Struktura elektryczna doziemnych piorunowych wyadowa wielokrotnych na podstawie danych zebranych z lokalnego

systemu detekcji wyadowa atmosferycznych (LSDWA) w rejonie Warszawy w 2009 r.

Piotr Baraski, Jan Wiszniowski Instytut Geofizyki PAN

Marek oboda, Konrad Sobolewski

Wydzia Elektryczny PW

Seminarium PKOO, Bezmiechowa, 21.06.2013

Sie pomiarowa LSDWA - historia powstania

Udzia przedstawicieli Polski (PW oraz IGF PAN) w europejskim programie COST Action P18 pt. The Physics of Lightning Flash and its

Effects prowadzonego w latach 2005-2009 przez prof. Rajeeva

Thottappllil (KTH, Sztokholm, Szwecja); wicej informacji o rezultatach

tego programu mona uzyska ze strony internetowej http://www.costp18-

lightning.org/

2006 aplikacja PW (koordynator projektu) oraz IGF PAN i IMGW (wykonawcy zada) do MNiSzW o sfinansowanie specjalnego projektu

badawczego pt. Badania wielokrotnych doziemnych wyadowa

atmosferycznych, mechanizmu ich rozwoju, waciwoci oraz wpywu na

zagroenia ludzi i obiektw

2007-2009 realizacja powyszego projektu i uruchomienie 6-cio punktowej sieci LSDWA w rejonie Warszawy na pocztku sezonu

burzowego w 2009 r.

05.2010 pozytywna ocena i zatwierdzenie rozliczenia finansowego caego projektu przez MNiSzW

Wprowadzenie (1.1.)

Krehbiel i in. (J. Geophys. Res., 1979) przedstawili po raz pierwszy metod wykorzystania jednoczesnych rejestracji zmian pola elektrycznego (E) w czasie wyadowa atmosferycznych, z naziemnej i wielopunktowej (8 stacji) sieci pomiarowej, do wyznaczenia lokalizacji (3D) rda adunku elektrycznego oraz jego wartoci (Q) rozadowywanej przez poszczeglne udary piorunowe wyadowa doziemnych.

Zestaw czterech stacji pomiarowych jest wystarczajcy do znalezienia jednoznacznego rozwizania dla ukadu czterech rwna z poszukiwanymi czterema niewiadomymi {x, y, z, Q}. Natomiast ich nadmiar daje moliwo podania wiarygodnoci poszczeglnych rozwiza.

Oprcz naziemnych pomiarw E, do kocowego rozwizania problemu, potrzebne jest jeszcze podanie stosownego zaoenia opisujcego model rozpatrywanej geometrii rda adunku elektrycznego Q. W tym przypadku jest to model punktowego adunku elektrycznego umieszczonego na wysokoci z nad doskonale przewodzc pask powierzchni ziemi.

Wprowadzenie (1.2.)

Model taki, jak pokaza Williams (J. Geophys. Res.,1989), sprawdza si w sytuacji gdy adunek elektryczny rozadowywany przez udar piorunowy bdzie mia symetri sferyczn oraz jego wymiary bd znacznie mniejsze od wysokoci z .

Szersze omwienie analizy bdw otrzymanych w rozpatrywanych lokalizacjach punktowych rde adunku Q udarw piorunowych w wielokrotnych wyadowaniach doziemnych zarejestrowanych w sieci LSDWA jest zawarte w artykule:

Baranski, P., M. Loboda, J. Wiszniowski, and M. Morawski (2012); Evaluation of multiple ground flash charge structure from electric field measurements using the local lightning detection network in the region of Warsaw, Atmos. Res., 117, 99-110, doi:10.1016/j.atmosres.2011.10.011

GWNE FAZY WYADOWANIA DOZIEMNEGO

Wprowadzenie (1.3.)

GWNE FAZY WYADOWANIA DOZIEMNEGO

Konfiguracja i sprzt pomiarowy sieci LSDWA (2.1.)

A - dach gmachu Elektrotechniki PW, 00-

662 W-wa, ul. Koszykowa 75

B - dach budynku firmy SECURA (04-388

W-wa, ul. Prochowa 42

C - teren Instytutu Chemii i Techniki

Jdrowej (03-195 W-wa, ul. Dorodna 16)

D - teren lotniska Warszawa Babice (01-476

W-wa, ul. gen. bryg. S. Kaliskiego)

E - teren CBK PAN (00-716 W-wa, ul.

Bartycka 18A)

F - dach budynku IGF PAN, 01452 W-wa,

ul. Ks. Janusza 64;

maksymalna odlego (stacje D-E)=12.5 km

Radar dopplerowski radar

meteorologiczny METEOR 1500C w

Legionowie (IMGW)

niebieski prostokt obszar (5258 km)

wsplnego monitoringu LSDWA z

rutynowymi detekcjami systemu

SAFIR/PERUN

Konfiguracja i sprzt pomiarowy sieci LSDWA (2.2.)

Widok stacji pomiarowej LSDWA

zainstalowanej w centrum Warszawy

(dach gmachu elektrycznego PW) Widok pyty czoowej i tylnej rejestratora TdNet

Konfiguracja i sprzt pomiarowy sieci LSDWA (2.3.)

Gwne parametry rejestratora TdNet

Operacyjne

Liczba kanaw 2

Zakres czstotliwoci

Rejestracja wolna

Rejestracja szybka

10.0 [Hz] to 20.0 [kHz]

10.0 [Hz] to 100.0 [kHz]

Czstotliwo prbkowania:

Rejestracja wolna

Rejestracja szybka

50.0 [kSPS] ( 20.0 s)

250.0 [kSPS] ( 4.0 s)

Zakres dynamiki [dB] 90.0

Czas pojedynczej rejestracji 3.0[s]

Czas rejestracji przed wyzwoleniem

(Pre-triggering time)

0.1 [s]

Przywizanie czasu :

Rozdzielczo

Dokadno

rdo wzorca czasu: GPS

1.0 [s]

+/- 1.0 [s]

Bufor danych 1 Mbyte

(5.2 sek. jednoczesnego zapisu)

Pami masowa 160 GB (dysk wewntrzny)

Antena pola elektrycznego do pomiaru skadowej AC w pamie LF

Konfiguracja i sprzt pomiarowy sieci LSDWA (2.4.)

Kalibracja:

- w laboratorium jednorodne pole E ( paska elektroda z przyoonym impulsem napiciowym)

- w terenie pomiar nonej sygnau radiowego nadajnika Warszawa I (ok. 200 km od Warszawy)

Statystyka rejestracji LSDWA Czerwiec 2009

1

10

100

1000

10000

100000

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30

Ilo rej.

Wynik gos.

Czwrki

Pitki

Szstki

Statystyka rejestracji LSDWA Lipiec 2009

Statystyka rejestracji LSDWA Sierpie 2009

1

10

100

1000

10000

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31

Ilo rej.

Wynik gos.

Czwrki

Pitki

Szstki

Analiza struktury elektrycznej wyadowa doziemnych zarejestrowanych przez LSDWA (3.1.)

The post-time processing of stored lightning data from six individual stations, Ei , was used for single point charge model (Krehbiel et al.*)

The charge Q and Cartesian coordinates (x,y,z) of a point stroke source can be found from the set of equations (1) for each individual station recording Ei:

* P.R. Krehbiel, M. Brook, R.A. McCrory: An Analysis of the Charge Structure of Lightning Discharges to Ground, Journal of Geophysical Research, 1979, Vol.84, No C5, pp. 2432-2456.

where x, y, z and Q are estimated by the minimisation of the function described by Jacobson and Krider formula (1976):

i i

ii QzyxEE2

2

2 ,,,

232220

2

4

1,,,

zyyxx

QzQzyxE

ii

i

(1)

(2)

Analiza struktury elektrycznej wyadowa doziemnych

zarejestrowanych przez LSDWA (3.2.)

Funkcja (2) jest nieliniowa dlatego do jej minimalizacji naley stosowa jedn z metod minimalizacji funkcji nieliniowych. Na pocztku zastosowano do tego celu wielowymiarow nieliniow metod simplex (Downhill Simplex Method in Multidimensions) zwan popularnie metod Ameba (Jacoby i in., 1972; Press i in., 1992).

Wyniki symulacji lokalizacji rde wyadowa doziemnych dla losowych parametrw (x, y, z, Q) wykazay czsto, e lokalizacja t metod bya nietrafiona. Podobny rezultat osignito przy minimalizacji metod Newtona. wiadczy to o tym, e lokalne minima funkcji (2) nie zawsze pozwalaj prawidowo lokalizowa rda wyadowania doziemnego oraz e bardziej skuteczna powinna by tu metoda globalnej minimalizacji funkcji (2). Do tego celu zaadaptowano wic trzy kolejne metody: metod przeszukiwania po zadanej siatce wartoci oraz dwie metody symulowanego wyarzania (Sen i Stoffa, 1995; Dbski, 2004).

Przykadowa lokalizacja 3D rde adunku elektrycznego 5-ciu kolejnych udarw RS w wielokrotnym wyadowaniu

doziemnym (3.3.) LSDWA: [1]Time 2009/06/30 21:28:50.974008 Am: x=-14.409 km, y=0.161 km, z=5.842 km, Q=-12.77 C; bdy: x=4.313 km, y=1.494 km, z=3.748 km,

Q=13.94 C, 2=0.938791 [2]Time 2009/06/30 21:28:50.997708 GD: x=-15.049 km, y=0.399 km, z=6.960 km, Q=-4.50 C; bdy: x=5.315 km, y=1.609 km, z=3.703 km,

Q=4.80 C, 2=1.020565 [3]Time 2009/06/30 21:28:51.023508 GD: x=-14.163 km, y=0.480 km, z=7.450 km, Q=-6.50 C; bdy: x=4.613 km, y=1.480 km, z=2.493 km,

Q=5.38 C, 2=1.282376 [4]Time 2009/06/30 21:28:51.057645 GD: x=-13.289 km, y=0.388 km, z=7.940 km, Q=-6.50 C; bdy: x=4.051 km, y=1.426 km, z=1.652 km,

Q=4.32 C, 2=1.442655 [5]Time 2009/06/30 21:28:51.068855 GD: x=-17.001 km, y=-1.968 km, z=1.570 km, Q=-16.50 C; bdy: x=6.530 km, y=2.558 km, z=34.122 km,

Q=368.10 C, 2=0.345139 PERUN: Date: 30/06/2009 Time: 21:28:50. 9977 Latitude: 52.2820 Longitude: 20.7569 E(V/m): -1.6 I(kA): -23.4 Mul.: 1

Przykadowa lokalizacja rde udarw piorunowych w chmurze

burzowej obrazowanej na mapach radarowych (3.4.)

Mapa odbiciowoci radarowej na wysokoci 5000m (lewy panel) oraz mapa wysokoci echa

radarowego (prawy panel) z naoonymi lokalizacjami udarw piorunowych, otrzymanymi z sieci

LSDWA (czerwone szeciokty) oraz lokalizacj udaru RS, otrzyman z systemu PERUN (rowy

okrg z symbolem -). Wzajemna odlego midzy lokalizacjami horyzontalnymi tych udarw

wynosia ok. 3-4 km

Przykadowa lokalizacja rde udarw piorunowych w chmurze

burzowej obrazowanej na mapach radarowych (3.5.)

Przekroje pionowe mapy radarowej CAPPI poprowadzone wzdu linii 1 - rwnolegej do wizki radarowej (lewy panel) oraz linii 2 -

prostopadej do wizki radarowej (prawy panel) z naoonymi pionowymi lokalizacjami rde 6-ciu udarw piorunowych (czarne kropki) z

dwch wyadowa wielokrotnych zarejestrowanych w sieci LSDWA. Czarne strzaki podaj lokalizacj prdu zstpujcego, a strzaki

czerwone dwch prdw wstpujcych. Prdy te zostay wyznaczone na podstawie analizy pola wiatru na poziomie 3.5 km . Dodatkowo na

obu przekrojach VCUT zaznaczono wysokoci izoterm 0oC, -10oC oraz -12oC, otrzymane z najbliszego dostpnego terminu sondau aerologicznego ze stacji Legionowo.

Analiza struktury elektrycznej wyadowa doziemnych

zarejestrowanych przez LSDWA (3.6.) L.P.wyadowania. (kolejno/typ

udaru w wyadowaniu wielokrotnym)

Odstp czasowy midzy

kolejnymi udarami

wyadowania [ms]

d

[km]

z

[km]

Qsum [C]

2zakres

#1(1CC,2CC) 22 2.6 0.8 5.02 33.6

#2(1RS,2CC,3CC,4CC) 46.9;59.3;51 12.2 7.5 -15.38 140

#3(1RS,2CC,3CC) 82.7;25 0.5 0.2 -15.35 0.060.3

#4(1RS,2RS,3RS,4RS,5RS,6CC) 23.7;25.8;34.1;11.3;28.9 3.8 5.8 -53.62 0.42

#5(1RS,2RS,3RS) 21.3;10.5 2.7 0.4 -60.77 714

#6(1RS,2RS,3RS) 41.3;28.3 1 3.8 -0.53 37.7108.

9

#7(1RS,2RS,3RS) 57.8;32.9 1 1.4 -0.21 92.5177.

5

#8(1RS,2RS,3RS,4RS,5CC,6RS) 55;36.2;102.7;62.1;148.1 5.7 3.8 -1.21 184.322

3

#9(1RS,2RS,3RS,4RS) 48.2;30.7;35.1 8.1 5.8 -0.7 38.7187.

9

#10(1RS,2RS,3RS) 40.8;36.1 0.8 0.5 -0.24 147.818

7

#11(1RS,2RS) 49.6 4.3 0.2 -0.69 920

#12(1RS,2RS,3RS) 21.2;37.8 2.7 0.1 -1.49 1011.6

#13(1RS,2RS,3RS) 52.3;55.9 5 0.9 -1.01 5.59

#14(1RS,2RS,3RS) 70.6;66.3 6.6 0.7 -1.52 36.8

#15(1RS,2RS,3RS) 46.1;66.2 0.4 1.7 -0.42 150.717

8

#16(1RS,2RS,3RS,4RS) 32.5;64;31,7 6.4 3.4 -0.42 108222.

8

#17(1RS,2RS) 24.6 1 1.7 -0.41 160211

Analiza struktury elektrycznej wyadowa doziemnych

zarejestrowanych przez LSDWA (3.7.)

Statystyka przedstawiona w Tab. 1 obejmuje 48 ujemnych udarw RS, 7 ujemnych udarw CC oraz 2 dodatnie udary CC. Stanowi one poszczeglne skadowe rozpatrywanych wyadowa wielokrotnych zarejestrowanych w rejonie Warszawy. S one zgrupowane w 12 tzw. wyadowa dyskretnych/tzn. wystpuj w nich tylko udary typu RS, 4 maj charakter hybrydowy/tzn. skadowymi wyadowania jest udar typu RS lub CC, a tylko jedno wyadowanie wielokrotne w tej statystyce ma same skadowe/udary typu CC. rednia arytmetyczna odstpu czasowego midzy poszczeglnymi udarami w rozpatrywanym zestawieniu wielokrotnych wyadowa doziemnych wyniosa 45.4225.62[ms], a rednia geometryczna 39.64[ms]. Natomiast rednia arytmetyczna dla wartoci bezwzgldnych adunku elektrycznego przypadajcego na jeden udar piorunowy typu CC wyniosa 2.612.74[C], a rednia geometryczna dla otrzymanych wartoci adunku bya rwna 1.39[C]. Te same parametry dla skadowych typu RS wyniosy odpowiednio 2.826.21[C] i 0.34[C].

Analiza struktury elektrycznej wyadowa doziemnych

zarejestrowanych przez LSDWA (3.7.)

Zbiorcz charakterystyk rozkadu czasowo-przestrzennego rde adunku elektrycznego wyznaczon przez obliczanie wartoci parametrw (x,y,z,Q) dla poszczeglnych udarw piorunowych w rozpatrywanych doziemnych wyadowaniach wielokrotnych (wyadowania z numerami porzdkowymi od 2 do 17 patrz tab.1) mona przedstawi nastpujco:

wysoko zlokalizowanych punktowych rde adunku elektrycznego tych udarw bya zawarta w przedziale od 0.4 km do 8.7 km, a ich maksymalna i minimalna rnica wysokoci dla poszczeglnego wyadowania wynosia odpowiednio od z=3.9 km do z=0.02 km, przy rozcigoci horyzontalnej zmieniajcej si od 5.5 km (wyadowanie najbardziej rozcignite) do 0.3 km (wyadowanie najbardziej skupione)

wikszo wyadowa wielokrotnych (11 z 16, tj. 69%) bya rozcignita horyzontalnie, a tylko 3 z 16 (tj. 19%) posiaday wyran struktur pionow, przy czym 6 (tj. 38%) wyadowa rozwijao si zdecydowanie z gry na d, a tylko 3 (tj. 19%) w odwrotnym kierunku z dou do gry.

Analiza struktury elektrycznej wyadowa doziemnych

zarejestrowanych przez LSDWA (3.8.)

Przykad obrazowania wyadowania #5 w

rzucie ukonym 3D

Przykad jednoczesnych rejestracji zmian

pola E w 6-ciu stacjach sieci LSDWA

odnoszcy si do wyadowania #5

Porwnanie detekcji udarw piorunowych otrzymanych z sieci

LSDWA oraz LINET (4.1.) Data/Czas (UTC) Typ udaru R[km] R[km] z [km] Q[C] prd w kanale[kA]

LSDWA: 2009/06/25 16:11:57.155491 #1 (1CC + ) 36.4 8.8 3.65

LINET : 2009/06/25 16:11:57.1554197 IC 70.4 5.4 62.2

34.0

LSDWA: 2009/06/25 16:11:57.177478 #1 (2CC + ) 36.7 9.6 1.37

LINET: 2009/06/25 16:11:57.1774012 CG 26.3 13.2

10.4

LSDWA: 2009/06/30 21:28:50.9740 #4(1RS ) 18.3 4.9 -17.49

LINET : 2009/06/30 21:28:50.9739666 CG 15.0 -88.0

3.3

LSDWA: 2009/06/30 21:28:50.9977 #4(2RS ) 18.4 7.4 -3.99

LINET : 2009/06/30 21:28:50.9976711 CG 14.4 -20.9 (PERUN: -23.4)

4.0

LSDWA: 2009/06/30 21:28:51.0235 #4(3RS ) 18.1 7.4 -6.48

LINET: 2009/06/30 21:28:51.0234630 CG 14.0 -47.6

4.1

LSDWA: 2009/06/30 21:28:51.0576 #4(4RS ) 18.4 7.9 -6.72

LINET: 2009/06/30 21:28:51.0576109 CG 13.0 -45.4

5.4

LSDWA: 2009/06/30 21:28:51.0689 #4(5RS ) 18.4 2.1 -11.95

LINET: 2009/06/30 21:28:51.0688103 CG 16.0 -25.2

2.4

LSDWA: 2009/06/30 21:28:51.0978 #4(6CC ) 17.8 6.9 -6.99

LINET: 2009/06/30 21:28:51.0904228 CG 15.0 -5.9

2.8

LSDWA: 2009/07/05 14:41:14.3479 #5(1RS ) 11.8 1.4 -31.75

LINET: 2009/07/05 14:41:14.3478885 CG 11.0 -79.1 (PERUN: -98.2)

0.8

LSDWA 2009/07/05 14:41:14.3692 #5(2RS ) 11.3 1.0 -16.43

LINET: 2009/07/05 14:41:14.3691797 CG 11.1 -25.9 (PERUN: -31.2)

0.2

LSDWA: 2009/07/05 14:41:14.3797 #5(2RS ) 11.0 1.4 -12.59

LINET: 2009/07/05 14:41:14.3796726 CG 10.9 -20.5 (PERUN: -21.6)

0.1

Dzikuje za uwag. Czas na pytania?

Porwnanie detekcji udarw piorunowych otrzymanych z

sieci LSDWA oraz LINET (4.2.)

Data/Czas (UTC) Typ udaru R[km] R[km] z [km] Q[C] prd w kanale[kA]

LSDWA: 2009/08/26 22:51:30.9689 #8(1RS ) 33.9 4.6 -0.29

LINET: 2009/08/26 22:51:30.9688732 CG 3.2 -65.1

30.7

LSDWA: 2009/08/26 22:51:31.0239 #8(2RS ) 34.0 4.8 -0.16

LINET: 2009/08/26 22:51:31.0239068 CG 3.3 -48.1

30.7

LSDWA: 2009/08/26 22:51:31.0601 #8(3RS ) 33.9 5.3 -0.19

LINET: 2009/08/26 22:51:31.0600545 CG 2.8 -44.0 (PERUN: -46.7)

31.1

LSDWA: 2009/08/26 22:51:31.1628 #8(4RS ) 35.8 4.7 -0.07

LINET: 2009/08/26 22:51:31.1627752 CG 3.0 -26.5

32.8

LSDWA: 2009/08/26 22:51:31.2249 #8(5CC ) 35.7 1.5 -0.11

LINET: 2009/08/26 22:51:31.2242559 CG 7.3 -5.6

28.4

LSDWA: 2009/08/26 22:51:31.3730 #8(6RS ) 35.8 2.5 -0.39

LINET: 2009/08/26 22:51:31.3729776 CG 8.2 -29.1

27.6

Oznaczenia: R /dla sieci LSDWA odlego 2D rda adunku poszczeglnego udaru od przyjtego pocztku ukadu kartezjaskiego/PKiN;

R/dla sieci LINET - odlego 2D punktu uderzenia poszczeglnego udaru w powierzchni ziemi od przyjtego pocztku ukadu

kartezjaskiego/PKiN;

R rnica powyszych odlegoci na paszczynie (x, y)

Dzikuje za uwag. Czas na pytania?

Przykad lokalizacji rde udarw piorunowych doziemnego

wyadowania #1 w chmurze burzowej obrazowanej na mapie

radarowej VCUT (5.1.)

Naley podkreli, e wikszo ze zlokalizowanych rde udarw piorunowych wielokrotnych

wyadowa doziemnych (patrz tab. 1) poza dwoma posiadaa ujemny ad. elektr. (tj. przecitnie -9.6

C w 1 wyad. doziemnym). Spord tych rde 24 znajdowao si w grnych partiach ch. burzowych,

tj. na wysokoci od 7 do 10 km i z temp. poniej -15o C oraz odbiciowoci echa radarowego na

poziomie 0-37 dBZ. W partii rodkowej ch. burzowych, tj. na wysokoci od 3 do 7 km i z temp. od -5

do -15o C oraz odbiciowoci echa radarowego na poziomie 10-38 dBZ byo ich 21. Natomiast w

dolnej partii ch. burzowych, tj. na wysokoci od 1 do 3 km i z temp. od 0 do -5o C oraz odbiciowoci

echa radarowego na poziomie 21-41 dBZ byo ich tylko 12.

Podsumowanie

Lokalizacje 3D oraz wielko adunku elektrycznego Q rde udarw piorunowych wielokrotnych wyadowa doziemnych, ktre zostay wyznaczone na podstawie danych z sieci LSDWA, day moliwo uzupenienia oraz zweryfikowania parametrw i jako detekcji tego typu wyadowa doziemnych, uzyskiwanych w rejonie Warszawy przez dziaajce na obszarze Polski rutynowe systemy cigego monitoringu aktywnoci burzowej, jak np.: polska pastwowa sie VHF/LF-PERUN (SAFIR 3000), czy niemiecka sie komercyjna VLF/LF-LINET(Nowcast mobile GmbH).

Uzyskane z sieci LSWDA lokalizacje 3D rde udarw piorunowych wielokrotnych wyadowa doziemnych, naniesione na dopasowane czasowo mapy radarowe chmur burzowych, umoliwiy poraz pierwszy w Polsce na wyrnienie w nich takich obszarw, w ktrych dochodzio do inicjalizacji tych wyadowa. Jest to istotne z punktu widzenia bliszego poznania samej fizyki tego procesu oraz oceny wpywu rnych czynnikw dynamicznych, tj. np. procesw opadowych, czy struktury pola wiatru, na formowanie si specyficznej struktury/aktywnoci elektrycznej w danym obszarze komrki/ukadu burzowego.

Podsumowanie

Badanie i poznanie rzeczywistej struktury elektrycznej doziemnych wyadowa wielokrotnych jest take bardzo istotne z punktu widzenia prowadzenia skutecznej ochrony odgromowej obiektw naziemnych. Bo chocia doziemne wyadowania wielokrotne nie wystpuj tak czsto, jak doziemne wyadowania jednokrotne, to sumaryczny adunek elektryczny przenoszony w tych wyadowaniach jest na og duo wikszy, ni ten transportowany w wyadowaniach jednokrotnych.

Sie pomiarowa LSDWA moe by rwnie wykorzystana do naziemnej detekcji oraz wyznaczania elektrycznych momentw dipolowych tych bardzo silnych wyadowa doziemnych, ktre mog by potencjalnym rdem intensywnie badanych ostatnio rzadkich zjawisk wietlnych, tzw. TLE-w (z ang.: Transient Luminous Events), obserwowanych ponad wysoko wypitrzonymi chmurami/ukadami burzowymi.

Dzikuje za uwag

Czas na pytania