โยธาสาร : ปท 22 ฉบบท 4 กรกฎาคม-สงหาคม 2553 24

วศวกรรม จราจรและขนสง

1. ปญหาทเปนอย การพฒนาประเทศอยางตอเน องจากอดตส

ปจจบนนำมาซงการขยายตวของเมอง จำนวนประชากร

ยวดยานบนทองถนน และความตองการเดนทางของ

ผคน การพฒนาประเทศในทกดาน ไดรบอทธพลจาก

ลทธทนนยมและบรโภคนยมทนำไปสการแสวงหาความ

สะดวกสบายทางวตถอยางไมสนสด โดยหนงในตวชวด

ความกาวหนาในมมมองของลทธบรโภคนยมกคอ การม

รถยนตไวในครอบครอง ตามแนวคดน รถยนตไดถก

นยามใหมความหมายในเชงจตวทยามากกวาเปนเพยง

ผศ.ดร. สรเมศวร พรยะวฒน สาขาวศวกรรมขนสงและการจราจรภาควชาวศวกรรมโยธามหาวทยาลยบรพาsuramesp@buu.ac.th

ปรชญาเศรษฐกจพอเพยง: ทางออกของการแกไขปญหาขนสงและจราจรอยางยงยน

Sufficiency Economy Philosophy: Sustainable Solution for Removing Transportation and Traffic Problems

บทนำ ปญหาขนสงและจราจรเปนปญหาสำคญของกรงเทพมหานครและประเทศไทย ความพยายามแกไขปญหาในอดตทผานมาทมงเนนการพฒนาโครงสรางพนฐาน เพยงดานเดยวเปนแนวทางทเหนไดชดวาไมสามารถแกไขปญหาไดอยางแทจรง ดงจะเหนไดจากปญหาจราจรทยงคงปรากฏอย ในปจจบน หลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยงขององคพระบาทสมเดจพระเจาอยหว เปนแนวทางทใหความสำคญกบการพฒนาทสมดลซงสามารถปฏบตไดดวยการพฒนาโครงสรางพนฐานการขนสงใหเหมาะสมและพอดกบความตองการเดนทาง และควบคมหรอปรบความตองการเดนทางใหอยในระดบทพอดกบความสามารถใหบรการของระบบขนสงจะรองรบได ดวยแนวทางน อาจเปนทางออกเดยวททำให เราสามารถแกไขปญหาจราจรไดอยางยงยนโดยไมทำลายสภาพแวดลอมทรพยากรธรรมชาต และคณภาพชวตของผคนในชมชนอกตอไป

ยานพาหนะทใชขนสงผคน โดยเปนสงทแทนสญลกษณ

ของความสำเรจในชวต ความกาวหนา อำนาจ และ

ความสามารถควบคมวถชวตของตนเอง[1]

นอกจากเหตผลดานความตองการเดนทางท

เพมขน และปจจยทางจตวทยาแลว การดำเนนนโนบาย

แกไขปญหาจราจรในอดตทผานมาทมงเนนการพฒนา

โครงสร างพ นฐาน อาท ถนน และทางดวน ฯลฯ

เพยงดานเดยว สงผลใหโครงสรางของการพฒนาระบบ

ขนสงขาดความสมดล เน องจากการพฒนาดงกลาว

เป นการสน บสน นแนวค ด “การเคลอนยายรถ

CIVIL ENGINEERING MAGAZINE : JULY-AUGUST 2010

25

มากกวาเคลอนยายคน” [2] ดวยเหตน จงขาดการพฒนาทตอเนองเปนชวงเวลานานของระบบขนสงทสามารถบรรทกและ

เคลอนยายคนไดครงละมากๆและเกดการขาดชวงของการพฒนาระบบขนสงสาธารณะพนฐานทจำเปนสำหรบเมองสงผลให

ผคนในเมองขาดทางเลอกในการเดนทาง การเดนทางดวยรถยนตสวนบคคลทมความสะดวกสบายมากกวาระบบขนสง

สาธารณะจงขยายตวอยางรวดเรวเกนการควบคมประกอบกบลกษณะของผงเมองทไมเหมาะสมโครงขายถนนทไมสมบรณ

ทำใหผใชรถใชถนนไมสามารถเลอกใชเสนทางไดอยางยดหยน และการขาดโครงสรางพนฐานทจำเปน อาท ทางแยก

ตางระดบ ทางเดนเทา ทางจกรยาน ฯลฯ ดวยเหตปจจยเหลาน จงกอใหเกดปญหาจราจรตดขดในกรงเทพมหานครอยาง

ตอเนองยาวนานจนถงปจจบน และกอใหเกดวงจรของปญหาอยางไมมทสนสด ดงแสดงในรปท 1 ซงสภาพการดงกลาวน

เปนลกษณะสำคญทเหนไดอยางชดเจนของการพฒนาและแกไขปญหาการขนสงในชวงกอนแผนพฒนาเศรษฐกจและ

สงคมแหงชาตฉบบท8[3,4]

รปท 1 วงจรของปญหาขนสงและจราจรในกรงเทพมหานครทไมสนสด

ทางเลอกในการเดนทาง/ ระบบขนสงสาธารณะ

ไมเพยงพอ

ทางเลอกในการเดนทาง/ ระบบขนสงสาธารณะ

ไมเพยงพอ

ผงเมองไมเหมาะสม โครงขายถนนไมสมบรณ โครงสรางพนฐานไมเพยงพอ

การจราจร ตดขด

ปรมาณการใช รถยนตสวนบคคล

เพมขน

ความตองการ เดนทางเพมขน

ประชากรและ ประชากรแฝง เพมจำนวน

เมองขยายตว ระดบการใหบรการ ระบบขนสง

สาธารณะลดลง

จากขอจำกดทกลาวขางตนการแกไขปญหาจราจรดวยวธดงกลาวจงไมนาเปนแนวทางทเหมาะสม

ผวางแผนควรพจารณาแนวทางการแกไขปญหาทกอใหเกดการพฒนาอยางยงยน และสอดคลองกบวถ

ชวตในบรบทของสงคมไทย ดวยเหตน แนวคดหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยงขององคพระบาทสมเดจ

พระเจาอยหว จงไดถกอญเชญมาใชเปนแนวทางในการพฒนาประเทศตงแตแผนพฒนาเศรษฐกจและ

สงคมแหงชาตฉบบท 8 เปนตนมา [5]รวมถงถกใชเปนแนวทางในการกำหนดกรอบการพฒนาการขนสง

และแกไขปญหาจราจรของประเทศดวย [6-8] ดวยเหตน ปรชญาเศรษฐกจพอเพยง จงเปนหลกคดสำคญ

ทชนำทศทางการพฒนาประเทศรวมถงการแกไขปญหาขนสงและจราจรใหเปนไปอยางยงยน

มภมคมกนในตวทด มเหตผล

พอประมาณ

ทางสายกลาง

เงอนไขความร (รอบร รอบคอบ ระมดระวง)

เงอนไขคณธรรม (สต ปญญา ขยน อดทน พากเพยร

ซอสตย สจรต แบงปน)

โยธาสาร : ปท 22 ฉบบท 4 กรกฎาคม-สงหาคม 2553 26

วศวกรรมจราจรและขนสง

2. ปรชญาเศรษฐกจพอเพยงและการพฒนาอยางยงยน 2.1 ความหมายของปรชญาเศรษฐกจพอเพยง เศรษฐกจพอเพยง เปนปรชญาทพระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงมพระราชดำรสชแนะแนวทางการดำเนนชวตแก

พสกนกรชาวไทยมาโดยตลอด 30 ป เศรษฐกจพอเพยงเปนปรชญาทชแนวทางการดำรงอยและปฏบตตนของประชาชนใน

ทกระดบตงแตระดบครอบครว ระดบชมชนจนถงระดบรฐ ทงในการพฒนาและบรหารประเทศใหดำเนนไปในทางสายกลาง

โดยเฉพาะการพฒนาเศรษฐกจเพอใหกาวทนตอโลกยคโลกาภวตน[9,10]

ความพอเพยง หมายถงความพอประมาณ ความมเหตผล รวมถงความจำเปนทจะตองมระบบภมคมกนในตวทด

พอสมควรตอการมผลกระทบใดๆ อนเกดจากการเปลยนแปลงทงภายนอกและภายใน ทงน จะตองอาศยความรอบร

ความรอบคอบและความระมดระวงอยางยงในการนำวชาการตางๆ มาใชในการวางแผนและการดำเนนการทกขนตอน และ

ขณะเดยวกนจะตองเสรมสรางพนฐานจตใจของคนในชาต โดยเฉพาะเจาหนาทของรฐ นกทฤษฎ และนกธรกจในทกระดบ

ใหมสำนกในคณธรรม ความซอสตยสจรต และใหความรอบรทเหมาะสม ดำเนนชวตดวยความอดทน ความเพยร มสต

ปญญา และความรอบคอบ เพอใหสมดล และพรอมตอการรองรบการเปลยนแปลงอยางรวดเรวและกวางขวาง ทงดานวตถ

สงคมสงแวดลอมและวฒนธรรมจากโลกภายนอกเปนอยางด[9,10]ดงสามารถสรปเปนแผนภาพไดในรปท2

รปท 2 สรปปรชญาเศรษฐกจพอเพยง ทมา : ดดแปลงจาก คณะอนกรรมการขบเคลอนเศรษฐกจพอเพยง (2550) [9]

นำส

เศรษฐกจ / สงคม / สงแวดลอม / วฒนธรรม กาวหนาอยางสมดล / มนคง / ยงยน

CIVIL ENGINEERING MAGAZINE : JULY-AUGUST 2010

27

จากรปท2องคประกอบสำคญของปรชญาเศรษฐกจพอเพยง[10]ไดแก

‹ ความพอประมาณ หมายถง ความพอดตอความจำเปนและเหมาะสมกบฐานะของตนเอง

สงคม สงแวดลอม รวมทงวฒนธรรมในแตละทองถน ไมมากเกนไป ไมนอยเกนไป และตองไม

เบยดเบยนตนเองและผอน

‹ ความมเหตผล หมายถง การตดสนใจดำเนนการเรองตางๆ อยางมเหตผลตามหลกวชาการ หลกกฎหมายหลกศลธรรมจรยธรรมและวฒนธรรมทดงามคดถงปจจยทเกยวของอยางถวนถ

โดยคำนงถงผลทคาดวาจะเกดขนจากการกระทำนนๆอยางรอบคอบ

‹ ภมคมกนในตวทด หมายถง การเตรยมตวใหพรอมรบผลกระทบและการเปลยนแปลงในดาน เศรษฐกจสงคมสงแวดลอมและวฒนธรรมเพอใหสามารถปรบตวและรบมอไดอยางทนทวงท

การพฒนาตามหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยงน น

เปนการพฒนาในลกษณะทางสายกลางทสอดคลองกบวถ

ชวตสงคมไทยและสามารถปฏบตไดจรง โดยตองประกอบ

ดวยเง อนไขสำคญ 3 ประการ สำหรบควบคมแนวทาง

การพฒนา ไดแก เงอนไขคณธรรม เงอนไขหลกวชา และ

เง อนไขชวต [10] เพ อนำไปส การพฒนาแบบองครวมท

บรณาการศาสตรทกดานเขาดวยกนภายใตกระบวนการ

ทำงานทเช อมโยงตอเนองกน เปนการพฒนาอยางสมดล

ท มคนเปนศนยกลางของการพฒนา มการใชทรพยากร

ธรรมชาตอยางยงยน มงเนนใหประชาชนอยรวมกบทรพยากร

ธรรมชาตและสงแวดลอมไดอยางสนตและเกอกลกน และม

การอนรกษและพฒนาควบคกบการใชประโยชนจากทรพยากร

ธรรมชาตอยางถกตองและไมทำลายธรรมชาตแวดลอม[5]

จากทกลาวขางตน จะพบวาหลกการของเศรษฐกจ

พอเพยงนน ไมเพยงแตสอดคลองกบวถชวตของสงคมไทย

แตยงสอดคลองกบวถพทธตามคำสอนขององคสมเดจ

พระสมมาสมพทธเจาท ทรงเนนการปฏบตใหอย ในทาง

สายกลาง ดวยเหตน จงทำใหการพฒนาตามหลกปรชญา

เศรษฐกจพอเพยงเปนการพฒนาในระดบทพอด เหมาะสม

กบความตองการของคนในชมชน ไมทำลายทรพยากรธรรมชาต

และเปนมตรกบสงแวดลอม

2.2 การพฒนาอยางยงยน การพฒนาของโลกรวมถงประเทศไทยในชวงเวลาทผานมาหรอแมกระทงทกวนนมงเนน

การพฒนาดานเศรษฐกจและอตสาหกรรมเปนหลก เนองจากเปนพนฐานสำคญของความเจรญ

กาวหนาตามหลกการของลทธทนนยมและบรโภคนยม อนทจรงแนวคดในการพฒนาดงกลาว

ไมใชส งท ผดถาเปนการพฒนาในระดบทเหมาะสมและไมเบยดเบยนทรพยากรธรรมชาต

มากจนเกนไปแตในความเปนจรงทเกดขนจะเหนไดวาการพฒนาตามแนวทางดงกลาวไดใช

ทรพยากรทมอยอยางจำกดใหหมดสนไปอยางไมมขดจำกด ดวยการผลตและบรโภคตาม

ความตองการของประชากรทเพมขนอยางตอเนองโดยปราศจากการควบคม สงผลใหเกดการ

เสยสมดลของระบบนเวศน สงแวดลอม และระบบการฟนตวของทรพยากรตามกลไกธรรมชาต

ประการสำคญ ความสมดลและทรพยากรดงกลาว เปนส งท ไมสามารถนำกลบคนมาได

ในระยะเวลาอนสน เนองจากเปนกระบวนการทางธรรมชาตซงตองใชระยะเวลานานในการ

กอกำเนด ดวยเหตน ถาการพฒนายงคงเปนไปตามรปแบบเดม กยงทำใหภาวะการเสยสมดล

ของธรรมชาต ดำเนนตอไปอยางไมมท ส นสด ดงจะเหนผลของการเสยสมดลธรรมชาต

ไดจากปรากฏการณทเกดขนทวโลก ไมวาจะเปนภาวะภยแลง อทกภย วกฤตการณนำมน

หรอภาวะโลกรอนเปนตน

ปจจยสวนบคคล (Personal/Human Factors)

ปฏบตตามทางสายกลาง/บรโภคพอประมาณ มความรบผดชอบ ควบคมตนเอง

ปรบพฤตกรรมและลกษณะการดำเนนชวต

การพฒนาอยางยงยน (Sustainable Development)

การพฒนา (Development) การพฒนาเศรษฐกจ การพฒนาอตสาหกรรม การพฒนาประเทศ

สงคมทยงยน (Sustainable Society)

ชมชนนาอย (Livable Community)

ปจจยควบคม (Control Factors)

สงแวดลอม ระบบนเวศน

โยธาสาร : ปท 22 ฉบบท 4 กรกฎาคม-สงหาคม 2553 28

ดวยการเลงเหนถงผลกระทบท ตามมาจากภาวะ

การณดงกลาว “ในการประชมสดยอดของสหประชาชาตใน

เรองของโลก (Earth Summit) ครงท 2 วาดวยสงแวดลอม

และการพฒนา (UN Conference on Environment and

Development) ซงจดขน ณ กรงรโอ เดอ จาเนโร ประเทศ

บราซล ในเดอนมถนายน 2535 จงไดมมตเหนชอบในการ

ออกประกาศหลกการแหงสงแวดลอม และรางแผนปฏบตการ

สำหรบทศวรรษ 1991-1999 และศตวรรษท 21 หรอ Agenda 21

ทมสาระสำคญวาดวยการกำหนดหลกเกณฑรวมกนสำหรบ

การพฒนาประเทศในภมภาคตางๆ โดยคำนงถงทรพยากร

ธรรมชาตและสงแวดลอม” [11] ซงผลจากการประชมนเอง

ทเปนรากฐานสำคญของการกำหนดกรอบแนวคดทเรยกวา

การพฒนาทยงยน(SustainableDevelopment)[11]

การพฒนาทยงยน หรอการพฒนาอยางยงยน คอ

การพฒนาทสนองความตองการของปจจบนโดยไมทำให

ประชาชนร นตอไปในอนาคตตองประนประนอมยอมลด

ความสามารถของเขาในการทจะสนองความตองการของ

ตนเอง [12] (อางถงใน พระธรรมปฎก (ป.อ. ปยตโต), 2552

[11]) ขณะท Corson (1990) ไดใหคำจำกดความวาการ

พฒนาอยางยงยน คอ นโยบายทสนองความตองการของ

ประชาชนในปจจบนโดยไมตองทำลายทรพยากรซงจะเปน

ทตองการในอนาคต [13] (อางถงใน พระธรรมปฎก (ป.อ.

ปยตโต), 2552 [11]) การพฒนาอยางยงยนมหลกการสำคญ

อยทการกำหนดเปาหมายของการพฒนาทไมไดมงเนนการ

เจรญเตบโตทางเศรษฐกจเพยงดานเดยว แตการพฒนา

เศรษฐกจนน จะถกควบคมดวยผลกระทบทมตอสภาพแวดลอม

อนเน องมาจากการพฒนาดงกลาว ซ งหมายความวา

การพฒนาอยางยงยน จะตองเปนการพฒนาเศรษฐกจทไม

สงผลกระทบตอคณภาพของสงแวดลอมและระบบนเวศน

และตองเปนการพฒนาทมการใชทรพยากรอยในระดบท

เหมาะสมซงเปนระดบหรอภาวะทสงแวดลอมจะรองรบไหว

[11] โดยมผลสมฤทธหรอความมงหวงของการพฒนาอยท

การสรางสงคมทยงยน (SustainableSociety)ซงไดแกสงคม

ทสนองความตองการของตนไดโดยไมทำใหสงมชวตประเภท

อนและประชาชนรนตอ ไปในอนาคต ตองควบคมความ

ตองการของพวกเขาเหลานน [14] (อางถงใน พระธรรมปฎก

(ป.อ. ปยตโต), 2552 [11])

การพฒนาอยางยงยนเปนการพฒนาแบบบรณาการ

(Integration) และสมดล (Balance) ซงจะเกดขนไดตอเมอ

คนในชมชนจะตองรจกความพอประมาณหรอเดนตามทาง

สายกลาง (Moderation) มความรบผดชอบ (Responsibility)

ร จกควบคมตนเอง (Self-control) ในการบรโภคทรพยากร

และตองปรบเปลยนพฤตกรรมหรอลกษณะการดำเนนชวต

(Life-style) [11] โดยสามารถสรปหลกการของการพฒนา

อยางยงยนไดดงรปท3

รปท 3 หลกการของการพฒนาอยางยงยน

วศวกรรมจราจรและขนสง

CIVIL ENGINEERING MAGAZINE : JULY-AUGUST 2010

29

3. การบรณาการปรชญาเศรษฐกจพอเพยงและการพฒนาอยางยงยน กบการแกไขปญหาขนสงและจราจร จากแนวคดปรชญาเศรษฐกจพอเพยงและการพฒนาอยางยงยน พบวามความสอดคลองกนทงในหลกการ

และวถทางปฏบต และถานำแนวทางทงสองมาบรณาการเพอพฒนาแนวทางแกไขปญหาขนสงและจราจร จะเหน

ไดวา มความแตกตางกบแนวทางทใชแกไขปญหาในชวงกอนแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 8

ตามทกลาวไปแลวตอนตนเปนอยางมาก โดยแนวทางทนยมใชกอนหนาน มกมงเนนการพฒนาและกอสราง

องคประกอบรองรบการเดนทาง (SupplySideConsideration)ทใหความสำคญกบ“การเคลอนยายรถ มากกวาการ

เคลอนยายคน” อยางไรกด การแกไขปญหาดานขนสงยงมอกแนวทางหนง ซงเปนแนวทางทมงเนนการควบคม

ความตองการเดนทาง (Demand Side Consideration) และใหความสำคญกบ “การเคลอนยายคน มากกวาการ

เคลอนยายรถ”แนวทางดงกลาวมชอเรยกวาการจดการความตองการเดนทาง(TravelDemandManagement,TDM)[2]

อนทจรงปญหาการขนสงและจราจรเขตเมองนน สวนใหญเกดจากความไมสมดลของความตองการเดนทาง

(Travel Demand) ทมากเกนกวาความสามารถของระบบขนสง (Capacity) ทมอยจะรองรบได [2] ดงนนการทำให

ปญหาดงกลาวหมดไป ตามหลกการแลวสามารถทำไดโดยการควบคมความตองการเดนทางในชวงเวลาหนงๆ

ไมใหเกนความสามารถรองรบความตองการเดนทางของระบบขนสงนนเอง ซงเทคนคทนยมใชในการควบคมความ

ตองการเดนทางดงกลาว ไดแก การจดการความตองการเดนทาง (Travel DemandManagement, TDM) โดยทวไป

TDMคอวธการหรอกระบวนการทใชเพอควบคมหรอลดปรมาณการเดนทางโดยใชมาตรการหรอกลมของมาตรการ

เพอทำใหการเดนทางดวยรถยนตสวนบคคลยากขน หรอเพอเพมทางเลอกในการเดนทาง โดยมงหวงใหเกดการ

เปลยนแปลงพฤตกรรมการเดนทางของผใชรถยนตสวนบคคลใหเปลยนมาใชระบบขนสงอนๆ ทสามารถเคลอนยาย

ผโดยสารไดจำนวนมาก(ระบบขนสงสาธารณะ)หรอระบบขนสงทใชพนทถนนนอย(การเดนและจกรยาน)เพอลด

การตดขดของยวดยานและทำใหโครงขายถนนสามารถใหบรการผเดนทางไดอยางมประสทธภาพ [15] มาตรการ

TDMสามารถแบงออกเปนหมวดหมได4กลม[16]ดงตวอยางมาตรการแตละกลมแสดงในตารางท1

ตารางท 1 มาตรการ TDM ประเภทตางๆ การพฒนาทางเลอกการเดนทาง การลดการใชรถยนตสวนบคคล การจดการการใชพนท การบรหารจดการในองคกร

-มาตรการปรบเปลยนชวงเวลาทำงาน(Alternativeworkschedules)-การพฒนารถโดยสารดวนพเศษ(Busrapidtransitdevelopment)-การบรณาการการใชจกรยานกบระบบขนสงสาธารณะ(Bike/transitintegration)-การพฒนาการขนสงระบบรางความจตำ(Lightrailtransitdevelopment)-การพฒนาระบบจอดแลวจร(Park&Ridedevelopment)-การปรบปรงเพมประสทธภาพการเดนเทา(Walkabilityimprovement)-การพฒนาระบบขนสงสาธารณะ(Publictransitdevelopment)

-การจงใจดานการเงนแกผเดนทาง(Commuterfinancialincentive)-การเกบคาผานคาใชถนน(Roadpricing)-การเกบคาผานเขาใชพนท(Arealicensingscheme)-การเกบคาธรรมเนยมเนองจากทำใหรถตด(Congestionpricing)-การเกบภาษนำมน(Fueltaxes)-การจำกดการใชรถยนต(Vehiclerestriction)-การสงเสรมการใชระบบขนสงสาธารณะ(Publictransitencouragement)

-การกำหนดการใชพนทตามความหนาแนนและการจดกลมพนท(Landusedensityandclustering)-การจดการการจอดรถ(Parkingmanagement)

-การจดการทรพยสน(Assetmanagement)-การจดการการขนสงในมหาวทยาลย/วทยาเขต(Campustransportmanagement)-การจดการการเปลยนแปลง(Changemanagement)-การประยกตใชระบบขนสงอจฉรยะ(Applyingintelligenttransportationsystems,ITS)

ทมา: Victoria transport policy institute (2007) อางถงใน พทธพนธ เศรณปราการ (2550) [17]

เศรษฐกจพอเพยง Sufficiency Economy

การพฒนาทยงยน Sustainable Development

การจดการความตองการเดนทาง Travel Demand Management

(TDM)

การแกไขปญหาขนสงและจราจรทเนนควบคมความตองการเดนทาง (Travel Demand)

ไมใหเกนความจของระบบขนสง

ใชทรพยากร อยางสมดลและ พอประมาณ

• การใชทรพยากรหมนเวยนอยางเหมาะสม และสมดล ไมเกนความจำเปน • ไมเบยดเบยนคนรนหลง

• ใชทรพยากรทมจำกดใหเกดประโยชนสงสด ทรพยากรมเหลอถงคนรนหลง • ความสมดลของการพฒนาระบบขนสง • มงเนนการขนสงทเคลอนยายคน มากกวา การเคลอนยายรถ

โยธาสาร : ปท 22 ฉบบท 4 กรกฎาคม-สงหาคม 2553 30

การจดการความตองการเดนทาง เปนเทคนคการแกไขปญหาจราจรทตองการลดหรอควบคมการใชรถยนต

สวนบคคลกจรง แตไมไดหมายความวาหามใชรถยนต ผเดนทางสามารถใชรถยนตได แตควรใชในระดบทพอด

และเหมาะสมกบสถานการณขณะนน เนองจากหลกการจดการความตองการเดนทาง ใหความสำคญกบการ

ควบคมความตองการเดนทางใหอยในระดบทพอดกบความสามารถทระบบขนสงจะรองรบได อาจจะดวยการ

ทำใหการใชรถยนตทำไดยากขน หรอดวยการพฒนาระบบขนสงทางเลอกใหกบผเดนทาง โดยมงหวงใหการใช

พลงงานภาคการขนสงลดลง ลดผลกระทบสงแวดลอมทางเสยงและอากาศ ลดอบตเหตจราจร และสนบสนนให

เกดชมชนนาอย (Livable Community) [18] ซงจะเหนไดวาแนวทางดงกลาว มความสอดคลองกบหลกปรชญา

เศรษฐกจพอเพยง และเมอมการใชรถยนตและทรพยากรตางๆ อยางพอดและเหมาะสม กจะนำไปสการพฒนา

อยางยงยนตามมา โดยความสมพนธระหวางปรชญาเศรษฐกจพอเพยง การพฒนาอยางยงยน และการแกไข

ปญหาจราจรดวยหลกการTDMดงแสดงในรปท4

รปท 4 ความสมพนธระหวางหลกเศรษฐกจพอเพยง การพฒนาอยางยงยน และ TDM

วศวกรรมจราจรและขนสง

CIVIL ENGINEERING MAGAZINE : JULY-AUGUST 2010

31

4. การปรบกระบวนทศนในการแกไขปญหาขนสงและจราจร จากทกลาวมาจะเหนวาการใหความสำคญกบการพฒนาเพอเพ มความ

สามารถในการใหบรการขององคประกอบรองรบการเดนทางเพยงดานเดยวตามท

เปนมาในอดตนนไมสามารถแกปญหาขนสงและจราจรไดอยางยงยนดงนนนาจะถง

เวลาททกภาคสวนทเกยวของควรตระหนกถงปญหาทเกดขน และปรบกระบวนทศน

เพอรวมกนแกไขปญหาดงกลาวอยางจรงจง

คำถามทตามมากคอ ทำอยางไรถงจะทำใหการแกไขปญหาขนสงและจราจร

เปนไปอยางยงยน ถาพจารณาจากขอเทจจรง หลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยงและ

การพฒนาอยางยงยน มกไมไดถกนำไปประยกตใชในการแกไขปญหาการขนสงและ

จราจรอยางจรงจง ทงนไมไดเปนเพราะหลกการดงกลาวไมเหมาะสมหรอเปนแนวคดทไมสามารถนำมาปฏบตไดจรง แตเปน

เพราะหลกการดงกลาว เปนแนวทางทสวนกระแสกบระบบทนนยมและลทธบรโภคนยมทโหมประชาสมพนธกนอยในทกวนน

ทมงเนนใหมนษยเกดความตองการบรโภคอยางไมมทสนสด ซงในความเปนจรงของธรรมชาต ความตองการทไมสนสดน

จะตองสนสดลงไมชากเรว เนองจากทรพยากรธรรมชาตนนเปนสงทมอยอยางจำกด ไมวาจะเปนเชอเพลงปโตรเลยม หรอ

คณภาพของสงแวดลอมฯลฯดงจะเหนไดวานบตงแตชวงของแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท8ถงปจจบน

ซงอยในชวงแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 10 การพฒนาและแกไขปญหาจราจรโดยใชหลกปรชญา

เศรษฐกจพอเพยงการพฒนาอยางยงยนและการจดการความตองการเดนทางยงไมปรากฎเปนแผนปฏบตการหรอโครงการ

แกไขปญหาจราจรทเปนรปธรรมแตอยางใดทงทมเนอหาของหลกการดงกลาวปรากฎอยในแผนพฒนาฯมาโดยตลอดตงแต

ฉบบท8เปนตนมาโดยทกวนนปญหาขนสงและจราจรในกรงเทพมหานครกมไดลดลงจากในอดตมากนก

4.1 ปรบแนวคดการวางแผนและพฒนา การพฒนาและแกปญหาขนสงและจราจรทดำเนนการ

ตามหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยงตองเปนการพฒนา

ทเนนคนเปนศนยกลางของการพฒนา แกปญหาแบบ

บรณาการ และใชหลกความมเหตมผลในการคดวเคราะห

ซงปจจยเหลานจะนำไปสความพอประมาณในการพฒนา

[5] การปรบกระบวนทศนดงกลาว จะนำไปสการพฒนา

อยางย งยนท งการพฒนาในภาพรวมของประเทศและ

การพฒนาดานการขนสง ผวางแผนควรบรณาการหลก

ปรชญาเศรษฐกจพอเพยง การพฒนาอยางยงยน และ

การจดการความตองการเดนทาง เขากบการวางแผนการ

ขนสงในทกระดบ ทงการวางแผนในระดบชมชน ระดบ

เมอง และระดบประเทศ เพอใหเกดผลในทางปฏบตและ

บงคบใชอยางแทจรง โดยการพฒนาในทกระดบตามท

กลาวน จะตองมความเชอมโยงและสอดคลองกน เพอ

ใหการพฒนาและแกไขปญหามทศทางเดยวกน นอกจากน

หนวยงานท เก ยวของในทกระดบควรมการประสาน

ความรวมมอระหวางกน ทงน การวางแผนและพฒนา

แบบแยกสวน ตางคนตางทำ โดยไมคำนงถงภาพรวม

ท เช อมโยงและสอดคลองกน ควรหมดไปจากแนวคด

ของการพฒนาในยคตอไป

4.2 ปรบทศนคตและพฤตกรรมของคนในชมชน การดำเนนนโยบายหรอมาตรการดานการขนสงสวนใหญ เกดจากความเปนไปไดทางการเมอง (Political Feasibility)

เปนสำคญ แตทสำคญกวานน ความเปนไปไดทางการเมองทมตอการดำเนนนโยบายสาธารณะใดๆ จะเกดขนไดกตอเมอ

นโยบายหรอมาตรการนน ไดรบการยอมรบและสนบสนนจากประชาชนในชมชน [19] ดวยเหตน ถาเกดการเคลอนไหวและ

ผลกดนจากภาคประชาชน ดวยการเสนอนโยบายหรอมาตรการแกไขปญหาทประชาชนมสวนรวม ซงเปนการเสนอจากระดบลาง

(ชมชน ผมสวนไดรบผลกระทบทกภาคสวน) สระดบบน (ผวางแผน ผกำหนดนโยบาย รฐบาล) ในลกษณะ Bottom up strategy

โยธาสาร : ปท 22 ฉบบท 4 กรกฎาคม-สงหาคม 2553 32

วศวกรรมจราจรและขนสง

และเปนนโยบายหรอมาตรการทเกดจากความตองการนำไปใชแกไขปญหาของคนในชมชนอยางแทจรง กนาจะทำใหการ

แกไขปญหาขนสงและจราจรดวยหลกการจดการความตองการเดนทาง มความเปนไปไดในทางปฏบตมากขน ทงน ภาครฐ

ตองเปดโอกาสใหประชาชนมสวนรวมในกระบวนการวางแผนและกำหนดนโยบายมากขน

เอกสารอางอง [1] L. Steg, C. Vlek, andG. Slotegraaf, “Instrumental-reasoned and symbolic-affectivemotives for using amotor car”, Transportation ResearchPartF4,2001,pp.151-169. [2] ยอดพลธนาบรบรณ,“การจดการปรมาณการจราจรและการจดการการจราจร”,สถาบนเทคโนโลยแหงเอเชย,2542. [3] สพตรา สภาพ, “พฒนาการปญหาจราจรและมาตรการแกไขปญหาจราจรในสามทศวรรษ (ระหวาง พ.ศ. 2507-2539)”, ภาควชา สงคมวทยาและมานษยวทยาคณะรฐศาสตรจฬาลงกรณมหาวทยาลย,2540. [4] S.Narupiti,S.Chalermpong,B.Kushari,andS.Piriyawat,“AREVIEWOFTRAVELDEMANDMANAGEMENTASANINTEGRATED STRATEGYINURBANTRANSPORTATIONPLANNNGINSELECTEDASEANCITIES:ACaseStudyofSingapore,Bangkok,Manila, KualaLumpur,Jakarta,andSurabaya”,AUN/SEED-Net,JapanInternationalCooperationAgency,2004. [5] สำนกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต,“แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท10พ.ศ.2550-2554”, สำนกนายกรฐมนตร,2549. [6] กระทรวงคมนาคม,“แนวทางการพฒนาระบบการขนสงสการพฒนาประเทศอยางยงยน”,2550. [7] สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย(TDRI),“แผนหลกการขนสงพ.ศ.2540-2549”,กระทรวงคมนาคม,2540. [8] สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย (TDRI), “โครงการศกษาการจดทำแผนหลกการพฒนาระบบการจราจรและขนสงในระยะของแผน พฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท9(พ.ศ.2545-2549)”,สำนกงานคณะกรรมการจดระบบการจราจรทางบก(สจร.),2544. [9] คณะอนกรรมการขบเคลอนเศรษฐกจพอเพยง, “การประยกตใชหลกเศรษฐกจพอเพยง”, สำนกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจ และสงคมแหงชาต,2550. [10]สำนกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต,“ปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง”,โรงพมพ21เซนจล,กรงเทพฯ,2550. [11]พระธรรมปฎก(ป.อ.ปยตโต),“การพฒนาทยงยน:SustainableDevelopmentพมพครงท12”,มลนธโกมลคมทอง,2552. [12]WorldCommissiononEnvironmentandDevelopment,“OurCommonFuture”,OxfordUniversityPress,1987. [13]W.H.Corson,“TheGlobalEcologyHandbook”,BeaconPress,1990. [14]D.D.Chiras,“EnvironmentalScience”,TheBenjamin/CummingsPublishingCo.,Inc.,1991. [15]สรเมศวร พรยะวฒน, “การควบคมความตองการเดนทางและการจดการการจราจร (Travel Demand Management and Traffic Management)”, ในเอกสารประกอบการสอนวชาวศวกรรมขนสง (Transportation Engineering), ภาควชาวศวกรรมโยธา มหาวทยาลย บรพา,2551,หนา301-362. [16]VictoriaTransportPolicyInstitute,“TDMencyclopedia[online]”,Availablefromhttp://www.vtpi.org/tdm/[30/10/07]. [17]พทธพนธ เศรณปราการ, “ผลกระทบของมาตรการเชงจงใจดานราคาตอทศนคตและพฤตกรรมการเดนทาง: กรณศกษาของนสต จฬาลงกรณมหาวทยาลย”,วทยานพนธปรญญามหาบณฑตภาควชาวศวกรรมโยธาคณะวศวกรรมศาสตรจฬาลงกรณมหาวทยาลย,2550. [18]P.NewmanandJ.Kenworthy,“SustainabilityandCities:Overcomingautomobiledependence”,IslandPress,Washington,DC.,1999. [19]T.GärlingandG.Schuitema,“Traveldemandmanagementtargetingreducedprivatecaruse:effectiveness,publicacceptabilityand politicalfeasibility”,JournalofSocialIssues63,2007,pp.139-153.

5. บทสรป หลกการแกไขปญหาขนสงและจราจรดวยหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง การพฒนาอยางยงยน และการจดการความตองการเดนทางนน ตองอาศยความรวมมอจากทกภาคสวนทเกยวของ ไมวาจะเปน รฐบาล หนวยงานวางแผนการขนสง ผบงคบใชกฏหมาย และทสำคญคอประชาชนทกคนในสงคม ทงน ถาประชาชนทกคนมจตสำนกรวมกนทจะปรบเปลยนทศนคตและพฤตกรรมเคยชนในการเดนทาง มระเบยบวนยในการเดนทางมากขนรวมถงมความตระหนกในปญหาทเกดขน ตระหนกถงความรบผดชอบรวมกนในการแกไขปญหาดงกลาว มมโนธรรมและจตสำนกทจะเสยสละและรกษาสงทดทมอยในชมชน กนาทจะทำใหการแกไขปญหาขนสงและจราจรในประเทศของเรา เปนไปอยางยงยนไดอยางแทจรง