Praktyczne obliczenie zawartości azotu

w nawozach wyprodukowanych w gospodarstwie

Opracował: Zygmunt Bilski

Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie O/Poznań

„Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Rolnych: Europa inwestująca w obszary wiejskie.” Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach działania „Szkolenie zawodowe dla osób zatrudnionych w rolnictwie i leśnictwie”

Program Rozwoju Obszarów wiejskich na lata 2007-2013 – umowa nr 00001-6900-FA1900497/14 zawarta w dniu 30 stycznia 2015r.

Instytucja Zarządzająca Programem Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 – Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi.

DOBRE PRAKTYKI ROLNICZE NA OBSZARACH

SZCZEGÓLNIE NARAŻONYCH NA AZOTANY POCHODZENIA ROLNICZEGO, TZW. OSN

Produkcja nawozów organicznych przez poszczególne rodzaje zwierząt.

Systemy utrzymania zwierząt.

Na płytkiej ściółce - produkcja obornika i gnojówki.

Na głębokiej ściółce - produkcja obornika.

System bezsciołowy - produkcja gnojowicy.

Średnie roczne wielkości produkcji nawozów naturalnych i koncentracja

zawartego w nich azotu w zależności od gatunku zwierzęcia, jego wieku i

wydajności oraz systemu utrzymania.

Rodzaj zwierząt

SYSTEM UTRZYMANIA

Wartość

współcz

ynnik

odlicze

nia

koncent

racji

„w”1.2.

Głęboka ściółka Płytka ściółka Bezściołowo

Obornik Obornik Gnojówka Gnojowica

Produkcja

obornika

(w

tonach/

rok)

Zawartość

azotu

(w kg/tonę

obornika)

Produkc

ja

obornik

a (w

tonach/

rok)

Zawarto

ść azotu

(w

kg/tonę

obornika

)

Produkcja

gnojówki

(w m3/rok)

Zawartość

azotu

(w kg/m3

gnojówki)

Produkc

ja

gnojowi

cy

(w

m3/rok)1.

Zawart

ość

azotu

(w

kg/m3 )

Bydło

Buhaje 19,0 3,1 10,5 3,3 5,8 3,4 22,0 3,5 -

Krowy mleczne 1a 18,8 2,6 10,0 2,8 6,2 2,7 17,6 3,4 0,97

Krowy mleczne 2b 23,8 3,1 14,8 3,3 7,6 3,2 23,0 4,0 0,97

Krowy mleczne 3c 26,0 3,7 16,2 4,0 8,4 3,8 25,4 4,5 0,95

Jałówki cielne 18,4 3,0 8,5 3,2 5,4 3,1 16,4 3,4 -

Jałówki powyżej 1 roku życia 12,4 2,8 6,0 2,8 5,8 2,7 11,6 2,9 -

Jałówki od ½ do 1 roku życia 7,8 3,4 3,6 3,5 2,4 3,7 6,8 4,7 -

Cielęta do 1/2 roku życia 2,4 3,8 1,6 2,8 1,4 3,2 2,6 3,2 -

Bydło opasowe od 1/2 do 1 roku 12,0 2,6 5,0 3,1 3,8 3,4 10,0 4,5 -

Bydło opasowe powyżej 1 roku 15,0 3,0 7,0 2,7 6,9 2,9 14,2 3,2 -

Trzoda chlewna

Knury 5,5 3,1 3,2 3,1 1,9 3,3 4,6 3,6 0,85

Lochy 5,0 3,9 3,7 4,0 1,8 4,2 4,6 4,3 0,79

Warchlaki od 2 do 4 miesięcy

życia 1,5 2,9 1,0 1,5 0,5 0,8 1,4 3,0 0,79

Prosięta do 2 miesięcy życia 0,5 1,8 0,3 0,9 0,2 0,4 0,7 2,0 -

Tuczniki 2,0 4,2 1,5 4,4 1,0 4,6 1,9 4,6 0,75

Konie duże

Ogiery 8,5 5,0 5,0 1,7 2,0 1,9 -

Klacze, wałachy 8,5 5,2 5,5 1,9 2,4 2,1

Źrebaki powyżej 2 lat życia 6,5 4,2 5,5 1,5 1,7 1,8

Źrebaki powyżej 1 roku życia 6,0 3,2 4,0 1,4 1,4 1,3

Źrebaki od ½ do 1 roku życia 2,5 2,7 2,0 1,3 1,2 0,9

Źrebięta do 1/2 roku życia 1,6 0,15 1,0 0,8 0,7 0,5

Konie małe

Ogiery 5,4 2,5 4,0 0,8 1,5 0,9 -

Klacze, wałachy 5,4 2,6 4,5 0,9 1,7 1,0

Źrebaki powyżej

2 lat życia 4,5 2,1 4,5 0,8 1,2 0,9

Źrebaki powyżej

1 roku życia 4,0 1,6 3,4 0,7 1,0 0,7

Źrebaki od ½ do

1 roku życia 1,7 1,4 1,4 0,6 0,8 0,5

Źrebięta do 1/2

roku życia 1,2 0,07 0,7 0,4 0,7 0,3

Owce

Tryki powyżej 1

i 1/2 roku życia 1,4 6,7

-

Owce powyżej 1

i 1/2 roku życia 1,2 6,9

Jagnięta

powyżej 3 i 1/2

miesiąca życia

0,4 8,3

Jarlaki 0,7 10,5

Drób (obornik/pomiot kurzy)

Kury 0,046 8,5 0,04 12,1 0,86

Kury pomiot

podsuszony 0,03 10,5 0,86

Kurki i kogutki

do 18 tygodnia

życia

0,03 6,3 -

Brojlery kurze 0,05 12,7 0,03 17,0 0,86

Kaczki 0,064 6,1 0,06 8,5 0,91

Gęsi 0,036 14,5 0,04 17,0 0,91

Indyki 0,067 15,4 0,06 19,0 0,91

Gołębie 0,01 14,0 0,91

Lisy i jenoty

Samiec 0,024 1,5 -

Samica 0,022 1,6

Młode 0,013 1,3

Norki i tchórze

Samiec 0,011 1,8 -

Samica 0,009 1,9

Młode 0,007 1,5

Króliki

Samiec 0,15 2,9 0,13 3,1 0,23 3,0 -

Samica 0,12 3,2 0,11 3,3 0,21 2,8

Młode 0,03 2,6 0,05 2,8 0,06 2,2

Kozy

Kozy matki 1,2 8,4

- -

Koźlęta do 3,5

miesiąca 0,4 9,4

Koźlęta od 3,5

miesiąca do 1,5

roku

0,8 6,9

Pozostałe kozy 1,0 8,0

Inne

Szynszyle 0,047 0,5

3

Daniele 1,0 8,1

-

Strusie

afrykańskie 1,5 16

Strusie Emu i

Nandu 1,0 16

Inne zwierzęta o

łącznej masie

500 kg, z

wyłączeniem ryb

12,0 6,0

Osad

pofermentacyjny

z biogazowni

rolniczych –

fermentacja

„mokra”

z 2,8*

3 -

Wartość współczynnik odliczenia koncentracji „w” stosuje się dla obliczenia

rzeczywistej koncentracji azotu w jednostce nawozów naturalnych,

wynikającej z udokumentowanych przez hodowcę

i powszechnie uznanych praktyk żywieniowych, polegających na stosowaniu

obniżonej koncentracji białka w dawce pokarmowej, środków zwiększających

strawność białka, żywienia wielofazowego itp. Obliczenie właściwej

koncentracji wykonuje się poprzez zastosowanie wzoru

K = zawartość azotu x w

k - rzeczywista koncentracja azotu w jednostce nawozu naturalnego

zawartość azotu – odpowiednia wartość z tabeli

w - tabelaryczna wartość współczynnik odliczenia

Sposób obliczeń

Przykłady

Średnia roczna produkcja nawozów naturalnych i

koncentracja zawartego w nich azotu

Stan średnioroczny

Krowy dojne - 25 szt.

Jałówki cielne - 12 szt.

Jałówki powyżej 1 roku - 7 szt.

Jałówki 0,5 – 1 roku - 6,25 szt.

Cielęta do 0,5 roku - 11,75 szt.

-------------------------------------------

Razem 62,5 szt.

Przy obliczeniu azotu z obornika i gnojówki przy krowach mlecznych

uwzględniono współczynnik koncentracji

Przykład: Chów bydła płytka ściółka – produkcja obornika

i gnojówki

Produkcję obornika w gospodarstwie obliczamy w okresie rocznym.

Kolejność obliczeń:

- ustalenie średniorocznych stanów zwierząt,

- obliczenie rocznej produkcji obornika,

- wybór współczynnika koncentracji,

- z rocznej produkcji obornika obliczamy ilość azotu

zawartego w oborniku,

- obliczamy roczną produkcję gnojówki,

- obliczamy roczną produkcje N w gnojówce,

- obliczamy średnią zawartość N w oborniku i w

gnojówce,

- obliczamy maksymalną wielkość zastosowania obornika

i gnojówki na 1 ha,

- przeliczamy azot z obornika i gnojówki na azot działający.

Rodzaj

zwierząt

Stan

śred

nioro

czny

System utrzymania Warto

ść

współ

czynn

ika

konc

entra

cji

System utrzymania

Płytka ściółka Płytka ściółka

obornik gnojówka

Produkc

ja

obornika

(w

tonach

/rok

Razem

produkcja

obornika w

tonach

/rok

Zawartość

azotu w kg

/ tonę na

rok

Razem

produkcja

azotu w

oborniku w

kg

Produk

cja

gnojów

ki ( w

m3 / rok

Razem

prod.

gnojówki

w m3 / rok

Zawartość

N w kg/m3

gnojówki

Razem

produkcja N

w gnojówce

w kg

a b o = a x b c N = 0 x c f d M = a x d e P = m x e

Krowy mleczne 10 2,8 0,97 6,2 2,7

Krowy mleczne

prod. pow.6000

l mleka

25,5 14,8 3,3

3,3x0,97=

3,201

0,97 7,6 3,2

3,2x0,97=

3,104

Krowy mleczne

prod pow 8000l

16,2 4,0 0,95 8,4 3,8

Jałówki cielne 12 8,5 3,2 5,4 3,1

Jałówki pow.

roku 7 6 2,8 5,8 2,7

Jałówki od o,5-

1 roku 6,25 3,6 3,5 2,4 3,7

Cielęta do 0,5

roku 11,75 1,6 2,8 1,4 3,2

Bydło opasowe 5,0 3,1 3,8 3,4

Bydło opasowe

pow. roku 7,0 2,7 6,9 2,9

Razem 62,5

Średnia zawartość N w kg/t obornika i

w kg/m3 gnojówki

Rodzaj

zwierząt

Stan

śred

nioro

czny

System utrzymania Warto

ść

współ

czynni

ka

konce

ntracji

System utrzymania

Płytka ściółka Płytka ściółka

obornik gnojówka

Produkcja

obornika

(w

tonach/ro

k

Razem

produkcj

a

obornika

w tonach

/rok

Zawartość

azotu w kg

/ tonę na

rok

Razem

produkcja

azotu w

oborniku w

kg

Produ

kcja

gnojó

wki ( w

m3 /

rok

Razem

prod.

gnojówki

w m3 /rok

Zawartość N

w kg/m3

gnojówki

Razem

produkcja N

w gnojówce

w kg

a b o = a x b c N = 0 x c f d M = a x d e P = m x e

Krowy mleczne 10 2,8 0,97 6,2 2,7

Krowy mleczne

6000 – 8 000 l

mleka

25,5 14,8 377,4 3,3

3,3x0,97=

3,201

1208,06 0,97 7,6 193,8 3,2

3,2x0,97=

3,104

601,55

Krowy mleczne

pow. 8 000 l

16,2 4,0 0,95 8,4 3,8

Jałówki cielne 12 8,5 102,0 3,2 326,4 5,4 64,8 3,1 200,88

Jałówki pow.

roku 7 6 42,0 2,8 117,6 5,8 40,6 2,7 109,62

Jałówki od o,5-

1 roku 6,25 3,6 22,5 3,5 78,75 2,4 15,0 3,7 55,5

Cielęta do 0,5

roku 11,75 1,6 18,8 2,8 52,64 1,4 16,45 3,2 52,64

Bydło opasowe 5,0 3,1 3,8 3,4

Bydło opasowe

pow. roku 7,0 2,7 6,9 2,9

Razem 62,5 562,7 1783,45 330,65 1020,19

Średnia zawartość N w kg/t obornika i w kg/m3

gnojówki 3,17 3,08

Obliczona produkcja obornika wynosi 562,7 tony w którym znajduje się:

1783,45 kg azotu

Średnio w 1 tonie obornika znajduje się 3,17 kg N

1783,45 : 562,7 = 3,17 kg N

Obliczona produkcja gnojówki wynosi 330,65 m3 w którym znajduje się:

1020 kg azotu

Średnio w 1 m3 gnojówki znajduje się 3,08 kg N

1020 : 330,65 = 3,08 kg N

Biorąc pod uwagę powyższe obliczenia maksymalna ilość zastosowanego

obornika lub gnojówki na 1 ha nie powinna przekraczać

Obornik:

170 kg N : 3,17 kg N z obornika = 53,6 t

Gnojówka:

170 kg N : 3,08 kg N z gnojówki = 55,19 m3

Azot działający

Rodzaj nawozu

Wartość równoważnika nawozowego dla różnych

terminów stosowania nawozów

Jesienny Wiosenny

Obornik 0,3 0,3

Gnojowica 0,5 0,6

Gnojówka 0,5 0,8

Środki do użyźniania gleby 0,3 0,2

Wartość równoważnika azotowego dla nawozów naturalnych , środków do

użyźniania gleby w różnych terminach ich stosowania

Azot działający = azot całkowity x równoważnik nawozowy

Dla wyprodukowanego azotu

z obornika - 1783,45 kg x 0,3 = 535 kg (N działający )

z gnojówki - 1020 kg x 0,5 = 510 kg zastosowanej jesienią lub

1020 kg x 0,8 = 816 kg zastosowanej wiosną

Azot działający wykazuje takie same działanie nawozowe jak azot

z nawozów mineralnych

położonych na OSN

położonych poza OSN

Z wykorzystaniem arkusza kalkulacyjnego programu Excel

opracowaliśmy narzędzie analityczne umożliwiające obliczenie

stanów średniorocznych zwierząt, sztuk DJP, produkcji azotu,

a przede wszystkim minimalnej wielkości urządzeń do

przechowywania nawozów naturalnych w gospodarstwach

Program komputerowy

Wyszczególnienie Liczba

sztuk

zwierząt

(średnioroc

znie)

Obliczenie obsady średniorocznej zwierząt

Miesiące

Bydło I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII

buhaje 0,00

krowy mleczne o wydajności

6 tys. litrów

0,00

krowy mleczne o wydajności

6 - 8tys. litrów

0,00

krowy mleczne o wydajności

pow.8 tys. litrów

0,00

jałówki cielne 0,00

jałówki powyżej 1 roku 0,00

jałówki od 1/2 do 1 roku 0,00

cielęta do 1/2 roku 0,00

bydło opasowe od1/2

do 1 roku

0,00

bydło opasowe powyżej

1 roku

0,00

Na podstawie wprowadzonych danych program automatycznie oblicza liczbę sztuk

zwierząt średniorocznie

Stan średnioroczny

W komórkach należy wpisać średni stan zwierząt w poszczególnych miesiącach

z określeniem grupy zwierząt.

Gatunek

Stan

średnio

-roczny

Współ

-czynnik

DJP

Liczba DJP

w

gospodarstw

ie rolnym

SYSTEM UTRZYMANIA

Ściółka

głęboka

Ściółka

płytka

Bez-

ścioło

wo

Bydło

buhaje 0,00 1,4 0,00

krowy mleczne o wydajności 6

tys. litrów 0,00 1 0,00

krowy mleczne o wydajności 6 -

8tys. litrów 0,00 1 0,00

krowy mleczne o wydajności

pow.8 tys. litrów 0,00 1 0,00

jałówki cielne 0,00 1 0,00

jałówki powyżej 1 roku 0,00 0,8 0,00

jałówki od 1/2 do 1 roku 0,00 0,3 0,00

cielęta do 1/2 roku 0,00 0,15 0,00

bydło opasowe od1/2 do 1

roku 0,00 0,3 0,00

bydło opasowe powyżej 1

roku 0,00 0,8 0,00

Obliczanie DJP

Na podstawie wprowadzonych danych obliczona zostaje obsada zwierząt w przeliczeniu na DJP

Otrzymaną wielkość DJP należy rozgrupować wg systemu utrzymania zwierząt

Produkcja azotu w gospodarstwie

W arkuszu "Produkcja azotu w gospodarstwie" obliczana jest wielkość produkcji azotu w

zależności od zadeklarowanego systemu utrzymania zwierząt. Użytkownik powinien

określić (z wykorzystaniem listy rozwijanej) współczynnik koncentracji - komórka "J2"(

dot. jedynie OSN) oraz powierzchnię użytków rolnych (komórka "O76")

Wyszczególnienie Liczba sztuk

zwierząt

(średniorocz

nie)

Obliczenie obsady średniorocznej zwierząt

Miesiące

Bydło I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII

buhaje 0,00

krowy mleczne o

wydajności 6 tys. litrów

0,00

krowy mleczne o

wydajności 6 - 8tys. litrów

25,50 25,0 26,0 25,0 26,0 24,0 26,0 25,0 26,0 26,0 26,0 25,0 26,0

krowy mleczne o

wydajności pow.8 tys. litrów

0,00

jałówki cielne 12,00 4,0 12,0 15,0 18,0 12,0 15,0 12,0 11,0 12,0 13,0 14,0 6,0

jałówki powyżej 1 roku 7,00 11,0 3,0 4,0 5,0 4,0 6,0 8,0 10,0 10,0 8,0 6,0 9,0

jałówki od 1/2 do 1 roku 6,25 8,0 6,0 4,0 6,0 7,0 5,0 4,0 5,0 9,0 7,0 7,0 7,0

cielęta do 1/2 roku 11,75 5,0 7,0 12,0 10,0 15,0 16,0 14,0 12,0 14,0 14,0 15,0 7,0

bydło opasowe od1/2 do

1 roku

0,00

bydło opasowe powyżej

1 roku

0,00

Stan średnioroczny

Obliczenia z programu komputerowego

Gatunek

Stan

średnio

-roczny

Współ

-czynnik

DJP

Liczba DJP

w

gospodarst

wie rolnym

SYSTEM UTRZYMANIA

Ściółka

głęboka

Ściółka

płytka

Bez-

ściołowo

Bydło

buhaje 0,00 1,4 0,00

krowy mleczne o wydajności 6 tys.

litrów 0,00 1 0,00

krowy mleczne o wydajności 6 -

8tys. litrów 25,50 1 25,50 25,50

krowy mleczne o wydajności pow.8

tys. Litrów 0,00 1 0,00

jałówki cielne 12,00 1 12,00 12,00

jałówki powyżej 1 roku 7,00 0,8 5,60 5,60

jałówki od 1/2 do 1 roku 6,25 0,3 1,88 1,88

cielęta do 1/2 roku 11,75 0,15 1,76 1,76

bydło opasowe od1/2 do 1 roku 0,00 0,3 0,00

bydło opasowe powyżej 1 roku 0,00 0,8 0,00

System utrzymania zwierząt

Rodzaj

zwierząt

SYSTEM UTRZYMANIA

Wa

rto

ść w

sp

ółc

zyn

nik

a

od

licze

nia

ko

nce

ntr

acji

w ¹·²

Zawartość

azotu w

nawozach

naturalnych

wyproduko

wanych

przez

poszczegól

ne rodzaje

zwierząt (w

kg)

Ściółka głęboka Ściółka płytka Bezściołowo

Liczba zwierząt według

stanu średniorocznego

Obornik

Liczba

zwierząt

według

stanu

średnior

ocznego

Obornik Gnojówka

Liczba zwierząt

według stanu

średniorocznego

Gnojowica

Produkcja obornika

(w tonach/ rok) przez

poszczególne

rodzaje zwierząt*

Zawartość azotu

(w kg/tonę

obornika)

Produkcja

obornika

(w tonach/

rok) przez

poszczeg

ólne

rodzaje

zwierząt

Zawartość

azotu (w

kg/tonę

obornika)

Produkcja

gnojówki

(w m3/rok)

przez

poszczegó

lne

rodzaje

zwierząt

Zawartość

azotu (w

kg/m3

gnojówki)

Produkcja

gnojowicy (w

m3/rok) przez

poszczególne

rodzaje zwierząt

Zawartość azotu

(w kg/m3

gnojowicy)

Bydło

2 803,85 buhaje 0,00 19,00 3,10 0,00 10,50 3,30 5,80 3,40 0,00 22,00 3,50 - 0,00 krowy mleczne o wyd 6

tys. litrów 0,00 18,80 2,60 0,00 10,00 2,80 6,20 2,70 0,00 17,60 3,40 0,97 0,00

krowy mleczne o wyd-

ajności 6 - 8tys. litrów 0,00 23,80 3,10 25,50 14,80 3,30 7,60 3,20 0,00 23,00 4,00 0,97 1 809,61

krowy mleczne o wydajności

pow.8 tys. Litrów 0,00 26,00 3,70 0,00 16,20 4,00 8,40 3,80 0,00 25,40 4,50 0,95 0,00

jałówki cielne 0,00 18,40 3,00 12,00 8,50 3,20 5,40 3,10 0,00 16,40 3,40 - 527,28

jałówki powyżej 1 roku 0,00 12,40 2,80 7,00 6,00 2,80 5,80 2,70 0,00 11,60 2,90 - 227,22 jałówki od 1/2 do 1

roku 0,00 7,80 3,40 6,27 3,60 3,50 2,40 3,70 0,00 6,80 4,70 - 134,61

cielęta do 1/2 roku 0,00 2,40 3,80 11,73 1,60 2,80 1,40 3,20 0,00 2,60 3,20 - 105,13

bydło opasowe od1/2 do 1 roku 0,00 12,00 2,60 0,00 5,00 3,10 3,80 3,40 0,00 10,00 4,50 - 0,00

bydło opasowe powyżej 1 roku 0,00 15,00 3,00 0,00 7,00 2,70 6,90 2,90 0,00 14,20 3,20 - 0,00

Produkcja nawozów naturalnych i koncentracja w nich azotu

Przykład: Chów trzody chlewnej – system bezściołowy produkcja gnojowicy .

Obliczenia:

- średnioroczny stan zwierząt,

- wskazanie systemu utrzymania zwierząt,

- należy wybrać współczynnik koncentracji,

- należy obliczyć ilości gnojowicy i zawartość N,

- obliczenie maksymalnej dawki gnojowicy na ha,

- obliczenie N działającego,

Stan średnioroczny :

Maciory - 115

Tuczniki - 326,65

Warchlaki - 322,5

Prosięta - 320,8

-----------------------------

Razem - 1090,8

Przy obliczeniu azotu z gnojowicy uwzględniono współczynnik

koncentracji ,,W’’

Rodzaj zwierząt

Stan

średnio

roczny

System utrzymania

Wartość

współcz

ynnika

koncentr

acji

Zawartość

azotu w

nawozach

naturalnych

wyproduko

wanych

przez

poszczegól

ne rodzaje

zwierząt

(w kg)

Bezściołowy

Gnojowica

Produkcja

gnojowicy (w

m3/ rok) przez

poszczególne

rodzaje

zwierząt

Razem

produkcja

gnojowicy

w m3 / rok

Zawartość

azotu

(w kg / m3)

gnojowicy

Razem

produkcja

azotu z

gnojowicy

w kg

a b o = a x b c N = 0 x c f N x f

Knury 4,60 3,60 0,85

Lochy 115 4,60 529 4,30 2274,7 0,79 1797,01

Warchlaki od 2 m-

cy do 4 m-cy

322,5 1,40 451,5 3,00 1354,5 0,79 1070,05

Prosięta do 2 m-cy 320,8 0,70 224,56 2,00 449,12 449,12

Tuczniki 326,65 1,90 620,63 4,60 2854,49

0,75

2141,14

Razem 1084,95 1825,69 6932,81 5457,85

Średnia zawartość

N w m3 gnojowicy

2,99

Obliczenie produkcji gnojowicy i zawartego w niej azotu.

Wyszczególnienie

Liczba sztuk

zwierząt

(średniorocz

nie)

Obliczenie obsady średniorocznej zwierząt

Miesiące

I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII

Trzoda

chlewna

knury 0,00

lochy 115,00 115,0 115,0 112,0 116,0 117,0 115,0 116,0 115,0 114,0 115,0 115,0 115,0

warchlaki 2 -

4 miesięczne 322,50 380,0 380,0 352,0 360,0 320,0 346,0 300,0 290,0 300,0 292,0 260,0 290,0

prosięta do

2 miesięcy 320,83 170,0 230,0 330,0 380,0 350,0 340,0 380,0 380,0 380,0 320,0 340,0 250,0

tuczniki 326,67 350,0 340,0 336,0 380,0 355,0 324,0 300,0 290,0 320,0 300,0 345,0 280,0

Średnioroczny stan zwierząt

Obliczenia z programu komputerowego

Gatunek

Stan

średnio

-roczny

Współ

-czynnik

DJP

Liczba DJP

w

gospodarstw

ie rolnym

SYSTEM UTRZYMANIA

Ściółka

głęboka

Ściółka

płytka

Bez-

ściołowo

Trzoda chlewna

knury 0,00 0,4 0,00

lochy 115,00 0,35 40,25 40,25

warchlaki 2 - 4 miesięczne 322,50 0,07 22,58 22,58

prosięta do 2 miesięcy 320,83 0,02 6,42 6,42

tuczniki 326,67 0,14 45,73 45,73

System utrzymania zwierząt

Współczynnik koncentracji Powrót

dotyczy

powrót

do

menu

Rodzaj zwierząt

SYSTEM UTRZYMANIA

Wart

ość

wsp

ółczy

nnik

a

odlic

zenia

konc

entra

cji w

¹·²

Zawartość

azotu w

nawozach

naturalnych

wyproduko

wanych

przez

poszczegól

ne rodzaje

zwierząt (w

kg)

Ściółka głęboka Ściółka płytka Bezściołowo

Liczba

zwierząt

według

stanu

średnior

ocznego

Obornik

Liczba

zwierz

ąt

według

stanu

średni

oroczn

ego

Obornik Gnojówka

Licz

ba

zwier

ząt

wedł

ug

stan

u

śred

nioro

czne

go

Gnojowica

Prod

ukcja

obor

nika

(w

tonac

h/

rok)

przez

posz

czeg

ólne

rodza

je

zwier

ząt*

Zawa

rtość

azotu

(w

kg/to

nę

obor

nika)

Prod

ukcja

oborn

ika (w

tonac

h/

rok)

przez

poszc

zegól

ne

rodza

je

zwier

ząt

Zawar

tość

azotu

(w

kg/to

nę

oborn

ika)

Produkcj

a

gnojówk

i (w

m3/rok)

przez

poszcze

gólne

rodzaje

zwierząt

Zaw

arto

ść

azot

u (w

kg/

m3

gnoj

ówk

i)

Produk

cja

gnojow

icy (w

m3/rok)

przez

poszcz

ególne

rodzaje

zwierzą

t

Zawa

rtość

azot

u (w

kg/m3

gnoj

owic

y)

Trzoda chlewna 5 457,85

knury 0,00 5,50 3,10 0,00 3,20 3,10 1,90 3,30 0,00 4,60 3,60 0,85 0,00

lochy 0,00 5,00 3,90 0,00 3,70 4,00 1,80

4,2

0

115,

00 4,60 4,30 0,79 1 797,01

warchlaki 2 - 4

miesięczne 0,00 1,50 2,90 0,00 1,00 1,50 0,50

0,8

0

322,

57 1,40 3,00 0,79 1 070,29

prosięta do 2

miesięcy 0,00 0,50 1,80 0,00 0,30 0,90 0,20

0,4

0

321,

00 0,70 2,00 - 449,40

tuczniki 0,00 2,00 4,20 0,00 1,50 4,40 1,00

4,6

0

326,

64 1,90 4,60 0,75 2 141,14

Obliczona produkcja gnojowicy wynosi - 1825,69 m3 w której znajduje się:

5457,85 kg azotu

Średnio w 1 m3 gnojowicy znajduje się - 2,99 kg N

Biorąc pod uwagę powyższe obliczenia maksymalna ilość

gnojowicy na 1 ha nie powinna przekroczyć

170 kg N : 2,99 = 56,8 m3

Rodzaj nawozu

Wartość równoważnika nawozowego dla

różnych terminów stosowania nawozów

Jesienny Wiosenny

Obornik 0,3 0,3

Gnojowica 0,5 0,6

Gnojówka 0,5 0,8

Środki do użyźniania

gleby

0,3 0,2

Azot działający wykazuje takie same działanie nawozowe jak azot

z nawozów mineralnych

Azot działający = azot całkowity x równoważnik nawozowy

Dla wyprodukowanego azotu

z gnojowicy 5457,85 kg N x 0,5 (równoważnik) = 2728,9 kg ( N działający)

- zastosowanej jesienią.

5457,85 kg N x 0,6 ( równoważnik) = 3274,71 kg ( N działający)

– zastosowanej wiosną.

Azot działający

Przykład: Chów brojlerów kurzych – system utrzymania głęboka ściółka

Produkcja obornika - pomiotu kurzego

Kolejność obliczeń:

- ustalenie średniorocznych stanów zwierząt,

- obliczenie rocznej produkcji obornika,

- wybór współczynnika koncentracji,

- z rocznej produkcji obornika obliczamy ilość azotu

zawartego w oborniku,

- obliczamy średnią zawartość N w oborniku

- obliczamy maksymalną wielkość zastosowania

obornika na 1 ha,

- przeliczamy azot z obornika na azot działający

Produkcja 10 000 brojlerów w jednym rzucie – 6 rzutów w roku

Rodzaj

zwierząt

Stan

średniorocz

ny

SYSTEM UTRZYMANIA

Głęboka ściółka

Wartość

współczy

nnika

koncentra

cji

Zawartość azotu

w nawozach

naturalnych

wyprodukowanych

przez

poszczególne

rodzaje zwierząt

(w kg)

Obornik

Produkcja

obornika w

tonach na rok

przez

poszczególne

rodzaje

zwierząt

Razem

produkcja

obornika w

tonach /rok

Zawartość

azotu

(w kg/tonę

obornika)

Razem

produkcja

azotu w

oborniku w

kg

a b o = a x b c N = 0 x c f N x f

kury 0,046 8,50 0,86

pisklęta 0,030 6,30 -

brojlery

kurze 7 365,42

0,050 368,27 12,70 4677,03 0,86 4022,03

kaczki 0,064 6,10 0,91

gęsi 0,036 14,50 0,91

indyki 0,067 15,40 0,91

gołębie 0,010 14,00 0,91

Przykład: Chów brojlerów kurzych – system utrzymania

głęboka ściółka Produkcja obornika - pomiotu kurzego

Wyszczególnienie

Liczba sztuk

zwierząt

(średnioroc

znie)

Obliczenie obsady średniorocznej zwierząt

Miesiące

I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII

Drób

kury 0,00

pisklęta 0,00

brojlery

kurze 7 365,42 9850 4890 9870 4910 9880 4920 9850 4910 9800 4890 9750 4865

kaczki 0,00

gęsi 0,00

indyki 0,00

gołębie 0,00

Średnioroczny stan zwierząt

Obliczenia z programu komputerowego.

Gatunek

Stan

średnio

-roczny

Współ

-czynnik

DJP

Liczba DJP

w

gospodarst

wie rolnym

SYSTEM UTRZYMANIA

Ściółka

głęboka

Ściółka

płytka

Bez-

ściołowo

Drób (obornik/pomiot

kurzy)

kury 0,00 0,004 0,00

pisklęta 0,00 0,0014 0,00

brojlery kurze 7 365,42 0,004 29,46 29,460

kaczki 0,00 0,004 0,00

gęsi 0,00 0,008 0,00

indyki 0,00 0,024 0,00

gołębie 0,00 0,002 0,00

System utrzymania zwierząt.

Współczynnik koncentracji Powrót

dotyczy

powrót do

menu

Rodzaj

zwierząt

SYSTEM UTRZYMANIA

Warto

ść

współc

zynnik

a

odlicz

enia

konce

ntracji

w ¹·²

Zawartość azotu w

nawozach

naturalnych

wyprodukowanych

przez poszczególne

rodzaje zwierząt (w

kg)

Ściółka głęboka Ściółka płytka Bezściołowo

Liczba

zwierząt

według stanu

średnioroczne

go

Obornik

Liczb

a

zwier

ząt

wedł

ug

stan

u

śred

nioro

czne

go

Obornik Gnojówka

Licz

ba

zwie

rząt

wedł

ug

stan

u

śred

nior

ocz

neg

o

Gnojowica

Produk

cja

oborni

ka (w

tonach

/ rok)

przez

poszcz

ególne

rodzaj

e

zwierz

ąt*

Zawart

ość

azotu

(w

kg/tonę

obornik

a)

Produk

cja

obornik

a (w

tonach/

rok)

przez

poszcz

ególne

rodzaje

zwierzą

t

Zaw

artoś

ć

azot

u (w

kg/to

nę

obor

nika)

Produ

kcja

gnojó

wki (w

m3/rok

)

przez

poszc

zegól

ne

rodzaj

e

zwierz

ąt

Zawa

rtość

azotu

(w

kg/m3

gnojó

wki)

Prod

ukcja

gnoj

owic

y (w

m3/r

ok)

prze

z

posz

czeg

ólne

rodz

aje

zwier

ząt

Zawa

rtość

azotu

(w

kg/m3

gnojo

wicy)

Drób (obornik/pomiot kurzy) 4 022,03 kury

0,00 0,046 8,50

0,00 0,04

0 12,10

0,86 0,00

pisklęta 0,00 0,030 6,30 - 0,00

brojlery

kurze 7 365,00 0,05

0

12,7

0 0,0

0

0,03

0

17,0

0

0,86 4 022,03

kaczki 0,00 0,064 6,10 0,00 0,060 8,50 0,91 0,00

gęsi 0,00 0,036 14,50 0,00 0,040 17,00 0,91 0,00

gołębie 0,00 0,010 14,00 0,91 0,00

Obliczona produkcja obornika ( pomiotu kurzego) wynosi - 368, 27 tony w

której znajduje się:

4022,03 kg azotu

Średnio w 1 tonie obornika ( pomiotu kurzego ) znajduje się 10,92 kg N.

Biorąc pod uwagę powyższe obliczenia maksymalna ilość

obornika kurzego na 1 ha nie powinna przekroczyć

170 kg N : 10,92 N w jednej tonie = 15,56 tony /ha

Azot działający.

Rodzaj nawozu

Wartość równoważnika nawozowego dla

różnych terminów stosowania nawozów

Jesienny Wiosenny

Obornik 0,3 0,3

Gnojowica 0,5 0,6

Gnojówka 0,5 0,8

Środki do użyźniania

gleby

0,3 0,2

Azot działający = azot całkowity x równoważnik nawozowy.

Dla wyprodukowanego azotu z pomiotu kurzego

4022,03 kg N x 0,3 ( równoważnik nawozowy) = 1206,6 kg ( N działający)

zastosowany jesienią i wiosną.

Tabele do obliczania produkcji obornika i zawartości w

w nim azotu.

Bydło

Rodzaj zwierząt

Stan

średnior

oczny

System utrzymania

Wartość

współczy

nnika

koncentra

cji

Razem produkcja

azotu w oborniku

w kg

Głęboka ściółka

obornik

Produkcja

obornika (w

tonach/rok

Razem produkcja

obornika w tonach

/rok

Zawartość azotu

w kg / tonę na

rok

a b o = a x b c f N = 0 X C

Buhaje 19,0 3,1

Krowy mleczne 18,8 2,6 0,97

Krowy mleczne6000 – 8 000

l mleka 23,8 3,1 0,97

Krowy mleczne pow. 8 000 l 26,0 3,7 0,95

Jałówki cielne 18,4 3,0

Jałówki pow. roku 12,4 2,8

Jałówki od o,5- 1 roku 7,8 3,4

Cielęta do 0,5 roku 2,4 3,8

Bydło opasowe 12,0 2,6

Bydło opasowe pow. roku 15,0 3,0

razem

Średnia zawartość N w kg/t obornika

Obliczanie produkcji obornika i azotu – system utrzymania na głębokiej ściółce

Rodzaj

zwierząt

Stan

śred

nior

oczn

y

System utrzymania Wart

ość

wsp

ółcz

ynni

ka

konc

entr

acji

system utrzymania

Płytka ściółka - obornik Płytka ściółka - gnojówka

Produkcj

a

obornika

(w

tonach

/rok

Razem

produkcja

obornika

w tonach

/rok

Zawartość

azotu w kg

/ tonę na

rok

Razem

produkcj

a azotu

w

oborniku

w kg

Produkcj

a

gnojówki

( w m3 /

rok

Razem

prod.

gnojówki

w m3 /

rok

Zawartość

N w kg/m3

gnojówki

Razem

produkcja N

w gnojówce

w kg

a b o = a x b c N = 0 x c f d M = a x d e P = m x e

Buhaje 10,5 3,3 5,8 3,4

Krowy mleczne 10 2,8 0,97 6,2 2,7

Krowy mleczne

prod. pow.6000 l

mleka

14,8 3,3

3,3x0,97=

3,20

0,97 7,6 3,2

3,2x0,97=

3,104

Krowy mleczne

Prod pow 8000l

16,2 4,0 0,95 8,4 3,8

Jałówki cielne 8,5 3,2 5,4 3,1

Jałówki pow. roku 6 2,8 5,8 2,7

Jałówki od o,5- 1

roku 3,6 3,5 2,4 3,7

Cielęta do 0,5

roku 1,6 2,8 1,4 3,2

Bydło opasowe 5,0 3,1 3,8 3,4

Bydło opasowe

pow. roku 7,0 2,7 6,9 2,9

Razem

Średnia zawartość N w kg/t obornika i w kg/m3 gnojówki

Obliczanie produkcji obornika i azotu – system utrzymania na płytkiej ściółce

Rodzaj zwierząt

Stan

średnior

oczny

System utrzymania

Wartoś

ć

współcz

ynnika

koncent

racji

Razem produkcja

azotu w gnojowicy w

kg/m3

Bezściołowy Gnojowica

Produkcja

gnojowicy

(w m3/rok)1

Razem produkcja

gnojowicy

(w m3/rok)1

Zawartość azotu

(w kg/m3 )

a b o = a x b c f N = 0 X C

Buhaje 22,0 3,5

Krowy mleczne 17,6 3,4 0,97

Krowy mleczne6000 – 8 000

l mleka 23,0 4,0 0,97

Krowy mleczne pow. 8 000 l 25,4 4,5 0,95

Jałówki cielne 16,4 3,4

Jałówki pow. roku 11,6 2,9

Jałówki od o,5- 1 roku 6,8 4,7

Cielęta do 0,5 roku 2,6 3,2

Bydło opasowe 10,0 4,5

Bydło opasowe pow. roku 14,2 3,2

Razem

Średnia zawartość N w kg /

m3 gnojowicy

Obliczanie produkcji obornika i azotu – system utrzymania bezściółowy

Tabele do obliczania produkcji

obornika i zawartości w w nim azotu.

Trzoda chlewna

Rodzaj

zwierząt

Stan

śred

nioro

czny

System utrzymania Warto

ść

współ

czynn

ika

konc

entra

cji

system utrzymania

Płytka ściółka Płytka ściółka

obornik gnojówka

Produkcj

a

obornika

(w tonach

/rok

Razem

produkcja

obornika

w tonach

/rok

Zawartość

azotu w kg

/ tonę na

rok

Razem

produkcja

azotu w

oborniku w

kg

Produk

cja

gnojów

ki ( w

m3 / rok

Razem

prod.

gnojówki

w m3 / rok

Zawartość

N w kg/m3

gnojówki

Razem

produkcja N

w gnojówce

w kg

a b o = a x

b

c N = 0 x c f d M = a x d e P = m x e

Knury 3,2 3,1 0,85 1,9 3,3

Lochy 3,7 4,0 0,79 1,8 4,2

Warchlaki

od 2 do 4

miesięcy

życia

1,0 1,5 0,79 0,5 0,8

Prosięta do

2 miesięcy

życia

0,3 0,9 - 0,2 0,4

Tuczniki 1,5 4,4 0,75 1,0 4,6

Razem

Średnia zawartość N w kg/t obornika i w

kg/m3 gnojówki

Obliczanie produkcji obornika i azotu – system utrzymania na płytkiej ściółce

Obliczanie produkcji obornika i azotu – system utrzymania na głębokiej ściółce

Rodzaj zwierząt

Stan

średnior

oczny

System utrzymania

Wartość

współczy

nnika

koncentra

cji

Razem produkcja

azotu w oborniku w

kg

Głęboka ściółka

obornik

Produkcja

obornika (w

tonach/rok

Razem produkcja

obornika w tonach

/rok

Zawartość azotu

w kg / tonę na

rok

a b o = a x b c f N = 0 X C

Knury 5,5 3,1 0,85

Lochy 5,0 3,9 0,79

Warchlaki od 2 do 4

miesięcy życia

1,5 2,9 0,79

Prosięta do 2

miesięcy życia

0,5 1,8 -

Tuczniki 2,0 4,2 0,75

Razem

Średnia zawartość N

w kg/t obornika.

Obliczanie produkcji obornika i azotu – system utrzymania bezściołowy

Rodzaj zwierząt

Stan

średnior

oczny

System utrzymania

Wartość

współczynn

ika

koncentracji

Razem produkcja

azotu w gnojowicy w

kg/m3

Bezściołowy Gnojowica

Produkcja

gnojowicy

(w m3/rok)1

Razem produkcja

gnojowicy

(w m3/rok)1

Zawartość

azotu

(w kg/m3 )

a b o = a x b c f N = 0 X C

Knury 4,6 3,6 0,85

Lochy 4,6 4,3 0,79

Warchlaki od 2 do 4

miesięcy życia

1,4 3,0 0,79

Prosięta do 2

miesięcy życia

0,7 2,0 -

Tuczniki 1,9 4,6

Razem

Średnia zawartość N

w kg/ m3 gnojowicy

Tabele do obliczania produkcji obornika

pomiotu ptasiego i zawartości w w nim azotu

Drób

Rodzaj zwierząt

Stan

średnio

roczny

SYSTEM UTRZYMANIA

Głęboka ściółka -pomiot ptasi

Wartość

współczy

nnika

koncentra

cji

Zawartość azotu

w nawozach

naturalnych

wyprodukowanych

przez

poszczególne

rodzaje zwierząt

(w kg)

Produkcja

obornika w

tonach na rok

przez

poszczególne

rodzaje

zwierząt

Razem

produkcj

a

obornika

w tonach

/rok

Zawartość

azotu

(w kg/tonę

obornika)

Razem

produkcja

azotu w

oborniku w

kg

a b o = a x b c N = 0 x c f N x f

Kury 0,046 8,5 0,86

Kury pomiot

podsuszony

0,86

Kurki i kogutki do

18 tygodnia życia

0,03 6,3 -

Brojlery kurze 0,05 12,7 0,86

Kaczki 0,064 6,1 0,91

Gęsi 0,036 14,5 0,91

Indyki 0,067 15,4 0,91

Gołębie 0,01 14,0 0,91

Razem

Średnia zawartość N w kg/ t obornika kurzego

Obliczanie produkcji obornika i azotu – system utrzymania na głębokiej ściółce

Obliczanie produkcji obornika i azotu – system utrzymania bezściołowy

Rodzaj zwierząt

Stan

średnio

roczny

System utrzymania

Wartość

współczynn

ika

koncentracji

Zawartość azotu

w nawozach

naturalnych

wyprodukowanych

przez

poszczególne

rodzaje zwierząt

(w kg)

Bezściołowy odchody ptasie

Produkcja

odchodów

ptasich

(w t/rok) przez

poszczególne

rodzaje zwierząt

Razem

produkcja

odchodów

ptasich

(w t/rok)1

Zawartość

azotu w kg /

t odchodów

ptasich

a b o = a x b c f N = 0 X C

Kury 0,04 12,1 0,86

Kury pomiot

podsuszony

0,03 10,5 0,86

Kurki i kogutki do 18

tygodnia życia

-

Brojlery kurze 0,03 17,0 0,86

Kaczki 0,06 8,5 0,91

Gęsi 0,04 17,0 0,91

Indyki 0,06 19,0 0,91

Gołębie 0,91

Razem

Średnia zawartość N w kg/ t

obornika kurzego

Dziękuje

za uwagę