STRATEGIA ROZWOJU TRANSPORTU POLSKI DO 2020 ROKU

(z perspektywą do 2030 roku)

Prof. dr hab. Jan Burnewicz, Uniwersytet Gdański

Europejski Kongres Finansowy

Sopot, 23-25 maja 2012 roku

MIEJSCE SRT W STRATEGII ROZWOJU KRAJU

Zgodnie z ustawą z 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju , politykę tę prowadzi się za pomocą strategii rozwoju kraju, strategii sektorowych, strategii rozwoju województw, strategii rozwoju lokalnego oraz planów wykonawczych. Strategia rozwoju kraju przyjmowana jest w trybie ustawy, natomiast strategie sektorowe są przyjmowane przez Radę Ministrów w drodze uchwały.

Rada Ministrów 27 listopada 2009 r. przyjęła „Plan uporządkowania strategii rozwoju”, w którym zaproponowano ograniczenie liczby strategii rozwoju i polityk z obecnie obowiązujących 42 dokumentów tego typu do 9 następujących zintegrowanych strategii rozwoju, realizujących średnio- i długookresową strategię rozwoju kraju:

1) Strategia innowacyjności i efektywności gospodarki;

2) Strategia rozwoju kapitału ludzkiego;

3) Strategia rozwoju transportu;

4) Bezpieczeństwo energetyczne i środowisko;

5) Sprawne państwo;

6) Strategia rozwoju kapitału społecznego;

7) Krajowa strategia rozwoju regionalnego 2010 2020 - regiony, miasta, obszary wiejskie;

8) Strategia bezpieczeństwa narodowego RP;

9) Strategia zrównoważonego rozwoju wsi, rolnictwa i rybactwa.

STRATEGIA ROZWOJU TRANSPORTU POLSKI DO 2020 ROKU (SRT)

(projekt z marca 2012 roku)

W dokumencie tym w poszczególnych rozdziałach

przedstawiono następujące bloki zagadnień:

1) Wprowadzenie – miejsce i rola SRT wśród

państwowych dokumentów strategicznych.

2) Diagnoza obecnego stanu polskiego transportu

3) Prognoza zapotrzebowania na transport

4) Misja, wizja i cele SRT

5) Zintegrowany system transportu w Polsce

6) Organizacja i zarządzanie systemem transportowym

7) Bezpieczeństwo w transporcie

8) Ograniczanie negatywnego wpływu transportu na

środowisko

9) Wskaźniki realizacji SRT

10) System wdrażania i monitoringu SRT

11) Finansowanie SRT

12) Załączniki (słownik terminologii SRT, ocena

oddziaływania SRT na środowisko, wnioski z

konsultacji społecznych SRT).

PRZEWIDYWANE ZAPOTRZEBOWANIE NA TRANSPORT W POLSCE

W PERSPEKTYWIE DO 2030 ROKU

Jednym z podstawowych wyznaczników działań, mających na celu wzmocnienie i modernizację potencjału polskiego systemu transportowego jest wielkość i struktura przyszłego popytu na całokształt usług przewozowych ładunków i osób.

Prognozy tego popytu do 2030 r. zostały opracowane w oparciu o znane pod koniec 2011 r. oceny uwarunkowań makroekonomicznych, technologicznych, społecznych i europejskich.

Polska gospodarka na tle Unii Europejskiej cechuje się bardzo wysoką transportochłonnością, której wskaźnik w 2010 r. wynosił 0,84 tkm/1 € PKB, podczas gdy średnia w UE 27 kształtowała się na poziomie 0,19 tkm/ 1 € PKB. W perspektywie do 2030 r. wskaźnik ten w Polsce obniży się do około 0,29 tkm /1 € PKB, ale wciąż będzie wyższy od średniego w UE-27, gdzie wyniesie prawdopodobnie około 0,18 tkm/ 1 € PKB.

Wciąż niewysoka jest ruchliwość komunikacyjna mieszkańców Polski. W latach 2010-2030 wzrośnie prawdopodobnie z 10 do 15-17 tys. km rocznie (wszystkimi środkami transportu).

NA TLE UE-27 POLACY SĄ WCIĄŻ ŚREDNIO O 37% UBOŻSI I TWORZĄ SWÓJ PKB W

PRYMITYWNIEJSZY SPOSÓB (2010 ROK)

976 2 448

18 544

11 322

4 880

1 530

0

5000

10000

15000

20000

25000

30000

UE27 Polska

Struktura wartości PKB na 1 mieszkańca w 2010 r. (PPS)

Praca intelektualna

Praca wytwórcza

Praca transportowa

15 300

24 400

Pożądane obniżanie się ogólnego wskaźnika transportochłonności PKB

Polski i UE 27 w perspektywie do 2030 roku (w tkm/1000 € PKB w

cenach stałych 2010 r.)

624 603 601

623

696 699 728

749 743 761

841

798

757 718

681 646

613 581

551 523

496 471

446 423

402 381

362 343

325 309 293

206 204 205 204 213 214 213 213 209 193 193 192 192 191 191 190 190 189 189 188 188 187 187 187 186 186 185 185 184 184 183

0

100

200

300

400

500

600

700

800

900

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025 2026 2027 2028 2029 2030

Polska UE-27

246 297

346 393

462

246 287

329 368

424

127

143

159

173

190

127

141

155

165

179

73

75

75

76

80

73

74

73

73

76

0

100

200

300

400

500

600

700

800

2010 max 2015 max 2020 max 2025 max 2030 max 2010 min 2015 min 2020 min 2025 min 2030 min

Ładunki PHZ Ładunki wewnątrzkrajowe Ładunki obce

Prognoza popytu na pracę przewozową ładunków w układzie funkcjonalno-

przestrzennym w mld tkm

Prognoza wielkości i struktury przestrzennej popytu na transport i ruch osób w Polsce

w latach 2010-2030 (wielkości minimalne i maksymalne w mld paskm)

89,8 111,8 121,4 140,9

167,6

83,0 105,4 112,2 125,2 142,1

174,8

199,9 223,6

250,8

277,3

171,5

193,6 210,3

228,6 245,5

105,5

118,7

131,0

141,0

146,9

101,3

115,7

124,5

130,3

132,3

38,4

43,0

47,5

51,2

53,7

37,1

41,9

45,0

47,1

48,1

0,0

100,0

200,0

300,0

400,0

500,0

600,0

700,0

2010 max 2015 max 2020 max 2025 max 2030 max 2010 min 2015 min 2020 min 2025 min 2020 min

Przejazdy międzynarodowe Przejazdy dalekobieżne wewnątrzkrajowe

Przejazdy miejskie Przejazdy wiejskie

PROGNOZA RUCHLIWOŚCI MIESZKAŃCÓW POLSKI W PASKM

10294

10694

11090 11452

11806 12144

12455 12753

13017 13300

13572 13840

14124 14428

14780

15202

15596

16068

16509

16929 17287

17541

10294

10694 10967

11254 11523

11780 12011

12230 12423

12628 12819

13005 13203

13413 13650

13934 14188

14493 14772

15036 15253

15436

9000

10000

11000

12000

13000

14000

15000

16000

17000

18000

2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025 2026 2027 2028 2029 2030

paskm/1 mieszkańca - maksimum paskm/1 mieszkańca - minimum

11,2

12,0 12,3

13,4

14,6

16,1 16,5

17,2 17,6

18,0 18,4

18,8 19,2

19,6 20,0

20,3 20,6

20,9 21,2

21,5 21,7

21,9 22,2 22,3 22,5 22,6 22,7 22,656

11,2

12,0 12,3

13,4

14,6

16,1 16,5

17,2 17,6

17,9 18,2

18,5 18,8

19,1 19,3

19,6 19,8

20,0 20,1 20,3 20,4 20,5 20,6 20,6 20,6 20,6 20,6 20,516

10,0

12,0

14,0

16,0

18,0

20,0

22,0

24,0

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025 2026 2027 2028 2029 2030

Maksimum Minimum

PROGNOZA LICZBY SAMOCHODÓW OSOBOWYCH W MLN SZTUK

WIZJA PRZYSZŁEGO SYSTEMU TRANSPORTOWEGO POLSKI

Przyszły polski transport będzie systemem spełniającym wymogi zrównoważonego rozwoju , a więc gwarantującym:

racjonalne korzystanie z zasobów naturalnych (tak by nie ograniczać zdolności przyrody do regeneracji),

zwiększanie sprawności technologicznej wytwarzania dóbr i usług,

poprawę efektywności ekonomicznej produkcji i dystrybucji (eliminacja marnotrawstwa, obniżka kosztów),

realizację zasady sprawiedliwości społecznej poprzez dążenie do wyrównania poziomu dostępności komunikacyjnej do dóbr i usług dla wszystkich regionów,

tworzenie ładu przestrzennego (ukształtowanie przestrzeni, która tworzy harmonijną całość).

Polski transport będzie sektorem nowoczesnym, na co składać się będą takie jego cechy i elementy, jak: alternatywne środki napędu i korzystanie w znacznym stopniu z odnawialnych źródeł energii, infrastruktura nowej generacji wyposażona w węzły integrujące procesy, eksploatacja środków transportu szeroko oparta na nowych materiałach i technologiach, powszechne zastosowanie inteligentnych systemów sterowania i zarządzania, wysoka elastyczność i zdolność adaptacyjna operatorów transportu i logistyki, zminimalizowana uciążliwość sektora dla środowiska.

CEL GŁÓWNY STRATEGII ROZWOJU POLSKIEGO TRANSPORTU

Głównym celem SRT jest zwiększenie dostępności transportowej przy jednoczesnej poprawie bezpieczeństwa uczestników ruchu i efektywności sektora transportowego, poprzez tworzenie spójnego, zrównoważonego i przyjaznego użytkownikowi systemu transportowego w wymiarze krajowym, europejskim i globalnym. Urzeczywistnienie tego celu pozwoli na stworzenie dogodnych warunków, sprzyjających stabilnemu rozwojowi gospodarczemu kraju.

Poprawa dostępności terytorialnej w Polsce wymaga bezwzględnie integracji głównych gałęzi transportu (kolejowego, drogowego, morskiego, lotniczego i wodnego śródlądowego), rozumianych jako zintegrowany system transportowy. Głównym zadaniem takiego systemu będzie przezwyciężenie barier geograficznych tak, aby możliwa była interakcja między obywatelami, przedsiębiorcami z jednej strony oraz między całymi gospodarkami z drugiej. Jest to również naturalny krok w kierunku lepszego wykorzystania potencjału gospodarczego regionów .

Zrealizowanie celu głównego w ciągu najbliższych 10 i dalszych lat wymaga osiągnięcia następujących celów operacyjnych:

• stworzenie nowoczesnej, spójnej sieci infrastruktury transportowej;

• zmiana sposobu organizacji i zarządzania systemem transportowym;

• poprawa bezpieczeństwa i niezawodności;

• ograniczenie negatywnego wpływu transportu na środowisko;

• racjonalne finansowanie inwestycji infrastrukturalnych.

DWA CELE SZCZEGÓŁOWE CELU GŁÓWNEGO SRT

Cel strategiczny 1:

stworzenie zintegrowanego systemu infrastruktury transportowej, szczegółowo rozpisany nie tylko na poszczególne gałęzie i rodzaje infrastruktury (koncentrując się na jej rozmieszczeniu na obszarze Polski), ale także na określone cele operacyjne (integracja, innowacyjność, ład przestrzenny, minimalizacja skutków środowiskowych, itd.). Stworzenie zintegrowanego systemu transportowego wymaga ustalenia charakteru prac inwestycyjnych i modernizacyjnych w dwóch podokresach: a) w latach 2011-2020, b) w latach 2021 2030. W pierwszym okresie należy przede wszystkim skoncentrować się na dokończeniu nadrabiania zaległości infrastrukturalnych w zakresie zwiększenia dostępności transportowej w Polsce (drogi, koleje, lotniska, porty) i do tego czasu zorganizować podstawową infrastrukturę zintegrowanego systemu transportowego, a w drugim okresie skupić się na zwiększaniu poziomu nasycenia infrastrukturą i stworzyć zintegrowany, samofinansujący się (tam gdzie jest to możliwe ) system transportowy.

Cel strategiczny 2:

Stworzenie warunków dla sprawnego funkcjonowania rynków transportowych i rozwoju efektywnych systemów przewozowych - w praktyce jest zestawem celów sektorowych i gałęziowych, z uwzględnieniem ich specyfiki. Klamrą spinającą te gałęziowe i sektorowe podsystemy będą w przyszłości rozwiązania integracyjne i intermodalne.

WSKAŹNIKI REALIZACJI SRT

Wskaźnik rok

bazowy

Poziom dla roku

bazowego rok 2020

Długość autostrad (km) 2010 857 2 000 Długość dróg ekspresowych (km) 2010 675 2 800

Ludność objęta zasięgiem izochrony drogowej 90 min. względem miast wojewódzkich (%) 2008 85,2 92

Ludność objęta zasięgiem izochrony drogowej 60 min. względem miast wojewódzkich (%) 2008 57,9 68

Połączenie miast wojewódzkich drogami ekspresowymi lub autostradami 2008 6 / 18 18 / 18

Długość linii kolejowych pozwalających na ruch pociągów pasażerskich z prędkością techniczną powyżej 160 km/h (km)

2010 0 350

Liczba ośrodków wojewódzkich połączonych liniami kolejowymi zmodernizowanymi co najmniej do średniej prędkości kursowania pociągów pasażerskich 100 km/h

2008 4 / 18 18 / 18

Udział masy ładunków transportu intermodalnego w ogólnej masie ładunków przewożonej transportem kolejowym (w %)

2010 2,03 5-6

Liczba miast powyżej 100 tys. mieszkańców skomunikowanych z portami lotniczymi w zasięgu 90-minutowego czasu dojazdu.

2010 34 36

Liczba obsłużonych pasażerów w portach lotniczych (mln pasażerów) 2008 20,77 41

Potencjał przeładunkowy portów morskich (mln ton) 2010 55 60

Poziom wdrożenia systemu usług informacji rzecznej (River Information Services - RIS) na śródlądowych drogach wodnych spełniających warunki Dyrektywy 2005/44/WE Parlamentu Europejskiego i Rady (w %)

2010 0% 100%

Wielkość emisji gazów cieplarnianych z transportu (tys. ton)

a) emisja dwutlenku węgla 2009 43 771 45 455 b) emisja metanu 2009 5,52 5,91

c) emisja podtlenku azotu 2009 1,78 4,05

Roczne zużycie energii finalnej przez sektor transportu (Mtoe - mln ton równoważnika energetycznego ropy naftowej)

2010 15,5

18,7

(wzrost maksymalnie

o 21%)

Dynamika spadku liczby ofiar śmiertelnych wypadków drogowych (%) 2009 4 572

(100%)

2 286

(50%)

Liczba przewozów pasażerskich w przeliczeniu na 1 mieszkańca obszarów miejskich w Polsce 2008 174,5 226,8

FINANSOWANIE SRT

Realizacja niniejszej Strategii będzie oparta na finansowaniu z następujących źródeł:

1. krajowe środki publiczne, tj. budżet państwa, Krajowy Fundusz Drogowy (KFD), Fundusz Kolejowy (FK), państwowe fundusze celowe, Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW), budżety jednostek samorządu terytorialnego, inne dostępne instrumenty finansowe wsparcia publicznego;

2. środki unijne - w ramach dostępnych funduszy pomocowych i programów rozwojowych oraz inne źródła zagraniczne;

3. środki prywatne inwestorów m.in. w systemie partnerstwa publiczno-prywatnego;

4. środki uzyskiwane dzięki stopniowemu wdrażaniu zasad: "zanieczyszczający płaci” oraz „użytkownik płaci”;

5. kredyty komercyjne i pożyczki;

6. Kontrakt Terytorialny - przewidziany w Krajowej Strategii Rozwoju Regionalnego (KSRR).

Racjonalne finansowanie działań nakreślonych w SRT będzie możliwe na podstawie wieloletnich planów inwestycyjnych dla poszczególnych gałęzi transportu i poprzez udoskonalony system kierowania publicznych środków pieniężnych (zasilonych dodatkowo przez efektywne instrumenty poboru opłat za dostęp do infrastruktury i jej użytkowanie) do poszczególnych gałęzi i form transportu.

W perspektywie do 2030 r., na podstawie prognozy wzrostu

gospodarczego roczna wielkość tych źródeł (w cenach

stałych 2010 r.) będzie oscylowała na poziomie około 26-28

mld zł w okresie 2010-2020 i na poziomie 30-35 mld zł w

okresie 2021-2030.

Nawet w przypadku sytuacji kryzysowych i konieczności

przejściowego obniżenia wielkości transportowych

nakładów inwestycyjnych nawet o 1/4 lub 1/3 w całym

okresie objętym horyzontem czasowym SRT będzie do

wykorzystania kwota około 400-450 mld zł (w tym w okresie

2011-2020 – 187-203 mld zł), pozwalająca zrealizować

szeroko zakrojony program inwestycji w infrastrukturze

transportowej.

FINANSOWANIE SRT (c.d.)

23,1

25,5

29,3

26,1 26,4 25,7 26,2

27,9

29,7 31,2

32,0 31,6 30,7

29,6 29,2 30,3

32,4

35,4

37,2

39,0

40,7 41,5

23,1

24,8

28,5

24,1 24,3 23,6 24,0

25,6

27,2 28,4

29,2 28,7

27,0 26,0 25,5

26,5

28,2

30,7

32,2

33,7 35,0

35,7

20,0

25,0

30,0

35,0

40,0

45,0

50,0

2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025 2026 2027 2028 2029 2030

Prognoza wielkości dostępnych środków finansowych na inwestycje w polskiej infrastrukturze transportowej w mld zł rocznie

Maksimum Minimum

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ