczniów szkół policealnych. Osoby kończące zasadnicze szkoły zawodowe (zarówno w trybie ucznia, jak i młodo-cianego pracownika) zamierzają ubiegać się o przyjęcie do technikum. Sporo osób w tej grupie stanowią uczniowie, którzy chcą kontynuować kształcenie w tej samej placówce (15%).

Uczniowie technikum, którzy zadeklarowali, że będą się dalej kształcić w swo-im zawodzie, najczęściej wskazywali, że będą to studia (31%). Część wskazała na konkretne uczelnie, w tym: Akademię Górniczo Hutniczą (18%), Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie (11%) oraz Politechnikę Krakowską (8%).

14 Ponad 45% uczniów kształcących się w tych zawodach odpowiedziało, że zamierza kontynuować naukę w za-wodzie w danej szkole. Uwzględniono tylko zawody, w których odpowiedzi „będę kontynuował(a) naukę w za-wodzie” udzieliło więcej niż dziesięciu uczniów.



17 Ponad 40% uczniów kształcących się w tych zawodach odpowiedziało, że zamierza kontynuować naukę w zawodzie w danej szkole. Uwzględniono tylko zawody, w których odpowiedzi „będę kontynuował(a) naukę w awodzie” udzieliło więcej niż dziesięciu uczniów.




Niewielka liczba uczniów szkół policealnych, którzy chcą kontynuować naukę w zawodzie, wybiera się na studia. 10% zadeklarowało, że będzie to Uniwersytet Jagielloński, po 4% Akademia Górniczo-Hutnicza i Akademia Wychowania Fizycznego. Zdecydowana większość nie wybrała jeszcze kon-kretnej uczelni.

O zmianie zawodu myśli stosunkowo więcej: kobiet (19%) niż mężczyzn (11%) �mieszkańców miast powyżej 50 tys. ludności (19%) niż wsi (13%) �osób, które zadeklarowały, że matka lub ojciec mają wykształcenie wyż- �sze (18%) niż osób, które zadeklarowały, że matka lub ojciec mają wy-kształcenie podstawowe (12%)uczniów techników (16%) i szkół policealnych (15%) niż zasadniczych �szkół zawodowych (10%).

Uczniowie ZSZ, którzy chcą się dalej kształcić, ale nie w swoim zawodzie, wy-bierają się do liceów uzupełniających. Uczniowie techników i szkół policealnych wybierają się na studia – z czego 20% nie zdecydowało jeszcze, na jakie. Wśród uczniów kończących technika dużą popularnością cieszy się Uniwersytet Ja-gielloński – wskazany przez 13% osób, które zamierzają zmienić zawód, a także Uniwersytet Pedagogiczny (11% wskazań) i szkoły policealne (8% wskazań).

Najczęściej wybierane przez młodzież kierunki to: pedagogika (w tym pe-dagogika wczesnoszkolna i resocjalizacja), kosmetyczka (w tym kosmetolo-gia, odnowa biologiczna i wizaż), informatyka, marketing i zarządzanie, tury-styka, technologia żywienia, mechanik (w tym elektromechanik), fizjoterapia, budownictwo i fryzjer.



Odsetek osób, które wskazały jednoznacznie, że po skończeniu obecnej szkoły nie zamierzają się dalej uczyć, wyniósł średnio 16% – najwięcej wśród uczniów zasadniczych szkół zawodowych (19%), najmniej wśród uczniów techników (15%). A zatem różnice pomiędzy poszczególnymi typami szkół okazały się niewielkie. Większe różnice pojawiły się natomiast w przypadku:

płci: o zakończeniu edukacji myślą częściej mężczyźni (19%) niż kobiety �(11%)miejscowości zamieszkania: im większa miejscowość, tym mniejszy pro- �cent uczniów, którzy chcą przerwać naukęwykształcenia rodziców: im wyższe wykształcenie matki lub ojca, tym niż- �szy procent osób zmierzających skończyć edukację.



Warto również wspomnieć o uczniach szkół specjalnych, wśród których odnotowano ponad dwukrotnie wyższy odsetek odpowiedzi (36%) niż w po-zostałych szkołach wskazujących, że uczniowie ci nie planują się dalej uczyć.

2.4.3 MigracjeUczniowie małopolskich szkół zawodowych z rezerwą podchodzą do możliwości wyjazdu: czy to za granicę, czy to do innego miasta w Pol-sce. Większość w ogóle nie planuje opuszczać miejsca zamieszkania lub jesz-cze nie podjęła decyzji, czy to zrobi.

O migracjach najczęściej myślą uczniowie zasadniczych szkół zawo-dowych i młodociani pracownicy. Zarówno wśród jednych jak i drugich około 30% chce wyjechać na wakacje, około 20% na dłużej i później wrócić, a mniej niż 10% chce wyjechać na stałe. Najwięcej zainteresowanych wyjaz-dem, zarówno na krótszy jak i dłuższy okres, jest wśród malarzy-tapeciarzy. Wyjazd na wakacje rozważa wielu techników drogownictwa i pracowników pomocniczych obsługi hotelowej19. Na dłuższy okres zamierzają wyjechać rzeźnicy-wędliniarze i lakiernicy samochodowi20.

Najrzadziej o opuszczeniu miejsca zamieszkania wspominają słuchacze szkół policealnych (52% nie planuje wyjazdu).

Większość uczniów planujących wyjazd wybiera się za granicę. Jeśli chodzi o migracje krajowe, to w największym stopniu dotyczą one osób, któ-re myślą o stałej zmianie miejsca zamieszkania.

19 Ponad 50% uczniów kształcących się w tych zawodach odpowiedziało, że zamierza wyjechać do pracy na waka-cje. Uwzględniono tylko zawody, w których kształci się więcej niż dziesięciu uczniów.

20 Ponad 30% uczniów kształcących się w tych zawodach odpowiedziało, że zamierza wyjechać na dłuższy okres i później wrócić. Uwzględniono tylko zawody, w których kształci się więcej niż dziesięciu uczniów.

Czy po skończeniu szkoły zamierzasz wyjechać z miejsca zamieszkania? –odpowiedzi w podziale na typ szkoły


32%29% 31%

24%

9%

32% 31%28%

22%

7%

37%31%

23%

15%

4%

30%

52%

11%7%

4%

nie wiem czy wyjadę nie planuje wyjazdu wyjadę na wakacje wyjadę na dłuższy

okres i później

wrócę

wyjadę na stałe

ZSZ-uczniowie ZSZ-młodociani technikum policealna



Najpopularniejszym krajem migracyjnym, zarówno jeśli chodzi o wy-jazdy krótkie jak i długie, jest Wielka Brytania, przy czy częściej wska-zywana jest jako miejsce migracji na stałe. W drugiej kolejności młodzież wybiera się do Niemiec, ale ten kierunek rozważany jest przede wszystkim w kontekście migracji wakacyjnych. Pozostałe kraje jak Holandia, Austria czy Norwegia cieszą się znacznie mniejszą popularnością.

Osoby, które planują migracje krajowe, najczęściej chcą przenieść się do Krakowa. Poza tym wśród wymienianych przez młodzież miast pojawia się Warszawa (przede wszystkim na wakacje) i Wrocław (na dłużej).

Do jakiego kraju chciałbyś wyjechać? – odpowiedzi w podzialena długość trwania wyjazdu

TZTP27/2010

24

%

21

%

7%

5%

5%

3% 4%

3% 2%

2%

5% 6% 6% 7%

27

%

17

%

6%

6%

6%

4%

4%

4%

3%

2%

15

%

8%

28

%

15

%

5% 7

%

6%

9%

4%

3% 4% 5

%

8%

6%

na wakacje na dłużej na stałe

Wie

lka

Bry

tan

ia

Nie

mc

y

Ho

lan

dia

Au

stri

a

No

rwe

gia

US

A

Fra

ncj

a

Szw

ecj

a

His

zpa

nia

Be

lgia

Irla

nd

ia

Wło

chy

inn

y

jesz

cze

nie

wie

m



2.5 Egzaminy zewnętrzne

2.5.1 Plany wobec egzaminu zawodowegoUczniowie, którzy kończą szkoły zawodowe, powinni podejść do egzaminu zawodowego – po jego zdaniu otrzymują dokument potwierdzający zdobyte kwalifikacje, czyli przygotowanie do wykonywania danej profesji21. Respon-denci w badaniu uczniów wydają się rozumieć wagę tego egzaminu, bo 96% z nich wskazało mniej lub bardziej zdecydowanie, że planuje do niego przystąpić. Najbardziej zależy na nim młodocianym pracownikom – na pewno będzie go zdawać 83% z nich. Z drugiej strony mamy uczniów techników, z których na pytanie o chęć przystąpienia do egzaminu zawodo-wego „zdecydowanie tak” odpowiedziało tylko 74%.

21 Więcej na temat egzaminów zawodowych w opracowaniu Nauka zawodu. Szkoła czy pracodawca? Kraków: Wojewódzki Urząd Pracy w Krakowie, 2009, dostępnym na stronie: www.obserwatorium.malopolska.pl.



Egzamin zawodowy – stanowiąc swego rodzaju przepustkę na rynek pracy – w sposób naturalny łączy się z planami uczniów na przyszłość. Nie dziwi więc, że zamierzają do niego przystąpić przede wszystkim ci, którzy po skoń-czeniu szkoły będą szukać pracy w zawodzie – w tej grupie aż 88% deklaruje, że na pewno do niego podejdzie. Co ciekawe, więcej przekonanych do eg-zaminu jest wśród osób, które planują kontynuować naukę w zawodzie (91% zdecydowanie do niego przystąpi), niż wśród osób nie zamierzających się dalej kształcić (67%). Wydawać by się mogło, że to raczej kończącym eduka-cję będzie bardziej zależało na potwierdzeniu kwalifikacji zawodowych niż uczniom, którzy mają w perspektywie jeszcze kilka lat nauki.

Plany dotyczące egzaminu zawodowego nie zmieniają się znacząco w ze-stawieniu z planami migracyjnymi. Największy odsetek mocno zmotywowa-nych do jego zdawania jest wśród tych, którzy w ogóle nie chcą wyjeżdżać (77%) lub chcą wyjechać na wakacje (76%), najniższy (70%) – wśród osób de-klarujących, że wyjadą na stałe.



Podsumowując można powiedzieć, że egzamin zawodowy ważniejszy jest dla osób, które mają sprecyzowane plany na przyszłość: przystąpią do niego ci, którzy już teraz wiedzą, że po skończeniu obecnej szkoły będą szukać pracy w zawodzie i w pobliżu miejsca zamieszkania lub też kontynu-ować naukę.

Na koniec warto dodać, że częściej o zdawaniu egzaminu zawodowego mówią kobiety (81% zdecydowanie chce do niego przystąpić) niż mężczyźni (73% takich wskazań). Po drugie, podejście do niego zmienia się w zależności od powiatu: w Nowym Sączu i powiatach: oświęcimskim, suskim i tatrzań-skim ponad 80% uczniów zadeklarowało, że nam pewno się na nim pojawi, a w powiatach: proszowickim, olkuskim i miechowskim taką deklarację złoży-ło mniej niż 65%. Po trzecie, wyraźnie mniejsze zainteresowanie egzaminem zawodowym wykazują uczniowie szkół specjalnych – w tej grupie jedynie 47% zdecydowanie zadeklarowało, że podejdzie do egzaminu (średnia dla pozostałych szkół – 76%).



2.5.2 Egzamin zawodowy a maturaUczniowie technikum rzadziej niż uczniowie zasadniczych szkół zawodo-wych czy szkół policealnych są zdecydowani, by podchodzić do egzaminu zawodowego. Z czego to wynika? Po części z tego, że muszą jednocześnie przygotowywać się do matury, którą na pewno będzie zdawać 83% z nich (dla przypomnienia do egzaminu zawodowego na pewno przystąpi 74%).

Czy zmierzasz przystąpić do egzaminu zawodowego i matury? –uczniowie technikum

TZTP32/2010

83%

74%

13%

22%

2%

2%

1%

1%

1%

2%

matura

egzamin zawodowy

zdecydowanie tak raczej tak raczej nie zdecydowanie nie nie mam zdania



Jeśli chodzi o to, który z egzaminów jest ważniejszy dla uczniów technikum, to 37% wskazuje na maturę, 35% sądzi, że oba są równie ważne, a dla 26% liczy się przede wszystkim egzamin zawodowy. Odpowiedzi te nie powinny dziwić – ponad jedna trzecia uczniów wybrała naukę w technikum kierując się możliwością zdawania egzaminu dojrzałości. Analizując podejście do obu egzaminów widać również, że zmienia się ono ze względu na:

płeć: na egzamin zawodowy stawia więcej mężczyzn (30%) niż kobiet �(20%). Za to kobiety aż w 43% deklarują, że oba egzaminy są tak samo ważne (mężczyźni tylko w 30%)miejsce zamieszkania: uczniowie mieszkający w dużych miastach w 44% �uważają, że ważniejszy jest egzamin maturalny i im mniejsza miejsco-wość, tym ten odsetek jest mniejszy (na wsiach wynosi 35%). Z kolei im większa miejscowość, tym mniejszy odsetek wskazań, że oba egzaminy są tak samo ważne: od wsi, gdzie jest to 37%, do miast (20-50 tys. miesz-kańców), gdzie jest to 29%wykształcenie rodziców: wyższemu wykształceniu rodziców towarzyszą �częstsze wskazania, że ważniejszym egzaminem jest matura. Najwyższy odsetek wskazań, że ważniejszy jest egzamin zawodowy, odnotowano wśród uczniów, których rodzice mają wykształcenie podstawowe i zasad-nicze zawodowe

zawód: egzamin zawodowy jako ten ważniejszy wskazuje większość �techników górnictwa podziemnego, techników mechanizacji rolnictwa, techników technologii żywności. Za maturą opowiadają się technicy ar-chitektury krajobrazu, technicy weterynarii, technicy elektronicy, techni-cy ekonomiści, technicy telekomunikacji, technicy ogrodnicy. Oba egza-miny na równi traktuje większość techników hodowców koni i techników analityków



pracę w trakcie nauki: pracujący i niepracujący zarobkowo w ciągu ostatnie- �go roku w niewielkim stopniu różnią się w ocenie, który egzamin jest waż-niejszy. Trzeba jednak zauważyć, że podejście do obu egzaminów zmienia się jeśli weźmiemy pod uwagę rodzaj wykonywanej pracy: im bardziej była związana z tym, czego uczniowie się uczą, tym większy odsetek wskazań, że ważniejszy jest egzamin zawodowy. Wśród osób, które pracowały w zupeł-nie innym zawodzie, aż 45% stwierdziło, że ważniejsza jest maturaplany na przyszłość: nie dziwi, że największy odsetek osób, dla których �ważniejszy jest egzamin zawodowy, zanotowano wśród uczniów, którzy mają już zagwarantowaną pracę w zawodzie (36%). Maturę – jako naj-ważniejszy egzamin –najczęściej wskazywali uczniowie, którzy mają za-gwarantowaną pracę, ale nie w zawodzie (43%) i ci, którzy nie zamierzają na razie pracować (62%). Taką samą wagę obu egzaminom przypisują osoby, które nastawiają się na szukanie pracy – czy to w zawodzie (43%), czy nie w zawodzie (37%). Nie dziwi także, że osoby, które chcą zmienić zawód i kształcić się dalej w innym kierunku, stawiają w 61% na maturę. Na egzamin zawodowy jako priorytetowy wskazują najczęściej ucznio-wie, którzy po skończeniu szkoły nie chcą się dalej uczyć.

Jeśli chodzi o uczniów szkół policealnych, to ci, którzy zostali objęci ba-daniem, w zdecydowanej większości (82%) posiadają maturę. W przypadku pozostałych 6% jest w zupełności lub prawie pewnych, że będzie ją zdawać w przyszłości, 7% raczej lub zdecydowanie nie przewiduje takiej opcji, a 5% ciągle jeszcze nie podjęło decyzji. Większy odsetek osób, które już posiadają maturę, odnotowano w przypadku szkół niepublicznych. Co więcej, ucznio-wie ze szkół publicznych, którzy nie mają matury, raczej już nie planują jej zdawać. Podobnie wygląda sytuacja w odniesieniu do egzaminu zawodowe-go – bardziej zmotywowani do jego zdawania są uczniowie szkół niepublicz-nych (80% deklaruje, że zdecydowanie do niego przystąpi) niż szkół publicz-nych (76% wskazań).

TZTP34/2010

35%

28%

22%

27%

35%

45%

37%

36%

31%

1%

2%

2%

w zawodzie

raczej nie związana z zawodem

zupełnie nie związana z zawodem

Który egzamin ważniejszy?

egzamin zawodowy matura oba sa tak samo ważne nie mam zdania

rod

za

j p

racy



2.6 KorepetycjeW trakcie poprzedzających badanie spotkań konsultacyjnych przedstawiciele szkół zawodowych wskazywali, że istotna dla nich byłaby informacja o kore-petycjach, w których uczestniczą uczniowie. Dzięki niej można byłoby ziden-tyfikować niedoskonałości nauczania w szkołach, a co za tym idzie określić, co należałoby w nim poprawić.

Z badania wynika, że w trakcie nauki w szkole zawodowej uczestni-czyło w korepetycjach 23% uczniów. Stosunkowo rzadko w zajęciach brali udział uczniowie szkół policealnych i zasadniczych zawodowych (4%). Gros uczestników korepetycji to osoby uczęszczające do techników: korzy-stał z nich co trzeci uczeń tego typu szkoły (36%). Aby wyjaśnić powody, dla których korepetycje koncentrują się w tej grupie, trzeba przyjrzeć się, jak młodzież odpowiadała na inne pytania.

TZTP36/2010

4%

4%

36%

23%

96%

96%

64%

77%

ZSZ

szkoła policealna

technikum

ogółem

Tak Nie



Osoby decydujące się na korepetycje najczęściej jako główną przyczynę wskazywały chęć lepszego przygotowania się do końcowego egzaminu (68%). Następne wskazania to: chęć zdobycia lepszych ocen (47%), koniecz-ność zaliczenia przedmiotu (42%) oraz zaległości z poprzedniej szkoły (33%).

Uczniowie technikum pod koniec nauki mogą zdawać dwa egzaminy: ma-turę oraz egzamin potwierdzający kwalifikacje zawodowe. Co prawda w an-kiecie nie rozróżniono tych sprawdzianów, ale to, do którego z nich uczniowie szczególnie się przygotowywali, można wywnioskować z analizy przedmio-tów korepetycji: aż 76% uczniów uczestniczyło w dodatkowych zajęciach z matematyki, a 40% z języka angielskiego. Oba przedmioty zdawane są na maturze. Wysoki udział matematyki wynikał prawdopodobnie z faktu, że rok 2010 jest pierwszym po dwudziestu pięciu latach, gdy jest ona obowiąz-kowa na egzaminie dojrzałości.

Pozostałe przedmioty, z których uczniowie brali korepetycje, to: przedmio-ty zawodowe (9%), język polski (8%), język niemiecki (7%), chemia (4%), fizy-ka (4%), inne języki obce (2%) oraz inne przedmioty ogólnokształcące (1%). Wśród przedmiotów zawodowych najczęściej wskazywane były: rachunko-wość (62 wskazania), przedmioty zawodowe – ogólnie (58), elektronika (16), technologia gastronomiczna (16), podstawy przedsiębiorczości (11), SEP22 (8) oraz mechanika (4).

22 Kurs certyfikowany przez Stowarzyszenie Elektryków Polskich (SEP).



Uczniowie, którzy uczęszczali na korepetycje, robili to regularnie. Wskazy-wano, że korepetycje odbywały się raz w tygodniu lub częściej (65%), 2-3 razy w miesiącu (15%) oraz sporadycznie (20%). Sporadycznie korepetycje brane były z fizyki i chemii.

Najczęściej korepetycji udzielali nauczyciele: tak wskazało 75% respon-dentów. Po 20% uczniów pobierało korepetycje u studenta oraz koleżanki, kolegi bądź innej znajomej osoby. 3% osób wskazało kurs przygotowawczy na studia, organizowany przez uczelnie.


1%

2%

3%

4%

7%

8%

9%

40%

76%

inne przedmioty ogólnokształcące

inne języki obce

fizyka

chemia

język niemiecki

język polski

przedmioty zawodowe

język angielski

matematyka



Jeśli chodzi o zawody, to najczęściej z korepetycji korzystali uczniowie na-stępujących kierunków: technik weterynarii (68%), technik spedytor (56%), technik ochrony środowiska (53%), technik hodowca koni (50%), technik tech-nologii żywności (50%), technik poligraf (49%), technik organizacji reklamy (48%) oraz mechatronik (47%). Najrzadziej z korepetycji korzystali: technik mechanizacji rolnictwa (17%), technik urządzeń sanitarnych (21%), technik le-śnik (25%), technik mechanik (25%), technik technologii drewna (26%) oraz technik agrobiznesu (27%).

Korzystanie z korepetycji było zróżnicowane terytorialnie i pokrywało się ze zróżnicowaniem pod względem wykorzystywania Internetu i poczty elek-tronicznej. Tam, gdzie uczniowie częściej korzystają z Internetu oraz pocz-ty email, więcej pracy mają również korepetytorzy. Najczęściej dokształcają się uczniowie z Krakowa (27%), a następnie z podregionów: oświęcimskiego (26%), krakowskiego (23%), nowosądeckiego (20%) i najmniej z tarnowskiego (18%). Jeśli chodzi o powiaty, to uczestnictwo w korepetycjach najczęściej deklarują uczniowie z: wielickiego (40%), olkuskiego (34%), chrzanowskiego (30%) i brzeskiego (29%), najrzadziej zaś z powiatów: dąbrowskiego (8%), li-manowskiego (15%), tarnowskiego (16%) oraz miasta Tarnowa (16%).

Trudno orzec, czy opisane wyżej zróżnicowanie wynika z jakości nauki w szkołach w poszczególnych powiatach, czy raczej z bogactwa mieszkań-ców danego obszaru. Potwierdzeniem hipotezy, że znaczenie ma zasobność portfeli rodziców, jest to, że uczestnictwo w korepetycjach rośnie wraz z wy-kształceniem rodziców (a ono z kolei warunkuje dochody). Innymi słowy trudno wykazać, czy różny udział uczniów uczestniczących w korepetycjach wynika tylko z zapotrzebowania, czy też również z zasobności portfeli rodzi-ców.

TZTP40/2010

18%

20%

23%

26%

27%

23%

82%

80%

77%

74%

73%

77%

tarnowski

nowosądecki

krakowski

oświęcimski

m. Kraków

ogółem

Tak Nie



Spośród uczniów, którzy brali korepetycje w przeszłości, 65% planuje uczestniczyć w nich w bieżącym roku szkolnym, 22% jeszcze się nie zdecy-dowała, a 13% na pewno dokształcać się nie będzie. Zapotrzebowanie na po-szczególne przedmioty korepetycji jest stałe. Przy pytaniu o korepetycje, na jakie uczniowie planują się zapisać w tym roku szkolnym, najczęściej padała odpowiedź: z matematyki (51%), następnie języka angielskiego (31%), języka polskiego (5%), języka niemieckiego (4%), innego języka obcego (3%), innego przedmiotu ogólnokształcącego (2%), przedmiotu zawodowego (2%), fizyki (1%) i chemii (1%). A zatem są to te same korepetycje, w których dotychczas uczestniczyli, ze zdecydowaną przewagą zajęć z matematyki oraz języka an-gielskiego.



Plany zapisania się na korepetycje wpisują się w te dotyczące dalszej eduka-cji. 52% uczniów nie wie jeszcze, czy będzie kontynuować naukę, 16% nie pla-nuje tego, 18% myśli o kontynuowaniu kształcenia w tym zawodzie, którego się aktualnie uczy, a 14% – o kształceniu się w innym zawodzie. Wśród osób, które planują uczestniczyć w korepetycjach, udział osób niezdecydowanych co do dalszej nauki jest najmniejszy (44%), podobnie jak udział osób, które nie będą jej kontynuować (8%). Spośród uczniów, którzy deklarują uczestnic-two w korepetycjach w bieżącym roku szkolnym, połowa planuje nadal się uczyć (23% w dotychczasowym zawodzie, a 24% – w innym).

2.7 Doradztwo zawodoweWedług raportu „Nauka zawodu w małopolskich szkołach 2009”23 zajęcia

zawierające elementy doradztwa zawodowego dla młodzieży prowadzone są przez ponad dwie trzecie szkół zawodowych w województwie. Pytanie, jak wielu uczniów korzysta z tej możliwości? Aby to sprawdzić, poproszono ich o odpowiedź na pytanie, czy uczestniczyli w spotkaniach dotyczących przyszłości zawodowej. Wyniki badania w tej kwestii są zaskakujące: aż 76% uczniów napisało, że w takich zajęciach nie brało udziału. Spośród tych, któ-rzy uczestniczyli w zajęciach z doradztwa zawodowego, 19% respondentów wskazało na szkołę jako jego organizatora, 3% – powiatowy urząd pracy, 2% – Mobilne Centrum Informacji Zawodowej (Ochotnicze Hufce Pracy), a 2% na inne instytucje zajmujące się doradztwem zawodowym. Z raportu „Nauka zawodu w małopolskich szkołach 2009” wynika również, że wśród oferowa-

23 Nauka zawodu w małopolskich szkołach 2009. Kraków: Wojewódzki Urząd Pracy w Krakowie, 2009, raport do-stępny na stronie: www.obserwatorium.malopolska.pl.



nych przez szkoły form doradztwa zawodowego dominują te organizowane przez nią samą (zajęcia prowadzone przez pedagoga szkolnego – 32% ogółu, wychowawcę – 31%, doradcę zawodowego – 10% lub szkolny ośrodek karie-ry – 5%). Dodatkowo uczniowie mogli uczestniczyć w spotkaniach z doradcą zawodowym z powiatowego urzędu pracy (8%) oraz pracownikiem Ochotni-czych Hufców Pracy (4%).

Jeśli chodzi o udział w spotkaniach dotyczących przyszłości zawodowej w różnych typach szkół, to nie ma tutaj wielu różnic, choć częściej uczestni-czyli w nich uczniowie technikum, rzadziej zaś – szkoły policealnej. Dodat-kowo słuchacze szkół policealnych rzadziej uczestniczą w spotkaniach doty-czących kwestii zawodowych organizowanych przez szkołę (11% wobec 19% ogółem), częściej natomiast rozmawiają z doradcami urzędów pracy (8% wo-bec 3%). Z kolei młodocianych pracowników, czyli osoby, które równocześnie pracują i uczą się w zasadniczej szkole zawodowej, cechuje częstsze (3%) od ogółu (2%) korzystanie z doradztwa zawodowego organizowanego przez Ochotnicze Hufce Pracy w ramach Mobilnego Centrum Informacji Zawodo-wej. Może to wynikać z tego, że OHP pomaga im w zdobyciu kwalifikacji za-wodowych (uczestniczy w procesie praktycznej nauki zawodu, m.in. wypłaca refundacje kosztów zatrudnienia młodocianych pracowników).



Korzystanie z doradztwa zawodowego jest zróżnicowane terytorialnie. Udział uczniów, którzy wskazywali, że nie uczestniczyli w zajęciach dotyczą-cych przyszłości zawodowej, waha się od 49% w przypadku powiatu gorlic-kiego, aż do 87% w przypadku powiatu myślenickiego. Powiaty, w których sy-tuacja pod tym względem jest najlepsza, to miechowski (tylko 49% uczniów napisało, że nie korzystało z doradztwa), gorlicki (50%), wielicki (57%) oraz chrzanowski (59%). Jednocześnie w powiatach tych częściej niż w innych mło-dzież korzystała z doradztwa zawodowego zarówno w szkole (odpowiednio: 36%; 40%; 37%; 37% wobec średniej 19%), jak i powiatowym urzędzie pracy (odpowiednio: 2%; 6%; 4%; 4% wobec średniej 3%) oraz w Mobilnym Centrum Informacji Zawodowej (OHP) (odpowiednio: 9%; 9%; 5%; 2% wobec średniej 2%). W przypadku powiatu miechowskiego aż 7% uczniów wskazało na inne miejsce – najliczniej na Młodzieżowe Centrum Kariery w Miechowie.

Dobry wynik, jeśli chodzi o korzystanie z doradztwa zawodowego, jest za-sługą wyróżniających się szkół z danego powiatu. Dla przykładu na terenie powiatu miechowskiego na trzy zespoły szkół, które wzięły udział w bada-niu, w jednym z doradztwa zawodowego w szkole skorzystało 56% uczniów, w drugim 42%, a w trzecim 21%. W trzecim z wymienionych zespołów, w któ-rym był najmniejszy udział wskazań na uczestnictwo w zajęciach dotyczą-cych przyszłości zawodowej w szkole, 10% uczniów wskazało na Ochotnicze Hufce Pracy, a kolejne 10% na Młodzieżowe Centrum Kariery.



Powiatami, w których uczniowie najrzadziej uczestniczyli w spotkaniach związanych z przyszłością zawodową, były: myślenicki (87% wskazało, że nie uczestniczyło), nowosądecki (84%), limanowski (82%), tatrzański (81%) oraz nowotarski (81%). W powiatach tych uczniowie rzadziej brali udział w zaję-ciach z doradztwa zawodowego zarówno w szkole, powiatowych urzędach pracy jak i Ochotniczych Hufcach Pracy.

O uczestnictwie w zajęciach poświęconych karierze edukacyjnej bądź za-wodowej dużo częściej wspominali uczniowie ze szkół specjalnych, przy czym 25% z nich napisało, że uczestniczyło w nich w szkole, a 10% w powiatowym urzędzie pracy. Ogólnie udział osób ze szkół specjalnych, które nie uczestniczy-ły w zajęciach z doradztwa zawodowego, wynosił tylko 62% i był o 12 punktów procentowych niższy, niż średnio w całej przebadanej populacji.

Czy uczestniczyłeś/łaś w spotkaniach związanychz przyszłością zawodową?

TZTP45/2010

powiat w szkolew powiatowymurzędzie pracy

w poradnipsychologicznej

w MobilnymCentrum

InformacjiZawodowej

(OHP)

innenie

uczestniczyłemw żadnych

miechowski 36% 2% 0% 9% 7% 49%

gorlicki 40% 6% 1% 9% 4% 50%

wielicki 37% 4% 0% 5% 4% 57%

chrzanowski 37% 4% 0% 2% 1% 59%

wadowicki 21% 7% 0% 2% 3% 70%

brzeski 23% 4% 1% 1% 2% 73%

tarnowski 25% 1% 0% 1% 0% 73%

suski 19% 5% 1% 1% 1% 76%

dąbrowski 23% 1% 0% 0% 2% 76%

bocheński 20% 4% 1% 1% 1% 76%

oświęcimski 19% 3% 1% 1% 1% 77%

krakowski 21% 2% 1% 0% 2% 77%

olkuski 19% 2% 0% 0% 3% 78%

miasto Tarnów 16% 3% 0% 2% 2% 78%

proszowicki 15% 9% 1% 1% 1% 79%

miasto Kraków 17% 2% 0% 1% 2% 80%

miasto Nowy Sącz 14% 3% 0% 2% 1% 80%

nowotarski 19% 1% 1% 0% 1% 81%

tatrzański 18% 1% 1% 0% 1% 81%

limanowski 16% 1% 0% 1% 2% 82%

nowosądecki 13% 2% 0% 1% 1% 84%

myślenicki 11% 0% 0% 1% 1% 87%

Małopolska 19% 3% 0% 2% 2% 74%



2.8 Udział uczniów w zajęciach dodatkowychZ analizy „Nauka zawodu w małopolskich szkołach 2009”24 wynika, że

zajęcia pozalekcyjne organizuje dla uczniów większość szkół zawodowych w województwie. W roku szkolnym 2008/2009 77% z nich oferowało zaję-cia sportowe, 70% – przedmiotowe, 67% – rozwijające zainteresowania i 49% przygotowujące do zawodu. Jedno z pytań w badaniu uczniów miało na celu sprawdzenie, czy i w jaki sposób młodzież korzysta z tej oferty. Z deklaracji uczniów ostatnich klas wynika, że najwięcej z nich uczęszczało na zajęcia z ję-zyka obcego (2 510, czyli 20% ogółu). Ponadto 2 484 uczniów (19%) uczest-niczyło w zajęciach sportowych, 2 278 (18%) w dodatkowych kursach zawo-dowych oraz 701 (8%) w kółkach rozwijających zainteresowania. A zatem młodzież nie w pełni wykorzystuje ofertę zajęć dodatkowych przygotowaną przez ich szkołę – być może rozwija swoje zainteresowania i zdobywa nowe umiejętności w innych instytucjach i placówkach (na przykład osoby uczące się języków obcych często korzystają z prywatnej oferty kształcenia).

Poziom pozalekcyjnej aktywności uczniów jest zróżnicowany. W badanej grupie znalazły się zarówno osoby, które uczestniczyły w pięciu różnych ro-dzajach zajęć (7 osób), jak również takie, które nie uczestniczyły w żadnym (8 017). Respondenci nie uczestniczący w żadnych zajęciach pozalekcyjnych stanowili 63% tych, które udzieliły odpowiedzi na to pytanie. Innymi słowy najczęściej uczniowie nie uczestniczą w żadnych zajęciach pozalek-cyjnych. 27% stanowiły osoby uczestniczące w jednym rodzaju zajęć, 8% w dwóch rodzajach, a 2% – w trzech.

24 „Nauka zawodu w małopolskich szkołach 2009”, Wojewódzki Urząd Pracy w Krakowie, 2009, raport dostępny na stronie: www.obserwatorium.malopolska.pl

W jakich dodatkowych zajęciach pozalekcyjnych uczestniczyszlub uczestniczyłeś(łaś) w trakcie nauki w szkole zawodowej?

rodzaj zajęć dodatkowych liczba uczestników procent

zajęcia z języka obcego 2 510 20%

zajęcia sportowe 2 484 19%

dodatkowe kursy zawodowe 2 278 18%

inne 1 071 8%

kółka rozwijające zainteresowania 701 5%

100%ogółem 12 775



Wśród kursów języków obcych najczęściej wskazywane były następujące: kurs angielskiego (71%), niemieckiego (16%), rosyjskiego (2%), francuskiego (1%), hiszpańskiego (1%) oraz włoskiego (1%).

Najbardziej popularnymi zajęciami sportowymi są: piłka nożna (23%), siatkówka (23%), basen i pływanie (4%), koszykówka (4%), siłownia (4%), pił-ka ręczna (3%), taniec (3%), sztuki walki (3%), tenis stołowy (1%), biegi (1%), strzelnica (1%) oraz boks (1%).

Najczęściej wymienianymi przez uczniów dodatkowymi kursami zawodo-wymi są: kurs na spawacza (5%), SEP25 / kurs elektryczny (4%), rachunkowość (4%), kurs barmański (4%), kurs kasy fiskalnej (3%), ECDL26 (3%), kurs kelnerski (3%), kosztorysowanie (2%), szkolenia fryzjerskie (2%), wózki widłowe (2%), kurs kosmetyczny (2%), usługi gastronomiczne (1%), prawo jazdy (1%), pro-gramy unijne (1%) oraz kurs pilarza (1%).

Największa różnorodność zajęć pozalekcyjnych występuje w przypadku kółek zainteresowań. Uczniowie wymieniali kurs tańca (12%) oraz kółka: teatralne (8%), muzyczne (7%), fotograficzne (5%), plastyczne (4%), informatyczne (3%), elektro-niczne (3%), filmowe (2%), chemiczne (2%), mechaniczne (2%) oraz ekologiczne – ochrony przyrody (2%). W tej samej części ankiety respondenci wskazywali na przedmioty ogólne, rozwijane w ramach kółek zainteresowań: matematy-kę (6%), historię (2%) oraz geografię (2%). Dodatkowo młodzież angażowała się w wolontariat (2%) oraz działalność Polskiego Czerwonego Krzyża (2%).

Informacja o uczestnictwie w zajęciach pozalekcyjnych może być pomoc-na dla szkół przy przygotowywaniu oferty zajęć dodatkowych. Sprawdzenie poziomu aktywności na tym polu jest również jednym z elementów procesu badania losów edukacyjno-zawodowych absolwentów. Zakłada się, że bardziej aktywni uczniowie (rozwijający swoje zainteresowania, gromadzący doświad-czenie zawodowe oraz zdobywający tak zwane „miękkie” kompetencje, takie jak sprawne komunikowanie się, prezentowanie wiedzy czy praca w zespole), lepiej radzą sobie w pracy czy w kolejnej szkole. Ponadto w trakcie zajęć dodat-kowych młodzież zdobywa kontakty, które w przyszłości może wykorzystać np. przy poszukiwaniu pracy. Dlatego też – aby uogólnić informację o aktywności pozalekcyjnej uczniów – skonstruowany został tak zwany indeks aktywności.

25 Kurs certyfikowany przez Stowarzyszenie Elektryków Polskich (SEP).26 European Computer Driving Licence, Europejski Certyfikat Umiejętności Komputerowych.



Indeks wyliczono w oparciu o cztery pytania: o wykorzystanie Internetu, o wykorzystanie poczty elektronicznej, o liczbę dodatkowych zajęć, w któ-rych uczeń bierze udział oraz o pracę zarobkową w trakcie nauki. Poniższa tabela pokazuje, ile punktów przyporządkowano poszczególnym odpowie-dziom na te pytania.

Indeks może przyjąć sześć różnych wartości (od 0 do 5 punktów), wyzna-czając tym samym sześć grup aktywności: od osób całkowicie biernych (0) do bardzo aktywnych (5). Po pogrupowaniu wszystkich respondentów według tej miary okazało się, że 2% z nich stanowiły osoby całkowicie bierne (nie korzystające z Internetu oraz poczty email, nie uczestniczące w żadnych zaję-ciach pozalekcyjnych oraz nie pracujące zarobkowo w ciągu ostatniego roku). 4% przebadanych uczniów to osoby, które regularnie korzystają z Internetu i poczty email, uczestniczą w więcej niż jednym rodzaju zajęć pozalekcyjnych oraz w ostatnim roku pracowały zarobkowo.

27 W przypadku korzystania z Internetu oraz poczty email osoby korzystające rzadziej niż raz w tygodniu nie otrzy-mywały żadnych punktów w indeksie aktywności. Ustalenie granicy w tym miejscu wynikało z przekonania, że osoby chcące korzystać z tych mediów, a nie posiadające Internetu w domu, mogły to robić w szkole lub u znajomych (dwu z trzech najbardziej popularnych miejsc, w których uczniowie korzystają z sieci).

28 Dla potrzeb indeksu w przypadku młodocianych pracowników uczących się w zasadniczych szkołach zawodo-wych i odbywających praktyczna naukę zawodu u pracodawców przyporządkowywana była wartość 1.



Najliczniejszymi grupami okazały się grupy umiarkowanie aktywnych (37%) oraz umiarkowanie biernych (32%). Łącznie skupiły one przeszło 2/3 uczniów. Osoby bierne i aktywne stanowiły odpowiednio 12% i 13%.

Poziom aktywności będzie wykorzystywany do analizy czynników decy-dujących o powodzeniu na rynku pracy oraz w dalszej edukacji.

Aktywność uczniów

TZTP49/2010

2%

12%

32%37%

13%

4%

calkowicie bierni bierni umiarkowaniebierni

umiarkowanieaktywni

aktywni bardzo aktywni



III. Najważniejsze wnioski

Niemal wszyscy uczniowie ostatnich klas szkół zawodowych korzystają z In- �ternetu. Dwie trzecie z nich surfuje codziennie, a jedna piąta kilka razy w ty-godniu. Najczęściej globalną sieć wykorzystują uczniowie technikum, rza-dziej uczniowie szkół policealnych oraz zasadniczych szkół zawodowych.18% uczniów ostatniej klasy szkoły zawodowej w ogóle nie korzysta �z poczty elektronicznej: najwięcej takich osób kształci się w zasadniczych szkołach zawodowych, najmniej – w szkołach policealnych.Internet i poczta są najpopularniejsze wśród uczniów z podregionów i po- �wiatów o wysokim poziomie urbanizacji – im mniejsza miejscowość, tym korzystanie z tych mediów jest rzadsze. Niższą od średniej wojewódzkiej aktywność w tym obszarze odnotowano w podregionie tarnowskim, kra-kowskim i nowosądeckim. Ponadto korzystanie z Internetu i poczty elek-tronicznej częściej deklarują mężczyźni oraz ci uczniowie, których rodzice legitymują się wyższym wykształceniem.Wybierając zawód uczniowie kierowali się przede wszystkim zainteresowa- �niami. Ponadto dla młodzieży z techników ważna była możliwość zdawa-nia matury i dogodne położenie szkoły. Z kolei dla uczniów z zasadniczych szkół zawodowych liczyła się perspektywa szybkiego zdobycia fachu. Naj-bardziej zadowoleni z wyboru kierunku kształcenia okazali się uczniowie szkół policealnych, a najmniej – uczniowie technikum (co trzeci z nich, gdy-by mógł jeszcze raz podjąć decyzję, wybrałby teraz inny zawód).Większość uczniów łączy naukę z pracą zarobkową. Niestety, najczęściej �jest to praca w zupełnie innym zawodzie niż ten, którego młodzi ludzie się uczą. Niewątpliwie każde doświadczenie zdobywane na rynku pracy jest cenne, niemniej jednak zatrudnienie w zawodzie sprawia, że uczeń



jest bardziej zadowolony z jego wyboru oraz większą wagę przywiązuje do egzaminu zawodowego.Uczniowie mają silną motywację do podjęcia pracy po ukończeniu szko- �ły, przy czym zagwarantowane zatrudnienie w zawodzie mają przede wszystkim ci z zasadniczych szkół zawodowych. O szukaniu pracy w za-wodzie myślą uczniowie szkół policealnych, natomiast uczniowie techni-kum z reguły planują szukać jakiejkolwiek możliwości zarobku.Kończąc obecną szkołę młodzież zazwyczaj nie wie jeszcze, czy będzie się �dalej uczyć. Uczniowie zasadniczych szkół zawodowych, którzy zamierza-ją się dalej kształcić, myślą o nauce tego samego zawodu w technikum uzupełniającym. Z kolei uczniowie techników i szkół policealnych planują zmianę zawodu. Najczęściej rozważane przez nich kierunki to: pedagogi-ka, kosmetyczka, informatyka oraz marketing i zarządzanie, a najczęściej wymieniane uczelnie to: Akademia Górniczo-Hutnicza, Uniwersytet Eko-nomiczny w Krakowie oraz Politechnika Krakowska.Uczniowie raczej nie planują opuszczać miejsca zamieszkania. Jeżeli biorą �pod uwagę możliwość wyjazdu, to przede wszystkim na wakacje do inne-go kraju: Wielkiej Brytanii lub Niemiec.Uczniowie chcą zdawać egzamin zawodowy. Najbardziej zmotywowani �do tego są młodociani pracownicy, a najmniej uczniowie technikum, co wynika z konieczności zdawania przez nich – niemal w tym samym czasie – matury. To, że przedkładają egzamin dojrzałości nad egzamin zawodo-wy, nie dziwi – wielu wybrało technikum właśnie ze względu na możli-wość otrzymania świadectwa maturalnego.W trakcie nauki w szkole zawodowej w korepetycjach brał udział co �czwarty uczeń, przy czym gros uczestników tego typu zajęć to ucznio-wie techników. Słuchacze szkół policealnych i zasadniczych zawodowych z korepetycji korzystali dużo rzadziej.Osoby, które brały korepetycje, jako główną przyczynę wskazywały chęć �lepszego przygotowania się do egzaminu końcowego. Najczęściej mło-dzież dokształcała się z matematyki i języka angielskiego. Ponadto ko-repetycje zwykle odbywały się regularnie i udzielał ich nauczyciel. Więk-szość uczniów planuje kontynuować je w bieżącym roku szkolnym (z re-guły ci, którzy w myślą o dalszej nauce).Aż trzech na czterech uczniów nie brało udziału w żadnych spotkaniach �dotyczących przyszłości zawodowej – mimo że większość szkół deklaru-je ich organizację. Możliwe, że młodzież nie traktuje pogadanek podczas lekcji wychowawczych czy spotkań z pedagogiem szkolnym jako form poradnictwa zawodowego.Większość uczniów ostatnich klas szkół zawodowych nie bierze udziału �w żadnych zajęciach pozalekcyjnych. Młodzież, która wykazuje się aktyw-nością w tym względzie, najczęściej wybiera zajęcia z języka obcego, za-jęcia sportowe i dodatkowe kursy zawodowe.



Spis wykresów

1. Korzystanie z Internetu a typ szkoły 132. Korzystanie z Internetu a wielkość miejscowości 143. Korzystanie z Internetu a podregion 154. Gdzie korzystasz z Internetu? 165. Korzystanie z poczty email a typ szkoły 176. Korzystanie z poczty email a podregion 187. Dlaczego wybrałeś(łaś) naukę w swoim zawodzie?

– odpowiedzi w podziale na typ szkoły 208. Zadowolenie z wyboru zawodu a typ szkoły 219. Motywy podjęcia nauki w zawodzie a zadowolenie

z wyboru zawodu 2210. Czy pracowałeś(aś) zarobkowo w ciągu ostatniego roku? 2311. Co będziesz robić po skończeniu szkoły? 2412. Czy po skończeniu szkoły zamierzasz pracować?

– odpowiedzi w podziale na typ szkoły 2513. Plany edukacyjne uczniów a zamiar pracy po skończeniu szkoły 2614. Czy zamierzasz dalej się uczyć? – odpowiedzi w podziale na

typ szkoły 2715. Plany edukacyjne uczniów a wykształcenie matki 2716. Gdzie zamierzasz kontynuować naukę w zawodzie?

– odpowiedzi uczniów technikum w podziale na zawody 2817. Gdzie zamierzasz kontynuować naukę w zawodzie?

– odpowiedzi uczniów ze szkół policealnych 29


18. W jakiej szkole zamierzasz kontynuować naukę w innym niż obecnie zawodzie? – odpowiedzi uczniów technikum i szkół policealnych z uwzględnieniem zawodu w jakim chcą się kształcić uczniowie 30

19. Czy po skończeniu szkoły zamierzasz wyjechać z miejsca zamieszkania? – odpowiedzi w podziale na typ szkoły 31

20. Czas trwania migracji i kierunek migracji 3221. Do jakiego kraju chciałbyś wyjechać? – odpowiedzi w podziale

na długość trwania wyjazdu 3222. Do jakiego miasta w Polsce chciałbyś wyjechać?

– odpowiedzi w podziale na długość trwania wyjazdu 3323. Czy zamierzasz przystąpić do egzaminu zawodowego?

– odpowiedzi uczniów w podziale na typ szkoły 3424. Zamiar przystąpienia do egzaminu zawodowego a plany

dotyczące pracy 3525. Czy zamierzasz przystąpić do egzaminu zawodowego?

– procent odpowiedzi „zdecydowanie tak” w powiatach 3626. Czy zmierzasz przystąpić do egzaminu zawodowego i matury?

– uczniowie technikum 3627. Który egzamin wydaje Ci się ważniejszy? – odpowiedzi uczniów

technikum w podziale na wielkość miejscowości zamieszkania 3728. Rodzaj podejmowanej pracy a podejście do egzaminów

zewnętrznych – odpowiedzi uczniów technikum 3829. Czy zamierzasz zdawać egzamin zawodowy? Uczniowie szkół

policealnych w podziale na szkoły publiczne i niepubliczne 3930. Uczestnictwo w korepetycjach a typ szkoły 3931. Powody uczestnictwa w korepetycjach 4032. W jakich korepetycjach uczestniczyłeś (łaś)? 4133. Kto prowadził korepetycje? 4134. Uczestnictwo w korepetycjach a podregion 4235. Udział w korepetycjach wg powiatów 4336. Plany uczestnictwa w korepetycjach a plany w zakresie

kontynuowania nauki 4437. Uczestnictwo w spotkaniach dotyczących przyszłości zawodowej? 4538. Uczestnictwo w zajęciach z doradcą zawodowym a typ szkoły 4639. Aktywność uczniów 51



Spis tabel

1. Liczba szkół biorących udział w badaniu w podziale na publiczne i niepubliczne 9

2. Liczba kontaktów telefonicznych i mailowych 103. Liczba szkół, które wzięły udział w badaniu, w podziale na powiaty 114. Liczba przebadanych uczniów w podziale na typ szkoły 115. Liczba przebadanych uczniów w podziale na szkoły publiczne

i niepubliczne 126. Liczba przebadanych uczniów w podziale na powiat i typ szkoły 127. Czy uczestniczyłeś/łaś w spotkaniach związanych z przyszłością

zawodową? 478. W jakich dodatkowych zajęciach pozalekcyjnych uczestniczysz

lub uczestniczyłeś(łaś) w trakcie nauki w szkole zawodowej? 489. Liczba zajęć dodatkowych, w których uczestniczył uczeń 4910. Ilość punktów w indeksie dla poszczególnych odpowiedzi 50

Wojewódzki Urząd Pracy w Krakowie Małopolskie Obserwatorium Rynku Pracy i Edukacji

plac Na Stawach 1, 30-107 Krakówtel.: +48 12 42 87 861, 12 61 98 484; tel./fax: 12 42 87 862

e-mail: [email protected] www.obserwatorium.malopolska.pl

Twój zawód. Twoja przyszłość€¦ · Twój zawód. Twoja przyszłość? 8 W ramach badania...

Documents

Transcript of Twój zawód. Twoja przyszłość€¦ · Twój zawód. Twoja przyszłość? 8 W ramach badania...