Historia kl.7c Dziesiąty tydzień (18-22.05.2020). Drodzy Siódmoklasiści. Wysyłam Wam kolejne

opracowania tematów lekcji i filmiki do obejrzenia. Życzę owocnej pracy. Trzymajcie się zdrowo.

Pozdrawiam B. Adler

Temat 1. Konstytucja marcowa i ustrój Rzeczypospolitej.

Dowiem się, jakie siły polityczne walczyły o wpływy w niepodległej Polsce. Poznam podstawowe założenia

Konstytucji marcowej oraz pierwszych dwóch prezydentów II RP.

Od pierwszych miesięcy niepodległości Polacy konsekwentnie budowali fundamenty państwowości

polskiej. W styczniu 1919r. odbyły się wybory do Sejmu Ustawodawczego. Zwycięstwo odniosła endecja

(Związek Ludowo- Narodowy) zdobywając 36% głosów. Kolejne miejsce zajęli ludowcy: PSL -

„Wyzwolenie”- 15%, PSL- „Piast”- 12% oraz PPS-9% . Resztę zdobyli posłowie centrum. Wybory wykazały,

że społeczeństwo polskie jest pod względem sympatii politycznych bardzo zróżnicowane.

10 lutego 1919 zebrał się Sejm Ustawodawczy, który 20 lutego uchwalił tzw. małą konstytucję, która

ustalała tymczasowe przepisy i zasady ustrojowe państwa. Na jej mocy Sejm powierzył dalsze sprawowanie

władzy Józefowi Piłsudskiemu, jako Naczelnikowi Państwa, do czasu uchwalenia konstytucji. Władzę

ustawodawczą sprawował Sejm Ustawodawczy, władzę wykonawczą- Naczelnik Państwa, który

powoływał rząd w porozumieniu z Sejmem. Państwo polskie było republiką parlamentarną. Sejm rozpoczął

też prace nad uchwaleniem nowej ustawy zasadniczej (konstytucji). W 1920r. Piłsudski przyjął tytuł

Marszałka Polski. Był to najwyższy stopień wojskowy.

17 marca 1921 r. Sejm Ustawodawczy uchwalił konstytucję marcową. Władzę ustawodawczą sprawował

dwuizbowy parlament, składający się z sejmu ( 444 posłów) i senatu (111 senatorów). Kadencja parlamentu

trwała 5 lat. Wybory były pięcioprzymiotnikowe: równe, tajne, bezpośrednie, powszechne i

proporcjonalne. Władza wykonawcza spoczywała w rękach prezydenta wybieranego przez Zgromadzenie

Narodowe ( połączone posiedzenie Sejmu i Senatu) na 7-letnią kadencję oraz rządu, na czele z

premierem. Prezydent mianował i odwoływał rząd, był zwierzchnikiem sił zbrojnych, reprezentował Polskę

na arenie międzynarodowej, miał prawo łaski. Wszystkie decyzje prezydenta wymagały zatwierdzenia

odpowiedniego ministra. W razie konieczności prezydenta zastępował marszałek sejmu. Bieżącą polityką

państwa kierował rząd, który był powoływany przez sejm i podlegał jego kontroli. Władza sądownicza

należała do niezależnych i niezawisłych sądów. Konstytucja gwarantowała szeroki zakres praw

obywatelskich: wolność słowa, sumienia, pracy i nauki, zrzeszania się, równość wobec prawa,

ochronę życia i praw mniejszości narodowych oraz zapewniała poszanowanie własności prywatnej.

Zakazano pracy dzieci poniżej 15 roku życia.

Konstytucja nadawała Polsce ustrój demokracji parlamentarnej. Władza zwierzchnia należała do

narodu. Konstytucja zakładała wyraźną przewagę władzy ustawodawczej (sejmu i senatu) nad

wykonawczą (prezydentem i rządem). Do jesieni 1922 roku władzę w państwie pełnił Naczelnik Józef

Piłsudski i jednoizbowy Sejm Ustawodawczy. https://www.youtube.com/watch?v=OX6YJIAGkfI

W listopadzie 1922 r. odbyły się wybory parlamentarne do sejmu i senatu I kadencji. Marszałkiem Sejmu

został Maciej Rataj. Wyniki wyborów potwierdziły duże zróżnicowanie polityczne społeczeństwa. Powstał

skomplikowany układ polityczny, w którym żadne z ugrupowań nie mogło przejąć pełni władzy. Partie

tworzyły w sejmie zmienne koalicje, te zaś powoływały kolejne rządy. W ciągu pięciu lat zmieniło się aż

dziewięć gabinetów.

Gabriel Narutowicz Stanisław Wojciechowski Maciej Rataj – marszałek Sejmu

9 grudnia 1922 roku połączone w Zgromadzenie Narodowe izby Sejmu i Senatu wybrały Gabriela

Narutowicza, niewielką większością głosów, w tym mniejszości narodowych, na pierwszego prezydenta II

RP. Sprzeciwiła się temu endecja. Nowy prezydent przejął władzę z rąk Naczelnika Państwa. 16 grudnia

1922 roku Gabriel Narutowicz został zastrzelony przez fanatyka (osoba całkowicie oddana jakieś idei,

religii, nietolerancyjna wobec innych) endecji Eligiusza Niewiadomskiego, podczas otwarcia wystawy w

gmachu „Zachęty” w Warszawie. Zgodnie z konstytucją obowiązki głowy państwa przejął marszałek

Sejmu, Maciej Rataj. 20 grudnia 1922r. Zgromadzenie Narodowe nowym prezydentem wybrało Stanisława

Wojciechowskiego.

Konstytucja marcowa 1921r.

https://www.youtube.com/watch?v=Vfd84O2jPj8

https://www.polskieradio.pl/39/156/Artykul/1594977,Konstytucja-marcowa-Zgoda-w-trudnym-czasie

Historia 7c 2.Temat: Rządy autorytarne w Polsce 1926-1939

Dowiem się, kiedy doszło do przewrotu majowego, co zmieniła konstytucja kwietniowa i dlaczego Piłsudski stał się

legendą. Poznam postać prezydenta Ignacego Mościckiego.

W 1923 roku Józef Piłsudski ustąpił ze wszystkich funkcji wojskowych i państwowych. Osiadł w

swoim dworku w Sulejówku pod Warszawą. Stamtąd obserwował i komentował sytuację polityczną w

Polsce. Szczególnie mocno atakował sejm, istniejące w nim podziały partyjne i brak porozumienia. W

dworku, u Marszałka, często zbierali się dawni żołnierze i oficerowie, demonstrując swoje oddanie i

chęć służby pod rozkazami Komendanta. Grono zwolenników Piłsudskiego stanowił obóz belwederski,

który tworzyli weterani Legionów i politycy socjalistyczni. Kryzys rządów parlamentarnych powodował

rosnące niezadowolenie społeczne. Ugrupowania prawicowe, skupione w Chrześcijańskim Związku

Jedności Narodowej (tzw. Chjeny) doprowadziły w 1923 r. do zawarcia porozumienia z PSL- „Piast”

Wincentego Witosa. W efekcie porozumienia powstał rząd Chjeno-Piasta, na czele z premierem

Wincentym Witosem. Pogorszyła się sytuacja gospodarcza kraju ( galopująca inflacja) oraz zmieniała się

sytuacja polityczna (rozległe ruchy strajkowe, szczególnie gwałtowne w Krakowie w listopadzie 1923

r., niejednokrotnie krwawo tłumione przez władze). Rząd Witosa został zmuszony do ustąpienia.

Odnowienie koalicji Chjeno-Piast nastąpiło w maju 1926 roku, gdy po raz trzeci premierem został

Witos. Przeciwko rządowi i sejmowładztwu w Warszawie rozpoczęły się manifestacje antyrządowe,

prowadzone przez zwolenników Piłsudskiego. W sytuacji przewlekłego kryzysu politycznego i

gospodarczego Józef Piłsudski uznał, że konieczna stała się sanacja (uzdrowienie życia politycznego i

gospodarczego). Oddany Piłsudskiemu gen. Lucjan Żeligowski skoncentrował w Rembertowie, pod

Warszawą, oddziały wojskowe, które oddał w ręce Piłsudskiego.

12 maja 1926r. Józef Piłsudski z wiernymi oddziałami wkroczył do Warszawy, gdzie wybuchły walki

między oddziałami popierającymi Józefa Piłsudskiego a oddziałami wiernymi rządowi. Zbrojne przejęcie

władzy przez Józefa Piłsudskiego zostało nazwane przewrotem majowym. Marszałka poparła ludność

stolicy, PPS i niektóre jednostki wojska. Po trzech dniach walk, 14 maja 1926r. prezydent Stanisław

Wojciechowski i premier Wincenty Witos podali się do dymisji. Przewrót majowy zakończył się

zwycięstwem Piłsudskiego. W walkach zginęło 379 osób, ponad 900 zostało rannych. Ustrój

demokratyczny został obalony. https://ninateka.pl/film/przewrot-majowy-polskie-sto-lat

Wincenty Witos Marszałek Józef Piłsudski przed spotkaniem ze Ignacy Mościcki

Stanisławem Wojciechowskim na moście Poniatowskiego.

Nowym premierem, wskazanym przez Marszałka, został Kazimierz Bartel. Dwa tygodnie później

Zgromadzenie Narodowe wybrało Piłsudskiego na prezydenta, ale odmówił przyjęcia urzędu ( konstytucja

marcowa dawała zbyt małe uprawnienia prezydentowi) i ostatecznie nowym prezydentem został Ignacy

Mościcki. 2 sierpnia 1926r. Sejm uchwalił poprawkę do konstytucji marcowej, zwana nowelą

sierpniową. Konstytucja wzmacniała pozycję prezydenta, który uzyskał prawo wydawania dekretów z

mocą ustawy. Ograniczono znacznie kompetencje sejmu. Prezydent uzyskał prawo rozwiązania sejmu i

senatu przed upływem kadencji. W Polsce zakończył się okres rządów parlamentarnych, a rozpoczął się

okres rządów autorytarnych, nazywanych sanacją, czyli rządów Józefa Piłsudskiego i jego zwolenników.

Piłsudski objął stanowisko ministra spraw wojskowych i generalnego inspektora sił zbrojnych.

Autorytaryzm polegał na rządach silnej ręki, skonsolidowaniu władzy wokół kultu wybitnej osobowości

(Józefa Piłsudskiego). Rządy takie charakteryzuje niechęć do demokracji, prześladowanie opozycji i

ograniczanie swobód obywatelskich. Przywódcy autorytarni nie posługują się terrorem na masową skalę,

czasem tolerują istnienie opozycji, od obywateli wymagają posłuszeństwa, ale nie ślepej wiary w głoszoną

przez siebie ideologię. Opierają się na elitach, np. wojsku i podkreślają szacunek dla tradycyjnych

wartości. https://www.youtube.com/watch?v=8cgoBUavFls

Roman Dmowski, po zamachu majowym powołał organizację polityczną Obóz Wielkiej Polski, który miał

być przeciwwagą dla Piłsudskiego. Organizacja miała wychowywać i przygotowywać do walki politycznej

młode pokolenie narodowców. Sanacja wobec działaczy OWP rozpoczęła aresztowania i procesy

polityczne, co doprowadziło do jego rozwiązania w 1933r.

Józef Piłsudski i Ignacy Jan Józef Piłsudski na Kasztance przyjmuje defiladę Ignacy Daszyński I Józef Piłsudski

Paderewski (styczeń 1919) Wojska Polskiego na placu Saskim 11.XI.1926 w kwietniu 1928r.

Po zamachu majowym Józef Piłsudski wywierał decydujący wpływ na rządy, ale nie sprawował

najwyższych stanowisk państwowych. Aby odnieść zwycięstwo w wyborach parlamentarnych w 1928 roku

obóz rządowy doprowadził do powstania BBWR- Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem. Jego twórcą

był oddany Piłsudskiemu Walery Sławek. BBWR odniósł zwycięstwo w wyborach parlamentarnych, ale wynik

nie gwarantował samodzielnych rządów, ani możliwości zmiany konstytucji. Wówczas stopniowo następowało

jednoczenie się sił politycznych, które pozostawały w opozycji do rządów piłsudczyków. W 1929 r.

partie lewicowe i centrowe utworzyły wspólny blok opozycyjny- Centolew. Zwolennicy marszałka

przystąpili do rozprawy z opozycją. W 1930r. prezydent rozwiązał sejm, a przywódcy Centrolewu oraz

opozycji prawicowej zostali aresztowani i osadzeni w twierdzy w Brześciu na Bugiem. W tym samym roku

odbyły się wybory, nazwane „brzeskimi”, w których BBWR uzyskał większość. Wygrane wybory

otworzyły sanacji zabiegi dotyczące zmiany konstytucji w kierunku państwa autorytarnego. 23 kwietnia 1935

roku, na sejmie IV kadencji uchwalono nową ustawę zasadniczą, zwaną konstytucją kwietniową.

Konstytucja ograniczała władzę parlamentu, zwiększając władzę prezydenta, który nie ponosił

odpowiedzialności konstytucyjnej i politycznej, sprawował zwierzchnictwo nad prawie wszystkimi

instytucjami państwowymi ( sejmem, rządem, siłami zbrojnymi, sądami). Prezydent miał też prawo

wskazywania kandydata do fotela prezydenckiego i wyznaczał na czas wojny swego następcę. Mógł

wydawać dekrety z mocą ustawy, rozwiązać parlament przed końcem kadencji, posiadał też prawo łaski.

Sejm został pozbawiony większości uprawnień, ograniczono także prawa i wolności obywatelskie.

Konstytucja była zwieńczeniem kariery Piłsudskiego, który zmarł 12 maja 1935 r. Po jego śmierci, gdy zabrakło

autorytetu Marszałka, obóz sanacji uległ podziałom. Ukształtowały się 3 grupy: zamkowa z prezydentem Ignacym

Mościckim, grupa GISZ- z Edwardem Rydzem -Śmigłym i grupa skupiona wokół Józefa Becka, ministra spraw

zagranicznych. W 1935 r. BBWR został rozwiązany, a w 1937 r. politycy sanacyjni utworzyli OZN- Obóz Zjednoczenia

Narodowego. Ozon nie uzyskał szerokiego poparcia społecznego. W 1936r. w Szwajcarii w miejscowości Morges

działacze prawicowi (Sikorski, Paderewski, Haller) utworzyli Front Morges, którego celem było obalenie rządów sanacji.