System Ochrony Pracy w Polsce

System ochrony pracy w Polsce

Źródła prawa, system nadzoru, system prewencji.

Definicje i źródła prawa - 1

• Prawo to normy (reguły, wzory) postępowania ludzi.• Prawo jest wyrazem woli siły społecznej (warstwy, klasy)

panującej w państwie.• Prawo jest chronione (sankcjonowane, zabezpieczane) przez

państwo.H. Rot „Wstęp do nauk prawnych”Polska należy do krajów tzw. prawa stanowionego. Kompetencje prawodawcze posiadają:

• Sejm,• Rząd• Prezydent RP

Źródła prawa RP - 2

art. 87 Konstytucji RP

• Konstytucja;

• Ustawy;

• Ratyfikowane umowy międzynarodowe;

• Rozporządzenia;

• Akty prawa miejscowego na obszarze działania organów, które je ustanowiły.

Podstawy prawne nadzoru i prewencji – 1

Konstytucja RP – ustawa zasadnicza. Zawiera liczne przepisy odnoszące się do stosunku pracy:

• Ogólne określające i wyznaczające cele państwa, takie jak zasada sprawiedliwości społecznej, ochrony pracy i dialogu społecznego, zasad równości, ochrony godności i prywatności człowieka;

• Regulujące uprawnienia pracownicze, np.: prawo do minimalnego wynagrodzenia, prawo do wypoczynku, prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, zakaz stałego zatrudniania dzieci do lat 16, wolność pracy;

• Dotyczące zbiorowych stosunków pracy to m.in. prawo zrzeszania się w związki zawodowe, organizacje pracodawców, prawo do rokowań, zawierania układów zbiorowych i innych porozumień, prawo związków zawodowych do organizowania strajków pracowniczych lub innych form protestu


• Kodeks pracy jest najważniejszym źródłem prawa pracy, nadającym ramy prawne relacjom między pracodawcami a świadczącymi odpłatnie pracę podporządkowaną, bez względu na charakter i miejsce wykonywanej pracy oraz podstawę nawiązania stosunku pracy.

• Inne ustawy np. prawo budowlane, prawo atomowe, ustawy o PIP, PIS i SIP, o zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, itd.

• Pragmatyki służbowe są podstawowym źródłem prawa pracy w sektorze publicznym, np. karta nauczyciela, ustawy o pracownikach urzędów państwowych, pracownikach samorządowych, itd.


Międzynarodowe źródła prawa pracy – akty stanowione przez

organizacje międzynarodowe w sprawach dotyczących interesów ludzi pracy, można podzielić na:

• Uniwersalne, o zasięgu światowym: konwencje i zalecenia MOP, Międzynarodowe Pakty Praw Człowieka uchwalone w 1966r przez Zgromadzenie Ogólne ONZ – prawo do pracy, wolności związkowe, dyskryminacja w dziedzinie zatrudnienia i wykonywania zawodu, prawo do zabezpieczenia społecznego, itp.

• Regionalne, obowiązujące państwa określonego regionu: np. akty przyjęte przez Radę Europy takie jak Europejska Karta Socjalna i dyrektywy UE.

• Bilateralne, wiążące państwa, które zawarły takie umowy.


Akty wykonawcze:• rozporządzenia Rady Ministrów i poszczególnych Ministrów są

rozwinięciem i uszczegółowieniem postanowień ustaw.

Autonomiczne źródła prawa pracy:• układy zbiorowe pracy oraz inne, oparte na ustawie• porozumienia zbiorowe,• regulaminy pracy, wynagradzania• statuty określające prawa i obowiązki stron stosunku pracy.


Szczególne formy prawa pracy:

• Zasady bhp są to reguły bezpiecznego wykonywania pracy, które nie są ujęte w formę przepisów, ale wynikają z wiedzy i doświadczenia życiowego.

• Polskie normy: Ich stosowanie jest obowiązkowe, jeżeli zostały

powołane w ustawie lub obowiązek ich stosowania wprowadził właściwy minister w sprawach należących do zakresu jego działania.

• Orzecznictwo sądów, a w szczególności orzeczenia i uchwały SN. Uchwały podjęte w składzie całej izby, w składzie połączonych izb lub w pełnym składzie Sądu Najwyższego stają się zasadami prawnymi, które wiążą Sąd Najwyższy, natomiast obecnie nie wiążą już Sądów Powszechnych.

Definicja prawa pracy – art.9 Kodeksu pracy

Przez prawo pracy rozumie się przepisy Kodeksu pracy oraz przepisy innych ustaw i aktów wykonawczych, określające prawa i obowiązki pracowników, pracodawców, a także postanowienia układów zbiorowych pracy i innych opartych na ustawie porozumień zbiorowych, regulaminów i statutów określających prawa i obowiązki stron stosunku pracy.

Organy nadzoru nad warunkami pracy

Nadzór nad warunkami pracy sprawują:• Organy państwowe,• Organy administracyjne,• Organy społeczne.Art. 184 Kodeksu pracy:• Nadzór i kontrolę przestrzegania prawa pracy, w tym przepisów

i zasad bhp, sprawuje Państwowa Inspekcja Pracy.• Nadzór i kontrolę przestrzegania zasad, przepisów higieny

pracy i warunków środowiska pracy sprawuje Państwowa Inspekcja Sanitarna.

• Społeczną kontrolę przestrzegania prawa pracy, w tym przepisów bhp, sprawuje Społeczna Inspekcja Pracy.

Inne instytucje, organy i organizacje zajmujące się m.in. warunkami pracy

• Administracja architektoniczno – budowlana i nadzór budowlany;

• Państwowa Straż Pożarna;• Urząd Dozoru Technicznego;• Inspekcja Ochrony Środowiska;• Nadzór górniczy;• Inspekcja Transportu drogowego;• Inne • Organizacje pracobiorców i pracodawców.

Zenon GalewskiBDK ZERGO

Do priorytetów w działalności PIP należą:• koncentracja kontroli w dziedzinach gospodarki i zakładach charakteryzujących się największymi zagrożeniami zawodowymi i wypadkowymi, • monitorowanie procesu przekształceń własnościowych, restrukturyzacji i zmian systemowych w aspekcie ochrony pracy, • kontrola praworządności w stosunkach pracy i bezpieczeństwa pracy w supermarketach, • kontrola bezpieczeństwa pracy w zakładach o dużym i zwiększonym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej, • kontrola przestrzegania prawa pracy w małych zakładach (zatrudniających do 20 pracowników), • promowanie i pomoc we wdrażaniu w polskich przedsiębiorstwach systemów zarządzania bhp, • współudział w tworzeniu prawa pracy uwzględniającego aktualny stan wiedzy i techniki oraz unormowania obowiązujące w UE, • promocja zagadnień ochrony pracy, ze szczególnym uwzględnieniem rolnictwa indywidualnego.

PRIORYTETY W DZIAŁALNOŚCI PIP

Państwowa Inspekcja Sanitarna

PIS jest powołany do nadzoru nad warunkami:

• higieny środowiska,• higieny pracy w zakładach pracy,• higieny radiacyjnej,• higieny procesów nauczania i wychowania,• higieny wypoczynku i rekreacji,• zdrowotnymi żywności i żywienia,

w celu ochrony zdrowia ludzkiego przed wpływem szkodliwości i uciążliwości środowiskowych, zapobieganiu powstawaniu chorób zakaźnych i zawodowych

PIS działa na podstawie ustawy o PIS z dnia 14.03.1985r (Dz. U. z 1998 r Nr 90, poz. 575 ze zm.)

Społeczna Inspekcja Pracy

Społeczna inspekcja pracy jest „służbą społeczną” pełnioną przez pracowników w celu zapewnienia przez pracodawców bezpiecznych i higienicznych warunków pracy oraz ochronę uprawnień pracowniczych określonych w przepisach prawa pracy.

SIP jest kierowana przez związki zawodowe.

Społecznych inspektorów pracy wybierają pracownicy.

Podstawy prawne działania SIP

Ustawa z dnia 24.06.1983 r. o społecznej inspekcji pracy (Dz. U. nr 35, poz. 163 z późn. zm.);

Kodeks pracy: Społeczną kontrolę przestrzegania prawa pracy, w tym przepisów

i zasad bhp sprawuje społeczna inspekcja pracy – art. 185 § 1 kp.

Do podstawowych obowiązków pracodawcy należy zapewnienie wykonania zaleceń społecznego inspektora pracy. Od zalecenia ZSIP pracodawca może wnieść sprzeciw do właściwego państwowego inspektora pracy.

Zadania SIP – 1

• Kontrolowanie stanu budynków, maszyn, urządzeń technicznych i sanitarnych oraz procesów technologicznych;

• Kontrolowanie przestrzegania przepisów prawa pracy, w tym postanowień układów zbiorowych pracy i regulaminów pracy, w szczególności w zakresie BHP, ochrony pracy kobiet, młodocianych i osób niepełnosprawnych, urlopów i czasu pracy, świadczeń z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych;

• Uczestniczenie w kontroli przestrzegania w zakładzie pracy przepisów dotyczących ochrony środowiska;

Zadania SIP – 2

• Uczestniczenie w przeprowadzaniu przeglądu warunków pracy i pracach zakładowej komisji BHP;

• Uczestniczenie w ustalaniu okoliczności i przyczyn wypadków, zachorowań na choroby zawodowe i inne schorzenia wywołane warunkami środowiska pracy;

• Podejmowanie działań na rzecz aktywnego udziału pracowników w kształtowaniu właściwych warunków BHP oraz oddziaływanie na przestrzeganie przez pracowników przepisów i zasad BHP

Uprawnienia SIP – 1

• Prawo żądania informacji oraz okazywania dokumentów niezbędnych do wykonywania funkcji kontrolnych;

• Prawo informowania pracodawcy (ZSIP) i kierowników (ZSIP, SIP) o faktach nieprzestrzegania przepisów BHP i prawa pracy;

• Prawo występowania o natychmiastowe usunięcie bezpośrednich zagrożeń dla zdrowia i życia pracowników;

• Prawo wydawania zaleceń (ZSIP), w tym w szczególności zaleceń wstrzymania pracy danego urządzenia lub określonych robót;

• Prawo wydawania uwag;• Prawo zwracania uwagi pracownikom w przypadkach

naruszania przez nich obowiązujących przepisów i zasad BHP


• Prawo występowania (ZSIP) o odsunięcie pracownika od pracy w przypadkach braku wymaganych uprawnień kwalifikacyjnych niezbędnych do wykonywanej pracy lub braku orzeczenia lekarskiego dopuszczającego do wykonywania pracy;

• Prawo do udziału w pracach zespołów powypadkowych;• Prawo wnioskowania o przeprowadzenie kontroli do

państwowego inspektora pracy;• Prawo wnioskowania do państwowego inspektora pracy

o wszczęcie postępowania w sprawach o wykroczenia przeciwko prawom pracownika;

• Prawo do udziału w opracowaniu analiz przyczyn wypadków przy pracy i chorób zawodowych;


• Prawo do uczestniczenia w kontrolach PIP;• Prawo czuwania nad wykonywaniem decyzji i zaleceń organów

nadzoru nad warunkami pracy a w razie ich niewykonania zawiadomienie tych organów;

• Prawo organizowania szkolenia wydziałowych i grupowych SIP;

• Prawo uczestniczenia pracach komisji BHP na prawach wiceprzewodniczącego (ZSIP);

• Prawo opiniowania projektów planów poprawy warunków pracy i planów rehabilitacji zawodowej oraz kontrolowanie ich realizacji.

Odpowiedzialność za utrudnianie działalności SIP

Pamiętaj !Utrudnianie społecznemu inspektorowi pracy jego

ustawowej działalności jest wykroczeniem określonym w art. 22 ustawy o SIP zagrożonym karą

grzywny.

W sprawach tych postępowanie prowadzą państwowi inspektorzy pracy.

Obowiązki pracodawcy

• Założenie zakładowej księgi zaleceń i uwag oraz ksiąg uwag jeżeli są wydziałowi lub grupowi SIP;

• Zwalnianie SIP od pracy w razie konieczności wykonywania przez niego ustawowych czynności w godzinach pracy lub uczestniczenia w naradach i szkoleniach z zachowaniem prawa do wynagrodzenia;

• Pracodawca może, na wniosek zakładowych organizacji związkowych ustalić miesięczne zryczałtowane wynagrodzenie dla SIP;

• Zapewnienie odpowiednich warunków lokalowych dla indywidualnej pracy inspektora;

• Umożliwienie korzystania z literatury fachowej;

• Pokrywanie kosztów związanych z działalnością SIP

Komisja BHP – 1

art. 23712 kodeksu pracy

Pracodawca zatrudniający więcej niż 250 pracowników powołuje komisję bezpieczeństwa i higieny pracy, jako swój organ doradczy i opiniodawczy.

Skład komisji BHP:

W skład komisji BHP wchodzą w równej liczbie przedstawiciele pracodawcy, w tym pracownicy służby BHP i lekarz sprawujący profilaktyczną opiekę zdrowotną nad pracownikami, oraz przedstawiciele pracowników, w tym społeczny inspektor pracy. Przewodniczącym komisji jest pracodawca lub osoba przez niego wyznaczona, a wiceprzewodniczącym – społeczny inspektor pracy.

Komisja BHP – 2

Zadania komisji:• dokonywanie przeglądu warunków pracy;• okresowa ocena stanu BHP;• opiniowanie podejmowanych przez pracodawcę środków

zapobiegających wypadkom przy pracy i chorobom zawodowym;• formułowanie wniosków dotyczących poprawy warunków pracy;• współdziałanie z pracodawcą w realizacji jego obowiązków

w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy.

Posiedzenia komisji odbywają się w godzinach pracy, nie rzadziej niż raz na kwartał. Za czas nieprzepracowany w związku z udziałem w posiedzeniach komisji pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia. Komisja w związku z wykonywaniem swoich zadań korzysta z ekspertyz lub opinii specjalistów spoza zakładu pracy w przypadkach uzgodnionych z pracodawcą i na jego koszt.

Konsultacje w zakresie BHP

Pamiętaj !

Art. 23711a kodeksu pracy

Pracodawca konsultuje z pracownikami lub ich przedstawicielami wszystkie działania

związane z BHP.

System Ochrony Pracy w Polsce

Documents

Transcript of System Ochrony Pracy w Polsce