SCHOLIA SELECTA

I N

ESAI. XIII — XXXIX.

QU JE

VENIA AMPL. ORD. PHILOS. UPSAL."

PRiESIDE

GUS TA V O K N Ö SS. TH. DOCT.

LITT. ORIENTAL. PROF. RE(1. ET ORD.

pro gradu philosophico

p. p.

ANDREAS SALVÉNA SACRIS

STIP. MED. THEOL. VESTROGOTHUS.

in audit. gust. die xii maji mdcccxxvii.

h. A. m. s.

P. XVII.

UP S ALIiE,

Excudebant regi.® academle typographi.

ad ESAi. XIX: 8* 9'

rten Swa pro Voia.nSn Nomen re¬gem a genitivo suo separatur, ut Job XV: 10, Gen.VII: 6, conf. VI: 17. — idem quod rete(LI: 7). Docent quidem Shaw et Maillet (Jettres surl'Égypte no. 9) hodie non adhiberi retia, sed modonassas, quibus pisces iEgypti capiuntur, quod quidemcongrueret etymologise vocis -»od>d, cognatae cum

et mas \ribnm, vix vero dictioni rytott -»uns.T : • TT* ' : • " :

-oö hi). Retia quoque olim ibi adhibita fuisse veri-simillimum est.

9. nm/Q et nfrw'D pl. oiPms f. linum et bombyx,gossipion, erioxyhtm, atque hoc, vel addito yyn (Jos. II:6), vel non addito (Es. XLII: 3. XLIII: 17), quaeambae significationes etiam junctae sunt in )mS,

Hic utrumque conveniens esset, cum iEgyptusantiquitus operam dederit lini culturse (Exod. IX: 31.Herod. II: 105, conf. de Sacy ad Abdollatiph p. 149), tumetiam genuerit "fruticem, quem aliqui gossipion vocant,plures xyton (Plin. H. N. XIX: 1. XXI: i)', atque li-nea et xylina late vendiderit (Ezech. XXVII: 7. Prov.VII: 16), quibus etiam amicti fuerunt incolae, in pri-mis Sacerdotes (Forster de bysso antiquorum §. 15). Velhodie utrumque ibi gignitur et excolitur, linum veroin majori copiå, vid. Hartmann Beschr. von iEgyptenp. 182. 613. 614. —* p*yu> (Chald. pip evacuare;pectinare, pectere, pectine radere, frangere vel expli-care, Syr. pexuit; divisit, discidit) pectere, pecti¬nare, non minus aptum est ad designandam actionem,

17.

130 AD ESAI. XIX: 9. 10.

quå perstringitur et raditur /mim, quam qua diducitur etcarminatur bombyx gossipii; cum vero haec proprie di-catur voce iEgyptiacå wu;, Semiticå ysjä, quarum neu-tra hic adhibetur, potius illud hic intelligi videtur. —

LXX. kcc) cti<7%vvY] Åtj\percn r&sr ^ycc^opévBs ro Ahov ro c-%/-sov. Melius Symm. ro A tvcv ro krev&ov, et Chald.

Nirno inSs. E contrario Syr. Vtilg. Saad. activesumtum rnpi*vti> ad sequens membrum trahunt: carmi-natrices et textores byssi. Sed exemplo formae Vtop,cui ex verbo intransitivo ortae insit vis activa, caretomnino lingua.— *vin (•»-=- est antiqua terminatio plu¬ralis) lintea Candida ex bysso, quod hic posuerunt LXX,atque Esth. I: 6, VIII: 15, pro syn. -nn. Radix

O £ j

i sumuae candida fuit (vestis), unde fullo,*

qui vestes lavat, albedinem eis inducit, Candidas red-dit. Cognatuin est arab. sericum album et can.

didum, atque iEthiop. hhrirs, quod Ludolf (Lex. JEthiop.p. 36) potius esse gossipion, quam sericum adserit. AbuUwalid: vestimentaalba, qualia panni Damasceni et similia. Inde KimchiiaiDi1? Saad. (jjw.aL^.3 chartce (non crates). i— Velhunc versum Chaldaeus et Jarchi ad opera piscatorumretulerunt, extrema ita explicantes: jiiiö te.xentes inde retia, adeo ut a nin foramen derivaverint •»linopus foraminatum et reticulatum.

10. owsn» >pn fundamenta ejus fJEgypti)contrifa sunt. ninu> fundamenta, firmamenta, fnlcrci, eohttni-

AD ESA I. XIX: 10. 131

na rei publicse, trop. de principibtts, de quorum angu-stiå, soljicitudine et trepidatione agitur v.u. sqq. Si*milis metaphora occurrit v. i5. de Iapide angulari, at-que Ps. XI: 3 rpfltön (cum) fundamenta subruun-fur, ubi generosi et praeclari cives intelliguntur, justi-tise fuJcimina et columnce. Conf. ad III: 1. Suffixum n

respicit iEgyptum, cujus capitibiis, principibus his etoptiroatibus, opponuntur ">u?y mercenarii, vulguslabore victum quaerens, ut v. 15. eodem sensu caputet cauda, palma et juncus sibi invicem opponuntur. Di.cuntur vero tropice contusi, attriti, h. e. moesti, trister,afflicti, vid. Jer. XLIV: 10, conf. n!s7 Es. LVII: 15. Ps.XXXIV: 19. Quod tropice hoc sumendum sit, docetparallelum — Nititur Simplex haec et faci-lis interpretatio certo usu Iinguas, paralielismö et se¬rie orationis, adeo ut nullå opus sit neque conjecturå,neque textus mutatione. — npu7 "i'viv, idem quod

acquirentes mercedem, conf. rto Gen. XII: 5.XXXI:' i. etyto Prov.XI: 18. LXX. quos secutiquidam codd. et editfc. ex h iben t "W (vid. ^e RossiiScholia crit, ad b. I.)- Syr. '(• ^ i. Respiciunt vimimhordaceumi de quo Herodotus, II: 77, Diod. Sic. I: 20.34. IV: 2, conf. Hody de bibi. text. orig. p. 119, Hart-mann's iEgypten p. 177, repugnante paralielismö. —tföa conf. Job XXX: 25 /np'03 nmv. contristata estanima mea. LXX. rois Ttwkwi. In Chald. qjn

idem est ac Hebr. oaS tristis esse, et Arab. p^-f, quohic utitur Saadia, eodem redit], cum cognatae sint si-

132 ad esai. XIX: 11.

gnificationes faitidii et timoris animique dejecti, vid.ad VII: 5.

11. Consilii expertes, ignavi, timid?, inertesPrincipes, capita JEgypti, victori cedent in praedam(v. 4). — propr. ut stulti omnino, vid. adXVI: 7. — 'jvk, LXX. Tcivis (Herod, II: 166), una exantiquissimis urbibus JEgypti inferioris, secundumNum. XIII: 22. Septem annis post Hebronem condita.Sita erat non secundum Pococke (description of the EastT. I. p. 20) prope hodiernam Mansiira, ubi etiam in plu-ribus mappis geographicis locus ei designatur , sed adripam orientalem Nili brachii Tanitici, cui nomen de-dit, paucarum horarum via distans a littore Iacus Men-zaleh. Nomen ejus iEgyptiacum Jani significat locumdepressumjacet enim in numilioribus iEgypti tractibus,

£

Arabice dicitur (jbo, idemque nomentribuitur ruinis ejus, quse vel hodie monstrantur. Vi-serunt eas Geojfroy, Andreossy, aliique, qui easdem utvalde extensas describunt, ibique se invenisse narrant

7 obeliscos statuamque Isidis (Memoires sur l'Egypte P, I.p. 201 sqq. 220 sqq.). Delineatse conspiciuntur se¬cundum Generalem Dugua in figuris aeneis ad Denan

Voyages dans la basse et la haute Egypte tab. 17. Nonigitur, secundum Larcher (ad Herodot. T. VIII. p. 534sqq.) aliosque, Zoan est Sai's; neque, secundum Goliumad Alfvag. p. 147. 148» mappamque geographicam apudDenon (Voyage dans 1'Égypte tab. 7), est Tennesis,

ad esai. XIX: u. 133

atarab. (jm.vo, cujus ruinae jacent in tuedio Iacu Tenne-sis seu Menzaleh. De his vid. Qiiatremére Memoire*geogr. et hist. sur 1'Égypte T. I. p. 284—341.. Champollion1'Egypte sous les Pharaons II. p. 101 — 109. Erat sedesRegum dynastiae Taniticae usque ad Psammetichum,quae quidem videtur in primis fuisse Judasse sociata,conf. Es. XXX: 4, quod insuper ex vicinitate Palae-stinae eonjieere liceret. Ibi quoqne, Zoane, secundumPs. LXXVIII: 12. 43, Mose coram Pharaone miracu-la sua edidit. Sunt vero Principes Zoaivs, idem ac se-

quens rfahb ixpj, optimates. — rünö ixy'i "»»bn sivemodo significat: sapientes consiliarii Pharaonis, ut XXIX:19 q™ pauperes hominum b. e. homines pau-peres, XXXV: 9 fipp rapax ferarum h. e. rapaxfera, conf. Lat. canum degeneres Plin- H. N. XI: 50; si¬ve: sapientissimi consiliariorum Pharaonis, circumlocutiosuperlativi, ut Judic. V: 29 rnninu; hiopn sapientissimceprincipum ejus, a Chron- XXI: 17 pop parvus b. e.minimus filiorum ejus, et in Syr. 1 Cor. XV: 9 ocn?<£klf?.*A lXd%i$os nfoov cc7So<zcXoov. — Post nomen absolutum"sapientes consiliariorum Pharaonis (quod adtinet),3'exspectandum erat more solito deest ve¬ro hic, ut e. c. Ps. IX: 7, suffixum ad vocem rm>.

Sequentia verba procerum iEgyptiorum: Filius sa-

pientum ego, filius Regum antiquitatis egregie rebusqueiEgyptiacis convenientissime pingunt fastum Sacerdo-tum istorum nobilium, gloriantium a majoribus acce-

134 AD ESAI. XIX: II.

ptam sapientiam generisqué daritatem et antiquitatem.Similem fastum suique generis et ordinis studium pro-dunt dictiones cum Arnos VII: 14, iyco&xg/<7ce7c£ slgi, vtoff (f?ccgxrcii8 Act. XXIII: 6, 'EßgaTcs

cE/3gulvv Philipp. III: 5, ßoccriKsvff ix ßccartdojv Xe-uoph. Ages. I: 2, atque notissimum (jliaXwJf ^3 (jlliX^in numis Turcicis. Vice verså in Arabicis proverbia-

w iliter dicitur de homine obscuro, abjecto, humili,

^v3 vitif, filiüf vilif, Conf. verba Ommice apud Abul-fedam (Ann. Musleov T. I. p. 90): r\fi\

^Ä3 age! plorem geuerofos, filios generosoram, etcognomina Jusufi, Fundgruben des Orients P. L p.281. no. 488« 500 — Hactenus de dictiones sed ad i-psam rem penitins intelligendam aliqua jam addentur.Scilicet Reges iEgyptiorum electi fuerunt sive ex Sa-cerdotum ordine sive ex classe militarium nobilium.Simulatque regnum adepti erant* solenniter initiaban-tur mysteriis intimis scientiisque Sacerdotum, quorumordini summo adscribebantur. Delineata conspiciturejusmodi Regum inauguratio in Descripthn de l'EgypHVol. I. pl. 10. n.o a, atque inde desumta in tabulis se-neis ad Creuzer's Symbolik Tab. 16, n.o 1. Postea mi-nisterio utebantur filiorum Sacerdotum (Diod. I: 70),ut plurimum stipati erant Sacerdotibus, qui ipsis pro«ximi, duetores eorum fuerunt atque monitores, omniseorum vita composita erat ad amussim prseeeptorumsacerdotalium, adeo ut lustrationibus etsacrificiis diem

AD ES AI. XIX: XI. '35

inciperent, certa eis vini bibendi mensura data esset,et sie porro, vid. Strabo XVII: i. §. 3. 5» Plat. Polit.p. 290. d. Plut. de Isid. et Osir. p. 452. Wytfcenb. Ideoapud Hecatseuin ipsi vocantur Sacerdotes (CreuzerFragmm. hist. gr. p. 28 sqq.), cum quibus eadem eis fuitconjunctio, ac Regum Persarum cum Magis (Plut. Artax.3. Plat. Alcibiad. I. p. 121. Cic. de div. I: 41), et Re¬gum iEthiopicorum cum ordine Sacerdotum, a quanimiuin quantum pendiderunt (Diod. III: 5. 6). Quan¬tum vero tribuerint claritati generis et splendidis na-talibus Regum atque Sacerdotum; patet ex narratio-ne Herodoti (II: 141 sqq.), quod ipsum, ut olim He-cataeum, Sacerdotes Thebaici deduxerint in magnam

porticum, ubi ipsi ostenderint 341 statuas ligneas (se-cundum auetores operis Description de PEgyptc thecashominum speciem et similitudinem habentes, quibusconduntur cadavera peruncta atque condita) tot sum¬morum sacerdotum totidemque Regum, significantesesse singulos alterum alterius filium, et quidem tt/-qxptv ex 7tte>oojj.tcs yeveptevev h. e. hominem, homin e natnm,non igitur deos, quemadmodum e. c. Hecataeus glo-riabundus perhibuerit se a diis originem ducere. Dehis conf. Creuzer Conimentatt. Hevodotece I. §. 17, 18. ejus-demque Symbolik P. I. p. 303. Optimates igitur, Regia consiliis, erant Sacerdotes, ipse certo sensu dicebaturSacerdos, neqne Semper hereditatis jure a patre in fi¬lium transmissum fuit regnum, sed saepius Jibere crea-bantur novae dynastise, unde qui ex regia domo nonfuerint successores, munere auiico sine dubio fange-

136 AD ESAI. XIX: II. 12:

bantur, ut sacerdotes. Adeoque ex his Reges, exRegibus antiquis vero Sacerdotes re verå originem du-xerunt. De Pharaone Tanitico certo novimus, fuisseRegem Sacerdotem. — Singulariter hic instructa estoratio, quasi pro se quisque ita Ioqueretiir, conf. Ju-dic. XIV: 3, ubi Simson.i dicunt pater et mäter ejus:numne in toto populo meo (non: nostro) mulier cet.?

Perperam Gtassius (Philol. Sacra p. 205. ed. Da-the) vult, hoc loco dicere positum esse pro: occasionemprcebere dicendi, adeo ut sensus hic Sit: cur occasionempraebetis, et adulatione vestrå efficitis, ut talia de secogitet et gloriabundus proferat Pharao. Antiquos ve¬ro Reges de Diis explicat Hieronymus, qui mythicotempore regnavisse dicuntur in iEgypto. ''Significat,inquit, quod iEgyptii heroas et deos autores suae gen-tis simulent, Oron et Isin et Osiriri et Typhonem."

12. Conf. XLVII: 10. 12.13. In proverbium fe-re abiit sapientia JEgyptiorum (1 Reg. V: 10, conf. Esai.XXXI: 2. Act. VII: 22. Herod. II: 77. 160). — Diffi-cultatis aliquid habet «nvi, quod LXX. et Vulg. caus-sative reddunt: ehtcctxoxv, indicent, Saad. vero additåinterrogatione num sciant. Sive aliud co*

gitandum est subjectum, quod nempe alii ab iis red-derentur certiores de fato iEgypti futuro; sive vnr,ut Jer. V: 1» explicandum est per videre, inquirere, in-dagare. Futuris indagandis operam profecto dederuntSapientes iEgyptii, ut Chaldaei (XLVII: 13), atque inhunc finem in primis utebantur observation« siderum.