Fa00plIkum / l0l0rma0j0/prt0pyWy/lra0s-mIsj05Zala lI0I0kI (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza)1ra0smIsja pas0yl0I0taCelem artykuu jest ukazanie, w jaki sposb mona odczytywa transmisj mediw technicznychwperspektywiepasoytniczejteoriikulturyMichelaSerresa.Patronem swoich rozwaa francuski myliciel uczyni Hermesa, przy czym oprcz podstawowych znacze, jakie mona mu przypisa, wymienia take jego funkcj jako boga technologii oraz informatyki1. Jest on podstaw pniejszych konceptualizacji i teorii, ktre s roz-winiciem tej postaci pojciowej. Za najwaniejsze naley uzna anioy2 oraz pasoyty3. ebyodczytapasoytniczteorikulturyprzezpryzmatjejzastosowaniadoanalizy mediwtechnicznych,naleyzwrciuwagnato,eSerresbudujeswojkoncepcje poprzez nawarstwienie odniesie; rozwijanie i aktualizowanie ju rozpocztych wtkw. Dlatego te artyku ten skupia si tylko na tych znaczeniach teorii francuskiego myli-ciela,ktrebezporedniozostanodniesioneirozszerzonewoparciuoichrealizacj w mediach technicznych. W tym sensie jest to teoria kultury bez definicji, bowiem autor stworzy wasny styl epistemo-krytyki, ktry czsto rezygnuje z klasycznej formy spo-rzdzania przypisw, czy te trwaego ustalenia terminw. W odniesieniu do porusza-nych tu zagadnie taki sposb ujmowania poszczeglnych kwestii i rozpatrywania przy-kadw jest nad wyraz pomocny i umoliwia podjcie refleksji nad zoonym wpywem mediwtechnicznychnakultur.Jesttoszczeglniewane,poniewaprzywoywane przeze mnie technologie mog dziaa paralelnie i rwnoczenie. Zatem nie ma wik-szego sensu wyrnia typw, klas i hierarchii pasoytw, lepiej wskaza na spektrum podstawowych relacji czcych uytkownikw mediw z pasoytniczymi transmisjami technokultury4. Transmisja oznacza przekazywanie kultury za porednictwem mediw technicz-nych5.Nieczynirozrnienianaposzczeglnesferykultury,ktremiaybyby podporzdkowaneokrelonymdziedzinomsymbolicznym.Woglnejteoriirelacji dziedzinie postulowanej przez francuskiego myliciela to relacja pasoytnicza jest t najwaniejsz. Skupi si jednak na mediach technicznych i szczeglnym rodzaju relacji,jakjestpasoytniczatransmisja,ktrazdecydowanienieograniczasido pasoytowania na przekazie medialnym jako rodzaju ataku, czy te wykorzystania, lecz odnosi si do waciwoci systemotwrczych wspczesnego wiata zaporedni-czonego przez media techniczne. Fa00plIkum / l0l0rma0j0/prt0pyWy/lra0s-mIsj01ra0smIsja pas0yl0I0ta53Transmisja pasoytniczaMichelSerresuywapojciapasoytawprzynajmniejtrzechgwnychznacze-niach6. Pierwsze rozumienie odnosi si do biologicznego organizmu posilajcego si or-ganizmem gospodarza. Tu przykadem s robaki, roztocza oraz bluszcz. Drugie odnosi si do osb yjcych w grupach spoecznych, ktre nie zarabiaj na swoje utrzymanie (arystokraci, darmozjady). Trzecie dotyczy szumu (noise), czyli zakce w komunika-cji7.Wkadymsystemiekulturybdzieokrelonailoszumu/zakce8,poniewa to wanie ta waciwo jest podstaw wszelkich relacji9. Szum dodaje si do systemu, zakcajc jego dziaanie, ale ma te dziaanie systemotwrcze powoduje, e system przechodzi od systemu do systemu10. System dziaa nie mimo szumu, lecz dziki niemu twierdzi Serres. Szum, lub znowu, pasoyt, jest w trzech punktach trjkta: wysy-ania,recepcji,transmisji11.adnatransmisjaniejestidealna,zawszetowarzyszyjej pasoytniczy szum, ktry zaprasza pasoyty do podczania si do niej. W tym sen-sieliterackieinspiracjepasoytniczejteoriikulturySerresaznajdujswojerozwinicie w kulturze technicznej. Nadal moemy mwi o podstawowych gestach, kulturze go-spodarza oraz caej sytuacji, ktra tworzy miejsca przepywu danych oraz ludzi. W przypadku mediw technicznych konsekwencje tego trjpodziau trac na ostro-ci. Jeli bd w tych wyrnionych kategoriach odczytywane oddzielnie, wwczas nie-moliwym bdzie ledzenie podstawowej waciwoci mediw technicznych, jakim jest nieustannefadowanie,nakadanieinawarstwianietransmisji.Naleyzaznaczy,e zarwno przywoujc pasoyty w ujciu Serresa, jak i wykorzystujc je do analizy trans-misjikulturydokonujcejsiprzezmediatechniczne,mylimyonichjakooczym zupenie fizycznym, co nie znaczy, e termin ten nie moe wystpowa jako metafora. Jednak w dalszej analizie bd postulowa jego konkretne i literalne rozumienie, ktre jednak paradoksalnie jest zakcane poprzez maszyny literackie. Wynika to z faktu, e kody informatyczne, ktre skadaj si na warunki transmisji mog zosta uznane przez uytkownikw za penoprawne narracje. W ten sposb humanizacja mediw przebiega poprzezprocesynarratywizacji.Dlategotezdecydowanieatwiejjestuznacasie znacze pasoyta w rodowisku mediw technicznych, ni te wyklucza te nieprzydat-ne.Zawszepowraca,znajdujeodpowiedniemedium-milieu,czylirodowiskowasnej egzystencji.Bdzietowdalszejczciszczeglniewane,poniewarelacjepomidzy uytkownikami w perspektywie pasoytniczej transmisji bd odwracalne. Dlatego nie mona wykluczy adnej drogi powrotu pasoyta, ani tej torowanej przez media tech-niczne, ani te tej umoliwianej przez media literackie. Pasoytowanienatransmisjikojarzysizprzechwytywaniemsygnau,znieau-toryzowanym dostpem. Mog pasoytowa na czyim pamie transmisji, bezpraw-niepodczajcsidojakiegozasobu.Odejcieodtrybuwartociujcegopozwoli jednaknauchwycenietejkonstytutywnejdlakulturyrelacjipasoytowania,ktra wspczenie powraca przebrana w problemy powstae w konsekwencji rozwoju me-diw technicznych. Naley te pamita o tym, e inna relacja jest nie do pomyle-nia. Nigdy nie mona usun wszelkich szumw, niespodziewanych i nieprzewidy-walnych wydarze, nawet przy wysokiej automatyzacji technologii. Podsumowujc to zagadnienie, naley stwierdzi, e charakter kadej transmisji realizowanej przez media techniczne jest pasoytniczy. Wie si to z radykalnym przewartociowaniem podstawowych poj sucych do opisu kultury: Zdrowie pozostaje par wiadomo-szum. Systemy dziaaj, po-niewaniedziaaj.Niefunkcjonowaniejestnieodzownedlafunkcjonowania.Ito Fa00plIkum / l0l0rma0j0/prt0pyWy/lra0s-mIsj0ala lI0I0kI 54moebysformalizowane.Biorcpoduwagdwiestacjeikana.Onewymieniaj wiadomoci. Jeli relacja odniesie sukces, jeli jest doskonaa, optymalna i bezpored-nia, to znika jako relacja. Jeli tam jest, jeli istnieje, oznacza to, e odniosa porak. Relacja jest nie-relacj. I tym wanie jest pasoyt12 Pasoyt staje si niewidoczny jednoczenie jest i go nie ma. Osiga zatem wirtu-alny stan, ktry okrelam jako byskawiczne nastpowanie po sobie elementw, ktre jestniedouchwyceniaprzezobserwatorawyposaonegojedyniewswojezmysy. Dlatego te czsto, by wytropi pasoytnicz transmisj w informacyjnym i komu-nikacyjnym krwiobiegu, naley posuy si odpowiednimi narzdziami, ktre s w stanie zidentyfikowa intruza13. Paradoksalnie jednak cay czas dziaa on i wpywa na swoje otoczenie. Jest to relacja waciwa transmisji pasoytniczej, bowiem przekaz jednoczenie istnieje jako infrastruktura techniczna, przesyajca okrelon tre oraz szum, na ktry jako uytkownicy nie zwracamy uwagi14, ale ktry jednak funkcjo-nuje, stabilizujc oraz zmieniajc istniejce relacje. Te podstawowe sposoby istnienia niesprowadzajsidobinarnychopozycjiodpowiadajcychmediumwczonemu i wyczonemu. Co moe po czci by transmitowane w funkcji pasoytniczej na kilkasposobwnaraz.Mediatewprowadzajkolejnfigur,jakjestjawnypa-soytkorzystajcyzkognitywnegoosabieniaiotpieniaodbiorcw.Sytuacjata, dotychczas nieznana, sprowadza si do tego, e pasoyt sam zapowiada swoj wizyt, nie liczc si zupenie z tym, e moe by zupenie zbdny. Tak funkcjonujespam, niechciane wiadomoci rozsyane drog elektroniczn, ktre na si si wpraszaj do kultury. Przy czym warunki pasoytowania okrelone s przez dugo, rodzaj oraz mediumtransmisji.Mogbyonezarwnokrtkiegoidugiegotrwania,alete wprowadza rne mechanizmy trwania poredniego, czcego oraz syntezujcego rnetrybyczasowe.Wtanostatnisposbdziaajsubskrypcjeipowiadomienia, ktre organizuj si wielopoziomowo i przypominaj o przypomnieniu, realizujc tym samym nadkodowanie, ktre cay czas bazuje na zasobach uytkownika. Paso-ytnicza transmisja oznacza zatem take rne tryby ukrytego i niejawnego zapored-niczenia przekazu15. Warunki, w ktrych dochodzi do przerwania transmisji dotycz eksponowania czowieka na transmisj, poniewa centrum pojte jako gwarantujce pewne odniesienie oraz fundament i w tym sensie wite traci swoj moc, w wyni-ku czego podmiot zostaje skonfrontowany z transmisj. W konsekwencji czego pa-soyt jest wszdzie, czego efektem jest zaistnienie absolutnego imperium relacji, co oznacza koniec substancji16. Odpowiada to wirtualizacji przekazw, ktre nie s ju przypisanedojednegoterytorium.Powodujetotakemoliwokrzyowaniasi, multiplikowania i komunikowania pasoytniczych transmisji medialnych, ktrenie-zauwaalnie mog zosta wzmocnione lub osabione, a do ich przerostu albo znik-nicia. W tym sensie stwierdzenie Serresa, i acuch pasoytowania jest prost rela-cj porzdku, nieodwracaln jak przepyw rzeki,17 przestaje by aktualne, poniewa transmisja pasoytnicza moe niespodziewanie si ujawni jako niebya. Nie wywoa to destabilizacji w systemie, ktry moe nie by w stanie zapisa zachodzcych z nie-skoczonymi prdkociami18 serii pojawie si i znikni danego przekazu. Dlatego pasoyty instaluj si bezbolenie, bez szumu, do istniejcych transmisji, poniewa s w nie wkalkulowane, immanentnie obecne jako cz technologii. Przecieki danych, awaria serwerw, problemy z dostpem, udostpnienie zbyt duej liczby informacji, w sensie ilociowym (zwyky nadmiar danych) i jakociowym (niedostateczna ilo danych istotnych), s wkalkulowane w ekonomi pasoytniczej transmisji realizowa-nejzaporednictwemmediwtechnicznych,swpisanewjejautoregulacj.Sto jednakprzykadywzmocnionejtransmisjipasoytniczej,ktra,byuyokrelenia Fa00plIkum / l0l0rma0j0/prt0pyWy/lra0s-mIsj01ra0smIsja pas0yl0I0ta55Marshalla McLuhana, prowadzi do przegrzania medium, czyli do przewartocio-wania jego dziaania. Zaznaczam, e wszelkie dysfunkcje s podstaw dziaania sy-stemu,podobniejakszumyichaos,ztjednakrnic,eniesprowadzajsido awarii, katastrof w literalnym tego sowa znaczeniu. Nadawca i odbiorca jako pasoyt i gospodarz. Przykad sieci P2P i cloud computingNadawcaiodbiorcamogpeniwperspektywiepasoytniczejtransmisjibardzo zrnicowane funkcje. Czsto brakuje podstaw, by wyrnia te dwie instancje, ponie-wa majc do czynienia z transferem oraz przesyaniem danych, odnosimy si do quasi-obiektu, ktry istnieje tylko, bdc przesyanym. Aby wskaza na problemy i ambiwa-lencjzwizanzostrymiprecyzyjnymstosowaniemterminwnadawcyiodbiorcy, przyrwnam je do pasoyta i gospodarza, konstruujcych medialne transmisje. Jest to relacja przechodnia, w ktrej role mog si zmienia zgodnie z dynamik pasoytowania ikontrpasoytowania(wtymzawierasiideasprzeniazwrotnegogospodarzjest zmuszony odpowiedzie pasoytowi, lecz wykorzystuje do tego jego kana informacji). Pozwalanamtomyleotym,enadawcaiodbiorcasumieszczeniwkonkretnej sferze nie s to zatem abstrakcyjne funkcje komunikujcych si i wchodzcych w pa-soytnicze relacje podmiotw. Nadawca i odbiorca formuj relacj quasi-pasoytnicz, czyliodpowiednidotej,ktrtworzquasi-obiektyistniejceotyle,oilescigle w ruchu wymiany, przekazywania. W tym sensie cige przeczanie nadawcy i odbiorcy konstytuuje podstawowy zwizek waciwy dla technicznych mediw interaktywnych. Interaktywno nie jest jednak relacj typu: jeden do jednego, lecz jeden do wielu lub wielu do wielu. Pasoyt moe pobiera, ciga, tworzy dane i rwnoczenie wy-konywainneoperacjenatransmisji,bdcjednoczeniegospodarzem,bowieminni uytkownicy mog od niego pobiera dane. Jest to podstawowa zasada dziaania sieci wymiany plikw P2P (peer-to-peer). Zaliczy do niej mona programy takie, jak eMule, BitTorrent,Soulseek.Zawierasiwnichideatechnologicznaikulturowaichfunkcjo-nowania. Technika ugruntowuje relacje pasoytnicze i czyni z nich za porednictwem technologicznych rozwiza kulturowe ugruntowanie wolnej transmisji danych. eby zarejestrowa si do tych programw komputerowych, naley na wejciu okreli, ja-kimi danymi uytkownik bdzie si dzieli. Te warunki rni si w zalenoci od pro-gramu, jednak take wrd uytkownikw istnieje przekonanie, e eby co pobiera, naley czym innym si dzieli. Jeli kto tego nie robi, zostaje on odczany od zasobw iokrelonyjakopijawka(leecher)moralniewartociowanynegatywniewzorzecpa-soyta.Byzaradzitakimprzypadkom,wprowadzasiwanietewarunkibrzegowe, ktre okrelaj tryby wolnej, bo z przymusu wspdzielonej midzy uytkownikami przestrzeni. Istniej rne protokoy, ktre s elitarne, poniewa uwzgldniaj hierarchie i przywileje uytkownikw-gospodarzy (uytkownikw w funkcji gospodarzy) lub te egalitarne, gdzie liczy si naga i nieustrukturyzowana transmisja. Zatem w obrbie po-szczeglnych programw mamy do czynienia z wyrnieniem wielu odmiennych relacji. Jednoczenie uytkownik moe mie uruchomione kilka aplikacji, przez co ilo paso-ytniczychtransmisjiwzrasta.MichelSerresmwiopasoyciejakootrzecim,kt-ry wchodzi w relacj ustanowion pomidzy dwoma dowolnymi podmiotami, jednak: Kady z trjki jest trzecim dla pozostaych dwch19, zatem technologia, ustanawiajc relacje poczenia midzy uytkownikami, reguluje take ich stosunki, ktre swoj zo-onoci znaczenia przekraczaj figur trjkta (relacji trzech osb), przybierajc posta sieci (relacji wielu do wielu). Fa00plIkum / l0l0rma0j0/prt0pyWy/lra0s-mIsj0ala lI0I0kI 55Dotyczytoprzedewszystkimtechnologiicloudcomputing(chmurobliczenio-wych), gdzie poszczeglne chmury s dynamicznymi i bardzo wraliwymi na naj-mniejszezmianybytamiinformatycznymi,ktrekonstytuujpoczeniaobiektw i podmiotw. Opiera si ona na licencji, ktra to jest ekonomicznym systemem pa-soytowanianazasobachgospodarza.Uytkownikinstalujeodpowiedniprogram, ktry pasoytuje na danej transmisji. Nie musi on posiada fizycznego oprogramo-wania,niewiegdzieonojest,czyliniemoezlokalizowainformatycznegociaa gospodarza. Jest to sytuacja zupenie paradoksalna, poniewa dotychczas to pasoyt by ukryty i niewidzialny dla gospodarza. Media techniczne wprowadzaj radykalne przewartociowanie tej relacjiBiurokratyczne protokoy mediw technicznych. Wymg rejestracjiBiurokratyczny protok mediw technicznych pasoytuje na wszystkich wiado-mociach wysyanych przez uytkownikw i co wicej jako szum-pasoyt wchodzi w postaci zakcenia w dowolnym momencie relacji nadawcy i odbiorcy, odpowiada-jcej niedualistycznej relacji pasoyta i gospodarza. O mediach oraz ich infrastruktu-rze naley myle nie w kategoriach rodkw, neutralnych przekanikw, lecz wanie pasoytw.Jeliprzesyamwiadomodoinnegouytkownika,tozkoniecznoci okrelona ilo medialnych pasoytw yje dziki tej wiadomoci jest to program antywirusowy (zakadam, e dziaajcy take po stronie odbiorcy), serwer dostawcy usug internetowych, program pocztowy oraz szereg innych jawnych lub utajonych aplikacji.Nimwiadomozostaniewywietlonanamoimekranie,przechodziona przez cay cykl pasoytniczych transmisji. Uytkownik nie musi tego odczuwa, lecz moe dokona rekonfiguracji obiektw technicznych za cen zrzeczenia si jednego pasoytanarzeczdrugiego,jaktomoemiemiejscewprzypadkuzamianypro-gramu antywirusowego na wirusa w konsekwencji jego deinstalacji i wystawienia na rda infekcji. Takenieustanniebezwiedzyiwiadomociuytkownikadokonujsipaso-ytnicze mikrotransmisje. Biurokracja nas osabia, lecz nie wykacza, dlatego te realizowana za porednictwem mediw technicznych, determinujc transmisj wia-domoci peni funkcj czystego i idealnego pasoyta. Zawsze musimy si zare-jestrowa, eby z czego korzysta. Jednak pozostali uytkownicy, jeli chc z nami nawizakontakt,rejestrujsitake,doczajcdopasoytniczychsiecirelacjiw obrbie danych serwisw i programw komputerowych. Patrzc z tej perspektywy na poszczeglne aplikacje i urzdzenia, dostrzegamy, e budowane s wielowarstwowe poziomy biurokratycznego zaporedniczenia.Media techniczne pasoytujce na czowiekuWspczenie to media pasoytuj na czowieku jako system fundujcy infrastruk-turegzystencjaln,komunikacyjnorazinformacyjn20wszelkiejpodmiotowoci. Ludziesnonikamipasoytniczychtransmisjimediwtechnicznych.Tentrzeci-w-relacji, ktry przerywa posiek, uczt, rozmow, moe by kim, kto w autobusie sucha gono muzyki. Tworzy szum, ktry wprowadza lub umoliwia relacj paso-ytnicz, poniewa moemy przypomnie sobie o wasnym telefonie, a w tym czasie zodziej wycignie nam portfel z kieszeni. Czowiek z producenta sta si nonikiem szumu, ktry jednak zupenie nie straci swoich moliwoci systemotwrczych. Tym Fa00plIkum / l0l0rma0j0/prt0pyWy/lra0s-mIsj01ra0smIsja pas0yl0I0ta57wanie rni si miejsca publiczne od prywatnych, e w tych pierwszych mamy zni-kom kontrol nad szumem cigle musimy co chroni i podtrzymywa, nie mogc pozwoli sobie na chwil nieuwagi. I to nie tylko dlatego, e moemy co straci, lecz przede wszystkim z powodu prawdopodobnego przegapienia, pominicia. To wanie media techniczne jako produkty uboczne codziennej aktywnoci tworz szum bd-cy rodowiskiem i kontekstem ludzkiej egzystencji. Media techniczne osigaj swj cel, poniewa uytkownicy kultury sdz, e to oni pasoytuj w globalnych sieciach informacyjnych, e si w nie wgryzaj, przerywajc i modelujc nawigacyjnie transmisje, jednak jest to spodziewany szum indetermina-cja21, ktry ukrywa ca infrastruktur mediw technicznych. Jest to metafora gorcej kpieliuywanaprzezMarshallaMcLuhana,ktramaukazywa,jaksystemyme-dialne zanikaj w miar adaptowania si do nich czowieka. Teraz istniej, jednak pod pozorami sprawowanej przez podmioty kontroli. Nie twierdz, e jest ona niemoliwa, tylko,epozostajeprzesunita,wytrconazokrelonegokanautransmisji.Przyka-demjesttutajzamianaanonimowocinaprywatno.Jednostkazostajeprzypisana do swoich wirtualnych tosamoci, zrzekajc si nieuchwytnoci na rzecz konfiguracji wustawieniachifiltrachdostpudoosobistychdanych.Wtymsensiepasoytnicze transmisje znosz kolejne opozycje dzielce je od subiektywnoci czowieka. Pragnienie relacji pasoytniczej. Przykad portalu FacebookWprzypadkutegonajpopularniejszegomediumspoecznociowegouytkownik jest zachcany do transmitowania na rnych kanaach: publikuje zdjcia, fragmenty codziennych dowiadcze i wszystko to, co przycignie pasoyta, czyli podmioto-wocizainteresowanewspdzieleniemtychsamychzasobw.Mediawtensposb ucziwarunkujjednostki,erelacjeskonieczne,enaleyjeutrzymywaoraz informacyjniepodsyca.Natomiastjeliktoniemagbokichzwizkwzinnymi uytkownikami, to pasoytuje na tym, co jest powszechnie dostpne: zaprzyjania si i komentuje profile gwiazd popkultury, osb znanych oraz cakiem przypadkowych, liczc na to, e stworzy dziki temu pozr relacji. Jednak nie moe liczy na zwrotno. Samjestpasoytem,domagajcsidaruwpostacizainteresowania,troskiiuwagi. Z powodu braku tej zwrotnoci wchodzi do istniejcych relacji jako trzeci ten ko-mentujcy rozmow przyjaci, odpowiadajcy nieproszony, powtarzajcy czynnoci innych uytkownikw. Tym samym ustanawia on pasoytnicz transmisj. Wiele jego polubiedanejtrecinaportaluFacebookrzadkoprowokujereakcjzwrotn.In-formacje, ktre zamieszcza najczciej przechodz niezauwaone. Nie moe liczy na uznania, nie majc ustanowionej relacji. To prawdziwy problem wykluczenia, ktry sprowadza si do mozolnoci i nieefektywnoci pasoytowania. Pasoyt-uytkownik rodowisk elektronicznych jest singularnoci, czyst pojedyn-czoci. eby si dopeni, musi odnale jak relacj lub j stworzy. Wikszo wy-biera t pierwsz opcj, wykradajc resztki uwagi, czyli ekscesywnie komentujc, wtr-cajcsidorozmw,ktreprowadzinniuytkownicy,produkujcszumwkanale czyjej transmisji, w ktrym, jak w butelce wrzuconej do oceanu, znajduj si zaszyfro-wane, ukryte wiadomoci. Czsto same pasoyty si komunikuj i dziki tej transmisji formuj one wsplnot, ustanawiajc midzy sob relacj. Na tym polega pynno tej relacji,ktraniejestnigdyjednoznacznieprzypisana.Odbywasitowmylzasady, ekadypasoytznajdzieswojegogospodarzaiodwrotniezpewnocigospodarze przycign pasoyty.Fa00plIkum / l0l0rma0j0/prt0pyWy/lra0s-mIsj0ala lI0I0kI 58Uytkownicy-gospodarzetepasoytujwzajemnienawasnychtransmisjach musz, jeli chc nadal peni swoj funkcj. Produkuj obiekty-gospodarzy22, na ktrych wsplnie pasoytuj. Najczciej przybieraj one posta interaktywnych wia-domoci. Cigle pozostajemy w paradygmacie elektronicznej komunikacji, w ktrej tozwrotnogwarantowanaprzeztechnologistanowijednoczeniekulturowza-sadwymiany.Zawszenaleysiodnie,bowiemtegowymagadanarelacja.Jed-nak nie jest to tosame z automatyzmem, wymuszeniem czy mechaniczn obligacj, lecz sprowadza si po prostu do wzajemnoci. To kulturowe gesty, ktre utrzymuj ten portal i pomimo nieraz intelektualnego wyrafinowania, finezji i humoru, peni funkcj drapienego oznaczania wasnego terytorium, intensyfikowania i zarysowy-wania ju istniejcych relacji. Portal gromadzi wszelkie informacje, bdc doskona map dla nowych pasoytw poszukujcych transmisji, do ktrej mogyby si przy-czy. Mwimy raczej o symbiozie ni o antagonizmie. Logowanie/wylogowanie MichelSerreswskazujena to,emonaopuci system poprzezwasn rnic lub poprzez gest wykluczenia23. Z tych dwch sposobw aden jednak nie daje gwa-rancji skutecznoci. Nie jest to atwe, poniewa mona przeprowadzi te dwie operacje wewntrz systemu, nie opuszczajc go. Logowanie do transmisji mediw technicznych przewanie jest przyjemne: wczanie telewizora poczone z ukadaniem ciaa na ka-napie, uruchamianie programu pocztowego i towarzyszce temu uczucie informacyj-nejwieociioczekiwanianowoci.Wylogowaniejestbolesne,brutalneiwymaga radykalnego gestu odczenia si, rezygnacji poprzez opuszczenie transmisji, lecz nie zmiankanautransmisji,bowiemwtedynadaljestemyrwnoczeniepasoytami i podlegamy pasoytowaniu przez dany system medialnej transmisji. Wszystkie prby wyjcia i rezygnacji musz zosta poddane drobiazgowej rewizji, kontroli, wymagajc samodyscypliny uytkownika, ktry po wylogowaniu nie loguje si do innego systemy pasoytniczej transmisji. The Big Bang TheoryWtymserialudoktorSheldonCooper,ktrywykazujewybitnezdolnociinte-lektualne przy jednoczesnym braku kompetencji spoecznych, ma ogromne problemy z tworzeniem i utrzymywaniem relacji z innymi osobami. Pasoytuje on na dyskur-sie innych, wtrcajc erudycyjne uwagi, poprawiajc, doprecyzowujc wyraenia in-nych. W tym sensie ta sytuacja doskonale odpowiada podstawowej relacji pasoyta, ktropisujeMichelSerres,poniewapacionzaswojobecnoopowiadaniem. Take z racji braku wasnych kontaktw towarzyskich z koniecznoci pasoytuje on na relacjach budowanych w jego najbliszym otoczeniu, starajc si na nie wpywa. W tym sensie realizuje on strategi transmisji pasoytniczej, jednak w rnym stopniu, poniewa w toku rozwoju serialu jego opowieci przestaj odnosi funkcj regulacyjn i w ten sposb jego funkcja pasoyta zostaje osabiona, jednak stara si on j utrzyma poprzez kontynuowanie wasnego dyskursu. Pozostae postaci w serialu przyzwyczaja-j si do przyjtej przez niego formy komunikacji, ignorujc j. Jest to sytuacja szcze-glna, bowiem pasoyt jest aktywny dyskursywnie oraz pasywny regulacyjnie, czyli dochodzi do zaburzenia transmisji pasoytniczej, poniewa zapata w postaci opowia-dania staje si niewystarczajca. Widoczne staje si to, e to nie tylko ona jest rdem trwaociprzedstawionychwserialurelacjimidzyludzkich,stanowictymsamym Fa00plIkum / l0l0rma0j0/prt0pyWy/lra0s-mIsj01ra0smIsja pas0yl0I0ta59rodzaj nakadki czy penic funkcj pewnej roli spoecznej, jednak w sensie czysto konwencjonalnym, nie przekadajcym si na wzajemny stosunek postaci do siebie. The Outer LimitsZoone relacje pasoytnicze s uobecnione take w serialu telewizyjnym science fiction The Outer Limits. Szczeglnie istotne jest to, e w kadym z monotematycz-nychodcinkwpodejmowanyjestinnysposbprzedstawianiatransmisjipasoyt-niczej.Wtymsensiestanowionuoglnionjejposta.Podstawowymsposobem budowanianapiciajestukazanieczowiekajakopasoytawstosunkudoinnych mieszkacw kosmosu. Kosmici nie s przedstawiani jako atakujcy wprost. Raczej pasoytujnawytworzonychprzezludzistrukturachspoecznychikulturowych; wtymaspekcieszkodyorazzniszczenieprzeznichdokonaneczstoniewynikaze zychintencji.Maskujsi,podszywaj,przejmujtosamo,ebyobserwowa wasne dziaania, przeprowadza wasne eksperymenty, czy te przygotowywa si do stopniowego przenoszenia wasnego gatunku. Poszczeglne odcinki take przedsta-wiaj zych, dnych zniszczenia kosmitw, jednak te nie nale do wikszoci. Zoonerelacjepasoytniczeodnoszsidornegoakcentowaniapodstawowych sposobwtransmisjipasoytniczejiprzenoszeniajejrazzludzinakosmitw,raz z kosmitw na ludzi. W odcinku zatytuowanym: Vanishing Act24 ona gwnego bohatera, ktry zosta przeznizahipnotyzowany,nawizujekontaktzbytemzinnegowymiaru,ktry wykorzystujeciaojejmadotego,ebyzbierainformacjeotym,jakfunkcjo-nujinneyweformy.Nazywagoonapasoytem.Dzikijegoistnieniumczy-zna-tester jednak si nie starzeje, poniewa trafia on w midzywymiarowe przejcia, ktre znajduj si poza czasem. Ukazuje to take podstawow relacj pasoytnicz, ktra trwa poprzez ingerencj kosmitw w ycie ludzi, jednak w sposb nie do ko-cauwiadomiony,poniewatawartododanawpostaciniemoliwocistarzenia sijestkonsekwencjistnieniabytwwpsychicetegoczowieka,aniewiadomie przekazanegodaru.Opowiejakozapatazaniemiertelnojestzatemrealizo-wanawodniesieniudoinnychludzizostajeonarozoonawczasie.Transmisja pasoytnicza realizuje si rwnoczenie na dwch planach na pierwszym dotyczy fizycznegoprzejciaciaa,nadrugimzwizanajestpasoytowaniemnaopowieci, bdctypowymtrzecim25,poniewamczyznapodrujcywczasieopowiada historie i sam z tymi historiami si zapoznaje. Moemy tutaj mwi take o sytuacji odwrotnej. Drugi m ony bohatera tego odcinka jest psychologiem i pasoytuje na transmisji opowieci, ktra jest mu niezbdna do potwierdzenia wasnych docieka teoretycznych.Caamocserialuopierasizatemnaukazaniurnychform,jakie przybiera transmisja pasoytnicza. Kontekst science fiction pozwala na rozpatrywa-nie tych uwarunkowa jako eksperymentw mylowych. Pasoyt/anioPasoyt tworzy heterogoniczne relacje, ktre zarwno podniszczaj, jak i produ-kuj nowe systemy spoecznych kodw. W potocznym rozumieniu pasoyt jako pod-stawowy proces kulturotwrczy oraz jako elementarny schemat zarzdzania wiado-mociami nie moe by wartociowany poza aktualnym ukadem odniesienia, czyli rodowiskiem, w ktrym bytuje eruje podcza si. Jednak ten tryb jego istnie-Fa00plIkum / l0l0rma0j0/prt0pyWy/lra0s-mIsj0ala lI0I0kI 70nianieograniczasijedyniedokonsumpcji,bowiemczstozjawiasi,przerywa. Pasoytstajesianioem.Aniosamjestwiadomociczystwieloci26,czyst wirtualnoci. Nie oznacza on tylko boskiego posaca. Moe si odnosi take do ludzi, zwierzt, rolin, obiektw technicznych27, ktre zdolne s by wiadomociami i nonikami przekazu28. Anioy i pasoyty nie s przeciwstawne i nie stanowi warian-tw dobrej i zej transmisji. Raczej uzupeniaj si, wyaniajc w sieciach pasoytni-czych i anielskich transmisji zoono stechnicyzowanej kultury. Anioy, jako czyste komunikacyjnewieloci,istniejdzikipasoytom,dzikiszumowi,wktrymog wprowadziswojeczysteiniepokalanetransmisje.Pasoytyistniej,poniewa mog ywi si czystymi wiadomociami, zakcajc je. Nie naley tego rozpatrywa wcharakterzezwycistwalubporakiktregoztypwtransmisji,lecznasposb niedialektycznejiniedualistycznejrelacji.Wprzestrzeniachtransmisjimedialnej mona by anioem i pasoytem jednoczenie. Przypisy1M. Serres, B. Latour, Conversations on Science, Culture and Time, Michigan 1995, s. 109.2Por. M. Serres, Angels. A Modern Myth, Paris-New York 1995.3Por. M. Serres, The Parasite, Baltimore 1982.4Przez technokultur rozumiem tutaj kultur mediw technicznych. 5Kulturatamusibyzapisana,dlategotejejpodstawowymelementemjestpami.Przekazywanie (transmisja) odnosi si do autoregulacji pamici zbiorowej. Por. R. Debray, Wprowadzenie do mediologii, prze. A. Kapciak, Warszawa 2010, s. 5.6Dochodztakeinne,inspirowanetermodynamik,jakokreleniepasoytajakoszumulubjako induktora ciepa czy poprzez zastosowanie szeregu terminw i metafor porednich, ktre jednak nie bd istotne z perspektywy medialnej transmisji pasoytniczej. 7Por. K. Hayles, Two Voices, One Channel: Equivocation in Michel Serres, SubStance1988, Vol. 57, s. 3-5, 10.8Por. R. Bromboszcz, Estetyka zakce, Pozna 2010. 9Metafor, ktr czsto stosuje Serres, jest sytuacja, w ktrej przerywane jest wsplne spoywanie posiku przezwtargnicielubpojawieniesipasoyta.Wprowadzatostandestabilizacji,ktrymusizosta zaegnany,dlategoteintruzwzamianzaposiekimoliwozatrzymaniasiwdomugospodarza rwnowayswojobecnopoprzezopowiadaniehistorii.Zatemzakcaonsytuacjkonsumpcji wpodwjnymsensie,prowadzcdopowstaniazupenienowychukadwrelacjachmidzyludzkich. Metafor t moemy te przenie na grunt mediw technicznych i przyrwna j do sytuacji, w ktrej wiadomo z poczty elektronicznej przerywa spoywanie obiadu. Tutaj te intruz, nadawca wiadomoci, opowiadaikomunikuje,cojestekwiwalentemjegointruzji.Samoodczytaniewiadomoci pocztowej jednak wprowadza nowy ukad relacji, wyczywszy przypadek, w ktrym wiadomo zostaje zignorowana. 10 Odpowiadatoideiarcyszumuczypraszumu,ktryjestpocztkiemwszystkichszumwijest odczytywanynadwchpodstawowychpaszczyznach:komunikacyjnej,zgodniezustaleniamiteorii informacji, metafizycznej zgodnie z ide Autora, sytuujcego szum ponad informacj i czynicy z niego nadrzdny instrument wasnych interpretacji. Por. M. L. Assad, Potrait of a Nonlinear Dynamical System: The Discourse of Michel Serres, SubStance 1993, Vol. 71/72. W tym sensie szum-chaos jest zjawiskiem pozytywnym. Jest to szczeglnie istotne z perspektywy mwienia o pasoytniczej transmisji, ktra dziki obecnoci pasoyta zyskuje stabilno, a nie ulega rozproszeniu i destrukcji. 11 M. Serres, The Parasite, op. cit. s. 194.12 Ibidem, s. 79.13 Nawetniejesttutajistotnaszkodliwo,jakwprzypadkuwiruswkomputerowych,alesamfakt obciania zasobw systemu, ktre mogyby zosta przeznaczone na wykonanie innych operacji, ni te bdce efektem pasoytniczej transmisji. 14 Albotezwracamyuwagnaszum-zasondymnwyprodukowanprzezpasoyta,podczasgdyjego podstawowe rdo pozostaje dla nas nieodgadnione. Fa00plIkum / l0l0rma0j0/prt0pyWy/lra0s-mIsj01ra0smIsja pas0yl0I0ta7115 Dlategote:pasoytjestdobrzeukrytypodjegomimikr,zajegoreprezentacj.Operacjaodbioru zniknazaaktywnocisymulacji.Kadywidzihipokryzjilepotgospodarza.Wszyscyslepi, poniewa widz tylko hipokryzj, poniewa widz tylko mimikr. M. Serres, op. cit., s. 204. 16 Ibidem, s. 96.17 Ibidem, s. 182. 18 Wtymkontekcieuywamtegoterminunaoznaczanieprdkociprzesyaniadanychwsieciach teleinformatycznych, ktre wymykaj si podmiotowej percepcji jako pewnej cigoci. 19 Ibidem, s. 247. 20 MwiotymGilbertSimondon,wprowadzajcpojcietransindywiduacji,wktrejrelacjaczowieka ikulturydoobiektwtechnicznychzostajeustanowionanaplaniepre-indywidualnym,toznaczyna paszczyniepotencjawiwirtualnoci.Cyt.za:H.Martins,TheStrangeMeshingofImpersonaland PersonalForcesinTechnologicalAction,W:idem,Tecnologiaeconfiguraesdohumanonaeradigital. Contribuies para uma nova Sociologia da Tcnica, 2010, s. 83. Michel Serres twierdzi, e: Podmiot zostaje zrodzony z obiektu (cyt. za: S. Conor, Thinking Things, Textual Practice 2010, Vol. 24, 1, s. 4).21 Wedug Henriego Bergsona indeterminacja jest waciwoci istot ywych. Michel Serres twierdzi, e: Jestemy toczeni przez szum. I ten szum jest nie do ugaszenia. Jest na zewntrz jest samym wiatem ijestwewntrz,produkowanyprzeznaszeyjceciao.M.Serres,TheParasite,op.cit.,s.126. Jako zasada ycia jest on apercepcj chaosu i niezbywalnie towarzyszy czowiekowi jako pasoytnicze otoczenie.22 Jest to te quasi-obiekt (gwarantujcy intersubiektywno, bdc zawsze pomidzy, czyli bdc przesyanym zawsze wymusza zrozumienie i identyfikacj, sam w sobie nie ma znaczenia poza relacjami, ktre ustanawia), poniewaistniejetylkopoto,byzainicjowaiprzezpewienczaspodtrzymapasoytnicztransmisj, ktraprzerodzisiwsformalizowanrelacjlubtesamoczynniesizdezaktualizuje.Wtymdrugim przypadku stanowi ona prb. Gospodarz wysyajcy zaproszenia majce na celu przycign goci (innych gospodarzy w sensie statusu komunikacyjnego) jednoczenie zawsze wysya jakby ukryte zaproszenia do pasoytw,ktreskdsidowiedziayouczcie,odanymwydarzeniuiwystpujwzastpstwiekogo lubzupenieprzypadkowonatrafiajnadaninformacj,czegoefektemjestzabdzeniedozasobw informacyjnychgospodarza.Gdytenpozwoliimprzemwi,stajesizakadnikiemichopowieci,ich problemw, spraw, ktre przynosz. W mediach spoecznociowych mona si przed tak inwazj broni, dokonujcselekcjiinformacji,ktramoebezporedniobyprzedstawianauytkownikom.Jednak pasoytdotrzedogospodarzatczyinndrog,costanowitylkokwesticzasuorazdeterminacji, poniewamediatechnicznewrazzichwszechkoneksjonizmem,czylizdolnociczeniawszystkiego zewszystkim,sprzyjajpasoytniczymtransmisjomipasoytniczymrelacjom.Quasi-obiektjestsam wsobiepodmiotem.Podmiotmoebyquasi-obiektempodmiot-pasoytistniejetylkowruchu, tylkojelipozostaliuytkownicyprodukujszumnajegotemat,jelijestkomunikacyjnieobecny,lecz nierozpoznany. M. Serres, The Parasite, op. cit., s. 233. Jest to sytuacja, w ktrej wiemy, e co si stao, e kto czyta nasze wiadomoci, wysya za nas poczt, ale nie wiemy, kto to jest. Mamy przy tym nieodparte wraenie, e dystans tego podmiotu jest radykalnie skracany przez jego czyny i e jego identyfikacja jest bliska. 23 Ibidem, s. 68.24 Odcinek 21. drugiego sezonu serialu. 25 Najpierw pomidzy mczyzn a jego on, pniej midzy jej drugim mem a mczyzn, a na kocu midzy drugim mem a on. 26 M. Serres, B. Latour, op. cit., s. 119.27 M. Serres, Knowing and Believing: A Dialogue, SubStance1994, Vol. 74, s. 52.28 M. Serres, Angels, op. cit., s. 8.Fa00plIkum / l0l0rma0j0/prt0pyWy/lra0s-mIsj0ala lI0I0kI 7ZSummaryParasitic transmissionIn this article I have applied Michel Serress theory of parasite culture to the analy-sis of technical media. Technology changes human relations forming new regulations in the field of culture. I have shown that parasitic transmission is an constitutive mode of being of technical media. I have illustrated my theoretical arguments by the exam-ples of everyday media usage. I suggest that parasitic transmission is not something tobejudgedmorally.Instead,Iproposetolookatitasamechanismembeddedin technoculture. I also draw consequences from that statement later in the summary of the paper.