Technik.teleinformatyk 312[02] z4.02_u

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Spo

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1

MINISTERSTWO EDUKACJI NARODOWEJ

Jadwiga Kaczmarska-Krawczak

Świadczenie usług teleinformatycznych 312[02].Z4.02

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy Radom 2007

łecznego”

0


2

Recenzenci: prof. PŁ dr hab. inż.

Krzysztof Pacholski doc. dr inż.

Stanisław Derlecki

Opracowanie redakcyjne: mgr

inż. Ryszard Zankowski

Konsultacja:

mgr Małgorzata Sienna

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 312[02].Z4.02

„Świadczenie usług teleinformatycznych”, zawartego w modułowym programie nauczania dla

zawodu technik teleinformatyk.


3

Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie 3

2. Wymagania wstępne 5

3. Cele kształcenia 6

4. Materiał nauczania 7

4.1. Podstawy ekonomii i ekonomiki 7

4.1.1. Materiał nauczania 7

4.1.2. Pytania sprawdzające 11

4.1.3. Ćwiczenia 12

4.1.4. Sprawdzian postępów 13

4.2. Rachunkowość firm i przedsiębiorstw 14





4.3. Marketing rynku teleinformatycznego 20





4.4. Formy organizacyjno-prawne przedsiębiorstw 30





4.5. Podejmowanie działalności gospodarczej 39




4



4.6. Formy opodatkowania przedsiębiorstw 47





4.7. Analiza kosztów własnych w działalności gospodarczej 56





5. Sprawdzian osiągnięć 63

6. Literatura 68

1. WPROWADZENIE Poradnik ten będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o świadczeniu usług

teleinformatycznych.

W poradniku zamieszczono:

– wymagania wstępne określające umiejętności, jakie powinieneś posiadać, abyś mógł bez

problemów rozpocząć pracę z poradnikiem,

– cele kształcenia, czyli wykaz umiejętności, jakie opanujesz w wyniku kształcenia w

ramach tej jednostki modułowej,

– materiał nauczania, czyli wiadomości teoretyczne konieczne do opanowania treści

jednostki modułowej,

– zestaw pytań sprawdzających, abyś mógł sprawdzić, czy opanowałeś już materiał

nauczania,

– ćwiczenia zawierające polecenia, sposób wykonania oraz wyposażenie stanowiska pracy,

które pozwolą Ci ukształtować określone umiejętności praktyczne,

– sprawdzian postępów pozwalający sprawdzić Twój poziom wiedzy po wykonaniu

ćwiczeń,

– sprawdzian osiągnięć opracowany w postaci testu, który umożliwi Ci sprawdzenie Twoich

wiadomości i umiejętności opanowanych podczas realizacji programu danej jednostki

modułowej,


5

– literaturę związaną z programem jednostki modułowej umożliwiającą pogłębienie Twej

wiedzy z zakresu programu tej jednostki.

Materiał nauczania został podzielony na siedem części. W pierwszej części znajdziesz

podstawowe informacje o ekonomii i ekonomice. W części drugiej zawarte zostały podstawowe

pojęcia związane z rachunkowością firm i przedsiębiorstw. Informacje na temat marketingu

rynku teleinformatycznego zawarte zostały w rozdziale trzecim. Czwarty rozdział poświęcony

został omówieniu form organizacyjno-prawnych przedsiębiorstw.

W piątym rozdziale zawarto materiał nauczania poświęcony podejmowaniu działalności

gospodarczej. Szósty rozdział zawiera informację na temat form opodatkowania

przedsiębiorstw. Analiza kosztów własnych w działalności gospodarczej została opisana w

rozdziale siódmym materiału nauczania.

312[02].Z4

Usługi teleinformatyczne

312[02].Z4.01

Stosowanie norm i przepisów prawnych

w zakresie

działalności teleinformatycznej


6

312[02].Z4.02 Świadczenie us ług

teleinformatycznych

Schemat układu jednostek modułowych

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

− realizować zadania zawodowe z zastosowaniem wymogów prawnych dotyczących

produktów i usług teleinformatycznych,

− zbierać i analizować informacje techniczne, ekonomiczne i prawne z zakresu telekomunikacji

i teleinformatyki,

− korzystać z różnych źródeł informacji technicznej, jak: Polskie Normy i poradniki,

− analizować treść zadania, dobierać metody i plan rozwiązania,

− komunikować się i pracować w zespole,

− samodzielnie podejmować decyzje,

− dokonywać oceny swoich umiejętności.


7

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

– zinterpretować pojęcia z zakresu ekonomii i rachunkowości,

– przeanalizować zapotrzebowanie rynku i zaplanować zakres działalności gospodarczej,

– przeprowadzić procedurę uruchomienia działalności gospodarczej,

– złożyć stosowne dokumenty oraz wypełnić bieżące zobowiązania wobec ZUS i urzędu

skarbowego,

– spełnić dodatkowe wymagania prawne dotyczące prowadzenia działalności gospodarczej

w określonej dziedzinie (lokal, pojazdy, maszyny i narzędzia, rachunek bankowy,

kwalifikacje zawodowe),

– posłużyć się opisami funkcji i usług teleinformatycznych,

– posłużyć się ofertami, cennikami i zestawieniami,

– przeanalizować koszty eksploatacji komputerów i urządzeń sieciowych oraz zaktualizować

dokumentację eksploatacyjną,

– opracować instrukcje, oferty i cenniki przy użyciu komputera PC i oprogramowania

biurowego,

– obliczyć należność za sprzęt i usługi,

– uwzględnić przy sporządzaniu ofert i cenników koszt zastosowania wymogów prawnych

w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy.

4. MATERIAŁ NAUCZANIA 4.1. Podstawy ekonomii i ekonomiki

4.1.1. Materiał nauczania

Produkcja dóbr materialnych i usług nasuwa szereg dalszych pytań, związanych np. z

kształtowaniem się zmian wielkości produkcji, poziomu cen wytworzonych dóbr, wielkości

koniecznego zatrudnienia, rozmiarów osiąganych dochodów ze sprzedaży dóbr. Rozwiązanie

tych spraw wymaga uwzględnienia występowania kategorii ekonomicznych w rodzaju

pieniądza, kapitału, pracy, handlu wewnętrznego i międzynarodowego.

Ekonomia jest z tego punktu widzenia sztuką podejmowania właściwych decyzji w życiu

publicznym i prywatnym. To podejmowanie decyzji odbywa się stale w warunkach rzadkości

dóbr, tj. niemożności zaspokojenia wszystkich potrzeb za pomocą ograniczonych zasobów

(środków), którymi dysponują jednostki. Z powodu rzadkości dóbr podejmowane są trudne

decyzje w zakresie optymalnej alokacji (rozmieszczenia) zasobów w skali dotyczącej

poszczególnych ludzi, społeczności lokalnych i całego kraju.


8

Decyzje gospodarcze maja zawsze dwa aspekty: pozytywny i negatywny. Aspekt

pozytywny oznacza wybór między celami, jakie zamierzamy realizować oraz jakie zasoby

przeznaczymy na osiągnięcie tych celów. Aspekt negatywny oznacza konieczność rezygnacji

z niektórych celów.

Na gruncie dotychczasowego rozwoju ekonomii jako nauki wykształciły się dwa główne

działy ekonomii jako dziedziny studiów: mikroekonomia i makroekonomia.

Mikroekonomia zajmuje się analizą zachowania poszczególnych składników gospodarki,

jej działów, sektorów, gałęzi, przedsiębiorstw, gospodarstw domowych. W ramach podejścia

mikroekonomicznego podejmuje się próbę odpowiedzi na następujące pytania:

− Co określa cenę poszczególnych dóbr i usług?

− Co określa wielkość produkcji poszczególnych firm i gałęzi przemysłu?

− Co określa wysokość płac, które otrzymują pracownicy?

− Co określa wysokość stopy procentowej otrzymywanej lub płaconej w systemie bankowym?

− Co określa wysokość zysków przedsiębiorców?

Występuje tu analiza mikroekonomiczna z interpretacją zjawisk zachodzących na rynku

oraz związanych z dokonywaniem osobistych wyborów produktów przy ich zakupach, a także

mierzenie i przewidywanie działania całego systemu gospodarczego.

Makroekonomia jest badaniem gospodarki jako całości lub też jej znaczących części

zajmuje się badaniem agregatowych zmiennych ekonomicznych: produkcji, zatrudnienia,

inwestycji, popytu, ogólnego poziomu cen. W ramach podejścia makroekonomicznego spotkać

można następujące pytania:

− Co określa ogólny poziom cen, stopę inflacji?

− Co określa poziom produkcji krajowej i dochodu narodowego?

− Jakie skutki pociąga za sobą polityka pieniężna i podatkowa rządu w zakresie ukształtowania

ogólnego poziomu cen, dochodów, produkcji, zatrudnienia i bezrobocia?

− Jakie kroki może podjąć rząd dla przeciwdziałania inflacji, bezrobociu i recesji?

Badanie zjawisk gospodarczych wymaga uwzględnienia czynnika czasu. Przejawia się to

między innymi w badaniu stanów statycznych i dynamicznego opisywania zasobów i strumieni

wielkości ekonomicznych oraz przebiegu zjawisk gospodarczych w krótkim i długim okresie.

Wśród zjawisk gospodarczych występują następujące rodzaje zasobów: ludzkie, naturalne i

kapitałowe. Zasoby charakteryzują się tym, że przedstawiają wartości pewnych wielkości

ekonomicznych w danym czasie (np. na koniec kwartału, roku). Obok zasobów występują

również strumienie, które wyrażają wartości wielkości ekonomicznych w pewnym okresie (np.

w ciągu roku). Przykładem zasobu może być kapitał, natomiast przykładem strumienia

inwestycje prowadzone przy użyciu tego kapitału.

System gospodarowania opartego na rynku powstał w wyniku ewolucji stosunków

wymiennych w społeczeństwie, tj. przejścia od najprostszych form wymiany towaru na inny

tzw. barteru, do wymiany przy użyciu pieniądza. Wszystkie zjawiska rynkowe, niezależnie od

ich różnorodnych form, mają pewne cechy wspólne: występują w nich dwie, uzależnione

nawzajem strony:

PRODUCENCI – SPRZEDAWCY – reprezentują podaż

KONSUMENCI – NABYWCY – reprezentują popyt

Odbywająca się między nimi transakcja kupna – sprzedaży ma swoją cenę. Ocena i

weryfikacja oraz sposób zachowania się podmiotów rynkowych wynika ze sposobu

konkurowania między nimi.


9

Rynek jest źródłem informacji dla podmiotów gospodarujących. Kształtowanie się tzw.

parametrów rynkowych, np. cen dóbr i usług, cen czynników produkcji, stopy procentowej,

relacji rentowności różnych rodzajów produkcji, relacji płac itp. dostarcza podmiotom

gospodarczym obiektywnych informacji. Rynek jest także mechanizmem umożliwiającym

powstawanie, przywracanie i utrzymywanie się stanów równowagi w gospodarce. Warunkiem

sprawnego działania rynku jest efektywna konkurencja.

W gospodarce występują dwa podstawowe podmioty: −

konsumenci – reprezentowani przez gospodarstwa

domowe,

− producenci – reprezentowani przez przedsiębiorców. Rynek

dzieli się na:

− rynki szeroko rozumianych dóbr i usług konsumpcyjnych,

− rynki zasobów i czynników produkcji, określane też jako rynek kapitałowy w szerokim

znaczeniu.

Ceny produktów i usług oraz ceny zasobów i czynników produkcji są określane na rynkach,

na których producenci i konsumenci oddziałują wzajemnie na siebie. Przedsiębiorcy płacą za

korzystanie z usług produkcyjnych i zasobów konsumentów, którzy z kolei płacą za kupowane

dobra i usługi służące do zaspokojenia ich różnorodnych potrzeb.

W warunkach polskich najczęściej mówi się o wolnej gospodarce rynkowej jako o

uniwersalnej formie gospodarowania. Wynika to z przekonania, że rynek wiąże się właściwie

z wolną konkurencją. Wyróżniamy konkurencję doskonałą i konkurencję niedoskonałą.

Konkurencja doskonała charakteryzuje się następującymi cechami:

− rozproszenie podaży i popytu – oznacza stan, w którym występuje duża liczba producentów

(sprzedających) i kupujących, nie mogących wpływać na kształtowanie się sytuacji na

rynku, ponieważ ich udziały stanowią niewielki ułamek globalnej podaży i globalnego

popytu. Z tego powodu poszczególni producenci i kupujący nie mają wpływu na cenę i

kształtuje się na rynku jako wypadkowa ofert wszystkich sprzedawców i zapotrzebowania

wszystkich nabywców,

− płynność podaży i popytu – która mówi, że nie istnieją żadne przeszkody (ekonomiczne,

prawne, techniczne) w wejściu na rynek i wyjściu z rynku. Występuje pełna mobilność

czynników produkcji,

− pełna znajomość stanu rynku przez sprzedających i kupujących – zakłada, że wszyscy

kupujący jak i sprzedający mają doskonałą informację o produkcie i jego cenie,

− jednorodność (homogeniczność) dóbr stanowiących przedmiot transakcji.

Niespełnienie któregokolwiek z tych warunków oznacza występowanie konkurencji

niedoskonałej.

Najważniejszą grupę producentów i sprzedawców w gospodarce rynkowej stanowią

przedsiębiorcy, działający w różnorodnych dziedzinach gospodarki. Wspólną cechą ich

działalności jest kierowanie się zmysłem przedsiębiorczości, który pozwala na szybkie

wykorzystywanie sygnałów rynkowych o lukach w podaży i dokonywanie nowych alokacji

(rozdysponowania) posiadanych zasobów.

Teoria ekonomii wyznacza przedsiębiorcy w gospodarce rynkowej eksponowaną rolę.

Głównym czynnikiem pobudzającym rozwój gospodarki rynkowej są innowacje, czyli

stosowanie nowych, dotychczas nie znanych kombinacji czynników produkcji. Prowadzi to do

konkurencji pomysłów przy wytwarzaniu nowych produktów, co wiąże się ze stałym procesem


10

„twórczego niszczenia”, w którym nowe produkty, jakościowo lepsze, wypierają stare.

Przedsiębiorca to nie właściciel czy kierownik jakiejś firmy, ale człowiek potrafiący doskonale

kierować ludźmi i firmą – niezależnie od jego pozycji społecznej oraz ma pomysły.

Podejmowane przez przedsiębiorcę decyzje związane z wytwarzaniem nowego produktu

dotyczą nie tylko jego firmy, ale całego otoczenia. Wywierają wpływ na pracowników,

dostawców czynników produkcji, konkurentów i konsumentów. Dlatego decyzje

przedsiębiorcy opierają się nie tylko na rachunku ekonomicznym, związanym z

maksymalizacją zysku, ale również na poczuciu odpowiedzialności, wynikającej z tzw. efektów

zewnętrznych działalności przedsiębiorstwa (kosztów i korzyści zewnętrznych).

Przedsiębiorcy, podejmując decyzje o rozmiarach i rodzaj produkcji, analizują kształtowanie

się kosztów oraz utargów. Porównanie tych dwóch wielkości informuje ich o rozmiarach

zysku. Analiza jest prowadzona w ujęciu całkowitym, przeciętnym

i marginalnym (krańcowym). Zc = Uc – Kc

Zp = Up – Kp

Zk = Uk – Kk

gdzie:

Kc – koszt całkowity, Uc – utarg całkowity, Zc – zysk całkowity,

Kp – koszt przeciętny, Up – utarg przeciętny, Zp – zysk przeciętny,

Kk – koszt krańcowy, Uk – utarg krańcowy, Zk – zysk krańcowy.

Punktem wyjścia analizy są nakłady związane z kształtowaniem się kosztów produkcji.

Klasyfikacja kosztów:

− koszt całkowity Kc oznacza ogólny nakład niezbędny do wytworzenia określonej wielkości

produkcji. Składa się z kosztu stałego Ks i kosztu zmiennego Kz.

− koszt stały Ks jest niezależny od rozmiarów produkcji, np. amortyzacja urządzeń, niektóre

stałe opłaty, wynagrodzenie obsługi administracyjnej itp.,

− koszt zmienny Kz zmienia się wraz z rozmiarami produkcji, np. nakłady na surowce, energię,

płace akordowe,

− koszt przeciętny (albo jednostkowy) Kp stanowi iloraz (stosunek) kosztu całkowitego do

rozmiarów produkcji.

Kp = koszt całkowity /produkcja

Koszty przeciętne mogą być odniesione do kosztu stałego i kosztu zmiennego.

Kps = koszt stały/produkcja

Kpz = koszt

zmienny/produkcja gdzie:

Kps – koszt przeciętny stały,

Kpz – koszt przeciętny zmienny

Można zapisać, że:

Kp = Kps + Kpz


11

Dla potrzeb analiz, uwzględniających małe zmiany w rozmiarach produkcji, zachodzące w

okresie krótkim, stosuje się koszty krańcowe (marginalne). Koszt krańcowy Kk oznacza zmianę

kosztu, wynikającą ze zmiany (zwiększenia lub zmniejszenia) produkcji o najmniejszą

jednostkę.

Czynnik produkcji, jakim jest praca, jest towarem szczególnego rodzaju, którym ludzie są

bezpośrednio zainteresowani. Pracodawca kupuje na rynku pracy ów towar za pewną cenę, tj.

płacę. W warunkach rynku konkurencyjnego płaca, czyli cena pracy, jest określana tak, jak

inne ceny, tzn. przez popyt i podaż. Wyjaśnienie poziomu otrzymywanej płacy wymaga

rozpatrzenia determinant popytu i podaży.

Popyt na pracę jest określony przez poziom płacy realnej (rozumianej jako ilość dóbr i

usług nabywanych za płacę nominalną przy danym poziomie cen) w porównaniu z niskim

poziomem płac, który będzie sprzyjać powiększaniu zatrudnienia. Popyt na pracę wynika w

pewnym zakresie z popytu dobra i usługi i im ten popyt jest większy, tym większy popyt na

dany rodzaj pracy i wyższe płace. Inną, szczególnie ważną determinantą popytu na pracę jest

wydajność pracy, rozumiana jako ilość dóbr lub usług, którą wytwarza pracownik w jednostce

czasu. Cena produktu finalnego określa wartość produkcji pracownika, lecz jego wydajność

decyduje o tym, ile potrafi wytworzyć. Tak więc wydajność pracy oraz cena rynkowa tego co

wytworzone wyznaczają wartość pracy dla przedsiębiorców i warunkują zgłaszany przez nich

popyt na pracę.

Z kolei podaż pracy zależy w prostym stosunku od wzrostu poziomu płac realnych. Który

zwiększa liczbę pracowników na rynku pracy, przy założeniu, że pozostałe czynniki nie ulegną

zmianie. Przy wyższych stawkach płac większa liczba pracowników skłonna będzie dłużej

pracować niż przy niskich.

Kapitał jako czynnik produkcji obejmuje wszelki wynik procesu produkcyjnego, który

przeznaczony jest do późniejszego wykorzystania w procesie produkcyjnym. Kapitał to także

dobra kapitałowe ( inwestycyjne), czyli wszelkie przedmioty materialne niezbędne w procesie

produkcji: budynki, maszyny, surowce, materiały, półprodukty itp. Szczególną cechą dóbr

kapitałowych jest to, że mogą one być zarówno nakładem, jak i wynikiem. W praktyce pojęcie

kapitału ma jeszcze szerszy zakres, obejmuje bowiem również wszelkie aktywa

przedsiębiorstw, znaki firmowe i patenty. Dobra kapitałowe są sprzedawane i kupowane na

rynkach dóbr kapitałowych. Większość dóbr kapitałowych, wykorzystywanych przez

przedsiębiorstwo, jest ich własnością. Niektóre są jednak wynajmowane, dzierżawione i opłata

pobierana w tych wypadkach nazywana jest czynszem. Właściciele dóbr kapitałowych w swych

decyzjach gospodarczych kierują się najczęściej wysokością stopy dochodu z kapitału, która

jest stosunkiem rocznego dochodu do kosztu zakupionego dobra kapitałowego. Pojawienie się

w gospodarce nowych dóbr kapitałowych uzależnione jest od procesu oszczędzania. Aby

powiększyć zasób dóbr kapitałowych, ktoś musi ograniczyć bieżącą konsumpcję, tzn.

zaoszczędzić część swojego dochodu. Proces oszczędzania warunkuje produkcję dóbr

kapitałowych w dwojakim znaczeniu: − zwalnia zasoby potrzebne do produkcji dóbr

kapitałowych,

− dostarcza funduszów niezbędnych do ich zakupu.

W gospodarce rynkowej ludzie skłonni są ograniczać bieżącą konsumpcję, tzn. oszczędzać,

ponieważ przynosi to określony dochód, zwany procentem. Procent jest płatnością za odłożoną

konsumpcję, wyrażony w formie odsetek od wypożyczonej kwoty pieniężnej, która na

konkurencyjnym rynku funduszów (kapitałów) pożyczkowych odzwierciedla produkcyjność

kapitału. Z kolei stopa procentowa jest roczną płatnością za odłożoną konsumpcję, wyrażoną

jako procent od wypożyczonej kwoty pieniężnej (równej kwocie odłożonej konsumpcji). W

praktyce współczesnej gospodarki rynkowej wyróżnia się:


12

− rynkową (nominalną) stopę procentową, czyli całkowitą płatność, której można oczekiwać z

tytułu udzielonej pożyczki, wyrażoną w postaci procentu. Rynkowa stopa procentowa

zawiera w sobie trzy elementy: czystą stopę procentową, koszt ryzyka oraz oczekiwaną

stopę inflacji,

− realną stopę procentową, czyli rynkową, nominalną stopę procentową, pomniejszoną o

oczekiwaną stopę inflacji.

Należy również zwrócić uwagę na możliwość finansowania działalności przedsiębiorstwa

poprzez system bankowy. Bank spełnia funkcje pasywne i aktywne. Pierwsze polegają na

gromadzeniu wkładów w postaci wolnych środków kapitałowych: zysków, oszczędności,

odpisów amortyzacyjnych. Funkcje aktywne banków polegają na udzielaniu kredytów oraz

dokonywaniu przelewów – na polecenie właścicieli wkładów – na rzecz osób i instytucji.

Kredyty, udzielane przez banki, dzielimy na krótko-, średnio- i długoterminowe. Kredyt

krótkoterminowy jest udzielany zwykle na czas nie dłuższy aniżeli rok i służy do finansowania

bieżących operacji przedsiębiorstw. Kredyt średnioterminowy jest udzielany przeważnie na

okres nie dłuższy niż 5 lat i służy do finansowania zakupów produkcji w postaci maszyn,

urządzeń i surowców. Kredyt długoterminowy to kredyt udzielany na okres ponad 5–letni i

służy do finansowania większych inwestycji.

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jaka jest rola przedsiębiorcy w gospodarce?

2. Dlaczego koszty całkowite nie rosną proporcjonalnie do wzrostu produkcji?

3. Jakie czynniki określają popyt na pracę?

4. Jakie czynniki określają podaż pracy?

5. Jaki rodzaj dochodu przynosi kapitał?

6. Jakie znasz funkcje pasywne banku?

7. Jakie znasz funkcje aktywne banku?

8. Na czym polega działanie mechanizmu rynkowego?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wyobraź sobie, że jesteś właścicielem firmy teleinformatycznej mieszczącej się w Łodzi,

przy ulicy Zielonej. W pobliżu znajdują się jeszcze trzy inne firmy teleinformatyczne

świadczące ten sam rodzaj usług. Jakie podejmiesz działania, aby maksymalizować zysk

Twojego przedsiębiorstwa?

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z treścią zadania,

2) dobrać partnerów do pracy w grupie,

3) opracować strategię dotyczącą maksymalizacji zysku swojego przedsiębiorstwa,

4) wpisać wszystkie pomysły na kartce (burza mózgów – nie krytykując żadnego z pomysłów

Twoich koleżanek/kolegów),


13

5) uporządkować zapisane pomysły – odrzucić ewentualnie nierealne lub budzące

wątpliwości członków grupy,

6) zaprezentować efekty pracy na forum grupy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

− duże arkusze papieru,

− pisaki,

− tablica flip-chart.

Ćwiczenie 2

Podaj przykłady czynników, które decydują o zwiększeniu lub zmniejszeniu popytu na

rynku.





3) odpowiedzieć na pytanie: jakie czynniki decydują o zwiększeniu lub zmniejszeniu popytu

na rynku?,








− pisaki,


4.1.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz:

Tak Nie

1) zinterpretować pojęcia z zakresu ekonomii?

2) określić rolę przedsiębiorcy w procesie gospodarczym?

3) wymienić funkcje pasywne i aktywne banku?

4) scharakteryzować działanie mechanizmu rynkowego?

5) określić informacje zawarte w podejściu mikro i makroekonomicznym?


14

4.2. Rachunkowość firm i przedsiębiorstw


Początki rachunkowości sięgają zamierzchłej przeszłości. Po powstaniu gospodarki

towarowo – pieniężnej działalność gospodarcza została opodatkowana. Zaszła więc

konieczność prowadzenia ksiąg handlowych i składania zeznań

podatkowych. Dla „wzmocnienia pamięci” trzeba było zapisywać to wszystko, co wpływało

na wielkość zysku i to, co majątek przedsiębiorcy zwiększało lub zmniejszało.

Rachunkowość można zdefiniować jako system informacyjno – kontrolny umożliwiający

odzwierciedlenie przebiegu i rezultatów działalności gospodarczej danego przedsiębiorstwa.

Zadania rachunkowości są realizowane w ramach rachunkowości zarządczej i rachunkowości

finansowej.

Rachunkowość zarządcza, nazywana również rachunkowością menedżerską, zbiera i

przetwarza informacje na potrzeby wewnętrzne i dostarcza kierownictwu firmy dane do

podejmowania decyzji w zakresie przyszłej działalności.

Rachunkowość finansowa zbiera i tworzy na potrzeby odbiorców zewnętrznych i

wewnętrznych informacje o działalności gospodarczej w okresie przeszłym. Obejmuje ona: – księgowość,

– kalkulację,

– sprawozdawczość.

Księgowość polega na zapisywaniu w ujęciu pieniężnym odpowiednio

udokumentowanych zdarzeń gospodarczych. Jest ona źródłem informacji dla pozostałych

części rachunkowości.

Kalkulacja polega na obliczaniu kosztu jednostkowego wytwarzanego produktu pracy

(wyrobu gotowego lub usługi). Informuje ona o sumie

poniesionych kosztów i o wysokości poszczególnych składników kosztów (strukturze

kosztów).

Sprawozdawczość to sporządzanie okresowych zestawień liczbowych (sprawozdań)

ujednoliconych pod względem tematycznym i dotyczących majątku, kapitałów, kosztów itp.,

które poddaje się interpretacji (ekonomicznej ocenie przebiegu zdarzeń gospodarczych oraz

skutków wcześniej podjętych decyzji).

Informacje dostarczane przez rachunkowość docierają do odbiorców:

– wewnętrznych – pracowników i kierownictwa jednostki,

– zewnętrznych – akcjonariuszy, banków, urzędów skarbowych, firm konkurencyjnych.

Rachunkowość pełni w praktyce gospodarczej bardzo ważne funkcje: –

informacyjną, – kontrolną, – analityczną.

Funkcja informacyjna jest realizowana przez dostarczanie danych potrzebnych do

podejmowania właściwych decyzji w procesie zarządzania. Informacje te w zależności od

potrzeb mogą mieć różny zakres i stopień szczegółowości, np.:

– stan majątku i kapitałów jednostki,

– przebieg procesów gospodarczych,

– wysokość ponoszonych kosztów i osiąganych przychodów, – wyniki działalności,

– poziom wypłacalności.

Z informacji tych korzysta szerokie grono użytkowników wewnętrznych i zewnętrznych,

np.:

– właściciele firmy i potencjalni inwestorzy, interesują ich przede wszystkim wyniki

finansowe i stopień ryzyka działalności prowadzonej przez firmę,


15

– kredytodawcy i pożyczkodawcy, chcą wiedzieć, czy firma jest zdolna spłacać swoje długi,

– kontrahenci rynkowi, są zainteresowani realnością kontraktów,

– instytucje administracji państwowej, wykorzystują informacje na potrzeby statystyki,

polityki gospodarczej oraz fiskalnej,

– pracownicy, są zainteresowani problematyką wynagrodzeń i zatrudnienia,

– władze lokalne, w związku bezrobociem, ochroną środowiska, lokalnymi podatkami,

subwencjami.

Funkcja kontrolna przejawia się w ochronie i zabezpieczeniu mienia firmy, a także w

oddziaływaniu na racjonalne wykorzystanie majątku i zapobieganiu marnotrawstwu. Polega

ona na prowadzeniu systematycznej kontroli dokumentacji i ewidencji majątku. Umożliwia

nadzór nad posiadanym majątkiem i kapitałami poprzez porównanie stanów ewidencyjnych ze

stanami rzeczywistymi liczby zawarte w sprawozdaniach są odpowiednio interpretowane, co

pozwala na ocenę działalności przedsiębiorstwa, efektywności wykorzystania jego majątku,

ujawnienie nieprawidłowości, wskazanie na rezerwy oraz umożliwia podjecie właściwych

decyzji w celu polepszenia kondycji firmy.

Funkcja analityczna jest realizowana przez interpretację danych zawartych w

sprawozdawczości i ich analizę.

Księgi rachunkowe to dokumentacja księgowa obejmująca zbiory zapisów księgowych,

obrotów (sum zapisów) i sald, odzwierciedlają aktywa, pasywa, przychody i koszty

przedsiębiorstwa, stanowią podstawę do sporządzenia sprawozdania finansowego.

Przychód to wyrażona w pieniądzu wielkość sprzedaży produktów, towarów, materiałów,

usług, wartość naliczonych odsetek, wielkość otrzymanych kar, grzywien.

Koszt to wyrażone w pieniądzu zużycie rzeczowych składników majątku, wynagrodzenie

za pracę, usługi obce, a także podatki, ubezpieczenie majątku, opłaty oraz inne elementy

związane z prowadzeniem działalności gospodarczej.

Wynik finansowy to wyrażony w pieniądzu rezultat działalności jednostki gospodarczej

osiągnięty w pewnym okresie.

Sprawozdanie finansowe składa się z: bilansu, rachunku zysków i strat, informacji

dodatkowej, sprawozdania ze zmian w kapitale własnym, sprawozdania z przepływu środków

pieniężnych.

Nadrzędne zasady rachunkowości

Rachunkowość powinna być prowadzona w taki sposób, aby dostarczone przez nią

informacje były wiarygodne i zgodne z rzeczywistością, a także użyteczne dla odbiorców

informacji, przekazywanych przez rachunkowość. Reguły prawidłowego prowadzenia

rachunkowości, zwane zasadami rachunkowości, są przedstawione następująco:

− zasada kontynuacji działania – zakłada, że jednostka gospodarcza będzie kontynuowała, w

dającej się przewidzieć przyszłości swoją działalność w tym samym zakresie lub bez

istotnych zmian,

− zasada memoriałowa – zakłada, że osiągnięte przychody i poniesione koszty zalicza się do

okresu, w którym faktycznie wystąpiły, niezależnie od wpływu należności i zapłaty

zobowiązania,

− zasada współmierności przychodów i kosztów – zakłada, że na wynik finansowy wpływają

zrealizowane w danym roku obrotowym przychody i poniesione dla nich koszty,

− zasada ostrożności (ostrożnej wyceny) – mówi o tym, że wycena aktywów i pasywów

jednostki musi być dokonana tak, aby nie został zniekształcony wynik finansowy,


16

− zasada istotności wyodrębnia w ewidencji te operacje gospodarcze, które mają istotne

znaczenie dla oceny sytuacji majątkowej, finansowej, rentowności jednostki i

podejmowania decyzji,

− zasada ciągłości przewiduje stałe stosowanie tych samych, przyjętych przez jednostkę metod,

w celu zapewnienia porównywalności danych i informacji liczbowych,

− zasada periodyzacji mówi o tym, że wszystkie operacje należy zapisywać w księgach

rachunkowych.

We współczesnym świecie rachunkowość jest podstawowym instrumentem nowoczesnego

zarządzania firmą. Pozwala ona bowiem na ekonomiczną ocenę działalności prowadzonej

przez firmę i skutków podejmowanych decyzji gospodarczych.

Każda jednostka gospodarcza, aby mogła wykonywać określone zadania, musi dysponować

właściwymi zasobami majątkowymi oraz pracownikami. Zasoby majątkowe jednostki

nazywane są aktywami. Podzielić je można na:

− aktywa trwałe (zużywają się stopniowo) – to zasoby majątkowe będące własnością

przedsiębiorstwa, przeznaczone do wykorzystywania w jego działalności, są to: wartości

niematerialne i prawne (prawa autorskie, licencje, znak towarowy, programy

komputerowe, koncesje), środki trwałe (budynki, grunty, środki transportu, maszyny,

urządzenia), inwestycje długo– i krótkoterminowe (udziały wniesione do innych jednostek,

akcje posiadane przez daną jednostkę, udzielone pożyczki, środki pieniężne w kasie i na

rachunkach bankowych), należności długo i krótkoterminowe (kwoty pieniężne należne od

kontrahentów – odbiorców, urzędów itp.), zapasy (materiały, towary, produkty),

− aktywa obrotowe (zużywają się w ciągu jednego cyklu produkcyjnego).

Wszystkie środki gospodarcze, znajdujące się w dyspozycji przedsiębiorstwa, mają swoje

źródła pochodzenia, zwane także źródłami finansowania aktywów, kapitałami lub funduszami.

Kapitały (fundusze) wskazują – skąd (od kogo?) pochodzą odpowiednie zasoby oraz kto ma

prawo do dysponowania tymi zasobami (kto jest ich właścicielem).

Z punktu widzenia praw własności kapitały dzielimy na: −

kapitały własne, − kapitały obce.

Źródła finansowania aktywów, na które składają kapitały własne i kapitały obce,

nazywamy pasywami.

Głównym źródłem finansowania aktywów powinny być kapitały (fundusze) własne.

Stanowią one równowartość tych składników aktywów, które są własnością jednostki. Kapitały

własne są wnoszone do jednostki gospodarczej przez jej założycieli w momencie, gdy ona

powstaje. Początkowy wkład właściciela (lub właścicieli) może mieć postać pieniężną lub

rzeczową (aport). Gdy wynikiem działalności gospodarczej jednostki jest strata, musi ona

zostać pokryta kapitałem własnym. Straty zmniejszają wiec kapitały własne.

Kapitały (fundusze) obce to równoważnik pieniężny tych składników majątku, które

znajdują się w dyspozycji jednostki gospodarczej, a są własnością innych podmiotów i istnieje

obowiązek ich zwrotu w ściśle określonym czasie. Dlatego nazywamy je zobowiązaniami

(długami), np. kredyty bankowe, pożyczki, zobowiązania wobec dostawców czy pracowników.

Jednostka gospodarcza swoje długi (kapitały obce) powinna klasyfikować także ze względu na

okres ich spłaty. Zobowiązania rozpatrywane z tego punktu widzenia mogą mieć charakter

krótkoterminowy lub długoterminowy.

Zobowiązania krótkoterminowe to takie, których termin spłaty jest krótszy niż rok.

Zobowiązania długoterminowe to takie, których termin spłaty jest dłuższy niż rok. Wyjątek


17

stanowią zobowiązania z tytułu dostaw i usług, które bez względu na termin zapłaty zaliczane

są do zobowiązań krótkoterminowych.

Grupując aktywa przedsiębiorstwa po jednej stronie, a źródła pochodzenia tych aktywów po

drugiej, można zauważyć, że suma posiadanych aktywów równa się sumie źródeł jego

pochodzenia. Zestawienie takie nazywamy bilansem.

Bilans jest syntetycznym zestawieniem aktywów (zasobów majątkowych) i źródeł ich

pochodzenia (pasywów), sporządzonym w ujęciu wartościowym, na określony dzień i w

określonej formie. Jest to zestawienie statyczne, to znaczy podaje stan aktywów

i kapitałów na ściśle określony moment. Jest on jakby fotografią aktywów jednostki. Bilans jest

też ważnym dokumentem księgowym, dlatego powinien zawierać rzeczywisty (prawdziwy)

stan aktywów i kapitałów. Jest on także sprawozdaniem finansowym, które jest

wykorzystywane wewnątrz jednostki i przez inne (zewnętrzne) instytucje.

Bilans może mieć formę tabelaryczną, w której aktywa wykazuje się po lewej stronie, a

kapitały po prawej. Prawidłowo sporządzony bilans powinien zawierać następujące elementy:

− określenie jednostki sporządzającej bilans (jej nazwa, adres itp.),

− moment bilansowy, tj. datę sporządzenia bilansu (dzień, na który wyceniono aktywa i

pasywa),

− nazwy i wartości poszczególnych pozycji zasobów majątkowych (aktywów) i kapitałów

(pasywów),

− sumę bilansową, jako wynik oddzielnego podsumowania aktywów i pasywów, przy czym

wartość aktywów powinna równać się wartości pasywów (zasada równowagi bilansowej),

− podpisy osób odpowiedzialnych za gospodarkę finansową jednostki gospodarczej,

− datę i miejsce sporządzenia bilansu

Wyceny aktywów i pasywów dokonuje się na dzień bilansowy, czyli na dzień kończący

rok obrotowy. W Polsce jest to najczęściej 31 grudnia. Bilans sporządzony na ten dzień jest

bilansem końcowym (jest on jednocześnie bilansem początkowym (otwarcia) okresu po nim

następującego – na 1 stycznia roku następnego). W bilansie aktywa i pasywa podawane są w

odpowiedniej kolejności. Aktywa szereguje się według wzrastającej płynności (możliwość

zamiany na gotówkę). Bilans rozpoczynają te składniki, które najtrudniej zamienić na gotówkę,

a kończą te, które są już gotówką lub występuje łatwość ich spieniężenia. Pasywa są

szeregowane według wzrastającej wymagalności w spłacie (określa ona terminy regulowania

płatności). Pasywa rozpoczynają te źródła pochodzenia aktywów, które nie podlegają

zwrotowi, tj. źródła własne, dalej obce źródła z dłuższym terminem spłaty, np. kredyty

długoterminowe, a na końcu są te źródła, których termin spłaty jest natychmiastowy.

Wspólnym mianownikiem dla wyrażenia stanu aktywów i kapitałów jednostki gospodarczej

jest miernik pieniężny. Sposoby ustalania wartości poszczególnych pozycji aktywów i

kapitałów określa się mianem wyceny. Wycena jest to pomiar, w którym posługujemy się ceną,

bowiem jest ona pieniężnym wyrazem wartości. Przy wycenie mogą być stosowane trzy

rodzaje cen:

− ceny historyczne – to ceny faktycznie obowiązujące w chwili nabycia lub wytworzenia

składnika aktywów. Ulegają one zmianom pod wpływem różnych czynników, np. z

powodu inflacji,

− ceny bieżące – to ceny istniejące w chwili dokonania wyceny, czyli są to ceny aktualnie

(dzisiaj) do uzyskania. Stosowane są przy podejmowaniu bieżących decyzji

gospodarczych,


18

− ceny odtworzeniowe – to przewidywane ceny nabycia lub przewidywane koszty

wytworzenia określonego składnika majątku. Będą wiec one aktualne w przyszłości. W praktyce zdarza się niejednokrotnie, że wielkość majątku zapisana w księgach (stan

księgowy) nie zgadza się z tym, co firma faktycznie posiada (stan rzeczywisty). Różnice te

mogą czasem być znaczne i w sposób istotny zniekształcać stan posiadania firmy, a wycena ich

nie wykrywa. Dlatego też co jakiś czas należy dokonywać kontroli aktywów i kapitałów firmy

po to, by porównać stan rzeczywisty ze stanem księgowym i ustalić ewentualne rozbieżności,

a w końcowym etapie doprowadzić do ich zgodności. Czynności te nazywamy

inwentaryzacją. Sposób i terminy przeprowadzania inwentaryzacji mogą przybrać formę:

− spisu z natury – dotyczy rzeczowego majątku, środków pieniężnych i papierów

wartościowych,

− uzgodnienia i potwierdzenia sald – dotyczy innych niż rzeczowe składniki majątku, tj.

środków pieniężnych znajdujących się na rachunkach bankowych i rozrachunków z

odbiorcami z tytułu udzielonych pożyczek,

− porównania danych księgowych z odpowiednimi dokumentami – dotyczy gruntów, trudno

dostępnych środków trwałych, środków trwałych w budowie, należności spornych itp.

Po ustaleniu stanu rzeczywistego i porównaniu go ze stanem księgowym oblicza się

ewentualne różnice inwentaryzacyjne, które należy wyjaśnić (z jakiego powodu one powstały,

kto za nie odpowiada) i skorygować o nie ten składnik majątkowy, którego ta różnica dotyczyła.

Dzięki temu stan księgowy będzie od tego momentu zgodny ze stanem faktycznym.

Reasumując, dzięki inwentaryzacji:

− doprowadza się do zgodności stanu księgowego ze stanem rzeczywistym,

− rozlicza się osoby materialnie odpowiedzialne zapowietrzone im mienie,

− dokonuje się oceny przydatności składników majątkowych objętych inwentaryzacją,

− można prowadzić racjonalną gospodarkę, zapobiega się nieprawidłowościom.



1. Jakie znasz elementy współczesnej rachunkowości?

2. Jakie funkcje pełni rachunkowość?

3. W jakie aktywa powinna być wyposażona firma handlowa?

4. Na czym polegają różnice między kapitałem własnym, a obcym?

5. Jakie znasz zasady obowiązujące przy sporządzaniu bilansu?

6. Co oznacza, że bilans jest zestawieniem syntetycznym i statycznym?

7. Czym jest wycena aktywów?

8. Wyjaśnij, co to jest inwentaryzacja i w jaki sposób może się przyczynić do prowadzenia

racjonalnej gospodarki?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wymień nazwy zasobów majątkowych, w które Twoim zdaniem powinna być wyposażona

firma: teleinformatyczna, produkcyjna, handlowa. Wymienione zasoby majątkowe i podziel na

2 grupy: majątek, który nie zużywa się jednorazowo, lecz służy firmie przez długi okres,

majątek, który w każdej fazie działalności zmienia swoją postać.


19


Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1)

zapoznać się z treścią zadania,


3) odpowiedzieć na pytanie: co nazywamy aktywami?,

4) wymienić aktywa i ich źródła finansowania,

5) scharakteryzować aktywa trwałe i obrotowe,








− pisaki,


Ćwiczenie 2

Odszukaj w ustawie o rachunkowości artykuł, mówiący o terminie i częstotliwości

sporządzania inwentaryzacji. Podaj numer artykułu i zapisz w zeszycie najważniejsze

informacje w nim zawarte.



1) zapoznać się z ustawą o rachunkowości,

2) odszukać rozdział dotyczący inwentaryzacji,

3) odszukać artykuł odnoszący się do terminów i

częstotliwości sporządzania inwentaryzacji,

4) zapisać w zeszycie, kiedy termin i częstotliwość inwentaryzacji uważa się za dotrzymane.


− ustawa o

rachunkowości, − kartki

papieru, − pisaki.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak Nie

1) zinterpretować pojęcia z zakresu rachunkowości? 2) wyjaśnić, co określa ustawa o

rachunkowości?

2) wyszukać w ustawie o rachunkowości interesujące cię informacje?


20

3) wymienić aktywa, w jakie powinna być wyposażona firma?

4) odróżnić kapitały własne od obcych?

5) sporządzić bilans w formie uproszczonej?

4.3. Marketing rynku teleinformatycznego


Pojęcie marketingu określane jest w literaturze przedmiotu bardzo różnie – jako sposób

postępowania na rynku, filozofia rynku, kategoria gospodarki rynkowej, sposób myślenia i

działania. Według niektórych autorów jest on bardziej sztuką niż nauką, ponieważ nie można

się go wyuczyć lecz tylko poznać kierujące nim zasady. Badacze są jednak zgodni, że nie jest

on jedną spójną i wyraźnie wyodrębnioną dziedziną czy teorią nauki, ale raczej zbiorem

koncepcji, metod postępowania i technik badawczych zapożyczonych z ekonomii, socjologii,

psychologii, statystyki i innych nauk.

Marketing jest to proces planowania i urzeczywistniania koncepcji, cen, promocji oraz

dystrybucji idei, dóbr i usług w celu doprowadzania do wymiany satysfakcjonującej jednostki

i organizacje. Z definicji tej wynika, że marketing jest celowym sposobem postępowania na

rynku, opierającym się na wielu skoordynowanych instrumentach i działaniach, który jest

regulowany przez warunki, procesy i zjawiska rynkowe. Rozumiany w ten sposób marketing

obejmuje: badania marketingowe (prowadzone w celu poznania potrzeb klientów oraz

uwarunkowań rynkowych i zjawisk wewnętrznych w przedsiębiorstwie), marketingowe

narzędzia działania (produkt, cenę dystrybucję i promocję, które wykorzystywane są do

oddziaływania na konsumentów) oraz same działania, które dotyczą narzędzi marketingu i

prowadzone są według określonych reguł. Wśród reguł tych, zwanych inaczej zasadami

marketingu, priorytetowe znaczenia mają:

− kluczowa rola klienta – wszelka działalność podmiotu gospodarczego powinna koncentrować

się na analizowaniu potrzeb konsumentów i ich zaspokajaniu, ponieważ nabywcy stanowią

niezbędny warunek istnienia firmy i jej rozwoju,

− badania marketingowe – dzięki badaniom marketingowym przedsiębiorstwo pozyskuje

informacje, które pomagają w planowaniu i podejmowaniu decyzji, redukując związane z

nimi ryzyko,

− celowy wybór rynku firmy i jego kształtowanie – podmiot gospodarczy nie jest w stanie

obsługiwać wszystkich klientów, powinien więc dokonać wyboru pewnych jednorodnych

grup nabywców i na nich skierować swoje działania,

− innowacje – firma musi być otwarta na wszelkie nowości i stale dostosowywać swoje

działania do zmieniającego się otoczenia rynkowego,

− systemowe podejście do rynku – przedsiębiorstwo powinno całościowo rozpatrywać

zjawiska i procesy występujące na rynku, czyli uwzględniać wszystkie ich elementy oraz

powiązania i relacje istniejące między nimi,

− zintegrowane systemy działania – nie należy oddziaływać na klienta tylko za pośrednictwem

jednego narzędzia marketingowego, ale wykorzystywać je łącznie, wszystkie działania

firmy powinny być skoordynowane i podporządkowane zaspokajaniu potrzeb nabywców,

− kontrola skuteczności działań marketingowych – konieczne jest ustalanie, na ile

podejmowane przez przedsiębiorstwo działania marketingowe były skuteczne oraz


21

wykrywanie przyczyn ewentualnych niepowodzeń, aby w przyszłości móc im

odpowiednio zapobiegać.

W celu lepszego zrozumienia i pełniejszego poznania zakresu pojęcia marketing należy

zaznajomić się z jego podstawowymi podziałami. Marketing można dzielić według bardzo

wielu kryteriów, wśród których najistotniejsze to: a) uprzedmiotowienie produktów:

− marketing dóbr materialnych – obejmuje zarówno dobra produkcyjne, jak i

konsumpcyjne, jest to marketing produktów, które mają postać fizyczną. W jego

ramach wyróżnia się marketing poszczególnych wyrobów (np. komputerów,

laptopów) lub ich jednorodnych grup (np. sprzętu teleinformatycznego),

− marketing usług – marketing czynności o charakterze niematerialnym. Obejmuje on

usługi produkcyjne (czyli świadczone podmiotom gospodarczym), konsumpcyjne

(czyli świadczone klientom indywidualnym i zbiorowym) i ogólnospołeczne (czyli

skierowane na całą gospodarkę narodową i społeczeństwo). Również w przypadku

marketingu usług rozróżnia się marketing poszczególnych rodzajów usług np.

informatycznych lub teleinformatycznych,

b) przedmiot:

− marketing komercyjny – prowadzony jest przez podmioty gospodarcze, których celem

działania jest osiąganie zysku. Dzieli się on na marketing przemysłowy stosowany na

rynku dóbr produkcyjnych (np. surowców, maszyn) oraz marketing dóbr

konsumpcyjnych, czyli służących bezpośredniemu spożyciu w gospodarstwach

domowych,

− marketing społeczny – inaczej nazywany jest marketingiem non profit i dotyczy on

innych wartości niż dobra i usługi komercyjne,

c) zakres terytorialny działania:

− marketing lokalny – prowadzony w obrębie gminy, osiedla czy miasta, np. przez

osiedlowy sklep komputerowy,

− marketing regionalny – prowadzony w obrębie danego regionu, np. przez sieć sklepów

komputerowych w kilku ościennych miastach,

− marketing krajowy – prowadzony w skali całego kraju, np. przez ogólnopolską sieć

sprzedaży firmy informatycznej Optimus,

− marketing międzynarodowy – prowadzony na obszarze więcej niż jednego kraju,

− marketing globalny – prowadzony w skali świata przez wielkie koncerny, np.

Microsoft,

d) długofalowość realizowanych celów:

− marketing operacyjny – dotyczy bieżących celów, decyzji i działań,

− marketing taktyczny – dotyczy celów krótkofalowych, czyli realizowanych w niedalekiej

przyszłości, np. w ciągu miesiąca, kwartału czy roku,

− marketing strategiczny – inaczej nazywany przyszłościowym, dotyczy celów

długofalowych wyznaczanych na pięć, dziesięć, dwadzieścia lub więcej lat,

e) stopień bezpośredniości między sprzedawcą a nabywcą:

− marketing pośredni – ma charakter bezosobowy i wykorzystuje działania pośrednie, czyli

nie opiera się na bezpośrednich relacjach z indywidualnym klientem. Realizowany

może być np. przez reklamę zamieszczoną w prasie czy emitowaną w telewizji,

− marketing bezpośredni (partnerski lub interakcyjny) – zakłada nawiązanie oraz

utrzymywanie partnerskich i bezpośrednich kontaktów sprzedawcy z nabywcą, a

przez to prowadzi do zindywidualizowania odbiorcy i umożliwia odrębne


22

oddziaływanie na każdego z nich. Może być on prowadzony nie tylko przez małe

podmioty gospodarcze w sytuacji, gdy zdecydowana większość nabywców jest

doskonale znana sprzedawcy, ale i przez wielkie przedsiębiorstwa za pośrednictwem

instrumentów takich jak przesyłki pocztowe, katalogi, sprzedaż internetowa,

telemarketing.

Jedna z podstawowych zasad marketingu zakłada oddziaływanie na rynek wszystkimi

czterema narzędziami marketingu: produktem, ceną, dystrybucją i promocją. Jest to klasyczny

zespół elementów marketingu nazywany marketingiem mix lub formułą „4P” od angielskich

określeń product – produkt, price – cena, place – dystrybucja, promotion – promocja. Każde z

tych narzędzi składa się z „podnarzędzi”, czyli instrumentów i działań, które przedsiębiorstwo

może dobierać odpowiednio do swoich potrzeb i realizowanych celów.

Rys. 1. Struktura marketingu MIX

Marketing MIX zakłada, że wszystkie dostępne narzędzia mają być wykorzystywane w

sposób najdogodniejszy dla klienta i wewnętrznie zintegrowany. Pierwsze z tych założeń

wynika bezpośrednio z samej koncepcji marketingu, która uznaje pierwszoplanową rolę klienta

i koncentrację firmy na zaspokojeniu jego potrzeb i wymagań, a drugie jest logiczną

konsekwencją pierwszego.

W życiu codziennym często powtarzamy klasyczne powiedzenie „klient nasz pan”. To

proste twierdzenie obrazuje całą istotę działań, które trzeba podjąć przy tworzeniu własnej

firmy teleinformatycznej. Najważniejszym elementem przedsiębiorstwa są właśnie klienci.

Rynek jest niejednorodny i tworzą go zróżnicowane grupy nabywców, którzy mają wybór

między naszą lub konkurencyjną firmą. Tworząc strategię marketingową trzeba zatem podjąć

decyzję jaki segment rynku będziemy obsługiwać, innymi słowy trzeba określić rynek

docelowy. Poprzez to działanie skuteczniej ukształtuje się strategia marketingowa, a także

dostosuje się kompozycję marketingu–MIX do rzeczywistych potrzeb i preferencji nabywców.

Jednym z elementów wspomnianej kompozycji jest promocja. W ujęciu szerszym termin

ten jest stosowany jak synonim komunikacji marketingowej. Możliwe jest to z tego względu iż

promocja łączy w sobie aktywizację sprzedaży z procesem badań marketingowych, które

umożliwiają pobieranie informacji płynących z rynku. Jest ona więc swojego rodzaju dialogiem

między firmą teleinformatyczną, a potencjalnymi nabywcami. Promocja pozwoli

przezwyciężyć barierę nieznajomości firmy. Na promocjach sprzedaży trzeba budować markę.


23

Brzmi to jak paradoks, można też zarzucić takiemu myśleniu uleganie złudzeniom, które rynek

już wkrótce zweryfikuje. Niemniej jednak dobrze opakowana promocja, która w grupie

docelowej uchodzi za rodzaj nagrody za wytrwałe śledzenie działań marketingowych firmy,

sama może stać się jednym z elementów budowania wizerunku marki. Zmniejszy ona także

dystans pomiędzy oferowanym produktem a potencjalnym nabywcą. Dystans ten można

zmniejszyć lub też całkowicie wyeliminować poprzez dwa różne podejścia komunikowania się

z rynkiem:

− „zbliżenie” nabywcy do produktu – możliwe jest poprzez instrumenty kształtujące

bezpośrednio popyt, a więc przede wszystkim reklamę i public relations. Dzięki tym

instrumentom spełnione zostaną funkcje informacyjne i pobudzające. Przeprowadzą one

potencjalnego nabywcę produktów przez wstępne fazy procesu zakupu. Uświadomią

potrzebę, zidentyfikują sposoby jej zaspokojenia, a także ukształtują preferencje wyboru,

− „zbliżenie" produktu do nabywcy – realizowane jest głównie przez promocję osobistą.

Podejście to urzeczywistni także tzw. promocja dodatkowa, której głównym zadaniem jest

kształtowanie i podwyższanie atrakcyjności sprzedażowej firmy teleinformatycznej.

Przy opracowywaniu harmonogramu działań modelu kampanii promocyjnej trzeba:

− określić cel/cele kampanii (by osiągnąć sukces trzeba wiedzieć do czego się dąży),

− określić docelowe audytorium przekazu – adresatów i odbiorców kampanii (do kogo chcemy,

powinniśmy i możemy dotrzeć,

− wyznaczyć budżet kampanii (pomoże w tym wyznaczenie zadań),

− określić główne elementy systemu komunikacji (zasady, styl kampanii, hasło, slogan, kolory

firmowe itp.),

− sformułować tzw. media plan (formę i środki komunikowania z otoczeniem),

− określić harmonogram kampanii zwracając uwagę na początek, natężenie oraz koniec całego

procesu,

− stworzyć projekt przewidywanych efektów kampanii.

W procesie komunikowania się przedsiębiorstwa z rynkiem trzeba wykorzystać zespół

środków o zróżnicowanych funkcjach i różnej strukturze wewnętrznej. Te poszczególne

narzędzia promocji, mimo iż spełniają zbliżone funkcje można wybrać w zależności od: −

charakteru oddziaływania(promocja osobowa i nieosobowa),

− podmiotu odniesienia (nabywcy indywidualni, instytucjonalni, audytorium masowe),

− stopnia dyferencjacji informacji przekazywanych do poszczególnych segmentów rynku,

− wysokości niezbędnych nakładów wymaganych przez daną formę komunikacji,

− elastyczności działania,

− horyzontu czasowego oddziaływania (różne okresy ujawniania się efektów promocji).

System promocji firmy teleinformatycznej może obejmować cztery grupy instrumentów,

takie jak:

− promocja osobista,

− reklama,

− promocja

dodatkowa, −

public relations.


24

Jeżeli zadaniem firmy teleinformatycznej jest zwiększenie sprzedaży, to celem

biznesowym będzie określona wielkość sprzedaży. Cele określają, czy zadania firmy zostały

wykonane. Cele biznesowe wynikają z wizji lub misji firmy albo z zadań, które firma ma

zrealizować w ciągu roku czy dwóch lat. Marketing dostarcza strategicznych informacji,

pomagających w ustaleniu tych celów; np. może potwierdzić rozmiar i strukturę udziału w

rynku danej firmy i określić, czy jest on wystarczający, by zrobić dobry interes. Celem

biznesowym może być np. zwiększenie sprzedaży w danym roku o 10% w stosunku do roku

poprzedniego. Cel marketingowy przekształci go w zakładaną wielkość sprzedaży wyrażoną w

konkretnych liczbach. Promocja sprzedaży w połączeniu z inną działalnością marketingową

jest elementem wielu z możliwych sposobów osiągnięcia zakładanej wielkości sprzedaży.

Cel promocji jest dużo bardziej zogniskowany – rozumiany, w uproszczeniu, jako

nakłanianie pewnej grupy klientów do kupienia dwóch produktów, jeśli normalnie kupiliby

jeden.

Cel promocji wywodzi się z ustalonych wcześniej celów biznesowych i wypływających z

nich celów marketingowych.

Akcje promocyjne odegrają dużą rolę we wszystkich wymienionych wyżej celach

marketingowych, z wyjątkiem ostatniego. Nie wszystkie cele marketingowe można osiągnąć

za pomocą działań promocyjnych, czasami lepszym rozwiązaniem może być reklama. Może

również istnieć zasadniczy problem związany z ceną danej marki, dystrybucją lub cechami

fizycznymi danego produktu, czego nie rozwiąże żadna akcja promocyjna. Jednak jest wiele

zadań, które mogą być zrealizowane za pomocą działań promocyjnych. Niektóre z działań

promocyjnych mogą być organizowane „od zawsze” i najwyższy czas przyjrzeć się ich

zasadności, np. promocje wiosenne mogą być organizowane tylko dlatego, że firma zawsze je

urządzała, a teraz okazują się być stratą czasu i pieniędzy. Jasno sprecyzowane plany

marketingowe są uzasadnieniem wydatków pieniężnych i czasu poświeconego na

przeprowadzenie akcji promocyjnych lub innych działań marketingowych. Mówi się, że

reklama może klienta do czegoś nakłonić, a promocja sprzedaży może go do tego zmusić.

Konsumenci mogą być skłonni do kupienia całej gamy produktów teraz lub w przyszłości.

Promocja sprzedaży skupia się na danym produkcie w określonym czasie i miejscu oraz

dostarcza bodźców do jego zakupu w danej chwili. Promocję sprzedaży można zaplanować na

określony czas albo po prostu jako działanie potencjalne, możliwe do wykorzystania w każdej

chwili. W ciągu roku firma staje przed wieloma szansami, ale także wieloma problemami.

Czasami trzeba przedsięwziąć dodatkowe kroki, by funkcjonować prawidłowo oraz zapewnić

wykonanie celów marketingowych. Wśród problemów mogą pojawić się kłopoty

spowodowane przejęciem dotychczasowych klientów firmy przez konkurencję, przepełnieniem

magazynów, rozerwaniem się łańcucha dystrybucyjnego, zastojem w sprzedaży lub

podejrzeniem możliwości występowania tego typu problemów. Szanse również pojawiają się

w wielu formach: może zaistnieć możliwość przejęcia części rynku należącej do konkurencji,

zbudowania świadomości marki wśród docelowej grupy klientów, wsparcia nowego systemu

dystrybucji lub innej działalności marketingowej w punkcie sprzedaży.

Każda akcja promocyjna powinna być bezpośrednio związana z jednym z celów

marketingowych, który ma być osiągnięty poprzez jej wprowadzenie. Wysiłek poświęcony na

wyznaczanie celów i powiązanie ich z ogólną strategią marketingową nigdy nie będzie stratą

czasu. Kiedy tylko cele marketingowe zostaną wyznaczone, trzeba się zastanowić, jak je

osiągnąć; najlepiej przez mix promocyjny, czyli zestaw dostępnych narzędzi marketingowych.

Przedsiębiorstwo, które oczekuje krótkoterminowych efektów sprzedaży, może za

priorytet uznać promocję sprzedaży. A taka firma, która wypuszcza na rynek zadziwiający,


25

olśniewający produkt, może skorzystać z bezpłatnego rozgłosu w mediach. Ten podział

pozwala również firmom na utrzymanie równowagi między wymienionymi powyżej

narzędziami. Zwykle żadne z tych narzędzi nie będzie używane osobno – dlatego tak ważne

jest utrzymanie równowagi między nimi, stąd też nazwa marketing „zintegrowany”. Logika

tego sposobu myślenia staje się oczywista, kiedy analizuje się sposób przekazywania oferty

promocyjnej klientom – zawsze używa się jednego lub więcej narzędzi komunikacji. Rzadko

można spotkać ulotkę reklamową bez zachęty do natychmiastowej reakcji ze strony klienta.

Niewiele firm nie próbuje zwrócić uwagi mediów na swoje akcje promocyjne. Coraz częściej

spotyka się promocje sprzedaży występujące w reklamie. Mieszana komunikacja, składająca

się z promocji sprzedaży, reklamy, marketingu bezpośredniego i sprzedaży osobistej, nie jest

już wyjątkiem a regułą. Wybór odpowiedniego elementu promocji mix ma jeszcze inny

wymiar, jest to wybór odpowiedniego kanału przekazu. Jeśli np. z dostępnych narzędzi

promocyjnych wybierana jest reklama, to z kanałów przekazu może być preferowana prasa, z

kolei z ogółu prasy można wyodrębnić gazety, a nie czasopisma, a z gazet te poważne i

wiarygodne (a nie brukowce), ostatecznie należy podjąć decyzję wskazującą konkretny tytuł.

Ten sposób myślenia o komponentach promocji mix odzwierciedla sposób, w jaki powinna być

wykorzystywana promocja sprzedaży. W końcu oddaje to sprawiedliwość roli, jaką odgrywa

promocja w budowaniu więzi z klientem i zastosowaniu nowej koncepcji marketingu MIX.

Główną cechą promocji sprzedaży jest to, że może być wykorzystywana w każdej części akcji

promocyjnej i dla każdego elementu marketingu mix. Promocja sprzedaży jest zestawem

taktycznych technik marketingowych zaprojektowanych w ramach ogólnej strategii, które mają

podnieść stopień atrakcyjności produktu lub usługi w celu osiągnięcia celów marketingowych

i zakładanej wielkości sprzedaży.

Najważniejszym określeniem jest „podniesienie stopnia atrakcyjności produktu”.

Promocje mające taki cel przynoszą bardzo korzystne efekty. Podniesienie stopnia

atrakcyjności produktu to dodanie mu dodatkowych cech, takich jak np. kupon umożliwiający

otrzymanie pocztą prezentu w zamian za wysłanie dowodu zakupu danego produktu, szansa

wygrania nagrody, dołączenie specjalnego pojemnika do produktu lub dodanie innego produktu

gratis. Tego typu działanie zazwyczaj pozytywnie wpływa na budowanie świadomości marki.

Wśród promocji sprzedaży można wyróżnić również promocję cenową, która polega na

obniżaniu ceny produktu. Taka promocja oferuje koncepcję (produkt czy usługę) po obniżonej

cenie lub z możliwością korzystnego finansowania zakupu czy odroczoną płatnością albo z

możliwością otrzymania kuponu, który wymieniamy na dany produkt przy okazji obecnego lub

przyszłego zakupu. Tego rodzaju promocje mogą wywierać niekorzystny wpływ na wizerunek

marki, zwłaszcza jeśli promocja cenowa jest odpowiedzią na podobną akcję konkurencji.

Promocja cenowa może znacząco zdeprecjonować wizerunek marki, który przez lata został

zbudowany przez reklamę. Badania wykazują, że w większości przypadków promocje cenowe

są korzystne dla firmy w krótkim okresie czasu, natomiast ostatecznie zaniżają cenę, jaką

klienci są gotowi zapłacić za daną markę produktu. Wiele agencji reklamowych stoi na

stanowisku, że promocja cenowa to działanie na krótką metę, które może zaszkodzić

długofalowej strategii budowania marki. Z drugiej strony, zdecydowanym plusem promocji

cenowej jest możliwość zakupu produktu w celu wypróbowania go przez klienta. Z pewnością

ma to dobry wpływ na zmianę wzorca zachowań klienta i oczywiście eliminuje wybór

produktów konkurencji. Promocje podnoszące stopień atrakcyjności produktu to:

− możliwość brania udziału w darmowym losowaniu,

− możliwość otrzymania pocztą prezentu w zamian za wysłanie dowodu zakupu danego

produktu,

− możliwość zakupu produktu w opakowaniu mogącym mieć różne zastosowania, konkursy.


26

Promocje cenowe:

− kupony

zniżkowe,

− obniżanie ceny,

− dwa produkty w cenie

jednego, − powiększone

opakowanie.

Niektórzy mają jednak pewne wątpliwości, do jakiej kategorii konkretne techniki należą,

np. sprzedaż zwiększonego opakowania w cenie normalnego (33% za darmo) często jest

traktowana jako promocja zwiększająca atrakcyjność produktu, a nie cenowa. Trzeba jednak

pamiętać, że tego typu promocja obniża cenę, jaką klienci są gotowi zapłacić za produkt w

standardowym opakowaniu i może to oznaczać to samo co obniżenie ceny.

Prowizja i rabaty w działalności gospodarczej to także ważny temat o którym należy

wspomnieć. Prowizja – to wynagrodzenie za pośrednictwo w zawieraniu umów na rzecz

dającego polecenie lub zawieranie ich w jego imieniu, ustalane w procentach od wartości

transakcji. Prowizja od sprzedaży to jeden ze sposobów wynagradzania pracowników. Jest to

udział pracownika w korzyściach, jakie jego praca przynosi.

Zależy bowiem ona od ceny dóbr, usług jakie uda mu się sprzedać. Zalicza się ją do

składników ruchomych płac. Wyraża ją przejrzystość prostota i silne oddziaływanie

motywacyjne. Jest to indywidualna forma wynagrodzeń, ponieważ tylko pracownik ma wpływ

na jej wysokość. Jest to jedna z form płac udziałowych. Ma ona coraz częstsze zastosowanie

nie tylko w przedsiębiorstwach handlowych i usługowych, ale także w zakładach

produkcyjnych.

Zastosowanie prowizji od sprzedaży ma głównie charakter motywacyjny. Motywacja

odbywa się przez bodziec materialny – uzyskiwanie środków ekonomicznych. Ma to

pozytywny wpływ na zachowanie personelu. Zachęca do agresywnej sprzedaży. Cieszy się ona

wysoką popularnością między pracownikami, gdyż daje to osobom zatrudnionym poczucie, iż

są sprawiedliwie nagradzani za wykonaną pracę. Sami mają wpływ na wysokość swojego

wynagrodzenia. Tego rodzaju wynagrodzenie wiąże interesy personelu firmy z jej interesami.

Sprowadza się to do większego zżycia personelu z przedsiębiorstwem i do lepszej realizacji

misji firmy. Osoba, która otrzymuje tego rodzaju wynagrodzenie może także otrzymywać

wynagrodzenie zasadnicze i inne składniki, które wynikają z przyjętego systemu płac w firmie.

Prowizja od sprzedaży dotyczy zazwyczaj akwizytorów, agentów, pracowników i grup

pracowników zorganizowanych i i rozliczanych w różny sposób na przykład w ramach centrów

zysków. Pracownik dokonuje transakcji handlowych w imieniu firmy. Prowizję oblicza się jako

procent od transakcji wykonanych. W praktyce jest to, np. procent od wartości sprzedanego

towaru, od zawartej umowy itd.

Aby obliczyć wartość przyznawanej pracownikowi prowizji należy ustalić jego udział

procentowy w efektach, lub w przekroczeniu przyjętych efektów za pomocą odpowiedniego

współczynnika – parametru ekonomicznego. Za parametr ekonomiczny przyjmuje się wartości

np: − sprzedaży,

− obrotów,

− wykonanych usług,

− pozyskanych zleceń,

− ściągniętych należności,


27

− zawartych umów i kontraktów, −

sprzedaży na nowe rynki zbytu.

Trzeba także ustalić wskaźnik prowizji, który powinien być ustalony wg poziomu wysiłku

i trudności jakie pracownik wkłada w wykonywaną pracę aby osiągnąć ustaloną normę a nawet

ją przekroczyć. Wskaźnik ten nie jest sztywnie ustalony, zależy od: − sezonu, charakteru rynku,

struktury asortymentowej wyrobów, rodzaju usług,

− stopnia trudności osiągania coraz wyższych wartości parametru ekonomicznego.

Wyróżniamy następujące rodzaje płac prowizyjnych:

− czyste płace

prowizyjne. Płacę

oblicza się z

zależności: Pp = Pe x

Wp

gdzie:

Pp – płaca prowizyjna,

Pe – wartość parametru ekonomicznego osiągnięta przez pracownika, Wp

– wskaźnik prowizji.

Wynagrodzenie nie jest niczym limitowane. Wzrost płacy prowizyjnej personelu nie

zagraża sytuacji ekonomicznej firmy, ponieważ jest wprost proporcjonalny do uzyskanych

efektów. Musi być tu zawsze ustalone wynagrodzenie minimalne. Zaletą tego rodzaju jest

sprawiedliwość. Zaś do wad można zaliczyć: wahania wynagrodzeń, przerzucenie ryzyka

gospodarczego z firmy na pracownika, nie zawsze odzwierciedla rzeczywiste starania

pracownika,

− płace czasowo – prowizyjne.

Płacę oblicza się z zależności:

Pp = So x Tp + Pe x Wp

gdzie:

So – stawka osobistego zaszeregowania,

Tp – czas przepracowany przez pracownika w miesiącu.

Ten rodzaj jest częściej stosowany, jest także bardziej akceptowany przez załogę firmy,

łatwiejszy do wynegocjowania. Wskaźnik prowizji ustalamy w tym wypadku na wyższym

poziomie.

Rabat (opust, upust) to zniżka oznaczona procentowo lub kwotowo od ustalonej ceny

określonego towaru. Udzielana najczęściej nabywcom płacącym gotówką, kupującym duże

ilości towaru jednorazowo lub w określonym czasie. Można wyróżnić następujące rodzaje

rabatów:

− rabaty ilościowe – będące obniżką cen w zamian za zakup dużych ilości produktu,

− rabaty sezonowe – stosowane w ściśle określonym czasie,

− rabaty handlowe – udzielone pośrednikowi w zamian za przejęcie przez niego dodatkowych

funkcji, np. Reklamy,

− rabaty gotówkowe – mające na celu zachęcenie do szybkiego realizowania płatności,

stosowane zwłaszcza przy sprzedaży kredytowej.


28



1. Czym zajmuje się marketing?

3. Jakie znasz rodzaje marketingu?

4. Jakie znasz podstawowe narzędzia marketingu?

5. Na czym polega marketing MIX?

6. Jakie funkcje spełnia produkt w marketingu?

7. Na czym polega promocja sprzedaży?

8. Jaka jest różnica pomiędzy prowizją, a rabatem?

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Marketing cechuje duża różnorodność. Poznałeś w materiale nauczania różne rodzaje

marketingu: marketing dóbr, marketing usług, marketing komercyjny, marketing społeczny,

marketing międzynarodowy, marketing regionalny, marketing krajowy, marketing

bezpośredni, marketing globalny. Dobierz określone rodzaje marketingu do charakteru

działalności poszczególnych podmiotów gospodarczych wskazanych w tabeli.

Tabela do ćwiczenia nr 1

Firma teleinformatyczna

(montaż sieci komputerowych)

Szkoła

Mały sklep komputerowy

Bank

Partia polityczna

Duży producent sprzętu

komputerowego




2) przyporządkować wymienione rodzaje marketingu do charakteru działalności podmiotów

gospodarczych przedstawionych w tabeli,

3) wybrane rodzaje marketingu wpisać do odpowiednich wierszy w tabeli, 4) zaprezentować

efekt swojej pracy nauczycielowi.


− przybory do pisania,

− tabela do wykonania ćwiczenia.


29

Ćwiczenie 2

Uruchomiłeś własną działalność gospodarczą. Twoja firma zajmuje się usługami na rynku

teleinformatycznym. Twoim zadaniem jest opracowywanie harmonogramu działań kampanii

promocyjnej swojej firmy.



1) zapoznać się z instrukcją do ćwiczenia (tekst przewodni do wykonania zadania),


3) określić cel/cele kampanii,

4) określić docelowych adresatów i odbiorców kampanii,

5) wyznaczyć budżet kampanii,

6) określić główne elementy systemu komunikacji (zasady, styl kampanii, hasło, slogan,

kolory firmowe itp.),

7) określić formę i środki komunikowania z otoczeniem,

8) określić harmonogram kampanii,







− instrukcja do wykonania ćwiczenia (tekst przewodni do wykonania zadania),

− przykładowe harmonogramy działań kampanii

reklamowych, − przybory do pisania, − arkusz

papieru.


Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) przedstawić założenia koncepcji marketingu MIX?

2) wyjaśnić, na czym polega współzależność elementów marketingu MIX ?

3) uzasadnić konieczność koordynowania działań i narzędzi marketingu?

4) wyjaśnić, dlaczego kompozycja marketingu MIX stosowana przez

przedsiębiorstwo powinna być dynamiczna?

5) opracować kampanię promocyjną własnej firmy?


30

4.4. Formy organizacyjno-prawne przedsiębiorstw


Wybór najbardziej właściwej formy organizacyjno-prawnej przedsiębiorstwa jest

szczególnie ważnym problemem decyzyjnym, podejmowanym przede wszystkim przy

zakładaniu i przekształcaniu przedsiębiorstwa. Forma prawna przedsiębiorstwa określa w

istocie rzeczy formę własności i nierozerwalnie z nią związane formy: odpowiedzialności oraz

organizację zarządzania. Ze względu na ten nierozerwalny związek stosuje się pojęcie forma

organizacyjno-prawna przedsiębiorstwa. Oznacza ono prawne podstawy (ramy)

przedsiębiorstwa, do których dostosowana winna być cała organizacja zarządzania, regulująca

stosunki prawne oraz wzajemne powiązania, zarówno wewnątrz przedsiębiorstwa, jak i w jego

stosunkach zewnętrznych z otoczeniem.

Jednym z kryteriów jest podział według form własności kapitału w nie zaangażowanego.

Stosując to kryterium wyróżnić można przynależność do sektora publicznego i sektora

prywatnego (tabela 1). W sektorze publicznym wyróżnia się własność państwową (np.

przedsiębiorstwa państwowe, jednoosobowe spółki Skarbu Państwa), własność komunalną

oraz własność mieszaną z przewagą kapitału podmiotów sektora publicznego, tj. stanowiących

własność państwową lub komunalną.

W sektorze prywatnym występuje własność prywatna krajowa obejmująca jednostki o różnej

formie prawno-organizacyjnej (np. spółdzielnie, spółki osób fizycznych), własność

zagraniczna zawierająca jednostki, których mienie należy do zagranicznych osób fizycznych

lub prawnych, własność mieszana, kiedy udział kapitału prywatnego w przedsiębiorstwie

wynosi, co najmniej 50 % kapitału

Tabela 1. Klasyfikacja jednostek gospodarczych wed ług form własności

Każde przedsiębiorstwo jako jednostka gospodarcza, produkująca dobra materialne i

świadcząca usługi, stanowi jednocześnie jednostkę organizacyjną, koordynującą działalność


31

większej liczby uczestniczących w procesie gospodarczym osób. Osobami tymi są przede

wszystkim właściciele, członkowie zarządu i pracownicy. Ponadto, każde przedsiębiorstwo w

gospodarce rynkowej jest powiązane z innymi jednostkami gospodarczymi poprzez różnorodne

wymienne stosunki o charakterze pieniężnym, towarowym i informacyjnym. Dlatego istnieje

w ramach ładu prawnego i systemu gospodarczego wiele form, spośród których trzeba wybrać

te, które odpowiadać będą celom przedsiębiorstwa. Przedsiębiorstwo, przy wyborze formy

organizacyjno-prawnej musi odpowiedzieć na następujące pytania:

− Czy podjąć działalność samodzielnie, czy też w grę wchodzi odpowiedni partner, względnie

partnerzy?

− Kto będzie odpowiadać za zobowiązania przedsiębiorstwa i w jakim zakresie?

− Jak można będzie uzyskać dawców kapitału własnego?

− Kto powinien mieć prawo decydowania w przedsiębiorstwie?

− W jaki sposób będzie dzielony zysk, jeśli przedsiębiorstwo będzie miało formę spółki?

Dlatego najważniejszymi kryteriami, które wymagają wnikliwej analizy przy

podejmowaniu decyzji o wyborze lub przekształceniu formy prawnej przedsiębiorstwa są:

− określenie zasad odpowiedzialności,

− uprawnienia decydowania i reprezentowania,

− zasady podziału zysku i ewentualnego udziału w stratach,

− możliwości finansowania działalności i rozwoju przedsiębiorstwa,

− nakłady związane z określoną formą prawną,

−

obciążenie podatkowe.

W ramach form prawa handlowego rozróżnia się:

a) przedsiębiorstwa jednostkowe (jednego właściciela),

b) spółki osobowe:

– spółka prawa cywilnego,

– spółka jawna,

– spółka komandytowa,

c) spółki kapitałowe:

– spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (spółka z

o.o.), – spółka akcyjna (S.A.).

W przedsiębiorstwie jednostkowym wyłącznym właścicielem jest jednoosobowy

przedsiębiorca. Właściciel jednostkowego przedsiębiorstwa jest wobec swych właścicieli

odpowiedzialny w pełni (nieograniczenie), całym swym łącznym prywatnym majątkiem.

Przedsiębiorstwo to nie ma osobowości prawnej i stanowi tylko część łącznego majątku

osobistego właściciela. Nie ma tu więc żadnego rozdziału na majątek prywatny właściciela i

majątek przedsiębiorstwa. Przedsiębiorca jednostkowy posiada pełne prawo dysponowania

całokształtem swego przedsiębiorstwa jako autonomiczny właściciel, jemu więc przypada

pełne uprawnienie zarządzania. Jego swoboda dysponowania może jedynie być ograniczona

wtedy, jeśli w wyniku kłopotów finansowych popadnie w uzależnienie od kredytodawcy, który

uzależni udzielenie pożyczki od uzyskania pewnych praw współdecydowania. Ponieważ

wysokość kapitału własnego jest zależna od majątku właściciela ewentualnie powiększenie

przedsiębiorstwa w drodze podwyższenia kapitału własnego może być dokonane tylko przez

wniesienie do przedsiębiorstwa dodatkowej części majątku, albo przez wstrzymanie się od


32

podejmowania przynajmniej części zysku. Uzyskanie kapitału z zewnątrz w drodze kredytów

jest w dużym stopniu zależne od sytuacji majątkowej i dobrego imienia przedsiębiorcy. Ale

uzyskanie przez niego długookresowych kredytów jest prawie zawsze związane z dużymi

trudnościami, bowiem los przedsiębiorstwa jednostkowego jest zazwyczaj nierozerwalnie

związany z losem swego właściciela. Jego śmierć czy utrata zdolności do pracy może

spowodować likwidację przedsiębiorstwa, co stanowi poważne zagrożenie spłaty. Dlatego

kredytodawcy unikają na ogół udzielania przedsiębiorcom jednostkowym wieloletnich

kredytów, a ponadto starają się zapewnić sobie większe prawa kontrolne i decyzyjne w okresie

spłacania kredytu.

Opodatkowanie jednostkowego przedsiębiorcy odnosi się do jego całkowitego osobistego

dochodu, a nie oddzielnie dla samego przedsiębiorstwa. Założenie przedsiębiorstwa

jednostkowego nie wymaga poważniejszych formalności poza zgłoszeniem podjęcia

działalności gospodarczej. Wpis do rejestru potrzebny jest dopiero, gdy przedsiębiorstwo

osiągnie większe rozmiary.

Firma (nazwa), pod którą właściciel prowadzi działalność przedsiębiorstwa jednostkowego,

jest firmą osobową, co oznacza, że musi ona zawierać nazwisko właściciela z podaniem co

najmniej jednego imienia.

Spółka jawna stanowi spółkę osobową, będącą połączeniem się co najmniej dwóch osób

fizycznych w celu prowadzenia pod wspólną firmą przedsiębiorstwa zarobkowego na większą

skalę. Ustawodawstwo większości krajów – w tym także polski Kodeks Handlowy –

dopuszcza, że członkiem spółki jawnej może być także osoba prawna i inna spółka handlowa

(a więc i inna spółka jawna lub komandytowa). Umowa o założeniu spółki powinna być

sporządzona na piśmie, a jeśli wspólnik wnosi do niej nieruchomości, to musi być potwierdzona

notarialnie.

Za zobowiązania spółki jawnej każdy wspólnik odpowiada jak przedsiębiorca

jednostkowy, tzn. nieograniczenie całym swym prywatnym majątkiem. Odpowiedzialność ta

jest solidarna, tzn. że wierzyciel może np. zaskarżyć jednego tylko, dowolnie przez siebie

wybranego wspólnika. Spółka jawna nie posiada własnej osobowości prawnej, ale dysponuje

jedynie relatywną (ułomną) osobowością prawną, która pozwala jej uczestniczyć wobec osób

trzecich pod swoją firmą w postępowaniach prawnych. Oznacza to, że może nabywać prawa,

zaciągać zobowiązania, pozywać do sądu i być pozywaną. Firma spółki musi zawierać

nazwisko co najmniej jednego wspólnika oraz zaznaczenie określające stosunek spółki.

Do zarządzania spółką jawną uprawnieni i zobowiązani są wszyscy wspólnicy, chociaż w

umowie założycielskiej niektórzy wspólnicy mogą być od zarządzania wyłączeni lub

uwolnieni. Podział zysku jest na ogół dokonywany w ten sposób, że najpierw każdy wspólnik

otrzymuje oprocentowanie swego wkładu (zwykle w wysokości 4%), a następnie pozostała

część zysku jest dzielona w równych częściach na każdego wspólnika. Umowa spółki może

określać inny sposób podziału zysku.

Wysokość kapitału własnego jest – podobnie jak w przedsiębiorstwie jednostkowym –

ograniczona prywatnym majątkiem wspólników. Uzyskanie dodatkowego kapitału obcego w

drodze kredytów jest w tej formie łatwiejsze, niż w przedsiębiorstwie jednostkowym.

Przyszłość przedsiębiorstwa nie jest bowiem już tak silnie związana z losem jednej osoby, a

wobec istnienia grupy nieograniczenie swym prywatnym majątkiem odpowiadających

wspólników, kredytowa wiarygodność tej formy spółki jest wysoka. Zasady opodatkowania są

podobne, jak w przypadku przedsiębiorstwa jednostkowego.

Spółka komandytowa podobnie jak spółka jawna stanowi połączenie się kilku osób

fizycznych dla prowadzenia na większą skalę działalności gospodarczej pod wspólną firmą.


33

Posiada dwa rodzaje wspólników:

− komplementariusze, którzy nie różnią się od przedsiębiorców jednostkowych, czy

wspólników jawnych i tak, jak oni odpowiadają za zobowiązania spółki nieograniczenie,

całym swoim – także osobistym majątkiem,

− komandytariusze, których odpowiedzialność ogranicza się tylko do wysokości wniesionego

wkładu.

Do istnienia tej spółki musi być co najmniej jeden komplementariusz i jeden

komandytariusz. Podobnie jak spółka jawna i ta forma posiada relatywną zdolność prawną,

może więc samodzielnie uczestniczyć pod swą firmą w stosunkach prawnych. Firma musi

zawierać nazwisko co najmniej jednego wspólnika – tylko komplementariusza (nazwisko

komandytariusza nie może w żadnym przypadku wejść w skład firmy) oraz wyraźne

zaznaczenie, że chodzi o spółkę komandytową.

Zarządzanie spółką przysługuje tylko komplementariuszowi, jednak umowa spółki może

stanowić inaczej i powołać na zarządzającego jednego z komandytariuszy jako profesjonalnego

managera, czy wręcz udzielić prokury osobie, nie będącej w żadnym stopniu wspólnikiem.

Jednak w przypadku zawierania zobowiązań musi on zgłaszać swój status. Zysk dzielony jest

częściowo podobnie jak w spółce jawnej w drodze oprocentowania 4% wkładu każdego

wspólnika, a pozostała część dzielona jest stosownie do udziałów przy uwzględnieniu

zróżnicowanego ryzyka i udziału w zarządzaniu komplementariusza i komandytariusza.

Wysokość kapitału uzależniona jest z jednej strony majątkiem prywatnym

komplementariuszy, a drugiej strony wkładami komandytariuszy. Ponadto istnieje możliwość

przyjęcia dodatkowych wspólników, zarówno komplementariuszy, jak i komandytariuszy, a

także możliwość podniesienia wysokości wkładów. Jeśli chodzi o dostęp do kapitału obcego,

to istnienie komandytariuszy z ich ograniczoną odpowiedzialnością stanowi często czynnik

ograniczony w porównaniu np. ze spółką jawną. Opodatkowanie zysku ma miejsce na

podobnych zasadach, jak w odniesieniu do spółki jawnej.

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (spółka z o.o.) jako spółka kapitałowa jest w

odróżnieniu od spółek osobowych – osobą prawną, a więc posiada osobowość prawną. Jest

formą prawną przewidzianą głównie dla małych i średnich przedsiębiorstw, których właściciele

chcą ograniczyć swą odpowiedzialność.

Firma spółki może być obrana dowolnie, może więc mieć zarówno charakter osobowy, jak

rzeczowy, czy symboliczny, ale zawsze musi zawierać dodatek określający: „spółka z

ograniczoną odpowiedzialnością” i to tylko w języku polskim. Jeśli w firmie umieszcza się

nazwisko osoby, to musi ona wyrazić zgodę. Uczestnictwo wspólników w spółce z o.o.

dokonuje się na podstawie udziału w kapitale zakładowym, a przepisy prawne ustalają dla niej

zarówno minimalną wielkość kapitału zakładowego, jak i minimalną wysokość jednego

udziału. Odpowiedzialność udziałowców jest ograniczona do wysokości ich wkładów.

Do założenia tej formy spółki prawo wymaga co najmniej dwóch wspólników.

Mimo, że jest spółką kapitałową, to posiada cechy spółki osobowej. Wyraża się to głównie

w organizacji zarządzania. W myśl przepisów prawnych spółka ta musi wyłonić osoby

fizyczne, które w jej imieniu będą całą organizacją zarządzać i reprezentować ją na zewnątrz.

Zadanie to przypada zarządowi, który składać się może z jednej lub kilku osób. Zarząd ten w

spółce z o.o. jest przez zebranie udziałowców (zgromadzenie wspólników) powoływany,

otrzymuje od niego pokwitowanie (absolutorium) z wykonania obowiązków i może być przez

to zgromadzenie odwołany. Uchwała spółki może ustalić, że w skład zarządu mogą wejść tylko

wspólnicy. W spółkach z o.o. dysponujących dużym kapitałem zakładowym i posiadających

więcej niż 50 wspólników powinna być ustanowiona rada nadzorcza lub komisja rewizyjna.


34

Niezależnie od istnienia rady nadzorczej i komisji rewizyjnej, każdemu wspólnikowi

przysługuje prawo kontroli, co również stanowi pewną cechę spółki osobowej.

Wysokość kapitału własnego wynika z posiadanego kapitału zakładowego oraz funduszów

zapasowych i rezerwowych. Jego zwiększenie może być dokonane w drodze – ustalonego w

oparciu o odpowiednią uchwałę wspólników – obowiązku dopłat, względnie w drodze

przyjęcia nowych wspólników.

Spółka akcyjna (S.A.) stanowi obecnie najwyżej rozwiniętą i przeznaczoną dla dużego, a

nawet wielkiego przedsiębiorstwa formę prawną, pomyślaną dla ułatwienia zdobywania przez

przedsiębiorstwa na otwartym rynku kapitałowym środków pieniężnych umożliwiających

rozwój. Cechą charakterystyczną tej formy prawnej jest rozłożenie kapitału zakładowego

(akcyjnego) na pojedyncze – nieraz opiewające na drobne wartości – akcje. Umożliwia to

zdobywanie poprzez rynek kapitałowy (giełdę lub banki) dużych środków pieniężnych, a to

czyni ją szczególnie atrakcyjną formą zarówno dla przedsiębiorstw, jak i dla posiadaczy akcji.

Zmiana udziałowców nie ma wpływu na działalność i sytuację spółki.

Akcjonariusze nie odpowiadają osobiście swym prywatnym majątkiem za zobowiązania

przedsiębiorstwa. Ich odpowiedzialność rozciąga się tylko do wysokości kapitału

zaangażowanego w akcje. Dzięki rozłożeniu kapitału akcyjnego (podstawowego, którego

wielkość oznacza sumę odpowiedzialności firmy) na pojedyncze, najczęściej anonimowe akcje

(choć stosowane są też akcje imienne), tzw. akcje na okaziciela, istnieją duże możliwości

powiększania tego kapitału. Wpływy ze sprzedanych akcji stają się bowiem natychmiast

środkami własnymi przedsiębiorstwa.

Szczególną cechą charakterystyczną spółki akcyjnej jest oddzielenie funkcji właściciela od

funkcji przedsiębiorcy. Powoduje to rozszczepienie funkcji przedsiębiorcy z jednej strony na

organa zarządzające i na kapitałodawców (akcjonariuszy) z drugiej strony. Przedsiębiorstwo

staje się w tej formie prawnej samodzielnym podmiotem gospodarczym, z własną egzystencją

i rozwojem.

Ograniczenie odpowiedzialności poszczególnych akcjonariuszy, rozpisanie kapitału spółki na

stosunkowo drobne akcje i możliwości rozprowadzania akcji osiągającego powodzenie

przedsiębiorstwa wśród wielkiej liczby drobnych anonimowych kapitałodawców powoduje, że

spółka akcyjna może praktycznie osiągać dowolną wielkość przedsiębiorstwa, a jej majątkowa

odpowiedzialność staje się praktycznie nieograniczona. Dobrze prosperująca spółka osiąga

znaczne zwiększenie wartości giełdowej czy rynkowej swych akcji w stosunku do wartości

nominalnej, a to jest silnym magnesem, przyciągającym kapitałodawców – akcjonariuszy.

Niezależnie od wzrostu wartości nominalnej akcji, akcjonariusz uzyskuje dywidendę, wiec

może on nie podejmując żadnych funkcji przedsiębiorczych czerpać korzyści z niejednokrotnie

wysokich odsetek, przekraczających oprocentowanie lokat bankowych. Może też akcje

sprzedać o kursie dnia (który może być wyższy lub niższy od kursu z dnia kupna), uzyskując

szybko płynną gotówkę i przenosząc prawa współwłasności na inną osobę. W ten sposób

akcjonariusz uzyskuje płynną gotówkę, a kapitał akcyjny spółki nie zmienia się. Ryzyko

akcjonariusza wynika więc przede wszystkim z różnicy między kursem, po jakim zakupił on

akcje, a kursem po jakim sprzedał.

Ze względu na wielkość kapitału akcyjnego, spółka akcyjna uważana jest za kredytowo

wysoko wiarygodną, a w związku z tym posiada najlepsze możliwości uzyskiwania kapitału

obcego w postaci różnego rodzaju kredytów.

Firma spółki akcyjnej w zasadzie powinna być rzeczowa, co oznacza, że nazwa

przedsiębiorstwa powinna informować o rodzaju prowadzonej działalności. Może jednak

zawierać też określenie symboliczne. Zawsze jednak nazwa musi być uzupełniona dodatkiem:


35

Spółka akcyjna, względnie S.A. W spółce akcyjnej wyróżniamy trzy organa (szczeble)

zarządzania: zarząd, radę nadzorczą, walne zgromadzenie akcjonariuszy.

Zarząd jest podstawowym organem prowadzącym interesy spółki akcyjnej zarówno

wewnątrz przedsiębiorstwa, jak i w kontaktach z otoczeniem zewnętrznym. W swej

działalności związanej z prowadzeniem bieżących interesów spółki zarząd ma w zasadzie pełną

niezależność, nie jest więc w tym związany uchwałami rady nadzorczej czy walnego

zgromadzenia (zebrania) akcjonariuszy i prowadzić ma sprawy na własną odpowiedzialność,

tak jak wymaga tego dobro przedsiębiorstwa, jego właścicieli i pracowników oraz interes

ogólnogospodarczy. W tej samodzielności zarządu znajduje wyraz oddzielenie funkcji

właścicieli przedsiębiorstwa od funkcji zarządzania. Jednak zarząd musi się stosować do

ograniczeń, wynikających z uchwał rady nadzorczej i walnego zgromadzenia oraz z umowy

(względnie statutu) spółki.

Zarząd jest powoływany i odwoływany przez radę nadzorczą na okres najwyżej 5 lat, ale

mogą mieć miejsce powołania ponowne (nawet kilkakrotne) lub przedłużenia, zarówno całego

zarządu, jak i jego poszczególnych członków. Jest organem kolegialnym, składa się z minimum

z 3 członków, zaś maksymalnie (w przypadku dużego i złożonego przedsiębiorstwa) z 21 osób.

Prezes zarządu w tym modelu nie jest zwierzchnikiem pozostałych członków, musi więc

metodami argumentacji uzyskiwać w głosowaniu aprobatę dla swych wniosków i propozycji.

Zarząd zobowiązany jest do składania radzie nadzorczej okresowych (co 3-miesięcznych

oraz rocznych) sprawozdań z działalności i o stanie firmy. Reprezentując interes spółki zarząd

powinien by nastawiony na długofalowe zapewnienie egzystencji i rozwoju, a to zależy w

dużym stopniu od tego, jak uda się zarządowi podporządkować interesy poszczególnych grup

nadrzędnemu interesowi przedsiębiorstwa. Zgodność z interesem przedsiębiorstwa występuje

w przypadku długoletnich akcjonariuszy, którzy dążą do zapewnienia mu rozwoju. Aprobują

więc łatwiej niższą wypłatę dywidendy w pewnych okresach na rzecz zwiększenia odpisów na

rozwój przedsiębiorstwa i zapewnienia większych korzyści ze swego wkładu kapitałowego w

przyszłości. Natomiast akcjonariusze chwilowi, spekulacyjni są najczęściej zorientowani

krótkookresowo na możliwie wysoki kurs akcji i wysoką dywidendę. Również inne grupy

interesów, jak pracownicy, a także dostawcy, więksi odbiorcy, banki, partie polityczne, starają

się wywierać wpływ na działalność przedsiębiorstwa, a zarząd musi jednak strzec

długofalowego interesu przedsiębiorstwa.

Rada nadzorcza powoływana jest przez walne zgromadzenie na okres do 4 lat i ona z kolei

powołuje zarząd. Jej zadaniem jest czuwanie nad pracą zarządu (funkcja kontrolna), który

zobowiązany jest składać jej co najmniej raz na 3 miesiące sprawozdanie o stanie

przedsiębiorstwa. Rada nadzorcza liczy co najmniej 3, najwyżej 21 członków. Również rada

nadzorcza jest organem kolegialnym i nie ma tu miejsca stosowanie zasady dyrektorialnej

(jednoosobowego kierownictwa).

Walne zgromadzenie (walne zebranie) akcjonariuszy jest corocznym zgromadzeniem

kapitałodawców (właścicieli) danej spółki akcyjnej. Stanowi najwyższy organ spółki, choć nie

bierze bezpośredniego udziału w zarządzaniu. Walne zebranie powołuje przede wszystkim radę

nadzorczą, o ile jej członkowie nie są delegowani lub wybrani przez pracowników lub ich

przedstawicielstwo. Ponadto zgromadzenie podejmuje decyzje:

− odnośnie przeznaczenia zysku bilansowego,

− udziela pokwitowania (absolutorium) radzie nadzorczej i zarządowi,

− powołuje kontrolerów bilansu i zamknięcia rocznego,

− zatwierdza roczne zamknięcia księgowe,

− podejmuje uchwały w sprawie zmian statutu i zwiększenia/obniżenia kapitału akcyjnego,

− podejmuje uchwały w sprawie połączenia się z inną spółką lub w sprawie rozwiązania spółki.


36

Przy określonych najważniejszych decyzjach wymagana jest większość 2/3 głosów (np.

przy zmianach w statucie), a np. przy połączeniach z inną spółką nawet 3/4 głosów.

Są to więc decyzje podstawowe, konstytutywne, które mogą być podejmowane tylko przez

właścicieli i nie mogą być delegowane na inne organa spółki. Natomiast walne zebranie nie ma

w zasadzie wpływu na bieżące kierowanie przedsiębiorstwem i na wysokość przeznaczonego

do podziału zysku (ewentualnie może decydować o przeznaczeniu 50% zysku).

Siła głosu akcjonariusza zależy od nominalnej wartości jego udziału w kapitale akcyjnym

przedsiębiorstwa. W zwykłych przypadkach do podjęcia uchwały przez walne zebranie

wystarcza zwykła większość oddanych głosów.

Odpowiedzialność spółki akcyjnej obejmuje tylko majątek spółki. W razie ewentualnej

upadłości spółki akcjonariusz może stracić jedynie swój udział w kapitale akcyjnym.

Jakkolwiek spółka akcyjna jest formą prawną uznawaną za najbardziej wiarygodną i ma

największy dostęp również do kapitału zewnętrznego (kredytów), to wymaga ona jednak

większych kosztów administracji i zarządzania. Zarówno druk i wydanie akcji, jak i koszty ich

rozprowadzania oraz utrzymywania kontaktów z akcjonariuszami powodują potrzebę

wyodrębnienia specjalnej komórki organizacyjnej do tych kontaktów, a to stanowi czynnik

zwiększający koszty zarządzania.

Spółdzielnia stanowi formę spółki co najmniej 7 osób, utworzoną dla wspierania osiągania

wspólnych celów zarobkowych lub gospodarczych, za pomocą wspólnej działalności

gospodarczej. Liczba członków spółdzielni nie jest ograniczona. Posiada osobowość prawną.

Na ogół w spółdzielnie łączą się osoby prowadzące drobną działalność gospodarczą:

rzemieślnicy, drobni kupcy detaliczni, rolnicy, wolne zawody (np. spółdzielnie lekarskie,

adwokackie, architektów), a także konsumenci, prowadzący gospodarstwa domowe, by

wnosząc nieduże udziały połączyć się w spółdzielnie w celach samopomocowych i tą drogą

móc uzyskać określone korzyści dużego przedsiębiorstwa (zakup na dużą skalę, wspólna

organizacja zbytu i reklamy, możność korzystania z urządzeń, których żaden ze spółdzielców

nie jest w stanie zakupić we własnym zakresie. Organami spółdzielni są:

− walne zgromadzenie stanowi najwyższy organ, powoływane jest co najmniej 1 raz w roku,

ale na żądanie 1/10 członków lub z inicjatywy rady nadzorczej może być zwołane

specjalnie. Każdemu członkowi przysługuje tylko 1 głos, niezależnie od liczby

posiadanych udziałów.

− rada nadzorcza – to organ kontrolny.

− zarząd – to organ wykonawczy, a jego prawa i obowiązki są podobne jak w spółce akcyjnej.

Spółdzielnia nie jest przedsiębiorstwem zarobkowym, dążącym do zysku. Jej główną

dewizą jest solidarność spółdzielców (jeden za wszystkich, wszyscy za jednego). Małe i średnie

przedsiębiorstwa przenosząc określone funkcje cząstkowe, jak: zakup, przerób czy zbyt na

wspólnie kierowaną i zorganizowaną spółdzielnie, stają się bardziej wydajne, obniżają koszty

produkcji, poprawiają podstawę swej egzystencji i łatwiej mogą się utrzymać w konkurencji z

dużymi przedsiębiorstwami.



1. Jakie aspekty należy wziąć pod uwagę przy wyborze formy organizacyjno-prawnej

przedsiębiorstwa?

2. Czym charakteryzują się przedsiębiorstwa jednostkowe?

3. Czym charakteryzują się spółki prawa cywilnego?

4. Czym charakteryzują się spółki prawa handlowego?


37

5. Jakie sektory z punktu widzenia form własności funkcjonują w Polsce?

6. Jakie formy własności występują w sektorze publicznym?

7. Jakie formy własności występują w sektorze prywatnym?

4.4.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Określ najważniejsze cechy wybranych spółek prawa polskiego.

Tabela do ćwiczenia 1

Cechy spółek

Spółki osobowe Spółki kapitałowe

Spółka cywilna Spółka jawna Spółka

komandytowa Spółka z o.o.

Spółka

komandytowa

Osobowość

prawna

Akt

założycielski

utworzenia

spółki

Minimalna

liczba

założycieli

Minimalna

wysokość

wkładu

uczestnika

spółki

Minimalna wysokość wkładu kapitału

zakładowego

Firma spółki

jako nazwa

własna




2) wyodrębnić cechy charakterystyczne wybranych spółek,

3) uzupełnić tabelę według podanych kryteriów,

4) zaprezentować efekt swojej pracy nauczycielowi.



38

− Kodeks Cywilny,

− Kodeks Handlowy,

− przybory do pisania,

− arkusze papieru.

Ćwiczenie 2

Na podstawie rocznika statystycznego ustal strukturę przedsiębiorstw w Polsce, według

sektora publicznego i prywatnego.


Sektor Liczba przedsiębiorstw Udział w gospodarce Polski

(w %)

Prywatny

Państwowy

Razem:




2) odszukać w roczniku statystycznym właściwe informacje i zestawienia liczbowe,

3) wpisać wielkości odpowiadające podanym kryteriom podziału zawartym w tabeli,

4) zinterpretować dane z tabeli,

5) zaprezentować efekt swojej pracy nauczycielowi.


− rocznik

statystyczny, −

przybory do

pisania, − arkusz

papieru.


Czy potrafisz:

Tak Nie

1) scharakteryzować spółki prawa cywilnego? 2) scharakteryzować spółki prawa

handlowego?

3) określić niezbędne kryteria przy wyborze formy organizacyjno-prawnej?

4) rozróżnić formy własności w sektorze prywatnym?

5) rozróżnić formy własności w sektorze publicznym?


39

4.5. Podejmowanie działalności gospodarczej


Procedura rejestracji działalności gospodarczej jest uzależniona od jej formy

organizacyjno-prawnej. Najłatwiej i najszybciej można stać się przedsiębiorcą jednoosobowym

lub założyć spółkę cywilną, ewentualnie jawną. Bardziej skomplikowane jest założenie spółki

z ograniczoną odpowiedzialnością bądź spółki akcyjnej.

Rys. 2. Etapy rejestracji działalności gospodarczej

Podjęcie działalności gospodarczej przez osoby fizyczne wymaga zgłoszenia do

Ewidencji Działalności Gospodarczej prowadzonej przez organy administracji państwowej (w

urzędzie gminy, miasta). Wpisu do ewidencji dokonuje się w urzędzie gminnym właściwym

dla miejsca zamieszkania, w którym będzie prowadzona działalność gospodarcza. W wypadku

innych form organizacyjno-prawnych, przedsiębiorcy zobowiązani są występować o wpis do

S ą d rejestrowy lub

gmina

Bank

Urz ą d skarbowy

Zak ł ad Ubezpiecze ń

Spo ł ecznych

PIP, PIH, SANEPID


40

rejestru przedsiębiorców w Krajowym Rejestrze Sądowym. Od 1.01.2004 roku składający

wniosek o wpis do Ewidencji ma prawo złożyć tzw. wniosek zintegrowany, a więc dodatkowo

wniosek o nadanie numeru REGON oraz zgłoszenie identyfikacyjne o nadanie Numeru

Identyfikacji Podatkowej NIP lub zgłoszenie aktualizacyjne, jeżeli wnioskodawca już posiada

wcześniej uzyskany NIP. Organ ewidencyjny ma obowiązek zarejestrować działalność w

ewidencji działalności gospodarczej i niezwłocznie w ciągu trzech dni od rejestracji przesłać

pozostałe wnioski wraz z decyzją o wpisie do ewidencji do właściwych urzędów statystycznego

i skarbowego.

Tabela 2. Terminy zgłaszania działalności gospodarczej

Wpis Zmiana Wykreślenie

Ewidencja Działalności

Gospodarczej

Przed rozpoczęciem

działalności gospodarczej

14 dni od

zmiany

14 dni od zakończenia

działalności

KRS – Rejestr

Przedsiębiorców

Przed rozpoczęciem

działalności gospodarczej

14 dni od

zmiany

7 dni od zakończenia

działalności

Kolejnym krokiem dotyczącym rozpoczęcia działalności gospodarczej jest zgłoszenie w

urzędzie statystycznym. Zgłoszenia takiego przedsiębiorca powinien dokonać w ciągu dwóch

tygodni od uzyskania decyzji o wpisie do danego rejestru. Na wniosku RG–1 podaje się nazwę

i adres przedsiębiorstwa, rodzaj podstawowej, a także drugo– i trzeciorzędnej działalności, jaką

przedsiębiorca ma prowadzić oraz rodzaj własności i sposób finansowania działalności.

Przedsiębiorca w urzędzie statystycznym otrzymuje numer identyfikacji statystycznej REGON,

który będzie mu nadany do końca istnienia przedsiębiorstwa. Wraz z REGON-em otrzymuje

określenie działalności podstawowej i drugorzędnej według polskiej (PKD) i europejskiej

(EKD) klasyfikacji działalności. Wydanie zaświadczenia następuje w ciągu 7 dni od daty

złożenia, jednak w przypadku osobistego złożenia w urzędzie statystycznym możliwe jest

uzyskanie numeru REGON w ciągu 15–20 minut. Wniosek o wpis w rejestrze REGON można

również złożyć jednocześnie ze złożeniem wniosku o wpis do rejestru przedsiębiorców (KRS)

lub do ewidencji działalności gospodarczej (Urząd Gminy).

Następną czynnością dotyczącą zakładania działalności gospodarczej jest zamówienie

pieczęci firmowej i założenie konta bankowego. Jednostki gospodarcze, które zamierzają

prowadzić działalność gospodarczą powinny posiadać konto bankowe, na którym byłyby

gromadzone oraz wydatkowane za jego pośrednictwem środki pieniężne, przeznaczone na

realizację celów wynikających z prowadzenia tej działalności. W polskim prawie brak jest

przepisu, który zobowiązywałby przedsiębiorcę do posiadania rachunku bankowego. Jednak

część rozliczeń może być dokonywana wyłącznie za jego pośrednictwem: − rozliczenia

pomiędzy przedsiębiorcami przekraczające określone limity,

− przekazanie składek przez płatnika do ZUS (z wyjątkiem osób fizycznych nie prowadzących

działalności gospodarczej),

− zapłata związanych z działalnością gospodarczą podatków dokonywana przez prowadzących

podatkową księgę przychodów i rozchodów (ryczałtowcy mogą wpłacać bezpośrednio na

konto urzędu),

− rachunek jest niezbędny dla otrzymania zwrotów w zakresie podatku od towarów i usług.

Założenie rachunku bankowego, czyli konta w banku oznacza potrzebę podpisania umowy

z danym bankiem. Przedsiębiorca może mieć więcej niż jeden rachunek bankowy, w takim


41

wypadku zgłoszeniom w urzędzie skarbowym, ZUS itd. podlegają wszystkie te rachunki. Do

założenia konta bankowego będzie potrzebna pieczątka firmy.

Zarówno osoby fizyczne, spółki cywilne osób fizycznych, jak i inni nowo powstali

przedsiębiorcy są obowiązani do dokonania zgłoszeń identyfikacyjnych lub aktualizacyjnych

w ewidencji podatników i płatników. Wszystkie osoby fizyczne, osoby prawne, jednostki

organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej, podlegają obowiązkowi ewidencji

podatkowej. NIP nadawany jest tylko raz i jest numerem identyfikującym osoby lub jednostki

gospodarczej w systemie rozliczeń podatkowych. Wszyscy przedsiębiorcy są zobowiązani do

dokonania zgłoszenia identyfikacyjnego odpowiadającego szczególnym wymaganiom

zawartym w ustawie. Wobec tego każdy przedsiębiorca ma obowiązek poinformować właściwy

urząd podatkowy o rozpoczęciu swojej działalności gospodarczej. Osoby fizyczne, spółki

cywilne, jawne, komandytowe, partnerskie, komandytowo – akcyjne, zgłoszenie rejestracyjne

wypełniają na formularzu NIP–1, zaś spółki z ograniczoną odpowiedzialnością i spółki akcyjne

na formularzu NIP–2. Zgłoszenia dotyczące osób fizycznych – samozatrudnionych oraz

wspólników spółek osobowych – połączone jest z wyborem formy opodatkowania i złożeniem

oświadczenia w tej sprawie. Jest to ważny wybór, gdyż decyzję zmienić można dopiero ze

skutkiem od 1 stycznia następnego roku. Przed wykonaniem pierwszej czynności sprzedaży,

podatnik winien złożyć w urzędzie skarbowym zgłoszenie rejestracyjne VAT–R.

Przedsiębiorca rozpoczynający działalność gospodarczą musi w dalszej kolejności

dokonać zgłoszenia w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych tzw. zgłoszenia płatnika składek.

Formularz ZUS ZFA ma zastosowanie w przypadku, kiedy płatnikiem składek staje się osoba

fizyczna. Formularz ten wypełnia się w celu zgłoszenia płatnika składek oraz wszelkich zmian

dotyczących danych płatnika składek. Następnie przedsiębiorca wypełnia druk ZUS ZUA, tj.

zgłoszenie do ubezpieczeń społecznych i zdrowotnych. W przypadku, gdy płatnikiem składek

jest osoba prawna lub jednostka organizacyjna, która nie posiada odpowiedzialności prawnej,

to zgłoszenie takie wypełnia się na formularzu ZUS ZPA. Formularz ten zostaje wypełniony w

przypadku zgłoszenia:

− płatnika składek,

− zmiany danych dotyczących płatnika składek, −

korekty danych płatnika składek.

Następnym krokiem przedsiębiorcy jest powiadomienie okręgowego inspektora pracy oraz

państwowego inspektora sanitarnego o miejscu, zakresie i rodzaju prowadzonej działalności o

planowanej liczbie pracowników.

Po wybraniu formy działalności i opodatkowania konieczne jest stworzenie jednostki i

rejestracja. Jeżeli działalność gospodarcza będzie prowadzona w spółce, pierwszą czynnością

będzie z pewnością zawarcie umowy spółki. Przy podjęciu działalności gospodarczej jako

osoba fizyczna – przedsiębiorca nie wymaga zawarcia żadnej umowy, protokołu. Nie warto

korzystać bez zastanowienia z gotowych wzorców po to tylko, żeby dopełnić wymogu

formalnego powstania spółki, jakim jest zawarcie umowy. Umowa powinna określać

rzeczywiste prawa i obowiązki wspólników, a wtedy nawet w sytuacjach kryzysowych nie

powstaną na tym tle spory. Umowy spółki cywilnej i spółki jawnej mogą zostać zawarte w

zwykłej formie pisemnej, natomiast umowy innych spółek sporządza notariusz w formie aktu

notarialnego. Statut stowarzyszenie sporządza się w formie pisemnej, natomiast akt

ustanowienia fundacji przygotowuje notariusz, jednak bez żadnych opłat.

Zgodnie z nowelizacją Kodeksu cywilnego, od 25 września 2007 r. wszyscy przedsiębiorcy

mają obowiązek stosować odpowiednie regulacje dotyczące nazwy ich przedsiębiorstw.

Przedsiębiorca (osoba fizyczna lub prawna) działa pod firmą (nazwą), może posługiwać się


42

również skrótem tej firmy (nazwy). Firmę i jej skrót (nazwę i nazwę skróconą) ujawnia się we

właściwym rejestrze (ewidencja działalności gospodarczej, Krajowy Rejestr Sądowy), chyba

że przepisy odrębne stanowią inaczej. Firmy są indywidualnymi oznaczeniami

przedsiębiorców, ich nazwami własnymi, zatem mogą być one tworzone w języku obcym.

Firma przedsiębiorcy powinna się odróżniać dostatecznie od firm innych przedsiębiorców

prowadzących działalność na tym samym rynku. Mogą więc istnieć podobne czy identyczne

firmy w ramach różnych branż; w ramach jednej branży firmy powinny się odróżniać, chyba

że mamy inny zakres terytorialny działania. W przypadku dwóch identycznych firm, prawo do

zachowania swojej firmy w stanie nie zmienionym ma ten przedsiębiorca, który wcześniej

rozpoczął używanie danej firmy (nazwy). Firmą osoby fizycznej jest jej imię i nazwisko. Nie

wyklucza to włączenia do firmy pseudonimu (znany lub nieznany, nawet wymyślony wyłącznie

na potrzeby firmy) lub określeń wskazujących na przedmiot działalności przedsiębiorcy,

miejsce jej prowadzenia oraz innych określeń dowolnie obranych. Czasem samo imię i

nazwisko nie wystarczy, bowiem Janów Kowalskich jest wielu. Zgodnie z Kodeksem spółek

handlowych firma spółki:

− jawnej powinna zawierać nazwiska lub firmy (nazwy) wszystkich wspólników albo nazwisko

albo firmę (nazwę) jednego albo kilku wspólników oraz dodatkowe oznaczenie „spółka

jawna”. Dopuszczalne jest używanie w obrocie skrótu „sp. j.”,

− partnerskiej powinna zawierać nazwisko co najmniej jednego partnera, dodatkowe

oznaczenie „i partner” bądź „i partnerzy” albo „spółka partnerska” oraz określenie wolnego

zawodu wykonywanego w spółce. Dopuszczalne jest używanie w obrocie skrótu „sp.p.”

Firmy z oznaczeniem „i partner” bądź „i partnerzy” albo „spółka partnerska” oraz skrótu

„sp.p.” może używać tylko spółka partnerska,

− komandytowej powinna zawierać nazwisko jednego lub kilku komplementariuszy oraz

dodatkowe oznaczenie „spółka komandytowa”. Dopuszczalne jest używanie w obrocie

skrótu „sp.k.” Jeżeli komplementariuszem jest osoba prawna, firma spółki komandytowej

powinna zawierać pełne brzmienie firmy (nazwy) tej osoby prawnej z dodatkowym

oznaczeniem „spółka komandytowa”.

− z ograniczoną odpowiedzialnością może być obrana dowolnie; powinna jednak zawierać

dodatkowe oznaczenie „spółka z ograniczoną odpowiedzialnością”. Dopuszczalne jest

używanie w obrocie skrótu „spółka z o.o.” lub „sp. z o.o.”

− akcyjnej może być obrana dowolnie; powinna zawierać dodatkowe oznaczenie „spółka

akcyjna”. Dopuszczalne jest używanie w obrocie skrótu „S.A.”.

Prowadząc działalność gospodarczą przedsiębiorca ma możliwość prowadzenia rozliczeń

księgowych: − samodzielnie.

− zatrudniając księgową, −

w biurze rachunkowym.

Prowadzenie księgowości samodzielnie przez przedsiębiorcę nie posiadającego żadnych

uprawnień jest dopuszczalne. Również zatrudniona w firmie księgowa nie jest zobowiązana do

legitymowania się żadnymi uprawnieniami, wykształceniem czy doświadczeniem

zawodowym, i to niezależnie od podstawy zatrudnienia (umowa o pracę, umowa zlecenie,

umowa o dzieło czy kontrakt menedżerski). Jednak biuro rachunkowe, które zawodowo, w

ramach prowadzonej działalności gospodarczej, trudni się świadczeniem usług księgowych,

obowiązane jest posiadać stosowne uprawnienia. Zlecenie prowadzenia ksiąg do biura

rachunkowego, które nie posiada stosownych uprawnień, skutkuje odpowiedzialnością karno–

skarbową przedsiębiorcy, toteż warto upewnić się, czy biuro takie uprawnienia posiada.


43

Prowadzenie działalności gospodarczej w niektórych obszarach wymaga uzyskania

koncesji lub zezwolenia. Właściwe organy koncesyjne udzielają koncesji na zasadzie uznania.

Koncesja to akt zgody wyrażanej przez Państwo w formie decyzji administracyjnej na

prowadzenie działalności przez niepaństwowe podmioty gospodarcze w dziedzinach z różnych

względów zastrzeżonych dla Państwa. Ograniczenia te oraz zasady koncesjonowania określone

są przez ustawy. Decyzje właściwych organów udzielane są wyłącznie na wniosek

zainteresowanego z zapewnieniem ochrony prawnej koncesji.

Uzyskanie koncesji jest konieczne w przypadku następujących rodzajów działalności (art. 46

Ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej):

– poszukiwania lub rozpoznawania złóż kopalin, wydobywania kopalin ze złóż,

bezzbiornikowego magazynowania substancji oraz składowania odpadów w górotworze,

w tym w podziemnych wyrobiskach górniczych,

– wytwarzania i obrotu materiałami wybuchowymi, bronią i amunicją oraz wyrobami i

technologią o przeznaczeniu wojskowym lub policyjnym,

– wytwarzania, przetwarzania, magazynowania, przesyłania, dystrybucji i obrotu paliwami i

energią,

– ochrony osób i mienia,

– przewozu lotniczego,

– rozpowszechniania programów radiowych i telewizyjnych.

Zezwolenie – to akt zgody wyrażanej przez Państwo w formie decyzji administracyjnej na

prowadzenie działalności przez państwowe lub niepaństwowe podmioty gospodarcze w

dziedzinach poddanych szczególnemu nadzorowi Państwa ze względu na ochronę zdrowia i

życia ludzkiego, bezpieczeństwo i porządek publiczny, tajemnicę państwową, zobowiązania

międzynarodowe itp. Ograniczenia te oraz zasady udzielania zezwoleń określone są przez

ustawy. Decyzje te udzielane są wyłącznie na wniosek zainteresowanego. Zezwolenie jest

wymagane m.in. w przypadku:

– hurtowej i detalicznej sprzedaży alkoholi,

– prowadzenia działalności ubezpieczeniowej i wykonywanie pośrednictwa

ubezpieczeniowego,

– prowadzenia loterii fantowych, gier losowych, gier na automatach i zakładów wzajemnych,

– działalności w zakresie usuwania, wykorzystywania i unieszkodliwiania odpadów

komunalnych oraz prowadzenia działalności ochronnej przed bezdomnymi zwierzętami,

a także prowadzenia schronisk dla bezdomnych zwierząt,

– produkcji i dystrybucji tablic rejestracyjnych do pojazdów samochodowych,

– wytwarzania i dopuszczenia do obrotu produktów leczniczych, prowadzenia aptek

ogólnodostępnych, hurtowni farmaceutycznych.

Cała lista działalności objętych obowiązkiem uzyskania zezwolenia określona jest w art.

75 Ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej. Znajduje się na niej

27 punktów.

Wprowadzenie koncesji w dziedzinach działalności gospodarczej mających szczególne

znaczenie ze względu na bezpieczeństwo, gdy działalność ta nie może być wykonywana jako

wolna lub po uzyskaniu wpisu do rejestru działalności. Odmowa udzielenia, zmiana i cofnięcie

koncesji lub ograniczenie jej zakresu należy do ministra właściwego ze względu na przedmiot

działalności gospodarczej wymagającej uzyskania koncesji. Koncesji udziela się na czas

oznaczony, nie krótszy niż 5 lat i nie dłuższy niż 50 lat, chyba że przedsiębiorca wnioskuje o

udzielenie koncesji na czas krótszy. Organ koncesyjny może określić w koncesji, w granicach


44

przepisów odrębnych ustaw, szczególne warunki wykonywania działalności gospodarczej

objętej koncesją.

Wniosek o udzielenie lub o zmianę koncesji zawiera:

– firmę przedsiębiorcy, oznaczenie jego siedziby i adresu albo miejsca zamieszkania i adresu

oraz adresu głównego miejsca wykonywania działalności gospodarczej,

– numer w rejestrze przedsiębiorców lub w ewidencji oraz numer identyfikacji podatkowej

(NIP),

– określenie rodzaju i zakresu wykonywania działalności gospodarczej, na którą ma być

udzielona koncesja.

Przed podjęciem decyzji w sprawie udzielenia koncesji lub jej zmiany organ koncesyjny

może:

– wezwać wnioskodawcę do uzupełnienia, w wyznaczonym terminie, brakującej

dokumentacji poświadczającej, że spełnia on warunki określone przepisami prawa,

wymagane do wykonywania określonej działalności gospodarczej, pod rygorem

pozostawienia wniosku bez rozpatrzenia,

– dokonać sprawdzenia faktów podanych we wniosku o udzielenie koncesji w celu

stwierdzenia, czy przedsiębiorca spełnia warunki wykonywania działalności gospodarczej

objętej koncesją oraz czy daje rękojmię prawidłowego wykonywania działalności objętej

koncesją.

Organ koncesyjny cofa koncesję, w przypadku gdy:

– wydano prawomocne orzeczenie zakazujące przedsiębiorcy wykonywania działalności

gospodarczej objętej koncesją,

– przedsiębiorca nie podjął w wyznaczonym terminie działalności objętej koncesją, mimo

wezwania organu koncesyjnego, lub trwale zaprzestał wykonywania działalności

gospodarczej objętej koncesją,

– przedsiębiorca rażąco narusza warunki określone w koncesji lub inne warunki

wykonywania koncesjonowanej działalności gospodarczej, określone przepisami prawa,

– w wyznaczonym terminie nie usunął stanu faktycznego lub prawnego niezgodnego z

warunkami określonymi w koncesji lub z przepisami regulującymi działalność

gospodarczą objętą koncesją.

Przedsiębiorca, który zamierza podjąć działalność gospodarczą wymagającą uzyskania

koncesji, może ubiegać się o przyrzeczenie wydania koncesji, zwane „promesą”. W promesie

uzależnia się udzielenie koncesji od spełnienia warunków wykonywania działalności

gospodarczej wymagającej uzyskania koncesji.

Przedsiębiorca, któremu cofnięto koncesję może wystąpić z wnioskiem o ponowne

udzielenie koncesji w takim samym zakresie nie wcześniej niż po upływie 3 lat od dnia wydania

decyzji o cofnięciu koncesji.



1. Od czego zależy procedura rejestracji działalności gospodarczej?

2. Jaka jest kolejność działań związanych z uruchomieniem działalności gospodarczej?

3. Co otrzymujesz po zgłoszeniu działalności gospodarczej w Urzędzie Statystycznym?

4. Czym jest numer NIP?

5. Jakie formularze zgłoszeniowe należy wypełnić, aby dokonać zgłoszenia w Zakładzie

Ubezpieczeń Społecznych?

6. Na czym polega różnica pomiędzy koncesją a zezwoleniem?


45

4.5.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Planujesz założyć indywidualną działalność gospodarczą osób fizycznych – firmę

świadczącą usługi teleinformatyczne, w związku z tym musisz rozpocząć procedurę rejestracji

działalności gospodarczej. Określ etapy rejestracji i scharakteryzuj procedurę postępowania

przy zakładaniu indywidualnej działalności gospodarczej osób fizycznych.





3) określić etapy rejestracji działalności gospodarczej,

4) scharakteryzować poszczególne etapy zakładania działalności gospodarczej,








− pisaki,


Ćwiczenie 2

Otrzymasz dokumenty niezbędne do rejestracji indywidualnej działalności gospodarczej osób

fizycznych w Urzędzie Gminy, Urzędzie Statystycznym i Urzędzie Skarbowym. Wypełnij

zgłoszenia zgodnie z obowiązującą procedurą.



1) zapoznać się z treścią zadania (tekst przewodni do wykonania zadania),

2) zapoznać się z procedurą rejestracji indywidualnej działalności gospodarczej,

3) wypełnić zgłoszenie do Ewidencji Działalności Gospodarczej,

4) wypełnić wniosek RG–1,

5) wypełnić formularz NIP–1,

6) zaprezentować wykonane ćwiczenie.


− instrukcja do wykonania ćwiczenia (tekst przewodni do wykonania zadania),

− dokumenty i formularze niezbędne do uruchomienia działalności gospodarczej,

− pisaki,

− kartki papieru.


46


Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wymienić rodzaje instytucji i urzędów związanych z uruchomieniem

działalności gospodarczej?

2) opisać procedurę postępowania przy uruchamianiu działalności

gospodarczej osób fizycznych?

3) rozróżnić dokumenty i formularze zgłoszeniowe?

4) wypełnić dokumenty i formularze związane z uruchamianiem działalności

gospodarczej?


47

4.6. Formy opodatkowania przedsiębiorstw


Osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą lub uzyskujące przychody z najmu

mają prawo do wyboru formy opodatkowania spośród kilku możliwych. Osoby prowadzące

działy specjalne mogą wybrać spośród trzech możliwych form opodatkowania. Inne osoby

fizyczne, oraz osoby prawne i jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej

rozliczają się wyłącznie według zasad ogólnych podatku dochodowego od osób fizycznych

albo podatku dochodowego od osób prawnych – stosownie do swojego statusu.

Osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą mogą wybierać spośród następujących

form opodatkowania: − zasady ogólne,

− podatek liniowy,

− ryczałt

ewidencjonowany, −

karta podatkowa.

Wybór formy opodatkowania nie jest jednak nieograniczony:

− zasady ogólne są dostępne dla każdego podatnika,

− podatek liniowy nie jest dostępny dla podatników świadczących usługi na rzecz byłych

pracodawców takie, jakie świadczyli na ich rzecz w ramach stosunku pracy w tym albo w

poprzednim roku podatkowym (art. 9a ust. 3 ustawy o podatku dochodowym od osób

fizycznych),

− ryczałt ewidencjonowany jest dostępny dla wszystkich podatników z nielicznymi wyjątkami,

dotyczącymi określonego przedmiotu działalności, niektórych podatników akcyzy,

świadczących niektóre usługi na rzecz byłego pracodawcy, czy też działalności

przekazywanej pomiędzy małżonkami (art. 6 ust. 4 i 6, art.8 ustawy o zryczałtowanym

podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne),

− karta podatkowa dostępna jest wyłącznie dla podatników wykonujących określone zawody

(szczegóły w art. 23, załączniki nr 1, 2, 3, 4 ustawy o zryczałtowanych podatku

dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne).

Zasady ustalania dochodu w zasadach ogólnych i w podatku liniowym są takie same. W

podatku liniowym w zamian za liniową stawkę podatku 19% podatnicy nie mają prawa do

dokonywania niemal żadnych odliczeń od dochodu i podatku związanych z działalnością

gospodarczą. W ryczałcie ewidencjonowanym podatek naliczany jest od przychodu (bez

uwzględniania kosztów), a w karcie podatkowej – od wielkości miejscowości, przedmiotu

działalności i ilości osób zatrudnionych.. Poza tym opłacalność wyboru formy opodatkowania

to nie tylko najniższe podatki, ale najniższe koszty prowadzenia działalności w ogóle. Przy

niewielkim rozmiarze działalności koszty związane z biurem rachunkowym mogą całkowicie

zniweczyć oszczędności związane z wyborem zasad ogólnych czy ryczałtu jako zasad

opodatkowania. Jednak każdy podatnik wraca do zasadniczego pytania: która forma

opodatkowania wiąże się z najniższymi obciążeniami podatkowymi? Aby odpowiedzieć na tak

postawione pytanie niezbędna jest podstawowa wiedza o prowadzonej czy planowanej

działalności gospodarczej:

− wysokość przychodu,

− wysokość kosztów jego uzyskania,


48

− rozmiar prowadzonej działalności (do karty podatkowej).

W oparciu o te dane należy ustalić wysokość podatku należnego w każdym wariancie.

Zasady ogólne są podstawową formą opodatkowania przychodów z działalności

gospodarczej. Występują w sytuacji, gdy podatnik dokonał wyboru zasad ogólnych, albo gdy

rozpoczynając działalność nie dokonał wyboru w ogóle. Płacąc podatek na zasadach ogólnych

podatnik oblicza:

− przychody wg zasad określonych w art. 14 ustawy o podatku dochodowym od osób

fizycznych (tam sprawdza się, co jest przychodem i kiedy ten przychód występuje –

obowiązek podatkowy),

− koszty uzyskania przychodu wg zasad określonych w art. 22 i 23 ustawy o podatku

dochodowym od osób fizycznych (w tym amortyzacja, diety właściciela, warto pamiętać,

że w art. 23 znajduje się spis wydatków nie stanowiących kosztów uzyskania przychodu).

Przy zasadach ogólnych podatnik płaci co miesiąc podatek od dochodu (przychód minus

koszty) obliczonego narastająco od początku roku, wg wzoru:

przychód – koszty = dochód (od początku roku) dochód – odliczenia (np. składki ZUS) =

podstawa opodatkowania podstawa opodatkowania – zaokrąglić do pełnego złotego =

podatek wg skali podatkowej.

Jeżeli podatnik złoży korektę zeznania powodującą zmianę wysokości podstawy obliczenia

miesięcznych zaliczek wpłacanych w uproszczonej formie, kwota tych zaliczek ulega

zwiększeniu lub zmniejszeniu, odpowiednio do zmiany wysokości podstawy ich obliczenia –

jeżeli zeznanie korygujące zostało złożone w urzędzie skarbowym do końca roku

poprzedzającego rok, w którym zaliczki są płacone w uproszczonej formie, ulega zwiększeniu

lub zmniejszeniu począwszy od miesiąca następującego po miesiącu, w którym została złożona

korekta, odpowiednio do zmiany wysokości podstawy ich obliczenia – jeżeli zeznanie

korygujące zostało złożone w roku, w którym zaliczki są płacone w uproszczonej formie, nie

zmienia się – jeżeli zeznanie korygujące zostało złożone w terminie późniejszym niż

wymieniony wyżej.

Podatnicy rozpoczynający działalność gospodarczą, a także podatnicy kontynuujący

działalność gospodarczą będący małymi podatnikami mają prawo do wyboru kwartalnej

metody rozliczania zaliczek na podatek dochodowy. Dotyczy to zarówno podatników

rozliczających się na zasadach ogólnych, jak i podatników podatku liniowego. Oświadczenie o

wyborze kwartalnej metody wpłacania zaliczek należy złożyć:

− do dnia 20 lutego roku podatkowego (mali podatnicy kontynuujący działalność),

− w terminie do dnia poprzedzającego dzień rozpoczęcia tej działalności, nie później jednak

niż w dniu uzyskania pierwszego przychodu – liczy się data powstania obowiązku

podatkowego.

Podatnicy wpłacają zaliczki za poszczególne kwartały:

− do 20 kwietnia – za I kwartał,

− do 20 lipca – za II kwartał,

− do 20 października – za III kwartał,

− do 20 grudnia – za IV kwartał (taka sama zaliczka, jak za III kwartał), −

do 30 kwietnia roku następnego – rozliczenie roczne nadpłaty czy

dopłaty.


49

Często poruszanym tematem, przez osoby prowadzące działalność gospodarczą jest

zagadnienie liniowej stawki podatku. Chodzi tu o nowelę ustawy o podatku dochodowym od

osób fizycznych z 23.10.2003 r. Wedle tych przepisów osoby prowadzące działalność

gospodarczą – jako przedsiębiorcy – mają możliwość od 2004 r. rozliczać swoje dochody

liniową stawką podatku, ustaloną w wysokości podatku dla osób prawnych czyli 19%.

Rozważając ogólnie opodatkowanie stawką liniową należy wziąć pod uwagę kilka czynników,

które świadczą o tym czy warto w taki sposób rozliczać się z fiskusem.

Pierwszym czynnikiem jest wysokość realnie osiąganych dochodów z działalności

gospodarczej. Jeżeli te dochody nie przekraczają miesięcznie ok. 3800 zł. nie warto

zastanawiać się nad zmianą formy opodatkowania, gdyż z czysto ekonomicznego punktu

widzenia jest to nie opłacalne. Do ustalenia opłacalności wyboru formy opodatkowania

niezbędna jest szczegółowa znajomość wskaźników ekonomicznych związanych z

funkcjonowaniem firmy, ale oprócz przychodów i kosztów jego uzyskania, w życiu

przedsiębiorcy występują takie problemy, jak: biuro rachunkowe, VAT, akcyza, cła, odliczenia,

refundacje, dotacje i inne uwarunkowania lokalne. Jeżeli rozpoczynamy działalność

gospodarczą, wówczas oświadczenie o wyborze formy opodatkowania trzeba złożyć przed

rozpoczęciem działalności gospodarczej (nie później niż przed uzyskaniem pierwszego

przychodu z działalności). Jeżeli takiego oświadczenia nie złożymy, wówczas zastosowanie

znajdą zasady ogólne. Jeżeli kontynuujemy działalność gospodarczą, wówczas możemy

zmienić zasady opodatkowania ze skutkiem od nowego roku podatkowego poprzez złożenie

oświadczenia o wyborze formy opodatkowania do 20 stycznia tego nowego roku podatkowego.

Jeżeli takiego oświadczenia nie złożymy, wówczas zastosowanie znajdą zasady stosowane w

poprzednim roku podatkowym (automatyczna kontynuacja).

Podatek od towarów i usług (potocznie zwany podatkiem VAT) reguluje ustawa z dn. 11

marca 2004 r. o podatku od towarów i usług, która zastąpiła ustawę z dnia 8 stycznia 1993 r. o

podatku od towarów i usług oraz podatku akcyzowym. Opodatkowaniu podatkiem od towarów

i usług podlegają:

− odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju,

− eksport towarów,

− import towarów,

− wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów za wynagrodzeniem na terytorium kraju, −

wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów.

Zgodnie z nową ustawą podatnikiem VAT są:

− osoby prawne,

− jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej (np. spółki cywilne, jawne),

− osoby fizyczne wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, bez względu na cel lub

rezultat takiej działalności, oraz dokonujące wewnątrz wspólnotowej dostawy nowych

środków transportu.

Podatnikami są również osoby prawne, jednostki organizacyjne nie mające osobowości

prawnej oraz osoby fizyczne:

− na których ciąży obowiązek uiszczenia cła i uprawnione do korzystania z procedury celnej

obejmującej uszlachetnianie czynne, odprawę czasową, przetwarzanie pod kontrolą celną,

− dokonujące wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów,

− będące usługobiorcami usług lub nabywcami towarów od podmiotów nie posiadających

siedziby lub miejsca stałego zamieszkania (prowadzenia działalności) na terytorium kraju,


50

jeśli podatek nie został rozliczony przez usługodawcę lub dokonującego dostawy na

terytorium kraju.

Nie są podatnikami VAT osoby uzyskujące przychody:

− z umowy o pracę,

− z umowy zlecenia, agencyjnej, o dzieło, zawartej z własnym pracodawcą,

− przychody z tytułu osobistego wykonywania usług na podstawie umowy zlecenia lub umowy

o dzieło na rzecz podmiotów prowadzących działalność gospodarczą lub właściciela

nieruchomości, przychody z działalności artystycznej, literackiej, publicystycznej,

duchownych, arbitrów, członków zarządów i rad nadzorczych, z kontraktu

menedżerskiego – pod pewnymi warunkami (umowa zawiera warunki wykonania umowy,

określa wynagrodzenie oraz odpowiedzialność zatrudniającego wobec osób trzecich za

wykonanie umowy przez zatrudnionego),

− z tytułu świadczenia usług w charakterze twórców i artystów wykonawców w rozumieniu

przepisów o prawie autorskim i prawach pokrewnych, wynagradzanych w formie

honorariów za przekazanie lub udzielenie licencji do praw autorskich lub praw

artystycznego wykonania albo ich wykonanie, w tym również wynagradzanych za

pośrednictwem organizacji zbiorowego zarządzania prawami autorskimi lub prawami

pokrewnymi, niezależnie od tego, czy będzie to umowa o dzieło, czy też umowa zbycia

praw autorskich (umowa powinna zawierać warunki wykonania umowy, określa

wynagrodzenie oraz odpowiedzialność zatrudniającego wobec osób trzecich za wykonanie

umowy przez zatrudnionego).

Podstawą opodatkowania jest obrót, tj. kwota należna z tytułu sprzedaży pomniejszona o

kwotę należnego podatku. Stawki podatku (ustawa nie przewiduje zmian w wysokości stawek

podatku od towarów i usług) wynoszą:

− 22% – stawka podstawowa stanowi wyraz powszechności podatku i ma zastosowanie przy

opodatkowaniu większości towarów i usług,

− 7% – stawka obniżona dotyczy towarów i usług wymienionych w załączniku nr 3 do ustawy,

− 3% – stawka obniżona stosowana do towarów i usług wymienionych w załączniku nr 6 do

ustawy w odniesieniu do których Polska uzyskała okres przejściowy, tj. 30 kwietnia 2008

roku,

− 0% – stosowana w eksporcie towarów, wewnątrzwspólnotowej dostawie towarów.

Podatek VAT jest podatkiem charakterystycznym z tego względu, że jest równocześnie

podatkiem należnym i naliczonym. Kwota zobowiązania podatkowego do zapłacenia w

Urzędzie Skarbowym jest to różnica między podatkiem należnym, a podatkiem naliczonym za

dany miesiąc. Podatnicy obowiązani są bez wezwania przez Urząd Skarbowy do obliczania i

wpłacania podatku za okresy miesięczne na rachunek właściwego Urzędu Skarbowego do 25

dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym powstał obowiązek podatkowy oraz

składania w tymże terminie deklaracji podatkowych dla podatku od towarów i usług (VAT–7)

z wyjątkiem rolników ryczałtowych oraz tzw. małych podatników korzystających z rozliczeń

metodą kasową, którzy rozliczają się kwartalnie.

Przed wykonaniem pierwszej czynności sprzedaży, podatnik winien złożyć w Urzędzie

Skarbowym zgłoszenie rejestracyjne VAT – R. Podatnik, który jest zwolniony z VAT

podmiotowo (z uwagi na niską wartość sprzedaży) lub wykonuje czynności wyłącznie

zwolnione, może (ale nie musi) zarejestrować się do VAT. Osoba fizyczna dokonuje rejestracji


51

zawsze na nazwisko i podaje adres zamieszkania, podmiot nie będący osobą fizyczną rejestruje

się zgodnie z nazwą i siedzibą prowadzenia działalności. Właściwym do zarejestrowania jest

Urząd Skarbowy zgodny z miejscem prowadzenia działalności, a jeśli działalność jest

prowadzona na terenie kilku Urzędów Skarbowych, to rejestracji dokonuje się w Urzędzie

Skarbowym właściwym ze względu na miejsce zamieszkania lub siedzibę. Urząd skarbowy

potwierdza rejestrację podatnika. Od dnia złożenia deklaracji VAT–R podatnik ma prawo

odliczać VAT naliczony z otrzymywanych przez niego faktur zakupu. Podatnik zarejestrowany

winien podawać na fakturach i ofertach właściwy NIP. W przypadku, gdy numer ten nie został

jeszcze nadany, na dokumentach umieszcza się inny nr identyfikacyjny (PESEL, REGON), a

po otrzymaniu potwierdzenia VAT–5 – winien on zostać uzupełniony.

Wszystkie zmiany danych, a także zaprzestanie działalności podatnik winien zgłosić do Urzędu

Skarbowego w terminie 7 dni.

Zgodnie z ogólną zasadą obowiązek podatkowy w podatku VAT powstaje:

− z chwilą wydania towaru / wykonania usługi,

− jeżeli jednak czynność powinna zostać potwierdzona fakturą (w tym dostawa towaru czy

świadczenie usługi na rzecz podatnika VAT czy podatnika VAT z UE, czy na rzecz osoby

nie będącej podatnikiem, która zgłosiła żądanie wystawienia faktury), to obowiązek

podatkowy powstaje z chwilą wystawienia faktury. Faktury nie można wystawić – poza

wyraźnie wskazanymi w przepisach wyjątkami – przed wydaniem towaru czy

zakończeniem usługi, gdyż faktura dokumentuje towary wydane i usługi wykonane,

− jeżeli jednak fakturę wystawiono po 7 dniu od wydania towaru / wykonania usługi, wówczas

obowiązek podatkowy powstaje w 7 dniu od daty wydania towaru / wykonania usługi.

Mały podatnik to szczególna kategoria podatników VAT, charakteryzująca się stosunkowo

niewielkimi obrotami rocznymi. Mały podatnik posiada dodatkowe uprawnienia, jedną z nich

jest możliwość wyboru kasowej metody rozliczania VAT. Metodę tę można w dużym

uproszczeniu opisać następująco: odprowadzam, kiedy kontrahent mi zapłaci, a odliczam – gdy

sam zapłacę kontrahentowi. Warto dodać, że metoda kasowa oznacza wyłącznie kwartalne

rozliczenia – deklaracją VAT–7K, a podatnik zobowiązany jest do wystawiania faktury VAT

MP. Mały podatnik nie musi korzystać z kasowej metody rozliczania VAT, ma jednak taką

możliwość. Podatnicy podatku VAT są obowiązani wystawić fakturę stwierdzającą w

szczególności dokonanie sprzedaży. Fakturę obowiązani są również wystawić podatnicy

zarejestrowani jako podatnicy VAT czynni lub zwolnieni, dokonujący czynności, dla których

miejscem opodatkowania jest terytorium państwa innego niż Polska i dla tych czynności

podatnicy ci nie są zidentyfikowani dla podatku od wartości dodanej (UE) lub podatku o

podobnym charakterze (poza UE). Faktury należy wystawiać w dwóch egzemplarzach

(oryginał i kopia). Nie przechowywanie faktur lub rachunków (wystawionych przez siebie oraz

stanowiących dowodu zakupu towarów) zagrożone jest karą grzywny. Faktura (standardowa)

stwierdzająca dokonanie sprzedaży powinna zawierać co najmniej:

− oznaczenie „FAKTURA VAT”,

− imiona i nazwiska lub nazwy bądź nazwy skrócone sprzedawcy i nabywcy oraz ich adresy,

− NIP sprzedawcy i nabywcy,

− dzień, miesiąc i rok albo miesiąc i rok dokonania sprzedaży oraz datę wystawienia i numer

kolejny faktury; podatnik może podać na fakturze miesiąc i rok dokonania sprzedaży w

przypadku sprzedaży o charakterze ciągłym (o takiej możliwości decyduje umowa zawarta

pomiędzy stronami),


52

− nazwę towaru lub usługi,

− jednostkę miary i ilość sprzedanych towarów lub rodzaj wykonanych usług,

− cenę jednostkową towaru lub usługi bez kwoty podatku (cenę jednostkową netto),

− wartość towarów lub wykonanych usług, których dotyczy sprzedaż, bez kwoty podatku

(wartość sprzedaży netto),

− stawki podatku,

− sumę wartości sprzedaży netto towarów lub wykonanych usług z podziałem na poszczególne

stawki podatku i zwolnionych od podatku oraz niepodlegających opodatkowaniu,

− kwotę podatku od sumy wartości sprzedaży netto towarów (usług), z podziałem na kwoty

dotyczące poszczególnych stawek podatku,

− wartość sprzedaży towarów lub wykonanych usług wraz z kwotą podatku (wartość sprzedaży

brutto), z podziałem na kwoty dotyczące poszczególnych stawek podatku lub zwolnionych

od podatku, lub niepodlegających opodatkowaniu,

− kwotę należności ogółem wraz z należnym podatkiem, wyrażoną cyframi i słownie.

W sytuacji, gdy w treści faktury zaistniała pomyłka, nie ma znaczenia, czy to sprzedawca

wystawi fakturę korygującą, czy też nabywca wystawi notę korygującą. Sposób korygowania

faktury w zależności od sytuacji pokazano na rysunku poniżej.

Rys. 3. Sposób korygowania faktury w zależności od powstałego błędu

Jeżeli źle wystawiona faktura została wcześniej ujęta w ewidencji VAT, należy zapis

wystornować (skorygować), poprzez wykreślenie czy ujęcie noty księgowej korygującej

wcześniejszy zapis. Jeżeli z jakichś powodów faktura została ujęta w deklaracji VAT, wówczas

należy dokonać korekty deklaracji VAT, przesyłając do urzędu stosowne wyjaśnienie.

Prowadzący działalność gospodarczą nie posiadający statusu podatnika VAT czynnego (w

tym podatnicy VAT zwolnieni podmiotowo) dokumentują sprzedaż przy pomocy rachunków.

Rachunki wystawiają również podatnicy VAT w stosunku do czynności nie opodatkowanych

Korygowanie tre ś ci faktury

Przez wystawc ę faktury Przez nabywc ę towaru lub us ł ugi

udzielanie rabatu

zwrot towaru

zwrot zaliczki

podwy ż szenie ceny

pomy ł ka w tre ś ci

pomy ł ka w tre ś ci

dane dotycz ą ce sprzedawcy

dane dotycz ą ce nabywcy

data wystawienia/sprzeda ż y

nazwa towaru/us ł ugi


53

podatkiem VAT. Rachunek potwierdzający dokonanie sprzedaży lub wykonanie usługi zawiera

co najmniej:

− imiona i nazwiska (nazwę albo firmę) oraz adresy sprzedawcy i kupującego bądź wykonawcy

i odbiorcy usługi,

− datę wystawienia i numer kolejny rachunku,

− odpowiednio wyraz „ORYGINAŁ” albo „KOPIA”,

− określenie rodzaju i ilości towarów lub wykonanych usług oraz ich ceny jednostkowe,

− ogólną sumę należności wyrażoną liczbowo i słownie,

− czytelny podpis wystawcy rachunku oraz odcisk pieczęci wystawcy rachunku, jeżeli się nią

posługuje.

W odróżnieniu zatem od faktury w rachunku wymagany jest podpis wystawcy. Podatnicy

wystawiający rachunki mają obowiązek numerować je kolejno, tzn. mogą prowadzić więcej

numeracji równolegle w tym samym czasie (np. dla każdego sklepu odrębnie), ale każda z tych

numeracji powinna być kolejna. Prowadzący działalność gospodarczą nie posiadający statusu

podatnika VAT czynnego obowiązany jest do wystawienia rachunku wyłącznie na żądanie

kupującego:

− w terminie 7 dni od dnia wykonania usługi lub wydania towaru, jeżeli żądanie zgłoszono

przed wykonaniem usługi albo przed wydaniem towaru,

− w terminie

− 7 dni od daty zgłoszenia żądania, jeżeli zgłoszono je po wykonaniu usługi albo po wydaniu

towaru.

Wydanie osobie fizycznej dokonującej zakupu towaru konsumpcyjnego: paragonu (czy

innego potwierdzenia zakupu), faktury VAT, rachunku odbywa się wyłącznie na

wniosek/żądanie kupującego. W przypadku podatników posiadających kasy fiskalne, wydruk

oraz wydanie kupującemu paragonu z kasy fiskalnej jest obowiązkowe. Jeżeli kupującym nie

jest konsument podatnik VAT obowiązany jest wydać fakturę VAT, jeżeli nabywcą jest

podatnik VAT, w przeciwnym wypadku obowiązany jest wydać paragon z kasy fiskalnej.

Osoba nie będąca podatnikiem VAT wydaje paragon czy rachunek wyłącznie na żądanie

kupującego, bez względu na to, czy jest on podatnikiem VAT, czy też nie.

Podatnicy prowadzący księgę przychodów i rozchodów wystawiają na koniec dnia dowód

wewnętrzny, w którym w jednej kwocie wykazana jest wartość przychodów

nieudokumentowanych za dany dzień, jeżeli nie prowadzą ewidencji sprzedaży, albo prowadzą

ewidencję sprzedaży, jeżeli nie posiadają kasy fiskalnej, albo ewidencjonują taką sprzedaż na

kasie fiskalnej.

Ewidencja sprzedaży to odpowiednia ewidencja (druk akcydensowy), zwykły zeszyt, czy

zszyte ze sobą kartki papieru. Powinna zawierać numer wpisu, datę uzyskania przychodu

nieudokumentowanego, kwotę tego przychodu.

Podatnicy zryczałtowanego podatku dochodowego (ryczałtowcy) wystawiają na koniec

dnia dowód wewnętrzny, w którym w jednej kwocie wykazują wartość tych przychodów za ten

dzień z podziałem na przychody objęte poszczególnymi stawkami ryczałtu od przychodów

ewidencjonowanych.

Podatnicy VAT ujmują kwoty sprzedaży nieudokumentowanej bezpośrednio w ewidencji

VAT. W praktyce zdarza się, że ujęciu w ewidencji podlegają dowody wystawione dla celów

podatku dochodowego. Podatnicy ci mogą być również zobowiązani do posiadania kas

fiskalnych i prowadzenia ewidencji sprzedaży przy ich zastosowaniu.


54



1. Jakie znasz formy opodatkowania przedsiębiorstw?

2. Jakie przepisy regulują podatek VAT?

3. Kto jest podatnikiem podatku od towarów i usług?

4. Co jest przedmiotem opodatkowania podatkiem VAT?

5. Od kiedy powstaje obowiązek podatkowy?

6. Co jest podstawą opodatkowania podatkiem VAT?

7. Jakie są stawki podatku VAT?

8. Jakie są obowiązki podatnika VAT?

9. Co powinna zawierać faktura stwierdzająca dokonanie sprzedaży?

4.6.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przedsiębiorstwo „TELE-INFO” świadczące usługi w zakresie montażu sieci

komputerowych z siedzibą w Łodzi przy ul. Pomorskiej 2 NIP 833–244–08–02, REGON

987654321 w miesiącu styczniu br. zgromadziło dokumenty wymienione w tabeli. Zarejestruj

faktury i sporządź deklarację VAT za miesiąc wrzesień.


Lp. Wyszczególnienie Wartość netto Podatek Wartość

brutto Stawka Kwota

1.

faktura VAT 123/2007 z dnia

21.09.2007 r. za zakup: Router

Mentor

72,95 22% 16,05 89,00

2.

faktura VAT 124/2007 z dnia

21.09.2007 r. za zakup: karty

sieciowej PCI

36,88 22% 8,11 44,99

3.

faktura VAT 125/2007 z

dnia 25.09.2007 r. za

sprzedaż karty sieciowej

i routera

124,80 22% 35,20 160,00

4.

faktura VAT 126/2007 z

dnia 20.09.2007 r.

za energię elektryczną termin

płatności 30.09.2007 r.

130,00 22% 28,60 158,60



1) zapoznać się z treścią ćwiczenia,

2) zarejestrować faktury własne przedsiębiorstwa „TELE–INFO”,

3) zarejestrować faktury obce przedsiębiorstwa „TELE–INFO”, 4) sporządzić deklarację

VAT–7 za miesiąc wrzesień,

5) zaprezentować wykonanie ćwiczenia nauczycielowi.


55


− ewidencja nabycia towarów i usług VAT,

− ewidencja sprzedaży towarów i usług VAT,

− deklaracja VAT–

7, − pisaki,

− kartki papieru.

Ćwiczenie 2

Wystaw fakturę VAT mając do dyspozycji dane:

− sprzedawca: „Ola” Sp. z o.o., ul. Mała 2, 93–360 Łódź, NIP: 851–123–56–89 −

nabywca: „Ala” Sp. z o.o., ul. Szeroka 3, 91–234 Łódź, NIP: 852–963–74–12, −

data wystawienia faktury: 1 X 2007 r.

− sposób zapłaty: gotówka,

− sprzedany towar (ceny netto, VAT = 22%): komputer – 2000 zł, monitor – 800 zł, klawiatura

– 40 zł, mysz – 20 zł, słuchawki – 20 zł.



1) zapoznać się z treścią ćwiczenia,

2) upewnić się, czy podane są wszystkie informacje, niezbędne do wystawienia faktury, 3)

wystawić fakturę VAT (oryginał i kopię),

4) zaznaczyć, która faktura powinna trafić do sprzedawcy, a która do nabywcy,

5) w razie wystąpienia błędów wystawić fakturę korygującą, 6) zaprezentować

wykonane ćwiczenia.


− faktura VAT,

− faktura VAT korygująca,

− pisaki, −

kartki

papieru.


Czy potrafisz:

Tak Nie

1) podać przepisy regulujące podatek od towarów i usług? 2)

wyjaśnić obowiązki podatników podatku od towarów i usług?

3) wymienić stawki podatku VAT?

4) wystawić fakturę sprzedaży?

5) wystawić fakturę korygującą?


56

4.7. Analiza kosztów własnych w działalności gospodarczej


Działalność każdego przedsiębiorstwa jest związana z ponoszeniem kosztów. Dzieje się

tak dlatego, że nie ma działań bez kosztów. Przedsiębiorstwo, aby mogło wyprodukować wyrób

i osiągnąć przychody ze sprzedaży, musi najpierw ponieść koszty. Koszty różnią się od

przychodów m.in. tym, że powstają wewnątrz przedsiębiorstwa, natomiast przychody

przedsiębiorstwo osiąga na zewnątrz, czyli na rynku. Koszty są więc kategorią wewnętrzną, co

ma bardzo ważne znaczenie dla analizy kosztów i racjonalnego ich kształtowania.

Koszty są często definiowane jako pieniężny wyraz nakładów ponoszonych w związku z

działalnością gospodarczą. Obejmują swym zakresem zarówno nakłady pracy żywej

(wynagrodzenia za pracę wraz z narzutami), jak i nakłady pracy uprzedmiotowionej (zużycie

materiałów i surowców oraz maszyn i budynków). W kosztach są również ujęte usługi

transportowe, remontowe, budowlane itp. Koszty można więc określić jako wyrażone w

pieniądzu celowe zużycie środków trwałych, materiałów, paliwa, energii, usług, czasu pracy

pracowników oraz niektóre wydatki nie odzwierciedlające zużycia czynników produkcji,

poniesione w związku z normalną działalnością przedsiębiorstwa w pewnym okresie, których

rezultatem są użyteczne produkty i (lub) usługi.

Koszty własne są powszechnie uznawane za jeden z najważniejszych syntetycznych

wskaźników charakteryzujących gospodarność przedsiębiorstwa. W kosztach własnych

przedsiębiorstwa znajduje się bowiem odzwierciedlenie trafności decyzji strategicznych

naczelnego kierownictwa, racjonalna alokacja zasobów oraz oszczędne, bieżące wykorzystanie

wszystkich posiadanych czynników produkcji. Każde więc przedsiębiorstwo stale śledzi

kształtowanie się swoich kosztów. Same jednak informacje o ogólnych rozmiarach kosztów

mają małą wartość poznawczą i są niewystarczające do sprawnego zarządzania

przedsiębiorstwem. Stąd koszty własne są zawsze poddawane wnikliwej analizie.

Podstawowym celem analizy kosztów własnych jest ocena wielkości i struktury

poniesionych kosztów rozpatrywanego okresu na tle przyjętej podstawy porównania, ustalenie

zmian poziomu kosztów i czynników kształtujących te zmiany oraz ukazanie możliwości

zmniejszenia pracy żywej i uprzedmiotowionej poprzez zaproponowanie przedsięwzięć

prowadzących do poprawy efektywności działalności przedsiębiorstwa. Z ogólnego celu

analizy kosztów własnych wynika, że jest ona przeprowadzana głównie po to, aby ustalić

faktyczny poziom kosztów własnych badanego okresu oraz ich zasadność wielkością i

strukturą realizowanych zadań, a także zaproponować obszary, kierunki i przedsięwzięcia

prowadzące do bezwzględnego lub względnego zmniejszenia kosztów.

Cele analizy kosztów możemy podzielić na cel bezpośredni i pośredni. Cel bezpośredni

jest skierowany wprost na koszty, natomiast cel pośredni jest zorientowany na przedsięwzięcia

prowadzące do ich obniżki.

Chociaż analizy kosztów własnych dokonuje się w przedsiębiorstwie wtedy, kiedy koszty

zostały już poniesione w określonym czasie i na konkretny rodzaj działalności, należy

stwierdzić, że wyniki tej analizy mają dla przedsiębiorstwa nie tylko wartość historyczną. Są

one wykorzystywane przy podejmowaniu bieżących decyzji gospodarczych i systematycznym

ich usprawnianiu. W coraz większym zakresie wyniki analizy kosztów są również przydatne

przy rozpatrywaniu decyzji rozwojowych, kiedy należy dokonać oceny efektywności

ekonomicznej przyszłych przedsięwzięć techniczno-ekonomicznych przedsiębiorstwa. Tak


57

więc rezultaty analizy kosztów własnych są wykorzystywane w długim horyzoncie czasowym,

wiążą one bowiem przeszłość przedsiębiorstwa z jego przyszłością.

Analiza kosztów nabiera szczególnego znaczenia wtedy, kiedy przedsiębiorstwo jest

podmiotem w pełni samodzielnym i prowadzi swoją działalność na ryzyko i rachunek własny.

W takich warunkach racjonalizacja kosztów staje się podstawą istnienia i rozwoju

przedsiębiorstwa. Na wzrost znaczenia analizy kosztów niewątpliwy wpływ mają również

działania konkurencji oraz komplikowanie się zewnętrznych warunków funkcjonowania

przedsiębiorstwa. Czynniki zewnętrzne wymuszają potrzebę ciągłej racjonalizacji kosztów

przedsiębiorstwa. Z celów analizy kosztów wynikają bardziej konkretne zadania analizy, które

w syntetycznym ujęciu można sprowadzić do:

− poznania wielkości, dynamiki i struktury kosztów własnych całego przedsiębiorstwa, jego

części lub konkretnych rodzajów działań w rozpatrywanym okresie,

− ustalenia odchyleń kosztów faktycznych w stosunku do przyjętej podstawy porównania,

− rozpoznania głównych czynników determinujących wielkość i strukturę kosztów określania

siły i kierunku ich oddziaływania na koszty,

− wykrywania niedociągnięć w działalności przedsiębiorstwa oraz wskazania kierunków i

ewentualnych przedsięwzięć prowadzących do obniżki kosztów,

− dostarczania danych do planowania i kształtowania kosztów w okresach przyszłych.

Zakres analizy kosztów wynika z celów i zadań tej analizy. W związku z tym w

poszczególnych przedsiębiorstwach analiza kosztów może mieć zróżnicowany zakres

przedmiotowy Niezależnie od tego, zakres analizy kosztów można usystematyzować według

określonych kryteriów. Można zatem wyróżnić: − analizę całkowitych kosztów

przedsiębiorstwa, − analizę kosztów jednostkowych.

Zakresem analizy całkowitych kosztów powinny być objęte:

− koszty podstawowej działalności operacyjnej, −

koszty pozostałej działalności operacyjnej, −

koszty finansowe.

W przedsiębiorstwach zajmujących się sprzedażą towarów, oprócz kosztów działalności

handlowej, najważniejszym kosztem jest wartość sprzedanych towarów w cenie nabycia.

Koszty te mają istotny wpływ na wynik finansowy i dlatego nie mogą być pominięte w analizie.

Analiza kosztów całkowitych powinna być przeprowadzona w takich przekrojach w jakich

są one ujmowane w ewidencji i sprawozdawczości. Ułatwia to zapewnienie porównywalności

kosztów i umożliwia analizę ich tendencji rozwojowych.

O wielkości i strukturze kosztów całkowitych decydują koszty jednostkowe. Wysokość

kosztów jednostkowych jest także wyrazem efektywności działalności przedsiębiorstwa.

Dlatego nie jest obojętne, jakie koszty ponosi przedsiębiorstwo na wytworzenie konkretnego

wyrobu.

Analizą kosztów jednostkowych powinny być objęte wszystkie wyroby, a gdy to jest

niemożliwe, zakresem analizy powinny być objęte najważniejsze wyroby. Analiza kosztów

przedsiębiorstwa rozpoczyna się zwykle od ogólnej ich oceny w sumach globalnych. Ponieważ

całkowite koszty przedsiębiorstwa obejmują wiele różnych składników, przeto dla celów

analizy muszą być najpierw zgrupowane według określonych kryteriów. Podstawowym

kryterium podziału całkowitych kosztów przedsiębiorstwa jest ich rodzaj, a zgrupowane

według tego kryterium koszty tworzą układ rodzajowy kosztów.


58

Układ rodzajowy kosztów obejmuje jednorodne składniki kosztów, będące z punktu

widzenia przedsiębiorstwa prostymi elementami procesu pracy, takimi jak amortyzacja,

zużycie materiałów i energii, wynagrodzenia. Do kosztów tych nie zalicza się zużycia energii,

półfabrykatów i usług wytwarzanych we własnym zakresie w przedsiębiorstwie, ponieważ są

to koszty złożone. Wszystkie zgrupowane w układzie rodzajowym koszty odnoszą się jedynie

do podstawowej działalności operacyjnej. Układ ten nie obejmuje kosztów prostych pozostałej

działalności operacyjnej, działalności inwestycyjnej, finansowej, a także kosztów dotyczących

funduszy specjalnych.

W racjonalnie rozwijającym się przedsiębiorstwie, tj. troszczącym się o postęp techniczny

i organizacyjny, zmiany w strukturze kosztów rodzajowych powinny zmierzać do:

− wzrostu udziału kosztów amortyzacji,

− spadku udziału płac oraz odpowiedniego wzrostu udziału kosztów materiałowych,

− wzrostu udziału kosztów energii i kosztów usług remontowych, jako wynik wzrostu

technicznego uzbrojenia pracy.

Przedsiębiorstwa, które mają relatywnie wysokie wskaźniki udziału kosztów amortyzacji,

energii, zużycia materiałów i odpowiednio niskie wskaźniki kosztów wynagrodzeń, można

przypuszczać, że reprezentują wysoki poziom techniczny i organizacyjny. Jeśli proporcje te są

odwrotne, oznacza to, że produkcja przedsiębiorstwa jest pracochłonna i na niskim poziomie

technicznym.

W przedsiębiorstwach, które prowadzą zróżnicowaną działalność, zwłaszcza o charakterze

produkcyjnym, grupowanie kosztów w układzie rodzajowym jest niewystarczające. W tych

przedsiębiorstwach jest powszechnie stosowany układ kalkulacyjny kosztów.

Układ kalkulacyjny kosztów grupuje koszty nie według rodzaju zużytych czynników

produkcji, lecz ze względu na jednostkę kalkulacyjną, którą może być wyrób gotowy, jego

część lub wyodrębniona część procesu technologicznego. Zadaniem układu kalkulacyjnego

kosztów jest takie zgrupowanie kosztów, aby można było ocenić wielkość i strukturę kosztów

jednostkowych oraz całkowitych kosztów wytworzonej i sprzedanej produkcji. Układ

kalkulacyjny kosztów służy więc do oceny opłacalności produkcji zarówno pojedynczego

wyrobu, jak i całej produkcji.

Cechą charakterystyczną układu kalkulacyjnego kosztów jest podział kosztów na koszty

bezpośrednie i koszty pośrednie. Podstawą tego podziału jest związek kosztów z produkcją oraz

sposób, w jaki są one odnoszone na jednostkę kalkulacyjną.

Kosztami bezpośrednimi nazywa się te koszty, które można na podstawie dokumentacji

źródłowej, bez żadnego dodatkowego przeliczania, odnieść wprost do jednostki kalkulacyjnej.

Do kosztów bezpośrednich zalicza się materiały bezpośrednie wraz z kosztami zakupu,

wynagrodzenia bezpośrednie oraz inne koszty bezpośrednie.

Koszty pośrednie są kosztami, których nie można na podstawie dokumentów źródłowych

odnieść wprost do określonej jednostki kalkulacyjnej w momencie ich powstawania lub takie

ich odniesienie byłoby nieopłacalne, często ze względu na małą sumę tych kosztów

przypadającą na jednostkę kalkulacyjną. Z tego względu koszty pośrednie rozlicza się na

poszczególne jednostki kalkulacyjne po pewnym okresie za pomocą różnych kluczy

podziałowych. Klucze podziałowe mają najczęściej formę narzutu procentowego kosztów

pośrednich w stosunku do całości lub wybranego składnika kosztów bezpośrednich. Do

kosztów pośrednich zalicza się koszty wydziałowe, koszty ogólnozakładowe i koszty

sprzedaży.

Koszty ogólne są związane z organizacją, kierowaniem i obsługą przedsiębiorstwa jako

całości. Mają one najczęściej charakter kosztów względnie stałych w określonych przedziałach

wielkości produkcji oraz w ustalonych odcinkach czasu. W obrębie kosztów ogólnych, ujętych


59

w kalkulacyjnym rachunku zysków i strat, wyróżnia się: − koszty ogólne zarządu, − koszty

sprzedaży.

Na koszty ogólne zarządu składają się dwie zasadnicze ich grupy, a mianowicie:

− koszty ogólnoadministracyjne, − koszty ogólnogospodarcze.

W każdej z tych grup kosztów ogólnych zarządu wyodrębnia się odpowiednie składniki

tych kosztów. Zmiany kosztów ogólnych zarządu charakteryzują niekorzystne tendencje

rozwojowe.

Rozpatrując koszty ogólne zarządu w sumach globalnych, a także w obrębie

poszczególnych ich składników, należy je także analizować w przekroju komórek

organizacyjnych, takich jak obiekty ogólnego przeznaczenia, magazyny, laboratoria, biura

konstrukcyjne. Koszty tych komórek należy następnie wiązać albo z nakładami na nie, albo z

efektami pracy. Porównanie wysokości kosztów i rozmiarów usług wykonywanych przez te

komórki pozwala na uzasadnienie ich zmian.

Koszty sprzedaży są tym rodzajem kosztów ogólnych, który powstaje w fazie

poprodukcyjnej. Są one więc związane z czynnościami, jakie występują po wydaniu wyrobów

gotowych z magazynu (załadunek towarów, przewóz), jak też z czynnościami ułatwiającymi

sprzedaż (reklama, udział w targach, wystawach itp.). Do typowych składników kosztów

sprzedaży należą:

− wynagrodzenia wraz z narzutami na prace za– i wyładunkowe,

− zużycie materiałów i opakowań, −

koszty transportu i spedycji, −

pozostałe koszty sprzedaży.

Wysokość kosztów sprzedaży w przedsiębiorstwie jest w głównej mierze uzależniona od

rozmiarów i struktury sprzedaży, warunków organizacyjnych sprzedaży oraz form sprzedaży.

Część kosztów sprzedaży kształtuje się zwykle proporcjonalnie do wielkości sprzedaży (np.

zużycie opakowań). Niektóre elementy tych kosztów mogą mieć charakter kosztów

degresywnych. W pewnych sytuacjach koszty sprzedaży przybierają postać kosztów

progresywnych. Może to następować wtedy, kiedy wzrost rozmiarów sprzedaży powoduje

konieczność istotnego zwiększenia terytorialnego zasięgu sprzedaży lub zdecydowanego

zwiększenia kosztów reklamy.

Najważniejszymi składnikami kosztów sprzedaży są zazwyczaj koszty transportu i

spedycji. Zależą one od ilościowych rozmiarów sprzedaży, przestrzennego zasięgu sprzedaży,

rodzaju używanych środków transportowych i stopnia ich wykorzystania, a także od poziomu

organizacji sprzedaży w przedsiębiorstwie. W niektórych przedsiębiorstwach istotnymi

składnikami kosztów sprzedaży są koszty promocji i reklamy.

Koszty sprzedaży powinny być ujmowane nie tylko w sumach globalnych, lecz według

poszczególnych pozycji analitycznych. Jeżeli rachunek kosztów pozwala na wyodrębnienie

najważniejszych składników kosztów sprzedaży, to oprócz ustalenia wyżej zaproponowanego

wskaźnika syntetycznego, należy także ocenić zmiany w strukturze kosztów sprzedaży. Takie

analityczne podejście do oceny kosztów sprzedaży może być pomocne w wyjaśnieniu przyczyn

zmian tych kosztów.

Koszty sprzedaży należałoby ujmować nie tylko w ramach poszczególnych składników,

ale jeśli tylko pozwalają na to względy ewidencyjne, powinno sieje wiązać z pewnymi

produktami lub rynkami. Jeżeli koszty sprzedaży powiążemy ze sprzedażą konkretnych

wyrobów, wówczas można ustalić faktyczną rentowność ich sprzedaży. Podobne cele

przyświecają wiązaniu kosztów sprzedaży z określonymi rynkami. Tylko taka wnikliwa analiza

kosztów sprzedaży może wskazać na źródła i możliwości ich obniżki.


60

Koszty przedsiębiorstwa mogą dotyczyć całej produkcji oraz pojedynczego wyrobu. W

pierwszym przypadku mamy do czynienia z kosztami całkowitymi, natomiast w drugim – z

kosztami jednostkowymi.

Koszty jednostkowe należą do najważniejszych mierników sprawności działania

przedsiębiorstwa. W ich wielkości i strukturze skupiają się jak w soczewce wszystkie przejawy

racjonalnego gospodarowania w przedsiębiorstwie. Z tego względu analiza kosztów

jednostkowych ma istotne znaczenie nie tylko dla działalności bieżącej, lecz także dla

perspektywicznego rozwoju przedsiębiorstwa. Znaczenie analizy jednostkowych kosztów

własnych wynika również z tego, iż koszty jednostkowe łącznie z wielkością produkcji

decydują o całkowitych kosztach własnych przedsiębiorstwa. Całkowite koszty własne są

bowiem iloczynem kosztu jednostkowego i liczby wyprodukowanych wyrobów. Duże

znaczenie kosztów jednostkowych sprawia, że powinny być one przedmiotem wszystkich form

analizy finansowej, tj. analizy wykonania planu, analizy międzyokresowej i analizy

międzyzakładowej (przestrzennej). Analiza jednostkowych kosztów własnych polega na:

− porównaniu faktycznej wielkości kosztów jednostkowych i ich składników w badanym

okresie z wielkościami planowanymi na ten okres oraz z wielkościami osiągniętymi w

poprzednich okresach,

− ocenie ich struktury w okresie badanym na tle struktury tego kosztu w planie i w okresach

poprzednich,

− rozpoznaniu czynników zmian wielkości i struktury kosztów jednostkowych,

− porównaniu wielkości i struktury jednostkowych kosztów własnych badanego

przedsiębiorstwa na tle kosztów jednostkowych innych przedsiębiorstw.

Powyższy zakres problemowy analizy kosztów jednostkowych może objąć także inne

zagadnienia, stosownie do przyjętych celów analizy. Jeśli chodzi natomiast o zakres

przedmiotowy analizy, to w przedsiębiorstwie wytwarzającym wąski asortyment wyrobów

analizą kosztów jednostkowych powinny być objęte wszystkie produkowane wyroby. W razie

szerokiego asortymentu wytwarzanych produktów o zbliżonym charakterze, analizę

jednostkowych kosztów własnych można ograniczyć do tych produktów, których udział w

całości produkcji przedsiębiorstwa jest największy lub których koszty jednostkowe

charakteryzowały duże zmiany. Należy zaznaczyć, że im większy udział wyrobów jest objęty

badaniem kosztów jednostkowych, tym pełniejsza może być ocena pracy przedsiębiorstwa.

Suma najniższych składników jednostkowych kosztów własnych poszczególnych

przedsiębiorstw tworzy umowny koszt jednostkowy. Wskazuje on możliwą do osiągnięcia

wysokość kosztu jednostkowego oraz uwidacznia w odniesieniu do każdego z rozpatrywanych

przedsiębiorstw jego mocne i słabe strony.

Analiza kosztów to istotny fragment analizy ekonomiczno-finansowej. Powinna ona

zaspokajać potrzeby rożnych komórek organizacyjnych i szczebli zarządzania

przedsiębiorstwem. Właściwie opracowane wyniki przeprowadzonej analizy kosztów powinny

służyć nie tylko kierownictwu przedsiębiorstwa, które na tej podstawie podejmuje decyzje co

do bieżącej i przyszłej działalności gospodarczej. Wyniki te powinny być także udostępnione

niższym szczeblom zarządzania, a zwłaszcza pracownikom reprezentującym niższy lub średni

dozór techniczny, dzięki czemu pracownicy ci mogą na bieżąco oddziaływać na proces

kształtowania się kosztów własnych. Z wyników przeprowadzonej analizy kosztów własnych

powinna również korzystać rada nadzorcza lub/i członkowie samorządu pracowniczego w toku

ustalania i realizacji zadań planowych.



61


1. Co oznacza termin koszt?

2. Jakimi cechami charakteryzuje się koszt?

3. Jaka jest różnica między kosztem, nakładem, wydatkiem oraz stratą nadzwyczajną?

4. Co oznacza termin przychód?

5. Jaka jest różnica między przychodem, wpływem oraz zyskiem nadzwyczajnym?

4.7.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Jesteś właścicielem przedsiębiorstwa teleinformatycznego, wskaż po dwa przykłady

związane z prowadzoną działalnością gospodarczą: kosztów, wydatków, nakładów, strat

nadzwyczajnych, przychodów, wpływów, zysków nadzwyczajnych.





3) zastanowić się, co może być źródłem: kosztów, wydatków, nakładów, strat

nadzwyczajnych, przychodów, wpływów oraz zysków nadzwyczajnych twojego

przedsiębiorstwa,



5) uporządkować zapisane pomysły: zapisać przy każdym pojęciu wskazanym w treści

ćwiczenia po dwa wybrane przykłady związane z działalnością gospodarczą firmy

teleinformatycznej,

6) wskazać cechy charakterystyczne dla danego pojęcia, 7) zaprezentować efekty pracy na

forum grupy.



− pisaki,


Ćwiczenie 2

Określ w kolumnie „odpowiedź”, czy dana „informacja” wyraża: przychód, wpływ, czy

zysk nadzwyczajny. Istnieje możliwość wskazania jednocześnie dwóch odpowiedzi.


Informacja Odpowiedź

Wystawiono fakturę za sprzedane towary o terminie płatności 30 dni Wystawiono fakturę za sprzedany środek trwały o terminie płatności 14 dni Nowy wspólnik wpłacił na konto pieniądze jako swój udział Kontrahent zapłacił gotówką za zakupione trzy miesiące temu towary Bank naliczył i zwiększył stan konta bankowego o odsetki od oszczędności


62

Urząd skarbowy przelał na konto bankowe zwrot podatku dochodowego Otrzymano kredyt bankowy (pieniądze bank dopisał do stanu konta

przedsiębiorstwa)

Pracownik zwrócił niewykorzystaną zaliczkę (zaliczka dotyczyła podróży

służbowej)



1) wyszukać w materiale nauczania informacje o: kosztach, wydatkach, nakładach oraz

stratach nadzwyczajnych,

2) uzupełnić tabelę,

3) krótko uzasadnić swoją decyzję, 4) zaprezentować wykonane ćwiczenie.



− pisaki,



Czy potrafisz:

Tak Nie

1) określić co oznacza pojęcie kosztu i jakimi cechami się charakteryzuje? 2)

wyjaśnić jaka jest różnica między kosztem, a nakładem, wydatkiem oraz stratą

nadzwyczajną?

3) scharakteryzować co oznacza termin przychód?

4) określić zakres „kosztów ogólnego zarządu”?

5) podać przykłady „kosztów sprzedaży”?

6) podać przykłady „kosztów działalności podstawowej” dla jednostek

produkcyjnych, usługowych i handlowych?

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ INSTRUKCJA DLA UCZNIA 1. Przeczytaj dokładnie instrukcję.

2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

3. Odpowiedzi udzielaj wyłącznie na karcie odpowiedzi.

4. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.

5. Test zawiera 20 zadań.

6. Do każdego zadania podane są cztery odpowiedzi, z których tylko jedna jest prawidłowa.

7. Zaznacz prawidłową według Ciebie odpowiedź wstawiając literę X w odpowiednim

miejscu na karcie odpowiedzi.

8. W przypadku pomyłki zaznacz błędną odpowiedź kółkiem, a następnie literą X zaznacz

odpowiedź prawidłową.


63

9. Za każde poprawne rozwiązanie zadania otrzymujesz jeden punkt.

10. Za udzielenie błędnej odpowiedzi, jej brak lub zakreślenie więcej niż jednej odpowiedzi –

otrzymujesz zero punktów.

11. Uważnie czytaj treść zadań i proponowane warianty odpowiedzi.

12. Nie odpowiadaj bez zastanowienia; jeśli któreś z zadań sprawi Ci trudność – przejdź do

następnego. Do zadań, na które nie udzieliłeś odpowiedzi możesz wrócić później.

13. Pamiętaj, że odpowiedzi masz udzielać samodzielnie.

14. Na rozwiązanie testu masz 40 minut.

Powodzenia!

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Wydatki inwestycyjne zależą od

a) zmiany realnej stopy procentowej.

b) kosztów inwestycji.

c) rozwoju rynku.

d) modelu konsumpcji.

2. Czynnikami produkcji są

a) samochody użytkowane przez rodzinę.

b) materiały zgromadzone do zbudowania domu.

c) narzędzia i urządzenia pomiarowe znajdujące się w wynajętym lokalu, w którym

wykonywane są usługi.

d) wynagrodzenie.

3. Przeciętny koszt zmienny oznacza

a) przeciętny nakład zmiennych składników kosztów.

b) przeciętny koszt w krótkim okresie.

c) przeciętny koszt w długim okresie.

d) przeciętny koszt stały.

4. Na elastyczność popytu wpływa

a) możliwość występowania substytutów.

b) udział w dochodzie wydatków na zakup dóbr i usług.

c) sezonowość produkcji i sprzedaży.

d) możliwość występowania czynników alternatywnych.

5. W gospodarce rynkowej cena równowagi oznacza

a) najniższą cenę jaką konsumenci zechcą zapłacić.

b) najwyższą cenę jaką producenci zechcą zapłacić.

c) cenę wypadkową przecięcia się krzywych popytu i podaży.

d) cenę podyktowaną przez największą firmę na rynku.

6. Do zasobów przedsiębiorstwa należą

a) przedsiębiorczość.

b) wiedza.

c) praca personelu przedsiębiorstwa.

d) koszty działalności przedsiębiorstwa.


64

7. Niedobór na rynku, to

a) ilość, o jaką wielkość popytu przewyższa wielkość podaży przy danej cenie.

b) nadwyżka popytu.

c) sytuacja, w której cena rynkowa nie jest równa cenie równowagi.

d) wszystkie powyższe odpowiedzi.

8. Elementami rynku są

a) popyt, podaż, cena.

b) konkurencja, podaż, cena.

c) popyt, podaż, przedsiębiorstwo.

d) popyt, podaż, otoczenie przedsiębiorstwa.

9. Dzięki inwentaryzacji

a) doprowadza się do zgodności stanu księgowego ze stanem rzeczywistym.

b) odpowiada się za powierzone im mienie.

c) sprawdza się składniki majątkowe.

d) porządkuje się magazyn.

10. W spółce z o.o.

a) ustala się minimalną wielkość kapitału zakładowego.

b) odpowiedzialność udziałowców tej formy spółki jest nieograniczona.

c) udziałowców tej formy spółki wynosi 100 tys. zł.

d) odpowiedzialność udziałowców tej formy spółki jest ograniczona majątkiem

osobistym.

11. Spółka z o.o. z kapitałem zakładowym 500 mln zł podwyższa swój kapitał zakładowy do

700 mln zł. Spółka odpowiada za zobowiązania wobec osób trzecich

a) do wysokości 500 mln zł.

b) do wysokości 700 mln zł.

c) do wysokości majątku wspólników.

d) do wysokości zobowiązań.

12. Wspólnik odpowiada za zobowiązania spółki jawnej wobec wierzycieli

a) całym swoim majątkiem.

b) solidarnie.

c) tylko do wysokości wkładu.

d) do wysokości zobowiązań.

13. Zarząd spółki z o.o. jest wybierany przez

a) radę nadzorczą.

b) zgromadzenie wspólników.

c) komisję rewizyjną.

d) pracowników.

14. Spółka osobowa, która nie posiada własnej osobowości prawnej, ale dysponuje jedynie

relatywną (ułomną) osobowością prawną, która pozwala jej uczestniczyć wobec osób

trzecich pod swą firmą w postępowaniach prawnych to spółka


65

a) prawa cywilnego.

b) z ograniczoną odpowiedzialnością.

c) jawna.

d) akcyjna.

15. Uzyskania koncesji wymaga rozpoczęcie działalności gospodarczej związanej z

a) usługami medycznymi.

b) handlem artykułami importowanymi.

c) żywieniem zbiorowym.

d) ochroną osób i mienia.

16. W myśl Ustawy o swobodzie działalności gospodarczej działalnością gospodarczą jest

a) działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa.

b) działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa i rolnicza.

c) działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa, rolnicza

oraz rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż.

d) działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, i usługowa, oraz rozpoznawanie i

wydobywanie kopalin ze złóż.

17. Motywy podejmowania działalności gospodarczej to

a) zatrudnienie osób najbliższych.

b) potrzeba samorealizacji.

c) potrzeba pracy.

d) osiągnięcie zysku .

18. Podstawą funkcjonowania spółki z ograniczoną odpowiedzialnością jest

a) umowa cywilna sporządzona na piśmie.

b) statut spółki.

c) umowa w formie aktu notarialnego.

d) umowa ustna zawarta między wspólnikami w obecności osób trzecich.

19. Instytucje i urzędy związane z uruchomieniem spółki cywilnej to

a) KRS, Urząd Skarbowy, Urząd Statystyczny, Zakład Ubezpieczeń Społecznych, bank.

b) KRS, Urząd Skarbowy, Urząd Statystyczny, Zakład Ubezpieczeń Społecznych, bank,

PZU.

c) Urząd Gminy, Urząd Skarbowy, Urząd Statystyczny, Zakład Ubezpieczeń

Społecznych, bank, PZU,

d) Urząd Gminy, Urząd Statystyczny, bank, Urząd Skarbowy, Zakład Ubezpieczeń

Społecznych.

20. Urząd Statystyczny wymaga dokumentu rejestracyjnego

a) NIP 1.

b) NIP 2.

c) RG 1.

d) wniosek o wpis do ewidencji działalności gospodarczej.


66

KARTA ODPOWIEDZI Imię i nazwisko

..................................................................................................

Świadczenie usług teleinformatycznych

Zakreśl poprawną odpowiedź.

Nr

zadania

Odpowiedzi

Punkty

1 a b c d

2 a b c d

3 a b c d

4 a b c d

5 a b c d

6 a b c d

7 a b c d

8 a b c d

9 a b c d

10 a b c d

11 a b c d

12 a b c d

13 a b c d

14 a b c d

15 a b c d

16 a b c d

17 a b c d

18 a b c d

19 a b c d

20 a b c d

Razem:

6. LITERATURA

1. Bednarski L.: Analiza ekonomiczna przedsiębiorstwa. Wydawnictwo Akademii

Ekonomicznej, Wrocław 1996

2. Borowska G.: Przygotowanie do działalności usługowej. Podstawy rachunkowości. WSiP,

Warszawa 2003

3. Matuszewicz J.: Rachunkowość. WSiP, Warszawa 1993

4. Merta T.: Z ekonomią na ty. Podstawy przedsiębiorczości. Wydawnictwo CEO CIVITAS,

Warszawa 2003

5. Obłój K.: Strategia organizacji. PWE, Warszawa 1998

6. Wiśniewski A.: Marketing. WSiP, Warszawa 1997


67

Technik.teleinformatyk 312[02] z4.02_u

Business

Transcript of Technik.teleinformatyk 312[02] z4.02_u