Temat 5

Rozwój gospodarczy

Wzrost gospodarczy – stałe zwiększanie zdolności danego kraju do produkcji towarów i usług pożądanych przez ludzi. Czyli są to zmiany ilościowe, jakie zachodzą w gospodarce narodowej w danym okresie (najczęściej jednego roku).

Ze względu na trudności w pomiarze zdolności wytwórczych, wzrost gospodarczy sprowadza się do badania tego, jak zwiększa się z okresu na okres realna wartość produkcji w gospodarce.

Wzrost gospodarczy polega na rozszerzaniu i ulepszaniu materialnych i osobowych czynników produkcji (wymaga ciągłej akumulacji kapitału).

Mechanizm wzrostu gospodarczego – zależności ekonomiczne, które prowadzą do zmian ilościowych w gospodarce. Relacje te mają zwykle charakter przyczynowo – skutkowy i dotyczą wpływu różnorodnych zmiennych na wzrost realnej produkcji.

Stopa wzrostu - wyrażona w procentach stopa przyrostu rzeczywistego PKB w pewnym okresie (najczęściej roku).

Nawet niewielkie różnice w przeciętnym rocznym tempie wzrostu gospodarki powodują w długim okresie duże zróżnicowanie w poziomie dochodu.

1,4

5,7

11,4

22,8

0

4

8

12

16

20

24

PKB wwariancie a)

PKB wwariancie b)

PKB wwariancie c)

PKB wwariancie d)

PKB Polski w 2070 roku (w bln zł/w cenach z 2001 roku) w przypadku, gdyby tempo wzrostu gospodarki

wyniosło w latach 2002-2070 przeciętnie odpowiednio:(a) 1 proc., (b) 3 proc., c) 4 proc., (d) 5 proc. rocznie.

Nawet przy wysokiej stopie wzrostu PKB jest bardzo prawdopodobne, że znaczna część społeczeństwa (nie można wykluczyć, że nawet większość) z efektów tego wzrostu nie korzysta !!!

Rodzaje wzrostu gospodarczego

Wzrost ekstensywny – gdy wzrost produkcji wynika jedynie ze wzrostu nakładów czynników produkcji, bez poprawy efektywności.

Wzrost intensywny – wzrost realnej produkcji wynika nie tylko ze wzrostu nakładów, ale również efektywności.

Kryterium: zmiana w poziomie efektywności

Rodzaje wzrostu gospodarczego

Kryterium: równowaga

1. Zrównoważony wg: w warunkach dodatniego tempa wzrostu PKB zachowane są podstawowe warunki równowagi ogólnej (podaż globalna = popyt globalny).

2. Niezrównoważony wg: w warunkach dodatniego tempa wzrostu PKB nie są spełnione warunki równowagi ogólnej.

Niezrównoważony wzrost gospodarczy

Podaż globalna > popyt globalny

typowe dla gospodarki rynkowej

Podaż globalna < popyt globalny

typowe dla gospodarki centralnie planowanej

(gospodarka niedoboru)

Rodzaje wzrostu gospodarczego

Kryterium: tempo wzrostu

1. Równomierny (stałe tempo wzrostu)

2. Przyspieszony (rosnące tempo wzrostu)

3. Malejący (malejące tempo wzrostu)

Wzrost a rozwój gospodarczy

Rozwój gospodarczy oznacza obok zmian ilościowych równoczesne zmiany jakościowe w życiu społeczno-gospodarczym kraju.

Chodzi o zmiany np. w strukturze społeczno-gospodarczej kraju, zmiany w stosunkach gosp. i metodach produkcji, zmiany jakościowe wytwarzanych dóbr i usług oraz zmiany ich struktury asortymentowej.

Wzrost a rozwój gospodarczy

Celem rozwoju gospodarczego jest nie tylko wzrost produkcji, ale i coraz lepsze zaspokojenie potrzeb gospodarczych społeczeństwa.

Rozwój gospodarczy nie może istnieć bez wzrostu.

Wzrost bez rozwoju tak !!!

Rozwój gospodarczy = wzrost zamożności społeczeństwa (powiększanie dobrobytu

ekonomicznego)

Typy rozwoju

1. Rozwój spontaniczny - przekształcenia dokonują się samoczynnie, w wyniku samodzielnych , niezależnie podejmowanych działań jednostek gospodarczych.

2. Rozwój regulowany – kierowany, wspierany programami działania, strategiami i kierunkami rozwoju przyjętymi przez rząd- polityką gospodarczą.

Mierniki wzrostu i rozwoju gospodarczego

Syntetyczne Szczegółowe Symptomatyczne

Miary syntetyczne

Tempo wzrostu PKB (i różnych jego kategorii) przypadającego na 1 mieszkańca.

Wskaźniki ich dynamiki i struktury wytwarzania oraz podziału w układzie działowym, w przekroju regionalnym i skali całej gospodarki narodowej.

Poziom PKB w przeliczeniu na jednego mieszkańca określany jest jako stopa życiowa ludności.

Miary szczegółowe - mierniki charakteryzujące wybrane dziedziny

rozwoju społeczno-gospodarczego

Działalność inwestycyjna: stopa inwestycji, dynamika inwestycji, struktura inwestycji, efekty inwestycji.

Działalność innowacyjna: liczba wynalazków, licencji, patentów

Rozwój społeczny, np.: liczba lekarzy na 10 tys. mieszkańców, liczba studentów na 10 tys. mieszkańców, liczba abonamentów radia i telewizji na 100 gospodarstw domowych.

Miary symptomatyczne

Dotyczą kilku wybranych dziedzin, których zmiany świadczą o ogólnym rozwoju społ.- gospodarczym.

Przykładowe mierniki symptomatyczne: liczba komputerów osobistych na 100 gospodarstw

domowych, podłączonych do nowoczesnej sieci informacji naukowej, technicznej, ekonomicznej, prasowej itp.,

udział w produkcji światowej układów scalonych i komputerów.

Wady PKB jako miernika rozwojuPKB nie uwzględnia:

- efektów pracy w ramach gospodarki naturalnej (dobra na własne potrzeby),

- dóbr wytwarzanych w szarej strefie, - czasu wolnego, - korzyści z bogactwa nabytego przez gosp.

domowe (renta konsumenta z posiadanych dóbr trwałych),

- wartości zmian w środowisku spowodowanych działalnością gospodarczą (efekty zewnętrzne),

- skutków różnic cen w poszczególnych krajach (porównania międzynarodowe),

- zróżnicowania dochodów w społeczeństwie (możliwe duże dysproporcje w podziale dochodu narodowego).

PKB uwzględnia:- antydobra, które nie służą człowiekowi (broń,

tytoń),- usługi i dobra nie podlegające wycenie rynkowej

(tzw. dobra publiczne),- powiększające się zadłużenie np. gospodarstw

domowych (bańka spekulacyjna),

Wady PKB jako miernika rozwoju cd.

Pomiar rozwoju gospodarczego

Indeks Rozwoju Społecznego (HDI - Human Development Index)

HDI = 1/3 (wskaźnik przewidywanej długości życia) + 1/3 (wskaźnik wykształcenia)+ 1/3 (PKB per capita wg parytetu siły nabywczej w

USD)

Składowymi indeksu są: spodziewana długość życia (w chwili narodzin), średnia ważona odsetka dorosłych umiejących czytać i pisać oraz odsetka skolaryzacji na wszystkich poziomach edukacji i PKB per capita wg parytetu siły nabywczej (PPP). Maksymalna wielkość wskaźnika to jeden.

Wskaźniki ubóstwa

HPI-1 (krajów słabo rozwiniętych). Składniki: Prawdopodobieństwo śmierci przed 40. rokiem życia (%),

odsetek dorosłych analfabetów, procent populacji nie mający stałego dostępu do źródeł wody i usług medycznych oraz odsetek dzieci o niedowadze dla danego przedziału wiekowego;

HPI-2 (dla krajów OECD).Składniki: Prawdopodobieństwo śmierci przed 60. rokiem życia

(%), procent funkcjonalnych analfabetów, długotrwałe bezrobocie (%), ludność żyjąca poniżej 1/2 średniego dochodu (%)

Wskaź-nik

Długość życia Poziom wiedzy Standard życia

HDI Oczekiwana długość życia przy urodzeniu

1.Wskaźnik piśmienności dorosłych2. Łączny wskaźnik rejestracji w szkołach

PKB per capita $ PPP

HPI-1 Procent ludzi, którzy umrą przed 40-tym rokiem życia

Wskaźnikosób niepiśmiennych

1.Procent ludzi bez dostępu do wody i usług zdrowotnych 2.Procent dzieci poniżej 5. roku życia z niedowagą

HPI-2 Procent ludzi, którzy umrą przed 60-tym rokiem życia

Wskaźnik analfabetów funkcjonalnych

Procent ludzi żyjących poniżej linii ubóstwa (poniżej 50% średnich dochodów w państwie)

Zasoby pracy Jakość kapitału Zasoby kapitałuJakość pracy + +

Udział pracy Nakłady kapitału Udział kapitałuNakłady pracy

WKŁAD PRACYWKŁAD KAPITAŁU POSTĘP

TECHNICZNY

WZROST GOSPODARCZY

x x

Czynniki wzrostu i rozwoju gospodarczego

Bariery wzrostu gospodarczego i rozwoju

konsumpcyjna i płac realnych siły roboczej (zwł. wykwalifikowanej) surowcowa technologiczna żywnościowa handlu zagranicznego i zadłużenia

zewnętrznego organizacyjna

Bariery wzrostu i rozwoju

Barierę konsumpcji (i płac realnych) stanowią ograniczenia rozwojowe, będące wynikiem obniżenia poziomu konsumpcji kosztem wzrostu inwestycji.

Bariera siły roboczej występuje w sytuacji braku tego czynnika. Może mieć wymiar ilościowy (pełne zatrudnienia), kwalifikacyjny (niedopasowana struktura) i alokacyjny (niedopasowanie przestrzenne).

Bariery wzrostu i rozwoju

Bariera surowcowa wiąże się z dostępnością do zasobów do zasobów bogactw naturalnych i ich wykorzystaniem.

Bariera technologiczna – wyraża się w istnieniu luki technologicznej (tempo i struktura procesów postępu technicznego) - zużycie ekonomiczne majątku

Bariera żywnościowa dotyczy zarówno ograniczeń produkcji rolniczej, jak i ograniczeń zaopatrzenia społeczeństwa w żywność.

Bariery wzrostu i rozwoju

Bariera handlu zagranicznego i zadłużenia zewnętrznego ma swoje źródła w:

- niezdolności gospodarki danego kraju do wyprodukowania wyrobów o takim standardzie, który umożliwiłby im wejście na konkurencyjny rynek światowy oraz otrzymanie korzystnych cen.

- ograniczone zdolności płatnicze państwa- niekorzystnych zmianach relacji cenowych

Bariery wzrostu i rozwoju

Bariera organizacyjna – nieodpowiednia organizacja pracy i produkcji, wadliwa, przestarzała struktura instytucjonalna całego systemu kierowania i zarządzania gospodarką.