Szwajcaria / Jura – sztuka mierzenia czasu | Paweł Wroński · David LeCoultre. W zbiorach nie...

Szwajcaria / Jura – sztukamierzenia czasu

Szwajcarzy nie wymyślili zegarków, ale doszli do takiej biegłości w ichwytwarzaniu, że stały się symbolem niezawodności i luksusu. Zaś sfor-mułowanie, że coś działa niczym szwajcarski zegarek, jest odbierane ja-ko komplement. Jednoznacznie. Na całym świecie.

Szwajcaria / Jura – sztuka mierzenia czasu | Paweł Wroński https://pawelwronski.wordpress.com/2014/11/13/szwajcaria-j...

1 sur 13 03.03.15 11:38

Miejsca związane z rozwojem zegarmistrzostwa koncentrują się w zachod-niej Szwajcarii, ciągnąc wzdłuż łuku utworzonego przez góry Jura – od Ge-newy na południu, po Bazyleę na północy. Głównym ich skupiskiem jest Val-lée de Joux, czyli – jak ją określają Anglicy – Dolina Zegarków. Rozsiadło sięw niej kilkanaście miejscowości, które w ciągu minionych stuleci z zagubio-nych w górach wiosek przekształciły się w prosperujące miasteczka, dziękitej właśnie precyzyjnej specjalności.

Kalwińskie reformy i zimowe wieczorySzwajcarów przygoda z czasem rozpoczęła się w XVI wieku w Genewie.Stamtąd wielki religijny reformator Kalwin nawoływał nie tylko do oczysz-czenia wiary z chciwości i zabobonów, ale przede wszystkim do solidnej pra-cy i… punktualności. Nad Jeziorem Genewskim znaleźli wówczas spokojnąprzystań prześladowani we Francji hugenoci i religijni uchodźcy z Niemiec.Było wśród nich tak wielu utalentowanych rzemieślników, że miasto wyro-sło wkrótce na liczące się centrum wytwarzania zegarów, konkurując z po-wodzeniem ze znanymi od dawna ośrodkami: Paryżem, Londynem, Norym-bergą.

Zegarmistrzowie z Genewy jako jedni z pierwszych podchwycili wynalazekmłodego niemieckiego ślusarza Petera Henleina. Około 1510 roku wpadł onna pomysł, żeby napędzać mechanizm zegarowy małą sprężyną. Umożliwiłoto konstruowanie przenośnych zegarków i zbiegło się z rosnącym akurat za-


2 sur 13 03.03.15 11:38

potrzebowaniem w krajach protestanckich. Życie pod presją czasu sprawia-ło, że coraz trudniej było się tam obyć bez zegara. Nie tylko takiego, który od-mierzał czas w salonie, zdobiąc kominek czy biurko, ale towarzyszącegowłaścicielowi w podróży, a wreszcie na tyle małego, żeby można go było no-sić przy sobie.

Wykonywanie elementów zegarowych mechanizmów stało się też źródłemdodatkowych dochodów dla rolników i rzemieślników z pobliskich miejsco-wości, gdzie wymagającemu skupienia zajęciu sprzyjały długie zimowe wie-czory. Zaskakującym jest bowiem fakt, że to w słonecznej Jurze, a nie wośnieżonych, niebotycznych Alpach, znajduje się szwajcarski biegun zimna.W gminie La Brévine nieopodal Le Locle od lat notuje się najniższe tempera-tury spośród wszystkich zamieszkanych miejsc w kraju.

Ewolucja konstruowanych w zachodniej Szwajcarii mechanizmów biegła wdwóch kierunkach – produkcji zegarów i zegarków bądź ich elementów orazprecyzyjnych urządzeń i mechanicznych instrumentów muzycznych. Nie-rzadko obie ścieżki splatały się, czego dowodem jest kunsztownej robotyręczne zwierciadło przechowywane w Château des Monts w Le Locle. W pa-łacyku zamienionym w II połowie minionego stulecia na muzeum historiizegarmistrzowskiego fachu. Złotą oprawę wieńczy kwiatowy pąk. Co godzi-nę jego delikatne płatki się rozchylają, wyłania się ptaszek i śpiewa.


3 sur 13 03.03.15 11:38

Zegarmistrzowska epopejaPałacyk w Le Locle był pierwszym miejscem, które odwiedziłem na szlakupoświęconym wytwarzaniu czasomierzy w Szwajcarii. Inauguracja szlakumiała miejsce w 2001 roku. Dziś liczy blisko 200 km długości, łącząc zarównomuzea, jak i warsztaty i wytwórnie szczycące się historycznymi bądź współ-czesnymi dokonaniami. Le Locle zajmuje wśród nich pozycję szczególną. W1751 roku powstała tutaj jedna z pierwszych w Szwajcarii dużych firm ze-garmistrzowskich. Co ciekawe, założył ją kupiec Philippe DuBois. Skupiłdziałających w okolicy rzemieślników i rozprowadzał po świecie ich wyroby.Pod koniec XVIII wieku firma wyspecjalizowała się w sprzedaży automatycz-nych zegarków. Jako pierwszy tworzył takie Abraham-Louis Perrelet w swo-im warsztacie w Le Locle już około roku 1770.

Inną postacią, która rozsławiła miasteczko, był Jacques-Frédéric Houriet, na-zwany przez potomnych ojcem szwajcarskiej chronometrii. Należał obokAbrahama-Louisa Bregueta (również pochodzącego ze Szwajcarii zegarmi-strza, ale prowadzącego firmę w Paryżu) do wynalazców mechanizmu okre-ślanego z francuska tourbillon. Kompensując wpływ grawitacji, zwiększałznacząco dokładność ówczesnych chronometrów.

Kolekcja w Le Locle nie koncentruje się jedynie na historii miejscowych firmi zegarmistrzów, ale pokazuje pełne innowacji długie dzieje urządzeń domierzenia czasu. Uzmysławia, że zegary i zegarki były przez stulecia inter-


4 sur 13 03.03.15 11:38

dyscyplinarnymi dziełami sztuki. Bo tak jak książka wymaga oprawy, tak imechanizm uznawano za ukończony dopiero wtedy, gdy skrył się pod efek-towną obudową. A na to składał się kunszt nie tylko mechaników, ale takżeślusarzy, snycerzy, jubilerów, złotników, grawerów.

Pośród eksponatów są też fascynu-jące zabawki, korzystające z mecha-nizmów równie precyzyjnych jakczasomierze. Długo nie mogłemoderwać oczu od drobnej pozłaca-nej figurki. Zgarbiona stara kobietaw chustce na głowie wspiera się nadwóch laskach i rytmicznie kuśty-ka. Od z górą dwustu lat. Kto jąstworzył nie wiadomo. Historycypodejrzewają jedynie, że jest dzie-łem nieznanego z imienia londyń-skiego artysty.

Otoczone parkiem muzeum wChâteau des Monts leży na peryfe-riach miasteczka. Ale Le Locle jestwciąż żywym ośrodkiem wytwarza-nia zegarów, czego symbolem jest górująca nad stłoczonymi w kotlince ka-mienicami nowoczesna bryła siedziby Tissota. Należy do potężnej GrupySwatch, ale jej korzenie są lokalne, gdyż Charles-Félicien Tissot zapoczątko-wał działalność rodzinnego warsztatu u progu XIX wieku. W miasteczku ma-ją także siedziby zakłady tak znanych producentów, jak: Ulysse-Nardin,Montblank Montre, Vulcain czy Zenith. Działa ponadto założona na przeło-mie XIX i XX wieku szkoła zegarmistrzowska oraz od 1973 roku jeden ztrzech oddziałów COSC. Ta ostatnia instytucja ma charakter non profit i roz-poczęła działalność w 1901 roku pod patronatem pięciu specjalizujących sięw wytwarzaniu zegarków kantonów (Genewa, Vaud, Neuchâtel, Bern i Sol-thurn). Jest instytutem, w którym testuje się dokładność mechanizmów. Na-daje też prestiżowe certyfikaty, o ile rzecz jasna mechanizm spełnia ostrekryteria norm ISO. Tylko takie zasługują na miano chronometrów, którychdefinicję także opracował COSC – Contrôle Officiel Suisse des Chronomètres.

Komplikacje a cena


5 sur 13 03.03.15 11:38

Nieco odmienna idea przyświeca stworzonej przez Vincenta Jatona ekspozy-cji Espace Horloger. Otworzył ją w Le Sentier, wykorzystując wnętrza bu-dynku z początków XX stulecia, na którego elewacji zachowana jest nazwamieszczących się tu przez 30 lat zakładów także legendarnej firmy JacquesDavid LeCoultre. W zbiorach nie brak oczywiście cennych zegarów i zegar-ków z różnych epok, od różnych producentów. Ale osnowę stanowią nieprzedmioty, tylko komplikacje pokonywane przez twórców chronometrówna drodze do stworzenia wielofunkcyjnych przyrządów do mierzenia czasu,pokazujących jednocześnie datę, budzących właściciela sygnałem, porównu-jących czas w wybranych strefach.

Zafascynowany historią zegarów Jaton wkłada w przedsięwzięcie serce. Jegoambicją jest – jak to żartobliwie określa – zainteresowanie tematem gości od7. do 77. roku życia. Nie ucieka więc od form warsztatowych. Z prawdziwądumą prezentuje salę z multimedialnymi interaktywnymi panelami. Każdymoże na nich stworzyć własny wirtualny chronometr, zgłębiając zarazemtajniki zegarmistrzowskiego fachu. Odkrywając skomplikowany świat me-chanizmów zarówno klasycznych, jak i na wskroś współczesnych. „Zazwy-czaj zwiedzający pytają o ceny” – zwierza się Vincent. „Rozumiem, że to fa-scynujący temat, bo zegarki osiągają ceny luksusowych aut. Ale to trudnakwestia” – dodaje i zdejmuje z ręki zegarek. Niepozorny, bez ornamentów,dodatkowych tarcz czy imponującej liczby pokręteł. „Muszę go codziennienakręcać – uśmiecha się z rozrzewnieniem – ale nie zamieniłbym go na ża-


6 sur 13 03.03.15 11:38

den inny i nie sprzedam go za żadną cenę” – dodaje zdecydowanie.

W oczach Vincenta błyskają iskierki przy każdym eksponacie, a gdy prezen-tuje działanie paneli, bardziej przypomina dyrygenta niż biznesmena. Najja-śniejszym blaskiem zapłonęły jednak jego oczy, gdy w drzwiach sali, którąwłaśnie zwiedzaliśmy, pojawił się niespodziewany gość. „Pozwólcie, żeprzedstawię – niemal wykrzyknął Vincent – Philippe’a Dufoura, legendę!Precyzji wykonywanych przez niego zegarków nic współcześnie nie dorów-nuje”. Dufour mieszka i prowadzi warsztat w Le Sentier. Pracuje sam, wyko-nując osobiście każdy element. Przyjaźni się z Vincentem i często go odwie-dza, sekundując jego staraniom, gdyż sam pasjonuje się swoim fachem.„Używam zegarka, który sam zrobiłem – pokazuje. – Podobnych wykonałemokoło 200. Ile kosztują? – uśmiecha się, powtarzając czyjeś pytanie. – Telefo-nował de mnie ostatnio kolekcjoner, oferując 100 tys. franków. Ale z tym eg-zemplarzem żal mi się rozstać”.

Polski wkład, Księżyc i HollywoodW historii szwajcarskich zegarków jest polski akcent. Całkiem mocny. Wśródemigrantów uchodzących z ojczyzny po powstaniu listopadowym, którzyznaleźli schronienie w Genewie, byli przedsiębiorca Antoni Patek i zegar-mistrz Franciszek Czapek. W 1839 roku założyli firmę i pracowali przez kil-ka lat razem, z powodzeniem. Do momentu spotkania z francuskim zegarmi-strzem Adrienem Philippe. Wtedy Czapek postanowił prowadzić działalność


7 sur 13 03.03.15 11:38

na własny rachunek, zaś Patek i Philippe zawiązali w 1851 roku nową spół-kę, która z czasem przekształciła się w jedną z najwyżej cenionych na świe-cie firm zegarmistrzowskich.

W 1925 roku spółka Patek Philippe zasłynęła wprowadzeniem na rynekpierwszego zegarka ręcznego z kalendarzem. Sukces dał asumpt do tworze-nia coraz bardziej skomplikowanych wielofunkcyjnych mechanizmów.Współcześnie taki zegarek wysokiej klasy składa się z około 300 współpracu-jących, precyzyjnie dopasowanych, nierzadko mikroskopijnych, elementów.Do marki Pattek Philippe należy swoisty rekord w tej dziedzinie. Aby uczcić150-lecie skonstruowano Calibre 89. Mechanizm złożony z 1728 elementówmontowało czterech specjalistów z firmy. A prace nad modelem – od projek-tu po wykończenie – trwały 9 lat.

Firmy zegarmistrzowskie chętnie prezentują swoje dokonania. Patek Philip-pe Museum mieści się w siedzibie firmy, którą niezmiennie jest Genewa. Nie-mal po sąsiedzku znajduje się siedziba Vacheron Constantin. Ich zegarki na-leżą do najbardziej luksusowych i najdroższych na świecie. Na swoją pozy-cję firma pracuje niestrudzenie od 1755 roku. Wtedy otworzył w Genewiewarsztat Jean-Marc Vacheron. Skonstruowany 224 lata później model Kalli-sta miał wyjściową cenę 5 milionów dolarów. Dziś wartość tych zegarkówwzrosła ponad dwukrotnie. Często cytowane jest motto firmy: „Rób lepiejniż to możliwe, a to jest zawsze możliwe!”.


8 sur 13 03.03.15 11:38

Odmiennego rodzaju dokonania rozsławiły markę Omega, której siedzibaznajduje się w mieście Biel (fr. Bienne). Louis Brandt założył warsztat w1848 roku, ale prestiż przyniósł firmie dopiero wiek XX. Najpierw docenili jąBrytyjczycy i w 1917 roku Omega stała się oficjalnym partnerem Britain’sRoyal Flying Corps. Rok później w ślady europejskiego alianta poszły StanyZjednoczone. W efekcie z chronometrów Omegi korzysta dziś NASA, a odolimpiady w Los Angeles w 1932 roku firma jest oficjalnym partneremigrzysk olimpijskich i dostarcza na każde coraz doskonalsze urządzenia po-miarowe. Specjalizacja w tworzeniu zegarów na specjalne okazje sprawiła,że wyprodukowany przez Omegę Speedmaster znalazł się na ręku pierwsze-go astronauty, który postawił nogę na Księżycu. Od 1955 roku zegarkówOmegi używa na srebrnym ekranie James Bond, zaś w rzeczywistości chęt-nie noszą je hollywoodzkie gwiazdy z Nicole Kidman i George’em Clooney-em na czele.

Najnowszy trendSzwajcaria jest obecnie niekwestionowanym liderem w dziedzinie wytwa-rzania wysokiej jakości zegarków ręcznych. Powstaje tu około 50% ich świa-towej produkcji. Ba, obliczono, że w połowie minionej dekady średnia cenawykonanego ręcznie zegarka eksportowanego przez Szwajcarów wynosiła410 dolarów. Mniej więcej pół wieku temu u podnóża Jury dokonała się tech-nologiczna rewolucja. Powstał zegarek kwarcowy i na moment Szwajcaromzaparło dech w piersiach. Wydawało się bowiem, że fantastyczny wynalazekokaże się przysłowiowym strzałem w stopę. Rynek zalały błyskawicznie ta-nie produkty japońskich firm, a dochody szwajcarskich potentatów spadły opołowę. Szybko jednak sytuacja wróciła do normy, bo Japończycy też stanęlido wyścigu o jakość. Tani rynek przejęli natomiast Chińczycy, ale ponieważświat pobawił się już trochę kwarcowymi zabawkami, klienci zwrócili napowrót oczy ku propozycjom z najwyższej półki. Niezależnie od tego, czy ba-zują one na kwarcowych czy klasycznych rozwiązaniach.


9 sur 13 03.03.15 11:38

Sprzedaż, promocja i edukacja przenikają się coraz częściej. Przejawem tegotrendu jest tworzenie w zakładach pokazowych linii produkcyjnych. Przygo-dę taką można przeżyć w nowoczesnej fabryce ze szkła i stali – ManufactureCorum w La Chaux-de-Fonds. Niedawno z podobną inicjatywą zwrócił się doklientów Chronoswiss z Lucerny. Można tam oglądać zegarmistrzów przypracy, wcale im nie przeszkadzając. Żeby bowiem nie zakłócać skupienia aninie zaburzyć sterylnych warunków, ich stanowiska umieszczono w szkla-nych boksach o futurystycznym designie. Spacer jest więc nie tylko interesu-jący i pouczający. Jest wyprawą na nieznaną planetę „Szwajcarski Zegarek”,a wyniesione z niej wrażenia, mnie przynajmniej, umocniły w przekonaniu,że marki, takie jak: Vacheron Constantin, Patek-Philippe, Jaeger-LeCoultre,Audemars Piguet, Certina, Bulgari, Rolex czy Omega, są ikonami światowegoprzemysłu precyzyjnego. Zaś działający wciąż w pojedynkę mistrzowie zPhilippe’em Dufourem na czele – sztuki perfekcyjnego odmierzania czasu.

Swatch – numer 1 na świecieDo Swatcha należał niepodzielnie rok 1983. Firma wprowadziła wów-czas na światowy rynek zegarki z tworzyw sztucznych. Dzięki „plastiko-wej rewolucji” wspięła się na szczyty wyników ekonomicznych. W 2006roku celebrowała uroczyście wypuszczenie na rynek 333-milionowegozegarka. Dziś do Grupy Swatcha, której biura i zakłady znajdziemy wBazylei, Biel i Neuchâtel, należy mnóstwo marek z całego świata, zarów-no tych ekskluzywnych, jak i popularnych. Ze słynnych szwajcarskichproducentów ze Swatchem związane są: Breguet, Omega i Hublot z seg-mentu wyrobów drogich – prestiżowych i luksusowych – Longines i Radoz wysokiej półki, Tissot i Certina zaliczane do średniej klasy. Sam zaśSwatch jest wiodącym na świecie producentem w segmencie podstawo-wym (www.swatchgroup.com).

Szwajcarski zegar dworcowy


10 sur 13 03.03.15 11:38

Do rangi krajowej ikony urósł wSzwajcarii zegar dworcowy. Za-projektował go w latach 40. XX w.Hans Hilfiker i od tego czasu de-sign nie zmienił się ani na jotę. Naperonach kolejowych stacji zega-ry zawisły w 1944 roku. Ich wy-gląd tak przypadł do gustu grafi-kom z firmy Apple, że zastosowaligo w swoim systemie operacyj-nym w 1976 roku, nie dbając oprawa autorskie. Do rozprawy są-dowej jednak nie doszło, gdyż wwyniku pojednawczych rozmówfirma zapłaciła szwajcarskiejstronie 20 milionów franków od-szkodowania i uzyskała licencjęna stosowanie zegara w systemieoperacyjnym oraz na urządzeniach iPhone i iPad, z czego zrezygnowaładopiero w 2013 roku, gdy wprowadziła system operacyjny iOS 7. Wutrzymanym w czarno-białej kolorystyce zegarze tylko zakończona kół-kiem wskazówka sekundowa jest czerwona. Charakteryzuje ją hipnoty-zujący jednostajny ruch, ale przed osiągnięciem punktu na godzinie 12.wskazówka na moment nieruchomieje. Na czas nie dłuższy jednak niż0,2 sekundy. Potrzebny na kalibrację, niezbędny, aby z centrali, gdzie ko-ryguje się go za pomocą urządzeń satelitarnych, do zegarów dworco-wych dotarł elektroniczny impuls. Właścicielem patentu i zarządcą sys-temu sterującego zegarami dworcowymi jest firma Mobatime z Sumi-swaldu (www.mobatime.com).

INFOHistoria zegarmistrzostwa w portalu Szwajcarskiej Federacji Przemysłu Ze-garków: www.fhs.ch. Każda ze znanych firm także prezentuje swoje dokona-nia. Spis szwajcarskich firm: www.topswitzerland.ch w zakładce .

Portal Vallée de Joux z informacjami turystycznymi: www.juradreiseen-land.ch


11 sur 13 03.03.15 11:38

Musée d’Horlogerie du Locle w Château des Monts w Le Locle: www.mhl-monts.chMusée International de l’Horlogerie w La Chaux-de-Fonds: www.mih.chEspace Horloger w Le Sentier: www.espacehorloger.ch

Kolekcje pod patronatem słynnych firm:– Patek Philippe w Genewie: www.patekmuseum.com– Vacheron Constantin w Genewie: www.vacheron-constantin.com– Omega w Biel: www.omegawatches.com

Informacje dotyczące pokazowych linii produkcyjnych wspomnianych w ar-tykule firm: www.corum.ch; www.chronoswiss.com

W La Chaux-de-Fonds potomek zegarmistrzowskiej rodziny organizujewarsztaty, w czasie których można zapoznać się dokładniej z mechanizmemzegarka, a nawet samemu go złożyć (www.neuchateltourisme.ch).

Mechaniczne in-strumenty zgro-madzono w Cen-tre Internationalde la Mécaniqued’Art, Musée deboîtes à musiqueet d’automates(CIMA) w Sainte-Croix. Produkcjęzainicjował tamAntoine Favre-Salomon, kon-

struując w 1796 r. kieszonkowy zegarek z pozytywką: www.musees.ch

To pełny tekst materiału przygotowanego dla magazynu „Ego Inspiracje” (zi-ma 2014/2015): pdf


12 sur 13 03.03.15 11:38

Jedna myśl na temat “Szwajcaria / Jura – sztukamierzenia czasu”

Pingback: Szwajcaria / Jura – przygoda z czasem | Paweł Wroński

The Twenty Fifteen Theme. Stwórz darmową stronę albo bloga na WordPress.com.

AUTOR

Paweł Wrońskidziennikarz, fotograf / freelance journalist & photographer przewodnik górski, pilotwycieczek / mountain guide, tour leaderZobacz wszystkie wpisy opublikowane przez Paweł Wroński

13 Listopad 2014 Paweł Wroński Abraham Louis Breguet, Audemars Piguet, Bulgari,Certina, Chronoswiss, Corum, Espace Horloger, Genewa, Jacques David LeCoultre, James Bond,Jean-Marc Vacheron, Jura, La Chaux-de-Fonds, Le Locle, Le Sentier, Louis Brandt, luksus,Mobatime, niezawodność, Omega, Patek-Philippe, Philippe Dufour, precyzja, Rolex, Sainte-Croix,Swatch, sztuka, Szwajcaria, Tissot, tourbillon, Vacheron Constantin, Vincent Jacot, Vulcain, zegarki,Zenith

Lubię

Be the first to like this.


13 sur 13 03.03.15 11:38

Szwajcaria / Jura – sztuka mierzenia czasu | Paweł Wroński · David LeCoultre. W zbiorach nie...

Documents

Transcript of Szwajcaria / Jura – sztuka mierzenia czasu | Paweł Wroński · David LeCoultre. W zbiorach nie...