HISTORIA POLSKI

HISTORIA POLSKI

KRÓLOWIE ELEKCYJNI

HENRYK WALEZY

1573 – PIERWSZA WOLNA ELEKCJAWYBÓR HENRYKA WALEZEGO(FRANCJA, DYNASTIAWALEZJUSZY)

Henryk Walezy

pacta conventa – osobiste zobowiązania władcy artykuły henrykowskie (zbiór zasad ustrojowych RP) : • wolna elekcja; • Liberum veto• sejm dwa tygodnie zwoływany co najmniej raz na dwa

lata; • król nie może podejmować decyzji w sprawach polityki

wewnętrznej ani zagranicznej bez zgody sejmu; • przywileje szlacheckie i konfederacja warszawska; • rokosz

STEFAN BATORY

Ucieczka Henryka Walezego do FrancjiBezkrólewie – prymas „interreksem”1575 rok – podwójna elekcja : wybrany Stefan Batory i książę Maksymilian Habsburgdziałania Jana Zamoyskiego – koronacja Batorego

STEFAN BATORY• utworzenie piechoty wybranieckiej• 1579 zwycięstwo Batorego nad Rosjanami

pod Pskowem

XVII wiek – rządy Wazów

• 1586 – elekcja Zygmunta Wazy • 1607 r. dążenie króla do

wzmocnienia władzy przyczyną rokoszu Zebrzydowskiego

przyczyny wojen ze Szwecją :- dążenie Zygmunta do odzyskania tronu szwedzkiego - Inflanty i walka o dominację nad Bałtykiem

ZYGMUNT III WAZA

• 1605 – Kircholm – zwycięstwo husarii Jana Chodkiewicza

• 1627 – zwycięstwo floty polskiej pod Oliwą

• Skutek wojny – Szwedzi zatrzymują Inflanty

ZYGMUNT WAZAWOJNA Z ROSJĄ

przyczyny: - chęć wykorzystania przez Polaków „wielkiej smuty” (kryzys po

śmierci Iwana Groźnego) w Rosji - „dymitriady”• 1610 - Kłuszyn – zwycięstwo Stanisława Żółkiewskiego• - zdobycie Smoleńska i wkroczenie Polaków do Moskwy

skutek: • 1634 r. – pokój w Polanowie – Polska uzyskała ziemię

smoleńską, siewierską i czernihowską – największy w dziejach obszar – milion km.kw.

ZYGMUNT III WAZA

• Rzeczpospolita po pokoju w Polanowie 1634

ZYGMUNT III WAZAWOJNA Z TURCJĄ

• Przyczyny: najazdy kozaków (wolni, ukraińscy chłopi) poddanych króla polskiego na lenna tureckie (Mołdawia i Wołoszczyzna) oraz najazdy tatarów (poddani sułtana) na ziemie polskie

• 1620 – klęska Stanisława Żółkiewskiego pod Cecorą• 1621 – zwycięstwo Jana Chodkiewicza pod Chocimiem • Pokój : zachowanie przebiegu granic, zobowiązanie Zygmunta

Wazy do pilnowania kozaków, a sułtana do zapobiegania napadów tatarskich na Polskę

WŁADYSŁAW IV WAZA

• 1632 – koronacja Władysława IV Wazy

WŁADYSŁAW IV WAZA

Przyczyny wybuchu powstania Chmielnickiego: dążenie szlachty polskiej do ograniczania rejestru kozackiego (wolni kozacy służący w armii) i przekształcenia kozaków w chłopów pańszczyźnianych; różnice wyznaniowe (polska, katolicka, szlachta; ukraińscy prawosławni chłopi)

WŁADYSŁAW IV WAZA

• 1648 – powstanie kozackie pod wodzą Bohdana Chmielnickiego na Ukrainie

WŁADYSŁAW IV WAZA

• Bitwy pod Korsuniem, Żółtymi Wodami i Piławcami, obrona Zbaraża

• Walka z powstańcami – książę Jeremi Wiśniowiecki (Beresteczko – 1651)

OGNIEM I MIECZEM

PODZIAŁ UKRAINY

• Wojna polsko – rosyjska zakończona podziałem Ukrainy wzdłuż Dniepru między Polskę i Rosję (rozejm w Andruszowie 1667 i pokój 1688 r. )

JAN KAZIMIERZ WAZA

Przyczyny potopu: chęć wykorzystania przez króla Szwecji Karola X Gustawa osłabienia Rzeczpospolitej wywołanego wojną na Ukrainie, zajęciem części Litwy przez Rosjan i wewnętrznymi rozgrywkami o władzę

Jan Kazimierz Waza

• potop szwedzki: 1655 – 1660

• obrona Jasnej Góry; śluby lwowskie Jana Kazimierza

Jan Kazimierz WazaSkutki potopu: • 1657r. - traktaty welawsko –

bydgoskie Polacy rezygnują ze zwierzchności lennej nad Prusami Książęcymi.

• 1660 – pokój w Oliwie: Jan Kazimierz zrzekł się tytułu króla szwedzkiego, a Rzeczpospolita utraconych już wcześniej Inflant.

JAN KAZIMIERZ WAZA

Kryzys gospodarczy:• spadek zapotrzebowania Zachodu na polskie zboże i

wynikające z tego zmniejszenie dochodów z majątków ziemskich;

• ruina znacznych połaci kraju, spowodowana przemarszami obcych wojsk i działaniami wojennymi na terenie kraju,

• brak rąk do pracy na wsi;• przekształcanie się miast i miasteczek w osady rolnicze

JAN KAZIMIERZ WAZAKryzys polityczny:

• uzależnianie się (materialne i polityczne) coraz liczniejszych kręgów szlacheckich od magnaterii;

• paraliżowanie pracy sejmu (1652 r – pierwsze „liberum veto”);

• wzniecanie rokoszy przeciw władcy pod pretekstem obrony „złotej wolności szlacheckiej”;

• zmiana światopoglądu mieszkańców RP: wzrost nietolerancji i ksenofobii;

• rozprzestrzenianie się wizji Polski jako przedmurza chrześcijaństwa i twierdzy katolicyzmu.

JAN KAZIMIERZ WAZA

• Dążenia Jana Kazimierza do wzmocnienia władzy królewskiej

• 1666 – rokosz Lubomirskiego – kląska wojsk króla pod Mątwami: król wycofuje się z prób umocnienia rządów

• 1668 rok – abdykacja Jana Kazimierza

MICHAŁ KORYBUT WIŚNIOWIECKI

• 1669 r – elekcja Michała Korybuta Wiśniowieckiego Konflikt z Turcją:

• - zdobycie przez Turków Kamieńca Podolskiego, Podola, Bracławszczyzny i woj. Kijowskiego

• 1672 rok: pokój w Buczaczu: Polska oddała Turcji województwa podolskie, bracławskie, cz. kijowskiego i zobowiązała się płacić Turcji haracz

• 1673 r. – zwycięstwo Jana Sobieskiego pod Chocimiem i

JAN III SOBIESKI

• 1674 rok - wybór na króla Jana III Sobieskiego

• 1683 – odsiecz wiedeńska

• 1699 r. : pokój w Karłowicach: Rzeczpospolita odzyskuje Podole i Ukrainę;

BAROK

• XVII wiek – barok i sarmatyzm, Wilanów, portrety trumienne; Mikołaj Sęp Szarzyński, Jan Andrzej Morsztyn, Jan Chryzostom Pasek

August II Mocny

• 1697 –koronacja Augusta II Mocnego Wettina (unia z Saksonią)

• - próby umacniania władzy, rozwój rzemiosła i handlu, merkantylizm,

• - przystąpienie króla bez zgody sejmu do wojny północnej – wojna domowa

• wojna od Sasa do Lasa

AUGUST II MOCNY SAS

1717 sejm niemy• urzędnicy sascy nie mogą decydować o

sprawach polskich, • stałe podatki na 24-tys. wojsko; • ograniczenie praw niekatolickiej szlachty –

pretekst do ingerowania w nasze sprawy Rosji i Prus jako obrońców innowierców

AUGUST III SAS

1734 – koronacja Augusta III Sasa po walce z Leszczyńskim• osłabienie władzy króla, • sprzeciw szlachty wobec

reform w obawie przed absolutyzmem

SEJM KONWOKACYJNY

Reformy sejmu konwokacyjnego 1763 r.• podejmowanie decyzji większością głosów w

sprawach skarbowych • zakaz przysięgania na instrukcje poselskie• ograniczenie samowoli podskarbich i

hetmanów.• wprowadzenie cła generalnego obejmującego

również duchownych i szlachtę,

STANISŁAW AUGUST PONIATOWSKI – OSTATNI KRÓL POLSKI

• 1764 rok : elekcja Stanisława Augusta Poniatowskiego- wiara, że reformy w Polsce można wprowadzić tylko przy wsparciu Rosji

STANISŁAW AUGUST PONIATOWSKI-OSTATNI KRÓL POLSKI

• 1768 – zgoda zastraszonego przez Rosjan sejmu na równouprawnienie innowierców i uchwalenie praw kardynalnych: wolna elekcja, liberum veto, rokosz

• luty 1769 – zawiązanie w miejscowości Bar konfederacji barskiej „w obronie wiary i wolności”

• walki konfederatów z wojskami królewskimi i rosyjskimi,

STANISŁAW AUGUST PONIATOWSKI-OSTATNI KRÓL POLSKI

• porozumienie między Józefem II, Fryderykiem II i Katarzyną: w zamian za akceptację Austrii i Prus dla rosyjskich zdobyczy terytorialnych na południu – zgoda Katarzyny na rozbiór Rzeczpospolitej

5 sierpnia 1772 pierwszy rozbiór

PIERWSZY ROZBIÓR POLSKI

SEJM ROZBIOROWY

Tadeusz Rejtan

STANISŁAW AUGUST PONIATOWSKI

Życie kulturalne:• - Operalnia w Warszawie, fundowane przez

magnatów teatry i sale koncertowe• 1747 – pierwsza publiczna Biblioteka

Załuskich• dążenie króla do przeobrażenia sarmackiego

społeczeństwa poprzez upowszechnienie idei oświeceniowych


obiady czwartkowe – spotkania przy królewskim stole wybitnych pisarzy: Adama Naruszewicza, Stanisława Trembeckiego, Ignacego Krasickiego, Franciszka Zabłockiego, Franciszka Bohomolca i wielu innych


• czasopismo „Monitor” w 1765 roku w celu zmiany świadomości społeczeństwa: wyszydzanie w publicystyce i spektaklach teatralnych kultury sarmackiej i propagowanie nowych wzorców gospodarowania, polityki i obyczajów


• 1779 rok – Teatr Narodowy (Wojciech Bogusławski)


Reformy oświaty: Collegium Nobilium (Szkoła Rycerska) – łacina, retoryka, fizyka, języki nowożytne, nauki przyrodnicze, historia ojczysta, w-f – nowoczesne kształcenie młodego pokolenia – przygotowanie przyszłych reformatorów państwa (Tadeusz Kościuszko, Józef Poniatowski) .


• 1773 r. – rozwiązanie przez papieża jezuitów – ustanowienie Ministerstwa oświaty KEN – zakładanie świeckich szkół parafialnych średnich i wyższych – język polski zamiast łaciny


1775 – Towarzystwo do Ksiąg Elementarnych – opracowywanie podręczników i metod nauczania (Grzegorz Piramowicz – zasada wychowywania młodzieży w duchu obywatelskim i patriotycznym)


• Bernardo Bellotto (Canaletto) – cykl obrazów – Warszawa; Marcelo Bacciarelli – poczet królów

• przebudowa Zamku Ujazdowskiego z inspiracji Dominika Merliniego

• przekształcenie wnętrz Zamku Królewskiego i dobudowanie do niego Biblioteki

• budowa zespołu pałacowego w Łazienkach

1788-1792 – Sejm Czteroletni

• 3 maja 1791 – Konstytucja Trzeciego Maja• pełne prawa polityczne tylko dla zamożnej

szlachty (cenzus majątkowy)• podział władzy na ustawodawczą (sejm),

wykonawczą – Straż Praw i król, i sądowniczą• zniesienie liberum veto i wolnej elekcji• Rzeczpospolita monarchią konstytucyjną

KONSTYTUCJA 3 MAJA


• 1792 zawiązanie konfederacji targowickiej (stronnictwo hetmańskie) : żądanie przywrócenia dawnego ustroju RP, sprzeciw wobec ograniczenia wolności szlacheckiej i prośba o pomoc Rosji

• wojna polsko – rosyjska – Józef Poniatowski: powstrzymanie Rosjan pod Zieleńcami; zwycięstwo pod Dubienką (Tadeusz Kościuszko)

II ROZBIÓR POLSKI

• 1793 – Rosja i Prusy: drugi rozbiór Polski• ostatni sejm Rzeczpospolitej w Grodnie :

zatwierdzenie traktatu rozbiorowego i odrzucenie większości uchwał Sejmu Czteroletniego

• Rosja: Ukraina i Białoruś; Prusy – Wielkopolska, Kujawy, cz. Mazowsza.

POWSTANIE KOŚCIUSZKOWSKIE

• 1794 rok – Tadeusz Kościuszko- (Insurekcja) – powstanie w obronie konstytucji i przeciwko II rozbiorowi


• bitwy z Rosjanami pod Racławicami, Szczekocinami i Maciejowicami


• uniwersał połaniecki: wolność osobista dla chłopów i obniżenie pańszczyzny za akces do powstania


• rzeź Pragi – armia Suworowa;

TRZECI ROZBIÓR POLSKI

• 1795 – trzeci rozbiór Polski

HISTORIA POLSKI

Documents

Transcript of HISTORIA POLSKI