"Terminy metadanych DCMI" i możliwości ich wykorzystania

w opisie rzeczowym

Agnieszka Brachfogel

Cyfrowość bibliotek i archiwów26-27 listopada 2009 r.

Metadane DUBLIN CORE– informacje podstawowe

Dublin Core to zestaw elementów opisu (metadanych) dokumentów dostępnych w sieci (repozytoria cyfrowe, repozytoria tekstowe, multiwyszukiwarki)

Zawiera elementy opisu formalnego (twórca, tytuł…) i rzeczowego (temat, zasięg…)

Zaleca używanie słowników kontrolowanych i tezaurusów (np. UKD) oraz identyfikatorów numerycznych (np. ISBN)

Elementy DC przedstawiane są wg schematu RDF w języku XML

Każdy element identyfikowany jest przez URI (Uniform Resource Identifier)

„Terminy metadanych DCMI” – informacje podstawowe

Dublin Core Metadata Element Set (DCMES v.1.1), 1995 r.

Oryg.: DCMI Metadata Terms, Dublin Core Metadata Initiative, 01.2008Tłum. pol.: Terminy metadanych DCMI, Biblioteka Narodowa, 09.2009

(dostęp na www.bn.org.pl Normy Formaty Standardy)

Wykaz wszystkich elementów metadanych DC, w podziale na:

własności (twórca, tytuł, data, temat, format …):– 56 własności w nowej przestrzeni nazw /terms/– 15 własności w dawnej przestrzeni nazw /elements/1.1/

klasy danych (agent, lokalizacja, typ nośnika …) słownikowe schematy kodowania danych – wykaz (UKD, MeSH, TGN …) syntaktyczne schematy kodowania danych – wykaz (URI, ISO 3166 …) terminy związane z DCMI Abstract Model

Prezentacja terminów DCMI

Podstawowy zestaw atrybutów: Nazwa: Jednoznaczne oznaczenie terminu, niepowtarzalne wśród terminów DCMI występujących w przestrzeni

nazw. Etykieta: Zrozumiała dla człowieka etykieta terminu. URI: Uniform Resource Identifier stosowany dla jednoznacznej identyfikacji terminu. Definicja: Objaśnienie terminu, jego znaczenie i cechy. Rodzaj terminu: Rodzaj terminu zgodnie z definicją określoną w abstrakcyjnym modelu DCMI (DCMI Abstract

Model).

Większość terminów uzupełniono o dodatkowe atrybuty:

Komentarz: Dodatkowe informacje o terminie lub jego użyciu. Zob.: Skierowanie do dokumentów źródłowych powiązanych z terminem. Odniesienie: Źródło wskazane w Komentarzu lub Definicji. Uszczegóławia: Własność, względem której opisywany termin jest “podwłasnością”. Szerszy niż: Klasa, względem której opisywany termin jest “nadklasą”. Węższy niż: Klasa, względem której opisywany termin jest “podklasą”. Należy do dziedziny: Klasa, której instancją jest źródło opisywane danym terminem. Należy do zakresu: Klasa, względem której przypadek stanowi wartość opisana danym terminem. Składnik: Wykaz źródeł (słownikowy schemat kodowania danych), którego elementem jest opisywany termin. Przypadek: Klasa, której przypadkiem jest opisywany termin. Wersja: Szczegóły dotyczące historii powstania terminu.

Własności DCTERMS do wykorzystania w opisie rzeczowym

1. Temat2. Opis3. Abstrakt4. Spis treści 5. Rodzaj 6. Format7. Nośnik 8. Odbiorcy 9. Poziom edukacyjny odbiorcy10. Pośrednik 11. Metoda szkolenia 12. Zasięg 13. Zasięg czasowy14. Zasięg przestrzenny

Kolekcja Zestaw danychZdarzenie Obraz Zasób interaktywnyObraz ruchomyObiekt fizyczny Usługa Oprogramowanie Dźwięk Tekst Obraz nieruchomy

Własności DCTERMS a opis rzeczowy.:

TEMAT Hasło rzeczowe, osobowe, korp., impreza, tytuł (600-611, 630, 650)

RODZAJ, FORMAT, NOŚNIK Forma/rodzaj, określnik formalny (655, 6XX $v)

ODBIORCY, POŚR., POZ. EDUK. ODBIORCY, MET. SZKOLENIA Określnik formalny (6XX $v)

ZASIĘG, ZASIĘG PRZESTRZENNY Hasło/określnik geograficzny (651, 6XX $z)

ZASIĘG, ZASIĘG CZASOWY Data z hasła lub określnik chronologiczny (6XX $d, $y)

Przykłady: MARC 21DCTERMS

JHP BN650 09 $aPrzemysł tytoniowy $xprawo $zPolska $ystan na 1925 r. $vźródła

Temat: Przemysł tytoniowy -- prawo Zasięg przestrzenny: PolskaZasięg czasowy: 1925 r.Rodzaj: źródła (ustawa)

KABA650 0 $aRośliny aromatyczne $xuprawy $zPolska $vczasopisma

Temat: Rośliny aromatyczne -- uprawy Zasięg przestrzenny: PolskaRodzaj: czasopismo

Pozostałe elementy DCTERMS do wykorzystania w opisie rzeczowym

klasy danych (35) słownikowe schematy kodowania danych (9) syntaktyczne schematy kodowania danych (11)

Klasy danych – grupowanie własności

1. Agent2. Klasa agentów Odbiorcy, Poziom

eduk. odbiorcy, Pośrednik3. Źródło bibliograficzne4. Kolekcja5. Zestaw danych6. Zdarzenie7. Format pliku8. Częstotliwość9. Obraz10. Zasób interaktywny11. Jurysdykcja12. Licencja13. System językowy14. Lokalizacja Zasięg przestrzenny15. Lokalizacja, okres lub jurysdykcja

Zasięg16. Typ nośnika 17. Typ nośnika lub rozmiary Format

18. Zasady uzupełnienia zbioru 19. Metoda instruktażu Metoda szkolenia20. Obraz ruchomy 21. Okres Zasięg czasowy22. Nośnik fizyczny23. Obiekt fizyczny Nośnik24. Zasób fizyczny 25. Strategia 26. Oznaczenie pochodzenia 27. Oznaczenie praw 28. Usługa 29. Wielkość lub czas trwania 30. Oprogramowanie 31. Dźwięk 32. Standard 33. Obraz nieruchomy 34. Tekst 35. Słownikowy schemat kodowania danych

Słownikowe schematy kodowania danych

1. DCMIType - Słownik typów DCMI2. DDC - Klasyfikacja Dzięsiętna Dewey’a3. IMT - Internet Media Type (tzw. typ MIME)4. LCC - Klasyfikacja Biblioteki Kongresu5. LCSH - Hasła przedmiotowe Biblioteki Kongresu6. MeSH - Hasła przedmiotowe z zakresu medycyny 7. NLM - Klasyfikacja Medycznej Biblioteki

Narodowej8. TGN - Tezaurus nazw geograficznych Getty’ego9. UDC - Uniwersalna Klasyfikacja Dziesiętna

Syntaktyczne schematy kodowania danych

1. DCMI Box – oznaczanie przestrzeni2. ISO 3166 – kody nazw krajów (zast. przez ISO 3166-1, -2, -3)3. ISO 639-2 – kody nazw języków i grup języków4. ISO 639-3 – kody nazw języków 5. DCMI Period – oznaczanie czasu 6. DCMI Point – oznaczanie miejsca7. RFC 1766 – znaczniki kodów języków (zast. przez RFC 3066)8. RFC 3066 – znaczniki kodów języków (zast. przez RFC 4646)9. RFC 4646 – znaczniki kodów języków 10. URI – internetowy identyfikator zasobu11. W3CDTF – format zapisu czasu i daty

PRZYKŁADY UŻYCIA DCTERMS

CONTENTdm software udostępniany przez OCLC służący do przesyłania, opisywania i udostępniania kolekcji cyfrowych; zbudowany przez speców z University of Washington, aktualnie jest produktem oferowanym przez OCLC; umożliwia przeszukiwanie zawartości kolekcji cyfrowych – rodzaj multiwyszukiwarki i repozytorium.

MICHAEL Project wielojęzyczny serwis, umożliwiający przeszukiwanie cyfrowych kolekcji muzeów, archiwów, bibliotek i innych instytucji kultury w Europie.

XMETADIS Format zestawu metadanych Niemieckiej Biblioteki Narodowej sporządzony dla dysertacji i prac postdoktorskich dostępnych online.

CONTENTdm

Date Created <dcterms:created> Date Published <dcterms:issued> Collection Identifier <dcterms:isPartOf> Subject (Place) <dcterms:spatial > Title (Alternative) <dcterms:alternative> Metacollection Identifier <dcterms:isPartOf>

Pozostałe elementy są DC lub własne.

MICHAEL project

Size [dcterms:extent] Standard [dcterms:conformsTo] Spatial Coverage [dcterms:spatial] Period [dcterms:temporal] Super-Collection [dcterms:isPartOf] Sub-Collection [dcterms:hasPart]

Pozostałe elementy są DC albo własne.

XMETADIS

<dcterms:alternative> <dcterms:abstract> <dcterms:issued> lub <dcterms:dateAccepted> <dcterms:medium>

Pozostałe elementy są DC albo własne.

Dziękuję za uwagę!Mail: a.brachfogel@bn.org.pl