studia II stopnia magisterskie -...

studia II stopnia magisterskie kierunek Geologia

specjalizacje: Geologia stratygraficzno-poszukiwawcza (GSP)

Gospodarka zasobami mineralnymi i wodnymi (GZMiW) Hydrogeologia i geologia inżynierska (HiGI)

I ROK

Nazwa przedmiotu: Bazy danych - Oracle

Prowadzący: dr DARIUSZ KASZTELAN liczba godzin: 30h rok: IM

Rodzaj zajęć: wykład + laboratorium ECTS: 3 (W+C) kierunek /specjalizacja: DU-GL/-

Założenia i cele: Celem zajęć jest zapoznanie studentów z tematyką baz danych. W trakcie zajęć studenci poznają podstawowe definicje związane z bazami danych oraz ich rodzaje. Kolejny aspekt poruszany na zajęciach tojęzyk SQL. Zapoznanie z bazą danych na bazie Oracle - struktura fizyczna i logiczna serwera bazy danych, jego funkcjonowanie, przykłady zastosowań.

Organizacja zajęć: 1. Bazy danych i ich wykorzystanie w badaniach naukowych i życiu codziennym. Podstawowe definicje z zakresu baz

danych, przykłady oprogramowania do ich obsługi, przykłady zastosowania baz danych. 2. Rodzaje baz danych. Podział baz danych ze względu na ich budowę oraz sposób zarządzania nimi, rodzaje przechowywanych

danych, modele danych, tabele i klucze danych, przeszukiwanie informacji. 3. Podstawy języka SQL. Składnia języka SQL, podstawowe polecenia i zastosowanie języka SQL do obsługi i zarządzania

bazami danych, formuowanie zapytań do bazy danych z wykorzystaniem składni języka SQL. 4. Internetowe bazy danych na bazie Oracle. Prezentacja działania Centralnej Bazy Danych Geologicznych oraz innych baz

internetowych (CODGiK, GEOPORTAL). 5. Baza danych jako sposób na gromadzenie i zarządzanie danymi. Struktura bazy danych Oracle, Access, MySQL,

porównanie funkcjonalności róznych sposobów gromadzenia i udostępniania danych. 6. Dlaczego Oracle. Korzyści płynace z zastosowania serwera bazy danych Oracle wraz z oprogramowaniem towarzyszącym,

wymagania sprzętowe, instalowanie oprogramowania klienta. 7. Jak działa serwer bazy danych Oracle. Struktury fizyczne i logiczne bazy danych, pliki kontrolne, pliki dziennika powtórzeń,

pliki haseł, pliki tymczasowe, pliki danych, procesy drugoplanowe i ich zadania. 8. Administrowanie serwerem bazy danych Oracle. Zadania administratora - instalowanie oprogramowania, kontrola

użytkowników, monitoring pracy serwera, awarie i odzyskiwanie danych. 9. Wykorzystanie bazy danych Oracle do gromadzenia i udostępniania danych GIS 2 zajęcia. Wprowadzanie danych

zgromadzonych w róznych platformach oprogramowani typu GIS do bazy Oracle. Odczytywanie danych zgromadzonych w bazie Oracle. Udostępnianie map w internecie z wykorzystaniem modułów Oracle MapViewer i MapBuilder.

Procentowy udział w ocenie końcowej: ocena ciągła (bieżące przygotowanie do zajęć i aktywność):

śródsemestralne kolokwia pisemne/ustne: końcowe zaliczenie pisemne/ustne: 25%

egzamin pisemny: egzamin ustny:

kontrola obecności: 75% praca końcowa semestralna/roczna:

inne uwagi:

Literatura: Oracle - łatwiejszy niż przypuszczasz. Wydanie III, Jadwiga Gnybek Data wydania: 11/2005 s.232

Nazwa przedmiotu: Geologia regionalna świata

Prowadzący: prof. ANDRZEJ ŻELAŹNIEWICZ liczba godzin: 60h rok: IM

Rodzaj zajęć: wykład ECTS: 9 (W+C) kierunek /specjalizacja: DU-GL/-

Założenia i cele: Budowa globu. Dynamika płaszcza i litosfery. Płyty litosferyczne, procesy na ich obrzeżach i we wnętrzu, ruchy pionowe i poziome. Rozrost skorupy oceanicznej, ewolucja i przyrost skorupy kontynentalnej. Następstwo zdarzeń i procesów geodynamicznych w cyku Wilsona. Struktura pasm orogenicznych, modele deformacji orogenicznych. Rekonstrukcje paleogeograficzne - superkontynenty. Geologia kontynentów i oceanów. Umiejętności: znajomośc procesów zachodzących wewnątrz i na granicach płyt litosferycznych (strefy kolizji); kojarzenie danych geologicznych w spójny model czasowo-przestrzenny.

Organizacja zajęć: 1. Zakres przedmiotu. Metody badań. Wstęp: metoda naukowa. Techniki geologiczne (analiza niezgodności, sekwencji,

miąższości, itd.), techniki geofizyczne (sejsmiczne, grawimetryczne, magnetyczne, magnetoteluryczne), przepływ ciepła. 2. Budowa globu. Powstanie Ziemi. Jądro wewnętrzne i zewnętrzne, warstwa D", płaszcz (skład, zmiany fazowe),

litosfera/skorupa (powstawanie, skład, recykling). Dynamika płaszcza i litosfery (konwekcja, pióropusze). Tomografia sesjmiczna, "korzenie" kontynentów.

3. Budowa globu. Reologia litosfery. Naprężenia działające w litosferze oceanicznej i kontynentalnej.Ruch płyt: pionowy (izostazja), poziomy (dryf kontynentów, paleomagnetyzm i pozorna wędrówka biegunów).

4. Główne cechy tektoniczne globu. Rodzaje płyt i granice płyt (typy, węzły), grzbiety i rowy oceaniczne, uskoki transformujące, kratony, pasma orogeniczne, płaskowyże.

5. Płyty litosferyczne i ich dynamika. Rozrost skorupy oceanicznej, przyrost skorupy kontynentalnej. Magmatyzm w płaszczu litosferycznym i astenosferycznym. Ekstensja kontynentów, ryfting, baseny (typy, subsydencja).

6. Płyty litosferyczne i ich dynamika. Krawędzie pasywne (budowa, rozwój) i aktywne (rów, skłon, pryzma akrecyjna, basen przedłukowy, łuk magmowy, basen załukowy).

7. Cykl Wilsona. Przekształcenia krawędzi pasywnych i aktywnych oraz granic płyt, procesy geodynamiczne w ukladzie ryft-dryf-kolizja-kontynent-ryft.

8. Procesy orogeniczne. Przegląd teorii geotektonicznych.Magmatyzm i metamorfizm w strefach kolizji.Datowanie wydarzeń.Ścieżki P-T-t-D. Terrany i ich analiza.

9. Struktura pasm orogenicznych i modele deformacji orogenicznych. Przedpole, zapadlisko przedgórskie, zewnętrzne strefa fałdowo-nasuwcza, wnętrze (jądro) krystaliczne, głebokie struktury jądra i korzeń orogeniczny; nasunięcia plytko- i głebokoskorupowe, ucieczka orogenów, kolaps poorogeniczny.

10. Rekonstrukcje paleogeograficzne. Powstanie, budowa i rozpad superkontynentów: Ur, Arctica/Kenorland, Atlantica, Nena, Columbia, Rodinia, Gondwana, Pangea.

11. Orogeny neoproterozoiczne. Charakterystyka szwu grenwilskiego w Rodinii, orogenu awalońsko-kadomskiego i pasm panafrykańskich. Struktura orogenu w płn. Bretanii, kadomski fundament pasma waryscyjskiego.

12. Orogeny dolnopaleozoiczne. Kaledonidy skandynawskie (górny-dolny allochton, przedpole, elementy bałtyckie i leurentyjskie): kolizje finnmarkiańska, skandyjska, kaledońska), kaledonidy brytyjskie, pasmo Tian Shan i orogen Lachlan.

13. Orogeny późnopaleozoiczne. Struktura pasma appalachijskiego. Pasmo waryscydów, ze szczególnym uwzględnieniem części środkowoeuropejskiej. Budowa i ewolucja pasma uralskiego.

14. Orogeny permsko-triasowe i jurajsko-trzeciorzędowe. Kordyliery Ameryki Północnej (Góry Skaliste, Sonoma, Sevier, orogen laramijski); pasmo andyjskie Ameryki Południowej.

15. Orogeny kredowo-trzeciorzędowe. Schemat budowy orogenu alpejskiego. Alpy Zachodnie, Alpy Wschodnie, obszar ALCAPA. Dynarydy, Zagros, Himalaje, SE Azja, Nowa Zelandia.


śródsemestralne kolokwia pisemne/ustne: końcowe zaliczenie pisemne/ustne:

egzamin pisemny: 100% egzamin ustny:

kontrola obecności: praca końcowa semestralna/roczna:

inne uwagi:

Literatura: Dadlez, R., Jaroszewski, W., 1994. Tektonika. Wyd. Geologiczne, Warszawa. 794 p. Twiss, R.J., Moores, E.M., 1995. Tectonics.Freeman and Company, New York. 415 p. Hancock, P.PL. (red.)., 1994. Continental deformation. Pergamon, Oxford., 421 p. Windley, B.F., 1995. Evolving continents.John Wiley & Sons, 526 p. Czasopismo "Geology", miesięcznik, wyd. Geol. Soc. America. Kearey,P., Klepeis, A., Vine, F.J., 2009. Global tectonics. Wiley-Blackwell, 496 p.


Prowadzący: dr DANUTA NAWROCKA liczba godzin: 30h rok: IM

Rodzaj zajęć: seminarium ECTS: 9 (W+C) kierunek /specjalizacja: DU-GL/-

Założenia i cele: Założenia przedmiotu: studenci przygotowują, prezentują a następnie dyskutują na tematy związane z budowa geologiczną wybranych regionów. Referują przygotowane przez siebie lub narzucone przez prowadzącego tematy dotyczące poszczególnych mniejszych jednostek geologicznych w obrębie danego kontynentu. Student po zakończonych zajęciach posiada wiedzę na temat głównych jednostek geologiczno-strukturalnych Ziemi, bogactw mineralnych danego regionu. Dzięki znajomości geologii regionalnej danego terenu potrafią wstępnie zaplanować i wybrać obszar do prac naukowych, poszukiwawczych.

Organizacja zajęć: 1. Zajęcia organizacyjne i wstęp do przedmiotu. Przedstawienie wymogów formalnych studentom niezbędnych do uzyskania

zaliczenia, podanie przykładowej literatury; wybór tematów do wykonania własnych prezentacji. Uwagi dotyczące przygotowania prezentacji, streszczenia, cytowań.

2. Europa. Wprowadzenie do geologii regionalnej Europy, przedstawienie głównych struktur, krótka historia kształtowania się kontynentu. Referaty studentów obejmować muszą lokalizację geograficzną i geologiczną na tle większych jednostek, surowce, historię geologiczn

3. Europa. Referat obejmować musi lokalizację geograficzną i geologiczną na tle większych jednostek, podział na jednostki niższego rzędu, budowę geologiczną, paleogeografię, surowce naturalne, może także zawierac aspekt kulturowy. Dyskusja nad przedstawionym tematem

4. Afryka. Wprowadzenie do geologii regionalnej Afryki, przedstawienie głównych struktur budujących kontynent, krótka historia jego kształtowania się. Referaty studentów oraz dyskusja. Referat obejmować musi lokalizację geograficzną i geologiczną na tle większych je

5. Afryka. Referat obejmować musi lokalizację geograficzną i geologiczną wybranego miejsca na tle większych jednostek, podział na jednostki niższego rzędu, budowę geologiczną, paleogeografię, surowce naturalne. Dyskusja.

6. Ameryka Północna. Wprowadzenie do geologii regionalnej Ameryki N, przedstawienie głównych struktur budujących kontynent, krótka historia jego kształtowania się. Referaty studentów oraz dyskusja. Referat obejmować musi lokalizację geograficzną i geologiczną na tle większych

7. Ameryka Północna. Referat obejmować musi lokalizację geograficzną i geologiczną wybranego miejsca na tle większych jednostek, podział na jednostki niższego rzędu, budowę geologiczną, paleogeografię, surowce naturalne. Dyskusja.

8. Ameryka Południowa. Wprowadzenie do geologii regionalnej Ameryki S, przedstawienie głównych struktur budujących kontynent, krótka historia jego kształtowania się. Referaty studentów oraz dyskusja. Referat obejmować musi lokalizację geograficzną i geologiczną na tle większych

9. Ameryka Południowa. Referat obejmować musi lokalizację geograficzną i geologiczną wybranego obszaru na tle większych jednostek, podział na jednostki niższego rzędu, budowę geologiczną, paleogeografię, surowce naturalne. Dyskusja.

10. Azja . Wprowadzenie do geologii regionalnej Azji, przedstawienie głównych struktur budujących kontynent, krótka historia jego kształtowania się. Referaty studentów oraz dyskusja. Referat obejmować musi lokalizację geograficzną i geologiczną na tle większych jedn

11. Azja. Referat obejmować musi lokalizację geograficzną i geologiczną wybranego obszaru na tle większych jednostek, podział na jednostki niższego rzędu, budowę geologiczną, paleogeografię, surowce naturalne.

12. Australia i Oceania. Wprowadzenie do geologii regionalnej Australii, Oceanii. Referat obejmować musi lokalizację geograficzną i geologiczną na tle większych jednostek, podział na jednostki niższego rzędu, budowę geologiczną surowce naturalne.

13. Antarktyda. Referaty studentów oraz dyskusja. Referat obejmować musi lokalizację geograficzną i geologiczną na tle większych jednostek, podział na jednostki niższego rzędu, budowę geologiczną, paleogeografię, surowce naturalne, rozwój pokrywy lodowej.

Procentowy udział w ocenie końcowej: ocena ciągła (bieżące przygotowanie do zajęć i aktywność): 50%




inne uwagi: Warunkiem uzyskania zaliczenia jest wygłoszenie referatu, oddanie streszczenia w formie pisemnej oraz zaliczenie testu końcowego, dopuszczalne są dwie nieobecności. Plan zajęć może ulec modyfikacji w trakcie semestru w zależności od liczby studentów i wybranych tematów referatów.

Literatura: Moores E.M. 1997: Encyclopedia of European and Asian regional geology. Happman and Hall, London. Mizerski W. 2004: Geologia regionalna kontynentów. Wyd. PWN, Warszawa Whitmore F.R. 1975: The encyclopedia of world regional geology. Stroudsburg : Dowden, Hutchinson & Ross Makowski J. 2006: Geografia fizyczna świata. Wyd. PWN, Warszawa. http://www.uni-mainz.de/FB/Geo/Geologie/GeoSurv.html http://www.pgi.gov.pl/ http://geology.about.com/od/maps/ig/stategeomaps/FLgeomap.htm, U.S. Geological Survey's Geologic Map of the United States Scottish Geology, http://www.scottishgeology.com/geology/regional_geology/regional_geology.html http://geology.about.com/od/regional_geology/Regional_Geology.htm http://www.gsi.gov.il/eng/ http://www.gns.cri.nz/Home/Our-Science/Energy-Resources/Geological-Mapping/Geological-Maps/1-250-000-QMAP/QMAP-text-maps#wellington http://www.cprm.gov.br/ http://www.sernageomin.cl/

Nazwa przedmiotu: Hydrogeologiczna pracownia komputerowa

Prowadzący: DR KRZYSZTOF DRAGON, DR DARUSZ KASZTELAN liczba godzin: 45h rok: IM

Rodzaj zajęć: laboratorium ECTS: 4 kierunek /specjalizacja: DU-GL/-

Założenia i cele: Celem zajęć jest pozyskanie praktycznych umiejętności w posługiwaniu się programami komputerowymi, wykorzystywanymi w ramach specjalności Hydrogeologia i Geologia inżynierska. Program ten stanowi kontynuację ćwiczeń z przedmiotu hydrogeologia, prowadzonym na II roku studiów i obejmuje metody interpretacji prezentowanych tam zagadnień przy wykorzystaniu narzędzi komputerowych. Szczególny nacisk położono na programy komputerowe, wykorzystywane w praktyce zawodowej w instytucjach związanych z zarządzaniem środowiskiem przyrodniczym.

Organizacja zajęć: 1. Program excel. Konstrukcja bazy danych (dane dotyczace chemizmu wód podziemnych) w programie Excel w aspekcie jej

wykorzystania w programie Statistica oraz AquaChem. 2. Program do wizualizacji danych hydrochemicznych - AquaChem. Zapoznanie z możliwościami programu, tworzenie

własnej bazy danych, wprowadzanie przykładowych analiz składu chemicznego wód do bazy danych programu. 3. Program do wizualizacji danych hydrochemicznych - AquaChem. Wykonywanie podstawowych obliczeń

hydrochemicznych, tworzenie wykresów prezentujących wyniki analiz fizyczno-chemicznych wód oraz prezentacje tych wyników na mapach.

4. Geostar - baza danych wierceń geologicznych. Tworzenie bazy danych, karty wierceń - geologiczne, hydrogeologiczne, geologiczno-inżynierskie, konstrukcja przekrojów w programie Geostar.

5. Program Statistica. Zapoznanie z zasadami pracy w programie; prezentacja przykładów wykorzystania pakietu programu Statistica do analizy danych hydrochemicznych.

6. Program Statistica. Tworzenie własnej bazy danych w programie;· eksplort danych z programu excel, współpraca programu Statistica z innymi programami (AquaChem).

7. Program Statistica. Zapoznanie z wybranymi technikami statystycznymi: statystyki podstawowe, analiza korelacji, elementy analizy regresji oraz ich wykorzystanie do rozwiązywania zagadnień hydrogeologicznych.

8. Program Statistica. Zapoznanie z technikami tworzenia podstawowych wykresów i obliczeń statystycznych wraz z podstawami ich interpretacji w aspekcie ochrony środowiska przyrodniczego (wykresy rozrzutu, wykresy kumulacyjne, histogramy, itp.).

9. Internetowe bazy danych geologicznych. Możliwości pozyskiwania danych w sieci INTERNET, wyniki monitoringu SOH, kartograficzne zasoby PIG, mapy topograficzne i tematyczne CODGIK, Geoportal, oprogramowanie dla geologa.

10. Hydro 2000+. Baza danych wierceń hydrogeologicznych, zasady funkcjonowania i pozyskiwania danych z Centralnego Banku Danych Hydrogeologicznych, generowanie karty oraz profilu wybranego otworu lub grupy otworów,zapytania do bazy danych oraz tworzenie raportów.

11. Surfer - wprowadzenia. Możliwości zastosowania programu Surfer do badań geologicznych, rodzaje map, wymagania programu, konstrukcja bazy danych, podstawowe formaty plików.

12. Surfer - układ współrzednych płaskich. Tworzenie bazy danych na podstawie map papierowych - wydruki, kalibracja map rastrowych w układzie kartezjańskim, półautomatyczne zczytywanie współrzędnych obiektów z map rastrowych.

13. Surfer - mapy punktowe i liniowe. Konstrukcja map punktowych, etykietowanie punktów, algorytmy obliczeniowe, generowanie plików *.grd, wizualizacja rozkładu danych geologiczny na mapach liniowych.

14. Surfer - nakładanie map. Problem nakładania na siebie różnego rodzaju map (raster, wektor, punkty, linie) w programie, struktura i zastosowanie pliku *.bln.

15. Surfer - inne przydatne możliwość. Modyfikowanie pliku *.grd przy uzyciu pliku *.bln, obliczanie powierzchni i objetości, tworzenie blokdiagramów oraz przekrojów.





inne uwagi:

Literatura: StatSoft, Inc., 1997: Statistica PL dla Windows (Podręcznik użytkownika, Tom I-III). Polish Edition by StatSoft, Kraków AquaChem v 3.7 for Windows 95/98/NT. Waterloo Hydrogeologic, Inc.

Nazwa przedmiotu: Kartografia wgłębna i tematyczna

Prowadzący: DR RAFAŁ RATAJCZAK, DR WOJCIECH STAWIKOWSKI liczba godzin: 20h rok: IM

Rodzaj zajęć: laboratorium ECTS: 3 (W+C) kierunek /specjalizacja: DU-GL/-

Założenia i cele: Praktyczne zaprezentowanie zagadnień związanych z interpretacją i technikami wykonywania różnorodnych tematycznych map geologicznych oraz pomocniczych materiałów kartograficzno-dokumentacyjnych z nimi związanych (np. profili, przekrojów). Praca na tradycyjnych i nowoczesnych formach map tematycznych. Nauka technik wgłębnej kartografii geologicznej. Dokonywanie interpretacji map na konkretnych przykładach regionalnych. Ćwiczenia graficzne i komputerowe związane z ich sporządzaniem. Omawianie wybranych przykładów zastosowań map tematycznych.

Organizacja zajęć: 1. Wprowadzenie. Powtórzenie wiedzy z interpretacji map geologicznych w zadaniach. Ćwiczenia z konstrukcji blokdiagramów.

Wstępny ogląd kartograficznych materiałów gotowych w postaci drukowanych map tematycznych, dokumentacji wierceń itp. 2. Mapy geologiczno-inżynierskie i geologiczno-gospodarcze. Praca na materiałach z zakresu kartografii geologiczno-

inżynierskiej: mapy analogowe i cyfrowe - praca na arkuszu Mapy Geol.-Gosp. Polski. Analiza walorów geologiczno-inżynierskich wybranego obszaru na podstawie podanych materiałów (ćwiczenie).

3. Mapy złożowe i kopalniane. Praca na materiałach z zakresu kartografii złożowo-kopalnianej (mapy, plany, przekroje, profile wierceń itp.). Zadania graficzne, przedstawienie informacji dotyczących wybranego złoża na podstawie danych kartograficznych.

4. Wprowadzenie do obsługi oprogramowania do przestrzennej analizy danych geologicznych. Zapoznanie z uniwersalnym programem służacym do analizy przestrzennej geologicznych danych kartograficznych i wierceniowych (wykonywania przekrojów, map, obrazów 3D, interpretacji logów wiertniczych) - program Rockworks 15.

5. Mapy tektoniczne, mapy strukturalne. Zadania z interpretacji i wykonywania map tektonicznych na wybranych przykładach. Mapy paleotektoniczne. Rekonstrukcje palinspastyczne. Graficzne/komputerowe ćwiczenia z zakresu wykonywania map strukturalnych (konstrukcja i interpretacja).

6. Mapy składu, mapy paleogeologiczne. Dane geologiczne a geofizyczne. Ćwiczenia graficzne z zakresu interpretacji i konstrukcji map składu. Czytanie map paleogeologicznych i paleogeograficznych na wybranych przykładach. Zastosowanie danych geofizycznych w kartografii geologicznej w zadaniach.

7. Geologiczna kartografia wgłębna I. Ćwiczenia graficzne z zakresu intersekcji wgłębnej: podstawy intersekcji wgłębnej, mapy ścięcia poziomego. Interpretacja profili wiertniczych - praca na przykładach. Zastosowanie oprogramowania komputerowego do ww. zagadnień.

8. Geologiczna kartografia wgłębna II. Ćwiczenia graficzne z zakresu konstrukcji i interpretacji map izoliniowych (miąższościowych, izobat i in.) oraz map superpozycyjnych. Wykorzystywanie dokumentacji wierceniowej w zadaniach. Zastosowanie oprogramowania komputerowego do ww. zagadnień.

9. Geologiczna kartografia wgłębna III. Ćwiczenia graficzne z interpretacji map superpozycyjnych - nakładania map geologicznych. Zastosowanie superpozycji w geologii poszukiwawczej - przykłady. Zastosowanie oprogramowania komputerowego do ww. zagadnień.

10. Praca podsumowująca. Wykonanie zbiorczego opracowania danych dotyczących wgłębnej budowy geologicznej zadanego obszaru przy zastosowaniu programu do geologicznej analizy danych przestrzennych i wierceniowych (program Rockworks 15) - synteza wykonanych ćwiczeń.


śródsemestralne kolokwia pisemne/ustne: 40% końcowe zaliczenie pisemne/ustne:


kontrola obecności: tak praca końcowa semestralna/roczna: 50%

inne uwagi:

Literatura: Kotański Z. Geologiczna kartografia wgłębna. Wyd. Geologiczne, 1990. Słowański W. (red.) Kartografia geologiczna (cz. 3-4). Wyd. Geologiczne, 1990. Mapy tematyczne – wydawnictwa Państwowego Instytutu Geol.: wybrane arkusze w wersjach cyfrowych i analogowych. Wydawnictwa Państwowego Instytutu Geol.: instrukcje map geologicznych. Mapy z kolekcji Archiwum Kartograficznego Instytutu Geologii UAM.

Nazwa przedmiotu: Kartografia wgłębna i tematyczna

Prowadzący: DR RAFAŁ RATAJCZAK, DR WOJCIECH STAWIKOWSKI liczba godzin: 10h rok: IM


Założenia i cele: Przedstawienie zagadnień związanych z interpretacją i technikami wykonywania różnorodnych tematycznych (specjalnych) map geologicznych oraz pomocniczych materiałów kartograficzno-dokumentacyjnych z nimi związanych (np. profili, przekrojów). Prezentacja zadań i technik kartografii wgłębnej. Zaznajomienie studenta z obszarami zastosowań map tematycznych, w tym z zakresu kartografii wgłębnej, w geologii podstawowej i stosowanej oraz gospodarce i ochronie środowiska. Ukazanie tradycyjnych i nowoczesnych form map tematycznych.

Organizacja zajęć: 1. Wprowadzenie. Rodzaje map tematycznych. Kartografia cyfrowa w mapach tematycznych. Krótkie powtórzenie wiedzy

z interpretacji map geol. Typy i klasyfikacje map tematycznych oraz opracowań z zakresu kartografii wgłębnej. Tworzenie i wykorzystanie blokdiagramów (obrazy 3D). Komputerowe metody wykonywania i analizy map tematycznych.

2. Przegląd map tematycznych (specjalnych) - mapy geol.-gospodarcze, złożowe i kopalniane. Prezentacja schematu map geol-gosp., złożowych i kopalnianych. Omówienie instrukcji tworzenia MGGP. Zasady wykonywania map w zależności od typu złóż; przekroje, profile wierceń. Zastosowanie w planowaniu przestrzennym i przemyśle wydobywczym.

3. Przegląd typów map tematycznych (specjalnych) - mapy tektoniczne i strukturalne. Prezentacja schematu map tektonicznych i strukturalnych. Opracowania ogólne i szczegółowe. Mapy palinspastyczne. Zastosowania map tektonicznych i strukturalnych. Interpretacja i zasady konstrukcji map składu i paleogeologicznych.

4. Geologiczna kartografia wgłębna I. Definicja i podział wgłębnych map geologicznych. Zasady intersekcji wgłębnej - mapy ścięcia poziomego. Zastosowanie materiałów z kartografii wgłębnej w geologii poszukiwawczej. Interpretacja profilów wiertniczych. Wykorzystanie danych geofizycznych.

5. Geologiczna kartografia wgłębna II. Podsumowanie kursu. Mapy miąższościowe, izobat, superpozycyjne - interpretacja, zasady tworzenia. Zastosowania dokumentacji wierceniowej do ich sporządzania. Znaczenie materiałów kartograficznych w intepretacjach budowy geologicznej i w geologii stosowanej.





inne uwagi:

Literatura: Kotański Z. Geologiczna kartografia wgłębna. Wyd. Geologiczne, 1990. Słowański W. (red.) Kartografia geologiczna (cz. 3-4). Wyd. Geologiczne, 1990. Wydawnictwa Państwowego Instytutu Geol.: instrukcje map geologicznych, publikacje kartograficzne. Mapy tematyczne z objaśnieniami – wydawnictwa Państwowego Instytutu Geol.: wybrane arkusze w wersjach cyfrowych i analogowych. Groshong, R. H., Jr., 3-D structural geology: A Practical Guide to Quantitative Surface and Subsurface Map Interpretation. Springer-Verlag, Heidelberg, 324 p., 1999

Nazwa przedmiotu: Metody badań minerałów i skał

Prowadzący: PROF. ANDRZEJ MUSZYŃSKI, DR MAŁGORZATA

MROZEK-WYSOCKA, DR DANUTA NAWROCKA, DR

WITOLD SZCZUCIŃSKI, DR STANISŁAW KOSZELA

liczba godzin: 45h rok: IM


Założenia i cele: Przedmiotem zajęć jest przedstawienie dostępnych na wydziale metod badawczych, które można zastosować do pracy magisterskiej. Ich celem jest teoretyczne oraz praktyczne zapoznanie studentów z zasadami działania urządzeń laboratoryjnych, jak również niezbędną preparatyką i przygotowaniem próbek do badań analitycznych. Ważnym elementem jest również interpretacja i przedstawienie wyników badań. Po zajęciach student umie zastosować i wykorzystać do badań różnorodne techniki analityczne.

Organizacja zajęć: 1. Budowa SEM oraz jego elementów składowych. Układ optyczny mikroskopu; zasada działania działa elektronowego; droga

wiązki elektronowej w kolumnie SEM; istota odległości roboczej; wybór próżni; przygotowanie próbek do analiz w warunkach wysokiej i niskiej próżni.

2. Mikroanaliza rentgenowska. Akwizycja i analiza widma promieniowania X; konstrukcja spektrometru z dyspersją energii; widma EDS; pojęcie wzorca linii widmowej; analiza widma.

3. Obsługa urządzenia. Mocowanie próbki na stoliku; określanie parametrów próbki; przykładanie napięcia przyspieszającego; ustalanie prądu wiązki; regulacja układu optycznego; uzyskiwanie obrazów.

4. Chemiczna analiza jakościowa EDS. Dobór warunków pomiarowych, wpływ napięcia przyspieszającego oraz prądu wiązki; wybór linii spektralnych; analiza punktowa, powierzchniowa (mapping), liniowa.

5. Praktyczne zastosowanie SEM-EDS. Zastosowania mikroskopii skaningowej i mikroanalizy w geologii i naukach pokrewnych (archeologia, inżynieria materiałowa itp.).

6. Wykorzystanie analizy minerałów ciężkich. Jak zastosować w pracy magisterskiej analizę minerałów ciężkich, jakie cele osiagnąć? Praktyczne rozdzielenie magnetycznej frakcji koncentratu z plaży bałtyckiej. Przygotowanie preparatów, rozpoznawanie i dokumentowanie pod mikroskopem bunokularnym.

7. Wykorzystanie analizy minerałów ciężkich. Przygotowanie próbek do badań na mikroskopie skaningowym oraz do badań rentgenograficznych. Praktyczne przykłady identyfikacji minerałów przezroczystych i nieprzezroczystych. Dokumentowanie i przedstawianie wyników badań.

8. Metody określania tempa akumulacji I. Przedmiotem zajęć jest wprowadzenie metod modelowych (obliczeniowych) i eksperymentalnych (pułapki sedymentayjne) określania tempa przyrostu osadu jak i wprowadzenie podstawowych terminów niezbędnych do obliczeń i interpretacji danych.

9. Metody określania tempa akumulacji II. Metody określania tempa akumulacji przy pomocy izotopów promieniotwórczych. Oparte na przykładach izotopów 137Cs i 210Pb. Wprowadzenie do laboratorium spektrometrii gamma. Zastosowania i preparatyka.

10. Metody określania pochodzenia osadów III. Analiza widma promieniowania gamma, interpretacja wyników, ograniczenia i możliwości spektrometrii gamma ze szczególnym uwzględnieniem pomiarów 210Pb i 137Cs.

11. Granulometria - łączenie wyników różnych analiz uziarnienia. Przegląd stosowanych analiz uziarnienia (sitowa, laserowa, areometryczna, pipetowa); Metoda kombinowana dla osadów różnoziarnistych, polegająca na łączeniu wyników analizy sitowej i areometrycznej. Obliczenia na konkretnych przykładach.

12. Kod litofacjalny. Założenia kodu litofacjalnego wg Mialla (1978) oraz kody tekstur i struktur sedymentacyjnych. Modyfikacje kodu, np. wg Zielińskiego (1995). Gradacja wydzieleń litofacjalnych. Kody litogenetyczne. Zastosowanie kodów litofacjlanego i litogenetycznego.

13. Konstruowanie diagramu facjalno-strukturalnego. Zasady stratygraficzne (superpozycji, stosunków struktur tnących); Korelacja profili obejmujących różne następstwo facji oraz uwzględniając przerwy w sedymentacji, uskoki, intruzje, etc.

14. Rozpoznawanie minerałów przy pomocy metod dyfraktometrycznych Przygotowanie próbek do badań rentgenograficznych. Cele i sposoby interpretacji dyfraktogramów. Przygotowanie próbek do badań minerałów ilastych - specyfika preparatyki.

15. Rozpoznawanie minerałów przy pomocy metod dyfraktometrycznych. Rozczytywanie dyfraktogramów przy pomocy programu komputerowego z aparatu rentgenograficznego Thermo Electron, model: ARL X'tra. Fitowanie minerałów do otrzymanych wyników oraz ich interpretacja.





inne uwagi: Każdy z prowadzących może modyfikować % udział w ocenie końcowej, szczególnie dotyczy to prowadzenia swojej części zajęć.

Literatura: Reed S. J. B., 2005 - Electron Microprobe Analysis and Scanning Microscopy in Geology. Cambridge University Press. Welton J.E., 1984 - SEM Petrology Atlas. Amer Assn of Petroleum Geologists. Goldstein J.I., Newbury D.E., Echlin P., Joy D.C., 2005 - Scanning Electron Microscopy and X-Ray Microanalysis. Szummer (red.), 1994 - Podstawy ilościowej mikroanalizy rentgenowskiej. Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, Warszawa. Żelechower M., 2007 - Wprowadzenie do mikroanalizy rentgenowskiej. Wydawnictwo Politechniki Śląskiej, Gliwice. .

Nazwa przedmiotu: Metody przeróbki i wzbogacania surowców mineralnych

Prowadzący: dr JULITA BIERNACKA liczba godzin: 15h rok: IM

Rodzaj zajęć: wykład ECTS: 2 kierunek /specjalizacja: DU-GL/-

Założenia i cele: Wykład obejmuje przegląd typowych, stosowanych w przemyśle technik przeróbki i wzbogacania surowców mineralnych (m.in. rozdrabnianie, flotację, separację magnetyczną). Studenci zapoznają się z fizycznymi podstawami różnych procesów przeróbki i zasadami działania urządzeń stosowanych w zakładach przeróbczych. Umiejętności studentów: podstawowa wiedza z zakresu przeróbki kopalin; umiejętność czytania i konstruowania prostych schematów przeróbki.

Organizacja zajęć: 1. Wprowadzenie – podstawowe pojęcia i rodzaje procesów przeróbki. a) Główne cechy procesów przeróbki kopalin, m.in.

rozdrabniania, przesiewania, klasyfikacji w mediach, flotacji, separacji magnetycznej, separacji elektrycznej; b) Pojęcia nadawy, koncentratu i odpadu; c) Schematy przeróbki; d) Wzbogacanie i jego bilans.

2. Rozdrabnianie. Fizyczne podstawy procesów rozdrabniania; sposoby rozdrabniania mechanicznego, wskaźniki energii rozdrabniania Bonda; podział na kruszenie i mielenie wg wielkości ziarn; przegląd urządzeń do rozdrabniania: łamacze, kruszarki, młyny.

3. Przesiewanie, klasyfikacja hydrauliczna i powietrzna. Czynniki wpływające na efektywność procesu przesiewania; rodzaje sit i przesiewaczy; prędkość opadania ziarna; przegląd urządzeń do klasyfikacji w mediach: klasyfikatory i osadniki stożkowe, hydrocyklony.

4. Separacja w cienkiej strudze cieczy i separacja w cieczach ciężkich. Fizyczne podstawy procesów; przegląd separatorów (strumieniowe, strumieniowo-zwojowe, stoły koncentracyjne, stożki Reicherta); rodzaje cieczy ciężkich.

5. Flotacja. Pojęcia hydrofobowości i hydrofilności; podział substancji ze względu na hydrofobowość; rodzaje związków hydrofobizujących (zbieraczy) i spieniaczy stosowanych we flotacji; przykłady: flotacja siarczków, tlenków i wodorotlenków, węgla.

6. Separacja magnetyczna i separacja elektryczna. Podział substancji ze względu na właściwości magnetyczne; rodzaje separatorów magnetycznych: niskiej intensywności, wysokiej intensywności, w polu o wysokim gradiencie; zasada działania separatora elektrycznego.

7. Odwadnianie i suszenie. Koagulacja i flokulacja; budowa osadników; filtracja i suszenie. Wzbogacanie rud siarczkowych na przykładzie KGHM.

8. Test.





inne uwagi:

Literatura: J. Drzymała 2001. Podstawy mineralurgii. Oficyna Wydawnicza PW. B. Wills 2006 (7 wyd.). Mineral Processing Technology. Butterworth-Heinemann.

Nazwa przedmiotu: Modelowanie kartograficzne w systemach GIS

Prowadzący: dr WOJCIECH WŁODARSKI liczba godzin: 30h rok: IM


Założenia i cele: Zajęcia mają charakter laboratorium w pracowni komputerowej z zakresu modelowania kartograficznego wybranych zjawisk geologicznych z wykorzystaniem technologii GIS (cel: ocena zagrożeń geodynamicznych w Karpatach zewnętrznych). Obok reguł projektowania specjalistycznych baz danych przestrzennych, studenci poznają zaawansowane procedury analizy przestrzennej danych wektorowych i rastrowych. Osobnym elementem kursu jest wprowadzenie do modelowania geostatystycznego. W ramach zajęć studenci wykorzystują oprogramowanie typu ArcGIS, Microstation PowerDraft, SAGA, TASGIS, Variowin oraz SGEMS.

Organizacja zajęć: 1. Wprowadzenie do modelowania kartograficznego. Elementy modelowania kartograficznego: definicja problemu

badawczego, koncepcja modelu danych, projektowanie bazy danych przestrzennych, integracja danych, analizy przestrzenne na danych wektorowych i rastrowych, wizualizacja wyników, ocena wyników.

2. Projektowanie bazy danych przestrzennych. Definicja bazy danych. Relacyjny model danych. Procedury projektowania bazy danych przestrzennych: projekt konceptualny, projekt logiczny i fizyczny. Struktury tabel atrybutowych: podstawowych, sprzężonych i sprzęgających.

3. Budowanie prostej bazy danych przestrzennych o strukturze plików typu shapefile. Edycja obiektów punktowych. Import danych przestrzennych z pliku tekstowego do formatu shp. Lokalizacja obiektów punktowych z wykorzystaniem zasady wcięcia kątowego i wcięcia liniowego. Hiperłącza.

4. Zaawansowana edycja obiektów wektorowych w systemach CAD. Wprowadzenie do systemów CAD. Formaty wymiany danych. Podstawy Microstation. Import i kalibracja rastrów. Digitalizacja ekranowa z zachowaniem reguł topologicznych między obiektami z różnych warstw tematycznych. Reguły topologii. Topologia mapy.

5. Integracja i przetwarzanie danych przestrzennych. Konwersja między formatami danych przestrzennych. Geometryczne, topologiczne i semantyczne aspekty integracji. Przetwarzanie danych wektorowych w oparciu o funkcje nakładania i buforowania.

6. Wprowadzenie do modelowania geostatystycznego - cz. 1. Eksploracyjna analiza danych przestrzennych. Analiza strukturalna zmienności przestrzennej danych. Miary zmienności przestrzennej danych: autokowariancja, autokorelacja i semiwariancja.

7. Wprowadzenie do modelowania geostatystycznego - cz. 2. Modelowanie matematyczne struktury zmienności przestrzennej danych. Geostatystyczne metody estymacji: kriging zwyczajny, kriging prosty, kriging uniwersalny, kokriging.

8. Procedury analityczne na rastrowych danych przestrzennych. Raster jako odwzorowanie pola zmienności cechy. Analizy lokalne: reklasyfikacja, crosstabulacja, statystyka komórek rastra, algebra map. Analizy z uwzględnieniem sąsiedztwa: statystyka metodami ruchomego okna i bloków, operacje logiczne i arytmetyczne.

9. Wieloczynnikowa analiza rzeźby terenu - cz.1. Analiza danych wysokościowych: profilowanie morfologiczne wzdłuż zadanych linii, profilowanie sekwencyjne. Numeryczna geometria różniczkowa: analiza altymetryczna, analiza spadków i ekspozycji zboczy. Modele klasyfikacyjne rzeźby terenu.

10. Wieloczynnikowa analiza rzeźby terenu - cz.2. Analiza sieci szkieletowej rzeźby terenu: modelowanie spływu powierzchniowego, ekstrakcja linii grzbietowych i dolinowych. Typologia linii dolinowych ze względu na orientację struktur geologicznych. Prognoza obszarów zagrożonych osuwiskami.





inne uwagi:

Literatura: Bielecka E., 2005. Systemy informacji geograficznej. Teoria i zastosowania. Wyd. PJWSTK, 229 pp Jordan G., Meijinger B.M.L., van Hinsbergen D.J.J., Meulenkamp J.E., Dijk P.M., 2005. Extraction of morphotectonic feateures srom DEMs: Development and application for study areas in Hungary and NW Greece. International Journal of Applied Earth Observation, 7, 163-182. Longley P. i in., 2006. GIS. Teoria i praktyka. Wyd. PWN, 519 pp. Urbański J., 2008. GIS w badaniach przyrodniczych. Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego. 252 pp.

Nazwa przedmiotu: Ocena oddziaływania na środowisko

Prowadzący: PROF. JÓZEF GÓRSKI, DR MAREK RASAŁA , DR MAŁGORZATA SZCZEPANIAK



Założenia i cele: Student zaznajamia się z procedurami i zasadami związanymi z tworzeniem ocen oddziaływania obiektów uciążliwych dla środowiska gruntowo-wodnego (np. składowiska odpadów, kopalnie, ujęć wody). Poznaje ilościowe i jakościowe oddziaływania poszczególnych typów obiektów na środowisko i możliwości jego minimalizacji. W efekcie słuchacz potrafi ocenić rodzaje oddziaływań danych inwestycji na środowisko oraz przeprowadzić dla nich środowiskową ocenę wpływu. Organizacja zajęć: 1. Ocena Oddziaływania na Środowisko na tle przepisów prawnych. Historia OOŚ w Polsce, Europie i na świecie. Uwarunkowania

prawne wynikające z dyrektyw Unii Europejskiej. Polskie przepisy prawne. Podział przedsięwzięć ze względu na oddziaływanie na środowisko. Kwalifikacja przedsięwzięć do sporządzenia raportu. Karta informacyjna.

2. Raport o oddziaływaniu na środowisko. Wymagania prawne raportu o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko. Ustalanie zakresu raportu. Zasady sporządzania raportu: konstrukcja raportu, podstawowe elementy raportu. Sposoby realizacji i źródła danych. Decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach. Udział społeczeństwa. Ponowna ocena oddziaływania.

3. Metody i techniki wykonywania ocen oddziaływania. Standardy jakości środowiska, uwarunkowania podstawowych aktów wykonawczych. Analiza i ocena oddziaływania na poszczególne elementy środowiska. Obszar ograniczonego użytkowania. Oddziaływanie transgraniczne. Minimalizacja i kompensacja. Obszary Natura 2000.

4. Metody i techniki wykonywania ocen oddziaływania - środowisko gruntowo-wodne. Klasyfikacje i wymagania jakości wód, ścieków i gleb. Podstawy obliczeń przepływów i migracji zanieczyszczeń. Podatność na zanieczyszczenia. Wskaźniki zanieczyszczeń wód i gruntów. Metody oceny wpływu.

5. Charakterystyka obiektów uciążliwych i techniczne metody zabezpieczenia - składowiska odpadów. Regulacje prawne odnośnie budowy i lokalizacji składowisk. Rodzaje składowisk odpadów. Gospodarka odpadami i katalog odpadów. Charakterystyka sposobów oddziaływań poszczególnych grup odpadów.

6. Charakterystyka obiektów uciążliwych i techniczne metody zabezpieczenia - składowiska odpadów c.d. Charakterystyka wpływów bezpośrednich i pośrednich poszczególnych rodzajów składowisk (komunalne, przemysłowe etc.) na środowisko z przykładami. Techniczne środki minimalizacji wpływu na środowisko.

7. Charakterystyka obiektów uciążliwych i techniczne metody zabezpieczenia - oczyszczalnie ścieków. Regulacje prawne odnośnie budowy i lokalizacji oczyszczalni ścieków. Typy oczyszczalni ścieków, elementy wchodzące w skład oczyszczalni. Rodzaje wpływów jakościowych i ilościowych oczyszczalni na środowisko wraz z przykładami. Techniczne środki minimalizacji wpływu na środowisko.

8. Charakterystyka obiektów uciążliwych i techniczne metody zabezpieczenia - budowle hydrotechniczne + rekultywacja. Regulacje prawne odnośnie budowy i lokalizacji przedsięwzięć. Typy budowli hydrotechnicznych i ich charakterystyka. Melioracje. Rodzaje oddziaływań wraz z przykładami. Techniczne środki minimalizacji wpływu na środowisko.

9. Charakterystyka obiektów uciążliwych i techniczne metody zabezpieczenia - stacje paliw, rurociągi przesyłowe i magazyny ropopochodnych. Charakterystyka obiektów z punktu widzenia możliwości awaryjnych i systematycznych wycieków paliw, przykłady skażeń środowiska gruntowo-wodnego.Środki techniczne i rozwiązania ograniczające wpływ na środowisko.

10. Charakterystyka obiektów uciążliwych i techniczne metody zabezpieczenia - obiekty rolnicze i hodowle. Zagrożenia naterenach rolnych - nawożenie, ochrona roślin (mogilniki). Zagrożenia związane z hodowlą - gnojówka, gnojowica, obornik, silosy kiszonkowe. Zasady eliminacji i ograniczania oddziaływań obiektów rolniczych i hodowlanych.

11. Charakterystyka obiektów uciążliwych i techniczne metody zabezpieczenia - zakłady przemysłowe. Podział zakładów z punktu widzenia zagrożeń środowiska gruntowo-wodnego i rodzaje zagrożeń, przykłady oddziaływań na środowisko. Metody eliminacji lub ograniczanie oddziaływań.

12. Charakterystyka obiektów uciążliwych i techniczne metody zabezpieczenia - eksploatacja wód. Regulacje prawne odnośnie budowy i lokalizacji ujęć wód. Typy ujęć wód podziemnych i powierzchniowych. Metody określania zasięgu i rodzaje wpływu eksplopatacji wód na środowisko gruntowo-wodne wraz z przykładami. Ocena zmian reżimu wodnego zlewni.

13. Charakterystyka obiektów uciążliwych i techniczne metody zabezpieczenia - szlaki komunikacyjne. Regulacje prawne odnośnie budowy i lokalizacji dróg i autostrad. Metodyka określania prognozowania jakości i ilości spływów. Systemy podczyszczania spływów i ich efektywność. Uwarunkowania geośrodowiskowe realizacji inwestycji. Rodzaje oddziaływań wraz z przykładami.

14. Charakterystyka obiektów uciążliwych i techniczne metody zabezpieczenia - górnictwo. Regulacje prawne odnośnie eksploatacji kopalin oraz budowy i lokalizacji ujęć wód. Ilościowe i jakościowe oddziaływanie górnictwa podziemnego, odkrywkowego i otworowego (wraz z bezzbiornikowym magazynowaniem i składowaniem substancji) na środowisko gruntowo-wodne.

15. Rekultywacja i monitoring środowiska. Charakterystyka obiektów wymagających/podlegających rekultywacji i jej sposoby. Wpływ obiektów zrekultywowanych na środowisko. Cele i zakres monitoringu środowiska gruntowo-wodnmego i jego rodzaje. Monitoring w ramach ocen środowiskowych i porealizacyjnych.





inne uwagi:

Literatura: Ustawy i inne akty prawne z zakresu ochrony przyrody i ochrony środowiska Czasopismo: Problemy Ocen Środowiskowych. Podgajniak T., Behnke M., Szamański J. 2003. Wybrane aspekty oddziaływań środowiskowych. Pozwolenia zintegrowane, przeglądy ekologiczne i programy dostosowawcze. EKO-KONSULT Gdańsk Wierzbowski B., Rakoczy B. 2004. Podstawy prawa ochrony środowiska – Wydawnictwo Prawnicze Lexis Nexis, Warszawa Kowalczyk R., Szulczewska B. 2002. Strategiczne oceny oddziaływania na środowisko do planów zagospodarowania przestrzennego. EKO-KONSULT, Gdańsk; Cichocki Z., 2004, Metodyka prognoz oddziaływania na środowisko do projektów strategii i planów zagospodarowania przestrzennego, Wyd. Instytutu Ochrony Środowiska, Warszawa. Dubel K., 2005, Rola ocen oddziaływania na środowisko w systemie planowania przestrzennego, Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, Wrocław Florkiewicz E., Tyszecki A., 2002, Postępowanie w sprawie OOŚ przy podejmowaniu decyzji administracyjnych- EKO-KONSULT.

Nazwa przedmiotu: Ocena oddziaływania na środowisko

Prowadzący: DR MAREK RASAŁA, DR MAŁGORZATA SZCZEPANIAK, DR PIOTR HERMANOWSKI


Rodzaj zajęć: ćwiczenia kameralne ECTS: 8 (W+C) kierunek /specjalizacja: DU-GL/-

Założenia i cele: Student zaznajamia się z zasadami opracowywania ROO obiektów uciążliwych dla środowiska gruntowo-wodnego na poziomie konkretnych obiektów i propozycji jego lokalizacji. Na kolejnych ćwiczeniach są omawiane i analizowane źródła informacji geośrodowiskowych dla potrzeb tworzenia poszczególnych elementów składowych Raportów. Omawiane są metody oceny ilościowego i jakościowego wpływu różnego typu obiektów na środowisko wraz z możliwościami jego minimalizacji. W efekcie student poznaje założenia i zasady tworzenia Raportów o oddziaływaniu inwestycji na środowisko gruntowo-wodne.

Organizacja zajęć: 1. Źródła informacji geośrodowiskowych. Sprawy organizacyjne. Omówienie celów i założeń ćwiczeń. Geośrodowiskowe

opracowania kartograficzne - prezentacja i analiza atlasów i map: geologicznych, hydrogeologicznych, hydrograficznych, sozologicznych, geośrodowiskowych etc.

2. Źródła informacji geośrodowiskowych c.d. Prezentacja i analiza internetowych baz danych geośrodowiskowych: przyrodniczych, geologicznych, hydrogeologicznych i hydrologicznych (strony: PIOŚ, WIOŚ, IMGW, RZGW, GDOŚ i RDOŚ).

3. Źródła informacji geośrodowiskowych c.d. Prezentacja i analiza baz danych geośrodowiskowych: geologicznych i hydrogeologicznych ze stron PIG oraz baz danych komputerowych.

4. Źródła informacji geośrodowiskowych c.d. Prezentacja i analiza gminnych, powiatowych i wojewódzkich opracowań i danych o środowisku biotycznym i abiotycznym oraz uwarunkowań w zakresie zagospodarowania przestrzennego: SUiKR, POŚ, PGO, opracowania ekofizjograficzne.

5. Analiza i zasady opracowania aktualnego stanu środowiska dla potrzeb ROO. Położenie i morfologia terenu, zagospodarowanie i użytkowanie terenu, warunki klimatyczne, wody powierzchniowe, gleby.

6. Analiza i zasady opracowania aktualnego stanu środowiska dla potrzeb ROO c.d. Charakterystyka budowy geologicznej i złóż surowców mineralnych; warunków hydrogeologicznych.

7. Analiza konfliktów formalno-prawnych przy realizacji inwestycji. Obszary podlegające ochronie formalno-prawnej z uwagi na środowisko gruntowo-wodne, przyrodnicze, kulturowe i uwarunkowania realizacji inwestycji na tych terenach.

8. Ocena oddziaływanie inwestycji na środowisko gruntowo-wodne. Dla danych inwestycji analiza rodzajów emisji potencjalnych zanieczyszczeń do środowiska gruntowo-wodnego i metody szacunkowania ich wielkości.

9. Ocena oddziaływanie inwestycji na środowisko gruntowo-wodne c.d. Analiza potencjalnych i realnych zmian warunków hydrograficznych, hydrologicznych i hydrodynamicznych w związku z budową i użytkowaniem danych inwestycji i zasady ich minimalizacji.

10. Ocena oddziaływanie inwestycji na środowisko gruntowo-wodne c.d. Analiza potencjalnych i realnych zmian warunków hydrogeochemicznych w związku z budową i użytkowaniem danych inwestycji i zasady ich minimalizacji.

11. Ocena oddziaływanie inwestycji na środowisko gruntowo-wodne c.d. Analiza potencjalnych i realnych zagrożeń dla powierzchni terenu i gleb w związku z budową i użytkowaniem danych inwestycji i zasady ich minimalizacji.

12. Ocena oddziaływanie inwestycji na środowisko gruntowo-wodne c.d. Gospodarka wodno-ściekowa. Gospodarka odpadami. Poważne awarie i przeciwdziałanie. Zasady monitoringu środowiska gruntowo-wodnego.

13. Zasady wyboru wariantu realizacji inwestycji najkorzystniejszego geośrodowiskowo. Zasady oceny rozwiązań projektowych. Ocena możliwości realizacji inwestycji. Wariantowanie inwestycji - analiza porównawcza. Wybór wariantu realizacji inwestycji najkorzystniejszego geośrodowiskowo.

14. Podsumowanie. Seminaryjna prezentacja opracowanych przez poszczególne podgrupy ćwiczeniowe ROO dla wybranych inwestycji wariantowo zlokalizowanych, które przygotowywali w trakcie trwających ćwiczeń.

15. Podsumowanie. Seminaryjna prezentacja opracowanych przez poszczególne podgrupy ćwiczeniowe ROO dla wybranych inwestycji wariantowo zlokalizowanych, które przygotowywali w trakcie trwających ćwiczeń.




kontrola obecności: praca końcowa semestralna/roczna: 50%

inne uwagi:

Literatura: Ustawy i inne akty prawne z zakresu ochrony przyrody i ochrony środowiska Czasopismo: Problemy Ocen Środowiskowych. Podgajniak T., Behnke M., Szamański J. 2003. Wybrane aspekty oddziaływań środowiskowych. Pozwolenia zintegrowane, przeglądy ekologiczne i programy dostosowawcze. EKO-KONSULT Gdańsk Wierzbowski B., Rakoczy B. 2004. Podstawy prawa ochrony środowiska – Wydawnictwo Prawnicze Lexis Nexis, Warszawa Kowalczyk R., Szulczewska B. 2002. Strategiczne oceny oddziaływania na środowisko do planów zagospodarowania przestrzennego. EKO-KONSULT, Gdańsk; Cichocki Z., 2004, Metodyka prognoz oddziaływania na środowisko do projektów strategii i planów zagospodarowania przestrzennego, Wyd. Instytutu Ochrony Środowiska, Warszawa. Dubel K., 2005, Rola ocen oddziaływania na środowisko w systemie planowania przestrzennego, Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, Wrocław Florkiewicz E., Tyszecki A., 2002, Postępowanie w sprawie OOŚ przy podejmowaniu decyzji administracyjnych- EKO-KONSULT.

Nazwa przedmiotu: Wiertnictwo hydrogeologiczne i studnie

Prowadzący: dr MAREK RASAŁA liczba godzin: 15h rok: IM


Założenia i cele: Student na zajęciach zapoznaje się z podstawowymi typami otworów hydrogeologicznych i ujęciami wód podziemnych. Prezentowane są metody wierceń otowroów hydrogeologicznych, sposoby ich zabudowy oraz zasady doboru kolumn eksploatacyjnych. Wiedza ta jest niezbędna do prawidłowego projektowania konstrukcji otworów hydrogeologicznych (obserwacyjnych i eksploatacyjnych), co jest przedmiotem ćwiczeń kameralnych - opracowanie projektu prac geologicznych.

Organizacja zajęć: 1. Wykonanie projektu technicznego studni – wiercenie udarowe. Dobór narzędzi wiertniczych, dobór kolumn rur

osłonowych, dobór kolumny filtrowej: rura podfiltrowa, filtrowa, nadfiltrowa; dobór perforacji rury filtrowe, siatek filtracyjnych i obsypki.

2. Wykonanie projektu technicznego studni – wiercenie udarowe. Dobór narzędzi wiertniczych, dobór kolumn rur osłonowych, dobór kolumny filtrowej: rura podfiltrowa, filtrowa, nadfiltrowa; dobór parametrów rury filtrowej: perforacji, siatek filtracyjnych i obsypki.

3. Wykonanie projektu technicznego studni – wiercenie obrotowe z odwornym obiegiem płuczki. Dobór narzędzi wiertniczych, dobór kolumn rur osłonowych, dobór kolumny filtrowej i jej parametrów; wyposażenie studni do eksploatacji.

4. Wykonanie projektu technicznego studni – wiercenie obrotowe z odwornym obiegiem płuczki. Dobór narzędzi wiertniczych, dobór kolumn rur osłonowych, dobór kolumny filtrowej i jej parametrów; wyposażenie studni do eksploatacji.

5. Wykonanie projektu prac geologicznych na wykonanie otworu eksploatacyjnego (studni). Układ i treść projektu; charakterystyka terenu, zakres i zasady wykonania projektowanych prac, projekt techniczny otworu, projektowane badania hydrodynamiczne i hydrogeochemiczne; BHP i ochrona środowiska; załączniki graficzne.








inne uwagi:

Literatura: Wojnar K. 1993. Wiertnictwo. Technika i technologia. Wyd. PWN Warszawa-Kraków Gonet A., Macuda J., 1997. Wiertnictwo hydrogeologiczne. Wyd. AGH Kraków Grabyszewski T., Wieczysty A. 1985: Ujęcia wód podziemnych. Wyd. Arkady Warszawa Normy branżowe Prospekty i katalogi materiałow i urządzeń do zabudowy studni

Nazwa przedmiotu: Wiertnictwo hydrogeologiczne i studnie


Rodzaj zajęć: ćwiczenia kameralne ECTS: 3 (W+C) kierunek /specjalizacja: DU-GL/-

Założenia i cele: Student na zajęciach zapoznaje się z podstawowymi typami otworów hydrogeologicznych i ujęciami wód podziemnych. Prezentowane są metody wierceń otowroów hydrogeologicznych, sposoby ich zabudowy oraz zasady doboru kolumn eksploatacyjnych. Wiedza ta jest niezbędna do prawidłowego projektowania konstrukcji otworów hydrogeologicznych (obserwacyjnych i eksploatacyjnych), co jest przedmiotem ćwiczeń kameralnych - opracowanie projektu prac geologicznych.

Organizacja zajęć: 1. Rodzaje otworów hydrogeologicznych i ujęć wód podziemnych. Otwory poszukiwawcze, eksploatacyjne i obserwacyjne;

studnie kopane, studnie promieniste, ujecia infiltracyjne (sztuczne i brzegowe). 2. Metody wierceń hydrogeologicznych: wiercenia okrętne. Rodzaje i zastosowanie wierceń okrętnych, metodyka wierceń i

urządzenia wiertnicze, konstrukcja i zabudowa otworów. 3. Metody wierceń hydrogeologicznych: wiercenia udarowe. Rodzaje i zasady wiercenia, urządzenia wiertnicze, przewód

wiertniczy, narzędzia wiertnicze, konstrukcja i zabudowa otworów. 4. Metody wierceń hydrogeologicznych: obrotowe. Zasady wiercenia z prawym i lewym obiegiem płuczki, elementy przewodu

wiertniczego, rodzaje płuczek i ich stosowalność, urządzenia wiertnicze, konstrukcja i zabudowa otworów. 5. Kolumny eksploatacyjne otworów hydrogeologicznych. Elementy kolumny eksploatacyjnej i dobór jej parametrów

(ługości, średnice, materiały), rodzaje kolumn filtrowych, siatki filtracyjne i obsypki - zasady doboru parametrów. 6. Obudowa i przystosowanie studni do eksploatacji. Rodzaje obudów studni, dobór pomp głębinowych, kolmatacja filtrów,

konserwacja i regeneracji studni głębinowych. 7. Zasady projektowania i dokumentowania otworów hydrogeologicznych. Podstawy prawne projektowania otworów

hydrogeologicznych i elementy projektu prac geologicznych; obsługa wierceń hydrogeologicznych – dozór i nadzór geologiczny, zakres badań; dokumentacja powykonawcza otworów hydrogeologicznych.





inne uwagi:

Literatura: Wojnar K. 1993. Wiertnictwo. Technika i technologia. Wyd. PWN Warszawa-Kraków Gonet A., Macuda J., 1997. Wiertnictwo hydrogeologiczne. Wyd. AGH Kraków Grabyszewski T., Wieczysty A. 1985: Ujęcia wód podziemnych. Wyd. Arkady Warszawa Normy branżowe Prospekty i katalogi materiałow i urządzeń do zabudowy studni

Nazwa przedmiotu: Zagadnienia prawne w geologii i ochronie środowiska

Prowadzący: mgr EUGENIUSZ PLUCZYŃSKI liczba godzin: 30h rok: IM

Rodzaj zajęć: wykład ECTS: 3 kierunek /specjalizacja: DU-GL/-

Założenia i cele: 1. Dla właściwego przygotowania studenta do wykonywania zawodu geologa niezbędna jest wiedza merytoryczna uzyskiwana w czasie studiów oraz znajomość przepisów prawa, w szczególności ustawy – Prawo geologiczne i górnicze oraz stosownych rozporządzeń wykonawczych, celem właściwego opracowywania projektów prac geologicznych oraz poszczególnych rodzajów dokumentacji geologicznych, co będzie przedmiotem planowanych zajęć. 2. Kolejnym celem będzie zapoznanie studentów z formalno – prawnym obiegiem projektów prac geologicznych i dokumentacji geologicznych stosowanym przez organy administracji geologicznej. 3. Następnym celem będzie przedstawienie zagadnień geologicznych w szerszym kontekście spraw dotyczących ochrony środowiska wynikających m. in. z ustawy – Prawo ochrony środowiska, o ochronie przyrody i innych wyżej wymienionych, celem postrzegania eksploatacji złóż kopalin i wód podziemnych w ścisłym nawiązaniu do zasady zrównoważonego rozwoju. Organizacja zajęć: 1. Uwarunkowania prawne wynikające z ustawy – Prawo geologiczne i górnicze z dnia 4 lutego 1994 r. ze zmianami (Dz. U. Nr 228,

poz. 1947) oraz stosownych rozporządzeń wykonawczych. Geologiczne prace poszukiwawcze i rozpoznawcze oraz dokumentowanie ich wyników w odniesieniu do złóż kopalin oraz zasobów wód podziemnych: a/ wykonywanie prac geologicznych: - projektowanie prac geologicznych i ich zakres tematyczny; - realizacja prac geologicznych; - dokumentowanie prac geologicznych: ▪ dokumentacje złóż kopalin, ▪ dokumentacje hydrogeologiczne i ich rodzaje, ▪ geologiczno – inżynierskie; - procedura administracyjno – prawna dotycząca zatwierdzania projektów i przyjmowania dokumentacji geologicznych.

2. Uwarunkowania prawne wynikające z ustawy – Prawo geologiczne i górnicze z dnia 4 lutego 1994 r. ze zmianami (Dz. U. Nr 228, poz. 1947) oraz stosownych rozporządzeń wykonawczych. a/ wykonywanie prac geologicznych c.d.



5. Uwarunkowania prawne wynikające z ustawy – Prawo geologiczne i górnicze z dnia 4 lutego 1994 r. ze zmianami (Dz. U. Nr 228, poz. 1947) oraz stosownych rozporządzeń wykonawczych. Koncesjonowana eksploatacja złóż kopalin: a/ podział kopalin; b/ koncesje i ich rodzaje – ze szczególnym uwzględnieniem koncesji na poszukiwanie rozpoznawanie złóż kopalin i wydobywanie kopalin ze złóż; c/ procedura administracyjno – prawna związana z udzielaniem koncesji na poszukiwanie lub rozpoznawanie złóż kopalin i wydobywanie kopalin ze złóż.

6. Uwarunkowania prawne wynikające z ustawy – Prawo geologiczne i górnicze z dnia 4 lutego 1994 r. ze zmianami (Dz. U. Nr 228, poz. 1947) oraz stosownych rozporządzeń wykonawczych. Koncesjonowana eksploatacja złóż kopalin: c/ c.d.; g/ opłaty: eksploatacyjne, likwidacji zakładu górniczego, za eksploatację kopaliny bez wymaganej koncesji.

7. Uwarunkowania prawne wynikające z ustawy – Prawo geologiczne i górnicze z dnia 4 lutego 1994 r. ze zmianami (Dz. U. Nr 228, poz. 1947) oraz stosownych rozporządzeń wykonawczych. Koncesjonowana eksploatacja złóż kopalin: d/ projekt zagospodarowania złoża; e/ ruch zakładu górniczego; f/ likwidacja zakładu górniczego.

8. Uwarunkowania prawne wynikające z ustawy – Prawo geologiczne i górnicze z dnia 4 lutego 1994 r. ze zmianami (Dz. U. Nr 228, poz. 1947) oraz stosownych rozporządzeń wykonawczych. Koncesjonowana eksploatacja złóż kopalin: c i d (c.d.).

9. Uwarunkowania prawne wynikające z ustawy – Prawo geologiczne i górnicze z dnia 4 lutego 1994 r. ze zmianami (Dz. U. Nr 228, poz. 1947) oraz stosownych rozporządzeń wykonawczych. Organy administracji geologicznej i nadzoru górniczego i ich kompetencje.

10. Uwarunkowania prawne wynikające z ustawy – Prawo geologiczne i górnicze z dnia 4 lutego 1994 r. ze zmianami (Dz. U. Nr 228, poz. 1947) oraz stosownych rozporządzeń wykonawczych. Organy administracji geologicznej i nadzoru górniczego i ich kompetencje c.d.

11. Uwarunkowania prawne wynikające z ustawy – Prawo geologiczne i górnicze z dnia 4 lutego 1994 r. ze zmianami (Dz. U. Nr 228, poz. 1947) oraz stosownych rozporządzeń wykonawczych. Przepisy karne. Udział wójtów, burmistrzów i prezydentów miast w procedurach administracyjno – prawnych organów administracji geologicznej.

12. Ocena zagrożeń dla środowiska, w szczególności wód podziemnych i powierzchniowych, z uwzględnieniem zasady zrównoważonego rozwoju, w odniesieniu do: 1. Eksploatacji złóż kopalin i rekultywacji terenów poeksploatacyjnych z uwzględnieniem przepisów ustaw: a/ Prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 r. (Dz. U. z 2008 r. nr 25, 150 ze zmianami); b/ O ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia 2004 r. (Dz. U. nr 92, poz. 880 ze zmianami); c/ O ochronie gruntów rolnych i leśnych z dnia 3 lutego 1995 (Dz. U. z 2004 r. nr 121, poz. 1266 ze zmianami); d/ O odpadach z dnia 27 kwietnia 2001 r. (Dz. U. z 2007 r. nr 39, poz. 251 ze zmianami).

13. Ocena zagrożeń dla środowiska, w szczególności wód podziemnych i powierzchniowych, z uwzględnieniem zasady zrównoważonego rozwoju, w odniesieniu do: 1. Eksploatacji złóż kopalin i rekultywacji terenów poeksploatacyjnych z uwzględnieniem przepisów ustaw c.d.

14. Ocena zagrożeń dla środowiska, w szczególności wód podziemnych i powierzchniowych, z uwzględnieniem zasady zrównoważonego rozwoju, w odniesieniu do: 1. Eksploatacji złóż kopalin i rekultywacji terenów poeksploatacyjnych z uwzględnieniem przepisów ustaw c.d.

15. Ocena zagrożeń dla środowiska, w szczególności wód podziemnych i powierzchniowych, z uwzględnieniem zasady zrównoważonego rozwoju, w odniesieniu do: 2. Bilansowania wydajności ujęć wód podziemnych w kontekście uwarunkowań wynikających z określonych zasobów dyspozycyjnych zbiorników wód podziemnych, zasobów eksploatacyjnych ujęć wód podziemnych, poborów wód z ujęć na podstawie pozwoleń wodnoprawnych orraz rzeczywistych poborów wód z tych ujęć; 3.Uwarunkowań geologicznych wynikających z ustawy Prawo wodne z dnia 18 lipca 2001 r. (Dz. U. z 2005 r. nr 239, poz. 2019 ze zmianami) w zakresie ustanawiania terenów ochronnych ujęć wód podziemnych; 4. Uwarunkowań geologicznych wynikających z rozporządzeń wykonawczych do ustawy o odpadach: a/ rozporządzenie w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących lokalizacji, budowy, eksploatacji i zamknięcia jakim powinny odpowiadać poszczególne typy składowisk odpadów z dnia 24 marca 2003 r., Dz. U. nr 61, poz. 549), b/ rozporządzenie w sprawie zakresu, czasu, sposobu oraz warunków prowadzenia monitoringu składowisk odpadów z dnia 9 grudnia 2002, Dz. U. nr 220, poz. 1858).

Procentowy udział w ocenie końcowej: ocena ciągła (bieżące przygotowanie do zajęć i aktywność): do 100%

śródsemestralne kolokwia pisemne/ustne: końcowe zaliczenie pisemne/ustne: 100% z wyłączeniem w. w. przypadków



inne uwagi:

Literatura:


Prowadzący: DR DITTA KICIŃSKA, DR JOANNA JAWORSKA, DR

ALEKSANDRA REDLIŃSKA - MARCZYŃSKA, DR

MAŁGORZATA MROZEK - WYSOCKA, DR WOJCIECH

STAWIKOWSKI


Rodzaj zajęć: ćwiczenia terenowe ECTS: 2 kierunek /specjalizacja: DU-GL/-

Założenia i cele: Celem ćwiczeń z geol. reg. jest przedst. orogenu karpackiego na przekroju S-N (geologia Karpat Wewnętrznych poprzez pieniński pas skałkowy i Karpaty Zewnętrzne po Zapadlisko Przedkarpackie; Liptów na Słowacji - Zakopane - Kraków). Student dzięki zajęciom ma zrozumieć procesy zachodzące na granicy płyt litosferycznych, zapoznać się z budową jednostek tektonicznych (umieć je interpretować) oraz ze strukturą pasm orogenicznych, jak również z rekonstrukcjami paleogeograficznymi.

Organizacja zajęć: 1. Krzeszowice-Dubie-Dębnik-Filipowice-Miękinia-Wieliczka. Rów Krzeszowicki - geneza i wiek zapadliska. Antyklina

Dębnika (Dubie i Dębnik – łom karmelicki); aktywność tektoniczna i wulkaniczna regionu (Filipowice- Miękinia-Dubie); geneza dolomitów komórkowych (Miękinia). Utwory salinarne molasy przedgórskiej.

2. Kraków - Gruszowiec - Tylmanowa - Poręba. Wprowadzenie w budowę geologiczną Karpat fliszowych (rekonstrukcje paleogeograficzne; pryzma akrecyjna orogenu karpackiego, płaszczowina magurska). Okno tektoczne Mszany; seria okienna; płaszczowina magurska.

3. Sromowce - Wąwóz Homole - Zawiasy. Geologia pienińskiego pasa skałkowego; geneza wapieni allodapicznych i bulastych. Tektonika (analiza strukturalna systemu spękań sprzężonych i/lub komplementarnych, kinematyka stref ścięciowych, struktury z nasunięcia). Rekonstrukcje paleogeograficzne.

4. Zakopane - Bukowina Tatrzańska - Przełom Białki - Bańska - Góra Wżar. Flisz podhalański - litologia, struktury sedymentacyjne i tektoniczne.Geologia pienińskiego pasa skałkowego. Instalacja geotermiczna w Bańskiej. Andezyty na Górze Wżar i ich kontakt z fliszem karpackim.

5. Palenica Białczańska - Dolina 5 Stawów Polskich - Morskie Oko. Parautochtoniczny trzon krystaliczny; petrologia granitoidów; analiza struktur nieciągłych; rodzaje ciosu (klasyfikacja genetyczna Cloosa); górskie zlodowacenie w plejstocenie (rzeźba glacjalna).

6. Kiry - Lodowe Źródło - Polana Pisana - Jaskinia Mylna - Wąwóz Kraków - Ornak. Eocen numulitowy; płaszczowina reglowa choczańska i kriżniańska, nasunięcie jednostki kriżniańskiej na jednostki wierchowe. Warunki sedymentacji - pł. reglowa. Wykonywanie przekroju geologicznego w D. Kościeliskiej.

7. Kuźnice - Kasprowy Wierch - Przełęcz Liliowe - Dolina Stawów Gąsienicowych. Przekrój geologiczny na odcinku od Kasprowego Wierchu do Przełęczy Liliowe; płaszczowina wierchowa reglowa - nasunięcia jednostek; analiza strukturalna (i kinematyczna) migmatytów i gnejsów. Wpływ budowy geologicznej na zlewnię d. Suchej Wody i Bystrej.

8. Tatry Zachodnie. Jalovecka dolina - Ziarska dolina - Jamnicka dolina - Rackova dolina. Budowa i ewolucja geologiczna Tatr. Kompleks metamorficzny Tatr Zachodnich: łupki łyszczykowe grupy dolnej, gnjesy, granity i skały wyskociśnieniowe grupy górnej, mylonity w strefia nasuniecia obu grup, tektoniczne odwrocenie sekwencji metamorficznej.

9. Budowa geologiczna Tatr. Liptovsky Mikulas - Lipovec - Pribylina - Vychodna. Basen paleogeński Kotliny Liptowskiej. Facja fliszowa formacji chochołowskiej i formacji zubereckiej, kontakt tektoniczny krystaliniku Tatr Zachodnich i Wysokich i serii fliszowych.





inne uwagi:

Literatura:

specjalizacja: Geologia stratygraficzno-poszukiwawcza (GSP)

Nazwa przedmiotu: Analiza facji

Prowadzący: dr KATARZYNA SKOLASIŃSKA liczba godzin: 15h rok: IM

Rodzaj zajęć: ćwiczenia kameralne ECTS: 4 (W+C) kierunek /specjalizacja: DU-GL/GSP

Założenia i cele: W ramach ćwiczeń studenci mają zdobyć umiejętność doboru kryteriów definiowania facji w zależności od celu badań. Ponieważ niektóre facje mają małą wartość interpretacyjną nacisk położony jest na badanie związków przestrzennych między facjami. Na zajęciach studenci na podstawie danych sami tworzą modele facjalne jak i interpretują środowisko sedymenatcji w oparciu o dane sukcesje osadów. Prowadzone są ćwiczenia, które pokazują, że dane środowisko sedymentacji zapisuje się w stanie kopalnym w różny sposób w zależności od zmian poziomu morza, tektoniki, etc.

Organizacja zajęć: 1. Definiowanie facji. Dla danego zbioru próbek skał studenci mają dobrać kryteria wydzieleń facji, pogrupować je w zespoły

facji i na ile to możliwe podać interpretację środowiska depozycyjnego. 2. Definiowanie facji - cd. Dla danego zbioru próbek skał studenci mają dobrać kryteria wydzieleń facji, pogrupować je w

zespoły facji i na ile to możliwe podać interpretację środowiska depozycyjnego. 3. Paleotransport. Kierunkowe i azymutowe struktury sedymentacyjne; dla danego zbioru pomiarów azymutu kierunku

transportu studenci wyznaczają wypadkowy wektor paleotransportu metadami graficzną i obliczeniową. 4. Modele facjalne. Na podstawie danych: a) opisu środowiska i procesów w nim zachodzących, b) reżimu tektonicznego basenu,

c)tempa i wielkości zmian poziomu morza, studenci opracowują modelową sekwencję osadów. 5. Interpretacja przykładowych sekwencji osadów środowisk morskich. Materiał do ćwiczeń: sekwencje osadów różnych

środowisk płytkomorskich , przejściowych i głębokomorskich wraz z opisem; na podstawie następstwa facjlanego studenci interpretują środowisko sedymentacji i warunki powstania danej sukcesji osadowej.

6. Interpretacja przykładowych sekwencji osadów środowisk lądowych. Materiał do ćwiczeń: sekwencje osadów różnych środowisk lądowych wraz z opisem; na podstawie następstwa facjlanego studenci interpretują środowisko sedymentacji i warunki powstania danej sukcesji osadowej.

7. Stratygrafia sekwencji. Na podkładzie, zawierającym dane na temat położenia linii brzegowej i zmian poziomu morza, studenci wrysowując parasekwencje osadów lądowych, przybrzeżnych i szelfowych śledzą rozwój sekwecji w basenie morskim pomiędzy dwoma kolejnymi wysokimi stanami poziomu morza.

8. Stratygrafia sekwencji - cd. Interpretacja sekwencji z zajęć 7: wskazanie i nazwanie powierzchni nieciągłości (granic sekwencji, powierzchni maksymalnego zlaewu, powierzchni erozji przybrzeża etc), wyróżnianie ciągów systemów depozycyjnych.





inne uwagi: Dopuszczalna jedna nieobecność, która musi być odrobiona na konsultacjach

Literatura: Gradziński R., Kostecka A., Unrug R., 1986: Zarys sedymentologii. Wyd. Geolog. Warszawa. Galloway W.E., Hobday D.K., 1996: Terrigenous Clastic Depositional Systems.2-nd edition. Springer Allen P., 2000: Procesy kształtujące powierzchnię ziemi. Wydawnictwa Naukowe PWN. Miall A.D., 1996: The Geology of Fluvial Deposits. Springer Reineck H.E., Singh I.B., 1975: Depositional Sedimentary Environments 2-nd edition. Springer-Verlag. Plint A.G. (Ed.), 1998: Sedimentary Facies Analysis. IAS Spec. Publ. No.22. Blackwell Science Emery D., Myers K., 1996: Sequence Stratigraphy. Blackwell Science Reading H.G., 1978, 1996: Sedimentary Environments and Facies. Blackwell Scientific Publ. Leeder M. 1999: Sedimentology and Sedimentary Basins. Blackwell Science. Prothero D.R., Schwab F., 1996: Sedimentary Geology. W.H. Freeman & Company.

Nazwa przedmiotu: Analiza facji


Rodzaj zajęć: wykład ECTS: 4 (W+C) kierunek /specjalizacja: DU-GL/GSP

Założenia i cele: Wykład obejmuje podstawowe zagadnienia analizy facjalnej i basenowej. Ma na celu pokazanie, że osady o konkretnych cechach teksturalno-strukturalnych (facje) mogą powstać w różnych środowiskach i dopiero analiza związków przestrzennych facji umożliwia poprawną interpretację środowiska sedymentacji. Na wykładzie przedstawiane są modelowe sekwencje osadów różnych środowisk sedymentacyjnych oraz wpływ czynników nadrzędnych (tektonika, klimat) na sedymentację: rodzaj powstających osadów i architekturę depozycyjną.

Organizacja zajęć: 1. Organizacja zajęć, wiadomości wstępne. Przedmiot analizy facjalnej; pojęcia: facja, subfacja, zespół facji, podzespół facji,

następstwo facji i zespołu facji (przykłady); kryteria wydzieleń facji; prawo facji Walthera. 2. Wiadomości wstępne -cd. Cykliczność i rytmiczność następstwa facji; procesy auto- i allocykliczne; czynniki kontrolujące

zróżnicowanie i rozkład facji; tok analizy facjalnej. 3. Podstawy analizy basenowej. Typy basenów sedymentacyjnych; sejsmofacje; architektura pakietów osadowych; tempo

subsydencji i tempo zmian poziomu morza a pojemność akomodacyjna; regresja i transgresja. 4. Przybrzeże i plaża. Wprowadzenie - podział środowisk płytkomorskich; wybrzeża rewowe i bezrewowe; cechy teksturalno-

strukturalne osadów plażowych, modelowe sekwencje osadów przybrzeża - przykłady; potencjał prezerwacyjny osadów. 5. Bariery piaszczyste i laguny. Warunki powstawania; bariery na wybrzeżach mikro- i mezopływowych; uwarunkowania

klimatyczne; zespoły facji - przykłady. 6. Równie pływowe. Warunki powstawnia; facje równi pływowej silikoklastycznej i równi zdominowanej przez ewaporaty i algi -

przykłady; trendy uziarnienia w modelowych sekwencjach osadów wybrzeża pływowego i bezpływowego - porównanie. 7. Delty. Budowa delty; reżim delty; wypływ homo-, hiper i- i hipopiknalny; klasyfikacje delt; modelowe sekwencje delt

zdominowanych przez procesy rzeczne falowanie i pływy - porównanie; przykłady regionalne. 8. Delty gruboziarniste i estuaria. Typy delt gruboziarnistych - warunki powstawania; budowa delt stożkowych i cechy

teskturalno-strukturalne osadów; typy estuariów; rozkład energii w estuariach zdominowanych przez pływy i falowanie a rodzaj osadów; przykłady regionalne.

9. Szelfy. Typy szlfów; facje szelfów zdominowanych pływami, falowaniem i sztormami, prądami oceanicznymi; szelfy mułowe; modelowe sekwencje osadów szelfów powstałych w warunkach transgresji i regresji; sedymentacja na szelfach współczesnych.

10. Środowisko głębokomorskie. Tranfer materiału ze środowisk płytko- do głębokomorskich (prądy zawiesinowe, ześlizgi, osuwiska etc.); modele facjalne stożków głębokomorskich; flisz; osady pelagiczne i hemipelagiczne i ich rozkład we współczesnych oceanach; konturyty.

11. Stratygrafia sekwencji. Względny poziom morza; podstawowe pojęcia: sekwencja, parasekwencja, system depozycyjny, powierzchnie nieciągłości (granica sekwencji, powierzchnia zalewu morskiego, powierzchnia erozji przybrzeża); model silikoklastycznej sekwencji depozycyjnej.

12. Stożki aluwialne. Stożki usypiskowe i napływowe; warunki rozwoju stożków; budowa stożka napływowego; główne procesy i facje (spływy rumoszu, zalewy warstwowe, spływy strumieni, osady przetakowe); koncepcje procesów agradacyjnych na stożkach; modelowe sekwencje osadów.

13. Środowisko rzeczne. Klasyfikacje rzek; spadek rzeki i wielkość przepływu a kształt koryta; subśrodowiska sedymentacji i modelowe sekwencje osadów głównych typów rzek: roztokowej (żwirowo i piaszczystodennej), meandrujacej (żwirowo i piaszczystodennej) i anastomozującej.

14. Środowisko eoliczne. Pustynie i wydmy nadbrzeżne (rozprzestrzenienie i uwarunkowania klimatyczne); facje osadów pustynnych (współczesne i koplane); cechy teksturalne i strukturalne lessów; potencjał prezerwacyjny osadów eolicznych.

15. Jeziora. Typy jezior; termiczne rozwarstwienie wód jeziornych; główne składniki osadów (auti- i allogeniczne, diagenetyczne) - ich geneza i znaczenie interpretacyjne, litofacje osadów jeziornych; jeziora okresowe.





inne uwagi:

Literatura: Gradziński R., Kostecka A., Unrug R., 1986: Zarys sedymentologii. Wyd. Geolog. Warszawa. Galloway W.E., Hobday D.K., 1996: Terrigenous Clastic Depositional Systems.2-nd edition. Springer Allen P., 2000: Procesy kształtujące powierzchnię ziemi. Wydawnictwa Naukowe PWN. Miall A.D., 1996: The Geology of Fluvial Deposits. Springer Reineck H.E., Singh I.B., 1975: Depositional Sedimentary Environments 2-nd edition. Springer-Verlag. Plint A.G. (Ed.), 1998: Sedimentary Facies Analysis. IAS Spec. Publ. No.22. Blackwell Science Friedman G.M., Sanders J.E., 1978: Principles of Sedimentology. John Wiley & Sons. Reading H.G., 1978, 1996: Sedimentary Environments and Facies. Blackwell Scientific Publ. Colella A., Prior D.B. (Eds.), 1990: Coarse-grainded Deltas. IAS Spec. Publ. No.10. Blackwell Science Emery D., Myers K., 1996: Sequence Stratigraphy. Blackwell Science Leeder M. 1999: Sedimentology and Sedimentary Basins. Blackwell Science. Prothero D.R., Schwab F., 1996: Sedimentary Geology. W.H. Freeman & Company.

Nazwa przedmiotu: Analizy osadów fitogenicznych

Prowadzący: dr DOMINIK PAWŁOWSKI liczba godzin: 15h rok: IM


Założenia i cele: Celem wykładu jest zaprezentowanie aktualnego stanu wiedzy na temat analizy osadów fitogenicznych, ich genezy, kryteriów podziałów, zawartości oraz możliwości interpretacyjnych i wykorzystania w badaniach geologicznych. Student będzie mógł także rozszerzyć wiedzę z zakresu podstawowych pojęć z geologii, ekologii, hydrologii, stratygrafii, paleogeografii i ewolucji zbiorników akumulacji biogenicznej a także przeszłości geologicznej, historii roślinności i fauny środowisk podmokłych i torfowisk.

Organizacja zajęć: 1. Torfowiska- archiwum przeszłości. Torfowiska- archiwum przeszłości. Rola przemian sukcesji roślinnych, rola torfowisk w

ekosystemie. Historia badań osadów biogenicznych. 2. Przegląd środowisk akumulacji biogenicznej. Przegląd środowisk akumulacji biogenicznej. Sedymentacja a sedentacja.

Klasyfikacje torfowisk. Geneza i charakter torfowisk: lądowiejących jezior, kotłowych, paludyfikacyjnych, przejściowych, leśnych, wysokich, etc.

3. Geologia torfowisk i zbiorników akumulacji biogenicznej. Geologia torfowisk i zbiorników akumulacji biogenicznej. Elementy budowy. Akrotelm, katotelm.

4. Klasyfikacja i typologia osadów fitogenicznych. Klasyfikacja i typologia osadów fitogenicznych. Praktyczny przegląd osadów limnicznych i torfowych.

5. Metodyka prac terenowych i laboratoryjnych. Metodyka prac terenowych i laboratoryjnych. Metoda Troels-Smitha, całościowa analizy torfów, badania osadów limnicznych, pobieranie osadów, etc.

6. Analizy szczątków roślinnych w osadach fitogenicznych. Analizy szczątków roślinnych w osadach fitogenicznych i ich możliwości interpretacyjne. Przegląd wybranych analiz: palinologiczna, makroszczątków, okrzemek, etc.

7. Analizy szczątków zwierzęcych w osadach fitogenicznych. Analizy szczątków zwierzęcych w osadach fitogenicznych i ich możliwości interpretacyjne. Przegląd wybranych analiz: wioślarek, ameb skorupkowych, malakologiczne, małżoraczków, owadów.

8. Analizy geochemiczne osadów biogenicznych. Analizy geochemiczne osadów biogenicznych i ich rola w badaniach przeszłości klimatu.

9. Interdyscyplinarne badania osadów fitogenicznych. Interdyscyplinarne badania osadów fitogenicznych. Multi-proxy - metody badań i ich interpretacja. Przykłady rezultatów niektórych badań z Polski.

10. Znaczenie jeziornych i torfowiskowych biocenoz w krajobrazie. Znaczenie jeziornych i torfowiskowych biocenoz w krajobrazie. Naukowe znaczenie torfowisk. Użytkowanie torfowisk. Ochrona torfowisk.





inne uwagi:

Literatura: Ilnicki, P. 2002. Torfowiska i torf. Poznań, 2002 Tobolski, K., 2000. Przewodnik do oznaczania torfów i osadów torfowych. PWN, Warszawa Tobolski, K. 2003. Torfowiska. Wyd. TPDW, Świecie 2003 Artykuły i monografie z literatury przedmiotu

Nazwa przedmiotu: Analizy osadów fitogenicznych

Prowadzący: dr DOMINIK PAWŁOWSKI liczba godzin: 15h rok: IM


Założenia i cele: Celem ćwiczeń jest zaprezentowanie praktycznej części wiedzy na temat analizy osadów fitogenicznych, kryteriów podziałów, zawartości oraz praktycznego wykorzystania w badaniach geologicznych. Student będzie mógł zdobyć praktyczną wiedzę z zakresu podstawowego rozpoznawania osadów fitogenicznych i bioindykatorów w nich występujących, metodyki prac terenowych i laboratoryjnych oraz wykorzystania możliwości interpretacyjnych w badaniach typu multi-proxy.

Organizacja zajęć: 1. Klasyfikacja i typologia osadów fitogenicznych (osady limniczne). Klasyfikacja i typologia osadów limnicznych.

Praktyczny przegląd osadów limnicznych. 2. Klasyfikacja i typologia osadów fitogenicznych (osady torfowe). Klasyfikacja i typologia osadów torfowych. Praktyczny

przegląd osadów torfowych. 3. Metodyka prac terenowych i laboratoryjnych. Praktyczne zajęcia w laboratorium - metodyka prac laboratoryjnych.

Metodyka prac terenowych, pobieranie osadów, opróbowanie, etc. 4. Analizy wybranych bioindykatorów roślinnych i zwierzęcych w osadach fitogenicznych. Praktyczny przegląd wybranych

analiz (m.in.: wioślarek, malakologiczne, owadów, palinologiczna, okrzemek). Preparatyka, rozpoznawanie, tworzenie diagramów i sposoby przedstawiania wyników oraz możliwości interpretacyjne analiz.

5. Analizy wybranych bioindykatorów roślinnych i zwierzęcych w osadach fitogenicznych. Praktyczny przegląd wybranych analiz (m.in.: wioślarek, malakologiczne, owadów, palinologiczna, okrzemek). Preparatyka, rozpoznawanie, tworzenie diagramów i sposoby przedstawiania wyników oraz możliwości interpretacyjne analiz.

6. Interdyscyplinarne badania osadów fitogenicznych. Interdyscyplinarne badania osadów fitogenicznych typu multi-proxy - metody badań i ich interpretacja. Zestawianie diagramów.

7. Podsumowanie materiału. Rekonstrukcje paleośrodowiskowe. Sposoby przedstawiania wyników i ich interpretacja.





inne uwagi: możliwa jedna nieobecność

Literatura: Tobolski, K., 2000. Przewodnik do oznaczania torfów i osadów torfowych. PWN, Warszawa Artykuły i monografie z literatury przedmiotu

Nazwa przedmiotu: Geologia strukturalna

Prowadzący: prof. ANDRZEJ ŻELAŹNIEWICZ liczba godzin: 30h rok: IM

Rodzaj zajęć: wykład + laboratorium ECTS: 3 kierunek /specjalizacja: DU-GL/GSP

Założenia i cele: Analiza strukturalna. Badanie parametrów opisujących odkształcenia i ich wielkość. Relacje przestrzenne struktur tektonicznych. Rekonstrukcje struktur w przekrojach. Wyznaczanie zespołów strukturalnych i ich superpozycji. Umiejętności: mierzenie wielkości odkształcenia, rekonstrukcje fałdów, kreślenie przekrojów zbilansowanych; interpretacja ścieżki deformacji skał.

Organizacja zajęć: 8. Wykład 1. Odkształcenia ciał skalnych. Określanie typów i wielkości odkształceń oraz porównywanie odkształceń ciał

skalnych. 9. Ćwiczenia 1. Techniki mierzenia odkształceń. Wyznaczanie parametrów odkształcenia liniowego i kątowego określania

orientacji i parametru R elipsoidy odkształceń. Konstrukcja koła Mohra dla szacowania odkształceń policzalnych. 10. Wykład 2. Odkształcenia ciał skalnych. Techniki określania orientacji i parametru R elipsoidy odkształceń przy użyciu

wskaźników pre-deformacyjnie elipsoidalnych. 11. Ćwiczenia 2. Techniki mierzenia odkształceń. Metoda Rf/fi. 12. Wykład 3. Rekonstrukcje struktur tektonicznych. Określanie relacji przestrzennych pomiędzy elementami składowymi

różnych kategorii spękań, uskoków i fałdów. 13. Ćwiczenia 3. Techniki rekonstrukcji strukturalnych. Rozwiązywanie problemów strukturalnych przy pomocy projekcji

stereograficznej. Wyznaczania geometrii fałdów koncentrycznych i załomowych w przekrojach ortogonalnych. 14. Wykład 4. Rekonstrukcje struktur tektonicznych. Podstawowe założenia dla konstrukcji przekrojów zbilansowanych. Typy

przekrojów. 15. Ćwiczenia 4. Techniki rekonstrukcji strukturalnych. Metoda Buska i metoda izogonowa Ramsya. 16. Wykład 5. Rekonstrukcje struktur tektonicznych. Przykłady zastosowania konstrukcji przekrojów zbilansowanych dla

rozwiązania problemów strukturalnych. Ograniczenia w konstrukcji przekrojów zbilansowanych, ocena stopnia ich poprawności i korekta błędów.

17. Ćwiczenia 5. Techniki rekonstrukcji strukturalnych. Konstrukcja przekrojów zbilansowanych. 18. Ćwiczenia 6. Techniki rekonstrukcji strukturalnych. Konstrukcja przekrojów zbilansowanych. Analiza stref trójkątnych. 19. Wykład 6. Strefy deformacji ścięciowych w skorupie ziemskiej. Analiza strukturalna kruchych i duktylnych stref ścinania.

Wskaźniki kinematyczne transportu. 20. Ćwiczenia 7. Analiza stref ścinania. Metody wyznaczania wielkości przemieszczenia tektonicznego w strefach uskokowych

różnej skali. 21. Wykład 7. Interpretacja ewolucji strukturalnej regionu. Ustalanie następstwa struktur tektonicznych, deformacja

jednokrotna i wielokrotna. 22. Wykład 8. Interpretacja ewolucji strukturalnej regionu. Ustalanie zespołów minerałów metamorficznych, identyfikacja

struktur tektonicznych tworzonych przez te zespoły, wyznaczanie sekwencji deformacji i ścieżki P-T-t-d; kinematyka.





inne uwagi:

Literatura: Marshak, S., Mitra, G. 1988. Basic methods of structural analysis. Prentice-Hall, New Jersey, 446 p. Passchier, C.W., Trouw, R.A.J.,. 1996. Microtectonics. Springer, Berlin, 289 p.

Nazwa przedmiotu: Paleobotanika

Prowadzący: dr JOANNA STRZELCZYK liczba godzin: 15h rok: IM

Rodzaj zajęć: laboratorium ECTS: 3 (W+C) kierunek /specjalizacja: DU-GL/GSP

Założenia i cele: Zajęcia prowadzone są przy pomocy mikroskopów stereoskopowych i lup binokularowych, kolekcji roślinnych mikro- i makroszczątków, kolekcji fosyliów, materiałów zielnikowych i ikonograficznych. Celem zajęć jest zapoznanie się z ewolucją głównych grup rodowych świata roślin. Student poznaje kluczowe adaptacje morfologiczne roślin, odbywa praktykę z metodyki badań paleobotanicznych oraz zdobywa podstawowe umiejętności rekonstrukcji paleośrodowiskowych.

Organizacja zajęć: 1. Pierwsze rośliny lądowe. Rośliny telomowe, rośliny zarodnikowe: ryniofity, trymerofity, zosterofilofity, widłaki. Ewolucja

położenia zarodni i rozgałęznień pędów. 2. Rośliny zarodnikowe, pierwsze rośliny nagozalążkowe. Rozwój paprotników, powstanie liścia mikrofilnego i makrofilnego.

Rośliny nagozalążkowe wielkolistne i drobnolistne. 3. Okrytozalążkowe. Rośliny okrytozalążkowe: budowa kwiatu, zalążka, nasienia. Przegląd flor trzeciorzędowych - praca z

materiałami zielnikowymi i fosylnymi. 4. Makroszczątki roślinne. Osady biogeniczne jako archiwa historii roślinności, klasyfikacja osadów, oznaczanie na podstawie

roślinnych makroszczątków: gatunki charakterystyczne, cechy budowy nasion. 5. Palinologia. Metodyka badań: zasady pobierania prób, podstawy oznaczania pyłków: budowa ziarna pyłku, klasyfikacja. 6. Podstawy rekonstrukcji paleośrodowiskowych. Sposoby przedstawiania wyników analiz paleobotanicznych i przykłady ich

interpretacji: praca z diagramem, tabele zbiorcze, wyznaczanie poziomów pyłkowych i makroszczątkowych. 7. Podsumowanie materiału: kolokwium zaliczeniowe. Zestawienie kluczowych cech ewolucyjnych świata roślin lądowych,

wybrane cechy charakterystyczne morfologii roślin, umiejętność klasyfikacji pyłków, makroszczątków. Sposoby przedstawiania wyników.





inne uwagi: dopuszczalna nieobecność na 1 zajęciach, wymagane zaliczenie zaległego materiału

Literatura: Szweykowska A., Szweykowski J.1993(i późn.): Botanika. PWN. (70%) Lityńska – Zając M., Wasylikowa K. 2005: Przewodnik do badań archeobotanicznych. Sorus. (20%) Tobolski K. 2000: Przewodnik do oznaczania torfów i osadów jeziornych. PWN. (5%) Dzik J. 1992: Dzieje życia na Ziemi. PWN. (5%)

Nazwa przedmiotu: Paleontologia kręgowców

Prowadzący: dr KAMILLA PAWŁOWSKA liczba godzin: 30h rok: IM


Założenia i cele: Celem zajęć jest przedstawienie aktualnych zagadnień ewolucji zwierząt kręgowych. Student w toku wykładu dowiaduje się jakie zostały wytworzone innowacje ewolucyjne przez ryby, płazy, gady, ptaki i ssaki poprzedzające ich radiację. Poznaje, kiedy i w jaki sposób, kręgowce przekraczały swoje konstrukcyjne ograniczenia w drodze do nektonicznego, lądowego, powietrznego trybu życia. Uzyskuje odpowiedz na pytania dotyczące zwierząt, m.in.: ich gigantyzmu form w plejstocenie, udomowienia, znaczenia stratygraficznego, środowiskowego oraz tafonomii ich szczątków.

Organizacja zajęć: 1. Ewolucyjne pojęcia; Skamieniałości. Główne jednostki klasyfikacyjne. Radiacja ewolucyjna i innowacja adaptatywna z

przykładami. Konwergencja. Homologia. Stan zachowania skamieniałości zwierząt kręgowych. 2. Osłonice, Bezczaszkowce, Konodonty, Bezszczękowce, Szczękouste. Charakterystyka strunowców (w oparciu o osłonice,

bezczaszkowce). Konodonty przykładem najstarszych zwierząt kręgowych. Zmiany budowy u bezszczękowców i szczękoustnych w drodze do nektonicznego życia.

3. Ewolucja ryb. Ewolucja ułożenia i postaci szczęk, receptory zmysłów, zmiana okrywy ciała w oparciu o przegląd przedstawicieli fałdopłetwych, pancernych i chrzęstnoszkieletowych.

4. Ewolucja ryb. Lofosteidy i ryby kostne. Pęcherz pławny i konsekwencje jego powstania. Różnicowanie się kręgosłupa. Zmiany zawieszenia łuku żuchwowego. Modyfikacja uzębienia a bechawior ryb.

5. Pochodzenie płazów. Koncepcja pochodzenia czworonogów na bazie aktualnej dokumentacji paleontologicznej. Potencjał poznawczy płazorybów. Istota procesu wykształcenia kończyn i liczba palców.Biologia rozwojowa i genetyczna możliwość posiadania palców.

6. Etapy ewolucji płazów. Zmiany elementów szkieletu wczesnych płazów. Płazy tarczogłowe Polski. Ewolucja bezogonowych i ogoniastych. Szkic płazów gadokształtnych. Płazy w materiałach archeologicznych.

7. Pochodzenie i rozwój gadów. Pochodzenie gadów. Ich karbońskie różnicowanie. Owodniowce. Nowy sposób w przenoszeniu dźwięków. Wczesne gady a paleośrodowisko. Ewolucja ważek.

8. Radiacja gadów. Mezozaury, notozaury, plezjozaury, ichtiozaury, plakodonty, ichtiozaury, żółwie, krokodyle- modyfikacje budowy wraz z powróceniem do morza, podwodny lot, zmiany postaci czaszki. Gady w materiałach archeologicznych.

9. Radiacja gadów. Wczesne diapsydy. Zmiany postawy ciała archozaurów. Tekodonty i znaczenie Krasiejowskich skamieniałości. Umiejętność lotu i ewolucja pterozaurów. Dinozaury. Teropody a ptaki- mnogość pytań.

10. Pochodzenie i ewolucja ptaków. Pochodzenie ptaków i piór. Przystosowania do lotu. Charakterystyka praptaków. Hipotezy rozwoju zdolności aktywnego lotu. Nielotność. Gigantyzm form i nowoczesne grupy ptaków. Ptaki w materiałach archeologicznych.

11. Pochodzenie, rozwój i trendy ewolucyjne ssaków. Pochodzenie ssaków. Ewolucja żuchwy i szczęki. Powstanie kosteczek słuchowych. Prassaki - łagodność czy jadowitość. Ewolucja torbaczy i łożyskowców. Zdolność lotu.

12. Udomowienie zwierząt. Proces udomowienia zwierząt: bydła, świni, owcy, kozy, konia, psa, kota, królika - gdzie i kiedy. Charakterystyka zwierząt domowych i dzikich przodków.

13. Antropogeneza. Charakterystyka i ewolucja przedstawicieli hominidów (zespół cech ich definiujących, migracja, możliwości współwystępowania czy zwalczania?). Charakterystyka kości ludzkich. Koncepcja jednego regionu pochodzenia człowieka czy multiregionalizm.

14. Kość jako surowiec. Budowa kości a jej znaczenie jako surowiec. Techniki obróbki surowca kościanego. Charakterystyka elementów, należących do grup przedmiotów: ozdoby, narzędzia pracy, przedmioty wyposażenia domu, związane z rozrywką, przemieszczaniem się.

15. Tafonomia kości zwierzęcych. Definicja. Transport, wietrzenie, trawienie, aktywność drapieżników i gryzoni, wpływ temperatury, aktywność człowieka w procesie obróbki kulinarnej.





inne uwagi: każde spotkanie kończy zagadka tematycznie związana z zakresem danego wykładu jako bodziec do samodzielnego pogłębiania wiedzy. Uzupełniająco przewidywane są projekcje filmów o kręgowcach z serii BBC.

Literatura: Benton, M. J., 2000: Vertebrate palaeontology, Blackwell Science Carroll, R. L., 1997: Patterns and Processes of Vertebrate Evolution, Cambridge Paleobiology series, Cambridge University Press Dzik, J., 2003 : Dzieje życia na Ziemi, PWN Szarski, H., 1980 : Historia zwierząt kręgowych, PWN Kuźnicki, L., Urbanek, A., 1967 : Zasady nauki o ewolucji, PWN


Prowadzący: dr KAMILLA PAWŁOWSKA liczba godzin: 15h rok: IM


Założenia i cele: Celem zajęć jest zapoznanie studentów z ewolucją podstawowych gromad zwierząt kręgowych poprzez poznanie ich budowy w oparciu o wybranych przedstawicieli. Student w toku zajęć nabiera umiejętność rozpoznawania skamieniałości (kości, zębów, możdżeni, poroży) oraz analizy procesów tafonomicznych. Poznaje znaczenie stratygraficzne i środowiskowe skamieniałości zwierząt oraz potrafi rozróżnić formy dzikie od udomowionych. Dowiaduje się o wytwórczości kościanej i rogowej.

Organizacja zajęć: 1. Organizacja ćwiczeń. Terminy z zakresu ewolucji kręgowców. Skamieniałości. Warunki uczestnictwa i zaliczenia

ćwiczeń, tryb pracy, terminy konsultacji, zakres materiału i polecana literatura. Jednostki systematyczne, systematyka zwierząt kręgowych, pojęcia ewolucyjne, stan zachowania kości.

2. Strunowce: Osłonice, Bezczaszkowce, Konodonty. Cechy diagnostyczne wybranych rodzajów na tle planu budowy grupy. Środowisko życia. Znaczenie stratygraficzne i paleoekologiczne.

3. Ryby. Cechy diagnostyczne wybranych rodzajów na tle planu budowy grupy. Środowisko życia. Znaczenie stratygraficzne, paleoekologiczne, archeologiczne. Występowanie w Polsce.

4. Płazy. Cechy diagnostyczne wybranych rodzajów na tle planu budowy grupy. Środowisko życia. Znaczenie stratygraficzne, paleoekologiczne, archeologiczne. Występowanie w Polsce.

5. Gady. Cechy diagnostyczne wybranych rodzajów na tle planu budowy grupy. Środowisko życia. Znaczenie stratygraficzne, paleoekologiczne, archeologiczne. Występowanie w Polsce.

6. Ptaki. Cechy diagnostyczne wybranych rodzajów na tle planu budowy grupy. Środowisko życia. Znaczenie stratygraficzne, paleoekologiczne, archeologiczne. Występowanie w Polsce.

7. Ssaki. Cechy diagnostyczne wybranych rodzajów na tle planu budowy grupy. Środowisko życia. Znaczenie stratygraficzne i paleoekologiczne. Występowanie w Polsce w oparciu o przegląd systematyczny.

8. Ssaki. Trendy ewolucyjne ssaków na przykładzie analizy kości nieparzystokopytnych. 9. Ssaki. Gryzonie a drapieżniki. Różny behawior i funkcje odzwierciedlone w budowie ich szkieletów. 10. Zęby kręgowców. Zróżnicowanie uzębienia. Typy osadzenia i wymiany zębów. Uzębienie a rodzaj pokarmu. Rozróżnienie

zębów ryb, płazów, gadów i ssaków. 11. Twory rogowe. Przegląd i rozpoznanie podstawowych tworów rogowych: łusek, pazurów, paznokci, kopyt, piór, włosów. 12. Udomowienie wybranych gatunków ssaków. Przykłady zmian osteometrycznych kości wybranych gatunków ssaków jako

skutek procesu udomowienia. Analiza morfologii zwierząt na podstawie wskaźników. 13. Kości ludzkie a zwierzęce. Praktyczna umiejętność rozróżniania kości ludzkich od zwierzęcych. Podstawowe zagadnienia,

przykłady ich depozycji i zależności. 14. Przegląd i wytwarzanie wyrobów kościanych. Przykłady typów kości, techniki obróbki surowca kościanego. Zapoznanie się

z elementami należącymi do grup przedmiotów: ozdoby, narzędzia pracy, przedmioty wyposażenia domu, związane z rozrywką, przemieszczaniem się.

15. Tafonomia kości. Przykłady i analiza podstawowych zagadnień tafonomicznych: transportu, wietrzenia, trawienia, aktywności drapieżników i gryzoni, wpływu temperatury, aktywności człowieka w procesie obróbki kulinarnej.




kontrola obecności: 5% praca końcowa semestralna/roczna: 30%

inne uwagi: dozwolone 3 nieobecności, w toku zajęć student pisze prace w ramach zagadnień: "Na granicach ewolucyjnych".


Nazwa przedmiotu: Petrologia II



Założenia i cele: Ćwiczenia z petrologii II są kontynuacją zajęć mikroskopowych prowadzonych na II roku studiów. W założeniu mają poszerzyć umiejętności studentów w opisie i interpretacji typowych skał magmowych i osadowych (bazaltoidów, gabroidów, granitoidów, skał ultramaficznych, piaskowców, skał węglanowych). Poza ćwiczeniami typowo mikroskopowymi obejmują również proste obliczenia i konstrukcje diagramów.

Organizacja zajęć: 1. Mikroskopowy opis skał – powtórzenie. Opis składu mineralnego i struktury/tekstury skały plutonicznej przy użyciu

mikroskopu polaryzacyjnego. 2. Diagramy termodynamiczne. Ilościowa interpretacja krystalizacji i topienia w układzie KAlSi2O6 - KAlSi3O8 - SiO2. 3. Diagramy termodynamiczne. Ilościowa interpretacja krystalizacji i topienia w układzie Mg2SiO4 – Fe2SiO4. 4. Skały płaszcza Ziemi. Mikroskopowy opis skał ultramaficznych; ksenolity płaszcza w bazaltach; kimberlity. 5. Gabroidy. Mikroskopowy opis gabr i skał pokrewnych (norytów, troktolitów, anortozytów); opis zmetamorfizowanego gabra

z kompleksu ofiolitowego. 6. Bazalty 1. Przeliczanie składu chemicznego bazaltów na skład normatywny (metodą CIPW). Typy bazaltów. 7. Bazalty 2. Mikroskopowy opis bazaltów z różnych środowisk geotektonicznych. Konstrukcja diagramów pajęczych na

podstawie zawartości pierwiastków śladowych. 8. Granity. Klasyfikacja chemiczna granitów (na podstawie podanego składu chemicznego). Klasyfikacja IUGS granitów na

podstawie składu modalnego. 9. Piaskowce. Ilościowa analiza składu piaskowców. Zastosowanie diagramów Dickinsona do odczytania pochodzenia

piaskowców z basenu permskiego. 10. Procesy diagenetyczne w piaskowcach. Mikroskopowy opis różnych typów cementów w piaskowcach, zastępowania ziarn,

rozpuszczania ziarn. 11. Diageneza piaskowców. Odczytywanie sekwencji paragenetycznej na podstawie relacji geometrycznych ziarna/cementy w

szlifach mikroskopowych. 12. Opis składników skał węglanowych. Opis allochemów w wapieniach pochodzących z różnych środowisk. Cechy teksturalne

wapieni. 13. Diageneza skał węglanowych. Obrazy mikroskopowe różnych procesów diagenetycznych: mikrytyzacji, kompakcji,

cementacji, rozpuszczania, neomorfizmu. 14. Dolomity. Obrazy mikroskopowe w różnym stopniu zdolomityzowanych wapieni. Rekonstrukcja procesów diagenetycznych w

skałach węglanowych na podstawie obrazów mikroskopowych. 15. Skały ilaste. Identyfikacja minerałów ilastych na podstawie dyfraktogramów.

Procentowy udział w ocenie końcowej.: ocena ciągła (bieżące przygotowanie do zajęć i aktywność): 30%




inne uwagi:

Literatura: Zob. wykład

Nazwa przedmiotu: Petrologia II



Założenia i cele: Wykład obejmuje wybrane zagadnienia z petrologii skał magmowych i osadowych: zastosowanie diagramów termodynamicznych w opisie prostych układów magmowych, ofiolity, zróżnicowanie i genezę magm bazaltowych, zróżnicowanie i genezę magm granitowych, problemy diagenezy w piaskowcach i skałach węglanowych. Umiejętności studentów: znajomość podstawowych zagadnień petrologii skał magmowych i osadowych, zastosowanie metod petrologicznych w rozwiązywaniu podstawowych problemów geologicznych.

Organizacja zajęć: 1. Termodynamika równowagowa w procesach magmowych: diagramy termodynamiczne. Prawa termodynamiki; układ,

zmienne stanu, fazy i składniki; komora magmowa jako układ termodynamiczny; procesy równowagowe i nierównowagowe; interpretacja diagramów 2-składnikowych; układ z punktem eutektycznym Di-An.

2. Topienie kongruentne i niekongruentne. Diagramy 2-składnikowe. Interpretacja układu Ne-Ab-Qtz. Topienie niekongruentne: układ Fo-En-Qtz. Frakcyjna krystalizacja magmy.

3. Krystalizacja i topienie roztworów stałych. Procesy odmieszania. Krystalizacja i topienie roztworów stałych: układ Ab-An i jego interpretacja. Procesy odmieszania: układ Or-Ab.

4. Petrologia płaszcza Ziemi. Budowa i skład górnego i dolnego płaszcza; eksperymentalne badania oliwinu i enstatytu; przeobrażenia skorupy bazaltowej w strefach subdukcji; kimberlity i komatyty jako nośniki informacji o płaszczu Ziemi; ewolucja płaszcza Ziemi.

5. Ofiolity. Budowa i geneza kompleksu ofiolitowego; metamorfizm dna morskiego; kompleksy ofiolitowe w Polsce i na świecie. 6. Bazalty. Klasyfikacja Yodera i Tilleya (1962); główne cechy bazaltów typu MORB, OIB, IAB, bazalty kontynentalne trappowe.

Wielkie prowincje magmowe (LIP). 7. Geneza magm bazaltowych. Eksperymentalne topienie pirolitu; skład izotopowy bazaltów; składniki (komponenty)

płaszcza: DMM, EM1, EM2, HIMU. 8. Granity. Klasyfikacja chemiczna, granity typu S i typu I, granity hiper- i subsolvus; geneza stopów granitoidowych. 9. Piaskowce – problem pochodzenia (proweniencji) materiału okruchowego. Typy piaskowców w różnych środowiskach

geotektonicznych; diagramy Dickinsona; ilościowa analiza składu skał. 10. Piaskowce – procesy diagenezy. Procesy diagenezy (cementacja, kompakcja, rozpuszczanie, zastępowanie): przykłady i

warunki zachodzenia; sekwencje paragenetyczne. 11. Wczesna i późna diagenez. Sposób transportu materii (adwekcja/dyfuzja); skład roztworów porowych; rekonstrukcja

maksymalnych paleotemperatur; datowanie diagenezy. 12. Skały węglanowe. Rodzaje i wewnętrzna budowa allochemów; geneza mułu węglanowego; rodzaje porowatości. 13. Diageneza skał węglanowych. Procesy diagenetyczne w różnych środowiskach diagenezy. Katodoluminescencja i izotopy

trwałe w badaniach diagenezy. 14. Dolomityzacja wapieni. Współczesne procesy dolomityzacji; badania eksperymentalne; modele dolomityzacji; zmienność

stosunku dolomity/skały węglanowe w fanerozoiku. 15. Minerały ilaste w procesach diagenezy. Illityzacja smektytu (modele reakcji, I/S jako geotermometr, datowanie cząstek

elementarnych metodą K-Ar); chloryty w procesach diagenezy; kaolinit-dickit.

Procentowy udział w ocenie końcowej.: ocena ciągła (bieżące przygotowanie do zajęć i aktywność):




inne uwagi:

Literatura: J.D. Winter, 2001. An introduction to igneous and metamorphic petrology. Prentice Hall. M. Wilson, 2000 (7 wyd.). Igneous petrogenesis. Kluwer Academic Publishers. G. Sen, 2001. Earth’s materials. Prentice Hall. F.T. Mackenzie (ed.), 2005. Sediments, diagenesis, and sedimentary rocks. Treatese on Geochemistry, 7. Elsevier. wybrane artykuły z czasopism geologicznych

Nazwa przedmiotu: Rozpoznawanie i dokumentowanie złóż

Prowadzący: dr AGATA DUCZMAL-CZERNIKIEWICZ liczba godzin: 30h rok: IM

Rodzaj zajęć: ćwiczenia kameralne ECTS: 4 (W+C) kierunek /specjalizacja: DU-GL/GSP; GZMiW

Założenia i cele: Ćwiczenia obejmują zastosowanie w praktyce zagadnień związanych z rozpoznawaniem i dokumentowaniem złoż surowców. Student po kursie potrafi oszacować zmienność i anizotropię złoża według wybranego modelu zmienności złoża. Potrafi oszacować zasoby surowców stałych, ciekłych i gazowych oraz uzasadnić wybór metody obliczeń, potrafi obliczyć błędy w oszacowaniu zasobów o odpowiedniej kategorii oraz potrafi okonturowac złoże bilansowe oraz pozabilansowe według podanych kryteriów. Zapoznaje się również z metodami rozpoznawania i opróbowania rozpoznawanych złóż.

Organizacja zajęć: 1. Klasyfikacje złóż według stopnia ich rozpoznania. Cele i zadania dokumentatora. Definicje kopaliny, surowca. Podział

złóż ze względu na stopień rozpoznania. Historia dokumentowania złóż, cele i zadania dokumentowania złóż. Podstawowe akty prawne regulujące zagadnienia dokumentowania złóż.

2. Rozpozanie i opróbowanie wybranego złoża surowca metalicznego. Wybór metody rozpoznania złoża, zależnie od ilości informacji oraz geologii badanego obszaru. Zaprojektowanie sposobu opróbowania wybranego złoża surowców metalicznych w znanych prowincjach metalogenicznych świata (np.: Witwatersrand, Kidd Creek).

3. Oszacowanie zasobów złoża ropy naftowej. Wybór metody oszacowanie zasobów ropy naftowej w złożu Jarosław. Oszacowanie zasobów gazu ziemnego według odpowiednich formuł matematycznych w podanej kategorii rozpoznania złoża. Kryteria jaości i bilansowości dla złóż ropy naftowej.

4. Oszacowanie zasobów gazu ziemnego. Wybór metody oszacowanie zasobów gazu ziemnego w złożu Daszewo. Oszacowanie zasobów gazu ziemnego i rpy naftowej według odpowiednich formuł matematycznych w podanej kategorii rozpoznania złoża. Kryteria jakości i bilansowości dla złóż gazu ziemnego.

5. Obliczenie zasobów wybranego złoża piasków. Oszacowanie zasobów piasków w wybranym złożu w Wielkopolsce. Oszacowanie zasobów według odpowiednich formuł matematycznych w podanej kategorii rozpoznania złoża. Kryteria jakości i bilansowości dla złóż piasku.

6. Obliczenie zasobów wybranego złoża surowców ilastych. Oszacowanie zasobów iłow w wybranym złożu kopaliny ilastej. Oszacowanie zasobów iłów według odpowiednich formuł matematycznych w podanej kategorii rozpoznania złoża. Kryteria jakości i bilansowości dla złóż iłów.

7. Obliczenie zasobów złoża granitów. Oszacowanie zasobów granitów surowca skalnego w wybranym złożu obszaru Dolnego Śląska. Zestawienie zasobów w formularzach. Kryteria jakości i bilansowości dla złóż surowców skalnych.

8. Wykonanie przykładowej dokumentacji złoża polimetalicznego Cu-Zn-Pb. Wybór modelu geometryzacji złoża i uzasadnienie, obliczenie zmienności złoża, zaklasyfikowanie złoża do grupy zmiennosci na posdstawie współczynnika / stopnia zmienności, wybór metod szacowania zasobów i jego uzasadnienie.

9. Wykonanie przykładowej dokumentacji złoża Cu-Zn-Pb. Wykreślenie map stropu i spągu złoża, za pomoca programów komputerowych (Surfer), Kryteria bilansowości dla złóż Cu, Zn i Pb oraz złóż polimetalicznych.

10. Wykonanie przykładowej dokumentacji złoża Cu-Zn-Pb. Zestawienie map stropu, spągu, map zawartości procentowej i wykreślenie obszarów bilansowych i pozabilansowych na podstawie wybranego sposobu geometryzacji złóż.

11. Dokładność obliczania zasobów. Szacowanie zasobów dwoma metodami, osobno bilansowych i pozabilansowych, zestawienie zasobów w formularzach. Błędy w obliczaniu zasobów.

12. Wykonanie przykładowej dokumentacji złoża Cu-Zn-Pb. Wykonanie części opisowej, wypełnienie karty tytułowej, informacyjnej złoża. Określenie sposobu eksploatacji, wysokości furty eksploatacyjnej oraz zestawienie parametrów złoża.

13. Wykonanie przykładowej dokumentacji złoża Cu-Zn-Pb. Wybór miejsca na postawienie zakładu przeróbczego, na podstawie map jakości i zasobności oraz obliczeń wydzielenie w złożach najbogatszych i najmniej zasobnych jego części. Wykreślenie przekroju złoża według największej jego zmienności.

14. Obrona wykonanych ćwiczeń na ocenę. Wyjaśnienie wyboru modelu zmienności złoża, wyjaśnienie wyboru metody szacowanie zasobów, pzyczyny i skutki różnic w obliczniu zasobów różnymi metodami.

15. Obrona wykonanych ćwiczeń na ocenę. Przykładowe sposoby eksploatacji złoża zależnie od stopnia zmienności złoża i jego jednorodności. Kategoryzacja zasobów złoża zależnie od gęstości rozmieszczenia punktów rozpoznawczych.





inne uwagi: na ocenę końcową składają się oceny cząstkowe z ćwiczeń wykonywanych w trakcie semestru, największy wpływ na ocenę ma ćwiczenie dotyczące złoża Cu Wykonanie przykładowej dokumentacji złoża polimetalicznego Cu-Zn-Pb-Ag oraz obrona tego ćwiczenia. Prace wyk

Literatura: Dubiel S.1992. Zagadnienia opróbowania złóż ropy naftowej i gazu ziemnego. Wyd AGH Kraków.265 str. Prawo Geologiczne i Górnicze, 1994. www.ms.gov.pl Przeniosło S (red) 2000-2007: Bilans zasobów kopalin. PIG, Min. Środ. Warszawa. Moon C.J. Whateley K.G., Evans A. 2006; Introduction to mineral exploration, Blackwell Publ., 481p. Ney. R. (red.) 1997. Surowce mineralne Polski: Wyd. Centrum PPGSMiE PAN Nieć M., 1990. Geologia kopalniana. Wyd Geol. Warszawa, 504 str. Zawisza L (red.) 1999: Nowoczesne oceny zasobów gazu ziemnego, ropy naftowej i kondensatu oraz prognozowanie wydobycia. Centrum szkolenia górnictwa naftowego w Krakowie. Wyd AGH. 254 str.



Rodzaj zajęć: wykład ECTS: 4 (W+C) kierunek /specjalizacja: DU-GL/GSP; GZMiW

Założenia i cele: Wykład obejmuje zagadnienia związane z rozpoznawaniem i dokumentowaniem złoż surowców, omawiane w grupach: surowce metaliczne, skalne oraz ciekłe i gazowe. Celem wykładu jest przedstawienie formalno - prawnych etapów prowadzących do rozpoznania i eksploatacji złoża, w określonych kategoriach rozpoznawania złóż. Student po kursie zna teoretyczne podstawy szacowania zasobów surowców stałych, ciekłych i gazowych, metody liczenia błędów oraz potrafi określić zmienność i anizotropię złóż stosując odpowiedni model zmienności złoża.

Organizacja zajęć: 1. Klasyfikacje złóż. Kategorie rozpoznania złóża. Historia dokumentowania złóż, cele i zadania dokumentowania złóż.

Podstawowe akty prawne regulujące dokumentaowanie złóż. Podział złóż ze względu na stopień rozpoznania. Kategorie rozpoznania złoża.

2. Złoże w ujęciu geologiczno- górniczym oraz w ujęciu matematycznym. Geometryzacja złóż. Parametry złóż (miąższość, zawartość procentowa, zasobność złoża)- sposób ich wyznaczania w terenie. Miąższość pozorna i rzeczywista. Zasobność i metody jej obliczania.Zmienność i anizotropia złoża. Współczynnik/stopień zmienności złoża. Wariogramy.

3. Środki techniczne rozpoznania złoża. Rozpoznawanie złóż. Błędy szacowania zasobów. Projektowanie wyrobisk i otworów rozpoznawczych. Sztolnie szyby, szybiki, wkopy i rowy. Gęstość i zagęszczanie sieci rozpoznawczej. Dokładność szacowania zasobów, Rodzaje błędów, szacowanie błędów. Zasoby wydobywalne, przemysłowe i straty.

4. Rozpoznanie eksploatacyjne. Opróbowanie. Metody opróbowania złóż. Rodzaje prób (bruzdowe, liniowe, punktowe). Gęstość opróbowania, wielkość prób. Opróbowanie otworów wiertnicznych. Metody geofizyki wiertniczej.

5. Teoretyczne zasady obliczania zasobów. Szacowanie zasobów kopalin stałych. wybór metody obliczania zasobów: metody obliczania zasobów (z rozdzieleniem na stałe, ciekłe i gazowe). Metody: średnich arytmetycznych, trójkątów, Bołdyriewa, bloków geologicznych przekrojów, warstwicowa. Stosowane formuły obliczeń. Wzory formularzy.

6. Teoretyczne zasady obliczania zasobów surowców ciekłych i gazowych. Metody dla zasobów prognostycznych: hektarowa, objętościowa, przez analogię do innych struktur złóżowych. Metody zasobów pewnych; objętościowa, symulacji numerycznych, krzywych wydobycia).

7. Dokumentacja geologiczna. Rodzaje dokumentacji, części składowe dokumentacji, treść i forma dokumentacji, wzory poszczególnych stron dokumentacji według Dziennika Ustaw oraz Prawa Geologicznego. Kopaliny towarzyszące, ochrona środowiska i rekultywacja obszarów górniczych.





inne uwagi:


specjalizacja: Gospodarka zasobami mineralnymi i wodnymi (GZMiW)

Nazwa przedmiotu: Geologia złóż i wykorzystanie surowców skalnych


Rodzaj zajęć: wykład ECTS: 3 kierunek /specjalizacja: DU-GL/GZMiW

Założenia i cele: Wykład ma na celu zapoznanie studentów z szeroką gamą surowców skalnych udokumentowanych w Polsce jak również z ich wielokierunkowym wykorzystaniem w gospodarce. Podkreśla się konieczność ochrony złóż oraz wpływ eksploatacji na środowisko naturalne. Po ukończeniu kursu student potrafi omówić największe/najważniejsze gospodarczo złoża surowców skalnych pod kątem ich genezy, wieku, a także technologii eksploatacji oraz metod przeróbki danego surowca. Potrafi także podać kierunki wykorzystania określonych surowców skalnych w gospodarce.

Organizacja zajęć: 1. Wprowadzenie. Definicje (złoże, kopalina, surowiec, zasoby bilansowe, przemysłowe i operatywne etc). Żródła informacji na

temat poszczególnych grup surowców skalnych. Początki górnictwa (epoka kamienia) oraz rozwój przemysłu surowców skalnych od paleolitu do dziś.

2. Górnictwo surowców skalnych - stan obecny oraz szanse i możliwości dalszego rozwoju. Klasyfikacja genetyczno-petrograficzna surowców skalnych. Zasoby i wydobycie na tle innych kopalin oraz w stosunku do państw UE. Czynniki warunkujące rozwój górnictwa surowców skalnych w Polsce. Ochrona złóż. Konflikt górnictwa odkrywkowego z obszarami chronionymi.

3. Własności surowców skalnych. Fizyczno-mechaniczne własności skał (struktura, tekstura, gęstość, twardość, nasiąkliwość, ścieralność na tarczy Bohmego, ścieralność w bębnie Devala, mrozoodporność etc). Chemiczne własności skał. Akty prawne regulujące wymagania wobec jakości surowców skalnych.

4. Kruszywa. Definicja i podział kruszyw w zależności od różnych kryteriów. Asortyment kruszyw naturalnych i łamanych. Parametry określające ich przydatność w budownictwie (szkodliwe domieszki), podstawowe metody uszlachetniania.

5. Piaski i żwiry (kruszywa naturalne). Zasoby i wydobycie w Polsce. Złoża w utworach czwartorzędowych (lodowcowe, fluwioglacjalne, rzeczne, eoliczne, podmorskie) - budowa złóż i jakość kopalin na przykładach. Złoża w utworach przedczwartorzędowych.

6. Piaski przemysłowe. Możliwości wykorzystania piasków kwarcowych (piaski szklarskie, formierskie, do produkcji betonów komórkowych, podsadzkowe, filtracyjne). Występowanie złóż. Zasoby i wydobycie w Polsce.

7. Kamienie bloczne i budowlane. Złoża blocznych kamieni budowlanych. Obróbka kamieni. Produkcja kruszyw łamanych. Gospodarka kamieniami budowlanymi i drogowymi w Polsce.

8. Skały magmowe - głębinowe. Granity, granodioryty, sjenity, gabra; występowanie złóż; wpływ składu mineralnego, struktury, tekstury skał na ich własności technologiczne; kierunki wykorzystania; zasoby i wydobycie w Polsce.

9. Skały magmowe - wylewne. Riolity, andezyty, melafiry, diabazy, bazalty; występowanie złóż; wpływ składu mineralnego, struktury, tekstury skał na ich własności technologiczne; kierunki wykorzystania; zasoby i wydobycie w Polsce.

10. Skały metamorficzne. Gnejsy, marmury, łupki krystaliczne, serpentynity; występowanie złóż; kierunki wykorzystania; zasoby i wydobycie w Polsce.

11. Skały węglanowe. Klasyfikacje i kierunki wykorzystania. Regionalno-stratygraficzny przegląd złóż. Przeróbka wapieni oraz innych węglanowych surowców wapniowych.

12. Piaskowce. Klasyfikacje piaskowców i możliwości ich surowcowego wykorzystania. Złoża piaskowców. Zasoby i wydobycie w Polsce.

13. Surowce ilaste. Klasyfikacje i kryteria jakości. Kierunki wykorzystania. Regionalny przegląd złóż. Zasoby i wydobycie w Polsce.

14. Surowce przemysłu ceramicznego. Surowce ceramiki szlachetnej i budowlanej – przegląd surowców; Własności ceramiczne (woda zarobowa, skurczliwość , nasiąkliwość, itp.). Wybrane technologie ceramiczne.

15. Sozologiczne uwarunkowania gospodarki surowcami skalnymi. Oddziaływanie przemysłu wydobywczego i przetwórczego na środowisko przyrodnicze. Rekultywacja i zagospodarowanie wyrobisk poeksploatacyjnych.





inne uwagi:

Literatura: Kozłowski S. (red.) 1979: Metodyka badań surowców skalnych. Wyd. Geol. Warszawa Kozłowski S. 1986: Surowce skalne Polski. Wyd. Geol. Warszawa Kociszewska-Musiał G. 1988: Surowce mineralne czwartorzędu. Wyd. Geol. Warszawa Ney R. (red.) 2000: Surowce mineralne Polski. Surowce skalne – surowce węglanowe. Wyd. Instytutu GSMiE PAN, Kraków Ney R. (red.) 2003: Surowce mineralne Polski. Surowce skalne – kruszywa naturalne i piaski przemysłowe. Wyd. Instytutu GSMiE PAN, Kraków Ney R. (red.) 2004: Surowce mineralne Polski. Surowce skalne – surowce ilaste. Wyd. Instytutu GSMiE PAN, Kraków Ney R. (red.) 2002: Surowce mineralne Polski. Surowce skalne – kamienie budowlane i drogowe. Wyd. Instytutu GSMiE PAN, Kraków Świat Kamienia - czasopismo, dwumiesięcznik, Wyd. Abra Sp. Z o.o. Nowy Kamieniarz - czasopismo, dwumiesięcznik, Wyd. Ski&Vak Presshouse Bilans zasobów kopalin i wód podziemnych – coroczna edycja Państwowego Instytutu Geologicznego, Warszawa

Nazwa przedmiotu: Hydrogeologia stosowana

Prowadzący: DR KRZYSZTOF DRAGON, DR DARIUSZ KASZTELAN liczba godzin: 15h rok: IM

Rodzaj zajęć: ćwiczenia kameralne ECTS: 4 (W+C) kierunek /specjalizacja: DU-GL/GZMiW

Założenia i cele: Przedmiot zakresem obejmuje zapoznanie studentów z zagadnieniami hydrogeologicznymi w nawiązaniu do wcześniej prowadzonego przedmiotu - Hydrogeologia ogólna. Student zapoznaje się z technikami opracowania materiałów hydrogeologicznych (interpretacja danych z pomiarów hydrogeologicznych, wykonywanie map hydrogeologicznych, opracowywanie danych terenowych). Szczególny nacisk położony jest na zagadnienia praktyczne, z którymi spotka się student w praktyce zawodowej, w instytucjach związanych z zarządzaniem środowiskiem przyrodniczym.

Organizacja zajęć: 1. Obliczenia hydrogeologiczne z wykorzystaniem równań filtracji w warunkach ruchu ustalonego. Wykonanie

podstawowych obliczeń hydrogeologicznych (prędkość rzeczywista ruchu wód, określanie spadku hydraulicznego, kierunków przepływu, wydajności jednostkowej przepływu).

2. Interpretacja wyników próbnego pompowania studni. Obliczenia współczynnika filtracji na podstawie danych z próbnego pompowania w warunkach nieustalonego dopływu do studni (metoda Theisa-Jacoba).

3. Obliczenia hydrogeologiczne z uwzględnieniem zeskoku na filtrze. Obliczenia z wykorzystaniem równań dopływu wody do studni pojedynczej i w hydrowęźle w warunkach ruchu ustalonego w warstwach swobodnych i naporowych.

4. Obliczanie dopływu wody do wykopów. Omówienie schematu dopływu wody do rowu, wykonanie obliczeń dopływu wody do wykopów, przykłady praktycznych zastosowań obliczeń.

5. Obliczenia hydrogeologiczne w warunkach współdziałania zespołu studzien. Promień zastępczy zespołu studzien; określanie zasięgu leja depresji zespołu; wydajność zespołu studni i pojedynczej studni w zespole.

6. Chemizm wód podziemncych. Zapoznanie z "analogowymi" metodami określania tła i anomalii hydrogeochemicznych, identyfikacja stopnia antropogenicznych przekształceń chemizmu wody.

7. Wykorzystanie metod statystycznych w hydrogeologii. Przykłady praktyczne zastosowań metod statystycznych w hydrogeologii; metody określania tła i anomalii hydrogeochemicznych przy wykorzystaniu metod komputerowych.

8. Wahania zwierciadła wód podziemnych. Czynniki decydujące o wielkości wahań zwierciadła wód podziemnych, monitoring stanów wód podziemnych, sporządzanie oraz analiza wykresów wahań stanów wód podziemnych.

9. Dane niezbędne do budowy matematycznego modelu przepływu wód podziemnych. Omówienie zakresu danych niezbędnych do budowy matematycznego modeluprzepłyu wód podziemnych oraz sposobu ich przygotowania (mapy, tabele) - na gotowych materiałach.

10. Konstrukcja matematycznego modelu przepływu wód podziemnych. Problem określenia granic modelu, dyskretyzacja obszaru badań modelowych, wydzielanie warstw obliczeniowych - na gotowych materiałach.

11. Konstrukcja matematycznego modelu przepływu wód podziemnych. Siatka dyskretyzacyjna, mapy strukturalne, warunki brzegowe modelu, średnie paratmetry systemu wodonośnego.

12. Kalibracja matematycznego modelu przepływu wód podziemnych. Sprawdzenie poprawności danych wprowadzonych na etapie budowy modelu, problem zgodności położenia zwierciadła wód podziemnych oraz bilansu krążenia otrzymanych w wyniku badań modelowych oraz obliczeń analitycznych - na gotowych materiałach.

13. Obliczenia bilansowe i prognostyczne. Problem definiowania stref bilansowych oraz obliczanie bilansu krążenia wód podziemnych na podstawie wyników badań modelowych, możliwości prowadzenia symulacji prognostycznych - na gotowych materiałach.

14. Wizualizacja wyników badań modelowych. Sposób dokumentowania poprawności przeprowadzonych badań modelowych, dokładnośc kalibracji modelu, mapy hydroizohips, bilans krążenia - na gotowych materiałach.

15. Modelowanie migracji zanieczyszczeń w wodach podziemnych. Problemy i możliwości modelowania migracji zanieczyszczeń wód podziemnych, dokładność i ilośc niezbędnych danych, czas symulowanych procesów, problem czasu oczekiwania na wyniki obliczeń - na gotowych materiałach.


śródsemestralne kolokwia pisemne/ustne: 25% końcowe zaliczenie pisemne/ustne: 50%



inne uwagi:

Literatura: Pazdro Z, Kozerski B, 1990 - Hydrogeologia ogólna. Wyd. Geol. Warszawa Macioszczyk A (red.), 2006 - Podstawy hydrogeologii stosowanej. Wyd. Nauk. PWN, Warszawa Kleczkowski A (red.), 1984 - Ochrona wód podziemnych. Wyd. Geol. Warszawa Macioszczyk A - 1987 - Hydrogeochemia. Wyd. Geol. Warszawa Dąbrowski S., Górski J., Kapuściński J., Przybyłek J., Szczepański A., 2004 - Metodyka określania zasobów eksploatacyjnych wód podzicmnych. Wyd. Medyczne, Warszawa Kulma R., 1995, "Podstawy obliczeń filtracji wód podziemnych" Wyd. AGH, Kraków Anderson, M.P. and W.W. Woessner, 1992, Applied Groundwater Modeling. Academic Press, Inc., San Diego, CA., 381 p. Wang, H.F. and M.P. Anderson, 1982, Introduction to Groundwater Modeling. W.H. Freeman and Company, San Francisco, CA, 237 p.

Nazwa przedmiotu: Hydrogeologia stosowana

Prowadzący: DR KRZYSZTOF DRAGON, DR DARIUSZ KASZTELAN liczba godzin: 30h rok: IM

Rodzaj zajęć: wykład ECTS: 4 (W+C) kierunek /specjalizacja: DU-GL/GZMiW

Założenia i cele: Przedmiot zakresem obejmuje zapoznanie studentów z zagadnieniami hydrogeoogicznymi w nawiązaniu do wcześniej prowadzonego przedmiotu - Hydrogeologia ogólna. Student zapoznaje się z technikami opracowania materiałów hydrogeologicznych (interpretacja danych z pomiarów hydrogeologicznych, wykonywanie map hydrogeologicznych, opracowywanie danych terenowych). Szczególny nacisk położony jest na zagadnienia praktyczne, z którymi spotka się student w praktyce zawodowej, w instytucjach związanych z zarządzaniem środowiskiem przyrodniczym.

Organizacja zajęć: 1. Metody identyfikacji parametrów hydrogeologicznych warstwy wodonośnej. Charakterystyka parametrów

hydrogeologicznych; omówienie terenowych i laboratoryjnych metod wyznaczania współczynnika filtracji. 2. Dynamika wód podziemnych. Hydrodynamiczne podstawy ruchu wód podziemnych (równanie Bernouliniego, prawo Darcy,

rodzaje ruchu wód podziemnych). 3. Dynamika wód podziemnych. Siatka hydrodynamiczna (konstrukcja i interpretacja mapy hydroizohips, określanie kierunków

przepływu wód, obszarów zasilania, drenażu i przepływu); Obserwacje stacjonarne zmienności stanów wód podziemnych i metody ich interpretacji.

4. Interpretacja wyników próbnego pompowania - schematy obliczeń dopływu wody do studni w warunkach ruchu ustalonego i nieustalonego. Założenia i schemat Dupuit’a w warunkach ruchu ustalonego; założenia i schemat równania Theisa, Hentusha i Boultona (w warunkach ruchu nieustalonego).

5. Chemizm wód podziemnych. Omówienie podstawowych procesów i czynników kształtujących chemizm wód podziemnch, klasyfikacje hydrochemiczne, metody interpretacji danych hydrochemicznych.

6. Zanieczyszczenie antropogeniczne wód podziemnych. Metody oceny przekształceń antropogenicznych chemizmu wód podziemnych, określanie tła i anomalii hydrogeochemicznych przy wykorzystaniu metod statystycznych.

7. Metody izotopowe w hydrogeologii. Metody izotopowe stosowane w hydrogeologii; charakterystyka izotopów środowiskowych (izotopy trwałe tlenu i wodoru,izotopy promieniotwórcze - tryt, radiowęgiel), przykłady wykorzystania metod izotopowych do okrteślania genezy i wieku wód podziemnych.

8. Migracja zanieczyszczeń w wodach podziemnych. Podstawowe pojęcia; formy transportu masy w środowisku wodnym; równania transportu mas wodami podziemnymi.

9. Źródła. Podstawowe typy źródeł, stosowane klasyfikacje i podział źródeł, reżim źródeł, warunki występowania. 10. Wody podziemne na wybrzeżach morskich. Warunki występowania wód podziemnych na wybrzeżach morskich,

równowaga wód morskich i słodkich - prawo GHYBENA-HERZBERGA. 11. Dane niezbędne do budowy matematycznego modelu przepływu wód podziemnych. Zakres danych niezbędnych do

budowy matematycznego modeluprzepłyu wód podziemnych, prace terenowe, analiza materiałów archiwalnych. 12. Konstrukcja matematycznego modelu przepływu wód podziemnych. Model koncepcyjny, wymagania i możliwoścy

programó komputerowych, dyskretyzacja modelowanego obszaru, odwzorowanie warunków brzegowych. 13. Kalibracja matematycznego modelu przepływu wód podziemnych. Sprawdzenie poprawności danych wprowadzonych na

etapie budowy modelu, kalibracja modelu - zgodnośc punktowa oraz zgodnośc przebiegu hydroizohips, bilans krążenia. 14. Obliczenia bilansowe i prognostyczne. Możliwości wykorzystania skalibrowanego matematycznego modelu przepływu wód

podziemnych do obliczania zasobów wód podziemncy oraz migracji zanieczyszczeń. 15. Wizualizacja wyników badań modelowych. Sposób dokumentowania poprawności przeprowadzonych badań modelowych,

dokładnośc kalibracji modelu, mapy rozkładu poszczególnych parametrów modelowanego obszaru, odwzorowanie warunków brzegowych, mapy hydroizohips, bilans krążenia.





inne uwagi:

Literatura: Pazdro Z, Kozerski B, 1990 - Hydrogeologia ogólna. Wyd. Geol. Warszawa Macioszczyk A (red.), 2006 - Podstawy hydrogeologii stosowanej. Wyd. Nauk. PWN, Warszawa Kleczkowski A (red.), 1984 - Ochrona wód podziemnych. Wyd. Geol. Warszawa Macioszczyk A - 1987 - Hydrogeochemia. Wyd. Geol. Warszawa Dąbrowski S., Górski J., Kapuściński J., Przybyłek J., Szczepański A., 2004 - Metodyka określania zasobów eksploatacyjnych wód podzicmnych. Wyd. Medyczne, Warszawa Zuber A (red.), 2007 - Metody znacznikowe w badaniach hydrogeologicznych. Poradnik metodyczny. Oficyna wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, Wrocław Kulma R., 1995, "Podstawy obliczeń filtracji wód podziemnych" Wyd. AGH, Kraków Anderson, M.P. and W.W. Woessner, 1992, Applied Groundwater Modeling. Academic Press, Inc., San Diego, CA., 381 p. Wang, H.F. and M.P. Anderson, 1982, Introduction to Groundwater Modeling. W.H. Freeman and Company, San Francisco, CA, 237 p.

Nazwa przedmiotu: Mapy hydrogeologiczne

Prowadzący: dr DARIUSZ KASZTELAN liczba godzin: 15h rok: IM

Rodzaj zajęć: laboratorium ECTS: 2 kierunek /specjalizacja: DU-GL/GZMiW

Założenia i cele: Celem zajęć jest zapoznanie studentów z tematyką kartografii hydrogeologicznej. W trakcie zajęć studenci poznają treści seryjnych mapy hydrogeologicznych, zasady tworzenia tych map. Kolejny aspekt poruszany na zajęciach to kartografia komputerowa. Zagadnienie to realizowane jest na dwa sposoby: przegladanie gotowej mapy w programie ArcGis, tworzenie własnej mapy w programie Surfer.

Organizacja zajęć: 1. Mapa hydrogeologiczna jej treść i znaczenie. Historia polskiej kartografii hydrogeologicznej, trudności i problemy w

zobrazowaniu warunków hydrogeologicznych na mapach, znaki i symbole stosowane na mapach hydrogeologicznych, hydrogeologiczne mapy seryjne i tematyczne wydane w Polsce.

2. Seryjne mapy hydrogeologiczne. Zapoznanie się z hydrogeologicznymi mapami seryjnymi wydawanymi w Polcse Mapa Hydrogeologiczna Polski (1:50 000), Mapa Hydrogeologiczna (1: 200 000), Mapa Hydrogeologiczna (1: 300 000).

3. Mapy zawierające treści hydrogeologiczne. Przegląd map zawierających elementy hydrogeologiczne, Mapa hydrologiczna (1:50 000), Mapa sozologiczna (1:50 000), Mapa GZWP, Atlasy hydrogeologiczne, treści mapzawartych w opracowaniach tematycznych, dokumentacjach hydrogeologicznych.

4. Komputerowa edycja oraz przeglądanie gotowych map hydrogeologicznych. Wykorzystanie techniki GIS do tworzenia i edycji map hydrogeologicznych na przykładzie Mapy Hydrogeologicznej Polski w skali 1:50 000, przeglądanie mapy w programie ArcGis.

5. Komputerowa edycja map z wykorzystaniem programu Surfer. Pozyskiwanie informacji niezbędnych do wykonania mapy hydrogeologicznej, zastosowanie programu Surfer do edycji i zbierania danych hydrogeologicznych.





inne uwagi:

Literatura:

Nazwa przedmiotu: Metodyka określania zasobów eksploatacyjnych ujęć zwykłych

Prowadzący: prof. JAN PRZYBYŁEK liczba godzin: 30h rok: IM


Założenia i cele:

Organizacja zajęć: 1. Wprowadzenie do wykładów. Problematyka zaopatrzenia w wodę do picia i na potrzeby gospodarcze z zasobów wód

podziemnych. Ujęcie wody jako element systemu wodociągowego. Literatura. Sprawy organizacyjne. 2. Ogólne informacjie o zasobach wód podziemnych. Stosowane podziały zasobów w aspekcie genetycznym i uzytkowym.

Definicje pojęć związanych z ustaleniem zasobów wód podziemnych. 3. Rodzaje ujęć wód podziemnych. Studnie kopane, studnie szybowe, studniw wiercone, obudowane źródła, studnie

promieniste, grupy studni. 4. Zasoby dynamiczne wód podziemnych. Cz. I. Warunki hydrogeologiczne i zasady ich schematyzacji. Warstwy, poziomy i

systemy wodonosne. Obszar filtracji i jego granice. 5. Zaoby dynamiczne wód podziemnych. Cz. II. Równania przepływu wód podziemnych. Metody obliczeń zasobów

dynamicznych. Zasoby dynamiczne stałe i zmienne. 6. Ustalanie zasobów dyspozycyjnych wód podziemnych. Obszar bilansowo-zasobowy. Równanie bilansu wód

podziemnych. Metodyka obliczeń wskaźnikowych. Kryteria stopnia sczerpywania zasobów. Zasoby nienaruszalne. 7. Przepisy prawne i procedury obowiazujące przy dokumentowaniu zasobów wód podziemnych. Prawo geologiczno-

górnicze, prawo wodne, prawo ochrony środowiska i odpowiednie przepisy prawne z nich wyprowadzone. 8. Hydrogeologiczno-techniczne parametry eksploatacji ujęć. Podstawowe parametry obliczeń zasobów eksploatacyjnych.

parametry eksploatacji ujęcia (studni), współdziałanie studni. Dopuszczalne predkości wlotowe. Opory hydrauliczne i sprawność studni.

9. Jakość wód podziemnych i ocena stanu ich antropogenicznych zanieczyszczeń. Podstawowe pojęcia i normatywy. Zmienność jakości uwarunkowana czynnikami naturalnymi. Antropogeniczne zmiany jakości wód i metody oceny.

10. Zakres projektowanych prac dla udokumentowania zasobów eksploatacyjnych. Badania geofizyczne. Prace wiertnicze. Badania laboratoryjne. Kartowanie hydrogeologiczne. Badania specjalne.

11. Próbne pompowania. Cele, zakresy, rodzaje próbnych pompowań. Test studni, test warstwy wodonosnej, test systemu wodonosnego.

12. Badania jakości wód podziemnych i warunków ich ochrony. Badania fizyczno-chemiczne i bakteriologiczne. Badania w zakresie ochrony ujęcia.

13. Prognozowanie zmian jakości wód i optymalizacja ich poboru. Obliczanie wydajności ujęć wód podziemnych. Metody hydrodynamiczne, metody bilansowe eksploatacji. Metody hydrauliczne. Modelowanie matematyczne.

14. Analityczne okreslanie obszaru zasobowego i obszaru wpływu ujęcia. Wyznaczanie obszarów i kryteria ograniczające. Przykładowe wartości modułów zasolania dla wybranych zbiorników wód podziemnych.

15. Weryfikacja obliczeń zasobów eksploatacyjnych ujęć wód podziemnych. Prognozowanie zmian jakości wód i optymalizacja ich poboru. Ocena wiarygodności metod obliczeniowych.





inne uwagi:

Literatura: Praca zbiorowa, 2004 - Metodyka okreslania zasobów eksploatacyjnych ujęć zwykłych wód podziemnych. Poradnik metodyczny. Ministerstwo Środowiska. W-wa Praca zbiorowa, 1996 - Ustalanie zasobów dyspozycyjnych ujęć zwykłych wód podziemnych. Poradnik metodyczny. Ministerstwo Środowiska. W-wa Pleczyński J., Przybyłek J., 1974 - Problematyka dokumentowania zasobów wód podziemnych w dolinach rzecznych. Wyd. Geol. W-wa Dąbrowski S., Przybyłek J., 2005 - Metodyka próbnych pompowań w dokumentowaniu zasobów wód podziemnych. Poradnik metodyczny. Bogucki Wyd. Nauk. W-wa

Nazwa przedmiotu: Zagrożenia geologiczne

Prowadzący: DR DITTA KICIŃSKA, DR BEATA GRUSZKA liczba godzin: 30h rok: IM


Założenia i cele: Założenie: zmiany klimatyczne oraz intensywność występowania geozagrożeń powodują powstawanie nowych ustaw i rozporządzeń. Celem zajęć jest zapoznanie studenta z zagadnieniami z pogranicza geologii, ochrony środowiska i przyrody oraz związanych z nimi ustaw, oraz z metodyką pozwalającą zminimalizować geozagrożenia oraz ich skutki (co w przyszłości może mu ułatwić znalezienie pracy w administracji państwowej i samorządowej).

Organizacja zajęć: 1. Wprowadzenie do zajęć. Terminologia. Zagrożenia - astronomiczne i klimatyczne. Zagrożenia zewnętrzne planety. Burze

geomagnetyczne. Impakty w historii Ziemi. Zmiany klimatu na Ziemi. Prognozy zmian klimatycznych w przyszłości. 2. Geozagrożenia endogeniczne: wulkaniczne i tektoniczne. Życie w pobliżu wulkanów i uskoków; i zagrożenia z nimi

związane. Uskok San Andreas i inne strefy tektoniczne aktywne na świecie. Historia rozwoju i budowa geologiczna młodych rowów tektonicznych na terenie Polski.

3. Geozagrożenia morskie - część 1. Zmiany poziomu morza w historii Ziemi. Problem współczesnego zatapiania wybrzeży. Erozja wybrzeży morskich. Stateczność zboczy w zależności od budowy geologicznej.Tsunami i tsunamity - przyczyny powstawania.

4. Geozagrożenia morskie - część 2. Sztormowe przerywanie barier piaszczystych. Sedymentacja litoralna. Problem Mierzeji Helskiej. Metody ochrony wybrzeży. Koszty i skuteczność. Przykłady działań w Polsce i na świecie.

5. Geozagrożenia grawitacyjnymi ruchami masowymi - część 1. Procesy grawitacyjnych ruchów masowych. Reologia spływów, osuwisk, lawin itp. Stateczność zboczy górskich w zależności od budowy geologicznej. Obrywy skalne. Lawiny śnieżne i skaliste. Spływy grawitacyjne i osuwiska.

6. Geozagrożenia grawitacyjnymi ruchami masowymi - część 2. Powolne ruchy grawitacyjne na stokach. Soliflukcja. Metody ochrony zboczy górskich. Obszary w Polsce szczególnie zagrożone osuwaniem się stoków i sposoby przeciwdziałania.

7. Geozagrożenia powodziami rzecznymi i lodowcowymi - część 1. Wrażliwość systemów rzecznych na zmiany zasilania i zmiany klimatyczne. Przyczyny powodzi. Normalne i katastrofalne przyczny erozji rzecznej. Zapobieganie erozyjnej działalności rzek i powodziom. Sztuczne i naturalne sposoby utrzymywania koryt rzecznych.

8. Geozagrożenia powodziami rzecznymi i lodowcowymi - część 2. Mała epoka lodowa i jej skutki. Współczesne cofanie się lodowców, przyczyny i skutki. Lądolody i lodowce szelfowe. Katastrofalne powodzie typu jökulhlaup. Przyczyny i skutki. Przykłady z Islandii.

9. Zagrożenia subsydencją naturalną i antropogeniczną. Historia rozwoju i budowa geologiczna młodych rowów tektonicznych na terenie Polski. Subsydencja w rejonie wydobycia węgla kamiennego. Problemy osiadania na Górnym Śląsku. Antropogenicznie indukowane wstrząsy tektoniczne.

10. Inwentaryzacja/rejestracja geozagrożeń. Dokumentowanie zagrożeń i badanie geozagrożeń w skali całego kraju. Przykłady aktualnie monitorowanych geozagrożeń, np. program "Zielone Karpaty"- monitorujący osuwiska.

11. Geozagrożenia - ich ocena i prognozowanie. Minimalizacja skutków geozagrożeń, ich właściwa ocena i prognozowanie umożliwiające ostrzeżenie o niebezpieczeństwie (zmniejszanie ryzyka - podnoszenie świadomości).

12. Rekultywacja obszarów zdegradowanych. Tworzenie na zdegradowanych obszarach ścieżek dydaktycznych, pomników przyrody nieożywionej oraz geoparków; przykłady z Polski i ze świata. Opracowywanie metodyki badań dla potrzeb rekultywacji terenów przemysłowych, w tym pogórniczych.

13. Prawo górnicze i geologiczne. Wybrane elementy prawa górniczego i geologicznego w nawiązaniu do występowania geozagrożeń. Przykłady rozwiązań prawnych w innych państwach.

14. Ustawy związane z występowaniem geozagrożeń w Polsce. Zapoznanie z ustawą o ochronie przyrody, ust. o ochronie środowiska, ust. o odpadach, z prawem wodnym, ust. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz dyrektywami unijnymi.

15. Pozyskiwanie funduszy zw. z występowaniem geozagrożeń Możliwości pozyskiwania funduszy z Ministerstwa Środowiska, Narodowego Funduszy Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, Ministerstwa Nauki i Informatyzacji oraz ze środków unijnych.





inne uwagi:

Literatura: J.W. La Moreaux; G. Dörhöfer, Environmental geology. Springer Berlin / Heidelberg Knodel K., 2007. Environmental geology. Springer Verlag. Migaszewski Z.M., Gałuszka A., 2007. Podstawy geochemii środowiska. Wydawnictwo Naukowo - Techniczne, Warszawa. Craig J. R., Vaughan D. J., Skinner B. J., 2003. Zasoby Ziemi. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.



Rodzaj zajęć: ćwiczenia kameralne ECTS: 4 (W+C) kierunek /specjalizacja: DU-GL/GSP; GZMiW


























Rodzaj zajęć: wykład ECTS: 4 (W+C) kierunek /specjalizacja: DU-GL/GSP; GZMiW














inne uwagi:


specjalizacje: Hydrogeologia i geologia inżynierska (HiGI)

Nazwa przedmiotu: Dynamika wód podziemnych


Rodzaj zajęć: wykład ECTS: 5 (W+C) kierunek /specjalizacja: DU-GL/HiGI

Założenia i cele: Przedstawienie działu hydrogeologii zajmującego się ruchem wód podziemnych w środowisku skalnym, w tym: charakterystyki strumieni filtracyjnych za pomocą równań matematycznych, zasad analizy systemowej, omówienie czynników kształtujące przepływ wody w układzie hydrostrukturalnym w warunkach naturalnych i antropopresji hydrodynamicznej umiejętność schematyzacji warunków hydrogeologicznych i wyboru metod interpretacyjnych i obliczeń.

Organizacja zajęć: 1. Wprowadzenie do wykładu. Definicja przedmiotu i podstawowych pojęć. Zastosowanie praktyczne. Literatura. Sprawy

organizacyjne. 2. Środowisko hydrogeologiczne. Środowisko hydrogeologiczne pod mikroskopem. Przestrzeń porowa. Przestrzeń szczelinowa

i krasowa. Schematyzacja hydrogeologiczna. Filtracja i fluacja. 3. Parametry hydrogeologiczne. Parametry i właściwości fizyczne warstwy wodonośnej.Parametry i właściwości fizyczne wody.

Parametry filtracyjne i hydrodynamiczne. 4. Podstawowe wiadomości o dynamice wód podziemnych. Równanie Bernoulliego. Doświadczenie i prawo Darcy. Zakres

stosowalności prawa Darcy. Rodzaje i parametry ruchu wód podziemnych. Filtracja linearna, filtracja postlinearna, filtracja prelinearna. Rzeczywista prędkość filtracji.

5. Rodzaje ruchu wód podziemnych w systemach ich krążenia. Strumienie wód podziemnych. Systemy krążenia wód podziemnych. Filtracja pozioma. Filtracja pionowa, infiltracja (wsiąkanie), przesączanie, przesiąkanie. Szczegółowa klasyfikacja właściwości filtracyjnych skał.

6. Podstawy schematyzacji hydrogeologicznej. Warstwy i poziomy wodonośne w aspekcie hydrodynamicznym. Główne typy hydrodynamiczne warstw wodonośnych. Granice warstw wodonośnych i zasady ich odwzorowania.

7. Teorie matematyczne ruchu wód podziemnych. Równania matematyczne związane z transportem energii i masy. Równania ogólne przepływu wód podziemnych: Boussinesqa Laplace’a i Fouriera.

8. Synały identyfikacyjne w hydrogeologii. Rodzaje i typy sygnałów identyfikacyjnych. Warstwa wodonośna jako obiekt identyfikacji. Podstawowe metody badań.

9. Ustalone warunki dopływu wód podziemnych do ujęcia. Równania krzywej depresji (J.Dupuit’a). Naporowy strumień wód podziemnych. Swobodny strumień wód podziemnych. Strumień w warunkach ustalonego przesiąkania (równanie De Glee).

10. Nieustalone warunki dopływu wód podziemnych do ujęcia ( część I ). Schemat i równanie Theisa. Metody interpretacji: warstwa wodonośna nieograniczona, warstwa z granicą szczelną, warstwa z granicą zasilającą.

11. Nieustalone warunki dopływu wody do ujęcia (część II). Schemat i równanie Hantusha. Schemat i równanie Boultona. 12. Zasady wykonywania próbnych pompowań. Przygotowanie badań. Zaprojektowanie otworów rozpoznawczych. Otwory

obserwacyjne (hydrowęzły). Pomiary. Czas trwania. Dzienniki badań. Wykresy próbnych pompowań.Wyznaczanie parametrów hydraulicznych studni.

13. Obszar filtracji wód podziemnych. Interpretacja liniowa i przestrzenna położenia zwierciadła wody. Mapa hydroizohips. Siatka hydrodynamiczna. Kształt i ugrupowanie hydroizohips. Odstępy pomiędzy hydroizohipsami i anomalie w ich przebiegu. Strumień jednostkowy.

14. System wodonośny i podstawy modelowania filtracji wód podziemnych. Definicja systemu. Przykłady technik modelowania analogowego i numerycznego.

15. Dynamika wód podziemnych na wybrzeżach morskich. Warunki równowagi wód słodkich i słonych. Równania: Ghybena - Herzberga, Glovera, Dama. Przykłady.





inne uwagi:

Literatura: Kulma R., 1995 - Podstawy obliczeń filtracji wód podziemnych. Wyd. AGH, Kraków Klugiewicz J., 1999 -Hydromechanika i hydrologia inżynierska. Ofic. wyd. Projp-EKO, Bydogoszcz Macioszczyk T., Szestakov W.M., 1983 - Dynamika wód podziemnych - metody obliczeń. Wyd. Geol. W-wa. Dąbrowski S., Przybyłek J., 2005 - Metodyka próbnych pompowań w dokumentowaniu zasobów wód podziemnych Bogucki Wyd. Nauk. W-wa-Poznań Marciniak M., i in., 1999 - Badania współczynnika filtracji utworów półprzepuszczalnych. Wyd. SORUS. Poznań-Kraków.

Nazwa przedmiotu: Dynamika wód podziemnych

Prowadzący: dr PIOTR HERMANOWSKI liczba godzin: 30h rok: IM

Rodzaj zajęć: ćwiczenia kameralne ECTS: 5 (W+C) kierunek /specjalizacja: DU-GL/HiGI

Założenia i cele: Szeroko zostaną omówione zagadnienia hydrodynamiczne w warunkach filtracji ustalonej i nieustalonej. Wykorzystane zostaną metody analitycznego rozwiązywania zagadnień hydrogeologicznych w warunkach filtracji ustalonej i nieustalonej. Na poziomie elementarnym wprowadza obliczenia numeryczne dla zagadnień regionalnych. Na podstawie wyników badań polowych, student rozszerze wiedzę w zakresie obliczeń w złożonych warunkach hydrogeologicznych.

Organizacja zajęć: 1. Monitoring stacjonarny. Omówienie roli, zakresu i organizacji sieci stacjonarnych obserwacji stanów wód podziemnych w

Polsce i świecie. Analiza hydrogramów stanów wód podziemnych w różnych regionach Polski na podstawie danych z sieci obserwacyjnych IMGW i PIG.

2. Analiza reżimu hydrodynamicznego na podstawie hydrogramów stanów wód. Wykonanie hydrogramu stanów wód gruntowych i diagramu opadów. Charakterystyka sezonowego i wieloletniego rytmu wahań zwierciadła, określanie zakresów zmienności oraz stanów charakterystycznych.

3. Zasilanie wód podziemnych. Szacowanie zasilania wód podziemnych na podstawie hydrogramu. Obliczanie współczynnika odsączalności, infiltracji sezonowej i rocznej, wskaźnika infiltracji, modułu zasilania wód gruntowych.

4. Odpływ wód podziemnych. Szacowanie odpływu wód gruntowych, metodą regresji zwierciadła i uproszczonego bilansu. Obliczanie sezonowego i rocznego odpływu wód gruntowych i modułu odpływu. Porównanie i analiza wyników obliczeń.

5. Regionalny system przepływu wód podziemnych. Definicje pojęć. Analityczne podstawy wyznaczania systemu przepływu wód podziemnych w układzie dwuwymiarowym (xz). Określanie wysokości hydraulicznych i konstrukcja siatki hydrodynamicznej w przekroju struktury geologicznej.

6. Regionalny system przepływu wód podziemnych - rozwój koncepcji. Zapoznanie studentów z rozwojem koncepcji regionalnego systemu przepływu wód podziemnych, charakterem systemu przepływu w zależności od rzeźby zwierciadła regionalnego i przepuszczalności ośrodka.

7. Regionalny system przepływu wód podziemnych - analiza przykładów. Analiza systemów przepływu wód podziemnych na przykładach modeli systemów wykonanych wzdłuż głównego kierunku przepływu wody. Identyfikacja pojęć: system lokalny, pośredni, regionalny, strefa zasilania, przepływu, drenażu, czas przebywania wody.

8. Regionalny system przepływu wód podziemnych-konstrukcja modelu. Zapoznanie studentów z obsługą prostego programu komputerowego. Przygotowanie danych (określanie parametrów filtracyjnych) i konstrukcja modelu numerycznego.

9. Regionalny system przepływu wód podziemnych-analiza wyników modelowania. Weryfikacja zgodności modelu z wynikami badań polowych. Analiza wpływu przepuszczalności ośrodka i kształtu zwierciadła wody na układ systemu przepływu i czas przebywania wody. Bilans przepływów przez blok obliczeniowy, cały system, strumień jednostkowy.

10. Nieustalony dopływ do studni, schemat Theis'a. Interpretacja parametrów hydrogeologicznych na podstawie opadania zwierciadła wody metodą krzywej wzorcowej i przybliżenia logarytmicznego Jacob'a.

11. Nieustalony dopływ do studni, wznios zwierciadła wody. Interpretacja parametrów hydrogeologicznych na podstawie wzniosu zwierciadła wody po próbnym pompowaniu metodą superpozycji wpływów pompowania i wzniosu oraz metoda przybliżenia logarytmicznego Jacob'a.

12. Nieustalony dopływ do studni, schemat Hantush'a. Interpretacja parametrów hydrogeologicznych na podstawie opadania zwierciadła wody w warstwach półnaporowych z uwzględnieniem przesiąkania metodą krzywych wzorcowych i przybliżenia logarytmicznego (punktu przegięcia).

13. Nieustalony dopływ do studni, schemat Boulton'a. Interpretacja parametrów hydrogeologicznych na podstawie opadania zwierciadła wody w warstwach niezupełnie swobodnych z uwzględnieniem opóźnionego odsączania metodą krzywych wzorcowych i przybliżenia logarytmicznego (Jacoba' i Berkalofa).

14. Nieustalony dopływ do studni z ograniczonego obszaru filtracji, granica zasilająca. Interpretacja parametrów hydrogeologicznych warstwy wodonośnej w warunkach infiltracji wód o stałym i zmiennym poziomie metodą krzywych wzorcowych i przybliżenia logarytmicznego. Określanie udziału wód powierzchniowych w zasilaniu studni.

15. Nieustalony dopływ do studni z ograniczonego obszaru filtracji, granica szczelna. Interpretacja parametrów hydrogeologicznych w warunkach ograniczonego obszaru filtracji granicą szczelną metodą krzywych wzorcowych i przybliżenia logarytmicznego.





inne uwagi:

Literatura: Dąbrowski S., Przybyłek J. 2005 - Metodyka próbnych pompowań w dokumentowaniu zasobów wód podziemnych. Poradnik metodyczny. Min. Środ., Warszawa Domenico P.A., Schwartz F.W. 1998 - Physical and Chemical Hydrogeology, 2ed Edition. Wiley, New York Kulma R. 1995 - Podstawy obliczeń filtracji wód podziemnych. Wyd. AGH, Kraków Macioszczyk A. (red.) 2006 - Hydrogeologia stosowana. WG, Warszawa Macioszczyk T., Szestakow W.M. 1983 - Dynamika wód podziemnych. WG, Warszawa Pazdro Z., Kozerski B. 1990 - Hydrogeologia ogólna. WG, Warszawa

Nazwa przedmiotu: Elementy mechaniki gruntów i geotechniki

Prowadzący: DR ROBERT RADASZEWSKI, DR EWA LISZKOWSKA liczba godzin: 30h rok: IM


Założenia i cele: Ta część ćwiczeń ma na celu zanajomienie studentów ze sposobami wyznaczania i charakteryzowania warstw geotechnicznych oraz tworzenia obliczeniowych modeli podłoża gruntowego. Kolejnym aspektem jest terenowa wizja, w czasie której studenci mają okazję zobaczyć jak wygląda praca geologa inżynierskiego/geotechnika w terenie. Mają możliwość zanajomić się z podstawowym sprzętem do badań geotechnicznych takim jak: sondy DPL i CPTU, wiertnica mechaniczna UGB, ugięciomierz dynamiczny, płyta sztywna (VSS).

Organizacja zajęć: 1. Naprężenia w ośrodku gruntowym. Naprężenia od gruntu i ich rozkład. Obliczenia w gruntach wilgotnych, nawodnionych

(z uwzględnieniem wyporu i ciśnienia spływowego). Przykłady obliczeń. 2. Naprężenia w ośrodku gruntowym - c.d. Naprężenia od budowli i ich rozkład. Obliczenia metodą punktów środkowych i

metodą punktów narożnych. 3. Naprężenia w ośrodku gruntowym - c.d. Naprężenia od gruntu i od budowli łącznie. Rozkład naprężeń. Przykłady

obliczeniowe. 4. Osiadania. Obliczanie osiadań pod wpływem obciążenia budowlą. Metoda odkształceń jednoosiowych. Przykłady obliczeń. 5. Kryteria wysadzinowatości. Ocena wysadzinowatości gruntów w oparciu o różne kryteria - m.in.. Casagrande`a, Rolla,

Beskowa, Wiłuna, zgodnie z polską normą. 6. Obliczeniowy model podłoża gruntowego cz. I. Zaznajomienie ze statystycznymi aspektami wyznaczania warstw

geotechnicznych. Łączenie gruntów w warstwy geotechniczne, wykonanie obliczeń podstawowych parametrów gruntowych dla wcześniej wyznaczonych warstw z danych archiwalnych.

7. Obliczeniowy model podłoża gruntowego cz. II. Geologiczne aspekty wyznaczania warstw geotechnicznych. Rysowanie przekrojów geotechnicznych i tworzenie zestawu parametrów geologiczno-inżynierskich w oparciu o metodę B ich wyznaczania wg PN-B/81 03020 na podstawie archiwalnychdanych.

8. Ściśliwość gruntów - metody badań, interpretacja wyników. Zaznajomienie z dostępnym sprzętem do badań ściśliwości metodami IL oraz CRS- pokaz badania, graficzne oznaczanie zakończenia konsolidacji filtracyjnej oraz maksymelnego naprężenia prekonsolidacyjnego. Obliczanie modułów ściśliwości i wskaźnika OCR.

9. Polowe badania geotechniczne - cz. I. Pokaz w terenie sprzętu do polowych badań geotechnicznych z możliwością praktycznego przetestowania oglądanego sprzętu wraz z zaznajomieniem się ze sposobami interpretacji wyników. Sprzęt: sonda lekka DPL, ugięciomierz dynamiczny, płyta sztywna VSS.

10. Pokaz w terenie sprzętu do polowych badań geotechnicznych z możliwością praktycznego przetestowania oglądanego sprzętu wraz z zaznajomieniem się ze sposobami interpretacji wyników. Sprzęt: sonda statyczna CPTU, wiertnica mechaniczna UGB.

Procentowy udział w ocenie końcowej: ocena ciągła (bieżące przygotowanie do zajęć i aktywność): wykonywanie sprawozdań z przeprowadzonych badań - 50%

śródsemestralne kolokwia pisemne/ustne: nie końcowe zaliczenie pisemne/ustne: końcowe zaliczenie (pisemne) - 50%

egzamin pisemny: nie egzamin ustny: nie

kontrola obecności: tak - nieobecności powodują brak możliwości wykonania sprawozdania praca końcowa semestralna/roczna:

inne uwagi:

Literatura: PN-B/81 03020 Posadowienie bezpośrednie budowli S. Pisarczyk, 2001 - Gruntoznawstwo inżynierskie. Wyd. Naukowe PWN Warszawa PN-EN ISO 14688-1/2 , 2004, Badania geotechniczne - Oznaczanie i klasyfikowanie gruntów PN-B/98 02479 Dokumentowanie geotechniczne, Zasady ogólne PN-S/98 02205 Drogi samochodowe Roboty ziemne, Wymagania i badania PN-B/2002 04452 Geotechnika. Badania polowe Wiłun Z., 2000 (wyd. czwarte) - Zarys geotechniki, WKŁ Warszawa, 723s

Nazwa przedmiotu: Hydrogeochemia

Prowadzący: dr EWA LISZKOWSKA liczba godzin: 30h rok: IM


Założenia i cele: Celem wykładu jest przedstawienie - na tle ogólnych prawidłowości formowania się składu chemicznego wód podziemnych - czynników i procesów formujących chemizm wód - głównie w strefie aktywnej wymiany, objętej wyraźną antropopresją. Przedstawione też będą właściwości fizyczne, chemiczne i organoleptyczne wód podziemnych., a także hydrogeochemiczne efekty (skutki) antropopresji, jakimi są np. różne ogniska zanieczyszczeń , a także eksploatacja wód podziemnych.

Organizacja zajęć: 1. Hydrogeochemia jako nauka teoretyczna i praktyczna. Przedmiot badań hydrogeochemii. Metody stosowane w badaniach

hydrogeochemicznych (terenowe, laboratoryjne, modelowanie, badania składu izotopowego, kameralna interpretacja, itd. 2. Woda jako rozpuszczalnik. Budowa cząsteczki wody. Anomalne własności fizyczne wody. Rozpuszczalność minerałów -

hydratacja, hydroliza. Formy występowania i migracji substancji w roztworach wodnych. 3. Skład chemiczny wód podziemnych. Ogólna charakterystyka składu chemicznego wod podziemnych w strefie hipergenezy -

strefowość pionowa i pozioma, stężenia pierwiastków, skład wód podziemnych, morskich, itp. 4. Makrokomponenty w wodach podziemnych. Geneza jonów głównych, prawidłowości zmienności przestrzennej, zdolność

do migracji, przemiany, znaczenie w kształtowaniu mineralizacji. 5. Składniki podrzędne wod podziemnych. Związki azotu, zelaza, glinu, substancja organiczna - geneza, migracja wodna,

przemiany, przyczyny wystepowania wysokich stężeń na przykładzie wybranych ujęć. 6. Mikroskładniki w wodach podziemnych. Pochodzenie, zmienność stężeń w strefie hipergenezy, migracja wodna, rola pH-

Eh w migracji metali ciężkich, skladniki toksyczne i o znaczeniu leczniczym. 7. Skład izotopowy wód podziemnych. Izotopy trwałe tlenu, wodoru, siarki i węgla - zróżnicowanie składu izotopowego,

typowe składy wód podziemnych w Polsce, możliwości interpretacyjne genezy składu chemicznego. 8. Skład izotopy wód podziemnych. Izotopy nietrwałe (promieniotwórcze) - tryt, radiowęgiel; przykłady interpretacji wieku

wód, ograniczenia metod, wiek i geneza wód w oparciu o kompleksowe badania składu izotopowego. 9. Czynniki środowiskowe fomujące skład chemiczny wód podziemnych. Czynniki fizyczno-geograficze, (klimat,

morfologia, hydrologia, hydrografia) geologiczne, fizyko-chemiczne (warunki redoks, pH, p, T), biologiczne, antropogeniczne. 10. Procesy formujące skład chemiczny wód podziemnych. Rozpuszczanie-wytrącanie, sorpcja - desorcja, wymiana jonowa.

Znaczenie tych procesów w formowaniu mineralizacji i stosunków jonowych. 11. Procesy j.w. Procesy membranowe, procesy redoks, rozpad radioaktywny, tworzenie związków kompleksowych, hydroliza,

kriogeniczna metamorfoza. Znaczenie tych procesów. 12. Formowanie się składu chemicznego wód podziemnych w różnych genetycznych cyklach. Cykl infiltracyjny, cykl

sedymentacyjny, cykl magmatyczno-metamorficzny. Etapy - atmosferyczny, biogeniczny, litogeniczny, kontynentalnego zasalania w cyklu infiltracyjnym.

13. Rozpad glinokrzemianów. Wietrzenie glinokrzemianów w różnych warunkach klimatycznych i rola procesu w formowaniu się składu chemicznego wód slodkich (na przykładzie Sudetów).

14. Hydrogeochemiczne efekty antropopresji. Zanieczyszczenia antropogeniczne i geogeniczne - główne wskaźniki., przepisy sanitarne, ocena stopnia zanieczyszczenia wód podziemnych.

15. Hydrogeocheniczne efekty antropopresji - c.d. Charakterystyka najczęściej występujących zanieczyszczeń wód podziemnych: ogniska zanieczyszczeń przemysłowych, górniczych, komunalnych, rolniczych.





inne uwagi:

Literatura: A. Macioszczyk, D. Dobrzyński - Hydrogeochemia strefy aktywnej wymiany. PWN, W-wa, 2002 A. Macioszczyk - Hydrogeochemia . Wyd. Geol., W-wa, 1987 A. Kabata-Pendias, H. Pendias - Biogeochemia pierwiastków śladowych. PWN, W-wa, 1999 S.Witczak, A.. Adamczyk - Katalog wybranych fizycznych i chemicznych wskaźników zanieczyszczeń wód podziemnych i metod ich oznaczania. T.1 i 2. Bibl. Monit. Środ., PIOŚ, W-wa, 1994 M. Świderska-Bróż - Mikrozanieczyszczenia w środowisku wodnym. Pol. Wrocł., 1993 Z. Pazdro, B. Kozerski - Hydrogeologia ogólna. Wyd. Geol., W-wa, 1990 Fetter C.W.. 1988 (lub 1994, 2001) - Applied Hydrogeology. Macmillan Pub. Co.

Nazwa przedmiotu: Hydrogeochemia



Założenia i cele: Student na zajęciach zapoznaje się z podstawowymi metodami opracowywania wyników badań hydrogeochemicznych (analiz fizyczno-chemicznych wód) oraz metodami ich interpretacji. Na zajęciach omawiane są metody: chemiczne (jakościowe, ilościowe - obliczeniowe), klasyfikacyjne, statystyczne oraz sposoby prezentacji wyników analiz hydrochemicznych, w tym konstruowanie zbiorczych zestawień wyników badań.

Organizacja zajęć: 1. Metody weryfikacji wiarygodności materiałów hydrogeochemicznych. Zasady poboru, utrwalenia i przechowywania

próbek; metody oceny poprawności wykonania analiz fizyczno-chem. w oparciu m.in. o: porównanie suchej pozostałości z mineralizacją ogólną, bilansu jonowego, przewodnictwa elektrolitycznego.

2. Metody prezentacji składu fizyczno-chemicznego wód podziemnych. Metody zapisów parametrów fizyczno-chemicznych wody; metody graficzne; klasyfikacje wód wg stosunków jonowych i wg wybranych parametrów fizyczno-chemicznych wody.

3. Jakościowe klasyfikacje wód podziemnych i waloryzacja zasobów wód podziemnych. Polskie przepisy prawne dotyczące dopuszczalnego składu fizyczno-chemicznego wód do picia; normy branżowe; klasyfikacje jakości wód powierzchniowych i podziemnych; zasady waloryzacji zasobów wód podziemnych jako podstawa racjonalnego ich wykorzystania.

4. Wskaźniki hydrogeochemiczne i pionowa strefowość hydrochemiczna wód podziemnych. Znaczenie, zastosowanie i typy wskaźników hydrogeochemicznych w badaniach hydrogeologicznych; pionowa strefowość hydrochemiczna wód podziemnych (stopień i gradient hydrogeochemiczny, inwersje hydrogeochemiczne).

5. Analiza termodynamiczna systemu woda-skała otaczająca na przykładzie równowagi węglanowej. Cele i znaczenie analizy termodynamicznej; iloczyn rozpuszczalności, jonowy iloczyn aktywności, chemiczna aktywność jonów, współczynnik aktywności jonu, siła jonowa; analiza termodynamiczna układu CaCO3-H2O.

6. Podstawowe obliczenia chemiczne dla roztworów wodnych. Przeliczenia zawartości składników (stężenia wagowe, objętościowe); obliczenia zawartości soli w roztworach metodą stężeń resztkowych; obliczenia stężeń składników mieszaniny roztworów.

7. Statystyczny rozkład elementów hydrogeochemicznych i ich interpretacja – wyznaczanie tła i anomalii hydrogeochemicznych. Zastosowanie metod statystycznych w hydrogeochemii; typy statystycznych rozkładów danych i ich hydrogeochemiczna interpretacja; tła i anomalie hydrogeochemiczne, metody wyznaczania tła i anomalii w oparciu o rozkłady statystyczne danych hydrochemicznych.

8. Analiza korelacji i regresji w badaniach hydrogeochemicznych. Cele, zasady i zastosowanie analizy korelacji i regresji w hydrogeochemii, współczynnik korelacji, regresja liniowa, sprawdzanie istotności korelacji.

9. Profile, przekroje i mapy hydrogeochemiczne. Zasady konstrukcji profili, przekrojów i map hydrogeochemicznych; metody prezentacji danych hydrogeochemicznych na profilach, przekrojach i mapach hydrogeochemicznych i ich interpretacja.

10. Analiza atlasów hydrogeochemicznych wód zwykłych, mineralnych i termalnych. Rodzaje i treść atlasów hydrogeochemicznych; charakterystyka hydrogeologiczno-hydrogeochemiczna wybranego obszaru Polski na podstawie atlasów hydrogeologicznych i hydrogeochemicznych.





inne uwagi: Dopuszcza się dwie nieobecności, które należy odrobić w czasie konsultacji

Literatura: A. Macioszczyk, D. Dobrzyński - Hydrogeochemia strefy aktywnej wymiany. PWN, W-wa, 2002 A. Macioszczyk - Hydrogeochemia . Wyd. Geol., W-wa, 1987 S.Witczak, A.. Adamczyk - Katalog wybranych fizycznych i chemicznych wskaźników zanieczyszczeń wód podziemnych i metod ich oznaczania. T.1 i 2. Bibl. Monit. Środ., PIOŚ, W-wa, 1994 Z. Pazdro, B. Kozerski - Hydrogeologia ogólna. Wyd. Geol., W-wa, 1990 Fetter C.W.. 1988 (lub 1994, 2001) - Applied Hydrogeology. Macmillan Pub. Co.

Nazwa przedmiotu: Hydrogeologia szczegółowa

Prowadzący: prof. JÓZEF GÓRSKI liczba godzin: 20h rok: IM


Założenia i cele: Zapoznanie studentów specjalnosci hydrogeologia i geologia inzynierska z zagadnieniami hydrogeologii ogólnej w nawiazaniu do wczesniejszego wykładu z hydrogeologii (II rok studia licencjackie). Treść wykładu obejmuje w szczególnosci zagadnienia metod badawczych stosowanych w hydrogeologii.

Organizacja zajęć: 1. Wyznaczanie zasięgu oddziaływania ujęcia wody. Wzory do wyznaczania leja depresyjnego, wyznaczanie interferencji leja

depresyjnego i naturalnego strumienia przepływu wód podziemnych, lej depresyjny a obszar zasilania ujecia wody. 2. Zeskok hydrauliczny. Pojęcie zeskoku hydraulicznego, wyznaczanie współczynnika C metoda Jacoba i Rorabaugha. 3. Procesy starzenia się filtrów studziennych. Kolmatacja mechaniczna, chemiczna i biologiczna i jej przyczyny. Korozja i jej

przyczyny. 4. Metody dekolmatacji i ochrony studni. Metody ochrony studni przy wykorzystaniu środków chemiczbnych, fizycznych i

izotopowych, metody dekolmatacji. 5. Współdziałanie studni. Obliczenia współdziałania za pomocą rozwiazania Forchheimera, projektowanie odwodnień. 6. Obliczenia dopływu do studzien w warstwach o ograniczonym rozprzestrzenieniu. Granice warstw wodonosnych,

dopływ do studzien zlokalizowanych przy granicach szczelnych i zasilajacych, zasady projektowania ujęć opartych na infiltracji brzegowej.

7. Wyznaczanie współczynnika filtracji za pomocą wzorów empirycznych i metod laboratoryjnych. Wzory empiryczne i warunki ich stosowalnosci, metody laboratoryjne, wyznaczania współczynnika filtracji przy stałym i zmiennym spadku hydraulicznym, aparat Wiłuna i rurka kamińskiego.

8. Wyznaczanie wspólczynnika filtracji metodą studni chłonnych i wzniosu zwierciadła wody. Metoda Moaga i Kozeny, metoda Kamińskiego i Bołdyriewa, metody infiltrometryczne, metoda Rosłońskiego.

9. Zmiennośc wspólczynnika filtracji utworów wodonosnych o różnej genezie. Wspólczynnik filtracji różnych typów genetycznych utworów czwartorzędu oraz paleogenu i neogenu, wpływ procesów kompakcji i diagenezy na wartość wspólczynnika filtracji.

10. Metody pomiaru prędkości przepływu wód podziemnych. Metody wskaźnikowe (chemiczne, kolorymetryczne, elektorolityczne), metoda potencjału elektrycznego.

11. Wyznaczanie wspólczynnika filtracji utworów niewodonosnych. Podział własnosci izolujących utworów geologicznych, metody wyznaczania wspólczynnika filtracji utworów niewodonosnych - metody laboratoryjne, metody polowe.

12. Systemy wodonosne. Teoria przepływów wg J.Tóth'a, przykłady systemów przepływu, systemy przepływu wód podziemnych w dolinach i pradolinach.

13. Wody mineralne i lecznicze. Podstawowe pojęcia dotyczące wód mineralnych i leczniczych, rodzaje wód leczniczych w Polsce, zasady funkcjonowania uzdrowisk, charakterystyki uzdrowisk polskich.

14. Metody geofizyczne w badaniach hydrogeologicznych. Wykorzystanie metod geofizycznych w hydrogeologii. Metody geoelektryczne i potencjałowe. Metody geofizyki wiertniczej.

15. Wyznaczanie wieku i genezy wód podziemnych za pomocą metod izotopowych. Pomiary izotopów stabilnych tlenu i wodoru i ich interpretacja, pomiary izotopów promieniotwórczych wodoru i wegla, inne znaczniki srodowiskowe.





inne uwagi:

Literatura: Bouwer H. - Ground Water Hydrology. Mc. Grow Hill. 1978 Castany G. - Poszukiwanie i eksploatacja wód podziemnych. Wyd. Geol. W-wa. 1972 (tłumaczenie z francuskiego) Dąbrowski S., Górski J., Kapuściński J., Przybyłek J., Szczepański A. - Metodyka okreslania zasobów eksploatacyjnych ujęć zwykłych wód podziemnych. Ministerstwo Środowiska. W-wa. 2004 Dowgiałło J., Kleczkowski A.S., Macioszczyk T., Różkowski A.(red.) - Słownik hydrogeologiczny. PIG. W-wa. 2002 Macioszczyk A.(red.) - Podstawy hydrogeologii stosowanej. Wyd. Nauk. PWN, W-wa, 2006 Marciniak M., Przybyłek J., Herzig., Szczepańska J., - Badanie współczynnika filtracji utworów półprzepuszczalnych. UAM Poznań, AGH Kraków, Wyd. Sorus, 1999. Pazdro Z., Kozerski B. - Hydrogeologia ogólna. Wyd. Geol., W-wa, 1990 Siwek Z., Mańkowski M. - Wyznaczanie parametrów hydraulicznych ujęcia wód podziemnych na podstawie próbnych pompowań. Wyd. Geol., W-wa, 1981. Stanley N., Davis S.N., Roger J.M. - De Wiest - Hydrogeology. Krieger Publishing Company, Malabar, Florida, USA, 1991 Turek S.(red.) - Poradnik hydrogeologa. Wyd. Geol. W-wa, 1971 Wieczysty A. - Hydrogeologia inzynierska. PWN, W-wa, 1970 Zuber A., Różański K., Ciężkowski W. (red) - Metody znacznikowe w badaniach hydrogeologicznych. Poradnik metodyczny. Oficyna Wyd. Politechniki Wrocł., 2007

Nazwa przedmiotu: Hydrogeologia szczegółowa

Prowadzący: dr PIOTR HERMANOWSKI liczba godzin: 30h rok: IM


Założenia i cele: Student pozna analityczne rozwiązywania zagadnień hydrogeologicznych w ustalonych warunkach filtracji, w naturalnym i zaburzonym eksploatacją wód podziemnych reżimie hydrodynamicznym. W oparciu o zestaw przykładowych wyników badań polowych, student zdobędzie praktyczną umiejętność odpowiedniego wyboru metody w zależności od warunków naturalnych eksploatacji i samodzielnego rozwiązywania problemów hydrogeologicznych.

Organizacja zajęć: 1. Polowe metody określania współczynnika filtracji osadów strefy przypowierzchniowej. Wykonanie testów polowych i

określanie współczynników filtracji osadów strefy aeracji (zalewanie wkopów, rurki Kamieńskiego). Obliczanie współczynnika filtraci osadów wodonośnych, słaboprzepuszczalnych i osadów dennych wód powierzchniowych.

2. Laboratoryjne określanie współczynnika filtracji. Laboratoryjne określenie współczynnika filtracji luźnych osadów wodonośnych o znanym składzie granulometrycznym metodą rurki Kamińskiego (w warunkach zmiennego gradientu). Porównanie określonych k metodą laboratoryjną i z krzywych uziarnienia.

3. Obliczenia hydrogeologiczne w warstwach niejednorodnych z wykorzystaniem wzoru Darcy'ego. Uśrednianie parametrów hydrogeologicznych w zależności od kierunku przepływu wody. Obliczanie przepływu jednoosiowego i przez dowolną szerokość przekroju z wykorzystaniem wzoru Darcy'ego.

4. Obliczanie przepływu jednoosiowego w warstwach niejednorodnych wg wz. Darcy. Obliczanie przepływu jednoosiowego i przez dowolną szerokość przekroju w warstwach niejednorodnych. Obliczanie przepływu pionowego przez kompleks utworów słabo przepuszczalnych między sąsiednimi poziomami wodonośnymi.

5. Obliczanie przepływu jednoosiowego z uwzględnieniem zasilania z powierzchni terenu. Obliczanie położenia działu wodnego, maksymalnej wysokości zwierciadła i przepływów jednostkowych w warstwach swobodnych i naporowych.

6. Obliczenia hydrogeologiczne z wykorzystaniem równań Dupuit'a na dopływ wody do studni. Obliczanie współczynnika filtracji, zasięgu leja depresji, prędkości i wydajności dopuszczalnej oraz prognoza położenia zwierciadła depresji w dowolnej odległości w obrębie leja depresji. Sporządzanie wykresu s = f(x) w skali liniowej i logarytmicznej.

7. Obliczenia hydrogeologiczne z wykorzystaniem równań dopływu wody do studni w hydrowęźle. Obliczanie współczynnika filtracji na podstawie zróżnicowanej liczby piezometrów, teoretycznej depresji na obrzeżu studni, zasięgu leja depresji, Sporządzanie wykresu s = f(x) w skali logarytmicznej.

8. Obliczenia hydrogeologiczne z wykorzystaniem równań dopływu wody do studni w hydrowęźle. Obliczenia hydrogeologiczne z wykorzystaniem wzoru Dupuit-Thiema. Sporządzanie wykresu s = f(logx), określanie depresji w odległości r i R. Obliczanie współczynnika przewodności hydraulicznej i współczynnika filtracji.

9. Obliczenia hydrogeologiczne z uwzględnieniem zeskoku hydraulicznego na filtrze studni. Obliczanie zeskoku hydraulicznego na filtrze wzorami empirycznymi, korekta depresji na obrzeżu w studni. Obliczanie współczynnika filtracji na podstawie pojedynczej studni z uwzględnieniem zeskoku.

10. Ocena sprawności studni i zeskoku hydraulicznego metodą Jacob'a i Bruin'a-Hudson'a. Określenie rodzaju koniecznych badań. Wykonanie wykresów i obliczeń depresji w warstwie i studni. Ocena technicznej sprawności studni wg kryteriów Walton'a.

11. Dopływ do pojedynczej studni niezupełnej z uwzględnieniem poprawki Forchheimer'a. Obliczenia hydrogeologiczne z uwzględnieniem poprawki Forchheimer'a dla studni niezupełnej. Określanie strefy aktywnego dopływu wody do studni.

12. Dopływ do studni niezupełnej z uwzględnieniem poprawki Hantush'a. Obliczenia hydrogeologiczne z uwzględnieniem poprawki Hantush'a na niezupełność studni i piezometrów.

13. Współdziałanie studni. Obliczenia hydrogeologiczne w warunkach współdziałania dowolnie rozmieszczonych studni w zespole. Określanie promienia zastępczego, zasięgu leja depresji, położenia zwierciadła w dowolnym punkcie leja, wydajności zespołu i pojedynczej studni.

14. Dopływ do rowu, metoda wielkiej studni. Obliczenia hydrogeologiczne z wykorzystaniem wzorów na dopływ wody do rowu zupełnego i niezupełnego. Określanie dopływu wody do wyrobisk z wykorzystaniem równania Forchheimera.

15. Projekt odwodnienia wyrobiska. Projektowanie liczby i rozmieszczenia zespołu studni odwadniających dla wyrobiska o zadanym kształcie i głębokości w określonych warunkach hydrdynamicznych i rozpoznanych parametrach filtracyjnych ośrodka skalnego. Weryfikacja depresji w obrębie leja.





inne uwagi:

Literatura: Dąbrowski S., Przybyłek J. 2005 - Metodyka próbnych pompowań w dokumentowaniu zasobów wód podziemnych. Poradnik metodyczny. Min. Środ., Warszawa Domenico P.A., Schwartz F.W. 1998 - Physical and Chemical Hydrogeology, 2ed Edition. Wiley, New York Kulma R. 1995 - Podstawy obliczeń filtracji wód podziemnych. Wyd. AGH, Kraków Macioszczyk A. (red.) 2006 - Hydrogeologia stosowana. WG, Warszawa Macioszczyk T., Szestakow W.M. 1983 - Dynamika wód podziemnych. WG, Warszawa Pazdro Z., Kozerski B. 1990 - Hydrogeologia ogólna. WG, Warszawa

Nazwa przedmiotu: Metody analizy chemicznej wód i gruntów

Prowadzący: dr MARCIN SIEPAK liczba godzin: 15h rok: IM

Rodzaj zajęć: laboratorium ECTS: 2 kierunek /specjalizacja: DU-GL/HiGI

Założenia i cele: Zapoznanie studentów z problematyką analizy chemicznej próbek środowiskowych. Na wykładzie omawiane są zasady działania wybranych instrumentów analitycznych i sposobów posługiwania się nimi, w oznaczeniach jakościowych i ilościowych związków nieorganicznych i organicznych. Charakterystyka każdej techniki analitycznej obejmuje: zasadę działania, budowę, uzyskiwane wyniki, ograniczenia oraz zastosowanie w analizie próbek środowiskowych. Ponadto student zapoznaje się ze statystyczną oceną wyników analiz chemicznych oraz ich interpretacją w odniesieniu do przepisów prawnych obowiązujących w Polsce.

Organizacja zajęć: 1. Metody analizy chemicznej wód i gruntów - przegląd problematyki. Definicje i pojęcia stosowane w analizie chemicznej;

rola metod instrumentalnych w analizie próbek środowiskowych; problemy analizy próbek środowiskowych; kierunki rozwoju technik analitycznych wykorzystywanych w analizie próbek środowiskowych.

2. Terenowe i laboratoryjne badania wskaźników fizyczno-chemicznych wód i gruntów. Metodyka pobierania próbek środowiskowych, stosowane przyrządy i urządzenia do pobierania próbek, oznaczenia wykonywane w terenie, utrwalanie, transport i przechowywanie próbek, urządzenia analityczne przystosowane do pracy w terenie.

3. Przygotowanie próbek środowiskowych do analizy chemicznej. Podstawowe etapy przygotowania próbek środowiskowych do analizy chemicznej; przygotowanie próbek wody i gruntów do analizy; techniki rozkładu próbek środowiskowych; techniki ekstrakcji analitów z próbek środowiskowych; derywatyzacja; rola materiałów odnie

4. Klasyfikacja metod instrumentalnych. Błędy pomiarowe. Wprowadzenie do przeglądu metod instrumentalnych wykorzystywanych do analizy wód i gruntów. Klasyfikacja metod instrumentalnych; błędy pomiarowe (systematyczne i przypadkowe); dokładność, precyzja, granica wykrywalności i oznaczalności, powtarzalność, czułość metody; wprowadzenie do przeglądu metod instrumentalnych.

5. Absorpcyjna spektrometria atomowa (ASA). Emisyjna spektrometria atomowa (AES). Absorpcja i emisja, źródła wzbudzenia, aparatura, techniki wprowadzania próbki do układu analitycznego, interferencje, metodyka oznaczeń, zastosowanie.

6. Atomowa spektrometria emisyjna z indukcyjnie wzbudzoną plazmą (ICP-AES). Spektrometria masowa z indukcyjnie wzbudzoną plazmą (ICP-MS). Indukcyjnie wzbudzona plazma (ICP), procesy zachodzące w plazmie wzbudzonej indukcyjnie, spektrometr masowy, metodyka pomiarów, zastosowanie.

7. Chromatografia cienkowarstwowa (TLC). Chromatografia cieczowa (HPLC). Ogólne wiadomości o chromatografii; podział metod chromatograficznych; podstawy chromatografii cienkowarstwowej, metodyka oznaczeń, zastosowanie; podstawy chromatografii cieczowej, aparatura, pompy, dozowniki, kolumny, metody pomiaru, interpretacja chrom

8. Chromatografia gazowa (GC). Chromatografia gazowa połączona ze spektrometrią masową (GC-MS). Podstawy teoretyczne, przygotowanie próbek do analizy chromatografią gazową, aparatura, gazy nośne, dozowniki, kolumny i ich wypełnienia, detektory, rejestratory, integratory, komputery; połączenie chromatografu gazowego ze spektrometrem mas, urządzenia ł

9. Chromatografia jonowa (IC). Rozwój chromatografii jonowej, przygotowanie próbek do analizy z wykorzystaniem chromatografii jonowej, wymieniacze jonowe, eluenty do oznaczania anionów i kationów; supresory, detektory, zastosowania chromatografii jonowej.

10. Spektrofotometria w świetle widzialnym (VIS) i nadfiolecie (UV). Podstawy teoretyczne, aparatura, metody pomiaru w świetle widzialnym i w nadfiolecie, zastosowanie.

11. Spektrofotometria w podczerwieni (IR). Spektroskopia magnetycznego rezonansu jądrowego (NMR). Podstawy teoretyczne, aparatura, wykonanie oznaczenia, interpretacja widm, zastosowanie.

12. Fluorescencyjna spektrometria rentgenowska (XRF). Dyfrakcja rentgenowska (XRD). Podstawy teoretyczne, aparatura, metoda oznaczania, interpretacja widm, zastosowanie.

13. Statystyczna ocena wyników analiz chemicznych oraz ich interpretacja w odniesieniu do przepisów prawnych obowiązujących w Polsce. Podstawowe pojęcia statystyki opisowej, statystyka w chemii, statystyczna ocena wyników analiz chemicznych, przedstawianie wyników badań, interpretacja wyników analiz fizyczno-chemicznych w odniesieniu do przepisów prawnych obowiązujących w Polsce.





inne uwagi:

Literatura: G. Currell, Analytical instrumentation. Wiley, Chichester 2000. J. Siepak (red.), Metody pobierania i przygotowania próbek wód, ścieków i osadów do analiz fizykochemicznych. Wyd. Naukowe UAM. Poznań 1997. J. Namieśnik, Z. Jamrógiewicz, M. Pilarczyk, L. Torres, Przygotowanie próbek środowiskowych do analizy. Wyd. Naukowo-Techniczne Warszawa 2000. A. Cygański, Metody spektroskopowe w chemii analitycznej. Wyd. Naukowo-Techniczne Warszawa 2002. W. Szczepaniak, Metody instrumentalne w analizie chemicznej, WN PWN 2005. J.R. Dojlido, J. Zerbe, Instrumentalne metody badania wody i ścieków, Arkady, Warszawa 1997. W. Zygfryd, Podstawy chromatografii. Wyd. Naukowo-Techniczne, Warszawa 2005. R. Michalski, Chromatografia jonowa. Podstawy i zastosowania. Wyd. Naukowo-Techniczne, Warszawa 2005.

Nazwa przedmiotu: Zasoby wód podziemnych



Założenia i cele: Jakościowa i ilościowa analiza systemu krążenia wód w warstwach wodonosnych, ich zasilania i drenażu na powierzchni terenu w celu oszacowania, zbilansowania i udostepnienia zasobów wód podziemnych. Wykład zapoznaje studenta ze stosowaną terminologią, aktualnym stanem formalno-prawnym w dziedzinie dokumentowania dyspozycyjnych (regionalnych) i eksploatacyjnych (dla ujęć wody) zasobów wód podziemnych.

Organizacja zajęć: 1. Wprowadzenie do wykładów. Definicja przedmiotu i tematyka wykładów. Zastosowanie praktyczne. Literatura. Sprawy

organizacyjne. 2. Ogólna informacja o zasobach wód podziemnych. Systematyka zasobów wód podziemnych w ujęciu przyrodniczym i

prawno-administracyjnym. Definicja pojęć związanych z ustalaniem zasobów. 3. Bilans wodny zlewni rzecznej. Pojecie bilansu wodnego. Rozwiniety bilans zlewni. Integralne modele zlewni. 4. Infiltracja opadów w zasilaniu (odnawialnosci)wód podziemnych. Podstawowe pojecia. Proces przesączania się wód

opadowych przez strefę aeracji. Bezposrednie pomiary. Kapilarne podsiąkanie i ewapotranspiracja. Metody obliczeń. 5. Zasoby dynamiczne wód podziemnych. Cz. I. Warunki hydrogeologiczne i zasady ich schematyzacji. Warstwy, poziomy i

systemy wodonosne. Obszar filtracji i jego granice. 6. Zasoby dynamiczne wód podziemnych. Cz. II. Równania przepływu wód podziemnych. metody obliczeń zasobów

dynamicznych. Zasoby dynamiczne stałe i zmienne. 7. Zasoby statyczne i retencja wód podziemnych. Podstawowa definicja. Metody obliczania współczynnika retencji. Zasoby

statyczne stałe i zmienne. 8. Odpływ wód podziemnych. Cz. I. Matematyczny opis odpływu podziemnego. Strefa aktywnej wymiany wód. Metody

obliczania retencji odpływowej w zlewni. Hydrogramy rzek. 9. Odpływ wód podziemnych. Cz. II. Krzywe wysychania źródeł. Krzywa wysychania zlewni. 10. Ustalanie zasobów dyspozycyjnych wód podziemnych. Obszar bilansowo-zasobowy. Równania bilansu wód podziemnych.

metodyka obliczeń wskaźnikowych. Kryteria stopnia sczerpywania zasobów. 11. Zasoby eksploatacyjne ujęć wód podziemnych. Cz. I. Hydrogeologiczno-techniczne parametry eksploatacji ujęć. równania

dopływu wód podziemnych do studni. 12. Zasoby eksploatacyjne ujęć wód podziemnych. Cz. II. Wymagana treść dokumentacji. Wniosek zasobowy. Zasadność

ustanowienia strefy ochronnej i monitoringu ujęcia. 13. Zasoby eksploatacyjne ujęć wód podziemnych. Cz. III. Zakres badań hydrogeologicznych. Obliczenia wydajności ujęcia za

pomoca metod analitycznych. 14. Zasoby eksploatacyjne ujęć wód podziemnych. Cz. IV. Ustalanie zasobów eksploatacyjnych metodą modelowania

matematycznego. 15. Zasoby eksploatacyjne ujęć wód podziemnych. Cz. V. Prognozowanie zmian jakości wód i optymalizacja ich poboru.

Ocena wiarygodnosci metod obliczeniowych.





inne uwagi:

Literatura: Castany G., 1972 - Poszukiwanie i eksploatacja wód podziemnych. Wyd. Geol., Warszawa Pleczyński J., Przybyłek J., 1974 - Problematyka dokumentowania zasobów wód podziemnych w dolinach rzecznych. Wyd. Geol., Warszawa Pleczyński J., 1981 - Odnawialność zasobów wód podziemnych. Wyd. Geol., Warszawa Praca zbiorowa 1996 - Ustalanie dyspozycyjnych zasobów wód podziemnych. Poradnik metodyczny. Wyd. MOŚZNiL, Komisja Dokumentacji Hydrogeologicznych, Warszawa Soczyńska U., 1997 - Hydrologia dynamiczna. Wyd. Nauk. PWN. W-wa Praca zbiorowa, 2004 - Metodyka określania zasobów eksploatacyjnych ujęć zwykłych wód podziemnych. Poradnik metodyczny. Ministerstwo Środowiska W-wa Jokiel p., 1994 - Zasoby, odnawialność i odpływ wód podziemnych strefy aktywnej wymiany w Polsce. Acta Geographica Lodiensia 66-77. Łódź

studia II stopnia magisterskie kierunek Geologia

specjalizacje: Geologia stratygraficzno-poszukiwawcza (GSP)

Gospodarka zasobami mineralnymi i wodnymi (GZMiW) Hydrogeologia i geologia inżynierska (HiGI)

II ROK

specjalizacje:

Geologia stratygraficzno-poszukiwawcza (GSP)

Nazwa przedmiotu: Gemmologia

Prowadzący: dr STANISŁAW KOSZELA liczba godzin: 30h rok: IIM

Rodzaj zajęć: wykład ECTS: 3 kierunek /specjalizacja: DU-GL/GSP

Założenia i cele: Celem wykładu jest zapoznanie studentów z podstawowymi zagadnieniami w zakresie: genezy, podziału i klasyfikacji materiałów gemmologicznych; sposobów obróbki i metod syntezy; metod badawczych, identyfikacji i sposobów wyceny. Sudenci zapoznają się z zasadami organizacji światowego rynku diamentów i rynku jubilerskiego oraz z ośrodkami szkolenia gemmologicznego w Polsce i na świecie. Szczegółowo omawiane są grupy materiałów gemmologicznych, np. diamenty, kolorowe kamienie szlachetne, organiczne materiały gemmologiczne i inne. W ramach wykładu prezentowane są niektóre materiały gemmologiczne.

Organizacja zajęć: 16. Zajęcia organizacyjne oraz wstęp do optyki kryształów. Terminy zajęć, zakres materiału, literatura, warunki zaliczenia.

Optyka kryształów - wiadomości podstawowe. 17. Szlify gemmolologiczne. Metody obróbki materiałów gemmologicznych. Szlif i rodzaje szlifów. Szlify klasyczne i

współczesne. 18. Metody badań materiałów gemmologicznych. Metody makroskopowe, metody laboratoryjne, metody instrumentalne.

Kierunki rozwoju metod badawczych. 19. Identyfikacja, zasady klasyfikacji i wyceny materiałów gemmologicznych. Metody identyfikacji, klasyfikacji i wyceny

diamentów, kolorowych kamieni szlachetnych, organicznych materiałów gemmologicznych. 20. Geneza, złoża, metody poszukiwań i eksploatacji, produkcja materiałów gemmologicznych. Geneza, złoża, metody

poszukiwań, sposoby eksploatacji, produkcja i światowy rynek diamentów. Złoża kolorowych kamieni szlachetnych. 21. Perły i organiczne materiały gemmologiczne. Perły naturalne i hodowane. Kość słoniowa, bursztyn, koral i inne materiały

organiczne. 22. Syntetyczne materiały gemmologiczne. Metody syntezy materiałów gemmologicznych. Imitacje i podróbki. Metody

poprawiania własności materiałów gemmologicznych. 23. Przegląd materiałów gemmologicznych. Diament. Historyczne diamenty. 24. Przegląd materiałów gemmologicznych. Kamienie szlachetne (rubin , szafir, szmaragd, "jady"). 25. Przegląd materiałów gemmologicznych. Kamienie szlachetne (cyrkon, beryl, topaz, turmalin). 26. Przegląd materiałów gemmologicznych. Kamienie szlachetne (granat, kwarc, opal i inne). 27. Przegląd materiałów gemmologicznych. Perły. Organiczne materiały gemmologiczne. 28. Gemmologia i jubilerstwo. Metale szlachetne. Oprawa materiałów gemmologicznych. Współczesne trendy w jubilerstwie. 29. Ośrodki gemmologiczne w Polsce i na świecie. CIA, CIBJO, PTGem i inne organizacje gemmologiczne. Systemy szkolenia

gemmologicznego w Polsce i na świecie. 30. Nowości gemmologiczne. Nowe materiały gemmologiczne, złoża, metody i instrumenty badawcze, itp.


śródsemestralne kolokwia pisemne/ustne: końcowe zaliczenie pisemne/ustne: 100% lub



inne uwagi:

Literatura: W. Heflik, L. Natkaniec-Nowak. 1996. Gemmologia. Wyd. Antykwa, Kraków., 293 p. Łapot W. 1999. Gemmologia ogólna. Wyd. U.Śl. Katowice. 288 p. Łapot W. 2000. Gemmologia szczegółowa. Wyd. U.Śl. Katowice. 384 p. Łapot W. 2003. Diament. Wyd. U.Śl. Katowice. 288 p. Łapot W. 2005. Perły. LabGem. Sosnowiec. Wyd. U.Śl. Katowice. 252 p.


Prowadzący: dr KAMILLA PAWŁOWSKA liczba godzin: 30h rok: IIM


Założenia i cele: Celem zajęć jest przedstawienie aktualnych zagadnień ewolucji zwierząt kręgowych. Student w toku wykładu dowiaduje się jakie zostały wytworzone innowacje ewolucyjne przez ryby, płazy, gady, ptaki i ssaki poprzedzające ich radiację. Poznaje, kiedy i w jaki sposób, kręgowce przekraczały swoje konstrukcyjne ograniczenia w drodze do nektonicznego, lądowego, powietrznego trybu życia. Uzyskuje odpowiedz na pytania dotyczące zwierząt, m.in.: ich gigantyzmu form w plejstocenie, udomowienia, znaczenia stratygraficznego, środowiskowego oraz tafonomii ich szczątków.

Organizacja zajęć: 1. Ewolucyjne pojęcia; Skamieniałości. Główne jednostki klasyfikacyjne. Radiacja ewolucyjna i innowacja adaptatywna z

przykładami. Konwergencja. Homologia. Stan zachowania skamieniałości zwierząt kręgowych. 2. Osłonice, Bezczaszkowce, Konodonty, Bezszczękowce, Szczękouste. Charakterystyka strunowców (w oparciu o osłonice,

bezczaszkowce). Konodonty przykładem najstarszych zwierząt kręgowych. Zmiany budowy u bezszczękowców i szczękoustnych w drodze do nektonicznego życia.

3. Ewolucja ryb. Ewolucja ułożenia i postaci szczęk, receptory zmysłów, zmiana okrywy ciała w oparciu o przegląd przedstawicieli fałdopłetwych, pancernych i chrzęstnoszkieletowych.

4. Ewolucja ryb. Lofosteidy i ryby kostne. Pęcherz pławny i konsekwencje jego powstania. Różnicowanie się kręgosłupa. Zmiany zawieszenia łuku żuchwowego. Modyfikacja uzębienia a bechawior ryb.

5. Pochodzenie płazów. Koncepcja pochodzenia czworonogów na bazie aktualnej dokumentacji paleontologicznej. Potencjał poznawczy płazorybów. Istota procesu wykształcenia kończyn i liczba palców.Biologia rozwojowa i genetyczna możliwość posiadania palców.

6. Etapy ewolucji płazów. Zmiany elementów szkieletu wczesnych płazów. Płazy tarczogłowe Polski. Ewolucja bezogonowych i ogoniastych. Szkic płazów gadokształtnych. Płazy w materiałach archeologicznych.

7. Pochodzenie i rozwój gadów. Pochodzenie gadów. Ich karbońskie różnicowanie. Owodniowce. Nowy sposób w przenoszeniu dźwięków. Wczesne gady a paleośrodowisko. Ewolucja ważek.

8. Radiacja gadów. Mezozaury, notozaury, plezjozaury, ichtiozaury, plakodonty, ichtiozaury, żółwie, krokodyle- modyfikacje budowy wraz z powróceniem do morza, podwodny lot, zmiany postaci czaszki. Gady w materiałach archeologicznych.

9. Radiacja gadów. Wczesne diapsydy. Zmiany postawy ciała archozaurów. Tekodonty i znaczenie Krasiejowskich skamieniałości. Umiejętność lotu i ewolucja pterozaurów. Dinozaury. Teropody a ptaki- mnogość pytań.

10. Pochodzenie i ewolucja ptaków. Pochodzenie ptaków i piór. Przystosowania do lotu. Charakterystyka praptaków. Hipotezy rozwoju zdolności aktywnego lotu. Nielotność. Gigantyzm form i nowoczesne grupy ptaków. Ptaki w materiałach archeologicznych.

11. Pochodzenie, rozwój i trendy ewolucyjne ssaków. Pochodzenie ssaków. Ewolucja żuchwy i szczęki. Powstanie kosteczek słuchowych. Prassaki - łagodność czy jadowitość. Ewolucja torbaczy i łożyskowców. Zdolność lotu.

12. Udomowienie zwierząt. Proces udomowienia zwierząt: bydła, świni, owcy, kozy, konia, psa, kota, królika - gdzie i kiedy. Charakterystyka zwierząt domowych i dzikich przodków.

13. Antropogeneza. Charakterystyka i ewolucja przedstawicieli hominidów (zespół cech ich definiujących, migracja, możliwości współwystępowania czy zwalczania?). Charakterystyka kości ludzkich. Koncepcja jednego regionu pochodzenia człowieka czy multiregionalizm.

14. Kość jako surowiec. Budowa kości a jej znaczenie jako surowiec. Techniki obróbki surowca kościanego. Charakterystyka elementów, należących do grup przedmiotów: ozdoby, narzędzia pracy, przedmioty wyposażenia domu, związane z rozrywką, przemieszczaniem się.

15. Tafonomia kości zwierzęcych. Definicja. Transport, wietrzenie, trawienie, aktywność drapieżników i gryzoni, wpływ temperatury, aktywność człowieka w procesie obróbki kulinarnej.





inne uwagi: każde spotkanie kończy zagadka tematycznie związana z zakresem danego wykładu jako bodziec do samodzielnego pogłębiania wiedzy. Uzupełniająco przewidywane są projekcje filmów o kręgowcach z serii BBC.



Prowadzący: dr KAMILLA PAWŁOWSKA liczba godzin: 15h rok: IIM


Założenia i cele: Celem zajęć jest zapoznanie studentów z ewolucją podstawowych gromad zwierząt kręgowych poprzez poznanie ich budowy w oparciu o wybranych przedstawicieli. Student w toku zajęć nabiera umiejętność rozpoznawania skamieniałości (kości, zębów, możdżeni, poroży) oraz analizy procesów tafonomicznych. Poznaje znaczenie stratygraficzne i środowiskowe skamieniałości zwierząt oraz potrafi rozróżnić formy dzikie od udomowionych. Dowiaduje się o wytwórczości kościanej i rogowej.

Organizacja zajęć: 16. Organizacja ćwiczeń. Terminy z zakresu ewolucji kręgowców. Skamieniałości. Warunki uczestnictwa i zaliczenia

ćwiczeń, tryb pracy, terminy konsultacji, zakres materiału i polecana literatura. Jednostki systematyczne, systematyka zwierząt kręgowych, pojęcia ewolucyjne, stan zachowania kości.

17. Strunowce: Osłonice, Bezczaszkowce, Konodonty. Cechy diagnostyczne wybranych rodzajów na tle planu budowy grupy. Środowisko życia. Znaczenie stratygraficzne i paleoekologiczne.

18. Ryby. Cechy diagnostyczne wybranych rodzajów na tle planu budowy grupy. Środowisko życia. Znaczenie stratygraficzne, paleoekologiczne, archeologiczne. Występowanie w Polsce.

19. Płazy. Cechy diagnostyczne wybranych rodzajów na tle planu budowy grupy. Środowisko życia. Znaczenie stratygraficzne, paleoekologiczne, archeologiczne. Występowanie w Polsce.

20. Gady. Cechy diagnostyczne wybranych rodzajów na tle planu budowy grupy. Środowisko życia. Znaczenie stratygraficzne, paleoekologiczne, archeologiczne. Występowanie w Polsce.

21. Ptaki. Cechy diagnostyczne wybranych rodzajów na tle planu budowy grupy. Środowisko życia. Znaczenie stratygraficzne, paleoekologiczne, archeologiczne. Występowanie w Polsce.

22. Ssaki. Cechy diagnostyczne wybranych rodzajów na tle planu budowy grupy. Środowisko życia. Znaczenie stratygraficzne i paleoekologiczne. Występowanie w Polsce w oparciu o przegląd systematyczny.

23. Ssaki. Trendy ewolucyjne ssaków na przykładzie analizy kości nieparzystokopytnych. 24. Ssaki. Gryzonie a drapieżniki. Różny behawior i funkcje odzwierciedlone w budowie ich szkieletów. 25. Zęby kręgowców. Zróżnicowanie uzębienia. Typy osadzenia i wymiany zębów. Uzębienie a rodzaj pokarmu. Rozróżnienie

zębów ryb, płazów, gadów i ssaków. 26. Twory rogowe. Przegląd i rozpoznanie podstawowych tworów rogowych: łusek, pazurów, paznokci, kopyt, piór, włosów. 27. Udomowienie wybranych gatunków ssaków. Przykłady zmian osteometrycznych kości wybranych gatunków ssaków jako

skutek procesu udomowienia. Analiza morfologii zwierząt na podstawie wskaźników. 28. Kości ludzkie a zwierzęce. Praktyczna umiejętność rozróżniania kości ludzkich od zwierzęcych. Podstawowe zagadnienia,

przykłady ich depozycji i zależności. 29. Przegląd i wytwarzanie wyrobów kościanych. Przykłady typów kości, techniki obróbki surowca kościanego. Zapoznanie się

z elementami należącymi do grup przedmiotów: ozdoby, narzędzia pracy, przedmioty wyposażenia domu, związane z rozrywką, przemieszczaniem się.

30. Tafonomia kości. Przykłady i analiza podstawowych zagadnień tafonomicznych: transportu, wietrzenia, trawienia, aktywności drapieżników i gryzoni, wpływu temperatury, aktywności człowieka w procesie obróbki kulinarnej.




kontrola obecności: 5% praca końcowa semestralna/roczna: 30%

inne uwagi: dozwolone 3 nieobecności, w toku zajęć student pisze prace w ramach zagadnień: "Na granicach ewolucyjnych".



Prowadzący: dr AGATA DUCZMAL-CZERNIKIEWICZ liczba godzin: 15h rok: IIM















inne uwagi:



Prowadzący: dr AGATA DUCZMAL-CZERNIKIEWICZ liczba godzin: 30h rok: IIM

























Nazwa przedmiotu: Tafonomia i paleoekologia

Prowadzący: dr EDWARD CHWIEDUK liczba godzin: 15h rok: IIM


Założenia i cele: Głównym celem wykładu jest odpowiedzenie na pytanie, dlaczego skamieniałości się zachowują? Na kolejnych wykładach przedstawione zostaną "kaprysy" środowiska, którym podlegają wszystkie organizmy i szczątki organiczne, przed, podczas i po skamienieniu. Przedstawione zostaną warunki (parametry) środowiska, które sprzyjają skamienieniu oraz te czynniki (krystalizacja, rekrystalizacja, diageneza, albo prosta erozja), które mogą zmienić okaz po skamienieniu do bezwartościowej masy. Wkład prowadzany jest w 7. blokach po 2 godziny.

Organizacja zajęć: 1. Zajęcia organizacyjne oraz podstawowe pojęcia i definicje. Ustalenie reguł zaliczeń; zakresu materiału. Podstawowe

terminy. Zwrócenie uwagi na fakt, że procesy tafonomiczne nie tylko odejmują informację od kopalnego zapisu, ale mogą również dodać nowe informacje, tworząc fałszywy obraz.

2. Fosylizacja vs. Tafonomia. Procesy przeobrażające pogrzebane w osadzie szczątki organiczne w skamieniałości; fizyczne i chemiczne interakcje, które dotykają organizm na drodze od biosfery do litosfery.

3. Biostratonomia. Omówienie procesów rozpadu i rozkładu miękkich części ciała; fizycznych, chemicznych i biologiczne czynników występujących między śmiercią organizmu i jego późniejszym pogrzebaniem w osadzie. Charakterystyka środowisk życia.

4. Diageneza. Omówienie zmian chemicznych (cementacja, krystalizacja, rekrystalizacja, substytucja), fizycznych (upakowanie) i biologiczna, które mogą zajść w osadzie po jego depozycji oraz w czasie i po jego lityfikacji i ich wpływ na szczątki organiczne.

5. Stany zachowania skamieniałości. Krótka charakterystyka skamieniałości strukturalnych i śladowych. Omówienie kopalnych zespołów organicznych. Omówienie wskaźników tafonomicznych i ich implikacje paleośrodowiskowe.

6. Przegląd ważniejszych grup systematycznych. O tym aby mówić co organizm stracił na drodze od śmierci, przykrycia osadem do zebrania i skolekcjonowania, należy wiedzieć jak wyglądał gdy jeszcze żył, zatem nieco o współczesnych odpowiednikach wymarłych taksonów.

7. Paleoekologia. Podstawowe pojęcia ekologii. Charakterystyka ekosystemów morskiego i lądowego. Wnioskowanie o trybie życia ze sposobu fosylizacji. Zespoły kopalne (rafowe, miękkiego dna, inne). Przestrzenne rozmieszczenie populacji.

8. Przegląd ważniejszych Fossillagerstatten. Omówienie najbardziej znanych miejsc na świecie z doskonale zachowanymi skamieniałościami, ze szczególnym uwzględnieniem procesów i okoliczności prowadzących do takiego stanu zachowania skamieniałości.





inne uwagi: Dopuszcza się jedną nieobecność.

Literatura: Borówka, R.K., 2001. Dzieje Ziemi i rozwój życia. Wydawnictwo Kurpisz, Poznań, 239 s. Beisaw A.M., 1998. Differential preservation and recovery: taphonomy of bone preservation at the Thomas-Luckez site, Ashland, NY. New York. 88 s. Dzik, J. 1992. Dzieje życia na Ziemi, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa. Gaines R.R., Kennedy M.J., Droser M.L., 2005. A new hypothesis for organic preservation of Burgess Shale taxa in the middle Cambrian Wheeler Formation, House Range, Utah. Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology 220: 193– 205. Greenwood D.R., 1991. The taphonomy of plant macrofossils. Raup D.M., 1984. Podstawy paleontologii. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, 526 s Schopf, J.W., 2002. Kolebka życia. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, 308 s. Spriggs S.A., Taphonomy: Death Is A Sure Bet, Fossilization Is A Long Shot. Colorado State University Fort Collins. Stanley, S.M., 2002. Historia Ziemi. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, 659 s. Taylor P.D., Wilson M.A., 2002. Palaeoecology and evolution of marine hard substrate communities. Earth-Science Reviews, 62, 103 s. Valli A.M.F., 2005. Taphonomy of the late Miocene mammal locality of Akkasdagı, Turkey, in Sen S. (ed.), Geology, mammals and environments at Akkasdagı, late Miocene of Central Anatolia. Geodiversitas 27 (4) : 793-808.

Nazwa przedmiotu: Tafonomia i paleoekologia

Prowadzący: dr EDWARD CHWIEDUK liczba godzin: 15h rok: IIM


Założenia i cele: Na ćwiczeniach rozpoznawane będą procesy odpowiedzialne za zachowanie organizmu lub jego części w zapisie kopalnym oraz jak te procesy wpłynęły na informację w kopalnym zapisie. Na przygotowanych zespołach skamieniałości i na pojedynczych okazach ustalane będą prawdopodobne zdarzenia, którym podlegały organizmy przy przechodzeniu od żywego świata do osadowego zapisu oraz fizyczne i chemiczne interakcje, które dotknęły organizm przy przechodzeniu przez główne stadia fosylizacji, tj. nekrolizy, biostratonomi i diagenezy. Ćwiczenia przeprowadzone będą w 5. blokach po 3 godziny.

Organizacja zajęć: 1. Zajęcia organizacyjne oraz podstawowe pojęcia i definicje. Ustalenie reguł zaliczeń i kolokwiów; zakres materiału,

literatura, warunki uczestnictwa w zajęciach. Zapoznanie się z różnymi stopniami tafonomicznego zachowania skamieniałości. 2. Modele fosylizacyjne. Porównywanie tafonomicznych stanów skamieniałości w przygotowanych, modelowych zespołach.

Ocena wartości skamieniałości w próbkach. Opisywanie tafonomicznych różnic próbek. Przedyskutowanie zaobserwowanych różnic.

3. Orientacja i segregacja. Badanie okazów z różnych typów koncentracji np.: rafowej, kondensacji stratygraficznej, czy fizycznego nagromadzenia (np. burzowego, prądowego, redepozycyjnego). Odróżnianie typów koncentracji.

4. Wskaźniki tafonomiczne. Wyszukiwanie na skamieniałości śladów abrazji, dezintegracji, bioerozji, dysolucji (rozpuszczania), obtoczenie, inkrustacja oraz odnoszenie tych wskaźników do warunków środowiskowych.

5. Fossillagerstatten. Próba odpowiedzi na pytania: dlaczego skały z wyjątkowo dobrze zachowanymi skamieniałościami są ważne? Jakiego typu informacji one dostarczają? Czym charakteryzowały się Fossil Lagerstatte, że dały tak znakomicie zachowane skamieniałości?





inne uwagi: Dopuszcza się jedną nieobecność nieusprawiedliwioną.

Literatura: Borówka, R.K., 2001. Dzieje Ziemi i rozwój życia. Wydawnictwo Kurpisz, Poznań, 239 s. Beisaw A.M., 1998. Differential preservation and recovery: taphonomy of bone preservation at the Thomas-Luckez site, Ashland, NY. New York. 88 s. Dzik, J. 1992. Dzieje życia na Ziemi, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa. Gaines R.R., Kennedy M.J., Droser M.L., 2005. A new hypothesis for organic preservation of Burgess Shale taxa in the middle Cambrian Wheeler Formation, House Range, Utah. Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology 220: 193– 205. Greenwood D.R., 1991. The taphonomy of plant macrofossils. Raup D.M., 1984. Podstawy paleontologii. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, 526 s Schopf, J.W., 2002. Kolebka życia. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, 308 s. Spriggs S.A., Taphonomy: Death Is A Sure Bet, Fossilization Is A Long Shot. Colorado State University Fort Collins. Stanley, S.M., 2002. Historia Ziemi. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, 659 s. Taylor P.D., Wilson M.A., 2002. Palaeoecology and evolution of marine hard substrate communities. Earth-Science Reviews, 62, 103 s. Valli A.M.F., 2005. Taphonomy of the late Miocene mammal locality of Akkasdagı, Turkey, in Sen S. (ed.), Geology, mammals and environments at Akkasdagi, late Miocene of Central Anatolia. Geodiversitas 27 (4) : 793-808.

Nazwa przedmiotu: Petrologia techniczna i eksperymentalna

Prowadzący: dr hab. JACEK MICHNIEWICZ liczba godzin: 25h rok: IIM


Założenia i cele: Przedmitem ćwiczeń są wybrane aspekty petrografii stosowanej, które umożliwią studentom w pracy zawodowej sporządzać ekspertyzy oraz identyfikować syntetyczne fazy mineralne, w tym spoiwa wiążące, ceramikę, szkła, pigmenty a także okreslać stopień ich zniszczenia. Studenci są zapoznawani z przydatnośćią i celowością zastosowania badań petrograficznych, dyfrakcyjnych, w mikroobszarze jak teżanaliz geochemicznych, w tym XRF, ICP oraz INAA.

Organizacja zajęć: 1. Sporządzanie ekspertyz petrograficznych dla potrzeb konserwatorskich. Nauka makroskopowego opisu zabytków

wykonanych ze sztucznych kamieni, z uwzględnieniem zauważalnych makroskopowo procesów ich niszczenia oraz cech petrograficznych istotnych w projektowaniu prac konserwatorskich.

2. Badania materiałoznawcze materiałów wiążących - spoiwa powietrzne i hydrauliczne. Podstawy teoretyczne technologii materiałów wiążących. Nauka petrograficznej identyfikaci faz krystalicznych, cech strukturalnych i teksturalnych w przedmiotach wykonanych z gipsu oraz zapraw wapiennych. Nauka interpretacji wynikówanaliz chemicznych.

3. Badania porównawcze zapraw budowlanych. Ćwiczenia nad korelacją murów budowli w oparciu o wyniki analiz chemicznych oraz badań petrograficznych.

4. Identyfikacja wyrobów ceramicznych. Podstawy teoretyczne technologii wyrobów ceramicznych, ćwiczenia kameralne w identyfikacji wyrobów ceramicznych, ich cech strukturalnych i teksturalnych.

5. Badania porównawcze wyrobów ceramicznych. Ćwiczenia w identyfikacji domieszek schudzających zawartych w ceramice,określanie ich udziału, proporcji. Określanie warunków oraz temperatury wypału naczyń ceramicznych.

6. Procesy niszczenia zabytków kamiennych cz. 1. Podstawy teoretyczne procesów niszczenia zabytków w warunkach zanieczyszczeń atmosferycznych. Badania mikroskopowe naskorupień powstałych na powierzchni kamienia.

7. Procesy niszczenia zabytków kamiennych cz. 2. Ćwiczenia z wykorzystaniem mikroskopu elektronowego z przystawką EDS. Obserwacje morfologii naskorupień i patyn wietrzeniowych, okreslanie ich składu chemicznego w mikroobszarze.

8. Badania mikroskopowe pigmentów naturalnych. Badania mikroskopowe płytek cienkich wykonanych z malowideł ściennych pod kątem okreslania struktury malowidła a także identyfikacji pigmentu.

9. Badania struktury oraz składu chemicznego pigmentów w mikroobszarze. Ćwiczenia z wykorzystaniem mikroskopu elektronowego z przystawką EDS. Obserwacje morfologii malowideł, okreslanie ich składu chemicznego w mikroobszarze.

10. Badania szkieł i polew. Podstawy teoretyczne technologii szkieł i polew. Badania w mikroobszarze składu chemicznego szkieł i polew oraz ich identyfikacja.





inne uwagi:

Literatura:

specjalizacja:

Gospodarka zasobami mineralnymi i wodnymi (GZMiW)

Nazwa przedmiotu: Alternatywne źródła energii

Prowadzący: dr JOANNA ROTNICKA liczba godzin: 15h rok: IIM

Rodzaj zajęć: seminarium ECTS: 2 kierunek /specjalizacja: DU-GL/GZMiW

Założenia i cele: Kurs zapoznaje studentów z podstawowymi rodzajami alternatywnych źródeł energii. Celem jest pokazanie konieczności poszukiwania takich źródeł oraz przedstawienie korzyści wynikających ze stosowania takiej energii. Po ukończeniu kursu student wie, które ze źródeł energii alternatywnej mają zastosowanie w budownictwie jednorodzinnym, potrafi wskazać ten rodzaj energii,który może być wykorzystany w konkrentj inwestycji, potrafi określić koszt i opłacalność takiej inwestycji oraz określić okres, w jakim inwestycja się zwraca.

Organizacja zajęć: 1. Wprowadzenie (2 godz.). Zapotrzebowanie na energię elektryczną (tendencje i prognozy); zasoby tradycyjnych,

nieodnawialnych, źródeł energi - stan obecny i prognozy; konieczność poszukiwania alternatywnych źródeł energii. 2. Energia promieniowania słonecznego (2 godz.). Pozyskiwanie energii słonecznej; opłacalność inwestycji; kolektory

słonaczne; wydajność a strfa klimatyczna; wpływ inwestycji na środowisko. 3. Energia wodna (2 godz.). Energia czerpana z dynamiki wód (rzeki, pływy, falowanie); sposób pozyskiwnia; lokalizacja

elektrowni wodnych; koszty pozyskania energii; opłacalność inwestycji; wpływ na środowisko. 4. Energia wiatru (2 godz.). Lokalizacja elektrowni wiatrowych (strefy klimatyczne, ukształtowanie terenu); wydajność; koszty

pozyskania; opłacalność inwestycji; wpływ na środowisko. 5. Ciepło geotermalne (2 godz.). Skąd się bierze; prowincje geotermalne; pompy ciepła - zasady funkcjonowania i typy; koszty i

opłacalność inwestycji. 6. Energia jądrowa (2 godz.). Sposób pozyskiwania energii (podstawy fizyczne); elektrownie jądrowe - koszt i opłacalność

inwestycji; problem magazynowania odpadów. 7. Biomasa (2 godz.). Co to jest biomasa; typy biomasy (stała, ciekła, gazowa); sposoby i koszty pozyskiwania; wpływ na

środowisko. 8. Podsumowanie (1 godz.). Zestawienie kosztów pozyskiwania energii z tradycyjnych i alternatywnych źródeł energii (koszt

inwestycji i koszt użytkowania); odnawialność alternatywnych źródeł energii.





inne uwagi:

Literatura:

Nazwa przedmiotu: Geologia złóż i wykorzystanie surowców chemicznych

Prowadzący: dr RAFAŁ RATAJCZAK liczba godzin: 15h rok: IIM


Założenia i cele: Celem wykładu jest zapoznanie studentów z budową geologiczną najważniejszych polskich złóż surowców chemicznych (barytu, fluorytu, siarki, soli kamiennej i potasowej, anhydrytów), sposobami ich eksploatacji i wykorzystania w różnych gałęziach gospodarki. Na wykładzie omawia się również wpływ eksplotacji czy późniejszej rekultywacji obszarów górniczych na środowisko przyrodnicze (np. wpływ zalanej kopalni soli w Wapnie czy problemy wynikające z eksploatacji podziemnej i otworowej złóż siarki.

Organizacja zajęć: 1. Złoża barytu i fluorytu. Właściwości mineralne barytu i fluorytu. Główne złoża formacji: polimetaliczno-barytowo-

fluorytowej, barytowej (monomineralnej), fluorytowej, pierwiastków ziem rzadkich z fluorytem występujące w Sudetachach i Górach Świętokrzyskich.

2. Złoża barytu i fluorytu -cd. Geneza okruszcowania, formy złóż. Przejawy minaralizacji barytowo-fluorytowej w innych rejonach Polski (Tatry, obszar śląsko-krakowski). Zasoby w złożach, kierunki polskiego importu/eksportu. Wykorzystanie barytu i fluorytu w przemyśle.

3. Cechsztyńskie złoża soli kamiennej i potasowej w Polsce. Właściwości minerałów solnych. Basen cechsztyński-cyklotemy solne. Różnowiekowe sole kamienne na świecie. Złoża pokładowe i wysadowe - sposoby eksploatacji i metody geologicznych badań. Halotektonika i halokineza. Budowa geologiczna wybranych złóż.

4. Cechsztyńskie złoża soli kamiennej i potasowej w Polsce- cd. Wykorzystanie soli kamiennych i potasowych. Magazyny paliw i składowiska odpadów niebezpiecznych. Geneza tz "czapy gipsowej" - złoża gipsu i anydrytu. Import, eksport, zasoby soli.

5. Złoża siarki soli i anhydrytów z zapadliska przedkarpackiego. Złoża soli zapadliska przedkarpackiego - genaza i forma złóż Wieliczki i Bochni. Genaza złóż siarki i anhydrytów na tle rozwoju zapadliska przedkarpackiego. Budowa geologiczna głównych złóż siarki i anhydrytów. Metody eksplotacji i przeróbki siarki.

6. Złoża siarki soli i anhydrytów z zapadliska przedkarpackiego -cd. Wykorzystanie siarki w przemyśle. Import, eksport- przyczyny nieopłacalności wydobycia siarki. Doświadczenia polskiego górnictwa siarkowego w dziedzinie rekultywacji i zagospodarowania terenów poeksploatacyjnych.

7. Złoża siarki soli i anhydrytów z zapadliska przedkarpackiego -cd. Wybrane kierunki rekultywacji- sposoby wykorzystania wyrobisk poeksploatacyjnych kopalń odkrywkowych i rekultywacja terenów po eksploatacji siarki metodą otworową. Organizacyjne i ekonomiczno–finansowe problemy likwidacji kopalń.

8. Podsumowanie zagadnień prezentowanych na wykładzie.





inne uwagi:

Literatura:

Nazwa przedmiotu: Geologia złóż i wykorzystanie surowców chemicznych

Prowadzący: dr RAFAŁ RATAJCZAK liczba godzin: 15h rok: IIM


Założenia i cele: Na ćwiczeniach studenci pracując w zespołach 2-3 osobowych uczą się rozpoznawać budowę geologiczną wysadu solnego. Korzystając z otworów wiertniczych (50-60) zlokalizowanych na wysadzie jak i w jego sąsiedztwie wykonują profile geologiczne, mapy stropu i spągu czapy gipsowej i zwierciadła solnego, sumaryczne przekroje geologiczne, mapy ścięć na kilku poziomych płaszczyznach obejmujących wysad i jego otoczenie.

Organizacja zajęć: 1. Praca kameralna - określenie budowy geologicznej wysadowego złoża soli i gipsów. Zapoznanie się z kartami otworów

wiertniczych (50-60) i wytyczenie granic pomiędzy: czapą gipsową a osadami jej nadkładu, zwierciadłem solnym. Naniesienie granic na podkłady mapy.

2. Praca kameralna - określenie budowy geologicznej wysadowego złoża soli i gipsów. Wykonanie na podkładzie mapy stropu i spągu tz. czapy gipsowej wysadu w zadanym cięciu poziomnicowym.

3. Praca kameralna - określenie budowy geologicznej wysadowego złoża soli i gipsów. Wykonanie kilku mapy ścięć poziomych dla wybranych płaszczyzn. Wykreślenie granic z zazastosowaniem odpowiednich szrafur.

4. Praca kameralna - określenie budowy geologicznej wysadowego złoża soli i gipsów. Wykonanie kilku mapy ścięć poziomych dla wybranych płaszczyzn. Wykreślenie granic z zazastosowaniem odpowiednich szrafur- cd.

5. Praca kameralna - określenie budowy geologicznej wysadowego złoża soli i gipsów. Wykonanie (przy zadanym przewyższeniu) kilku przekrojów geologicznych przechodzących przez strukturę wysadową.

6. Praca kameralna - określenie budowy geologicznej wysadowego złoża soli i gipsów. Wykonanie (przy zadanym przewyższeniu) kilku przekrojów geologicznych przechodzących przez strukturę wysadową -cd.

7. Praca kameralna - określenie budowy geologicznej wysadowego złoża soli i gipsów. Na podstawie wykreślonych map i przekrojów geologicznych rozpoznanie budowy geologicznej wysadu. Zaproponowanie terenów nadających się pod odkrywkową eksploatację gipsów i wstępne określenie ilości i jakości pozyskania surowca.

8. Praca kameralna - określenie budowy geologicznej wysadowego złoża soli i gipsów. Sprawdzenie prac - wniosków końcowych dotyczących budowy geologicznej złoża gipsów. Zaprezentowanie prze studentów budowy geologicznej wysadu na podstawie wykonanych załączników graficznych.





inne uwagi: 60% - wykonywane na ćwiczeniach prace kameralne.

Literatura:

Nazwa przedmiotu: Gospodarowanie zasobami wód podziemnych w regionie wodnym

Prowadzący: prof. JAN PRZYBYŁEK liczba godzin: 15h rok: IIM


Założenia i cele: Zapoznanie studentów z europejskimi standardami gospodarowania wodami - Ramowa Dyrektywa Wodna na przykładzie Regionu Wodnego Warty.

Organizacja zajęć: 1. Wprowadzenie do wykładów. Podstawowe definicje w nawiązaniu do Prawa wodnego i słownika RD Wodnej. Materiały

szkoleniowe związane z wdrażaniem RDW. 2. Charakterystyka fizyczno-geograficzna RW Warty. Klimat, geologia, obszary chronione, ekosystemy zalezne od wód. 3. Hydrografia i hydrologia RW Warty. Rzeki, obszary i zlewnie bilansowe. 4. Bilans wodny. Opady, odpływy rzek, ogólny bilans wodny, wskaźniki bilansowe. 5. Identyfikacja i charakterystyka presji antropogenicznych. Uzytkowanie terenu, pobór wody, zrzuty ścieków, zabudowa

hydrotechniczna rzek. 6. Ramowa Dyrektywa Wodna w Regionie Warty. Jednolite części wód powierzchniowych i podziemnych i ich typografia.

Ocena wód a warunki referencyjne. Klasyfikacja wód. 7. Identyfikacja istotnych problemów gospodarki wodnej w regionie. Ocena aktualnego stanu wód wg zlewni bilansowych.

Ocena tendencji zmian. Główne problemy. 8. Inne dyrektywy UE i programy monitoringu wód. Dyrektywa azotanowa, siedliskowa, monitoring diagnostyczny,

operacyjny, badawczy.





inne uwagi:

Literatura: Hydrogeologia regionalna Polski. Tom I PIG. W-wa 2007: Część druga. Region Warty 361-407. Pasławski Z., Koczorowska J., 1974 - Odpływy podziemne rzek na obszarze dorzecza Warty. Przegl. Geof. 19.1. Gospodarka Wodna. Czasopismo. Miesięcznik. Wyd. SOGMA NOT. Roczniki 2002-2008 Prawo wodne - ustawa z dnia 18 lipca 2001 r (Dz.U. 2001, nr 115, poz. 1229) Dyrektywa 2000/60/EC Parlamentu Europejskiego i Rady Wspólnoty Europejskiej z dnia 23 października 2000 r. ustalająca ramy działań wspólnoty w zakresie polityki wodnej. Materiały informacyjne RZGW w Poznaniu

Nazwa przedmiotu: Hydrogeologia kopalniana

Prowadzący: dr MAREK RASAŁA liczba godzin: 15h rok: IIM


Założenia i cele: Student na zajęciach zapoznaje się z zasadami przeprowadzania badań hydrogeologicznych złóż, sposobami prognozowania dopływu wód do wyrobisk oraz metodami ich odwadniania. Analizowane są żródła i metody przeciwdziałania zagrożeniom wodnym w górnictwie oraz wpływ odwadniania na środowisko. Podsumowaniem wykładu jest analiza warunków hydrogeologicznych wybranych polskich złóż i sposobów ich odwadniania.

Organizacja zajęć: 1. Badania hydrogeologiczne złóż. Zasady projektowania (zakres i metody) badań hydrogeologicznych złóż i ocena stopnia ich

zawodnienia; rognozowanie dopływu wód do wyrobisk górniczych; hydrogeologiczne klasyfikacje złóż; dokumentowanie badań hydrogeologicznych złóż.

2. Zasady i metody odwadniania kopalń. Zasady i metody odwadniania kopalń podziemnych, wyrobiska i urządzenia odwadniające, odwadnianie kopalń odkrywkowych, zasady gospodarki wodnej w kopalniach.

3. Zagrożenia wodne w kopalniach. Źródła i rodzaje zagrożeń wodnych; sposoby przeciwdziałania zagrożeniu wodnemu; katastrofy wodne w górnictwie.

4. Wpływ działalności górniczej na środowisko wodne. Oddziaływania ilościowe i jakościowe, zrzuty wód kopalnianych, zjawiska geologiczno-inżynierskie i podtopienia; prognozowanie przebiegu i skutków zatapiania kopalń.

5. Hydrogeologia wybranych polskich złóż. Złoża węgla kamiennego i brunatnego, miedzi, cynku i ołowiu, soli kamiennej, surowców skalnych - uwarunkowania i problemy hydrogeologiczne.





inne uwagi:

Literatura: Biniewski J., 1983. Odwadnianie kopalń. Wyd. Politechniki Wrocławskiej. Wrocław Sztelak J., 1975. Hydrogeologia górnicza. Wyd. Politechniki Śląskiej Rogoż M., 2004. Hydrogeologia kopalniana z podstawami hydrogeologii ogólnej. Wyd. GIG Katowice

Nazwa przedmiotu: Wody mineralne, termalne i lecznicze

Prowadzący: PROF. JÓZEF GÓRSKI, DR MAREK RASAŁA liczba godzin: 30h rok: IIM


Założenia i cele: Celem przedmiotu jest zapoznanie studentów z podstawowymi zagadnieniami hydrogeochemii wód mineralnych, termalnych i leczniczych oraz problematyką wystepowania i wykorzystania tych wód w Polsce. Uzyskana wiedza powinna stanowić podstawę do podejmowania praktycznych problemów w zakresie rozpoznawania, eksploatacji i ochrony wód mineralnych, termalnych i leczniczych.

Organizacja zajęć: 6. Podstawowe wiadomosci w zakresie hydrogeochemii. Główne procesy decydujące o formowaniu się składu chemicznego i

właściwości fizyczno-chemicznych wód podziemnych - rozpuszczanie, ługowanie, wytrącanie minerałów, procesy sorpcyjne i membranowe, rozkład substancji organicznej.

7. Podstawowe wiadomosci w zakresie hydrogeochemii. Główne procesy decydujące o formowaniu się składu chemicznego i właściwości fizyczno-chemicznych wód podziemnych - rozpuszczanie, ługowanie, wytrącanie minerałów, procesy sorpcyjne i membranowe, rozkład substancji organicznej.

8. Wskaźniki hydrochemiczne. Wskaźniki hydrochemiczne i ich wykorzystanie w hydrochemii, Na/Cl, Cl/Br i inne. 9. Strefy hydrogeochemiczne, rozkład głębokości wód słodkich w Polsce. Teorie o pochodzeniu mineralizacji wód

podziemnych, wskaźniki dotyczące zmian mineralizacji w profilu pionowym, strefy hydrogeochemiczne. 10. Charakterystyka występowania wód mineralnych, leczniczych i termalnych w Polsce. Charakterystyka prowincji

platformy prekambryjskiej. Charakterystyka prowincji platformy paleozoicznej. 11. Charakterystyka występowania wód mineralnych, leczniczych i termalnych w Polsce. Charakterystyka prowincji

sudeckiej. 12. Charakterystyka występowania wód mineralnych, leczniczych i termalnych w Polsce. Charakterystyka prowincji

karpackiej. 13. Klasyfikacja i własności wód leczniczych. Klasyfikacja anionowo-kationowa, wody swoiste, podział wód leczniczych ze

względu na temperaturę, własnosci osmotyczne. 14. Peloidy, typy wód leczniczych w Polsce. Klasyfikacja peloidów, rodzaje wód leczniczych w Polsce - wody chlorkowe,

szczawy, wody kwasoweglowe, wody siarczanowe, wody termalne, wody radonowe. 15. Podstawy prawne działalnosci uzdrowiskowej w Polsce. Wymogi do uzyskania statusu uzdrowiska, formy działalnosci

uzdrowiskowej, strefy ochronne. 16. Charakterystyka uzdrowisk w Polsce. Omówienie uzdrowisk polskich - lokalizacja, surowce balneologiczne, specjalizacje

lecznicze. 17. Charakterystyka uzdrowisk w Polsce. Omówienie uzdrowisk polskich - lokalizacja, surowce balneologiczne, specjalizacje

lecznicze. 18. Wody termalne. Wyznaczanie zasobów wód termalnych. Podział wód termalnych ze względu na mozliwości ich

wykorzystania. Instalacje geotermalne - zasady rozwiązań. 19. Występowanie wód termalnych w Polsce i charakterystyka instalacji geotermalnych. Charakterystyka wód termalnych w

utworach kresy i jury dolnej, wystepowanie wód termalnych w utworach paleozoiku. Obiekty geotermalne w Polsce. 20. Pompy ciepła, zasady prawne eksploatacji wód mineralnych, termalnych i leczniczych. Zasady funkcjonowania pomp

ciepła, systemy rozwiązań pomp ciepła przy różnych "dolnych" źródłach ciepła, koncesje na eksploatację wód mineralnych, termalnych i leczniczych, obszary i tereny górnicze.





inne uwagi:

Literatura: Atlas uzdrowisk polskich. Państw. Przed. Wyd. Kartograficznych, W-wa 1990 Ciężkowski W.(red.) - Butelkowane wody mineralne Polski. Hydrogeo Ltd. Wrocław 1993 Dowgiałło J., Karski A., Potocki I. - Geologia surowców balneologicznych. Wyd. Geol. W-wa 1969 Górecki W.(red.) - Atlas zasobów energii geotermalnej na Nizu Polskim. Tow. Geosynoptyków GEOS, Kraków 1995 Macioszczyk A., Dobrzyński D. - Hydrogeochemia strefy aktywnej wymioany wód podziemnych. Wyd. Nauk. PWN, W-wa 2002 Paczyński B., Płochniewski Z. - Wody mineralne i lecznicze Polski. PIG W-wa 1996 Paczyński B., Sadurski A.(red.) - Hydrogeologia regionalna Polski. PIG W-wa 2007 Pazdro Z., Kozerski B. - Hydrogeologia ogólna. Wyd. Geol. W-wa 1990 Szmytówna M.(red.) - Balneochemia. Chemia wód mineralnych i peloidów w Polsce. PZWyd. Lekarskich. W-wa 1970

Nazwa przedmiotu: Geologia złóż i wykorzystanie surowców energetycznych płynnych

Prowadzący: dr ALEKSANDER PROTAS liczba godzin: 15h rok: IIM


Założenia i cele: Poznanie krajowych zasobów złóż surowców energetycznych i budowy wybranych złóż na niż polskim. Student powinien znać stratygrafię i litologię serii złożowych z poszczególnych jednostek geologicznych niżu polskiego. Powinien wykazać się znajomością najnowszych technik wstępnej obróbki ropy naftowej i gazu ziemnego w Polsce.

Organizacja zajęć: 21. Rys historyczny kopalnictwa i górnictwa w Polsce. Metody eksploatacji syrowców energetycznych. Historia przemysłu

wiertniczego na świecie i w Polsce. Stare zagłębie naftowe w Polsce. Skansen naftowy w Bóbrce - pokaz filmu. 22. Poszukiwaia złóż płynnych surowców energetycznych. Budowa złoża ropy naftowej. Typy złóż ropy naftowej.

Właściwości fizyczne ropy naftowej. Procesy oczyszczania ropy naftowej. Pokaz filmu - "Karlino". 23. Prowincje naftowe Polski. Stare zagłębie naftowe. Początki poszukiwań złóż węglowodorów na niżu polskim. Złoże Rybaki.

Stratygraficzne uwarunkowania występowania złóz ropy naftowej. "PMG Wierzchowice" - film. 24. Złoża ropy naftowej w Polsce północnej. Wykształcenie kambryjskiej serii złożowej. Złoża pod dnem Bałtyku. Złoża na

wyniesieniu Łeby. Wykształcenie permskiej serii złożowej. Złoża na Pomorzu zachodnim. 25. Złoża ropy naftowe w rejonie lubelskim. Wykształcenie dewońskiej i karbońskiej serii złożowej. Złoża w utworach dewonu.

Złoża w utworach karbonu. Geneza złóż ropno - gazowych. 26. Złoża ropy naftowe w Polsce zachodniej. Wykształcenie permskiej serii złożowej. Złoże BMB. Instalacja do wstępnej

przeróbki ropy naftowej i oczyszczanie gazu ziemnego. 27. Złoża ropy naftowe na monoklinie przedsudeckiej. Typy złóż na monoklinie przedsudeckiej. Parametry zbiornikowe skał.

Ciśnienia złożowe. Występowanie siarkowodoru. Wykształcenie utworów cechsztyńskich. 28. Nietypowe nagromadzenia węglowodorów płynnych. Ropa naftowa w utworach czerwonego spągowca. Gazolina w

złożach gazu ziemnego. Stałe bituminy w permskich seriach złożowych. 29. Wody geotermalne. Występowanie wód termalnych na niżu polskim. Pozimy stratygraficzne, głębokość występowania,

temperatura. Instalacje termalne na niżu polskim. 30. Bilans energetyczny Polski. Udział płynnych surowców energetycznych w bilansie energetycznym Polski. Udział surowców

krajowych w ogólnym bilansie energetycznym. Prognozy na najbliższe lata.


śródsemestralne kolokwia pisemne/ustne: 20% końcowe zaliczenie pisemne/ustne: 80%



inne uwagi:

Literatura: Osika R. 1970. Geologia i surowce mineralne Polski. Wyd. Geol. Karnkowski P. 1993. Złoża gazu ziemnego i ropy naftowej w Polsce. AGH Kraków Levorsen A.I. 1972. Geologia ropy naftowej i gazu ziemnego. Wyd. Geol.

Nazwa przedmiotu: Geologia złóż i wykorzystanie surowców energetycznych płynnych

Prowadzący: dr ALEKSANDER PROTAS liczba godzin: 15h rok: IIM


Założenia i cele: Poszerzenie wiadomości uzyskanych na wykładach. Rys historyczny i nowe trendy w przemyśle naftowym w kraju i na świecie. Poznanie nowych niekonwencjonalnych źródeł surowców energetycznych. Rola bezpiecznego składowania odpadów a ochrona środowiska naturalnego.

Organizacja zajęć: 1. Hydraty metanu. Charakterystyka chemiczna hydratów metanu. Geneza złóz i ich występowanie. Szacowane zasoby.

Możliwość eksploatacji. 2. Światowe zasoby energii geotermalnej. Rodzaje energii geotermalnej. Zwiazek pomiędzy występowaniem wód

geotermalnych a regionalną budową geologiczną. Światowi potentaci w wykorzystaniu energii geotermalnej. 3. Kryzysy naftowe XX wieku. Przyczyny kryzysów naftowych w XX wieku. Następstwa kryzysów naftowych. Wpływ kryzysów

naftowych na polską gospodarkę. 4. Historia baryłki. Transport ropy naftowej w początkowym okresie jej eksploatacji. Pojawienie się znormalizowanych

pojemników do transportu ropy naftowej. "Kariera" baryłki. 5. Składowanie odpadów w wyeksploatowanych złożach-metoda otworowa. Zatłaczanie dwutlenku węgla. Wykorzystanie

dwutlenku węgla do intensyfikacji produkcji węglowodorów. Składowanie odpadów radioaktywnych. 6. Podziemne magazyny węglowodorów w Polsce. Znaczenie podziemnych magazynów węglowodorów dla bilansu

energetycznego kraju. Podziemne magazyny węglowodorów w Polsce, w weeksploatowanych złóżach, w wysadach solnych. 7. Metan z odgazowania pokładów węgla. Złoze gazu ziemnego Marklowice-Mszana. Koncesje na poszukiwanie i wydobycie

metanu z węgla. Podziemna gazyfikacja węgla. 8. Tworzenie się węglowodorów płynnych. Wyjściowa substancja organiczna w skałach . Kerogen. Tworzenie się złóz ropy

naftowej i złóz ropno - gazowych. 9. Ewolucja Przestrzeni porowej w skałach. Pierwotna porowatość skały zbiornikowej. Porowatość wtórna. Porowatość a

przepuszczalność w skałach zbiornikowych. Wpływ diagenezy na właściwości zbiornikowe skał. 10. Wiercenia na morzu. Sprzęt do wierceń podmorskich. Platformy wiertnicze i statki wiertnicze. Poszukiwania złóż

węglowodorów po dnem Bałtyku. 11. Sheil gaz. Co to jest sheil gaz i w jakich utworach może występować (stratygrafia, litologia). Prognozy odkrycia złóż sheil gazu

w Polsce. Metody udostępniania sheil gazu.





inne uwagi:

Literatura: Czasopisma geologiczne Czasopisma resortowe PGNiG Internet.

specjalizacja:

Hydrogeologia i geologia inżynierska (HiGI)

Nazwa przedmiotu: Migracja zanieczyszczeń

Prowadzący: dr EWA LISZKOWSKA liczba godzin: 35h rok: IIM

Rodzaj zajęć: wykład ECTS: 5 kierunek /specjalizacja: DU-GL/HiGI

Założenia i cele: Zajęcia prowadzone są jako wykład i ćwiczenia nierozdzielone, przy proporcjach (odpowiednio): 25 i 20h. Celem wykładu jest zapoznanie studentów z prawami rządzącymi transportem masy w środowisku wód podziemnych, z uwzględnieniem procesów zachodzących przy współdziałaniu fazy ciekłej i stałej. Zadania praktyczne to przede wszystkim:interpretacja krzywych przejścia znacznika, uzyskanych w badaniach laboratoryjnych i polowych (czyli wyznaczenie parametrów migracji) oraz prognoza zmian składu chemicznego wód pod wpływem zanieczyszczeń.

Organizacja zajęć: 1. Ogniska zanieczyszczeń a zagrożenie zanieczyszczeniem wód podziemnych. Rodzaje ognisk, główne wskaźniki

zanieczyszczeń, przykłady oddziaływań na wody podziemne z woj. wielkopolskiego. 2. Charakterystyka i klasyfikacja ognisk zanieczyszczeń. Podstawowe pojęcia w migracji zanieczyszczeń. Ogniska

geogeniczne i antropogeniczne, w strefie aeracji, w strefie saturacji, punktowe, powierzchniowe, linijne, o ciągłym i okresowym oddziaływaniu, w warunkach redukcyjnych, w warunkach utleniających.

3. Składniki zanieczyszczające. Wskaźniki ogólne (pośrednio informujące o zanieczyszczeniu), wskaźniki szczegółowe (bezpośrednio informujące o zanieczyszczeniu). Wybór wskaźników optymalnych.

4. Charakterystyka systemu wodonośnego i warunków filtracji. Litologia, typ struktury filtrowej, jednorodność (niejednorodność) i izotropowość (anizotropowość), przepuszczalność w profilu pionowym i poziomym, warunki hydrodynamiczne, tło hydrogeochem.

5. Formy transportu masy w środowisku wodnym. Przenoszenie dyfuzyjne - prawa rządzące procesem, miary intensywności, laboratoryjne metody oznaczania współczynnika dyfuzji efektywnej, rola procesu w migracji zanieczyszczeń.

6. Formy transportu masy w środowisku wodnym - c.d. Przenoszenie adwekcyjne; model przepływu tlokowego, proste obliczenia prędkości i czasu migracji zanieczyszczeń konserwatywnych i ulegajacych sorpcji.

7. Formy transportu masy w środowisku wodnym - c.d. Dyspersja hydrodynamiczna. Przyczyny zjawiska, parametry dyspersji, reżimy dyspersji w oparciu o różne kryteria (np. o liczbę Pecleta). Uogólnione równanie transportu mas wodami podziemnymi.

8. Ilościowa ocena udziału procesów fizyko-chemicznych w migracji zanieczyszczeń. Sorpcja zanieczyszczeń, izotermy sorpcji, parametry sorpcji (stała podziału, współczynnik podziału) i ich laboratoryjne wyznaczanie; opóźnienie sorpcji, intensywność procesu.

9. Ilościowa ocena udziału procesów fizyko-chemicznych w migracji zanieczyszczeń - c.d. Rozpad promieniotwórczy i/lub biodegradacja zanieczyszczeń; stała rozpadu, czas połowicznego rozpadu; ocena trwałości substancji ulegających rozpadowi.

10. Ocena ryzyka zanieczyszczeniem substancjami ulegajacymi sorpcji i rozpadowi. Przykłady obliczeń. Miigracja pestycydów na przykladzie mogilnika w Wagowqie k/Poznania (obliczenia). Uogólnione równanie migracji z uwzględnieniem sorpcji i rozpadu (biodegradacji).

11. Laboratoryjne metody określania parametrów dyspersji. Wyniki badań w permeametrze kolumnowym i ich interpretacja: model zasalania, model rozcieńczania ; interpretacja krzywych przejścia znacznika; obliczanie parametrów dyspersji.

12. Polowe metody wyznaczania parametrów dyspersji. Interpretacja krzywych przejścia znacznika w funkcji drogi i czasu dla podstawowych modeli migracyjnych: model przepływu tłokowego, przepływu dyspersyjnego (inj. ciągła i krótkotrw.) itd.

13. Czas i prędkość migracji zanieczyszczeń w strefie aeracji. Prezentacja 3-ch metod obliczeniowych: Bindemana, Witczaka i Żurek, Macioszczyka - rozwiązywanie zadań.

14. Czas i prędkość migracji zanieczyszczeń w strefie saturacji. Pionowa migracja zanieczyszczeń między warstwami. Wpływ pionowego gradientu hydraulicznego.Wpływ gradientu gęstościowego na pionowy transport adwekcyjny. Obliczenia.

15. Przykłady obliczeń migracji zanieczyszczeń. Studnia w nieograniczonej warstwie wodonośnej. Studnia w pobliżu granicy zasilającej. Dyspersyjne modele obliczeniowe. Tworzenie obliczeniowego modelu migracji - schematyzacja.





inne uwagi: 10 % (kilka sprawozdań z prac domowych - obliczenia)

Literatura: Kleczkowski.S. (red.), 1984 - Ochrona wód podziemnych. Wyd. Geol., W-wa Witczak S., Adamczyk A., 1994 - Katalog wybranych fizycznych i chemicznyuch wskaźników zanieczyszczeń wód podziemnych i metod ich oznaczania, T. 1 i 2. Bibl. Monit. Środowiska, PIOŚ, W-wa Małecki J., Nawalany M., Witczak S., Gruszczyński T., 2006 - Wyznaczanie parametrów migracji zanieczyszczeń w ośrodku porowatym dla potrzeb badań hydrogeologicznych i ochrony środowiska. Poradnik metodyczny. Domenico P.A., Schwartz F.W., 1990 - Physical and chemical hydrogeology. John Willey and Sons., N. York Fetter C.W., 1988 (lub 1994, 2001) - Applied Hydrogeology. Macmillan Pub. Co.

Nazwa przedmiotu: Ochrona wód podziemnych

Prowadzący: prof. JÓZEF GÓRSKI liczba godzin: 30h rok: IIM


Założenia i cele: Zapoznanie studentów specjalności hydrogeologia i geologia inżynierska z problematyką antropogenicznego zagrożenia i zanieczyszczenia oraz ochrony jakości wód podziemnych, a także ekosystemów zaleznych od wód podziemnych. uzupełnieniem wykładu jest seminarium (15h).

Organizacja zajęć: 1. Znaczenie przyrodnicze i gospodarcze wód podziemnych. Wody podziemne jako element środowiska przyrodniczego,

związki wód podziemnych i powierzchniowych, wykorzystanie wód dla potrzeb gospodarki narodowej. 2. Podstawowe pojęcia z zakresu zagrożenia i ochrony wód podziemnych. Zanieczyszczenie, skażenie i zatrucie wód.

Czynna i bierna ochrona wód podziemnych. Ogniska zanieczyszczeń i ich klasyfikacja. 3. Czynniki degradacji jakopsci i ilości wód podziemnych. Czynniki degradacji jakosci - wprowadzanie zanieczyszczeń,

przemiany hydrogeochemiczne, presja hydrodynamiczna, czynniki degradacji ilosci (zasobów) wód podziemnych. 4. Degradacja jakosci wód podziemnych w wyniku przemian hydrogeochemicznych. Zjawisko utleniania siarczków i jego

wpływ na jakość wód, przykłady rozwoju przemian hydrogeochemicznuych, denitryfikacja indukowana antropogenicznie i jej wpływ na jakość wód.

5. Rys historyczny problematyki zagrozenia i ochrony wód podziemnych. Epidemie związane z wykorzystaniem zanieczyszczonych wód, zasady ochrony bakteriologicznej wód podziemnych w XIX i na początku XX wieku, rozwój problematyki ochrony wód podziemnych po II wojnie światowej.

6. Ogniska zanieczyszczeń wód podziemnych związane z górnictwem i przemysłem. Rodzaje ognisk i ich oddziaływanie, klasyfikacja odpadów, problemy rolniczego wykorzystania scieków przemysłowych.

7. Ogniska zanieczyszczeń wód podziemnych zwiazane z rolnictwem i hodowlą. Rodzaje ognisk i ich oddziaływanie, wpływ systemów melioracyjnych. '

8. Ogniska zanieczyszczeń wód podziemnych zwiazane z gospodarka komunalną. Rodzaje ognisk i ich oddziaływanie, składowiska odpadów, zanieczyszczenia wód podziemnych na terenach zurbanizowanych.

9. Ogniska zanieczyszczeń związane z transportem i komunikacją. Rodzaje ognisk i ich charakterystyka, trasy komunikacyjne, obiekty magazynowania i dystrybucji paliw.

10. Migracja zanieczyszczeń w środowisku geologicznym. Czynniki decydujące o migracji ,migracja wielofazowa, obliczenia migracji. '

11. Migracja zanieczyszczeń przez nieprawidłowo wykonane i utrzymane studnie i otwory wiertnicze. Zasady zamykania poziomów wodonosnych, zasady uszczelniania głowic studni kopanych i wierconych, metodyka badań w celu rozpoznania ułationej migracji zanieczyszczeń.

12. Styrefy ochronne ujęć wód podziemnych. Stan prawny i procedury administracyjne. Zasady wyznaczania stref ochronnych. 13. Obszary ochronne wód podziemnych. Główne zbiorniki wód podziemnych i zasady ich ochrony. Zasady prawne ochrony

głównych zbiorników wód podziemnych. 14. Zasady ochrony wód podziemnych w różnych działach gospodarki narodowej. Ochrona wód podziemnych w górnictwie

i przemysle, rolnictwie i hodowli, transporcie i komunikacji, gospodarce komunalnej. 15. Zasady ochrony wód podziemnych przy składowaniu odpadów, waloryzacja wód podziemnych. Zasady projektowania

i rekultywacji składowisk odpadów, waloryzacja wód podziemnych jako podstawa racjonalnego ich wykorzystania i ochrony.





inne uwagi:

Literatura: Kleczkowski A.S.(red.) - Ochrona wód podziemnych. Wyd. Geol. W-wa 1984 Kleczkowski A.S.(red.) - Ochrona wód podziemnych w Polsce. Stan i kierunki badań. AGH Kraków 1991 Byczyński H., Błaszyk T., Witczak S. - Zagrożenie i ochrona wód podziemnych przed zanieczyszczeniem. Wyd. Geol. W-wa 1979 Błaszyk T., Górski J., - Zanieczyszczenie, zagrożenie i ochrona wód podziemnych w Polsce. Wyd. UAM Poznań 1993 Błaszyk T., Górski J. - Odpady a problemy zagrożenia i ochrony wód podziemnych. PIOŚ. Biblioteka Monitoringu Środowiska. W-wa 1996 Bedient P.B., Rifai H.S., Newell Ch.J. - Ground Water Contamination Transport and Remediation. Prentice Hall PTR, USA 1994 Adriano D.C., Iskandar A.K., Murarka J.P. - Contamination of Groundwater's. Laws and Stimson Associates, USA 1994

Nazwa przedmiotu: Ochrona wód podziemnych



Założenia i cele: Celem seminarium jest zobligowanie studentów do poszerzenie wiedzy prezentowanej na wykładzie w zakresie problematyki ochrony wód podziemnych. studenci przygotowują referaty prezentując je i składając w formie pisemnej. Do każdego referatu przygotowywany jest pisemny koreferat.

Organizacja zajęć: 1. Środki techniczne stosowane w celu zabezpieczenia wód podziemnych przy składowaniu odpadów. 2. Metody określania odległości i czasu dopływu zanieczyszczonych wód do ujęcia przy wyznaczaniu stref ochronnych. 3. Zasady realizacji obiektów magazynowania i dystrybucji paliw płynnych z punktu widzenia ochrony wód

podziemnych. 4. Gospodarka wodami podziemnymi i ich ochrona w działalności Regionalnych Zarządów Gospodarki Wodnej. 5. Metody remediacji środowiska zanieczyszczonego substancjami ropopochodnymi. 6. Zasady ochrony wód podziemnych przy wykonywaniu wierceń. 7. Zadania monitoruingu w ochronie wód podziemnych. 8. Zasady realizacji badań hydrogeologicznych przy projektowaniu obiektów uciążliwych dla wód podziemnych. 9. Ochrona wód podziemnych w rolnictwie. 10. Gospodarka odpadami a problemy ochrony wód podziemnych. 11. Mapy zagrożenia i ochrony wód podziemnych. 12. Planowanie przestrzenne a problemy ochrony wód podziemnych. 13. Indywidualne systemy oczyszczania ścieków a problemy ochrony wód podziemnych. 14. Strefy ochronne ujęć wód podziemnych na przykładzie wybranych projektów stref. 15. Metody ochrony wód podziemnych przed zanieczyszczeniami komunikacyjnymi.





inne uwagi: 80% - Przygotowanie i wygłoszenie referatu i koreferatu

Literatura: Kleczkowski A.S.(red.) - Ochrona wód podziemnych. Wyd. Geol. W-wa 1984 Kleczkowski A.S.(red.) - Ochrona wód podziemnych w Polsce. Stan i kierunki badań. AGH Kraków 1991 Byczyński H., Błaszyk T., Witczak S. - Zagrożenie i ochrona wód podziemnych przed zanieczyszczeniem. Wyd. Geol. W-wa 1979 Błaszyk T., Górski J., - Zanieczyszczenie, zagrożenie i ochrona wód podziemnych w Polsce. Wyd. UAM Poznań 1993 Błaszyk T., Górski J. - Odpady a problemy zagrożenia i ochrony wód podziemnych. PIOŚ. Biblioteka Monitoringu Środowiska. W-wa 1996 Bedient P.B., Rifai H.S., Newell Ch.J. - Ground Water Contamination Transport and Remediation. Prentice Hall PTR, USA 1994 Adriano D.C., Iskandar A.K., Murarka J.P. - Contamination of Groundwater's. Laws and Stimson Associates, USA 1994

Nazwa przedmiotu: Podstawy monitoringu wód podziemnych

Prowadzący: dr KRZYSZTOF DRAGON liczba godzin: 15h rok: IIM


Założenia i cele: Przedmiot zakresem obejmuje zapoznanie studentów z zasadami funkcjonowania monitoringu wód podziemnych w Polsce. Przredstawione zostają zasady funkcjonowania sieci monitoringowych (monitoring krajowy, regionalny oraz lokalny). Ponadto analizowane są zmiany w tym zakresie związane z wzdażaniem przepisów Unii Europejskiej (dyrektywy wodne). Analizowane są cele i zadania moniotoringu oraz zasady interpretacji danych monitoringowych.

Organizacja zajęć: 1. Zadania i cele monitoringu wód podziemnych. Ogólne założenia i cele badań monitoringowych, organizacja sieci

monitoringu. 2. Klasyfikacja sieci monitoringowych w Polsce. Monitoring środowiska przyrodniczego, funkcjonowanie Państwowego

Monitoringu Środowiska, podstawy prawne monitoringu wód podziemnych. 3. Charakterystyka zasad realizacji monitoringu wód podziemnych. Charakterystyka rodzajów sieci monitoringowych

funkcjonujących w Polsce, monitoring krajowy, regionalny, lokaly, monoitoring osłonowy ujęć wód podziemnych. 4. Zasady wyznaczania sieci monitoringu. Rodzaje punktów monitoringowych, częśtotliwość poboru próbek wód i zakres

prowadzonych oznaczeń, gęstość punktów obserwacyjnych w sieciach monitoringowych. 5. Zasady realizacji badań monitoringowych i interpretacja danych. pobieranie próbek wód, zakres i metodyka badań

wykonywanych w terenie, zakres badań laboratoryjnych, kontrola badań monitoringowych. 6. Przykłady funkcjonowania sieci monitoringowych. Charakterystyka monitoringu regionalnego na przykładzie sieci

monitoringowej dla województwa wielkopolskiego. 7. Przyszłość monitoringu wód podziemnych w Polsce. Zmiany dotyczące zasad funkcjonowania sieci monitoringowych w

Polsce związane z wdrażamniem przepisów Unii Europejsciej (Ramowa Dyrektywa Wodna).





inne uwagi:

Literatura: PIOŚ, 2003 – Program państwowego monitoringu środowiska na lata 200-2005, Warszawa BMŚ 1995 - Wskazówki metodyczne dotyczące tworzenia regionalnych i lokalnych monitoringów wód podziemnych. W-wa, Szczepańska J., Kmiecik E., 2005 – Ocena stanu chemicznego wód podziemnych w oparciu o wyniki badań monitoruingowych. Uczelniane Wydawnictwa Naukowo-Dydaktyczne AGH, Kraków,

Nazwa przedmiotu: Prawo i gospodarka wodna

Prowadzący: prof. JAN PRZYBYŁEK liczba godzin: 30h rok: IIM


Założenia i cele: W ramach wykładu studenci są zapoznawani z pojęciami gospodarki wodnej w aspekcie zachowania zasady regionalnego i całościowego traktowania zasobów wód powierzchniowych i podziemnych w umocowaniu o przepisy polskiej ustawy "Prawo Wodne" oraz "Ramowej Dyrektywy Wodnej UE". Wykład ukierunkowany jest na poznanie zasad gospodarowania wodami dla trwałego rozwoju w nawiązaniu do strategii gospodarki wodnej w Polsce i w oparciu o identyfikacje istotnych jej problemów w regionie wodnym Warty.

Organizacja zajęć: 1. Wprowadzenie do wykładów. Podstawowe definicje w nawiązaniu do prawa wodnego i słownika RD Wodnej. Podręczniki

oraz materiały szkoleniowe związane z wdrażaniem RDW w Polsce. Omówienie organizacji zajęć. 2. Ustawa "Prawo Wodne". Omówienie treści zawartych w działach od I do III: prawo własności wód, korzystanie z wód,

zasady ochrony wód, strefy oraz obszary ochronne. 3. Ustawa "Prawo Wodne". Omówienie treści zawartych w dziale IV: regulacja koryt cieków naturalnych, melioracje wodne. 4. Zasoby wodne świata. Obieg wody w przyrodzie i bilans zasobów wodnych. Antropopresja. Problemy z ilością i jakością

wody (Świat, Polska). 5. Diagnoza gospodarki wodnej w Polsce. Zasoby wodne i użytkowanie wód. Jakość wód. Zabudowa hydrotechniczna i

wykorzystanie rzek. Ochrona przed powodzią i suszą. 6. Zarządzanie zasobami wodnymi w Polsce - cz. I. Organizacja zarządzania na szczeblu centralnym i regionalnym (KZGW,

RZGW). Państwowa służba hydrologiczno-meteorologiczna, Państwowa służba hydrogeologiczna. 7. Zarządzanie zasobami wodnymi w Polsce - cz. II. Planowanie w gospodarowaniu zasobami. Pozwolenie wodnoprawne.

Kataster wodny. 8. Wybrane elementy gospodarki wodnej - cz. I. Retencja wód deszczowych. Urządzenia do wsiąkania i do zamiennej retencji

wód deszczowych. Przykłady wykonania rozwiązań zespolonych. 9. Wybrane elementy gospodarki wodnej - cz. II. Zbiorniki retencyjne. Największe zbiorniki na Świecie, w Europie i w Polsce.

Przykłady oddziaływania na środowisko hydrogeologiczne. 10. Ramowa Dyrektywa Wodna i jej wdrożenie w Polsce - cz. I. Uwarunkowania prawne i instytucjonalne. Obszary dorzeczy i

regiony wodne. Jednolite części wód powierzchniowych i podziemnych. 11. Ramowa Dyrektywa Wodna i jej wdrożenie w Polsce - cz. II. Scalone części wód powierzchniowych i ich typologia. Ocena

wód a warunki referencyjne. Klasyfikacja wód. 12. Ramowa Dyrektywa Wodna i jej wdrożenie w Polsce - cz. III. Programy gospodarowania wodami. Konsultacje społeczne.

Programy monitoringu wód (diagnostyczny, operacyjny, badawczy). 13. Dyrektywa Azotanowa UE w ochronie wód. Powody wprowadzenia Dyrektywy. Rolnictwo jako źródło zanieczyszczeń

wód. Środki przeciwdziałania. Obszary szczególnie narażone w regionie wodnym Warty. 14. Identyfikacja istotnych problemów gospodarki wodnej w regionie - cz. I. Identyfikacja i charakterystyka presji

antropogenicznych. Ocena ich wpływu na stan zasobów wodnych. 15. Identyfikacja istotnych problemów gospodarki wodnej w regionie - cz. II. Ocena aktualnego stanu wód wg zlewni

bilansowych. Ocena tendencji zmian. Identyfikacja problemów wodnych.





inne uwagi:

Literatura: Mikulski Z., 1998 - Gospodarka wodna. Wyd. Nauk. PWN. Kundzewicz Z.W., 2000 - Gdyby mała wody miarka. Zasoby wodne dla trwałego rozwoju. Wyd. Nauk. PWN Gospodarka Wodna. Czasopismo. Miesięcznik. Wyd. SOGMA NOT. Roczniki 2002-2008 Trybała M., 1996 - Gospodarka wodna w rolnictwie. Państw. Wyd. Roln. I Lesne. W-wa Prawo wodne - ustawa z dnia 18 lipca 2001 r (Dz.U. 2001, nr 115, poz. 1229) Dyrektywa 2000/60/EC Parlamentu Europejskiego i Rady Wspólnoty Europejskiej z dnia 23 października 2000 r. ustalająca ramy działań wspólnoty w zakresie polityki wodnej. Materiały informacyjne RZGW w Poznaniu

Nazwa przedmiotu: Hydrogeologia regionalna Polski



Założenia i cele: Celem przedmiotu jest zapoznanie studentów z wiedza w zakresie rozpoznania hydrogeologicznego poszczególnych regionów kraju. Wykład i seminarium z tego przedmiotu stanowi podsumowanie wiedzy hydrogeologicznej zdobytej w toku dotychczasowych studiów. Po ukończeniu przedmiotu student powinien wykazać się wiedzą w zakresie warunków hydrogeologicznych w poszczególnych regionach Polski, w tym wykorzystania wód podziemnych do zaopatrzenia w wodę. Powinien również nabyć umiejętność właściwego charakteryzowania warunków hydrogeologicznych w skali regionalnej i lokalnej.

Organizacja zajęć: 16. Zasoby i wykorzystanie wód podziemnych w Polsce. Zasoby wód zwykłych, wykorzystanie wód w różnych działach

gospodarki, odwodnienia, pobór wód leczniczych i termalnych. 17. Regionalizacja geologiczna i hydrogeologiczna Polski. Koncepcje i przykłady regionalizacji, klasyfikacja uzytkowych

poziomów wodonosnych, główne zbiorniki wód podziemnych, jednolite części wód podziemnych, regiony wodnogospodarcze. 18. Parametry stosowane do opisu regionalnych warunków hydrogeologicznych i ich zmienność na terenie Polski.

Analiza zmiennosci na terenie Polski - morfologii, temperatur, opadów, odpływu podziemnego, parametry hydrogeologiczne stosowane do charakterystyki regionalnych warunków hydrogeologicznych.

19. Charakterystyka warunków hydrogeologicznych na terenie makroregionu pólnocno-wschodniego Niżu Polskiego. Charakterystyka obejmuje: uzytkowe poziomy wodonosne, parametry hydrogeologiczne, warunki zasilania i drenazu, główne zbiorniki wód podziemnych, jakość wód, główne ujęcia wód podziemnych.

20. Charakterystyka warunków hydrogeologicznych na terenie makroregionu północno-zachodniego Niżu Polskiego. Charakterystyka obejmuje: uzytkowe poziomy wodonosne, parametry hydrogeologiczne, warunki zasilania i drenazu, główne zbiorniki wód podziemnych, jakość wód, główne ujęcia wód podziemnych.

21. Charakterystyka warunków hydrogeologicznych na terenie makroregionu środkowopolskiego. Charakterystyka obejmuje: uzytkowe poziomy wodonosne, parametry hydrogeologiczne, warunki zasilania i drenazu, główne zbiorniki wód podziemnych, jakość wód, główne ujęcia wód podziemnych.

22. Charakterystyka warunków hydrogeologicznych na terenie makroregionu południowopolskiego. Charakterystyka obejmuje: uzytkowe poziomy wodonosne, parametry hydrogeologiczne, warunki zasilania i drenazu, główne zbiorniki wód podziemnych, jakość wód, główne ujęcia wód podziemnych.





inne uwagi:

Literatura: Malinowski J., (red.) 1991 - Budowa geologiczna Polski. T VII Hydrogeologia. Wyd. Geol. W-wa. Kleczkowski A.S. 1979 - Hydrogeologia ziem wokół Polski. Wyd. Geol. W-wa. Paczyński., Sadurski A. (red.) 2007 Hydrogeologia regionalna Polski. PIG, W-wa.

Nazwa przedmiotu: Hydrogeologia regionalna Polski



Założenia i cele: Celem seminarium jest poszerzenie wiedzy studentów w zakresie hydrogeologii regionalnej Polski w nawiazaniu do wykładu z tego przedmiotu. Studenci przygotowują referaty na zadane tematy, prezentują je i składają w formie pisemnej. każdy ze studentów przygotowuje w formie pisemnej i wygłasza koreferat do wybranego referatu.

Organizacja zajęć: 1. Piętro trzeciorzędowe niecki mazowieckiej. Piętro trzeciorzedowe niecki wielkopolskiej. 2. Wielkopolska dolina kopalna. 3. Sandr leszczyński. 4. Kreda mazurska. 5. Hydrogeologia Gór Świetokrzyskich, Tatr, Podhala, Sudetów. 6. Hydrogeologia basenu mosińskiego. 7. Wody piętra czwartorzędowego i trzeciorzedowego w rejonie Poznania. 8. Warunki hydrogeologiczne w rejonie Piły. 9. Hydrogeologia utworów triasu górnośląskiego. 10. Pradolina warszawsko-berlińska w rejonie Wolsztyna oraz Śremu. 11. Pradolina Odry w rejonie Głogowa. 12. Pradolina żerkowsko-rydzyńska w rejonie Jarocina. 13. Wody piętra czwartorzedowego w rejonie Żuław. 14. Wody podziemne ze strefy brzegowej morza w rejonie Gdańska. 15. Zmiany reżimu wód podziemnych zbiornika oligoceńskiego w rejonie Warszawy.





inne uwagi: 80% - Przygotowanie i wygłoszenie referatu i koreferatu

Literatura: Malinowski J., (red.) 1991 - Budowa geologiczna Polski. T VII Hydrogeologia. Wyd. Geol. W-wa. Kleczkowski A.S. 1979 - Hydrogeologia ziem wokół Polski. Wyd. Geol. W-wa. Paczyński., Sadurski A. (red.) 2007 Hydrogeologia regionalna Polski. PIG, W-wa.

Wydział: WNGiGInstytut: GeologiiZakład: Mineralogii i Petrologii

Stopie� naukowy: profesorImi�: Andrzej

Nazwisko: Muszy�skiTryb studiów:

Kierunek studiów: GeologiaSpecjalizacja:

Nazwa przedmiotu: WulkanologiaKod przedmiotu:

Rodzaj zaj��: wykład monograficznyLiczba godzin: 30

Rok studiów: I SUMSemestr:

Punkty ECTS: Zało�enia i cele: Wykład z wulkanologii ma za zadanie przedstawienie całego spektrum zjawisk wulkanicznych na ziemii. Nacisk jest poło�ony na

aktywno�� wulkaniczn� zwi�zan� z obserwacjami na l�dzie i wyspach. Mniejsz� uwag� przyło�ono do wulkanizmu

podmorskiego. Po zaj�ciach student umie rozpoznawa� ró�norodne facje wulkaniczne i nazywa� poszczególne zjawiska

wulkaniczne oraz powi�za� je ze zjawiskami tektono-magmatycznymi w poszczególnych sferach geptektonicznych.Organizacja zaj��

zaj�cia 1 Tytuł: 1/ Temat – 2 godz.: Opis: Poj�cia podstawowe – analiza facjalna w obszarach wulkanicznych. Fizyczne wła�ciwo�ci magm (ró�norodno�� magm, temperatura,

g�sto��, lepko��, ci�nienie, zawarto�� fazy lotnej, zawarto�� kryształów, fluidy, charakter płyni�cia law).zaj�cia 2 Tytuł: 2/ Temat – 2 godz.:

Opis: Omówienie typów potoków lawowych – od bazaltów do ryolitów. Video film o wulkanach z Hawajów i Islandii.zaj�cia 3 Tytuł: 3/ Temat – 2 godz.:

Opis: Skały wulkanoklastyczne – fragmentacja i ogólna charakterystyka.Video film o hydroklastycznych erupcjach oraz pillow lawach z Hawajów.

zaj�cia 4 Tytuł: 4/ Temat – 2 godz.: Opis: Trzy typy osadów piroklastycznych i ich erupcje – opad (ang. fall), spływy (ang. flow), „przybój” (ang. surge).

zaj�cia 5 Tytuł: 5/ Temat – 2 godz.: Opis: Video film z erupcji wulkanu Monserat – omówienie typów osadów spływów piroklastycznych.

zaj�cia 6 Tytuł: 6/ Temat – 2 godz.: Opis: Współczesne osady piroklastycznych opadów i ich erupcje. Video film z erupcji wulkanu Mt. St. Helen.

zaj�cia 7 Tytuł: 7/ Temat – 2 godz.: Opis: Transport i depozycja powierzchniowych spływów piroklastycznych i surges. Video film z wulkanów Nowej Zelandii.

zaj�cia 8 Tytuł: 8/ Temat – 2 godz.: Opis: Transport i depozycja podwodnych spływów piroklastycznych i ich erupcje. Video film z wybuchu wulkanu Surtsey.

zaj�cia 9 Tytuł: 9/ Temat – 2 godz.: Opis: Ignimbryty i erupcje tworz�ce ignimbryty. Omówienie najwi�kszych i najbardziej znanych erupcji ignimbrytowych na �wiecie.

zaj�cia 10 Tytuł: 10/ Temat – 2 godz.: Opis: Video film o superwulkanach w Yellowstone i na Sumatrze. Omówienie

filmu.

zaj�cia 11 Tytuł: 11/ Temat – 2 godz.: Opis: Klasyfikacja współczesnych i kopalnych skał wulkanoklastycznych pochodzenia piroklastycznego i epiklastycznego.

zaj�cia 12 Tytuł: 12/ Temat – 2 godz.: Opis: Współczesne wulkany i centra wulkaniczne. Video film o wulkanie Pinatubo i jego omówienie.

zaj�cia 13 Tytuł: 13/ Temat – 4 godz.: Opis: Modele facjalne dla kopalnych sukcesji wulkanicznych.

- geometria facji i zale�no�ci stratygraficzne: czynniki wpływaj�ce na zagadnienia w kopalnych sukcesjach wulkanicznych. Uwarunkowania geotektoniczne wulkanizmu.- czynniki wpływaj�ce na pierwotne struktury litologiczne i depozycyjne: zmiany hydrotermalne; dewitryfikacja; palagonityzacja; hydrauliczne sp�kanie; diageneza; metamorfizm; deformacje; zwi�zki mi�dzy deformacj� a przeobra�eniem

- rozpoznawanie pumeksu w zapisie skalnym- facje jako diagnostyczne wska�niki paleo�rodowisk i ich warunków- modele facjalne dla sukcesji wulkanicznych: kontynentalne platobazalty, kontynentalne stratowulkany, kontynentalne kwa�ne wulkany; podmorski wulkanizm bazaltowy ryftów oceanicznych, oceaniczne góry wulkaniczne, podmorskie wulkany felzytowe i centrawulkaniczne, morskie stratowulkany; gł�bokomorskie facje powstałe z płytkowodnych-do-powierzchniowych kwa�nych centrów wulkanicznych- wewn�trz lodowcowy wulkanizm bazaltowy i kwa�ny- wulkanizm prekambryjski

zaj�cia 14 Tytuł: 14/ Temat – 2 godz.: Opis: Wulkanizm a �rodowiska tektoniczne: granice płyt i ich znaczenie dla zjawisk wulkanicznych; wulkanizm grzbietów

�ródoceanicznych; wulkanizm łuków wysp; wewn�trz płytowy wulkanizm oceaniczny i kontynentalny; wulkanizm ryftów kontynentalnych; wulkanizm brzegów kontynentalnych zwi�zanych z rowami oceanicznymi stref subdukcji.

Sposoby pracy studenta Procentowy udział w ocenie ko�cowej

ocena ci�gła (bie��ce przygotowanie do zaj�� i

aktywno��)

Bie��ce dyskusje i pytania

kontrola obecno�ci Lista obecno�ciLiteratura: Brak polskich podr�czników.

studia II stopnia magisterskie -...

Documents

Transcript of studia II stopnia magisterskie -...