Strategia Rozwoju Miasta Chełm. Aktualizacja na lata 2015-2020 … · kolejna perspektywa...

Lublin-Chełm, 2015

Strategia Rozwoju Miasta

Chełm.

Aktualizacja na lata 2015-

2020 z perspektywą do roku

2030

Projekt

Strategia Rozwoju Miasta Chełm. Aktualizacja na lata 2015-2020 z perspektywą do roku 2030

2

Preambuła

Miasto Chełm jest wspólnym dobrem jego mieszkańców, stąd każdy

z mieszkańców ma prawo oczekiwać od władz tej wspólnoty, że zarówno

w działaniach bieżących, jak i w przedsięwzięciach inwestycyjnych wszelkie ich

starania ukierunkowane będą poprawę jakości życia chełmian.

Stoimy u progu okresu nowych wyzwań i nowych możliwości. Otwiera się

kolejna perspektywa finansowania przedsięwzięć rozwojowych ze środków

pomocowych Unii Europejskiej, dynamiczne zmiany przechodzi sąsiednia

Ukraina, skokowo zmienia się sytuacja demograficzna. Potrzebne jest obecnie

racjonalne użycie potencjału, jaki posiada Chełm, to jest w szczególności:

pracowitych i światłych mieszkańców, walorów przyrodniczych, bogatej

wielokulturowej historii oraz znaczącego potencjału gospodarczego, opartego

na przygranicznym położeniu, zasobach naturalnych i ludzkich subregionu

oraz dobrze rozwiniętym rolnictwie.

Niniejszą strategię tworzyliśmy po to, by dobrze przygotować się do

zarządzania tym potencjałem w celu sformułowania jak najlepszej drogi

zaspokajania słusznych interesów chełmian.

Jej realizację będziemy opierać przede wszystkim o własne zasoby

intelektualne, naturalne, organizacyjne, techniczne i finansowe, uzupełnione

środkami europejskimi i innymi funduszami zewnętrznymi.

Wobec ciągłych wahań koniunktury gospodarczej w Europie i świecie, stabilna

polityka wzrostu gospodarczego naszego miasta winna być oparta na

pobudzaniu wewnętrznego miejskiego i subregionalnego popytu

konsumpcyjnego i inwestycyjnego. Warunkiem siły i stabilności popytu

wewnętrznego jest zasobność finansowa i ekonomiczna mieszkańców oraz

przedsiębiorców miasta. Droga do tej zasobności prowadzi przede wszystkim

poprzez tworzenie nowych, trwałych, wysokowydajnych miejsc pracy

w Chełmie.

Z życzliwością i nadzieją oczekujemy także na aktywność inwestorów

zewnętrznych; krajowych i zagranicznych, którzy mogą się stać dla nas

pożądanym dodatkowym wsparciem. Będziemy dla nich tworzyć warunki

prawne i organizacyjne równe z warunkami, na jakich działają polscy

i chełmscy przedsiębiorcy.

Chełm musi upatrywać szans rozwoju także w swoim otoczeniu. Utworzenie

Chełmskiego Obszaru Funkcjonalnego to zaledwie pierwszy krok w otwieraniu

się miasta na stałą programową współpracę subregionalną. Chełm, ze swoim

potencjałem i tradycją, musi się nie tylko czuć, ale winien stać się faktyczną


3

stolicą subregionu, która w partnerstwie z innymi stymulować będzie rozwój

gospodarczy i społeczny całego subregionu, obejmującego ziemię chełmską,

krasnostawską i włodawską.

Podejmiemy także działania mające na celu utworzenie przygranicznego

obszaru funkcjonalnego obejmującego co najmniej subregion chełmski.

Pozwoliłoby to na skuteczniejsze rozwiązywanie specyficznych problemów

pogranicza, w oparciu o środki europejskie z regionalnego oraz krajowych

programów operacyjnych.

Miasto może się bogacić tylko w bogatym otoczeniu. Dlatego wspólnie

z chełmskimi parlamentarzystami, samorządem województwa, a także innymi

samorządami, organami i jednostkami administracji państwowej oraz

przedsiębiorcami, będziemy zabiegać o realizację inwestycji o znaczeniu

strategicznym dla regionu, takich jak: rozwój górnictwa węglowego

i energetyki, budowa obiektów służących ochronie środowiska i rekreacji,

realizacja inwestycji infrastruktury granicznej i transgranicznej służących

rozwojowi współpracy z Białorusią i Ukrainą, a także budowa trasy S12.

Niniejszej strategii przyświeca idea zrównoważonego rozwoju gospodarczego

i społecznego miasta. Tylko ona zapewni siłę miastu i pozwoli na długotrwałe

podniesienie atrakcyjności Chełma jako miejsca do życia, ale też jako ośrodka

gospodarczego.

Na okres obowiązywania tej strategii za miejskie priorytety uważamy

w szczególności:

przeciwdziałanie bezrobociu poprzez tworzenie nowych miejsc pracy

w sektorze produkcji, usług i handlu, a także w rolnictwie i przetwórstwie

rolno-spożywczym, we współpracy z przedsiębiorcami oraz innymi partnerami

gospodarczymi i społecznymi, a także poprzez prace interwencyjne,

wspieranie przedsiębiorczości i samozatrudnienia,

działanie na rzecz rozwoju sektorów i realizacji inwestycji zapisanych

w krajowych i regionalnych dokumentach strategicznych, zlokalizowanych

w Chełmie i subregionie chełmskim,

tworzenie warunków planistycznych i infrastrukturalnych pod kolejne

inwestycje oraz udostępnianie terenów inwestycyjnych,

doprowadzenie do budowy północnej obwodnicy Chełma,

remont drogi krajowej nr 12 oraz dróg wojewódzkich 812, 843 i 844

w granicach administracyjnych miasta, przy finansowym wsparciu UE,

budowę południowej obwodnicy miasta,

budowę ścieżek rowerowych umożliwiających komunikację po obszarze

całego Miasta oraz dojazd do terenów ościennych,

rozwój turystyki,

stałe rozszerzanie oferty przez chełmskie samorządowe instytucje kultury,

budowę multimedialnego muzeum związanego ze średniowieczną historią

Chełma,


4

rozbudowę miejskich systemów energetycznych,

zwiększenie wykorzystania energii odnawialnej,

rozwój infrastruktury komunalnej na terenie miasta,

doskonalenie miejskiego systemu gospodarki odpadami komunalnymi,

opracowanie i wdrożenie miejskiego programu rewitalizacji,

rozbudowę infrastruktury sportowej i rekreacyjnej,

rozwój oświaty, szkolnictwa zawodowego i szkolnictwa wyższego,

odpowiadającego potrzebom chełmskiego i subregionalnego rynku pracy,

zapewnienie wystarczającej liczby miejsc dla dzieci w żłobkach

i przedszkolach,

rozwój form opieki i aktywizacji dla osób starszych i osób

z niepełnosprawnością,

rozbudowę społeczeństwa informacyjnego,

poprawę bezpieczeństwa publicznego,

przeciwdziałanie przemocy w rodzinie,

poprawę dostępności mieszkańców do świadczeń zdrowotnych w publicznych

i niepublicznych zakładach opieki zdrowotnej,

współpracę z organizacjami pozarządowymi oraz realizację przedsięwzięć

w ramach inicjatyw lokalnych i budżetu obywatelskiego,

podnoszenie jakości terenów zielonych dostępnych w mieście,

utrzymanie sprawności działania instytucji samorządowych i podmiotów

zależnych od samorządu Chełma;

zapewnienie stosowania procedur umożliwiających maksymalne

wykorzystanie środków pomocowych UE do wsparcia przedsięwzięć istotnych

dla miasta i regionu.

W tych kierunkach będziemy rozwijać nasze miasto. Chełm ma wszelkie

szanse na to, by być samorządem silnym gospodarczo i społecznie, w którym

mieszkańcy, mając poczucie bezpieczeństwa oraz równy i coraz lepszy dostęp

do oświaty, nauki, pracy, ochrony zdrowia i wypoczynku, będą żyć godnie.


5

Spis treści

Spis treści ................................................................................................................................................. 5

Wstęp ...................................................................................................................................................... 9

1. Charakter dokumentu ................................................................................................................. 9

2. Przesłanki uchwalenia nowej Strategii ........................................................................................ 9

3. Metodyka prac nad Strategią ...................................................................................................... 9

4. Horyzont czasowy ...................................................................................................................... 10

5. Struktura dokumentu ................................................................................................................ 10

6. Relacja Strategii Rozwoju Miasta Chełm do Strategii Chełmskiego Obszaru Funkcjonalnego . 12

7. Zgodność Strategii z dokumentami strategicznymi wyższych szczebli ...................................... 12

A. Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju „Trzecia fala nowoczesności. Polska 2030” .......... 12

B. Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2010–2020: Regiony, Miasta, Obszary Wiejskie . 13

C. Strategia rozwoju społeczno-gospodarczego Polski Wschodniej do roku 2020. Aktualizacja14

D. Strategia Rozwoju Województwa Lubelskiego na lata 2014-2020 (z perspektywą do 2030 r.)

14

E. Regionalny Program Operacyjny Województwa Lubelskiego na lata 2014-2020 ................. 17

F. Analiza trendów rozwojowych miasta Chełma i powiatu chełmskiego na tle województwa

lubelskiego do 2035 roku .............................................................................................................. 18

G. Strategia współpracy transgranicznej Województwa Lubelskiego, Obwodu Lwowskiego,

Obwodu Wołyńskiego i Obwodu Brzeskiego na lata 2014-2020 .................................................. 19

H. Plan rozwoju turystyki i współpracy międzyregionalnej powiatu chełmskiego i miasta Chełm

22

I. Lokalna Strategia Innowacji dla powiatu włodawskiego, krasnostawskiego, chełmskiego i

miasta Chełm 2014-2020 .............................................................................................................. 22

Diagnoza sytuacji społeczno-gospodarczej miasta Chełm .................................................................... 24

1. Przestrzeń i środowisko ............................................................................................................. 24

A. Położenie geograficzne .......................................................................................................... 24

B. Pozycja Chełma na tle miast regionu ..................................................................................... 25

C. Środowisko naturalne ............................................................................................................ 25

D. Zagospodarowanie przestrzenne ........................................................................................... 26

E. Zidentyfikowane problemy .................................................................................................... 27

2. Sfera społeczna .......................................................................................................................... 27

A. Demografia ............................................................................................................................ 27

B. Poziom wykształcenia ............................................................................................................ 32


6

C. Rynek pracy ............................................................................................................................ 34

D. Źródła utrzymania ludności .................................................................................................... 38

E. Zidentyfikowane problemy .................................................................................................... 38

3. Sfera gospodarcza ..................................................................................................................... 39

A. Podmioty gospodarcze ........................................................................................................... 39

B. Oferta dla inwestorów ........................................................................................................... 44

C. Instytucje otoczenia biznesu (IOB) ......................................................................................... 47

D. Turystyka i rekreacja .............................................................................................................. 48

E. Ruch graniczny ....................................................................................................................... 59

F. Zidentyfikowane problemy .................................................................................................... 63

4. Infrastruktura techniczna .......................................................................................................... 64

A. Transport i komunikacja ........................................................................................................ 64

B. Sieć wodociągowa i kanalizacyjna.......................................................................................... 70

C. Sieć ciepłownicza ................................................................................................................... 74

D. Sieć gazowa ............................................................................................................................ 75

E. Zagospodarowanie odpadów................................................................................................. 76

F. Infrastruktura elektroenergetyczna ....................................................................................... 80

G. Infrastruktura teleinformatyczna ........................................................................................... 81

H. Gospodarka mieszkaniowa .................................................................................................... 81

I. Zidentyfikowane problemy .................................................................................................... 83

5. Infrastruktura społeczna ........................................................................................................... 84

A. Edukacja ................................................................................................................................. 84

B. Kultura i sport ........................................................................................................................ 92

C. Ochrona zdrowia i polityka społeczna ................................................................................. 101

D. Bezpieczeństwo i porządek publiczny .................................................................................. 107

E. Zidentyfikowane problemy .................................................................................................. 109

6. Zarządzanie .............................................................................................................................. 109

A. Kapitał społeczny ................................................................................................................. 109

B. Promocja .............................................................................................................................. 110

7. Analiza budżetu miasta ........................................................................................................... 111

Chełm w oczach mieszkańców ............................................................................................................ 118

I. Mieszkańcy miasta .................................................................................................................. 119

A. Jakość życia ............................................................................................................................. 120


7

B. Lokalny rynek pracy i turystyka .............................................................................................. 131

II. Maturzyści ............................................................................................................................... 133

III. Przedsiębiorcy ..................................................................................................................... 138

Analiza SWOT ...................................................................................................................................... 147

Mocne strony .................................................................................................................................. 147

Słabe strony..................................................................................................................................... 147

Szanse .............................................................................................................................................. 148

Zagrożenia ....................................................................................................................................... 148

Wizja i misja rozwoju miasta ............................................................................................................... 149

Wizja rozwoju .................................................................................................................................. 149

Misja rozwoju miasta ...................................................................................................................... 149

Cele i zadania strategiczne .................................................................................................................. 150

Obszar priorytetowy: Wzmocnienie spójności i atrakcyjności miasta ................................................ 155

Cel strategiczny 1.1. Poprawa dostępności komunikacyjnej miasta............................................... 155

Cel strategiczny 1.2. Optymalizacja wewnętrznego układu komunikacyjnego .............................. 156

Cel strategiczny 1.3. Kształtowanie przestrzeni miasta .................................................................. 157

Cel strategiczny 1.4. Racjonalne korzystanie ze środowiska .......................................................... 158

Cel strategiczny 1.5. Ochrona dziedzictwa kulturowego ................................................................ 159

Cel strategiczny 1.6. Utrzymanie i rozwój systemów komunalnych ............................................... 159

Cel strategiczny 1.7. Rewitalizacja obszarów problemowych ......................................................... 160

Cel strategiczny 1.8. Promocja miasta i Chełmskiego Obszaru Funkcjonalnego ............................ 161

Obszar priorytetowy: Zapewnienie wysokiej jakości życia w mieście ................................................. 162

Cel strategiczny 2.1. Stałe doskonalenie metod działania organów samorządowych .................... 162

Cel strategiczny 2.2. Zapewnienie dostępu do nowoczesnej i efektywnej oświaty ....................... 162

Cel strategiczny 2.3. Kształcenie kadr dla gospodarki..................................................................... 163

Cel strategiczny 2.4. Upowszechnianie kultury............................................................................... 164

Cel strategiczny 2.5. Upowszechnianie sportu i tworzenie warunków do aktywnej rekreacji ....... 165

Cel strategiczny 2.6. Profilaktyka zdrowotna i ochrona zdrowia .................................................... 165

Cel strategiczny 2.7. Włączenie społeczne ...................................................................................... 166

Cel strategiczny 2.8. Realizacja zadań z zakresu polityki społecznej .............................................. 167

Cel strategiczny 2.9. Poprawa bezpieczeństwa publicznego .......................................................... 167

Cel strategiczny 2.10. Budowa postaw obywatelskich wśród mieszkańców .................................. 168

Cel strategiczny 2.11. Współpraca z organizacjami pozarządowymi .............................................. 169


8

Obszar priorytetowy: Wspieranie rozwoju gospodarczego miasta i subregionu ............................... 170

Cel strategiczny 3.1. Rozbudowa infrastruktury transportowej i logistycznej służącej obsłudze

obrotu towarowego ze wschodnimi sąsiadami Polski .................................................................... 170

Cel strategiczny 3.2. Lokowanie nowych inwestycji w Chełmie i okolicach ................................... 170

Cel strategiczny 3.3. Uzbrajanie i zarządzanie terenami inwestycyjnymi ....................................... 171

Cel strategiczny 3.4. Promocja przedsiębiorczości ......................................................................... 172

Cel strategiczny 3.5.Wspieranie przedsiębiorców .......................................................................... 172

Cel strategiczny 3.6. Wspieranie procesów zrzeszania się i współpracy lokalnych przedsiębiorców

......................................................................................................................................................... 173

Cel strategiczny 3.7. Promocja zatrudnienia ................................................................................... 173

Monitoring i ewaluacja Strategii ......................................................................................................... 175

1. Istota systemu monitorowania i ewaluacji.............................................................................. 175

2. Monitoring i ewaluacja na poziomie operacyjnym ................................................................. 175

3. Monitoring i ewaluacja na poziomie strategicznym................................................................ 177

4. Źródła finansowania ................................................................................................................ 179

Spis tabel ......................................................................................................................................... 180

Spis rysunków.................................................................................................................................. 182

Spis wykresów ................................................................................................................................. 183

Spis fotografii .................................................................................................................................. 184

Załącznik nr 1: Przykładowe wskaźniki monitoringowe .................................................................. 186

Załącznik nr 2: Najważniejsze przedsięwzięcia ............................................................................... 201


9

Wstęp

1. Charakter dokumentu

„Strategia Rozwoju Miasta Chełm. Aktualizacja na lata 2015-2020 z perspektywą do roku 2030” jest

z punktu widzenia przyszłości naszego miasta kluczowym dokumentem określającym kierunki

rozwoju i strategiczne cele do zrealizowania przez wspólnotę samorządową. Objęte nią zapisy

prowadzić mają do kierunkowania rozwoju społeczno-gospodarczego, który służyć będzie

zaspokojeniu potrzeb mieszkańców, a tym samym poprawie jakości ich życia.

2. Przesłanki uchwalenia nowej Strategii

O potrzebie uchwalenia dokumentu strategii rozwoju decydują takie zjawiska, jak zmieniające się

uwarunkowania zewnętrzne, w szczególności oddziaływania zjawisk makroekonomicznych

w gospodarce świata i Polski, konieczność uwzględnienia bogatego dorobku zmian wdrożonych

w poprzednich latach, a także nowy okres programowania polityk Unii Europejskiej.

Miasto Chełm, podobnie jak wiele innych ośrodków, wyraźnie zmieniło się w ostatnich latach. Dzięki

inwestycjom współfinansowanym ze środków europejskich rozpoczęto i zrealizowano szereg

przedsięwzięć rozwojowych, w szczególności w zakresie polityki społecznej oraz infrastruktury.

Ten sposób inwestowania, jaki funkcjonował w ostatnich latach, musi być twórczo przeobrażony, aby

wydatkowanie środków na kolejne działania jeszcze skuteczniej odpowiadało na złożone potrzeby

wspólnoty samorządowej.

Ważną przesłanką jest także gruntowna przebudowa systemu dokumentów strategicznych

województwa i kraju oraz zmiana podejścia do finansowania przedsięwzięć rozwojowych.

W większym niż dotychczas stopniu uwzględniają one potrzeby w zakresie rozwoju i unowocześnienia

gospodarki oraz przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu.

3. Metodyka prac nad Strategią

Prace nad Strategią prowadzone były na poziomie czterech kręgów. W założeniu dokument ma być

bowiem opracowaniem profesjonalnym, do opracowania i konsultowania którego zaproszone

zostaną jak najszersze grupy interesariuszy.

Wykonanie analiz poprzedzających prace nad dokumentem, koordynowanie działań wszystkich

kręgów oraz czynności redakcyjne wykonywane były przez zespół zewnętrznych konsultantów.

Kluczowe decyzje związane z kształtem zapisów podejmowane były w trakcie spotkań roboczych,

w których zewnętrzni konsultanci wymieniali poglądy z powołanym przez Prezydent Miasta zespołem

zadaniowym do spraw opracowania Strategii. Generowanie danych do analiz oraz późniejsze

formułowanie stanowisk i opinii w obszarze poszczególnych dziedzin aktywności wspólnoty

samorządowej było zadaniem, które za pośrednictwem członków zespołu zadaniowego było

realizowane przez wyspecjalizowane komórki Urzędu Miasta oraz jednostki mu podległe.


10

Najszerszym kręgiem, w jakim formułowane były stanowiska na potrzeby przygotowania dokumentu,

był ogół mieszkańców miasta oraz wszelkich interesariuszy tego dokumentu, zapraszanych do

formułowania opinii i stanowisk najpierw w procesie ankietyzacji, a później w trakcie kilkuetapowych

konsultacji społecznych dokumentu Strategii.

Rysunek 1. Kręgi podmiotów zaangażowanych w tworzenie i konsultowanie Strategii

Źródło: Opracowanie własne

Prace nad ustaleniem kształtu dokumentu toczyły się w okresie od września 2014 roku do II kwartału

2015 roku. W tym okresie wielokrotnie dokonywano konfrontowania opinii wielu osób

zaangażowanych w rozwój Chełma.

4. Horyzont czasowy

Dokument opracowany został w swej podstawowej części na okres obejmujący lata 2015-2020. Jest

to okres bezpośrednio pokrywający się z obowiązującą obecnie perspektywą finansową UE. Wydaje

się aktualnie możliwe programowanie zadań do realizacji na ten właśnie okres, na co wpływ

w szczególności ma fakt potrzeby zaangażowania do realizacji tych zadań środków pochodzących

z funduszy strukturalnych UE.

Już dziś jednak widać, że programowanie strategiczne przebiega w obecnym momencie inaczej niż na

początku poprzedniej perspektywy budżetowej. Lista bezpośrednich potrzeb wydaje się być krótsza.

Coraz większego znaczenia nabiera natomiast odniesienie się do zagadnień bardziej

fundamentalnych, takich jak na przykład rozwój społeczeństwa obywatelskiego, oddziaływanie na

problemy demograficzne czy migracyjne.

Działania podejmowane w ramach niniejszego dokumentu w dużym stopniu będą miały

oddziaływanie dłuższe, niż wynika to z tej bezpośrednio określonej perspektywy czasowej

dokumentu. Z tego przede wszystkim powodu pojawia się potrzeba wskazania tej rozleglejszej

perspektywy czasowej, odwołującej się do roku 2030.

5. Struktura dokumentu

Strategia podzielona została na trzy zasadnicze części, uzupełnione wstępem i załącznikami

dotyczącymi przedsięwzięć inwestycyjnych oraz Strategicznych Inwestycji Terytorialnych Miasta

Mieszkańcy Chełma

Pracownicy samorządowi wraz z zespołem zadaniowym

Zespół zadaniowy powołany przez Prezydenta wraz z zespołem konsultantów

Zespół konsultantów


11

Chełm. Dokument strategii poprzedzony jest preambułą wskazującą najważniejsze oczekiwania

autorów dokumentu wobec jego roli w życiu samorządu Chełma.

Wyniki prac prowadzonych we współpracy zespołu zadaniowego z partnerami społecznymi

i zewnętrznymi konsultantami znajdują się w głównej mierze w pierwszych dwóch częściach. Część

trzecia obejmuje formalny opis procedur monitoringu i ewaluacji, który decydował będzie o stopniu,

w jakim dokument będzie faktycznie wykorzystywany.

Pierwsza część Strategii: Diagnoza sytuacji społeczno-gospodarczej miasta Chełm poświęcona

została analizie głównych czynników mających wpływ na aktualną sytuację miasta, ze wskazaniem

zidentyfikowanych problemów widocznych w poszczególnych płaszczyznach. Pozwoliło to wyznaczyć

zasadnicze kierunki działań, jakie powinny zostać przyjęte do realizacji w ramach strategii rozwoju.

Część druga: Wizja i misja rozwoju miasta zawiera wizję rozwoju Chełma, która stanowi prezentację

oczekiwań i dążeń wspólnoty samorządowej oraz misję rozwoju, która wskazuje główne zadania

stawiane do realizacji w najbliższych latach. Wykonanie zadań zmierzających do urzeczywistnienia

wskazanej wizji i misji możliwe będzie poprzez podjęcie konkretnych działań, które podzielone zostały

na trzy Obszary Priorytetowe, w ramach których wyznaczono Cele Strategiczne, zaś do każdego

z nich sformułowane zostały odpowiednie Cele Operacyjne.

Uproszczony schemat klasyfikacji działań służących realizacji wizji i misji rozwoju miasta

zamieszczono na poniższym rysunku.

Rysunek 2. Klasyfikacja zagadnień wykorzystana w Strategii


Trzecia część dokumentu: Monitoring i ewaluacja Strategii przedstawia procedury monitorowania

wykonania zapisów niniejszej Strategii oraz wskazuje sposób określania wpływu realizowanych

w ramach Strategii zadań na sytuację społeczno-gospodarczą miasta.

Do dokumentu dołączone zostało również tabelaryczne zestawienie najważniejszych przedsięwzięć,

jakie w celu realizowania niniejszej Strategii planuje się podjąć w kolejnych latach.


12

6. Relacja Strategii Rozwoju Miasta Chełm do Strategii Chełmskiego Obszaru

Funkcjonalnego

Prace nad Strategią Rozwoju Miasta Chełm prowadzone były równolegle z opracowywaniem Strategii

Rozwoju Chełmskiego Obszaru Funkcjonalnego, który stanowi efekt współpracy miasta Chełm

z Gminą Chełm i Gminą Kamień.

Założeniem metodycznym zastosowanym przy realizacji obu projektów było stworzenie

dokumentów, które mimo iż są od siebie niezależne, będą się wzajemnie uzupełniać. Z tego względu

istnieje obszar zagadnień, które nie zostały uwzględnione w niniejszym dokumencie na poziomie

celów strategicznych, zawarto je natomiast wyraźnie w dokumencie Strategii Chełmskiego Obszaru

Funkcjonalnego. Zagadnienia takie jak np. rozwój turystyki lub rozwój gospodarczy w strategii

miejskiej pojawiają się często w postaci odwołania do dokumentu obszaru funkcjonalnego.

Podkreśleniem tego przenikania się obu dokumentów jest w szczególności fakt, że wybrane

inwestycje miejskie stanowią jednocześnie moduł przedsięwzięć zintegrowanych, jakie zostają

wpisane do Strategii Rozwoju Chełmskiego Obszaru Funkcjonalnego.

7. Zgodność Strategii z dokumentami strategicznymi wyższych szczebli

Programowanie działań objętych niniejszym dokumentem przypada na moment, gdy dokonują się

zmiany w sposobie realizowania wielu aspektów polityki rozwoju, w tym polityki regionalnej. Zadania

objęte Strategią muszą zatem odpowiadać na aktualny kształt zasad normujących te polityki. Na

etapie planowania zgodność tę zaobserwować będzie można, śledząc stopień dopasowania zapisów

Strategii miasta z dokumentami strategicznymi powstającymi na poziomie ponadgminnym,

w szczególności na poziomie samorządu województwa oraz w kraju.

A. Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju „Trzecia fala nowoczesności. Polska

2030”

Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju (DSRK) jest dokumentem zorientowanym bardziej na model

rozwoju oraz na wskazywanie wyzwań z ich możliwymi następstwami. Przyjęty model rozwoju opiera

się o zasadę solidarności pokoleniowej, terytorialnej oraz innowacyjnej (solidarność zasady

wyrównywania szans i konkurencyjności w celu innowacyjności). DSRK bezpośrednio odnosi się do

procesów regionalnych i formułuje ogólne interpretacje pojęć kluczowych dla polityki rozwoju

regionalnego – co jest istotne m.in. dla Strategii Rozwoju Województwa Lubelskiego. Czytamy w niej:

DSRK jednoznacznie opowiada się za funkcjonalnym, nie zaś za wyrównawczym, ujęciem spójności,

w tym także spójności terytorialnej. Charakterystyczną cechą DSRK przyjętej w 2013 roku jest to, że

nie rezygnując ze wspierania ośrodków metropolitalnych, kładzie znacznie większy niż dotąd nacisk

na rozwój mniejszych ośrodków miejskich.

Wyznaczone w DSRK podejście znalazło odzwierciedlenie w pozostałych dokumentach strategicznych

na poziomie krajowym i na niższych szczeblach. Realizacja Strategii Rozwoju Miasta Chełm,

uwzględniającej zapisy strategii wyższego szczebla, będzie wspierać realizację celów DSRK.


13

B. Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2010–2020: Regiony, Miasta,

Obszary Wiejskie

„Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2010–2020: Regiony, Miasta, Obszary Wiejskie” (KSRR)

stanowi kompleksowy średniookresowy dokument strategiczny odnoszący się do prowadzenia

polityki rozwoju społeczno-gospodarczego kraju w ujęciu wojewódzkim.

Treść KSRR jest po części zbieżna ze stwierdzeniami DSRK w zakresie funkcjonalnego ujęcia spójności.

Strategia zawiera elementy nowego paradygmatu polityki regionalnej, obejmującej zwłaszcza:

przejście od polityki regionalnej, stanowiącej przede wszystkim kanał redystrybucji środków,

do polityki ukierunkowanej na wykorzystanie potencjałów endogenicznych terytoriów;

odejście od podziału na polityki inter- i intraregionalną na rzecz jednej, wspólnej polityki,

określającej w odniesieniu do terytorium cele dla wszystkich podmiotów publicznych;

odejście od modelu krótkoterminowych, odgórnie dystrybuowanych dotacji „dla najmniej

uprzywilejowanych obszarów” do modelu wieloletnich, zdecentralizowanych polityk

rozwojowych, ukierunkowanych na wspieranie wszystkich regionów;

wielosektorowe podejście do działań rozwojowych ukierunkowane terytorialnie;

odejście od rozproszonej interwencji do bardziej selektywnych (skoncentrowanych)

inwestycji;

zwiększenie roli szczebla regionalnego w uruchamianiu procesów rozwojowych w systemie

wieloszczeblowego zarządzania polityką regionalną;

zróżnicowane podejście do różnych typów terytoriów (rozumianych funkcjonalnie obszarów

problemowych i ośrodków wzrostu).

Dokument ten określa cele i priorytety rozwoju Polski w wymiarze terytorialnym, zasady

i instrumenty polityki regionalnej, nową rolę regionów w ramach polityki regionalnej oraz zarys

mechanizmu koordynacji działań podejmowanych przez poszczególne resorty.

Celem strategicznym polityki regionalnej jest: Efektywne wykorzystywanie specyficznych

regionalnych i innych terytorialnych potencjałów rozwojowych dla osiągania celów rozwoju kraju –

wzrostu, zatrudnienia i spójności w horyzoncie długookresowym.

Cele polityki regionalnej do 2020 roku są następujące:

1) wspomaganie wzrostu konkurencyjności regionów („konkurencyjność”);

2) budowanie spójności terytorialnej i przeciwdziałanie marginalizacji obszarów problemowych

(„spójność”);

3) tworzenie warunków dla skutecznej, efektywnej i partnerskiej realizacji działań rozwojowych

ukierunkowanych terytorialnie („sprawność”).

Realizacja celów Strategii Rozwoju Miasta Chełm przyczyni się do realizacji celów polityki regionalnej

określonych w „Krajowej Strategii Rozwoju Regionalnego 2010–2020: Regiony, miasta, Obszary

Wiejskie”. Działania przewidziane w Strategii Rozwoju Miasta Chełm, związane w szczególności

z poprawą dostępności i spójności komunikacyjnej, poprawą stanu środowiska naturalnego, ochroną

dziedzictwa kulturowego, nowoczesną nauką i kształceniem, inwestycjami i przedsiębiorczością,

przybliżą Polskę Wschodnią do osiągnięcia ww. konkurencyjności, spójności i sprawności.


14

C. Strategia rozwoju społeczno-gospodarczego Polski Wschodniej do roku 2020.

Aktualizacja

Obowiązująca „Strategia rozwoju społeczno-gospodarczego Polski Wschodniej do roku 2020”

(aktualizacja z 2013 roku) uwzględnia zapisy szeregu nowych unijnych i krajowych dokumentów

o charakterze strategicznym, przesądzających o kierunkach działań rozwojowych w perspektywie do

2020, a nawet 2030 roku, stanowiących w znacznej mierze odpowiedź na zmieniające się

uwarunkowania rozwojowe, w tym znaczące spowolnienie gospodarcze, które dotknęło Europę. Co

więcej, zaktualizowana Strategia wypełnia lukę pomiędzy uniwersalną, horyzontalną polityką wobec

wszystkich polskich regionów sformułowaną w „Krajowej Strategii Rozwoju Regionalnego 2010-2020”

a polityką rozwoju poszczególnych regionów w Polsce Wschodniej, wyrażoną w Strategiach Rozwoju

Województw, a więc m.in. w „Strategii Rozwoju Województwa Lubelskiego na lata 2014-2020

(z perspektywą do 2030 r.)”.

Strategia dotyczy makroregionu Polski Wschodniej, który ze względu na specyfikę sytuacji społeczno-

gospodarczej jest obszarem szczególnego zainteresowania polityki regionalnej wymagającym

podejmowania dodatkowych działań, umożliwiających nadrobienie zapóźnień i zdynamizowanie

rozwoju, a tym samym zwiększenie spójności społecznej, gospodarczej i przestrzennej całego kraju.

Wizja rozwojowa sformułowana w Strategii koncentruje się na trzech szansach rozwojowych:

podnoszenie poziomu innowacyjności makroregionalnej gospodarki, bazujące na

ugruntowanych wiodących specjalizacjach gospodarczych,

aktywizacja zasobów pracy i poprawa jakości kapitału ludzkiego,

zbudowanie intensywnych powiązań społeczno-gospodarczych z lepiej rozwiniętym

otoczeniem.

Cel główny Strategii – „Wzrost wydajności pracy we wszystkich sektorach gospodarki Polski

Wschodniej” – ma być osiągnięty dzięki działaniom pogrupowanym w trzy strategiczne obszary:

1) innowacyjność,

2) zasoby pracy i jakość kapitału ludzkiego,

3) infrastruktura transportowa i elektroenergetyczna i siedem kierunków działań.

Z racji położenia Chełma przy wschodnim krańcu makroregionu, wszelkie działania strategiczne

podejmowane przez miasto Chełm na poziomie lokalnym będą korzystnie oddziaływać na

skuteczność działań podejmowanych w ramach Strategii rozwoju społeczno-gospodarczego Polski

Wschodniej i przyczyniać się do osiągnięcia zdefiniowanych w niej celów. Powiązania ze Strategią

rozwoju społeczno-gospodarczego Polski Wschodniej widoczne są we wszystkich trzech Obszarach

priorytetowych Strategii Rozwoju Miasta Chełm, głównie za sprawą celów strategicznych związanych

z dostępnością i spójnością komunikacyjną, jakością nauki i edukacji, wspieraniem nowoczesnej

przedsiębiorczości oraz aktywnością inwestycyjną.

D. Strategia Rozwoju Województwa Lubelskiego na lata 2014-2020

(z perspektywą do 2030 r.)

„Strategia Rozwoju Województwa Lubelskiego na lata 2014-2020 (z perspektywą do 2030 r.)”

uwzględnia zapisy szeregu nadrzędnych dokumentów strategicznych, zarówno na poziomie

krajowym, jak i na poziomie Unii Europejskiej.


15

Wizja rozwoju w Strategii nie została określona w sposób klasyczny – nie przedstawia stanu

docelowego w żadnym z horyzontów czasowych. Wizję Strategii stanowi grupa 8 procesów

rozwojowych, które będą możliwe do osiągnięcia pod warunkiem ciągłości istnienia bazującego na

czynnikach jakościowych współczesnego modelu rozwoju otoczenia regionu oraz pod warunkiem

niewystąpienia w tym otoczeniu głębokiego i długotrwałego załamania gospodarczego.

Do ww. procesów rozwojowych, które stanowią wizję Strategii, należą:

przyspieszenie przemian strukturalnych, w tym zmniejszenie skali zatrudnienia w rolnictwie;

Zastąpienie modelu rozwoju tradycyjnego modelem selektywnym opartym na specjalizacji

i innowacjach;

przyspieszenie rozwoju najważniejszych miast regionu;

poprawa społecznej i gospodarczej atrakcyjności regionu;

poprawa jakości bazy turystycznej regionu;

zbudowanie poczucia wspólnoty i tożsamości regionalnej;

zmniejszenie dystansu województwa lubelskiego do wyżej rozwiniętych regionów Polski;

stosunkowo łagodne przejście przez światowy kryzys gospodarczy.

Najważniejszymi ograniczeniami rozwojowymi dla regionu lubelskiego są:

niekorzystna struktura społeczno-zawodowa, z największym w Polsce udziałem mało

wydajnego rolnictwa, co jest trwałym podłożem najniższego w Polsce PKB na mieszkańca,

a wraz z wątłą urbanizacją, także powodem niedoborów wysokiej jakości miejsc pracy,

prowadzącym do nasilonej emigracji młodych, wykształconych osób;

peryferyjne położenie w obszarze niskiego rozwoju, przy jednoczesnym słabym

skomunikowaniu z lepiej rozwiniętym otoczeniem krajowym i z zagranicą, jak również przy

niewystarczającej infrastrukturze integrującej przestrzeń regionu.

Przezwyciężanie tych ograniczeń powinno być wspomagane następującymi, najważniejszymi

potencjałami województwa lubelskiego:

relatywnie duże znaczenie Lublina jako ośrodka akademickiego, naukowego i kulturalnego

oraz głównego polskiego ośrodka w kontaktach ze wschodnimi sąsiadami, wzmacniane

potencjałem naukowym i akademickim, a także gospodarczym innych ośrodków

subregionalnych;

względnie bogate wyposażenie w czynniki naturalne (zasoby energetyczne, przyrodnicze

warunki dla rolnictwa, które jednak nie są w pełni gospodarczo wykorzystane), a także walory

krajobrazu, które – wraz z dziedzictwem kulturowym – mogą służyć do rozwijania turystyki.

W horyzoncie 2020 roku (z perspektywą do 2030 r.) strategiczne cele rozwoju regionu lubelskiego są

określone następująco:

1) wzmacnianie urbanizacji regionu;

2) restrukturyzacja rolnictwa oraz rozwój obszarów wiejskich;

3) selektywne zwiększanie potencjału wiedzy, kwalifikacji, zaawansowania technologicznego,

przedsiębiorczości i innowacyjności regionu;

4) funkcjonalna, przestrzenna, społeczna i kulturowa integracja regionu.

W Strategii sformułowanych zostało 19 celów operacyjnych, które z różną intensywnością dotyczą

także rozwoju subregionu chełmsko-zamojskiego i miasta Chełm.


16

Rysunek 3. Strategiczne cele rozwoju i cele operacyjne regionu lubelskiego

Źródło: Strategia Rozwoju Województwa Lubelskiego (…)

Szczególnym wyrazem uwzględnienia w Strategii Rozwoju Województwa Lubelskiego spraw Chełma

są strategiczne inwestycje terytorialne zgłoszone przez miasto Chełm:

utworzenie Samochodowego Centrum Logistycznego (SCL);

utworzenie Kolejowego Terminalu Przeładunkowego (KTP);

utworzenie Akademickiego Ośrodka Przedsiębiorczości (AOP);

modernizacja węzła komunikacyjnego i dojazdu do SCL, KTP i AOP;

dostosowanie sposobu kształcenia do potrzeb rynku pracy;

wspieranie przedsiębiorczości i samozatrudnienia;

promocja gospodarcza.


17

Powyższe inwestycje mają służyć wzmocnieniu zróżnicowanych funkcji ponadlokalnych

i wykorzystaniu wewnętrznego potencjału, rozbudowie wewnętrznych i zewnętrznych powiązań

funkcjonalnych, w tym powiązań komunikacyjnych (np. poprzez rozwój systemu niskoemisyjnego

transportu miejskiego), kompleksowej rewitalizacji oraz zwiększeniu i poprawie dostępności do

podstawowych usług publicznych, budowie funkcji współpracy transgranicznej.

W „Strategii Rozwoju Województwa Lubelskiego” wskazano również obszar potencjalnej eksploatacji

złóż kopalin: Zagłębie energetyczno-górnicze Łęczna-Chełm, obejmujące miasto Chełm i dużą część

powiatu chełmskiego oraz przygraniczny obszar funkcjonalny obejmujący wschodnią część powiatu

chełmskiego wraz z miastem Chełm.

Realizacja celów określonych w Strategii Rozwoju Miasta Chełm (w szczególności ukierunkowanych

na poprawę konkurencyjności przedsiębiorstw, dostosowanie kształcenia do wymogów runku pracy,

poprawę połączeń komunikacyjnych, racjonalne korzystanie ze środowiska, czy włączenie społeczne)

przyczyni się do realizacji celów „Strategii Rozwoju Województwa Lubelskiego”.

E. Regionalny Program Operacyjny Województwa Lubelskiego na lata 2014-

2020

Regionalny Program Operacyjny Województwa Lubelskiego na lata 2014-2020 (RPO WL 2014-2020)

stanowi główny dokument zawierający opis działań służących realizacji Strategii Rozwoju

Województwa Lubelskiego.

Jego cel główny zdefiniowano jako „Podniesienie konkurencyjności regionu w oparciu o wewnętrzne

potencjały, sprzyjające zwiększeniu spójności społecznej i terytorialnej”. Osiągnięciu celu głównego

sprzyjać będzie realizacja 13 osi priorytetowych, skupiających się na zagadnieniach istotnych dla

rozwoju regionu:

1) badania i innowacje,

2) Cyfrowe Lubelskie,

3) konkurencyjność przedsiębiorstw,

4) energia przyjazna środowisku,

5) efektywność energetyczna i gospodarka niskoemisyjna,

6) ochrona środowiska i efektywne wykorzystanie zasobów,

7) ochrona dziedzictwa kulturowego i naturalnego,

8) mobilność regionalna i ekologiczny transport,

9) rynek pracy,

10) adaptacyjność przedsiębiorstw i pracowników do zmian,

11) włączenie społeczne,

12) edukacja, kwalifikacje i kompetencje,

13) infrastruktura społeczna.

Niniejsza Strategia Rozwoju Miasta Chełm jest zgodna z zapisami RPO WL. Cele wskazane w Strategii

wpisują się w poszczególne priorytety inwestycyjne RPO i odpowiadające im osie priorytetowe.

Szczególną zgodność zachowuje poprzez skupienie się na wsparciu ośrodków miejskich stanowiących

bieguny rozwoju, dla których w poszczególnych priorytetach inwestycyjnych cześć środków

alokowano wyłącznie na realizację projektów zintegrowanych w miastach subregionalnych, do

których zaliczane jest miasto Chełm.


18

F. Analiza trendów rozwojowych miasta Chełma i powiatu chełmskiego na tle

województwa lubelskiego do 2035 roku

Dokument „Analiza trendów rozwojowych miasta Chełma i powiatu chełmskiego na tle województwa

lubelskiego do 2035 roku” został sporządzony przez Fundację Inicjatyw Menedżerskich w 2010 roku,

jednak nadal stanowi ważny punkt odniesienia przy tworzeniu strategii miast i gmin powiatu

chełmskiego. W Analizie wskazuje się, że ze względu na położenie powiatu chełmskiego przy

zewnętrznej granicy Unii Europejskiej, jednym z ważniejszych uwarunkowań zewnętrznych rozwoju

społeczno-ekonomicznego powiatu i miasta Chełma jest proces integracji europejskiej oraz szanse

płynące z członkostwa Polski w Unii Europejskiej.

W Analizie wskazano, że poważne zagrożenie dla rozwoju przedmiotowego obszaru stanowią

pogłębiające się różnice międzyregionalnego poziomu rozwoju, natomiast szans należy upatrywać

w polityce spójności.

W dokumencie podkreśla się znaczenie relacji z graniczącą Ukrainą – aby województwo lubelskie,

w tym jego środkowo-wschodnia część, nie stanowiły peryferii UE, konieczne jest budowanie

odpowiednich relacji z Ukrainą i korzystanie z tzw. „renty położenia”. Wyłonione zostały także

najważniejsze czynniki, które wpływają niekorzystnie na rozwój obszaru. Główne ograniczenie

o podłożu geopolitycznym stanowi marginalizacja znaczenia Białorusi i Ukrainy w relacjach

z partnerami z Europy Zachodniej, w tym z Polską, ich peryferyzacja ekonomiczno-społeczna

i pogłębianie się asymetrii gospodarczej uwidacznia się szczególnie na pograniczu polsko-białoruskim

i polsko-ukraińskim. Brak stymulacji rozwoju komunikacyjnego obszaru również wynika z istniejących

uwarunkowań geopolitycznych. Rozwojowi obszaru nie sprzyja także zjawisko depopulacji, niski

poziom rozwoju Lubelszczyzny, zdecydowanie rolniczy charakter powiatu, czy zagrożenia ekologiczne

w postaci dużej emisji zanieczyszczeń pyłowych i gazowych.

Perspektywy rozwoju województwa lubelskiego, Chełma i powiatu chełmskiego zależą od przyjętych

priorytetów rozwojowych oraz realizacji regionalnych i lokalnych strategii rozwoju, w tym Strategii

Rozwoju Miasta Chełm.

Przeprowadzone analizy potwierdziły, że obszar powiatu chełmskiego i miasta Chełm charakteryzują

się słabym poziomem rozwoju, zarówno na tle UE, jak i kraju oraz województwa lubelskiego. Dotyczy

to procesów demograficznych, sytuacji budżetów, rynku pracy czy problemów infrastrukturalnych.

Szans rozwojowych dla tych obszarów należy więc upatrywać w intensywnym wykorzystywaniu

kapitału kulturowego i społecznego. Korzyści z kapitału ekonomicznego i politycznego są bowiem

„zarezerwowane” dla współczesnych centralnych obszarów i ośrodków wzrostu. W mieście Chełm

i powiecie chełmskim należy więc wybierać takie priorytety, które perspektywicznie realizować będą

cele Strategii EU 2020.

W Analizie podkreślano, że w relacjach województwa lubelskiego, zarówno wewnętrznych, krajowych

jak i europejskich, nie należy przeceniać kontekstu transgranicznego. Zastrzeżenie to jednak należy

zweryfikować w oparciu o zapisy znacznie młodszej „Strategii współpracy transgranicznej

Województwa Lubelskiego, Obwodu Lwowskiego, Obwodu Wołyńskiego i Obwodu Brzeskiego na lata

2014-2020”, która wyznacza wiele obszarów współpracy transgranicznej.

Cele zdefiniowane w Strategii Rozwoju Miasta Chełm respektują wnioski płynące z Analizy trendów

rozwojowych miasta Chełma i powiatu chełmskiego na tle województwa lubelskiego do 2035 roku.

Wyraża się to głównie w celach Strategii obliczonych na poprawę sytuacji na runku pracy, promocję


19

przedsiębiorczości i zatrudnienia, poprawę dostępności komunikacyjnej, poprawę stanu środowiska

naturalnego, czy ograniczenie niekorzystnych trendów depopulacyjnych.

G. Strategia współpracy transgranicznej Województwa Lubelskiego, Obwodu

Lwowskiego, Obwodu Wołyńskiego i Obwodu Brzeskiego na lata 2014-2020

„Strategia współpracy transgranicznej Województwa Lubelskiego, Obwodu Lwowskiego, Obwodu

Wołyńskiego i Obwodu Brzeskiego na lata 2014-2020” powstała w 2014 roku i stanowi swoiste

wypełnienie podpisanych pomiędzy województwem lubelskim a ww. sąsiadującymi regionami umów

o współpracy międzyregionalnej. Zgodnie z założeniem dokumentu przygotowanie wspólnych

podstaw długofalowej współpracy transgranicznej (cele i kierunki rozwoju) ma korzystnie wpłynąć na

skuteczność polityki regionalnej.

Głównymi przesłankami opracowania „Strategii współpracy transgranicznej (…)”są:

budowanie podstaw i sprzyjanie europejskim procesom integracyjnym;

włączenie się do Programu Partnerstwa Wschodniego, które jest ważnym priorytetem Polski

oraz jednym z priorytetów Unii Europejskiej;

wypracowanie modelu współpracy i przygotowanie regionów do nowej Europejskiej Polityki

Sąsiedztwa w perspektywie 2014-2020,

co w efekcie powinno się przyczynić do lepszego wykorzystania transgranicznych potencjałów

rozwojowych sąsiadujących regionów.

Dla powstawania „Strategii współpracy transgranicznej (…)” istotne znaczenie miały m.in.:

„Średniookresowa Strategia Rozwoju Kraju 2020”, „Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2020”

oraz „Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030”. W obecnym kształcie stanowi ona

też pewnego rodzaju rozwinięcie i uszczegółowienie „Strategii Rozwoju Województwa Lubelskiego na

lata 2014-2020 (z perspektywą do 2030 r.)”, przyjętej przez Sejmik Województwa Lubelskiego w 2013

roku. Z tego względu zbudowanie Strategii Rozwoju Miasta Chełm spójnej ze „Strategią współpracy

transgranicznej (…)” zapewnia dodatkowo zbieżność z celami i założeniami nadrzędnych

dokumentów strategicznych.

,,Strategia współpracy transgranicznej Województwa Lubelskiego, Obwodu Lwowskiego, Obwodu

Wołyńskiego i Obwodu Brzeskiego na lata 2014–2020” stanowi kolejny ważny krok ku pogłębieniu

tejże współpracy, zapoczątkowanej w połowie lat 90-tych XX wieku, pomiędzy województwem

lubelskim a sąsiadującymi z nim obwodami na Ukrainie i Białorusi. Jest jednocześnie pierwszym tego

typu dokumentem w skali Unii Europejskiej, opracowanym dla obszaru transgranicznego położonego

wzdłuż zewnętrznej granicy UE.

Wypracowane i zawarte w Strategii cele ukierunkowane są na efektywne wykorzystanie potencjałów

endogenicznych w zakresie współpracy gospodarczej, turystyki i potencjału naukowego oraz

łagodzenie ograniczeń wynikających z funkcjonowania zewnętrznej granicy UE, poprzez poprawę

zewnętrznej i wewnętrznej dostępności komunikacyjnej. Realizacja Strategii pozwoli na

przygotowanie regionów tworzących obszar transgraniczny do nowej Europejskiej Polityki Sąsiedztwa

w perspektywie 2014–2020 oraz na efektywniejsze wykorzystanie środków z Programu Współpracy

Transgranicznej Polska-Białoruś-Ukraina 2014–2020.


20

Celem generalnym „Strategii współpracy transgranicznej (…)” jest:

Podniesienie konkurencyjności społeczno-gospodarczej obszaru transgranicznego w wymiarze

europejskim, krajowym, regionalnym i lokalnym, poprzez efektywne wykorzystanie potencjałów

endogenicznych oraz łagodzenie ograniczeń wynikających z funkcjonowania zewnętrznej granicy

UE.

Cel generalny zostanie osiągnięty dzięki realizacji celów w następujących dziedzinach strategicznych:

1) współpraca gospodarcza,

2) środowisko naturalne, kultura i turystyka,

3) infrastruktura komunikacyjna i graniczna,

4) nauka i szkolnictwo wyższe.

Cele dziedzinowe określono w Strategii w następujących sposób:

1) tworzenie korzystnych warunków dla rozwoju przedsiębiorczości oraz inwestowania przez

kapitał zewnętrzny,

2) wzmacnianie potencjału przyrodniczego i kulturowego oraz jego wykorzystanie dla rozwoju

turystyki,

3) wspieranie działań na rzecz poprawy zewnętrznej i wewnętrznej dostępności

komunikacyjnej,

4) budowanie gospodarki opartej na wiedzy poprzez wspieranie współpracy uczelni wyższych

i instytucji naukowo-badawczych w zakresie badań naukowych oraz dydaktyki.

Dla osiągnięcia ww. celów dziedzinowych wyznaczono 22 kierunki działań pogrupowane w cztery

dziedziny strategiczne.


21

Tabela 1. Dziedziny strategiczne i cele w Strategii współpracy transgranicznej (…)

Współpraca gospodarcza

1.1. dostarczanie kompletnej i aktualnej informacji o

warunkach prowadzenia działalności i podmiotach

gospodarczych regionu transgranicznego

1.2. tworzenie dalszych zachęt do prowadzenia działalności

gospodarczej

1.3. wspieranie specjalizacji istniejących instytucji otoczenia

biznesu w kierunku obsługi firm zainteresowanych

współpracą w obszarze transgranicznym

1.4. zintegrowana promocja gospodarcza regionu

transgranicznego

Środowisko naturalne, kultura i turystyka

2.1. transgraniczne współdziałanie służb zarządzania

kryzysowego oraz w dziedzinie ochrony zdrowia

2.2 Rozwój współpracy transgranicznej w sferze służby

zdrowia

2.3. stymulowanie działań na rzecz powstania i koordynacji

funkcjonowania transgranicznych obszarów chronionych,

2.4. stymulowanie działań transgranicznych na rzecz

czystości wód dorzecza Bugu

2.5. opracowanie transgranicznych produktów

turystycznych

2.6. transgraniczne działania na rzecz ochrony światowego

dziedzictwa kultury

2.7. wspieranie i koordynowanie transgranicznych imprez

kulturalnych oraz imprez sportowych

2.8. tworzenie transgranicznych sieci współpracy instytucji i

organizacji zajmujących się środowiskiem naturalnym,

kulturą, turystyką i sportem

2.9. Opracowanie i wdrożenie systemu popularyzacji

odnawialnych źródeł energii

Infrastruktura komunikacyjna i graniczna

3.1. podniesienie przenikalności granicy polsko-białoruskiej

i polsko-ukraińskiej poprzez otwarcie nowych oraz

modernizację już istniejących przejść granicznych, w tym

przejść pieszych i turystycznych

3.2. poprawa dostępności drogowej przejść granicznych

3.3. zwiększenie ilości transgranicznych powiązań

komunikacyjnych

3.4. rozszerzenie strefy małego ruchu granicznego

3.5. rewitalizacja transgranicznej infrastruktury kolejowej

3.6. wspieranie portów lotniczych w kierunku otwarcia

nowych połączeń, w tym transgranicznych

Nauka i szkolnictwo wyższe

4.1. upowszechnienie Systemu Bolońskiego we wszystkich

uczelniach regionu transgranicznego

4.2. dostosowywanie oferty edukacyjnej uczelni do

zmieniających się wymagań gospodarki opartej na wiedzy,

ze szczególnym uwzględnieniem gospodarki transgranicznej

4.3. tworzenie partnerstw międzyuczelnianych w celu

absorpcji środków zewnętrznych na badania naukowe

Źródło: dokument Strategii współpracy transgranicznej (…)

W „Strategii współpracy transgranicznej Województwa Lubelskiego, Obwodu Lwowskiego, Obwodu

Wołyńskiego i Obwodu Brzeskiego na lata 2014-2020” zarekomendowano do realizacji 31 projektów

z zakresu współpracy transgranicznej. Ze względu na położenie Chełma i jego rangę jako miasta

subregionalnego, w sposób oczywisty większość zgłoszonych projektów będzie w mniejszym lub

większym stopniu oddziaływać na rozwój miasta. Zapisy Strategii Rozwoju Miasta Chełm pozostają

w ścisłym związku ze „Strategią współpracy transgranicznej (...)”. Najbardziej wyraźne punkty styku

pomiędzy obojgiem dokumentów dotyczą rozbudowy infrastruktury transportowej i logistycznej,

promocji przedsiębiorczości i promocji gospodarczej, nowoczesnej nauki i edukacji. Związek ten jest


22

dwukierunkowy, działania w ramach strategii miasta pomagają realizować założenia strategii

transgranicznej, natomiast zrealizowanie zadań tego drugiego dokumentu warunkuje możliwości

działania przewidziane w opracowaniu miejskim (np. odbudowa mostu kolejowego na Bugu we

Włodawie).

H. Plan rozwoju turystyki i współpracy międzyregionalnej powiatu chełmskiego i

miasta Chełm

„Plan rozwoju turystyki i współpracy międzyregionalnej powiatu chełmskiego i miasta Chełm”

powstał w 2010 roku w ramach Projektu „Współpraca międzyregionalna powiatu chełmskiego

i miasta Chełm szansą rozwoju turystyki ziemi chełmskiej jako atrakcji wschodniej granicy Unii

Europejskiej” realizowanego przez powiat chełmski w partnerstwie z miastem Chełm i miastem

Trebiszów na Słowacji. Określa on powiat chełmski i miasto Chełm jako obszar wysokiej atrakcyjności

turystycznej, co stanowi szansę na uczynienie z turystyki ważnej gałęzi gospodarki na tym obszarze.

Ww. Plan jest kluczowym elementem kompleksowego i wszechstronnego działania planistycznego,

organizacyjnego i inwestycyjnego, określa kierunki rozwoju turystyki na terenie powiatu chełmskiego

i miasta Chełm oraz wyznacza produkty turystyczne (wymienione poniżej).

Celem Planu jest wspieranie zrównoważonego rozwoju turystyki oraz określenie sposobu zwrócenia

uwagi i zatrzymania turysty na obszarze objętym Planem. Będzie to możliwe dzięki wspieraniu

rozwoju różnorodnych form turystyki i rekreacji, racjonalnemu i efektywnemu wykorzystaniu bazy

turystycznej, zasobów ludzkich, przyrodniczych, kulturowych, materialnych i finansowych.

Do celów pośrednich „Planu rozwoju turystyki i współpracy międzyregionalnej powiatu chełmskiego

i miasta Chełm” należą:

podniesienie konkurencyjności turystycznej obszaru powiatu chełmskiego i miasta Chełm,

wykreowanie produktów turystycznych (Chełmskie podziemia kredowe, Szlak chełmskich

zabytków kultury i przyrody „Polesia czar”, Śladami Żydów chełmskich „Cały świat to jeden

wielki Chełm”, Zapomniane rzeki Polesia – spływy kajakowe Bugiem i Uherką, Eastern, czyli

konno po współczesnych kresach Rzeczypospolitej) i zintegrowanego produktu turystycznego

(Szlak Kredą Pisany – po atrakcjach Ziemi Chełmskiej),

wypromowanie Ziemi Chełmskiej jako obszaru atrakcyjnego turystycznie,

rozwój współpracy międzyregionalnej i międzynarodowej.

Działania określone w Strategii Rozwoju Miasta Chełm respektują założenia „Planu rozwoju turystyki

i współpracy międzyregionalnej powiatu chełmskiego i miasta Chełm” i przyczyniają się do osiągnięcia

celów Planu. W szczególności jest to widoczne w celach związanych z promocją miasta, infrastrukturą

sportową i rekreacyjną, czy dziedzictwem kulturowym. Wypada jednakże nadmienić, że podstawowe

zadania w obszarze rozwoju turystyki mają być realizowane jako zadania Chełmskiego Obszaru

Funkcjonalnego.

I. Lokalna Strategia Innowacji dla powiatu włodawskiego, krasnostawskiego,

chełmskiego i miasta Chełm 2014-2020

Celem opracowania i wdrażania „Lokalnej Strategii Innowacji dla powiatu włodawskiego,

krasnostawskiego, chełmskiego i miasta Chełm 2014-2020” jest zdiagnozowanie kluczowych

obszarów wzrostu społeczno-gospodarczego i obszarów zagrożonych stagnacją oraz podniesienie ich

potencjału rozwojowego poprzez wsparcie innowacyjnych sektorów gospodarki, lokalnego systemu

innowacji i współpracy w kluczowych obszarach.


23

Jako dziedziny specjalizacji dla obszaru powiatów objętych opracowaniem wskazano biogospodarkę

(specjalizacja wiodąca), usługi prozdrowotne, rekreacyjno-turystyczne oraz produkty lokalne

(specjalizacja uzupełniająca). Ponadto jako wyłaniającą się specjalizację zdiagnozowano branżę

wydobywczą, energetykę konwencjonalną i energetykę opartą na źródłach odnawialnych oraz branżę

metalową i produkcję części do maszyn. Dodatkowo wskazano usługi dla biznesu jako specjalizację

wspomagającą.

Strategia Rozwoju Miasta Chełm jest zgodna z Lokalną Strategią Innowacji, a jej realizacja przyspieszy

osiąganie celu nadrzędnego LSI, zdefiniowanego jako wspieranie wymienionych powyżej sektorów.

Cel nadrzędny LSI będzie realizowany w trzech obszarach priorytetowych, zdefiniowanych jako:

Priorytet 1. Zwiększenie zdolności podmiotów gospodarczych do rozwijania nowych

produktów oraz wdrażania innowacji w dziedzinach specjalizacji obszaru;

Priorytet 2. Wzrost zdolności podmiotów sektora naukowo-badawczego do tworzenia

i komercjalizacji wiedzy w dziedzinach specjalizacji obszaru;

Priorytet 3. Wzmocnienie innowacyjnego otoczenia dla rozwoju specjalizacji obszaru.

Zgodność Strategii Rozwoju Miasta Chełm z LSI wyraża się w szczególności poprzez uwzględnienie w

Strategii działań zgrupowanych w Obszarze priorytetowym III: Wspieranie rozwoju gospodarczego

miasta i subregionu, które są spójne z Priorytetami określonymi w LSI. Warto też nadmienić, że

Strategiczne Inwestycje Terytorialne Miasta Chełm opracowywane były w oparciu o zapisy LSI.


24

Diagnoza sytuacji społeczno-gospodarczej miasta Chełm

1. Przestrzeń i środowisko

A. Położenie geograficzne

Miasto Chełm jest ośrodkiem subregionalnym położonym we wschodniej części województwa

lubelskiego w odległości 68 km od Lublina. Graniczy z Gminą Chełm oraz Gminą Kamień. Przez miasto

wiodą dogodne połączenia z przejściami granicznymi z Ukrainą (w Dorohusku, w Zosinie oraz

w Hrebennem) i z Białorusią (w Sławatyczach i Terespolu).

Mapa 1. Położenie Chełma w województwie lubelskim


Przez Chełm wiodą ważne szlaki komunikacyjne zarówno kolejowe, jak i drogowe, łączące wschód

Europy z zachodem. Są to drogi wojewódzkie (812, 843 i 844), krajowa (12) w ciągu drogi

Dorohusk

M. Chełm

Lublin

Zamość

Biała Podlaska


25

międzynarodowej (E373) oraz linie kolejowe (7, 63 i 81). Bezpośrednie położenie przy nich sprawia,

że miasto ma dogodne połączenie komunikacyjne ze stolicą regionu i kraju, a także innymi ważnymi

ośrodkami w kraju i za granicą.

B. Pozycja Chełma na tle miast regionu

Chełm jest ważnym ośrodkiem miejskim o znaczeniu subregionalnym. Dysponuje znacznym

potencjałem rozwojowym oraz stanowi centrum aktywności społecznej i gospodarczej ziemi

chełmskiej. W opracowanym w 2011 roku rankingu1 dotyczącym potencjału ekonomicznego miast

w województwie lubelskim Chełm zajął 6. pozycję spośród analizowanych 42 ośrodków w regionie.

Ranking ten opierał się o uzyskane wartości sumarycznego zintegrowanego wskaźnika potencjału

ekonomicznego, na który składa się 7 wskaźników określających:

potencjał demograficzny,

aktywność gospodarczą,

aktywność jednostek samorządu terytorialnego,

kapitał ludzki i społeczny,

infrastrukturę społeczną,

infrastrukturę techniczną,

dostępność transportową i komunikacyjną.

Wartość sumarycznego wskaźnika dla Chełma wyniosła 45,6%. Oprócz Lublina (62,4%), Zamościa

(52,7%) i Białej Podlaskiej (47,4%), przed Chełmem uplasował się także Nałęczów (trzecie miejsce

ex aequo z Białą Podlaską – 47,4%), Tomaszów Lubelski (46,6%) oraz Janów Lubelski (46,2%). Spośród

miast na prawach powiatu województwa lubelskiego Chełm zajął ostatnią pozycję. W rozbiciu na

wskaźniki cząstkowe najwyższe lokaty osiągnął w przypadku infrastruktury technicznej (4. miejsce

z wynikiem 65,2%) oraz dostępności transportowej i komunikacyjnej (5. miejsce z wynikiem 52,1%).

Wynik powyżej 50% Chełm osiągnął także w odniesieniu do potencjału demograficznego (52,7%), co

dało mu jednak dopiero 14. pozycję.

Taki rozkład czynników charakteryzujących potencjał ekonomiczny miasta świadczy o tym, że

dysponuje ono dosyć dobrze rozwiniętą infrastrukturą techniczną i komunikacyjną. Widoczne są

natomiast braki w odniesieniu do infrastruktury społecznej, zarządzania oraz kapitału ludzkiego

i społecznego.

C. Środowisko naturalne

Chełm usytuowany jest w obszarze dwóch makroregionów geograficznych – Wyżyny Lubelskiej

zaliczanej do Europy Zachodniej i Polesia Wołyńskiego należącego do Europy Wschodniej. Miasto

położone jest na skraju Pagórów Chełmskich – łagodnych wzniesień składających się z margli

kredowych i piaskowców. Na wschód od Pagórów rozciąga się Obniżenie Dubieńskie, zaś na zachód –

Obniżenie Dorohuckie. Obszar charakteryzuje się nietypową rzeźbą terenu, gdyż krajobraz nizinny

łączy się tu z elementami wyżynnymi. Charakterystyczną cechą krajobrazu jest również

występowanie licznych wzgórz kredowych, które przedzielają rozległe doliny. Podłoże tworzą

1 Potencjał ekonomiczny miast w województwie lubelskim w latach 2000-2010, Urząd Statystyczny w Lublinie, 2011 rok


26

głębokie warstwy skał kredowych, przykryte trzeciorzędowymi piaskowcami. Znajdujące się na tym

terenie pokłady kredy należą do największych złóż tego surowca w kraju.

Miasto położone jest pomiędzy dwoma kompleksami leśnymi – lasem Kumowa Dolina od

północnego-zachodu i lasem Borek od wschodu. Na terenie lasu Borek znajduje się rezerwat przyrody

Wolwinów zajmujący powierzchnię 1,12 ha. Obszar miasta jest zalesiony w 7,5%. Chełmskie lasy

charakteryzuje różnorodność siedliskowa, a co za tym idzie, bogactwo gatunków roślin i zwierząt. Na

terenie Chełma znajdują się trzy parki o łącznej powierzchni 27,84 ha: Park Miejski przy ul. Lubelskiej

(8,31 ha), Park Międzyosiedlowy przy ul. ks. Mrozka (7,00 ha) oraz Park na Górce Chełmskiej

(12,53 ha), a także skwery (8,92 ha) i zieleńce (1,01 ha).

Do obszarów prawnie chronionych występujących na terenie miasta zaliczyć należy rezerwat

przyrody – stepowy o łącznej powierzchni 1,12 ha. W Chełmie znajduje się ponadto 12 pomników

przyrody, w tym między innymi: płat roślinności kserotermicznej „Borek” oraz liczne gatunki drzew.

Walory krajobrazowe i turystyczne podnoszą wody, które są jednym z najistotniejszych czynników

kształtujących środowisko przyrodnicze miasta i regionu. Najważniejszym akwenem wodnym tego

terenu jest rzeka Bug. Przez miasto przepływa rzeka Uherka, która jest lewym dopływem Bugu.

Klimatycznie miasto leży na pograniczu strefy umiarkowanej i kontynentalnej. Bogactwo środowiska

naturalnego sprzyja rozwojowi turystyki, nie tylko poznawczej i wypoczynkowej, lecza także aktywnej

i kwalifikowanej.

Fotografia 1. Rzeka Uherka

Źródło: http://www.urbanity.pl/lubelskie/chelm/bulwar-nad-uherka,b5170

D. Zagospodarowanie przestrzenne

Podstawowym dokumentem planistycznym Chełma jest „Studium uwarunkowań i kierunków

zagospodarowania przestrzennego miasta Chełm” przyjęte Uchwałą Nr XIV/203/99 Rady Miejskiej

w Chełmie z dnia 9 grudnia 1999 r. i zmieniane w latach kolejnych. Studium określa politykę

przestrzenną miasta i wskazuje główne kierunki zagospodarowania przestrzeni. Ustalenia Studium są


27

wiążące dla organów gminy przy sporządzaniu miejscowych planów zagospodarowania

przestrzennego. Obecnie2 Chełm posiada 29 planów, które pokrywają jego powierzchnię w 100%.

E. Zidentyfikowane problemy

W zakresie zagospodarowania przestrzennego dostrzega się potrzebę rewitalizacji obszaru centrum

miasta oraz miejskich parków. Problem stanowi również bardzo duży hałas uliczny spowodowany

brakiem obwodnicy miasta, który negatywnie wpływa na stan środowiska naturalnego. Problemem

jest także zaburzenie estetyki przestrzeni miejskiej dużą ilością reklam.

2. Sfera społeczna

A. Demografia

Według danych Urzędu Miasta, na dzień 30 września 2014 roku Chełm zamieszkiwało 65 120 osób,

tj. o 5% mniej niż przed dekadą. Na przestrzeni ostatnich dziesięciu lat odnotowywano systematyczny

spadek liczby mieszkańców miasta, co zostało przedstawione na poniższym wykresie.

Wykres 1. Liczba ludności miasta Chełm według faktycznego miejsca zamieszkania w latach 2004-2014

*Stan na 30.09.2014

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS oraz informacji UM

Największy spadek zanotowano w roku 2014, kiedy to, w porównaniu z rokiem wcześniejszym, liczba

ludności była niższa o 1 218 osób, tj. o blisko 2%. Podobna zmiana liczby mieszkańców nastąpiła także

w roku 2010. Wówczas liczba mieszkańców była o 1 113 (1,7%) niższa niż rok wcześniej.

Zgodnie z publikowanymi przez GUS prognozami, liczba ludności w kolejnych latach wciąż będzie się

systematycznie zmniejszać.

2 Stan na 31 XII 2012

68 611

68 16067 887 67 782 67 702 67 650

66 53766 176

65 897

65 48165 120

63 000

64 000

65 000

66 000

67 000

68 000

69 000

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014*


28

Wykres 2. Prognoza liczby ludności miasta Chełm w latach 2015-2035

Źródło: Opracowanie własne na podstawie prognoz GUS3

Na spadek liczby mieszkańców miasta wpływ ma z jednej strony niski, a w ostatnich latach nawet

ujemny, przyrost naturalny oraz z drugiej - ujemne saldo migracji.

Wykres 3. Przyrost naturalny, saldo migracji i przyrost rzeczywisty ludności miasta Chełm w latach 2004-2013

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Należy ponadto zwrócić uwagę, że zmiana liczby ludności mierzona poziomem przyrostu

rzeczywistego nie oddaje w pełni skali zjawiska wyludniania się Chełma. Zarówno bowiem liczba

urodzeń i zgonów, jak i poziom migracji, obejmują jedynie liczbę zameldowań i wymeldowań

z miasta, nie zaś faktyczne miejsce zamieszkania. Tymczasem, niejednokrotnie rzeczywiste miejsce

pobytu jest inne niż to wskazane w meldunku.

Analiza struktury mieszkańców Chełma ze względu na płeć wskazuje na wyraźną przewagę kobiet, co

jest odzwierciedleniem ogólnokrajowych tendencji. Wskaźnik feminizacji, oznaczający liczbę kobiet

przypadającą na 100 mężczyzn, wyniósł w 2013 roku 112,4 i był wyższy niż w roku 2004 o 2%.

3 Prognozy Głównego Urzędu Statystycznego zostały zaktualizowane o dane faktyczne zanotowane w latach 2011-2014. W roku 2014 przyjęto liczbę ludności na poziomie 64 200, tj. zgodną ze stanem faktycznym na dzień 30.09.2014

64 200 63 923 63 616 63 338 63 058 62 770 62 497 62 188 61 858 61 500 61 12260 708

60 28159 830

59 35058 855

58 33657 801

57 26956 703

56 14355 559

50 000

52 000

54 000

56 000

58 000

60 000

62 000

64 000

66 000

2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025 2026 2027 2028 2029 2030 2031 2032 2033 2034 2035

- 33 - 49 24 49

73 64 - 6 - 43

- 1

- 102

- 220

- 297 - 356

- 305

- 199 - 245

- 320 - 318

- 275

- 366 - 253

- 346 - 332

- 256

- 126

- 181

- 326 - 361

- 276

- 468 -500

-400

-300

-200

-100

0

100

200

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

Przyrost naturalny Saldo migracji Przyrost rzeczywisty


29

Wykres 4. Struktura ludności ze względu na płeć w latach 2004-2013


Istotnym problemem, z jakim boryka się miasto Chełm, jest starzenie się społeczeństwa,

przejawiające się rosnącym udziałem osób starszych w ogólnej liczbie ludności. Problem ten

doskonale obrazują poniższe piramidy wieku.

32 63632 359

32 095 31 982 31 924 31 86531 280 31 139 30 990 30 826

35 975 35 801 35 792 35 800 35 778 35 78535 257 35 037 34 907 34 655

108,5

109,0

109,5

110,0

110,5

111,0

111,5

112,0

112,5

113,0

28 000

29 000

30 000

31 000

32 000

33 000

34 000

35 000

36 000

37 000

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

mężczyźni kobiety liczba kobiet na 100 mężczyzn


30

Wykres 5. Struktura ludności ze względu na wiek i płeć w 2005 (wykres lewy) oraz w 2013 roku (wykres prawy)


4 000 3 000 2 000 1 000 0 1 000 2 000 3 000 4 000

0-4

5-9

10-14

15-19

20-24

25-29

30-34

35-39

40-44

45-49

50-54

55-59

60-64

65-69

70-74

75-79

80-84

85 i więcej

2013 rok

Mężczyźni Kobiety

4 000 3 000 2 000 1 000 0 1 000 2 000 3 000 4 000

0-4

5-9

10-14

15-19

20-24

25-29

30-34

35-39

40-44

45-49

50-54

55-59

60-64

65-69

70-74

75-79

80-84

85 i więcej

2005 rok

Mężczyźni Kobiety


31

Na przestrzeni zaledwie 8 lat istotnie zmieniła się struktura ludności według grup wieku. Jeszcze

w 2005 roku dominowały osoby w wieku 20-24 lata, stanowiąc ponad 9,2% ogółu ludności. Ich udział

w roku 2013 był aż o 2,4 pp. niższy i wyniósł zaledwie 6,8%. Najliczniejszą wówczas grupę stanowiły

osoby w wieku przedemerytalnym (55-59 lat). Ich udział w ogóle ludności wyniósł blisko 8,9%.

Zjawisko starzenia się społeczeństwa widoczne jest także w zmieniającej się strukturze ludności ze

względu na ekonomiczne grupy wieku.

Wykres 6. Struktura ludności miasta Chełm według ekonomicznych grup wieku w latach 2004-2013


Na przestrzeni ostatnich dziesięciu lat wyraźnie wzrósł udział osób w wieku poprodukcyjnym, przy

jednoczesnym spadku udziału osób w wieku przedprodukcyjnym i nieznacznym zmniejszeniu się

udziału osób w wieku produkcyjnym. Wpłynęło to na zwiększenie obciążenia demograficznego

społeczeństwa, mierzonego wskaźnikami obciążenia demograficznego.

Tabela 2. Poziom wskaźników obciążenia demograficznego dla miasta Chełm w latach 2004-2013


Należy zwrócić szczególną uwagę na blisko dwukrotny wzrost drugiego z prezentowanych

wskaźników. W 2013 roku na 100 osób w wieku przedprodukcyjnym przypadało aż 118 osób w wieku

poprodukcyjnym, podczas gdy dziesięć lat wcześniej było to niespełna 65 osób. Postępujący wzrost

poziomu tego wskaźnika rodzi zagrożenie braku zastępowalności pokoleń. Istotny jest również wzrost

wartości trzeciego miernika. Liczba osób w wieku poprodukcyjnym przypadająca na 100 osób

w wieku produkcyjnym w 2013 roku wyniosła 29 i była o 44% większa niż w roku 2004.

Poziom wskaźników obciążenia demograficznego dla miasta Chełm odzwierciedla ogólnokrajową

i regionalną złą sytuację demograficzną. Należy jednak podkreślić, że charakteryzuje je znacznie

wyższy niż w kraju czy w województwie wskaźnik obciążenia demograficznego mierzony liczbą

ludności w wieku poprodukcyjnym przypadającą na 100 osób w wieku przedprodukcyjnym.

20,5% 19,6% 19,0% 18,4% 17,8% 17,3% 16,9% 16,5% 16,2% 16,0%

66,2% 66,7% 66,9% 67,1% 67,1% 67,0% 66,8% 66,4% 65,9% 65,1%

13,3% 13,7% 14,1% 14,6% 15,1% 15,7% 16,3% 17,0% 18,0% 18,9%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

wiek przedprodukcyjny wiek produkcyjny wiek poprodukcyjny

Wyszczególnienie 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

ludność w wieku nieprodukcyjnym na 100 osób w

wieku produkcyjnym51,0 50,0 49,5 49,1 49,0 49,2 49,6 50,5 51,8 53,5

ludność w wieku poprodukcyjnym na 100 osób w

wieku przedprodukcyjnym64,9 69,7 74,3 79,3 84,9 91,0 96,4 103,2 110,9 118,0

ludność w wieku poprodukcyjnym na 100 osób w

wieku produkcyjnym20,1 20,5 21,1 21,7 22,5 23,4 24,4 25,7 27,3 29,0


32

Wykres 7. Poziom wskaźników obciążenia demograficznego dla miasta Chełm, woj. lubelskiego i dla kraju w 2013 roku


Podsumowując, miasto Chełm dotyka poważny problem wyludniania się, na co wpływ ma z jednej

strony ujemne saldo migracji oraz niski, a w ostatnich latach ujemny, przyrost naturalny. Według

prognoz GUS z 2010 roku, zaktualizowanych do bieżących danych, można zauważyć, że problem ten

będzie się pogłębiał, a liczba ludności w 2035 roku będzie o ponad 8,5 tys. niższa niż obecnie.

Oprócz spadającej liczby mieszkańców, istotną kwestią dla Chełma jest również postępujące

starzenie się społeczeństwa, oznaczające szybki wzrost udziału osób starszych w ogóle ludności.

Zjawisko to ma swoje źródło w rosnącej liczbie osób w najstarszych grupach wiekowych w

połączeniu ze spadkiem liczby dzieci i młodzieży. Rodzi to ryzyko ograniczenia zastępowalności

pokoleń, a dla samorządu niesie konsekwencje w postaci rosnących wydatków na pomoc

społeczną.

B. Poziom wykształcenia

Poziom wykształcenia społeczeństwa stanowi jeden z mierników obrazujących jakość kapitału

ludzkiego. Jego ocena możliwa jest w oparciu o dane pochodzące z Narodowego Spisu

Powszechnego. Zgodnie ze spisem przeprowadzonym w 2011 roku wśród mieszkańców powyżej

13. roku życia dominowały osoby legitymujące się wykształceniem średnim bądź policealnym.

Stanowiły one niemal 40% ogółu. Prawie co czwarty mieszkaniec posiadał natomiast wykształcenie

wyższe. W stosunku do spisu z 2002 roku, sytuacja pod tym względem uległa znacznej poprawie.

O blisko 10 pp. zwiększył się udział osób z wykształceniem wyższym przy jednoczesnym znacznym

spadku udziału osób z najniższym wykształceniem lub bez wykształcenia.

53,5

118,0

29,0

59,4

103,3

30,2

57,6

101,2

29,0

0

20

40

60

80

100

120

140

ludność w wieku nieprodukcyjnym na 100 osób w wieku

produkcyjnym

ludność w wieku poprodukcyjnym na 100 osób w wieku

przedprodukcyjnym

ludność w wieku poprodukcyjnym na 100 osób w wieku

produkcyjnym

Miasto Chełm woj. lubelskie Polska


33

Wykres 8. Struktura ludności Chełma w wieku 13 lat i więcej według poziomu wykształcenia w latach 2002 oraz 2011

Źródło: Opracowanie własne na podstawie NSP 2002 oraz NSP 2011, GUS

Podobnie jak w 2002 roku, w roku 2011 lepiej wykształcone były kobiety. Ponad ¼ z nich posiadała

wykształcenie wyższe. W przypadku mężczyzn natomiast odsetek ten wyniósł niewiele ponad 20%.

Kobiety dominowały jednak również wśród osób z najniższym wykształceniem i bez wykształcenia. Co

istotne, aż co piąty mężczyzna posiadał wykształcenie zasadnicze zawodowe, podczas gdy wśród

kobiet osób z takim wykształceniem było zaledwie 12%.

Tabela 3. Poziom wykształcenia ludności Chełma ze względu na płeć w latach 2002 oraz 2011

Źródło: Opracowanie własne na podstawie NSP 2002 oraz NSP 2011, GUS

Poziom wykształcenia mieszkańców Chełma jest wyższy niż ma to miejsce w przypadku

województwa, czy kraju. Miasto charakteryzuje wyższy odsetek ludności z wykształceniem wyższym

oraz niższy udział osób z wykształceniem najniższym i nieposiadających wykształcenia w ogóle

ludności w wieku co najmniej 13 lat.

0% 20% 40% 60% 80% 100%

2002

2011

14,0%

23,4%

42,0%

39,9%

15,3%

16,1%

26,0%

19,5%

2,7%

1,1%

wyższe średnie i policealne ogółem, w tym:

zasadnicze zawodowe podstawowe ukończone i gimnazjalne

podstawowe nieukończone i bez wykształcenia

ogółem mężczyźni kobiety ogółem mężczyźni kobiety

wyższe 14,0% 12,7% 15,2% 23,4% 20,2% 26,1%

średnie i pol icealne ogółem, w

tym:42,0% 39,4% 44,2% 39,9% 39,0% 40,8%

średnie zawodowe 27,3% 31,0% 24,0% 23,7% 27,6% 20,3%

średnie ogólnokształcące 10,7% 6,5% 14,4% 12,4% 9,4% 15,0%

zasadnicze zawodowe 15,3% 20,0% 11,2% 16,1% 20,6% 12,1%

podstawowe ukończone i

gimnazja lne26,0% 25,8% 26,2% 19,5% 19,3% 19,6%

podstawowe nieukończone i bez

wykształcenia2,7% 2,2% 3,2% 1,1% 0,8% 1,3%

Wykształcenie2002 2011


34

Wykres 9. Poziom wykształcenia ludności Chełma na tle kraju i regionu w 2011 roku

Źródło: Opracowanie własne na podstawie NSP 2011, GUS

Zmiany w poziomie wykształcenia ludności Chełma ocenić należy jednoznacznie pozytywnie.

Trzeba jednak pamiętać, że stanowią one odzwierciedlenie ogólnokrajowych tendencji, a sam

poziom wykształcenia współcześnie nie oddaje jego jakości. Istotne są ponadto kierunki

kształcenia, które często nie odpowiadają zapotrzebowaniu na rynku pracy. W konsekwencji wielu

dobrze wykształconych młodych ludzi zasila szeregi bezrobotnych bądź wyjeżdża z Chełma

w poszukiwaniu zatrudnienia w innym mieście lub poza granicami kraju.

C. Rynek pracy

Liczba osób bezrobotnych zarejestrowanych w Powiatowym Urzędzie Pracy w Chełmie na dzień

31 XII 2013 wynosiła 4 468 i była wyższa niż rok wcześniej o ponad 2%, ale jednocześnie nieznacznie

niższa niż w roku 2007.

Wykres 10. Poziom bezrobocia w Chełmie w latach 2007-2013

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS oraz PUP w Chełmie

Po istotnym spadku zarówno liczby zarejestrowanych bezrobotnych, jak i wskaźników

charakteryzujących poziom bezrobocia (udział bezrobotnych w grupie osób w wieku produkcyjnym

0%

20%

40%

60%

80%

100%

Chełm Lubelskie Polska

23,4% 17,0% 17,9%

39,9%33,2% 33,3%

16,1%20,3% 22,9%

5,4%5,6% 5,2%

14,1% 22,1% 19,3%1,1% 2,0% 1,4%

wyższe średnie i policealne ogółem, w tym:

zasadnicze zawodowe gimnazjalne

podstawowe ukończone podstawowe nieukończone i bez wykształcenia

4 501 3 608 3 792 3 895 4 102 4 366 4 468

9,9%

7,9%8,4% 8,8%

9,3%10,1% 10,5%

18,2%

14,3%15,5% 15,3%

15,9%

17,4%18,3%

0%

2%

4%

6%

8%

10%

12%

14%

16%

18%

20%

0

500

1 000

1 500

2 000

2 500

3 000

3 500

4 000

4 500

5 000

2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

Bezrobotni ogółem udział bezrobotnych w grupie osób w wieku produkcyjnym stopa bezrobocia


35

oraz stopa bezrobocia) w 2008 roku w porównaniu z rokiem wcześniejszym, wszystkie wartości od

2009 roku systematycznie rosną. Świadczy to o pogarszającej się sytuacji na chełmskim rynku pracy.

Wskazuje na to również rosnąca od 2009 roku liczba bezrobotnych przypadających na 100

pracujących. W 2013 roku osiągnęła ona wartość niemal 32,5, tj. o blisko 40% więcej niż w roku 2008.

Wykres 11. Liczba bezrobotnych na 100 pracujących w Chełmie w latach 2004-2013


Przez cały analizowany okres w gorszej sytuacji na rynku pracy były kobiety. Dominowały wśród

bezrobotnych, a ich udział wśród kobiet w wieku produkcyjnym był wyższy niż miało to miejsce

w przypadku mężczyzn.

Tabela 4. Struktura bezrobotnych według płci


Bezrobotni ogółem, w tym: 6 580 6 082 5 933 4 501 3 608 3 792 3 895 4 102 4 366 4 468

mężczyźni 3 167 2 779 2 636 1 841 1 391 1 747 1 794 1 799 2 058 2 123

kobiety 3 413 3 303 3 297 2 660 2 217 2 045 2 101 2 303 2 308 2 345

udział bezrobotnych w grupie osób w wieku

produkcyjnym 14,5% 13,4% 13,1% 9,9% 7,9% 8,4% 8,8% 9,3% 10,1% 10,5%

wśród mężczyzn 14,0% 12,3% 11,7% 8,1% 6,1% 7,7% 8,0% 8,1% 9,3% 9,7%

wśród kobiet 14,9% 14,4% 14,4% 11,6% 9,8% 9,1% 9,5% 10,6% 10,9% 11,3%


Wśród bezrobotnych dominują osoby młode (do 34. roku życia) oraz osoby słabo wykształcone

(posiadające wykształcenie policealne i średnie zawodowe). Co istotne, problem bezrobocia dotyka

także wielu osób posiadających wykształcenie wyższe. Stanowią one drugą pod względem liczebności

grupę wśród pozostających bez zatrudnienia. W pewnym stopniu wynika to ze wzrostu ogólnej ich

liczby, co z jednej strony ocenić należy jako zjawisko pozytywne, bowiem świadczy o poprawie

wykształcenia społeczeństwa. Z drugiej strony natomiast, być może kierunek, w jakim zostali

wykształceni bądź jakość tego wykształcenia nie odpowiada wymogom rynku pracy i oczekiwaniom

pracodawców.

Strukturę bezrobotnych według wieku oraz wykształcenia przedstawiono w kolejnych dwóch

tabelach.

46,98

42,9040,40

28,30

23,3125,82 26,08

28,6631,98 32,47

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

50

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013


36

Tabela 5. Struktura bezrobotnych według wieku w 2012 i 2013 roku


Tabela 6. Struktura bezrobotnych według poziomu wykształcenia w 2012 i 2013 roku


W 2013 roku osoby długotrwale bezrobotne, tj. takie, których okres pozostawania bez pracy w ciągu

ostatnich dwóch lat wyniósł co najmniej 12 miesięcy, stanowiły 56,9% ogółu bezrobotnych. Do

zawodów generujących długotrwałe bezrobocie w mieście Chełm zaliczyć należy następujące:

pracownicy opieki osobistej i pokrewni,

pomoce domowe i sprzątaczki,

elektrycy i elektronicy,

kierownicy w branży hotelarskiej, handlu i innych branżach usługowych,

kierownicy do spraw produkcji i usług.

Sytuacja na chełmskim rynku pracy jest ponadto gorsza niż w kraju czy regionie. Niemal co piąty

aktywny zawodowo mieszkaniec miasta jest bezrobotny. Dla powiatu chełmskiego wskaźnik ten

osiągnął jeszcze wyższą wartość, podczas gdy stopa bezrobocia dla kraju i województwa wyniosła

odpowiednio: 13,4% i 14,4%.

Wykres 12. Sytuacja na rynku pracy Chełma na tle powiatu chełmskiego, województwa lubelskiego i kraju w 2013 roku

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS i PUP w Chełmie

Wyszczególnienie 31 XII 2012 31 XII 2013

24 lata i mniej 685 637

25-34 1 505 1 500

35-44 859 925

45-54 849 846

55 i więcej 468 560

Wyszczególnienie 31 XII 2012 31 XII 2013

wyższe 939 992

pol icealne, ś rednie

zawodowe1 226 1 232

średnie ogólnokształcące 536 544

zasadnicze zawodowe 840 820

gimnazja lne i poniżej 825 880

8,8%

35,5%

13,4%9,9%

27,5%

14,4%12,7% 12,1%

20,6%

10,5%

32,3%

18,3%

0%

5%

10%

15%

20%

25%

30%

35%

40%

Udział bezrobotnych w grupie

osób w wieku produkcyjnym

Udział pracujących w grupie osób

w wieku produkcyjnym

Stopa bezrobocia

Polska woj. lubelskie pow. chełmski Chełm


37

Ogólna liczba pracujących mieszkańców Chełma w 2013 roku wyniosła 13 761 i była niższa niż 10 lat

wcześniej o 1,74%. W tym samym okresie zwiększył się natomiast ich udział w grupie osób w wieku

produkcyjnym z 30,8% do 32,3%, co było związane w pewnej mierze ze spadkiem liczby ludności

Chełma. Wśród pracujących dominują kobiety. Także ich udział wśród kobiet w wieku produkcyjnym

jest wyższy niż ma to miejsce w przypadku mężczyzn.

Tabela 7. Struktura pracujących według płci w latach 2004-2013


Pracujący ogółem, w tym: 14 005 14 176 14 687 15 905 15 480 14 686 14 934 14 315 13 654 13 761

mężczyźni 6 847 6 901 7 294 8 057 7 522 7 171 7 271 6 803 6 261 6 396

kobiety 7 158 7 275 7 393 7 848 7 958 7 515 7 663 7 512 7 393 7 365

udział pracujących w grupie osób w wieku produkcyjnym

30,8% 31,2% 32,3% 35,0% 34,1% 32,4% 33,6% 32,6% 31,5% 32,3%

wśród mężczyzn 30,4% 30,6% 32,4% 35,6% 33,1% 31,5% 32,4% 30,5% 28,3% 29,2%

wśród kobiet 31,3% 31,8% 32,2% 34,4% 35,0% 33,3% 34,8% 34,7% 34,8% 35,5%


Najwięcej osób, bo ponad 40% ogółu pracujących, zatrudnionych jest w pozostałych usługach. Na

drugim miejscu pod względem liczby pracujących (22,6% ogółu zatrudnionych) znalazły się natomiast:

handel, naprawa pojazdów samochodowych, transport i gospodarka magazynowa, zakwaterowanie

i gastronomia oraz informacja i komunikacja. Co piąty pracujący zatrudnienie znalazł natomiast

w przemyśle i budownictwie.

Wykres 13. Struktura pracujących według sekcji PKD 2007 w 2012 roku


Podsumowując, bezrobocie pozostaje dla Chełma dużym problemem społecznym. Przekłada się

ono na obserwowane co najmniej od dekady niekorzystne trendy migracyjne, które z kolei skutkują

problemami demograficznymi w postaci wyludniania się miasta i starzenia się społeczeństwa.

Dlatego też jednym z głównych wyzwań stojących przed samorządem lokalnym w najbliższych

rolnictwo, leśnictwo,

łowiectwo i

rybactwo1 598

przemysł i budownictwo

3 183 handel; naprawa pojazdów

samochodowych;

transport i gospodarka

magazynowa; zakwaterowanie i

gastronomia; informacja i komunikacja

3 469

działalność finansowa i

ubezpieczeniowa;

obsługa rynku nieruchomości

677

pozostałe usługi6 404


38

latach będzie podejmowanie działań służących pobudzaniu inwestycji, rozwojowi

przedsiębiorczości i promocji zatrudnienia.

D. Źródła utrzymania ludności

Według danych Narodowego Spisu Powszechnego z 2011 roku, spośród wszystkich mieszkańców

Chełma co trzecia osoba utrzymywała się ze źródeł zarobkowych. Wśród nich dominowali czerpiący

główne dochody z pracy najemnej poza rolnictwem (29,3%). Na uwagę zasługuje fakt, że aż co

czwarty Chełmianin dochody czerpie ze źródeł niezarobkowych w postaci emerytury (18,3%) bądź

renty (7,7%). Znaczną grupę stanowią także utrzymywani – 28,6% ogółu społeczeństwa.

Wykres 14. Struktura ludności Chełma ze względu na główne źródła utrzymania w 2011 roku

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS (wyniki Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań 2011)


Do głównych problemów o charakterze demograficznym z jakimi zmaga się miasto Chełm, zaliczyć

należy przede wszystkim zmniejszający się w ostatnich latach przyrost naturalny. Konsekwencje

ujemnego przyrostu naturalnego wynikającego ze spadku liczby urodzeń przy jednoczesnym wzroście

liczby zgonów potęguje starzenie się chełmskiego społeczeństwa przejawiające się postępującym

wzrostem liczby osób w wieku poprodukcyjnym przy jednoczesnym spadku liczby osób w wieku

produkcyjnym w strukturze ludności. Problemy te pogłębiają obserwowane od lat niekorzystne

trendy migracyjne objawiające się przeprowadzką ludności do większych ośrodków miejskich i za

granicę. Malejący przyrost naturalny wraz z ujemnym saldem migracji powodują spadek liczby

ludności zamieszkującej miasto Chełm, co stanowi poważne zagrożenie niosące konsekwencje na

wielu płaszczyznach. Migracje mieszkańców Chełma wiążą się przede wszystkim z trudną sytuacją na

rynku pracy w mieście, która jest kolejnym problemem omawianego obszaru. Bezrobocie stanowi

jeden z największych problemów społeczno-ekonomicznych Chełma. Na przestrzeni ostatnich lat

wskaźniki charakteryzujące poziom bezrobocia w mieście systematycznie rosną. Wzrostowi ulega

zarówno stopa bezrobocia, jak i udział bezrobotnych w grupie osób w wieku produkcyjnym. Wartości

praca najemna poza rolnictwem

29,3%

praca na rachunek własny poza

rolnictwem lub

dochody z wynajmu

3,8%

praca w rolnictwie1,0%

niezarobkowe źródło, emerytura

18,3%

niezarobkowe źródło, renta

7,7%

pozostałe źródła5,6%

utrzymywani28,6%

nieustalone5,7%


39

tych wskaźników są w Chełmie wyższe niż w skali województwa i kraju, co jest zjawiskiem

niekorzystnym. Bezrobocie na terenie miasta ma ponadto charakter chroniczny, czego potwierdzenie

stanowi udział długotrwale pozostających bez zatrudnienia w ogóle bezrobotnych osiągający wartość

blisko 57%. Brak pracy dotyczy szczególnie osób młodych, a także posiadających wyższe

wykształcenie. Bezrobocie wśród tych grup ludności pozwala przypuszczać, iż wybierane przez

młodych ludzi kierunki kształcenia bądź jakość uzyskanego wykształcenia nie są w stanie sprostać

wymogom lokalnego rynku pracy i oczekiwaniom pracodawców.

3. Sfera gospodarcza

A. Podmioty gospodarcze

Chełm w swej historii był zawsze znaczącym ośrodkiem handlu, rzemiosła i przemysłu. Obecnie pod

względem zatrudnienia dominującym sektorem gospodarki w mieście jest sektor usług.

W Chełmie zlokalizowane są 5 734 podmioty gospodarcze, z czego ponad 96% stanowią podmioty

działające w sektorze prywatnym. Dodatkowo ich liczba na przestrzeni ostatniej dekady wzrosła

o około 4%. Wśród podmiotów prywatnych dominują osoby fizyczne prowadzące działalność

gospodarczą, choć ich liczba uległa niewielkiemu spadkowi. Znacznie wzrosła natomiast liczba spółek

handlowych, spółek z udziałem kapitału zagranicznego, fundacji oraz stowarzyszeń i organizacji

społecznych.

Tabela 8. Podmioty gospodarki narodowej w mieście Chełm w latach 2004-2013

Wyszczególnienie 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Zmiana

2004/2013 Zmiana

2012/2013

podmioty gospodarki narodowej ogółem

5 497 5 350 5 318 5 447 5 476 5 583 5 733 5 616 5 697 5 734 4,31% 0,65%

sektor publiczny ogółem, w tym:

164 159 148 204 202 206 208 209 210 209 27,44% -0,48%

państwowe i samorządowe jednostki prawa budżetowego

132 126 117 117 118 120 120 122 121 120 -9,09% -0,83%

spółki handlowe 8 9 9 9 9 9 9 9 9 9 12,50% 0,00%

Sektor prywatny ogółem, w tym:

5 333 5 191 5 170 5 243 5 274 5 377 5 525 5 407 5 487 5 525 3,60% 0,69%

osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą

4 392 4 228 4 179 4 209 4 230 4 309 4 418 4 288 4 285 4 284 -2,46% -0,02%

spółki handlowe 321 331 338 350 355 368 386 390 409 435 35,51% 6,36%

spółki handlowe z udziałem kapitału zagranicznego

34 37 38 37 40 42 48 50 53 58 70,59% 9,43%

spółdzielnie 45 45 44 43 41 42 41 41 41 43 -4,44% 4,88%

fundacje 12 15 15 15 15 13 14 17 18 19 58,33% 5,56%

stowarzyszenia i organizacje społeczne

123 136 142 150 158 162 165 170 177 185 50,41% 4,52%


Wskaźnik przedsiębiorczości w mieście Chełm w 2013 roku wyniósł 876 zarejestrowanych podmiotów

gospodarczych na 10 tys. mieszkańców i był nieco wyższy niż w regionie (787), ale jednocześnie

znacznie niższy niż w kraju (1 057). Warto również zauważyć, że od 2011 roku wartość tego wskaźnika

systematycznie rośnie.


40

Tabela 9. Wskaźnik przedsiębiorczości w Chełmie, województwie oraz w kraju w latach 2009-2013


Analiza podmiotów gospodarczych według sekcji PKD 2007 pozwala stwierdzić, że najwięcej

podmiotów (1 651) działa w sekcji G Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów

samochodowych włączając motocykle, stanowiąc niemal 30% ogółu podmiotów wpisanych do

rejestru REGON. Ponad 10% podmiotów gospodarczych (600) w Chełmie działa w sekcji

F Budownictwo. Na trzecim miejscu pod względem liczby zarejestrowanych podmiotów

gospodarczych znalazły się przedsiębiorstwa działające w sekcji M Działalność profesjonalna

i naukowa. W 2013 roku było ich zarejestrowanych 461 i stanowiły nieco ponad 8% ogółu podmiotów

wpisanych do rejestru REGON.

Wyszczególnienie 2009 2010 2011 2012 2013

Polska 981 1 015 1 004 1 032 1 057

woj. Lubelskie 724 753 746 767 787

Chełm 825 862 849 865 876


41

Tabela 10. Struktura podmiotów gospodarki narodowej w Chełmie według sekcji PKD 2007 w latach 2009-2013


W latach 2009-2013 zarejestrowanych zostało 2 878 nowych podmiotów gospodarczych. W tym

samym czasie wypisane z rejestru REGON zostały 2 484 podmioty. Oznacza to, że ogólna liczba

podmiotów uległa zwiększeniu. Tylko w roku 2011 liczba podmiotów wyrejestrowanych była wyższa

(o 77) niż liczba podmiotów nowo zarejestrowanych.

2009 2010 2011 2012 2013

ARolnictwo, leśnictwo,

łowiectwo i rybactwo46 46 43 40 40 0,70%

B Górnictwo i wydobywanie 4 4 5 5 6 0,10%

C Przetwórstwo przemysłowe 360 369 361 369 380 6,63%

D

Wytwarzanie i zaopatrywanie

w energię elektryczną, gaz,

parę wodną, gorącą wodę i

powietrze do układów

klimatyzacyjnych

6 5 4 5 7 0,12%

E

Dostawa wody;

gospodarowanie ściekami i

odpadami oraz działalność

zwiazana z rekultywacją

7 15 17 19 14 0,24%

F Budownictwo 528 563 570 594 600 10,46%

G

Handel hurtowy i detaliczny;

naprawa pojazdów

samochodowych, włączając

motocykle

1 746 1 776 1 680 1 661 1 651 28,79%

HTransport i gospodarka

magazynowa452 455 458 448 437 7,62%

I

Działalność związana z

zakwaterowaniem i usługami

gastronomicznymi

198 181 166 159 146 2,55%

J Informacja i komunikacja 79 94 99 94 98 1,71%

KDziałalność finansowa i

ubezpieczeniowa247 237 212 212 215 3,75%

LDziałalność związana z obsługą

rynku nieruchomości278 295 303 314 316 5,51%

MDziałalność profesjonalna,

naukowa i techniczna408 440 444 451 461 8,04%

N

Działalność w zakresie usług

administrowania i działalność

wspierająca

121 110 109 115 114 1,99%

O

Administracja publiczna i

obrona narodowa;

obowiązkowe zabezpieczenia

społeczne

22 22 24 24 24 0,42%

P Edukacja 206 218 219 260 264 4,60%

QOpieka zdrowotna i pomoc

społeczna362 388 390 401 407 7,10%

RDziałalność związana z kulturą,

rozrywką i rekreacją110 104 102 107 102 1,78%

S i T Pozostała działalność 403 411 410 419 452 7,88%

udziałWyszczególnienie


42

Wykres 15. Liczba nowo zarejestrowanych i wyrejestrowanych podmiotów gospodarki narodowej w mieście Chełm w latach 2009-2013


W roku 2013 najwięcej podmiotów zarówno zarejestrowanych, jak i wyrejestrowanych zostało

w dwóch najliczniejszych sekcjach, tj. G oraz F.

Rysunek 4. Podmioty nowo zarejestrowane i wyrejestrowane z rejestru REGON w mieście Chełm w 2013 roku według sekcji PKD 2007 (3 najwyższe wartości)


582634

534 564 564

453 446

607

461 497

129 188

-73

103 67

800

600

400

200

0

200

400

600

800

2009 2010 2011 2012 2013

Podmioty nowo zarejestrowane Podmioty wyrejestrowane Przyrost


43

GŁÓWNI PRACODAWCY

Największą grupę przedsiębiorstw stanowią mikroprzedsiębiorstwa zatrudniające do 9 osób. Ich

udział w ogólnej liczbie podmiotów gospodarczych zarejestrowanych na terenie miasta Chełm

w 2013 roku wyniósł ponad 95%. W mieście działa sześć przedsiębiorstw klasyfikowanych jako duże

(zatrudniające co najmniej 250 osób), w tym jedno zatrudnia co najmniej 1 000 pracowników. Są to:

Spółdzielnia Mleczarska "BIELUCH",

CEMEX Polska Sp. z o.o. Zakład Cementownia Chełm,

Zakłady Produkcji Skórzanej "ESCOTT" S.A.,

Huta Szkła „MARTA II”,

Hulanicki-Bednarek” Sp. z o.o.,

Zakład Produkcji Obuwia Rosante Sp. z o.o.,Austria Juice Poland Sp. z o.o.

Struktura podmiotów według klas wielkości w Chełmie jest podobna do struktury ogólnokrajowej.

Tabela 11. Struktura podmiotów gospodarczych według klas wielkości zarejestrowanych na terenie miasta Chełm w latach 2009-2013

Wyszczególnienie* 2009 2010 2011 2012 2013

0-9 5 283 5 430 5 321 5 434 5 474

10-49 225 229 221 186 184

50-249 68 67 68 71 70

250-999 6 6 5 5 5

1000 i więcej 1 1 1 1 1

*Wielkość zatrudnienia


W okresie od 2009 roku zaobserwować można nieznaczny trend wzrostowy w grupie

mikroprzedsiębiorstw. Zjawisko to ocenić należy jako pozytywne, będące zapowiedzią przyszłego

rozwoju lokalnej przedsiębiorczości.

W sferze produkcyjnej dominuje przemysł mineralny, którego rozwój wiąże się z istniejącą od

1960 roku Cementownią „Chełm”. Obecnie jest ona własnością spółki z ograniczoną

odpowiedzialnością z udziałem kapitału zagranicznego i wciąż pozostaje ważnym pracodawcą na

terenie miasta. W Chełmie funkcjonuje ponadto przemysł spożywczy, skórzany, odzieżowy, meblowy,

elektromaszynowy i szklarski.

Wykaz głównych zakładów produkcyjno-usługowych zlokalizowanych na terenie Chełma zawiera

poniższa tabela.

Tabela 12. Wykaz ważniejszych przedsiębiorstw produkcyjno-usługowych zlokalizowanych w mieście Chełm

L.p. Nazwa firmy Przedmiot działalności

1. Agram S.A. produkcja mrożonek warzywnych i owocowych

2. „ANTRO” branża budowlana

3. Austria Juice Poland Sp. z o.o. produkcja koncentratów owocowych

4. CEMEX Polska Sp. z o.o. Zakład Cementownia Chełm produkcja cementów

5. Ciepłotech Sp. j. branża ciepłownicza

6. Concept Stal Sp.j. produkcja linii do profilowania i cięcia blach

7. DAR-POL. Usługi remontowo - budowlane. Dariusz Jeleński branża budowlana

8. „ECOENERGIA” Sp. z o.o. produkcja okien i drzwi

9. Fundament Sp. z o.o. serwis samochodowy

10. GRAF Sp. z o.o. przygotowywanie i realizacja inwestycji


44

L.p. Nazwa firmy Przedmiot działalności

11. „Hulanicki-Bednarek” Sp. z o.o. produkcja rozdzielnic elektrycznych, pulpitów sterowniczych

12. Huta Szkła „Marta II” produkcja wyrobów ze szkła

13. INSTALBUD TG Sp. z o.o. branża instalacyjna

14. Metako Sp. z o.o. firma produkcyjna o profilu mechanicznym – skrzynki pocztowe

15. OBST S.A. produkcja płatków śniadaniowych

16. P.W. HMP Hanna Bonkantner-Parada produkcja opakowań

17. Perfekt Sp. z o.o. branża budowlana

18. PKS Sp. z o. o. branża transportowa – przewóz osób

19. PPH WILK Sp. z o.o. produkcja opakowań sztucznych

20. Przedsiębiorstwo Przewozu Towarów PKS Chełm S.A. branża transportowa – przewóz towarów

21. PW Sanitex Sp. z o.o. branża budowlana

22. SCO-PAK Sp. z o.o. produkcja opakowań z tektury

23. Spółdzielnia Mleczarska „Bieluch” produkcja nabiału

24. Sungboo Sp. z o.o. produkcja rękawic

25. SUNGRAF II Mirosława Zasadna projektowanie i produkcja materiałów reklamowych oraz wydruki wielkoformatowe

26. Sungraf Okna produkcja okien

27. TECHNOBUD branża budowlana oraz hotelarska

28. Zakład Produkcji Obuwia Rosante Sp. z o.o. produkcja obuwia

29. Zakłady Produkcji Skórzanej „ESCOTT” S.A. produkcja obuwia

30. Zomar S.A. obrót i sprzedaż energii

Źródło: Opracowanie własne na podstawie opracowania „Uwarunkowania potencjału społeczno-gospodarczego miasta

Chełm” oraz „Strategii Rozwoju Miasta Chełm na lata 2009-2015”

Należy zwrócić uwagę na fakt, że znaczna część firm działających na terenie Chełma to

przedsiębiorstwa o wieloletniej tradycji oraz stanowiące kontynuację podmiotów działających we

wcześniejszym okresie. Brakuje natomiast przedsiębiorstw młodych działających w branżach

innowacyjnych. Sytuacja taka jest jednak charakterystyczna dla województw Polski Wschodniej. Jej

przyczyn należy upatrywać w niewielkim zainteresowaniu ze strony potencjalnych inwestorów, jak

również niedostatecznym podejmowaniu działań strategicznych pobudzających rozwój gospodarczy.

B. Oferta dla inwestorów

Miasto Chełm posiada bogatą ofertę inwestycyjną dla potencjalnych i istniejących przedsiębiorców.

Wynika to m.in. z dogodnego położenia w pobliżu granicy z Ukrainą i Białorusią4 oraz ważnych

szlaków komunikacyjnych – szczególnie przy istotnym połączeniu Warszawa-Kijów.

Istotną rolę dla części przedsiębiorców odgrywa szerokotorowa linia kolejowa nr 63 prowadząca od

stacji Zawadówka Naftobaza do przejścia granicznego w Dorohusku. Jest to jeden z 3 odcinków linii

szerokotorowych w pobliżu granicy z Ukrainą. Takie połączenia pozwalają wykorzystać możliwości

ruchu kolejowego bez czasochłonnego przeładunku bądź zmiany wózków napędowych, co zmniejsza

koszty transportu. Pozwala to jednocześnie uniknąć bolączki transportu drogowego na terenach

byłego ZSRR.

Linia ta w ostatnich latach jest systematycznie modernizowana. W latach 2011-2012 zrealizowano

prace na odcinku Dorohusk–Wólka Okopska, w wyniku których m.in. podniesiono dopuszczalny

4 Ukraina: ok. 26 km od przejścia w Dorohusku, ok. 72 km od Zosina i ok. 92 km do przejścia w Hrebennem, Białoruś: 50 km do Włodawy (planowane przejście graniczne), ok. 112 do przejścia w Terespolu


45

nacisk na oś na tym szlaku. W roku 2014 przeprowadzono prace na moście granicznym na Bugu,

mające na celu zwiększenie jego nośności i dopuszczenie wjazdu na teren Polski wagonów

szerokotorowych z pełnym obciążeniem obowiązującym na terenie Kolei Ukraińskich. Ponadto

uruchomiono dotąd zamknięte trzy tory na stacji granicznej. Na odgałęziającej się ze stacji bocznicy

Daniel wykonano naprawę główną toru pod główną rampą rozładunkową. Wybudowano również

nowy tor do kolejnego terminala, gdzie dokonywanych jest wiele przeładunków towarów5.

Atutem będzie planowana północna obwodnica miasta umieszczona na 1. miejscu rezerwowej listy

obwodnic w „Programie budowy dróg krajowych na lata 2014-2020”, która pozwoli na przyspieszenie

przejazdu dzięki ominięciu dróg miejskich i uniknięciu postojów na światłach.

Chełm ma do zaoferowania uzbrojone, dobrze skomunikowane tereny inwestycyjne. Północna część

miasta stanowi obszar przemysłowo-składowy, szczególnie licznie związany z drogowym i kolejowym

przejściem granicznym w Dorohusku. Tereny należące do tej części miasta są przeznaczone na

działalność w zakresie budownictwa, handlu i usług, magazynowania i produkcji.

Dostępne są na nim uzbrojone tereny inwestycyjne, szczególnie zlokalizowane w okolicy Rampy

Brzeskiej, w tym ok. 6 ha terenów przy ul. Hutniczej, należących do podstrefy Chełm Specjalnej Strefy

Ekonomicznej Euro-Park Mielec6. Obszar ten jest niemal w pełni uzbrojony, zlokalizowany w pobliżu

linii kolejowej i międzynarodowej drogi E373.

W ramach oferty inwestycyjnej miasto Chełm udostępnia następujące tereny:

Tabela 13. Tereny inwestycyjne oferowane przez miasto Chełm

Lp. Położenie Nr działek Pow.

terenu Dostępne media

Preferowane

przeznaczenie Uwagi

1. ul. Hutnicza

Obręb 9:

258/16, 258/20,

258/15, 258/22,

258/9, 258/23,

258/21, 258/24,

258/25, 258/18,

258/1, 258/2

6,24

ha

sieć gazowa w odległości 500m

od granicy działki, sieć

wodociągowa do przebudowy,

sieć kanalizacyjna, sieć

elektryczna w odległości 1m od

granicy działki

Działalność usługowa

dla rozwoju

przemysłu: bazy,

składy, magazyny

przynależność

do Specjalnej

Strefy

Ekonomicznej

Euro-Park

Mielec

2. ul. Ceramiczna Obręb 5:

55/36

4,29

ha

sieć energetyczna, sieć gazowa,

sieć wodociągowa w odległości

10m od granicy działki,

kanalizacja sanitarna w odległości

11m od granicy działki, sieć

telefoniczna

strefa mieszkalno-

usługowa, U51 –

działalność

usługowa, bazy,

magazyny, częściowa

zabudowa

mieszkalna

rekomendacja

włączenia do

Specjalnej

Strefy

Ekonomicznej

3. ul. Towarowa

Obręb 8:

28/3, 28/5, 28/6,

29/5, 29/6, 30/6,

31/7, 33/7, 35/6,

36/9, 37/6

4,46

ha

sieć energetyczna, sieć gazowa w

odległości ok. 270m od granicy

działki, sieć wodociągowa, sieć

kanalizacyjna

strefa przemysłowa,

TS-46 – działalność

usługowa dla

rozwoju przemysłu,

bazy, składy,

magazyny

rekomendacja

włączenia do

Specjalnej

Strefy

Ekonomicznej

5 http://www.kolejowylublin.cal.pl/?p=2451 6 utworzonej Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 17 marca 2014 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie mieleckiej specjalnej strefy ekonomicznej (Dz. U. z 2014 r.,poz. 390)


46

Lp. Położenie Nr działek Pow.

terenu Dostępne media

Preferowane

przeznaczenie Uwagi

4. ul. Wschodnia Obręb 10:

115/9

10,91

ha

sieci elektryczna w odległości ok.

60m od granicy działki, sieć

wodociągowa w odległości ok.

450m od granicy działki,

odprowadzenie ścieków

sanitarnych do osadników bądź

oczyszczalni, odprowadzenie wód

opadowych do rowów

melioracyjnych

usługi wsparcia

biznesu, branża

transportowa,

magazynowa,

przeładunkowa

możliwość

włączenia do

Specjalnej

Strefy

Ekonomicznej

Źródło: http://inwestujwchelmie.pl/inwestycje/oferty/

Należy jednak pamiętać, że w ostatnich latach nastąpiło masowe tworzenie stref ekonomicznych na

terenie całej Polski7, więc sam fakt jej istnienia nie stanowi tak dużego atutu jak jeszcze przed kilkoma

laty.

Istotne jest to, aby do stref przyciągać nowy kapitał, gdyż często do nowo utworzonych stref

przenoszą się zakłady funkcjonujące w danej gminie w celu skorzystania z ulg podatkowych. Takie

działanie poprawia wyniki przedsiębiorstw, nie tworząc nowych miejsc pracy dla mieszkańców

i zmniejszając dochody podatkowe gminy (udział w podatkach dochodowych). Sukcesem

w przypadku strefy ekonomicznej jest nie samo zapełnienie strefy, lecz przyciągnięcie nowych

inwestorów.

Kluczowym czynnikiem przesądzającym o przyciągnięciu inwestorów są, poza warunkami do

inwestowania, działania ukierunkowane na aktywne poszukiwanie i zachęcanie do podjęcia

inwestycji.

Władze prowadzą intensywne działania promocyjne mające na celu przyciągnięcie inwestycji do

Chełma. Poza wydatkowaniem własnych środków, promocja jest wzmacniana pozyskanymi środkami

finansowymi z UE. Miasto wraz z Ełkiem i Krosnem przystąpiło do projektu „Odlotowa Polska

Wschodnia”, mającego na celu zwiększenie atrakcyjności inwestycyjnej, turystycznej i naukowej

w oparciu o opracowanie możliwości rozwoju lotnictwa lokalnego w trzech miastach Polski

Wschodniej. Branża lotnicza miałaby wspomagać i przyspieszać rozwój turystyki i biznesu.

Chełm zamierzał zachęcić polskie i zagraniczne firmy do otwierania tu swoich zakładów, w których

pracę znaleźć mogliby wykształceni w chełmskiej PWSZ specjaliści. Samorządy otrzymały pieniądze na

opracowanie strategii tych działań. Dodatkowo elementem kampanii były wydawnictwa poświęcone

aspektom gospodarczym i zachęcające do inwestowania w Chełmie. Przygotowane w kilku wersjach

językowych trafiły do kilkuset przedsiębiorstw w Polsce i za granicą. Służył temu między innymi udział

miasta w ogólnopolskich i międzynarodowych targach gospodarczych oraz kampania telewizyjna

i radiowa. Spoty telewizyjne pojawiły się także w zagranicznych stacjach. Realizacja projektu trwała

od sierpnia 2012 do października 2014 roku.

Obecnie miasto realizuje kampanię promocyjną w ramach projektu „Inwestuj w Chełmie”.

Przewidziana jest produkcja spotów filmowych, emitowanych następnie w ogólnopolskich stacjach

telewizyjnych. Działania objąć mają również promocję w stacjach radiowych, reklamę internetową

7 31.12.2013 roku w Polsce strefy ekonomiczne funkcjonowały w 151 miastach i 217 gminach, do dnia 02.02.2015 roku rozszerzyły się do 166 miast i 234 gmin (http://www.mg.gov.pl/Wspieranie+przedsiebiorczosci/Wsparcie+finansowe+i+inwestycje/Specjalne+strefy+ekonomiczne/Obszar+SSE)


47

(serwis internetowy http://inwestujwchelmie.pl) i prasową. Na potrzeby kampanii powstaną

wydawnictwa informacyjne o tematyce gospodarczej, które trafią do potencjalnych inwestorów.

Okazją do tego będzie udział miasta w międzynarodowych targach, konferencjach, seminariach oraz

misjach gospodarczych. Szczególnie intensywnie promowana będzie niedawno utworzona strefa

ekonomiczna. Spory nacisk położony będzie na bezpośrednią obsługę potencjalnych inwestorów –

w tym celu utworzone zostanie Chełmskie Centrum Obsługi Inwestora, którego zadaniem będzie

udzielanie pomocy chełmskim przedsiębiorcom poprzez przekazywanie niezbędnych informacji,

pomoc w pozyskiwaniu środków na innowacje oraz stymulowanie napływu inwestycji zewnętrznych.

Wymaga podkreślenia, że w ogromnej mierze potencjał inwestycyjny Chełma jest i będzie

uzależniony od możliwości prowadzenia wymiany handlowej z Ukrainą i Białorusią oraz od możliwości

absorpcyjnych gospodarki ukraińskiej i białoruskiej. Stabilizacja sytuacji politycznej naszego

wschodniego sąsiada powinna otwierać nowe możliwości dla przedsiębiorstw zlokalizowanych

jeszcze na terenie Unii Europejskiej, ale eksportujących do sąsiedniego kraju.

Ważną rolę w perspektywach rozwoju miasta odgrywają plany budowy nowych kopalni węgla

kamiennego w sąsiednich gminach Rejowiec i Siedliszcze. Należy przy tym pamiętać, że ich

planowane lokalizacje są w głównej mierze rezultatem dogodnych warunków geologicznych.

Konieczne jest podjęcie starań, aby poprzez promowanie swojej oferty inwestycyjnej przyciągnąć do

Chełma przedsiębiorstwa współpracujące z mającymi powstać kopalniami, co nie jest oczywiste.

Pewną konkurencję w tym zakresie mogą stanowić okolice Łęcznej, gdzie zlokalizowane są firmy

obsługujące kopalnię „Bogdanka”. Z drugiej jednak strony obecność doświadczonych przedsiębiorstw

w regionie może nawet ułatwić rozwój tej branży w Chełmie.

C. Instytucje otoczenia biznesu (IOB)

Istotnym narzędziem rozwoju przedsiębiorczości są instytucje otoczenia biznesu (IOB). W szerokim

ujęciu można zaliczyć do nich wszystkie podmioty, świadczące pomoc w aktywizacji społeczno-

gospodarczej. Ich zadaniem jest wsparcie przedsiębiorców w zakresie tworzenia i prowadzenia

działalności gospodarczej.

Miasto Chełm posiada dosyć rozbudowaną strefę otoczenia biznesu. Instytucje szczególnie

wspierające rozwój przedsiębiorczości w Chełmie to:

Agencja Rozwoju Lokalnego w Chełmie – Oddział Lubelskiej Fundacji Rozwoju,

Cech Rzemiosł Różnych,

Chełmskie Stowarzyszenie Kupieckie,

Chełmskie środowisko Lubelskiego Klubu Biznesu,

Związek Kupców Bazarowych,

Chełmskie Towarzystwo Samorządowe,

Chełmskie Stowarzyszenia Samorządowe,

Stowarzyszenie Producentów Roślin Ogrodniczych.

Zakres działań wymienionych wyżej instytucji otoczenia biznesu obejmuje m.in. promocję podmiotów

w nich zrzeszonych w zakresie możliwości rozwojowych i inwestycyjnych, wspieranie rozwoju

przedsiębiorczości wśród mieszkańców czy też pomoc osobom prowadzącym działalność

gospodarczą.


48

Podsumowując, należy stwierdzić, że miasto Chełm charakteryzuje wysoka aktywność społeczno-

gospodarcza oraz dogodne warunki dla rozwoju przedsiębiorczości. Należy ponadto kontynuować

działania wspierające rozwój i aktywność IOB.

D. Turystyka i rekreacja

Potencjał turystyczny Chełma tworzy przede wszystkim korzystne położenie, walory przyrodniczo-

krajobrazowe, a także systematycznie rozwijająca się infrastruktura hotelowa i gastronomiczna. Na

możliwości rozwoju turystyki w mieście wpływ mają także Chełmskie Podziemia Kredowe oraz liczne

obiekty zabytkowe, które wskazują na bogatą historię i dziedzictwo kulturowe tego terenu.

INFRASTRUKTURA TURYSTYCZNA

W roku 2013 w Chełmie działalność prowadziło 7 turystycznych obiektów noclegowych, w tym

3 hotele. Łącznie oferowały one 464 miejsca noclegowe.

Tabela 14. Liczba turystycznych obiektów noclegowych w mieście Chełm w latach 2012-2013

Wyszczególnienie 2012 2013

liczba obiektów liczba miejsc noclegowych


hotele 3 194 3 196

inne obiekty hotelowe 1 142 1 124

szkolne schroniska młodzieżowe 1 49 1 49

pozostałe obiekty niesklasyfikowane 3 129 2 95

Ogółem 8 514 7 464


W latach 2004-2013 liczba obiektów noclegowych ulegała niewielkim zmianom. Najmniej obiektów

odnotowano w roku 2009, zaś najwięcej w roku 2012. W roku 2013 liczba obiektów była taka sama

jak w początkowym okresie analizy. Zwiększyła się natomiast liczba miejsc noclegowych, jednak

wzrost ten był niewielki. Na jeden obiekt turystyczny przypadało wówczas 66 miejsc noclegowych,

o 5 więcej niż w roku 2004.

Tabela 15. Turystyczne obiekty noclegowe i miejsca noclegowe w Chełmie w latach 2004-2013


liczba obiektów 7 6 6 6 5 4 6 7 8 7

liczba miejsc noclegowych 425 432 468 495 486 467 545 587 514 464

liczba miejsc noclegowych na 1 obiekt

60,71 72,00 78,00 82,50 97,20 116,75 90,83 83,86 64,25 66,29


Graficznie dane z tabeli przedstawione zostały na poniższym wykresie.


49

Wykres 16. Turystyczne obiekty noclegowe i miejsca noclegowe w Chełmie w latach 2004-2013


WYKORZYSTANIE TURYSTYCZNYCH OBIEKTÓW NOCLEGOWYCH

W roku 2013 z noclegów na terenie Chełma skorzystało 18,7 tys. osób, spośród których 2,2 tys. to

turyści zagraniczni. W porównaniu z rokiem poprzednim ogólna liczba udzielonych noclegów uległa

znacznemu zwiększeniu z 31,7 tys. do 53,9 tys. Na przestrzeni lat 2004-2013 wydłużył się czas pobytu

turystów na terenie miasta, czego potwierdzeniem jest wzrost liczby udzielonych noclegów pomimo

niemal stałej liczby przyjeżdżających. Zwiększenie czasu pobytu było szczególnie widoczne wśród

turystów zagranicznych (wzrost średniego czasu pobytu z 2 do 6 dni).

Tabela 16. Udzielone noclegi w Chełmie w latach 2004-2013


Korzystający z noclegów ogółem

18 455 21 758 25 283 27 773 32 938 11 577 15 330 14 883 16 181 18 670

w tym: turyści zagraniczni

2 065 2 228 2 051 1 538 1 319 975 1 276 1 491 1 917 2 185

Udzielone noclegi ogółem

31 744 37 803 48 981 54 472 57 280 21 313 35 102 32 354 31 683 53 867

w tym: turystom zagranicznym

3 879 4 326 3 449 4 642 6 683 1 648 2 650 2 946 3 191 13 619


Porównując dane dotyczące turystyki w mieście na przestrzeni ostatnich 10 lat, można

zaobserwować, iż w latach 2004-2008 liczba osób korzystających z noclegów oraz liczba udzielonych

noclegów ulegały systematycznemu wzrostowi, a w roku 2008 osiągnęły najwyższe wartości.

W kolejnych latach widoczny był znaczny spadek zainteresowania wypoczynkiem w mieście, zaś

liczba korzystających z noclegów w roku 2009 zmniejszyła się aż o 65% w porównaniu z rokiem

wcześniejszym. Ponowny wzrost liczby korzystających z noclegów nastąpił w latach 2011-2013,

jednak zmiana ta była znacznie mniejsza.

76 6 6

54

67

87

425 432468

495 486 467

545587

514464

0

100

200

300

400

500

600

700

800

900

0

1

2

3

4

5

6

7

8

9

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013



50

Wykres 17. Korzystający z noclegów w Chełmie w latach 2004-2013


W analizowanym okresie udział turystów zagranicznych w ogólnej liczbie korzystających z noclegów

uległ nieznacznemu zwiększeniu. Ponad dwukrotnie (z 12,2% w 2004 roku do 25,3% w roku 2013)

zwiększył się natomiast udział noclegów udzielonych turystom z zagranicy w ogólnej liczbie noclegów.

Świadczy to o zwiększającym się potencjale rozwoju rynku noclegów dla turystów zagranicznych.

Dane wskazują, że wśród nich największą grupę tworzą obywatele Ukrainy, którzy stanowią 75%

ogólnej liczby turystów. Turystom tej narodowości udzielono aż 92% ogólnej liczby noclegów. Na

takie wyniki wpływ ma niewątpliwie położenie miasta, bowiem Chełm leży w niewielkiej odległości

od przejścia granicznego z Ukrainą w Dorohusku.

Wykres 18. Liczba udzielonych noclegów w Chełmie w latach 2004-2013


Zmiany dokonujące się w ostatnich latach w obszarze turystyki i rekreacji można uznać za

pozytywne. Widoczny wzrost liczby osób korzystających z noclegów na terenie Chełma oraz

wydłużający się czas trwania ich pobytu świadczy o zwiększającym się zainteresowaniu

18 45521 758

25 28327 773

32 938

11 577

15 330 14 88316 181

18 670

2 065 2 228 2 051 1 538 1 319 975 1 276 1 491 1 917 2 185

11,2%10,2%

8,1%

5,5%

4,0%

8,4% 8,3%

10,0%

11,8% 11,7%

0%

2%

4%

6%

8%

10%

12%

14%

0

5 000

10 000

15 000

20 000

25 000

30 000

35 000

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

korzystający z noclegów ogółem

korzystający z noclegów turyści zagraniczni

udział turystów zagranicznych wśród korzystających z noclegów ogółem

31 744 37 803

48 98154 472

57 280

21 313

35 10232 354 31 683

53 867

3 879 4 326 3 449 4 642 6 6831 648 2 650 2 946 3 191

13 619

12,2% 11,4%

7,0%8,5%

11,7%

7,7% 7,5%9,1% 10,1%

25,3%

0%

5%

10%

15%

20%

25%

30%

35%

0

10 000

20 000

30 000

40 000

50 000

60 000

70 000

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

udzielone noclegi ogółem

udzielone noclegi turystom zagranicznym

udział noclegów udzielonych turystom zagranicznym wśród noclegów ogółem


51

wypoczynkiem w mieście. Warto zatem dążyć do utrzymania tej sytuacji poprzez wzbogacanie

oferty turystycznej miasta oraz prowadzenie działań promocyjnych.

ATRAKCJE TURYSTYCZNE

Do najważniejszych atrakcji turystycznych Chełma zaliczyć należy:

Chełmskie Podziemia Kredowe,

dawny Rynek Starego Miasta,

zabytki sakralne,

obiekty pogubernialne

Na terenie miasta możliwy jest również rozwój turystyki aktywnej.

Chełmskie Podziemia Kredowe

To „zabytkowe kopalnie kredy”, które powstawały przez setki lat pod miejską zabudową Chełma.

Podziemne korytarze tworzyły się w wyniku eksploatacji pokładów tego surowca na przestrzeni

kilkuset lat. Wydobywanie kredy przez chełmskich mieszczan odbywało się w sposób przypadkowy,

dzięki temu doszło do wytworzenia kredowych labiryntów, które zachowały się do dziś. Działalność

wydobywczą zakończono w XIX wieku, gdy podziemne przejścia zaczęły zagrażać bezpieczeństwu

mieszkańców miasta. W latach 70. przystosowano je do potrzeb turystycznych i udostępniono

zwiedzającym. Do dziś stanowią one unikatową atrakcję turystyczną. Obecny kształt podziemna trasa

uzyskała w 1985 roku. Niemal dwa kilometry kredowych korytarzy turyści mogą zwiedzać w czasie

50-minutowej wędrówki urozmaiconej licznymi ekspozycjami o charakterze archeologicznym,

geologicznym i historycznym. Dodatkową atrakcją dla zwiedzających jest możliwość spotkania

z Duchem Bieluchem, który według legendy zamieszkuje chełmskie podziemia i strzeże ukrytych

w nich skarbów. W roku 1994 podziemna trasa turystyczna została wpisana do rejestru zabytków

jako unikatowa pozostałość górnictwa.

Fotografia 2. Chełmskie Podziemia Kredowe

Źródło: http://www.chelm.pl/www/kultura/index.php/turystyka/podziemia-kredowe

http://www.chelm.pl/www/kultura/index.php/turystyka/podziemia-kredowe


52

Chełmskie Podziemia Kredowe wybrane zostały przez Lubelską Regionalną Organizację Turystyczną

markowym produktem turystycznym miasta Chełm oraz jednym z głównych produktów

turystycznych Ziemi Chełmskiej8. Stanowią one atrakcję turystyczną miasta, której celem jest

wypromowanie Chełma oraz wzrost liczby turystów zarówno z kraju, jak i z zagranicy.

Rysunek 5. Plan trasy turystycznej Chełmskich Podziemi Kredowych

Źródło: http://www.itchelm.pl/

Rynek Starego Miasta

Centralnym miejscem Starego Miasta jest dawny rynek noszący imię dr. Edwarda Łuczkowskiego. Po

gruntownej renowacji przeprowadzonej w ostatnich latach odsłonięte zostały pozostałości

XV-wiecznego ratusza. Rekonstrukcji poddano również miejską studnię, która funkcjonowała w tym

miejscu do końca XVIII wieku. W pobliżu znajduje się także Pomnik Poległych za Ojczyznę,

upamiętniający bohaterstwo chełmskich ochotników poległych w wojnie polsko-bolszewickiej.

Atrakcyjność staromiejskiego rynku podnoszą również liczne kamieniczki, powstałe w okresie od XVII

do XX wieku.

8 Źródło: Plan Rozwoju Turystyki i współpracy międzyregionalnej Powiatu Chełmskiego i miasta Chełm na lata 2010-2015


53

Fotografia 3. Rynek Starego miasta

Źródło: http://www.chelm.pl/multimedia/

Zabytki sakralne

Usytuowany w centrum Chełma Zespół popijarski, to kompleks budowli stanowiący cenny zabytek

miasta. Wśród nich na szczególną uwagę zasługuje Kościół p.w. Rozesłania Świętych Apostołów

z XVIII wieku. W jego wnętrzu podziwiać można drewniane ołtarze, ambonę i chrzcielnicę wykonane

w stylu rokokowym oraz późnobarokową polichromię autorstwa Józefa Majera. Przed frontem

kościoła znajdują się figury św. Józefa Kalasantego i Matki Boskiej Łaskawej. Obiekt należy do

najbardziej urokliwych budowli zabytkowych Polski Wschodniej. Drugim obiektem należącym do

zespołu popijarskiego jest budynek dawnego kolegium. Wzniesiony w pierwszej połowie XVIII w.

przez lata pełnił różnorodne funkcje. Budynek był wykorzystywany m.in. na potrzeby oświatowe; od

1865 r. - Ruskie Grecko - Unickie Gimnazjum, funkcjonujące w latach 1875-1915 jako Rosyjskie

Gimnazjum Klasyczne Męskie. W okresie międzywojennym dawne kolegium, w różnych okresach

było siedzibą: magistratu, policji, starostwa powiatowego oraz Szkoły Powszechnej nr 6

im. ks. Stanisława Konarskiego (od 1922 r.) Obecnie budynek dawnego kolegium wykorzystuje Parafia

oraz Muzeum Ziemi Chełmskiej im. Wiktora Ambroziewicza w Chełmie.

Kolejnym interesującym kompleksem budowli sakralnych jest Kościół p.w. św. Andrzeja Apostoła

oraz Klasztor Reformatów. W barokowej świątyni początkowo znajdował się klasztor, po jego

likwidacji budynek przekształcono na cerkiew prawosławną p.w. św. Barbary. W 1866 r. powołano tu

Żeńską Chełmską Szkołę Greckounicką, zaś w okresie I wojny światowej funkcjonowało tutaj

Seminarium Nauczycielskie Męskie. Po II wojnie światowej powołano Zespół Szkół Zawodowych nr 4

im. Kazimierza Andrzeja Jaworskiego (obecnie Zespół Szkół Hotelarskich i Gastronomicznych) oraz

Szkołę Podstawową nr 10 im. Księdza Jerzego Popiełuszki.

Cenny zabytek architektoniczny miasta stanowi również Bazylika p.w. Narodzenia Najświętszej

Maryi Panny położona w centralnej części miasta na wzniesieniu zwanym Górką Chełmską. Początki

zabudowy sakralnej w tym miejscu sięgają XIII w. i związane są z działalnością księcia Daniela

Romanowicza. Świątynia posiada tytuł bazyliki mniejszej nadany przez papieża Jana Pawła II.

Zbudowana jest na planie krzyża łacińskiego, posiada trzy nawy oraz dwie wieże. Ołtarz główny zdobi

replika obrazu Matki Boskiej Chełmskiej. Bazylikę otacza kilka obiektów, wśród których na szczególną

http://www.chelm.pl/multimedia/


54

uwagę zasługuje najstarsza budowla miasta – Brama Uściługska. Ponadto znajdują się tu również

Dom Pielgrzyma, Pałac Biskupów Unickich, Klasztor Bazylianów, siedziba Chełmskiego

Prawosławnego Bractwa Bogurodzicy oraz Dzwonnica.

Atrakcyjność architektoniczną miasta wzbogacają także dwa zespoły obiektów związane z wyznaniem

prawosławnym: Cerkiew p.w. św. Jana Teologa oraz była Cerkiew p.w. św. Mikołaja wraz

z zespołem dawnego seminarium duchownego. Pierwsza z nich stanowi do dziś centrum prawosławia

na ziemi chełmskiej, natomiast w drugiej funkcjonuje obecnie Dział Sztuki Muzeum Ziemi Chełmskiej

im. Wiktora Ambroziewicza w Chełmie, zaś w zabudowaniach dawnego seminarium - IV Liceum

Ogólnokształcące im. mgr Jadwigi Młodowskiej.

Fotografia 4. Zabytki sakralne Chełma

Źródło: http://www.chelm.pl/

W mieście znajduje się również dawna świątynia żydowska. Synagoga Mała została zbudowana w

latach 1912-1914 przy ówczesnej ul. Wesołej. Pierwotnie wnętrze synagogi było bogato zdobione, na

ścianach oraz sklepieniach występowały barwne polichromie. Podczas II wojny światowej świątynia

została zdewastowana i spalona. W roku 1955 część budynku poddano gruntownej renowacji. Obok

budowli zachował się dawny dom rabina, wybudowany w 1914 r., który obecnie pełni funkcje

budynku mieszkalnego.

http://www.chelm.pl/


55

Fotografia 5. Synagoga Mała w mieście Chełm

Źródło: http://www.chelm.pl/www/kultura/index.php/zabytki-chema/synagoga-maa

Parafia Wojskowo-Cywilna pw. św. Kazimierza w Chełmie - obecny kościół murowany wybudowano

w roku 1856 r. jako prawosławną cerkiew garnizonową. W okresie międzywojennym przez pewien

czas pełnił funkcję rzymskokatolickiego kościoła garnizonowego. W kolejnych latach budynek służył

jako magazyn wojskowy. W 1982 r. został przekazany katolikom i utworzono tutaj samodzielny

ośrodek duszpasterski obejmujący zachodnią część miasta. Parafia powstała z podziału parafii

Rozesłania Apostołów i została włączona do dekanatu Chełm Zachód. W czerwcu 2001 r. na mocy

porozumienia biskupów, polowego oraz lubelskiego, parafia stała się wojskowo-cywilną.

Fotografia 6. Parafia Wojskowo-Cywilna pw. św. Kazimierza w Chełmie

Źródło: http://www.kazimierz-chelm.pl/ogolne.htm

Pałac Kretzschmarów

Budowla powstawała w dwóch etapach na przełomie XVIII i XIX wieku. W latach 80. XIX w. na

potrzeby właściciela fabryki maszyn rolniczych Wilhelma Kretzschmara powstała willa, która

następnie została sprzedana Franciszkowi Gassnerowi i poddana gruntownej przebudowie. Nowy


56

właściciel dobudował piętro i wieżyczkę oraz nadał obiektowi jednolity stylistycznie kształt. Wnętrze

pałacu uzupełniono o bogaty wystrój w stylu secesyjno-eklektycznym. Po II wojnie światowej

budowla przejęta została przez władze miejskie, które po przeprowadzeniu remontów przeznaczyły ją

na Urząd Stanu Cywilnego.

Fotografia 7. Pałac Kretzschmarów w Chełmie


Magistrat

Budynek ten powstał w latach 1926-1927 z inicjatywy chełmskich władz samorządowych. Miał zostać

przeznaczony na siedzibę urzędów magistrackich i rady miejskiej, zaś część obiektu planowano

wykorzystać do celów handlowych. Budowla składa się z dwóch skrzydeł, z których jedno do dziś

pełni rolę siedziby władz miasta, zaś w drugim funkcjonuje Centrum Kultury Filmowej „Zorza”.

W części narożnej budynku zlokalizowano Chełmski Ośrodek Informacji Turystycznej. Mimo licznych

remontów budynek do dziś zachował swój neorenesansowy urok.



57

Fotografia 8. Magistrat


Dzielnica Kolejowa „Dyrekcja”

Dzielnica kolejowa znajduje się we wschodniej części miasta. Pierwotnie teren ten należał do

chełmskiego starostwa, następnie przekazany został władzom państwowym. Początkowo

funkcjonował tutaj folwark Starostwo-Obłonie. W roku 1927 powstał plan zbudowania w tym miejscu

siedziby dla Dyrekcji PKP oraz osiedla kolejowego. Dzielnica miała nosić nazwę „Nowe miasto”

i według planów była przeznaczona do zamieszkania przez 50 tys. osób. Planowano stworzyć 150

budynków mieszkalnych, gmach dla władz kolejowych oraz liczne obiekty handlowe i sportowe, zaś

część dzielnicy miała zostać przeznaczona na zabudowę indywidualną. Jednak z powodu kryzysu

gospodarczego planu tego nie udało się zrealizować. Budynki zostały wykończone dopiero przed

wybuchem II wojny światowej, który uniemożliwił przeniesienie urzędów kolejowych.



58

Fotografia 9. Dawny Gmach Dyrekcji Kolei, obecnie siedziba Starostwa Powiatowego

Źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/Osiedle_Dyrekcja_w_Chełmie#/media/File:Chelm_Gmach_(1).JPG

W okresie powojennym zaprzestano dokończenia inwestycji, zaś obszar zabudowano nowymi

osiedlami nienawiązującymi stylem do przedwojennych budynków. Gmach dyrekcji stał się siedzibą

licznych urzędów powiatowych i wojewódzkich, zaś Osiedle Dyrekcja zostało wpisane w 1971 r. do

rejestru zabytków jako cenny przykład myśli archeologicznej oraz urbanistycznej i architektonicznej

okresu międzywojennego.

Fotografia 10. Dzielnica Kolejowa „Dyrekcja” w Chełmie, widok z budynku Gmachu Dyrekcji Kolei


Turystyka aktywna

Na terenie Chełma i okolic istnieją sprzyjające warunki do uprawiania turystyki aktywnej, która

zawiera w sobie elementy aktywnego wypoczynku, rekreacji i turystyki wycieczkowej. Dla miłośników

tej formy spędzania czasu wolnego dostępne są miejskie ścieżki spacerowe, piesze szlaki turystyczne,

trasy rowerowe oraz ścieżki przyrodnicze. W niewielkiej odległości od miasta znajdują się również

ośrodki jeździeckie, stanica żeglarska oraz szlaki kajakowe.



59

Mapa 2. Szlaki turystyczne w mieście Chełm

Źródło: http://www.itchelm.pl/

E. Ruch graniczny

Chełm jest miastem przygranicznym pełniącym rolę centrum przemysłowo-usługowo-tranzytowego.

W niewielkiej odległości znajdują się cztery przejścia graniczne z Ukrainą: zlokalizowane 29 km od

miasta przejście graniczne w Dorohusku, oddalone o 72 km przejście graniczne w Zosinie, położone

w odległości 92 km przejście graniczne w Hrebennem oraz znajdujące się 98 km od Chełma przejście

graniczne w Dołhobyczowie. Blisko Chełma zlokalizowane są także przejścia graniczne z Białorusią:

przejście graniczne w Sławatyczach znajdujące się w odległości 75 km od miasta oraz przejście

graniczne w Terespolu położone w odległości 112 km. Chełm stanowi również ważny węzeł

komunikacyjny, bowiem łączy najkrótszą trasą Europę Zachodnią z Ukrainą oraz leży na najkrótszej

drodze między Warszawą i Kijowem. Położenie miasta sprzyja rozwojowi turystyki przygranicznej

oraz usług związanych z obsługą międzynarodowego ruchu pasażerskiego i towarowego.


60

Mapa 3. Położenie Chełma względem głównych przejść granicznych z Ukrainą i Białorusią


Przejście graniczne Dorohusk-Jagodzin jest największym przejściem drogowym i kolejowym na

granicy polsko-ukraińskiej. Drogowe przejście graniczne w Dorohusku jest przejściem o charakterze

międzynarodowym przeznaczonym do ruchu osobowego i towarowego. Odprawa graniczna odbywa

się na 25 pasach ruchu: 14 przeznaczonych do wjazdu na teren RP oraz 11 umożliwiających wyjazd.

Kolejowe przejście graniczne w Dorohusku jest przejściem granicznym przeznaczonym do

międzynarodowego ruchu osobowo-towarowego. Graniczna stacja kolejowa obsługuje ruch

pasażerski w relacji międzynarodowej, ruch towarowy oraz ruch lokalny.

Dorohusk

Zosin

Hrebenne

Terespol

M. Chełm

75 k

m

Sławatycze

112

km

Lublin

Zamość

Biała Podlaska

Dołhobyczów


61

Fotografia 11. Przejście graniczne Dorohusk-Jagodzin

Źródło: http://www.nadbuzanski.strazgraniczna.pl

Z raportu Nadbużańskiego Oddziału Straży Granicznej dotyczącego ruchu granicznego osób w roku

2014 wynika, iż na przejściu granicznym w Dorohusku odprawianych zostało 3 305 554 osób. Niemal

99% osób przekroczyło granicę pojazdami samochodowymi, zaś jedynie 1% przekraczających granicę

przemieszczało się pociągami.

Tabela 17. Struktura rocznego ruchu osób przekraczających granicę państwową na przejściu granicznym w Dorohusku

Rodzaj przejścia

Liczba odprawionych osób w tym:

Polaków Cudzoziemców Ogółem

z Polski do Polski do Polski z Polski

drogowe 174 628 169 811 1 449 103 1 474 536 3 268 078

kolejowe 2 916 2 879 18 333 13 348 37 476

ogółem 177 544 172 690 1 467 436 1 487 884 3 305 554

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Nadbużańskiego Oddziału Straży Granicznej

Dane dotyczące ruchu granicznego środków transportu wskazują, iż w ciągu roku odprawionych

zostaje 1 474 511 pojazdów i pociągów. W strukturze środków transportu drogowego dominują

samochody osobowe stanowiące 78% wszystkich pojazdów. Samochody ciężarowe stanowią 21%

wszystkich pojazdów, które przekraczają granicę w Dorohusku, zaś zaledwie 1% odprawionych

pojazdów to autobusy. Jeśli zaś chodzi o transport kolejowy, to dominują pociągi towarowe

stanowiące 75% środków transportu kolejowego.

Tabela 18. Struktura rocznego ruchu środków transportu przekraczających granicę państwową na przejściu granicznym w Dorohusku

Rodzaj przejścia

Liczba odprawionych środków transportu w tym:

pojazdy pociągi Ogółem

autobusy osobowe ciężarowe osobowe towarowe inne

drogowe 20 107 1 149 800 302 133 - - 5 1 472 045

kolejowe - - - 608 1 858 0 2 466

ogółem 20 107 1 149 800 302 133 608 1 858 5 1 474 511



62

Porównując omówione dane ze wynikami uzyskanymi w latach poprzednich można zauważyć, że

liczba osób przekraczających granicę na przejściu granicznym w Dorohusku ulega systematycznemu

zwiększeniu. Analiza struktury ruchu osób wykazała, iż na przestrzeni lat 2012-2014 liczba osób

przekraczających granicę pojazdami samochodowymi wzrosła o 41%, zmniejszyła się natomiast liczba

osób przekraczających granicę pociągami (spadek o 63%).

Wykres 19. Struktura ruchu osób przekraczających granicę państwową na przejściu granicznym w Dorohusku w latach 2012-2014


W latach 2012-2014 zwiększeniu uległa także liczba środków transportu przekraczających granicę na

przejściu granicznym w Dorohusku (wzrost o 25%). Liczba środków transportu drogowego wzrosła

w badanym okresie i w roku 2014 wyniosła 1 472 045 pojazdów. Z kolei liczba środków transportu

kolejowego wyniosła 2 466 pojazdów i była o 51% wyższa niż w roku poprzednim, lecz o 4% niższa niż

przed dwoma laty.

0

500 000

1 000 000

1 500 000

2 000 000

2 500 000

3 000 000

3 500 000

2012 2013 2014

2 412 692

2 795 274

3 305 554

2 312 592

2 734 422

3 268 078

100 100 60 852 37 476

ogółem drogowe kolejowe


63

Wykres 20. Struktura ruchu środków transportu przekraczających granicę państwową na przejściu granicznym w Dorohusku w latach 2012-2014


Przygraniczne położenie Chełma stwarza wiele możliwości rozwojowych o charakterze

turystycznym, społecznym i gospodarczym. Ze względu na bliskość przejścia granicznego

w Dorohusku warto skupić się na utrzymaniu i podniesieniu osiągniętego dotychczas poziomu

współpracy i sąsiedztwa z Ukrainą. Wśród działań zmierzających do osiągnięcia tego celu wskazać

można m.in. budowę obwodnic i modernizację głównych dróg dojazdowych do drogowych przejść

granicznych w celu dostosowania ich do standardów europejskich. Szansą na rozwój ruchu

granicznego jest wskazana w Strategii Współpracy Transgranicznej Województwa Lubelskiego,

Obwodu Lwowskiego, Obwodu Wołyńskiego i Obwodu Brzeskiego na lata 2014-2020 inwestycja

polegająca na modernizacji linii kolejowej Chełm – Kowel oraz uruchomienie komunikacji

pasażerskiej na tej trasie.

F. Zidentyfikowane problemy

Wśród problemów o charakterze gospodarczym, z którymi zmaga się miasto Chełm, należy wskazać

niski poziom przedsiębiorczości. Wskaźnik przedsiębiorczości mierzony liczbą zarejestrowanych

podmiotów gospodarczych na 10 tys. mieszkańców jest w Chełmie znacznie niższy niż w kraju, jednak

nieco wyższy niż w regionie. Bariery w zakresie rozwoju przedsiębiorczości w mieście stanowić może

niedostateczne wsparcie sektora małych i średnich przedsiębiorstw oraz osób zakładających

działalność gospodarczą. Ponadto na rozwój przedsiębiorczości wpływać może niedostateczna

instytucjonalizacja środowiska przedsiębiorców. W mieście brakuje forum przedsiębiorców, które

stałoby się polem dyskusji, wymiany wiedzy, spostrzeżeń i doświadczeń.

Problemem o charakterze gospodarczym jest również niski poziom innowacyjności chełmskich

przedsiębiorstw. Firmy zlokalizowane na terenie miasta działają w branżach o względnie niskim

stopniu innowacyjności (handel hurtowy i detaliczny, budownictwo). Dodatkowo poziom

ponoszonych przez nie nakładów na działalność innowacyjną i badawczo-rozwojową jest niewielki,

czego konsekwencję stanowi niska wartość dodana produkcji.

0

200 000

400 000

600 000

800 000

1 000 000

1 200 000

1 400 000

1 600 000

2012 2013 2014

1 181 4541 259 429

1 474 511

1 178 8801 257 793

1 472 045

2 574 1 636 2 466

ogółem drogowe kolejowe


64

Problemy o charakterze gospodarczym wiążą się również z niepełnym wykorzystaniem potencjału

marketingowego. Otwartość i zaangażowanie władz miasta dobrze służą promocji gospodarczej

Chełma, ocenić jednak trzeba, że w tym względzie istnieją elementy wymagające w pełni

profesjonalnego prowadzenia (wskazać można obecnie na nieintuicyjną informację o ofercie

inwestycyjnej jak również na brak strategii promocji).

4. Infrastruktura techniczna

A. Transport i komunikacja

Miasto Chełm stanowi ważny międzynarodowy węzeł komunikacyjny łączący wschód Europy

z zachodem. Wiedzie przez nie droga krajowa nr 12, która stanowi fragment drogi międzynarodowej

E373 i docelowo ma zostać przebudowana do parametrów drogi ekspresowej, drogi wojewódzkie:

812, 843 i 844 oraz linia kolejowa nr 7, 69 oraz 81. Po odbudowie mostu kolejowego na Bugu

we Włodawie linia kolejowa nr 81 może stać się dla Chełma „oknem” na Białoruś, Rosję, kraje

bałtyckie i na Skandynawię.

Połączenia komunikacyjne są ważnym czynnikiem rozwoju miasta. Stanowią bowiem o jego

dostępności komunikacyjnej, a co za tym idzie o jego atrakcyjności dla mieszkańców, turystów

i przede wszystkim dla potencjalnych inwestorów.

Mapa 4. Główne szlaki komunikacyjne Chełma

Źródło: Opracowanie własne na podstawie https://maps.google.com/

12

844

844

843

812 12

Linia kolejowa

E373

https://maps.google.com/


65

TRANSPORT DROGOWY

Główny układ drogowy miasta tworzą drogi krajowe oraz wojewódzkie:

droga krajowa nr 12: Łęknica (granica państwa) – Głogów – Leszno – Kalisz – Piotrków

Trybunalski – Radom – Lublin – Chełm – Dorohusk (granica państwa),

droga wojewódzka nr 812: Biała Podlaska – Chełm – Krasnystaw,

droga wojewódzka nr 843: Chełm – Zamość,

droga wojewódzka nr 844: Chełm – Hrubieszów- Zosin (granica państwa).

Podstawowy układ uliczny Chełma składa się z odcinków dróg krajowej, wojewódzkich

i powiatowych, uzupełnionych siecią dróg gminnych. Łączna długość ulic w mieście wynosi

151,37 km, z czego:

8,16 km to ulice leżące na drodze krajowej nr 12,

9,88 km to ulice wojewódzkie,

53,35 km to ulice powiatowe,

82,59 km to ulice gminne.

Najważniejsze zewnętrzne ciągi drogowe oraz ciągi tworzące układ połączeń miejskich związanych

z funkcjonowaniem ruchu wewnątrz miasta zaprezentowano na poniższej mapie. Ulice te są również

najbardziej obciążone, przy czym największym obciążeniem charakteryzują się ulice w ciągach dróg

krajowej i wojewódzkich.


66

Mapa 5. Podstawowy układ komunikacyjny Chełma

Źródło: Opracowanie własne na podstawie https://maps.google.com/

ul. Wschodnia

ul.

Wło

daw

ska

ul. J. Młodowskiej

ul. I Pułku Szwoleżerów ul. 11 Listopada

https://maps.google.com/


67

Chełm dysponuje dosyć dobrze rozwiniętą infrastrukturą drogową i komunikacyjną, co wynika

z tranzytowego charakteru miasta. Konieczne jest jednak dalsze podejmowanie inwestycji, mające na

celu poprawę stanu tej infrastruktury. Jakość użytkowa i techniczna wielu dróg nie odpowiada

bowiem wymaganym standardom. Dotyczy to przede wszystkim dróg gminnych. Należy jednak

podkreślić, że w ostatnich latach zrealizowano wiele przedsięwzięć związanych z remontami

i utrzymaniem dróg.

Rosnący ruch pojazdów samochodowych, zwłaszcza w obszarze przygranicznym, wymaga budowy

obwodnic miasta w celu usprawnienia ruchu tranzytowego. Na taką potrzebę wskazuje również

m.in. obecnie obowiązujący Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Lubelskiego,

który wśród zadań rządowych i komplementarnych inwestycji celu publicznego wymienia

m.in. wzmocnienie drogi krajowej nr 12 na odcinkach miejskich w Chełmie oraz realizację obwodnicy

Chełma w ciągu projektowanej drogi ekspresowej S12. Wśród zadań samorządowych w ramach

modernizacji drogi wojewódzkiej nr 844 znalazła się natomiast budowa południowej obwodnicy

miasta.

Z punktu widzenia Chełma najważniejszą zaplanowaną inwestycją drogową o charakterze

ponadlokalnym jest budowa odcinka drogi ekspresowej S12 Piaski-Dorohusk z północną obwodnicą

miasta. Inwestycja ta realizowana przez Generalną Dyrekcję Dróg Krajowych i Autostrad jest obecnie

w przygotowaniu. Brane są pod uwagę dwa warianty realizacji przedsięwzięcia. Oba zakładają

przebieg drogi przez teren Gminy Chełm z ominięciem miasta od strony północnej.

Mapa 6. Przebieg projektowanej obwodnicy miasta Chełm w dwóch wariantach, stan na 2010 r.

Źródło: GDDKiA, http://www.gddkia.gov.pl/pl/a/8062/s12-obwodnica-chelma (dostęp: 20.11.2014)

POJAZDY ZAREJESTROWANE W CHEŁMIE

Na koniec 2014 r. w mieście Chełm zarejestrowanych było 40 200 pojazdów, co daje wysoki wskaźnik

609 pojazdów na 1000 mieszkańców. Liczba pojazdów posiadanych przez mieszkańców Chełma

systematycznie wzrasta (w 2014 r. o 1 044 względem roku poprzedniego). W roku 2014 w Wydziale

Komunikacji Urzędu Miasta Chełm zarejestrowanych zostało 4 758 pojazdów.

http://www.gddkia.gov.pl/pl/a/8062/s12-obwodnica-chelma


68

Wśród zarejestrowanych środków transportu najwięcej jest samochodów osobowych (27 600).

Kolejną grupę pod względem liczebności stanowią samochody ciężarowe – 3 708. Niespełna 8 900 to

pojazdy innego typu (autobusy, przyczepy, ciągniki, quady i inne).

Tabela 19. Struktura wiekowa pojazdów zarejestrowanych w Wydziale Komunikacji Urzędu Miasta Chełm (stan na 31.12.2014 r.)

Przedział wiekowy pojazdów Liczba pojazdów Udział (w %)

fabrycznie nowe 206 0,51%

< 5 lat 3 220 8,01%

5-10 lat 12 604 31,35%

> 10 lat 24 170 60,12%

RAZEM 40 200 100,0%

Źródło: Wydział Komunikacji UM Chełm

Wśród zarejestrowanych pojazdów tylko 0,5% stanowią fabrycznie nowe środki transportu,

natomiast najliczniejszą grupę wiekową – ponad 60% – tworzą pojazdy starsze niż 10 lat. Pojazdy w

przedziale wiekowym 5-10 lat stanowią ponad 31% ogółu, natomiast w wieku do 5 lat – 8%.

TRANSPORT KOLEJOWY

Bardzo ważnym elementem układu komunikacyjnego w Chełmie jest dobrze rozwinięta sieć kolejowa

obsługująca zarówno przewozy pasażerskie, jak i towarowe w ruchu krajowym i międzynarodowym.

Przez teren miasta wiedzie magistrala kolejowa z Warszawy do Kijowa.

W węźle kolejowym Chełm zbiegają się linie kolejowe:

linia nr 7: Warszawa – Lublin – Chełm – Dorohusk – granica państwa,

Linia państwowego znaczenia o długości w granicach województwa 177,5 km. Ma ona zasadnicze

znaczenie dla połączeń Lublina i całego regionu w komunikacji krajowej oraz dla przewozów

międzynarodowych. Zaliczana jest ona do europejskiej sieci TEN-T (TransEuropean Network).

linia nr 69: Rejowiec – Hrebenne,

Linia ta stanowi element najkrótszego połączenia kolejowego z Warszawy do Lwowa. Podobnie jak

linia nr 7 ma ona ogromne znaczenie w skali kraju i regionu dla przewozów krajowych

i międzynarodowych. Zaliczana jest do europejskiej sieci TEN-T.

linia nr 81: Chełm – Włodawa,

Jest to linia o znaczeniu lokalnym wykorzystywana obecnie głównie do przewozów towarowych,

w sezonie letnim także do turystycznych przewozów pasażerskich. Zgodnie ze Strategią Współpracy

Transgranicznej Województwa Lubelskiego, Obwodu Lwowskiego, Obwodu Wołyńskiego i Obwodu

Brzeskiego na lata 2014-2020, po odbudowaniu mostu kolejowego we Włodawie, może stać się

chełmskim „oknem” na Białoruś, Rosję, kraje bałtyckie i Skandynawię.

linia nr 63: Dorohusk – Zawadówka.

Chełm stanowi zatem ważny węzeł kolejowy łączący Polskę z Ukrainą i Białorusią. Podstawowe

utrudnienie w tym zakresie stanowi różny rozstaw osi podwozi spowodowany różną szerokością

torów. Konieczność wymiany podwozia przez tabor kolejowy w momencie przekraczania granicy

znacznie wydłuża czas podróży, istotnie ograniczając efektywność transportu kolejowego. Stąd ma


69

głęboki sens budowa w Chełmie intermodalnego terminalu przeładunkowego w ramach

Strategicznych Inwestycji Terytorialnych miasta Chełm (SIT).

Na znaczenie transportu kolejowego w obsłudze ruchu trans- i międzynarodowego wskazują także

zapisy „Strategii Współpracy Transgranicznej Województwa Lubelskiego, Obwodu Lwowskiego,

Obwodu Wołyńskiego i Obwodu Brzeskiego na lata 2014-2020”. Jednym z celów Strategii jest

bowiem Rewitalizacja transgranicznej infrastruktury kolejowej. Cel ten realizowany będzie

m.in. poprzez projekty rekomendowane, wśród których znalazła się istotna z punktu widzenia

Chełma inwestycja dotycząca przywrócenia bezpośredniego połączenia kolejowego pomiędzy

Chełmem i Kowlem poprzez remont kolei na długości ok. 65 km, a także odbudowy mostu

kolejowego na Bugu w Orchówku k/Włodawy oraz linii kolejowej szerokotorowej relacji Włodawa –

Zawada przez Chełm, Rejowiec i Krasnystaw.

Infrastruktura transportowa Chełma odgrywa ogromną rolę zarówno w krajowym, jak

i międzynarodowym systemie transportowym. Za korzystne uznać należy zatem położenie miasta

na drodze głównych szlaków tranzytowych łączących wschód i zachód Europy. Wykorzystanie tego

położenia wymaga jednak budowy dróg ekspresowych i połączonej z lokalnym układem

komunikacyjnym obwodnicy miasta, rozbudowy i modernizacji linii i infrastruktury kolejowej oraz

infrastruktury granicznej.

TRANSPORT LOTNICZY

W odległości ok. 7 km od centrum Chełma w Depułtyczach Królewskich zlokalizowane jest lotnisko

Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Chełmie. Przeznaczone jest ono głównie na szkolenie

studentów specjalności pilotaż samolotowy PWSZ w Chełmie oraz lotnictwo państwowe (Straż

Graniczna, Lotnicze Pogotowie Ratunkowe). Jest to lotnisko zarejestrowane w Urzędzie Lotnictwa

Cywilnego (ULC) pod numerem 66 EPCD. Dla zapewnienia pełnego cyklu szkoleń pilotów w obiektach

własnych PWSZ, władze tej uczelni planują budowę w ramach tego lotniska pasa betonowego.

Fotografia 12. Teren lotniska w Depułtyczach Królewskich

Źródło: http://cl.pwszchelm.pl/, (dostęp: 28.11.2014), fot. Paweł Kliczka

Większe znaczenie w obsłudze ruchu lotniczego mają lotniska cywilne, z którymi miasto ma dosyć

dobre połączenie. Chełm położony jest w odległości około:

66 km od lotniska Lublin-Świdnik,

190 km od lotniska Rzeszów-Jasionka,

http://cl.pwszchelm.pl/index.php?option=com_phocagallery&view=category&id=1%3Agaleria&Itemid=49


70

250 km od lotniska Chopina w Warszawie,

280 km od lotniska Modlin.

PUBLICZNY TRANSPORT ZBIOROWY

Linie komunikacji autobusowej zarówno miejskiej, jak i podmiejskiej obsługiwane są przede

wszystkim przez Chełmskie Linie Autobusowe Sp. z o.o., a także PKS i kilku przewoźników

prywatnych.

Chełmskie Linie Autobusowe Sp. z o.o. (CLA) są spółką prawa handlowego, w której obecnie jedynym

udziałowcem jest miasto Chełm. Firma obsługuje transport publiczny na terenie Chełma oraz

połączenia do miejscowości w Gminie Chełm.

Mapa 7. Schemat sieci komunikacyjnej CLA

Źródło: http://www.cla.net.pl/02_firma/schemat.htm (dostęp: 28.11.2014)

B. Sieć wodociągowa i kanalizacyjna

W 2005 r. Wojewoda Lubelski Rozporządzeniem nr 40 z dnia 23 sierpnia 2005 r. wyznaczył na terenie

województwa lubelskiego aglomerację Chełm położoną na terenie miasta i gminy Chełm o RLM

(równoważnej liczbie mieszkańców) 101 000. Zasięg granic aglomeracji Chełm podlegał weryfikacji

w 2012 i 2014 r.

Obecny kształt aglomeracji Chełm został przyjęty w 2014 roku uchwałą Sejmiku Województwa

Lubelskiego. Aglomeracja Chełm o równoważnej liczbie mieszkańców RLM 108 311 obejmuje obecnie

teren miasta i gminy Chełm: miasto Chełm, Pokrówka, Żółtańce Kolonia, Okszów, Okszów Kolonia,

Depułtycze Królewskie (jedynie Ośrodek Szkolenia Lotniczego i Centrum Studiów Inżynierskich

Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Chełmie).

http://www.cla.net.pl/02_firma/schemat.htm


71

Podstawowym źródłem zaopatrzenia miasta Chełm w wodę są dwa ujęcia wód głębinowych:

„Bariera” i „Trubaków”. Sposób eksploatacji obu ujęć określają pozwolenia wodno-prawne.

Ujęcie wody „Bariera” oddane do eksploatacji w 1988 roku i rozbudowane w 2005 roku o dwa

zbiorniki retencyjne o pojemności 550 m3, zakwalifikowane jest jako ujęcie dla odwodnienia złoża

kredy dla potrzeb zakładu Cementowni, a czysta woda wykorzystana jest jako woda pitna dla

zaopatrzenia miasta. Składa się z 15 studni wierconych (100-111 m głębokości). Woda pobierana

z ujęcia „Bariera” bez uzdatniania odpowiada wymaganiom obowiązujących norm sanitarnych.

Ujęcie „Trubaków” budowane w latach 1936-1938 i rozbudowywane dwukrotnie w 1965 i 1993 roku,

składa się z 9 studni wierconych o głębokości 60-130 m. Woda zawiera ponadnormatywną ilość

żelaza (do 1 mg/l, a norma dopuszcza maks. 0,2 mg/l), w związku z czym jest odżelaziana w stacji

zlokalizowanej w budynku pompowni ujęcia „Trubaków”. Woda po odżelazianiu odpowiada jakości

wody pitnej określonej w rozporządzeniu Ministra Zdrowia. W chwili obecnej 7 studni pompuje

naprzemiennie wodę do miasta, a dwie pozostałe są nieeksploatowane.

Oba ujęcia posiadają wydzieloną i urządzoną strefę ochrony bezpośredniej oraz wyznaczoną strefę

ochrony pośredniej.

W niedalekiej odległości od miasta (5 km) w dolinie rzeki Garki w miejscowościach Parypse

i Horodyszcze znajdują się ustalone zasoby wodny pitnej w nieeksploatowanych jeszcze studniach

głębinowych ujęcia „Garka”, których wydajność wynosi łącznie 625 m3/h (4 studnie). Ujęcie wody

„Garka” traktowane jest jako rezerwa strategiczna dla miasta Chełm. W przyszłości włączenie do

eksploatacji tego ujęcia poprawi bezpieczeństwo zasilania w wodę miasta. Długość sieci

wodociągowej w mieście Chełm na dzień 31.12.2014 wynosi 212,4 km, w tym 34,7 km sieci

magistralnej oraz 177,7 km sieci rozdzielczej. W 2013 roku z sieci wodociągowej korzystało 97%

mieszkańców miasta, w 2014 roku 98%.

Podstawowe dane na temat infrastruktury wodociągowej na terenie miasta Chełm przedstawiono

w poniższej tabeli.

Tabela 20. Podstawowe dane na temat infrastruktury wodociągowej Chełma w latach 2006-2014

Wyszczególnienie JM 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Zmiana

2014 /2006

długość czynnej sieci rozdzielczej

km 166,9 171,4 174,0 171,6 172,8 174,7 175,0 175,3 177,7 10,8

zmiana % - 2,7% 1,5% -1,4% 0,7% 1,1% 0,2% 0,2% 1,4% 6,5%

woda dostarczona gospodarstwom

domowym dam3 1 888,9 1 851,3 1 829,7 1 792,1 1 796,4 1 773,8 1 779,2 1 714,4 1 705,9 -183,0

zmiana % - -2,0% -1,2% -2,1% 0,2% -1,3% 0,3% -3,6% -0,5% -9,7%

ludność korzystająca z sieci wodociągowej

os. 65 780,0 65 689,0 65 625,0 65 592,0 64 514,0 64 178,0 63 925,0 63 537,0 b.d. -2 243,0 *

zmiana % - -0,1% -0,1% -0,1% -1,6% -0,5% -0,4% -0,6% b.d. -3,4% *

zużycie wody w gospodarstwach

domowych ogółem na 1 mieszkańca

m3 27,8 27,3 27,0 26,5 26,9 26,7 26,9 26,1 25,7 -7,6%

* zmiana 2013/2006

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS (do 2013 roku) oraz MPGK (2014 rok)


72

Miasto Chełm posiada sieć kanalizacji sanitarnej o długości 144,9 km. Z sieci kanalizacyjnej w 2013

roku korzystało 92,6% mieszkańców miasta, w 2014 – 95%.

Najważniejsze dane na temat infrastruktury kanalizacyjnej na terenie miasta Chełm przedstawiono

w poniższej tabeli.

Tabela 21. Podstawowe dane na temat infrastruktury kanalizacyjnej Chełma w latach 2006-2014

Wyszczególnienie JM 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Zmiana

2014 /2006

długość czynnej sieci kanalizacyjnej

km 129,5 135,1 136,7 137,7 138,3 139,6 139,7 139,8 144,9 15,4

zmiana % - 4,3% 1,2% 0,7% 0,4% 0,9% 0,1% 0,1% 3,6% 11,9%

ścieki odprowadzone dam3 2 573,0 2 510,7 2 551,4 2 514,4 2 495,0 2 170,0 2 368,0 2 276,0 2 277,0 -296,0

zmiana % - -2,4% 1,6% -1,5% -0,8% -13,0% 9,1% -3,9% 0,0% -11,5%

ludność korzystająca z sieci kanalizacyjnej

os. 62 494,0 62 429,0 62 429,0 62 461,0 61 434,0 61 138,0 60 926,0 60 621,0 b.d. -1 873,0*

zmiana % - -0,1% 0,0% 0,1% -1,6% -0,5% -0,3% -0,5% b.d. -3,0%*

* zmiana 2013/2006

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS (do 2013 roku) oraz MPGK (2014 rok)

W granicach Aglomeracji Chełm z istniejącej sieci kanalizacyjnej o długości 180,4 km korzysta 67 892

mieszkańców, z czego 2 528 to turyści w sezonie turystyczno-wypoczynkowym. Do sieci podłączone

są także zakłady przemysłowe liczące razem 38 000 RLM.

Biologiczna oczyszczalnia ścieków przy ul. Bieławin przechodzi obecnie szeroko zakrojoną

modernizację, obejmującą ingerencję w większość istniejących budynków, budowę szeregu nowych

obiektów oraz powstanie nowych węzłów technologicznych. Projekt „Modernizacja oczyszczalni

ścieków w Chełmie wraz z rozbudową systemu wodno-kanalizacyjnego”, obejmuje następujące

zadania:

1) modernizacja oczyszczalni ścieków „Bieławin” w Chełmie;

2) budowa kanalizacji sanitarnej w ulicy Antonin, Klonowa, Topolowa, Wolwinów w Chełmie

o łącznej długości 4.826 mb;

3) budowa sieci wodociągowej w ulicy Antonin, Klonowa, Topolowa, Wolwinów w Chełmie


4) budowa kanalizacji sanitarnej w ulicach Pszenna, Metalowa, Rusałki i ulicach bocznych


5) budowa sieci wodociągowej w ulicach Pszenna, Metalowa, Rusałki i ulicach bocznych


6) modernizacja kolektora sanitarnego od ulicy Lubelskiej do wejścia do oczyszczalni przy ulicy

Bieławin o długości 1.500 mb.

Modernizacja oczyszczalni ma zarówno wymiar ilościowy, tj. zwiększy ona możliwość przyjęcia

większego ładunku zanieczyszczeń, jak i wymiar jakościowy – zmodernizowana oczyszczalnia zapewni

wyższą jakość oczyszczania ścieków i bardziej zaawansowaną przeróbkę osadów ściekowych. Oprócz

modernizacji i rozbudowy układu technologicznego w ramach planowanej inwestycji

przeprowadzona zostanie także niezbędna modernizacja obiektów zaplecza oczyszczalni, rozbudowa

dróg, sieci, systemu cieplnego, systemu wentylacji (z hermetyzacją obiektów i biofiltracją), systemu

sterowania i in. W ramach modernizacji i rozbudowy oczyszczalni wybudowane będą nowoczesne


73

ciągi technologiczne oczyszczania ścieków. Istniejące urządzenia i procesy technologiczne zostaną

zastąpione nowymi, bardziej wydajnymi i spełniającymi współczesne standardy BAT. Cały proces

technologiczny oczyszczania poddany będzie hermetyzacji, co uwolni mieszkańców od

nieprzyjemnego zapachu.

Celem modernizacji jest kompleksowe uporządkowanie gospodarki wodno-ściekowej na terenie

miasta Chełm, w tym poprawa niezawodności i zwiększenie zaopatrzenia w wodę pitną i system

odprowadzenia ścieków. Realizacja inwestycji przyczyni się do osiągnięcia europejskich standardów

ochrony środowiska naturalnego i norm jakościowych, a tym samym znaczącej poprawy jakości życia

mieszkańców Chełma.

Na poniższej mapie przedstawiono obecny zasięg Aglomeracji Chełm.

Mapa 8. Lokalizacja i zasięg Aglomeracji Chełm

Źródło: Opracowanie własne na podstawie maps.google.pl oraz Załącznika do uchwały Sejmiku Województwa Lubelskiego

z dnia 14 lipca 2014 r. w sprawie wyznaczenia obszaru i granicy aglomeracji Chełm Nr XLVII/754/2014

System wodno-kanalizacyjny Aglomeracji jest dobrze rozwinięty. Nie oznacza to jednak, że nie ma

w tym zakresie potrzeb inwestycyjnych. Dla pełnego zabezpieczenia dostaw wody należy rozbudować

jeszcze sieć wodociągową do następujących osiedli: Wiercińskiego – Bazylany, Krańcowa, Budowlana

–Ceramiczna, Malowane. Dla poprawy zaopatrzenia i pewności dostaw wody dla osiedla Zachód

należy wybudować zbiorniki. Budowa zbiorników wyrównawczych zlokalizowanych w Kumowej

Dolinie (240 m n.p.m.) umożliwi grawitacyjne doprowadzenie wody do najwyżej położonych

budynków mieszkalnych (ul. Szarych Szeregów). Takie rozwiązanie dystrybucji wody zapewni

utrzymanie stabilnego ciśnienia w sieci wodociągowej oraz dostawę wody w przypadku

kilkugodzinnego wyłączenia z pracy ujęcia. Przewiduje się również wymianę starych sieci

wodociągowych z rur azbestocementowych oraz stalowych.

Do modernizacji kwalifikuje się także ujęcie wody „Trubaków”. Modernizacja ujęcia ma na celu

poprawę jakości wody dostarczanej do mieszkańców oraz obejmuje rozwiązanie problemu retencji

Oczyszczalnia ścieków w Chełmie

Obszar Aglomeracji Chełm


74

wody uzdatnionej umożliwiającej elastyczną pracę ujęcia przez dobudowę dwóch zbiorników

retencyjnych wody uzdatnionej stanowiącej rezerwę dla nieprzerwalnej pracy ujęcia.

Stan techniczny sieci kanalizacji sanitarnej jest dobry, z wyjątkiem kanałów sanitarnych wykonanych

z rur betonowych, które wymagają renowacji metodą bezwykopową.

Rozwijające się budownictwo mieszkaniowe, szczególnie jednorodzinne, wyznacza główne kierunki

rozbudowy infrastruktury komunalnej Chełma. Obecnie zachodzi potrzeba budowy kanalizacji

sanitarnej w takich osiedlach jak: Wiercieńskiego – Bazylany, Budowlana – Ceramiczna, Krańcowa,

Wschodnia, Malowane.

C. Sieć ciepłownicza

Na terenie miasta Chełm ciepło dostarczane jest przede wszystkim przez Miejskie Przedsiębiorstwo

Energetyki Cieplnej Sp. z o.o. Chełmski system ciepłowniczy tworzą następujące elementy:

dwa wysokoparametrowe źródła ciepła o łącznej mocy znamionowej 120,8 MW,

sieci ciepłownicze wysokich parametrów (magistralne, rozdzielcze i przyłącza),

węzły cieplne (indywidualne i grupowe),

sieci cieplne niskich parametrów rozprowadzające czynnik grzejny do instalacji

wewnętrznych w budynkach odbiorców.

Ciepło na potrzeby miejskiego systemu ciepłowniczego pochodzi z dwóch źródeł ciepła: Centralnej

Ciepłowni zlokalizowanej przy ul. Towarowej 9 (źródło podstawowe) oraz Ciepłowni Szczytowej

zlokalizowanego przy ul. Mościckiego 16 (źródło rezerwowe).

Pojemność zładu9 dla całego systemu ciepłowniczego wynosi 6 560,57 m3.

Miejskie Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej jest dostawcą energii cieplnej i ciepłej wody użytkowej

głównie do obiektów mieszkalnych i niemieszkalnych oraz mniejszych zakładów produkcyjnych

i usługowych, które są głównym odbiorcą ciepła. Z usług MPEC korzysta około 52 tys. mieszkańców.

Według stanu na 30 września 2014 roku moc zamówiona wynosiła 96,37 MW. Łączna kubatura

obiektów ogrzewanych ciepłem systemowym wynosi 4,8 mln m3.

W poniższej tabeli zawarto podstawowe dane dotyczące sieci ciepłowniczej w Chełmie.

Tabela 22. Podstawowe parametry sieci ciepłowniczej w Chełmie

Wyszczególnienie Długość sieci Struktura sieci

Sieci tradycyjne niskich parametrów 11 389,6 14,9%

Sieci tradycyjne wysokich parametrów 21 270,2 27,8%

Sieci preizolowane niskich parametrów 6 077,3 7,9%

Sieci preizolowane wysokich parametrów 37 877,0 49,4%

Ogółem 76 614,1 100,0%

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych MPEC Sp. z o.o. w Chełmie

Poniżej przedstawiono schemat systemu ciepłowniczego Chełma.

9 Pojemność czynnych rurociągów i urządzeń miejskiej sieci ciepłowniczej


75

Mapa 9. Schemat miejskiego systemu ciepłowniczego w Chełmie

Źródło: Dane MPEC Sp. z o.o. w Chełmie

MPEC Sp. z o.o. realizuje obecnie trzy inwestycje rozwojowe:

1) budowa oraz modernizacja sieci ciepłowniczych,

2) modernizacja układu dostarczania energii cieplnej do odbiorców zasilanych z węzłów

grupowych,

3) budowa sieci telemetrycznych.

Powyższe zadania MPEC realizuje w oparciu o środki własne, pożyczki z WFOŚiGW oraz

dofinansowanie w ramach działania 9.2 Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko.

Ponadto w planach są następujące inwestycje:

1) modernizacja Centralnej Ciepłowni z przebudową na elektrociepłownię,

2) modernizacja układu dostarczania energii cieplnej do odbiorców zasilanych z węzłów

grupowych,

3) modernizacja sieci ciepłowniczych wysokich parametrów,

4) budowa sieci telemetrycznych,

5) podłączenie nowych odbiorców do miejskiej sieci ciepłowniczej,

6) produkcja energii odnawialnej dzięki budowie miejskiej biogazowni skojarzonej

z elektrociepłownią

D. Sieć gazowa

Długość sieci gazowej na koniec 2013 r. wynosiła 157,9 km (w tym 157,5 km sieci rozdzielczej), co

daje 450 km/100 km2, biorąc pod uwagę ogólną powierzchnię miasta. W mieście Chełm działa 4 330


76

czynnych przyłączy do budynków mieszkalnych, a ich liczba od kilku lat systematycznie rośnie, czemu

towarzyszy widoczne wydłużanie się sieci.

Wykres 21. Długość czynnej gazowej sieci rozdzielczej oraz liczba czynnych przyłączy do budynków mieszkalnych w mieście Chełm w latach 2006-2013


Pod koniec roku 2013 z sieci gazowej na terenie miasta Chełm korzystało 41 045 osób, co stanowiło

niemal 63% ogółu ludności. Przeciętny mieszkaniec zużywał 69,8 m3 gazu rocznie. W okresie 2006-

2013 liczba osób korzystających z sieci uległa nieznacznemu zwiększeniu, co wpłynęło na zwiększenie

się przeciętnego zużycia gazu przez 1 mieszkańca.

Tabela 23. Podstawowe dane dotyczące zużycia gazu w mieście Chełm w latach 2006-2013

Wyszczególnienie JM 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Zmiana

2006/2013 Zmiana

2012/2013

ludność korzystająca z sieci gazowej

osoba 40 841 40 849 40 865 41 245 40 886 40 608 41 259 41 045 0,5% -0,5%

udział w ogóle ludności

% 60,2% 60,3% 60,4% 61,0% 61,4% 61,4% 62,6% 62,7% 4,2% 0,1%

zużycie gazu na 1 mieszkańca

m3 68,8 77,4 66,1 66,7 72,3 69,3 68,6 69,8 1,5% 1,7%

zużycie gazu na 1 korzystającego

m3 114,5 128,3 109,4 109,4 118,1 113,2 109,9 111,5 -2,6% 1,5%


E. Zagospodarowanie odpadów

Zagospodarowaniem odpadów na terenie Chełma zajmuje się Prezydent Miasta Chełm. Odpady

odbierane są z terenu miasta od właścicieli nieruchomości zamieszkałych i niezamieszkałych

prowadzących działalność gospodarczą przez wykonawcę wybranego w drodze przetargu, w podziale

na osiem rejonów. W sposób selektywny na terenie miasta zbierane są m.in.: odpady „suche”

tj. zbierane łącznie papier, tworzywa sztuczne, metale, tekstylia, oraz odpady „mokre”, ”szkło”

odpady zielone, wielkogabarytowe, problematyczne w tym niebezpieczne, zużyty sprzęt elektryczny

i elektroniczny, budowlane i rozbiórkowe, zużyte opony, baterie i akumulatory, a także popiół

i pozostałości paleniskowe. Na terenie miasta Chełm został utworzony Punkt Selektywnej Zbiórki

Odpadów Komunalnych (PSZOK) przy ul. Bieławin 5 na terenie bazy Zakładu Oczyszczania Miasta.

129 317 132 418 134 854140 351

145 644150 691

154 928 157 493

3 623

3 719

3 9424 027

4 1234 196

4 2724 330

3 000

3 200

3 400

3 600

3 800

4 000

4 200

4 400

100 000

110 000

120 000

130 000

140 000

150 000

160 000

170 000

2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

długość czynnej sieci rozdzielczej czynne przyłącza do budynków


77

Wszystkie odpady komunalne zagospodarowywane są w Zakładzie Przetwarzania Odpadów

Komunalnych regionu chełmskiego położonym w miejscowości Srebrzyszcze.

W roku 2014 na terenie Chełma odebranych zostało 19.692,8 ton odpadów komunalnych

zmieszanych, tj. o 17% więcej niż w roku wcześniejszym10. Kształtowanie się masy odbieranych

odpadów w latach 2005-2014 przedstawia poniższa tabela.

Tabela 24. Masa zmieszanych odpadów komunalnych odebranych w latach 2005-2014 z terenu miasta Chełm

Wyszczególnienie JM 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2013* 2014 Zmiana

2005/2014 Zmiana

2013/2014

masa odpadów ogółem

t 14

363,2 15

925,6 16

214,0 15

496,0 16

897,6 16

147,0 16

275,4 15

604,3 14

058,4 16

831,9 19

692,8 37,1% 17,0%

masa odpadów z gospodarstw domowych

t 10

485,2 11

928,8 11

089,6 10

926,4 12

707,7 12

100,1 12

071,9 11

690,5 10

528,3 b.d. b.d. b.d. b.d.

udział % 73,0% 74,9% 68,4% 70,5% 75,2% 74,9% 74,2% 74,9% 74,9% b.d. b.d. b.d. b.d.

odpady z gospodarstw domowych

przypadające na 1 mieszkańca

kg 153,3 175,5 163,7 161,5 187,7 181,3 181,9 177,0 160,4 b.d. b.d. b.d. b.d.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS (lata 2005-2013) *oraz danych z „Analizy stanu gospodarki

odpadami komunalnymi na terenie miasta Chełm za rok 2014” (rok 2013 i 2014)

Rozbieżność danych w 2013 roku dotyczących masy odpadów ogółem wiąże się ze zmianą ich źródła.

Uwzględniając najbardziej aktualne dane za 2013 i 2014 roku pochodzące z dokumentu o nazwie

„Analiza stanu gospodarki odpadami komunalnymi na terenie miasta Chełm za rok 2014”, masa

odbieranych odpadów zmieszanych zwiększyła się w latach 2005-2014 o 37%.

Bazując na danych GUS w roku 2013 odpady odbierane z gospodarstw domowych stanowiły niemal

75% ogólnej masy odpadów. Na jednego mieszkańca przypadało wówczas 160,4 kg odpadów,

tj. o 9,4% mniej niż w roku 2012, jednak o 4,6% więcej niż w roku 2005.

Graficznie omówione dane zaprezentowane zostały na poniższym wykresie.

10 Na podstawie „Analizy stanu gospodarki odpadami komunalnymi na terenie miasta Chełm za rok 2014”


78

Wykres 22. Masa zmieszanych odpadów komunalnych odebranych w latach 2005-2013 z terenu miasta Chełm

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS (lata 2005-2013) *oraz danych z „Analizy stanu gospodarki

odpadami komunalnymi na terenie miasta Chełm za rok 2014” (rok 2013 i 2014)

Należy podkreślić, iż wyraźny wzrost ilości zbieranych odpadów w Chełmie zbiega się z wdrożeniem

w lipcu 2013 roku nowego systemu gospodarowania odpadami komunalnymi, za który

odpowiedzialność wzięły samorządy gminne.

W 2014 roku, czyli w trakcie funkcjonowania nowego systemu odpadowego, w mieście Chełm

odbierano średniomiesięcznie 1 641 ton odpadów. Można zatem założyć, że masa odpadów

odebranych w drugiej połowie 2013 roku wyniosła 9 846,4 t. Pozostała część odpadów (6 985,5 t)

została odebrana w pierwszej połowie 2013 roku. Wzrost ilości zbieranych odpadów od lipca 2013

roku wyniósł więc około 40% i należy go interpretować jako pozytywny efekt wdrożenia nowego

systemu gospodarowania odpadami.

Na dzień 30 września 2014 roku zgłoszonych w deklaracjach było 51 616 osób, co stanowiło 80,4%

ogółu mieszkańców. Segregację odpadów zadeklarowało 49 890 mieszkańców miasta, a więc niemal

97% wskazanych w deklaracjach. Świadczyć to może o wysokiej świadomości ekologicznej

mieszkańców Chełma.

14 363,215 925,6 16 214,0

15 496,0

16 897,616 147,0 16 275,4

15 604,314 058,4

16 831,9

19 692,8

10 485,2

11 928,811 089,6 10 926,4

12 707,712 100,1 12 071,9

11 690,5 10 528,3

153,3

175,5

163,7

161,5

187,7181,3 181,9

177,0

214,2

150,0

160,0

170,0

180,0

190,0

200,0

210,0

220,0

0

5 000

10 000

15 000

20 000

25 000

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2013* 2014

masa odpadów ogółem

masa odpadów z gospodarstw domowych

odpady z gospodarstw domowych przypadające na 1 mieszkańca

kgt


79

Wykres 23. Udział osób deklarujących segregowanie odpadów wśród zgłoszonych w deklaracjach ogółem (stan na 30.09.2014 r.)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Biura Gospodarki Odpadami Komunalnymi

Analiza stanu gospodarki odpadami w regionie chełmskim zwróciła uwagę na konieczność

opracowania skutecznego programu poprawy gospodarki odpadami w regionie. Działania

zmierzające do usprawnienia systemu gospodarki odpadami zainicjowało Miasto Chełm, w celu

aplikowania o środki zewnętrzne które umożliwiły zarówno budowę Zakładu Przetwarzania Odpadów

Komunalnych (ZPOK) dla regionu chełmskiego jak również rekultywację 12 składowisk odpadów

w obrębie obszaru Związku Komunalnego Gmin Ziemi Chełmskiej. Podmiotem odpowiedzialnym za

realizację powyższego przedsięwzięcia było Przedsiębiorstwo Gospodarki Odpadami Sp. z o.o.

Przedsięwzięcie uzyskało dofinansowanie z Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko.

Na mocy przyjętego w dniu 30 lipca 2012 r. „Planu gospodarki odpadami dla województwa

lubelskiego 2017" utworzony został region gospodarowania odpadami Chełm. Jednocześnie Zakład

Przetwarzania Odpadów Komunalnych regionu chełmskiego otrzymał status regionalnej instalacji

przetwarzania odpadów komunalnych (RIPOK).

Do podstawowych zadań Przedsiębiorstwa Gospodarki Odpadami Sp. z o.o. należy przyjmowanie

odpadów komunalnych, przetwarzanie w Zakładzie Przetwarzania Odpadów Komunalnych regionu

chełmskiego lub unieszkodliwianie na składowisku w Srebrzyszczu.

W latach 2012-2014 znacznie zwiększył się stopień odzysku odebranych odpadów. Masa odpadów

komunalnych ulegających biodegradacji kierowanych do składowania uległa ograniczeniu na

poziomie 19,40%, czyli niemal dwukrotnie więcej niż w 2012 roku. Znacznemu zwiększeniu uległ

również osiągnięty poziom recyklingu papieru, metali, tworzyw sztucznych i szkła, w roku 2014

wyniósł on 17,22%. Dla odpadów budowlanych i rozbiórkowych uzyskano maksymalny stopień

odzysku.

96,7%

3,3%

Osoby deklarujące segregację odpadów

Osoby deklarujące oddawanie odpadów zmieszanych


80

Tabela 25. Stopień odzysku odpadów odebranych w latach 2012-2014 z terenu miasta Chełm

Wyszczególnienie 2012 2013 2014

Osiągnięty poziom ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji kierowanych do składowania

10,06% 17,66% 19,40%

Osiągnięty poziom recyklingu, przygotowania do ponownego użycia następujących frakcji odpadów komunalnych: papieru, metali, tworzyw sztucznych i szkła

10,00% 15,22% 17,22%

Osiągnięty poziom recyklingu, przygotowania do ponownego użycia i odzysku innymi metodami innych niż niebezpieczne odpadów budowlanych i rozbiórkowych

100,00% 100,00% 100,00%

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Biura Gospodarki Odpadami Komunalnymi (lata 2012-2013) i „Analizy

stanu gospodarki odpadami komunalnymi na terenie miasta Chełm za rok 2014” (rok 2014)

Sytuację w zakresie zagospodarowania odpadów można ocenić jako bardzo dobrą. Miasto

dysponuje odpowiednią infrastrukturą niezbędną do odbioru, przetwarzania i utylizacja odpadów.

Wyraźny wzrost ilości odbieranej masy odpadów od lipca 2013 roku należy interpretować jako

pozytywny efekt wdrożenia nowego systemu gospodarowania odpadami. Niemal wszyscy

mieszkańcy deklarują segregację odpadów, co wskazuje na wysoką świadomość ekologiczną

Chełmian. Zwiększa się również stopień odzysku odebranych odpadów.

F. Infrastruktura elektroenergetyczna

Dostęp do infrastruktury elektroenergetycznej w mieście można określić jako bardzo dobry, gdyż

100% przedsiębiorców, instytucji i gospodarstw domowych posiada możliwości techniczne do

korzystania z niej.

Liczba odbiorców energii elektrycznej o niskim napięciu wyniosła w 2013 roku 28 769.. Na przestrzeni

lat 2006-2013 liczba odbiorców wzrosła o 5%, zwiększyło się także zużycie energii elektrycznej, choć

w ostatnim roku odnotowano spadek tej wartości (o 2%). Zużycie energii na jednego mieszkańca

zwiększyło się o 6,4% i w roku 2013 wyniosło 615,5 kWh. Jedno gospodarstwo domowe zużyło

w ciągu roku 1 404,2 kWh energii, o 2,4% mniej niż przed rokiem.

Tabela 26. Podstawowe dane dotyczące zużycia energii elektrycznej w mieście Chełm w latach 2006-2013

Wyszczególnienie JM 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Zmiana

2006/2013 Zmiana

2012/2013

odbiorcy energii elektrycznej na niskim napięciu

szt. 27 406 27 434 27 655 27 884 28 046 28 519 28 670 28 769 5,0% 0,3%

udział w ogóle ludności

% 40,4% 40,5% 40,8% 41,2% 42,2% 43,1% 43,5% 43,9% 8,8% 1,0%

zużycie energii elektrycznej na niskim napięciu

MWh 39 323 41 151 43 323 42 657 42 681 41 755 41 230 40 397 2,7% -2,0%

zużycie energii na 1 mieszkańca

kWh 578,4 607,5 640,3 630,2 639,3 629,3 624,2 615,5 6,4% -1,4%

zużycie energii na 1 odbiorcę (gosp.

dom.) kWh 1 434,8 1 500,0 1 566,6 1 529,8 1 521,8 1 464,1 1 438,1 1 404,2 -2,1% -2,4%


81


G. Infrastruktura teleinformatyczna

Na terenie Chełma działa kilku operatorów świadczących usługi dostępu do Internetu w różnych

technologiach. Dostęp do Internetu na terenie Chełma zapewniają operatorzy komercyjni, ale

funkcjonuje tu również miejski system bezpłatnych hotspotów, a także istnieje możliwość zakupu

miejskiego radiowego Internetu.

Sieć miejskich hotspotów funkcjonuje w Chełmie od lutego 2014 roku. Dzięki nim możliwe jest

bezpłatne korzystanie z Internetu przez użytkowników znajdujących się w ich zasięgu. Sieć składa się

z 24 nadajników zlokalizowanych w różnych dzielnicach miasta. Najwięcej nadajników znajduje się

w śródmieściu Chełma, m.in. w rejonach ul. Lwowskiej, Lubelskiej, Kopernika, Placu Kupieckiego,

Urzędu Miasta Chełm czy też Pl. Gdańskiego. Hotspoty znajdują się również w rejonie

Al. Piłsudskiego, Pl. Tysiąclecia, os. Zachód, ul. Rejowieckiej, Hrubieszowskiej, Włodawskiej, czy

Przemysłowej. Nadajniki bezpłatnego Internetu zostały zlokalizowane przy antenach miejskiego

monitoringu. Prędkość Internetu to 512 kbit/s, czas trwania jednej sesji wynosi maks. 30 minut, zaś

miesięczny limit transferu danych to 500 MB.

Miasto zapewnia również możliwość odpłatnego korzystania z radiowego Internetu

szerokopasmowego za opłatą niższą od cen rynkowych. W ramach tej usługi dostępne są 3 opcje:

256 kbit/s - 19,93 zł, za 512 kbit/s - 25,41 zł, za 1Mb/s - 32,40 zł. W tym przypadku czas trwania

jednej sesji jest ograniczony do maks. 6 godzin bez limitu transferu danych. Podane warunki co do

założenia miały być korzystniejsze od warunków komercyjnych, jednak obecnie zdecydowana

większość mieszkańców preferuje usługi dostawców prywatnych, gwarantujących większe szybkości

łączy za podobną lub niewiele wyższą cenę.

W Chełmie działają zarówno operatorzy obejmujący swoim zasięgiem cały kraj, jak i operatorzy

lokalni uzupełniający ofertę dużych operatorów. Do dużych operatorów zaliczają się: Netia, Orange,

UPC, Multimedia Polska oraz operatorzy komórkowi. Do mniejszych operatorów działających na

terenie miasta należą m.in.: Blue Dot, Impuls Media, Inter-Plus.

Analiza map zasięgu operatorów działających w Chełmie wskazuje, że na terenie miasta nie ma

występują obszary o całkowitym braku dostępu do sieci w standardzie szerokopasmowym. Niemniej

jednak nie wszystkie osiedla dysponują dostępem do wielu ofert, w szczególności w zabudowie

jednorodzinnej oraz w starszych budynkach wielorodzinnych dostęp do możliwości uzyskania łącza

zamyka się na łączach radiowych.

.

H. Gospodarka mieszkaniowa

W roku 2013 na terenie Chełma zlokalizowanych było 25 445 mieszkań o łącznej powierzchni

1 593 644 m2. Jest to o nieco ponad 6% mieszkań więcej niż w roku 2004, jednak niemal tyle samo co

przed rokiem. Ogólna powierzchnia użytkowa mieszkań uległa w analizowanym okresie zwiększeniu

o ponad 10%. Wzrost powierzchni użytkowej mieszkań był większy niż wzrost ogólnej ich liczby, co

wskazuje na zwiększenie przeciętnej powierzchni użytkowej 1 mieszkania. Wzrosła również

przeciętna powierzchnia użytkowa mieszkania na 1 osobę, z 21,1 m2 w roku 2004 do 24,3 m2 w roku

2013.


82

Tabela 27. Zasoby mieszkaniowe w mieście Chełm w latach 2004-2013


2004/2013 Zmiana

2012/2013

mieszkania 23 932 24 070 24 238 24 397 24 527 24 731 24 969 25 198 25 394 25 445 6,3% 0,2%

izby 85 321 85 999 86 749 87 499 88 080 88 953 90 506 91 393 92 094 92 354 8,2% 0,3%

powierzchnia użytkowa mieszkań (tys. m2)

1 447 1 462 1 478 1 496 1 508 1 525 1 557 1 574 1 588 1 594 10,2% 0,4%

przeciętna powierzchnia użytkowa 1 mieszkania

60,4 60,7 61 61,3 61,5 61,7 62,4 62,5 62,5 62,6 3,6% 0,2%

przeciętna powierzchnia użytkowa mieszkania na 1 osobę

21,1 21,4 21,8 22,1 22,3 22,5 23,4 23,8 24,1 24,3 15,2% 0,8%

mieszkania na 1000 mieszkańców

348,8 353,1 357 359,9 362,3 365,6 375,3 380,8 385,4 388,6 11,4% 0,8%


Wykres 24. Przeciętna powierzchnia użytkowa mieszkań w mieście Chełm w latach 2004-2013


Aktualnie wszystkie mieszkania w mieście Chełm wyposażone są w wodociąg, a niemal wszystkie

posiadają ustęp spłukiwany i łazienkę. Zdecydowana większość mieszkań posiada również centralne

ogrzewanie. Liczba gospodarstw domowych wyposażonych w gaz sieciowy także uległa zwiększeniu,

obecnie niemal 2/3 wszystkich gospodarstw korzysta z gazu dostarczanego z sieci. Na przestrzeni lat

2004-2012 poprawie uległy więc wszystkie analizowane wskaźniki.

60,460,7

6161,3

61,561,7

62,4 62,5 62,5 62,6

58

60

62

64

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013


83

Tabela 28. Udział mieszkań wyposażonych w wodociąg, ustęp spłukiwany, łazienkę, centralne ogrzewanie i gaz sieciowy w ogóle mieszkań w mieście Chełm w latach 2004-2012

Wyszczególnienie 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Zmiana

2004/2012 Zmiana

2011/2012

wodociąg 98,9% 98,9% 98,9% 98,9% 98,9% 99,0% 99,3% 99,3% 99,3% 0,4% b.z.

ustęp spłukiwany 95,2% 95,2% 95,3% 95,3% 95,4% 95,5% 97,8% 97,8% 97,9% 2,8% b.z.

łazienka 92,4% 92,5% 92,6% 92,7% 92,7% 92,9% 95,7% 95,7% 95,8% 3,7% 0,1%

centralne ogrzewanie

87,1% 87,2% 87,4% 87,4% 87,6% 88,3% 89,2% 89,3% 89,4% 2,7% 0,1%

gaz sieciowy 59,4% 59,5% 60,2% 60,2% 60,4% 60,9% 62,3% 62,5% 62,7% 5,7% 0,4%


Dokonując analizy budownictwa mieszkaniowego na terenie miasta Chełm, można zauważyć, iż liczba

nowo wybudowanych mieszkań uległa w ostatnim roku znacznemu zmniejszeniu w porównaniu

z zestawieniem z lat poprzednich. W roku 2013 oddano do użytkowania 66 mieszkań o łącznej

powierzchni użytkowej 7 859 m2. Jest to o połowę mniej niż w roku 2004 i aż o 70% mniej niż przed

rokiem. Mimo zmniejszenia się liczby mieszkań, zaobserwowano wzrost ich przeciętnej powierzchni

użytkowej.

Tabela 29. Mieszkania oddane do użytkowania w mieście Chełm w latach 2004-2013


2004/2013 Zmiana

2012/2013

mieszkania 132 170 189 172 168 239 152 237 224 66 -50,0% -70,5%

izby 610 800 818 805 713 963 666 916 826 336 -44,9% -59,3%

powierzchnia użytkowa mieszkań (m2)

14 356 17 759 18 360 19 209 13 637 18 840 13 356 17 397 15 997 7 859 -45,3% -50,9%

przeciętna powierzchnia użytkowa 1 mieszkania

108,8 104,5 97,1 111,7 81,2 78,8 87,9 73,4 71,4 119,1 9,5% 66,7%


Powyższe wnioski potwierdza liczba wydanych w ostatnim czasie pozwoleń na budowę. W roku 2014

wydano łącznie 282 pozwolenia, w tym 24 w zakresie budownictwa indywidualnego oraz 1 w zakresie

budownictwa wielorodzinnego. Liczba wydanych pozwoleń na budowę była wówczas o 15% niższa

niż w roku 2013 i aż o 34% niższa niż przed dziesięcioma laty. W okresie 2004-2014 największy spadek

odnotowano w zakresie pozwoleń na budowę w budownictwie indywidualnym (73%).

Tabela 30. Liczba wydanych pozwoleń na budowę na terenie miasta Chełm w latach 2004-2014

Wyszczególnienie 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

budownictwo indywidualne

89 66 80 88 119 65 52 45 53 24 24

budownictwo wielorodzinne

3 - 1 4 4 6 6 3 1 - 1

pozostałe 337 371 362 327 401 465 449 396 323 309 257

Ogółem 429 437 443 419 524 536 507 444 377 333 282

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych UM Chełm

I. Zidentyfikowane problemy

W długiej perspektywie miasto mogłoby istotnie zyskać na poprawie zewnętrznej dostępności

komunikacyjnej, w szczególności również na fakcie poprawy znaczenia szlaków komunikacyjnych

prowadzących przez Chełm. O ile jednak dostępność ta jest ważna głównie dla poprawy

konkurencyjności regionu, o tyle dla mieszkańców i interesantów Chełma podstawowe znaczenie ma


84

poprawa jakości układu komunikacyjnego w samym mieście. Największych nakładów i szczególnej

uwagi wymaga poprawa jakości połączeń po drogach o statusie dróg wojewódzkich lub drogi

krajowej. Wyprowadzenie ruchu ciężkiego poza miasto oraz modernizacja drogi krajowej

i wojewódzkich są ważnym wyzwaniem dla władz samorządowych oraz dla właścicieli tych dróg.

W samym Chełmie coraz wyraźniej widoczny jest problem braku miejsc parkingowych. Problem ten

dotyczy zarówno terenów ważnych dla całego miasta (centrum, okolice dworca PKP), jak i w obszarze

osiedli mieszkaniowych. Należy oddziaływać na minimalizowanie tego problemu poprzez stosowanie

ustaleń planów miejscowych oraz wpływać na postawy mieszkańców poprzez dowartościowanie

transportu zbiorowego i rowerowego.

Cały czas w wybranych obszarach miasta zauważalne są potrzeby w zakresie modernizacji

i rozbudowy sieci komunalnych – kanalizacyjnej, ciepłowniczej oraz sieci gazowych i energetycznych.

Chodzi tu zarówno o tereny uzbrajane pod budownictwo indywidualne i zbiorowe, jak i o obszary

wymagające rewitalizacji.

5. Infrastruktura społeczna

A. Edukacja

Na infrastrukturę edukacyjną Chełma składają się placówki zarówno publiczne, jak i niepubliczne. Są

to:

przedszkola (w tym również oddziały przedszkolne w szkołach podstawowych),

szkoły podstawowe i gimnazja,

szkoły ponadgimnazjalne,

szkoły wyższe,

placówki psychologiczno-pedagogiczne i opiekuńczo-wychowawcze.

WYCHOWANIE PRZEDSZKOLNE

Wykształcenie przedszkolne stanowi pierwszy etap kształcenia i wychowania dzieci, szczególnie

ważny w perspektywie ich dalszego rozwoju. Obecnie na terenie miasta Chełm usługi wychowania

przedszkolnego świadczy 16 przedszkoli (w tym 12 przedszkoli miejskich) oraz trzy oddziały

przedszkolne w szkołach podstawowych. Wśród placówek prowadzonych przez samorząd jest jedno

przedszkole specjalne. W 2013 roku do wszystkich placówek uczęszczało ponad 2,5 tys. dzieci.

Podstawowe informacje na temat placówek wychowania przedszkolnego w Chełmie zawiera poniższa

tabela.

Tabela 31. Podstawowe dane na temat wychowania przedszkolnego w Chełmie w latach 2004-2013


2004/2013 Zmiana

2012/2013

Przedszkola ogółem 14 14 14 14 14 14 14 16 16 16 14% b.z.

w tym: prowadzone przez JST

12 12 12 12 12 12 12 12 12 12 b.z. b.z.

oddziały ogółem 64 67 70 71 73 73 74 82 88 92 44% 5%

w tym: w przedszkolach prowadzonych przez JST

54 55 55 55 57 57 58 59 59 60 11% 2%


85


2004/2013 Zmiana

2012/2013

miejsca ogółem 1 778 1 704 1 806 1 814 1 864 1 999 2 048 2 321 2 430 2 516 42% 4%


1 513 1 409 1 376 1 369 1 394 1 524 1 568 1 630 1 624 1 642 9% 1%

dzieci w ciągu roku ogółem

1 544 1 633 1 770 1 788 1 878 1 968 2 024 2 247 2 357 2 517 63% 7%

zmiana - 5,76% 8,39% 1,02% 5,03% 4,79% 2,85% 11,0% 4,90% 6,79% - -


1 279 1 301 1 346 1 344 1 415 1 495 1 544 1 612 1 631 1 703 33% 4%

zmiana - 1,72% 3,46% -0,15% 5,28% 5,65% 3,28% 4,40% 1,18% 4,41% - -

nauczyciele w przeliczeniu na etaty

b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. 156,36 164,19 b.d. b.z. b.d.

liczba dzieci przypadających na 1 oddział

24 24 25 25 26 27 27 27 27 27 13% 2%

liczba dzieci przypadających na 1 etat nauczycielski

b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. 14 14 b.d. b.d. b.d.

Oddziały przedszkolne w szkołach podstawowych

0 0 0 1 1 1 1 3 3 3 - b.z.


0 0 0 16 23 14 20 49 37 27 - -27%

nauczyciele w przeliczeniu na etaty

0 0 0 b.d. b.d. b.d. b.d. 1,75 2,25 b.d. - b.d.

liczba dzieci przypadających na 1 oddział

0 0 0 16 23 14 20 16 12 9 - -27%

liczba dzieci przypadających na 1 etat nauczycielski

0 0 0 b.d. b.d. b.d. b.d. 28 16 b.d. - b.d.


Na przestrzeni analizowanego okresu dostęp do usług wychowania przedszkolnego uległ poprawie,

o czym świadczy zwiększenie o 42% liczby miejsc w placówkach. Znacznie wzrosła również liczba

dzieci przebywających w przedszkolach w ciągu roku. W porównaniu z 2004 rokiem, w roku 2013

większy był również odsetek dzieci w wieku 3-6 lat objętych wychowaniem przedszkolnym. Według

stanu na 31 XII 2013 wyniósł on 94,5%, podczas gdy na koniec roku 2004 było to zaledwie 63%.

Tabela 32. Dzieci w wieku 3-6 lat objęte wychowaniem przedszkolnym w Chełmie w latach 2004-2013


SZKOLNICTWO PODSTAWOWE I GIMNAZJALNE

Na terenie Chełma funkcjonuje 13 szkół podstawowych. Miasto jest organem prowadzącym dla 10

z nich: 5 szkół samodzielnych z klasami I-VI, 4 szkół wchodzących w skład zespołów szkół oraz 1 szkoły

specjalnej (w Specjalnym Ośrodku Szkolno-Wychowawczym). W mieście funkcjonują również trzy

szkoły podstawowe o charakterze niepublicznym: Niepubliczna Szkoła Podstawowa z Oddziałami


Dzieci w wieku 3-6 lat ogółem 2 384 2 353 2 289 2 235 2 206 2 284 2 300 2 409 2 543 2 612

Dzieci objęte wychowaniem

przedszkolnym ogółem1 502 1 585 1 719 1 758 1 843 1 933 2 038 2 199 2 310 2 468

Odsetek dzieci objętych

wychowaniem przedszkolnym63,0% 67,4% 75,1% 78,7% 83,5% 84,6% 88,6% 91,3% 90,8% 94,5%


86

Integracyjnymi „RAZEM”, Pierwsza Społeczna Szkoła Podstawowa oraz Niepubliczna Szkoła

Podstawowa nr 2 z Oddziałami Integracyjnymi. Placówki te posiadają uprawnienia szkół publicznych.

W 9 szkołach ogólnodostępnych w roku szkolnym 2014/2015 w 125 oddziałach naukę podjęło

3 071 dzieci. We wszystkich szkołach podstawowych uczyło się 3 124 dzieci, tj. o 5% mniej niż rok

wcześniej i aż o 35% mniej niż przed dziesięcioma laty. Konsekwencją spadku liczby uczniów było

zmniejszenie liczby oddziałów ze 144 w 2013 roku do 135 w roku 2014 (spadek o 6%).

Tabela 33. Podstawowe informacje dotyczące edukacji podstawowej w mieście Chełm

Wyszczególnienie 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Zmiana

2004/2014 Zmiana

2013/2014

Liczba placówek 12 12 13 13 13 13 13 13 13 13 13 8% b.z.

w tym: specjalne 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 b.z. b.z.

Liczba oddziałów 198 188 179 172 163 160 155 150 146 144 135 -32% -6%

w tym: w szkołach specjalnych

5 5 5 5 4 5 6 6 7 10 10 100% b.z.

Uczniowie 4 819 4 423 4 109 3 888 3 710 3 565 3 423 3 384 3 355 3 293 3 124 -35% -5%


67 55 67 67 51 57 52 41 46 54 53 -21% -2%

zmiana -8,2% -7,1% -5,4% -4,6% -3,9% -4,0% -1,1% -0,9% -1,8% -5,1% - -

Uczniowie na jeden oddział

24,34 23,53 22,96 22,60 22,76 22,28 22,08 22,56 22,98 22,87 23,14 -5% 1%


13,40 11,00 13,40 13,40 12,75 11,40 8,67 6,83 6,57 5,40 5,30 -60% -2%

Uczniowie na jedno pomieszczenie

22,95 25,42 28,14 18,51 17,42 16,50 15,92 15,67 19,74 b.d. b.d. b.d. b.d.


7,44 6,88 8,38 11,17 8,50 9,50 8,67 6,83 5,75 b.d. b.d. b.d. b.d.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS i UM Chełm

W roku szkolnym 2014/2015 na jeden oddział szkolny w placówkach ogólnodostępnych przypada

średnio 25 uczniów. Największa liczba uczniów uczęszcza do Szkoły podstawowej nr 11, w 22

oddziałach uczy się tam 556 uczniów. Najmniej uczniów uczęszcza do Szkoły podstawowej nr 10 –

w 4 oddziałach naukę pobiera 73 uczniów.

Tabela 34. Szczegółowe dane na temat publicznych szkół podstawowych w mieście Chełm w roku szkolnym 2014/2015

Wyszczególnienie Liczba uczniów Liczba oddziałów Średnia liczba

dzieci w oddziale

Szkoła Podstawowa nr 1 350 13 26,9






Szkoła podstawowa nr 8 474 20 23,7



Ogółem 3 071 125 24,57


Na terenie Chełma funkcjonuje 10 gimnazjów. Miasto jest organem prowadzącym dla 7 z nich:

1 gimnazjum samodzielnego, 4 gimnazjów wchodzących w skład zespołów szkół, 1 gimnazjum

specjalnego (w Specjalnym Ośrodku Szkolno-Wychowawczym) oraz 1 gimnazjum dla dorosłych

(w Centrum Kształcenia Ustawicznego). W mieście funkcjonują również trzy gimnazja o charakterze


87

niepublicznym: Pierwsze Społeczne Gimnazjum, Niepubliczne Gimnazjum nr 5 z Oddziałami

Integracyjnymi oraz Niepubliczne Gimnazjum z Oddziałami Integracyjnymi „RAZEM”. Placówki te

posiadają uprawnienia szkół publicznych.

W roku szkolnym 2014/2015 w gimnazjach dla młodzieży w 61 oddziałach naukę podjęło 1 638

uczniów. W Publicznym Gimnazjum dla Dorosłych (CKU) uczy się 92 uczniów w 6 oddziałach. We

wszystkich chełmskich gimnazjach naukę pobiera 1 814 osób, niemal tyle samo co rok wcześniej,

jednak aż o 46% mniej niż przed dziesięcioma laty. W analizowanym okresie niemal o połowę

zmniejszyła się liczba uczniów uczęszczających do szkoły specjalnej, w bieżącym roku szkolnym

w gimnazjum specjalnym w 6 oddziałach naukę podjęło 35 osób.

Tabela 35. Podstawowe informacje dotyczące edukacji gimnazjalnej w mieście Chełm


2004/2014 Zmiana

2013/2014

Liczba placówek 8 8 8 8 8 8 8 8 9 9 10 25% 11%

w tym: specjalne 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 b.z. b.z.

Liczba oddziałów 125 119 111 101 99 94 87 77 73 70 73 -42% 4%


4 6 5 5 6 6 5 4 4 3 6 50% 100%

Uczniowie 3 388 3 182 2 933 2 648 2 451 2 279 2 138 2 018 1 914 1 829 1 814 -46% -1%


67 77 73 66 65 61 55 54 48 35 35 -48% b.z.

zmiana -6,1% -7,8% -9,7% -7,4% -7,0% -6,2% -5,6% -5,2% -4,4% -0,8% - -

Uczniowie na jeden oddział

27,10 26,74 26,42 26,22 24,76 24,24 24,57 26,21 26,22 26,13 24,85 -8% -5%


16,75 12,83 14,60 13,20 10,83 10,17 11,00 13,50 12,00 11,67 5,83 -65% -50%

Uczniowie na jedno pomieszczenie

27,32 22,41 18,33 27,87 26,93 24,77 18,59 18,51 12,27 b.d. b.d. b.d. b.d.


11,17 12,83 12,17 11,00 10,83 10,17 9,17 9,00 8,00 b.d. b.d. b.d. b.d.


W roku szkolnym 2014/2015 na jeden oddział szkolny w placówkach ogólnodostępnych przypada

średnio 27 uczniów. Największym zainteresowaniem cieszy się Gimnazjum nr 6, w 22 oddziałach uczy

się tam 624 uczniów. Najmniej uczniów uczęszcza do Gimnazjum nr 2 – w 7 oddziałach naukę pobiera

198 uczniów.

Tabela 36. Szczegółowe dane na temat publicznych gimnazjów w mieście Chełm w roku szkolnym 2014/2015

Wyszczególnienie Liczba uczniów Liczba oddziałów Średnia liczba

dzieci w oddziale

Gimnazjum nr 1 273 11 24,82





Ogółem 1 638 61 26,85



88

SZKOLNICTWO PONADGIMNAZJALNE

W roku szkolnym 2014/2015 miasto Chełm prowadzi 8 oświatowych jednostek organizacyjnych na

poziomie szkolnictwa ponadgimnazjalnego o jednolitej lub rozbudowanej strukturze organizacyjnej:

4 licea ogólnokształcące,

5 techników dla młodzieży,

4 zasadnicze szkoły zawodowe

oraz 1 placówkę kształcenia ustawicznego i 1 placówkę kształcenia praktycznego.

W roku szkolnym 2014/2015 w szkołach ponadgimnazjalnych naukę podjęło 5 005 uczniów.

Najwięcej osób uczęszczało do liceów ogólnokształcących (45%) i techników (42%).

Tabela 37. Liczba uczniów według typów szkół w roku szkolnym 2014/2015

Wyszczególnienie Liczba uczniów Udział

Liceum Ogólnokształcące 2 261 45,2%

Technikum 2 109 42,1%

Zasadnicza Szkoła Zawodowa 397 7,9%

Technikum uzupełniające 25 0,5%

Szkoła policealna 213 4,3%

Ogółem 5 005 100,0%


W porównaniu z rokiem poprzednim liczba uczniów uległa zmniejszeniu o 6% (315 osób).

W konsekwencji zmniejszyła się liczba oddziałów ze 195 do 176. W analizowanym okresie średnia

liczba dzieci przypadających na jeden oddział zwiększyła się z 27 do 28 osób. Spośród szkół

ponadgimnazjalnych prowadzonych przez miasto Chełm najwięcej oddziałów funkcjonuje w Zespole

Szkół Technicznych (25) oraz Zespole Szkół Ekonomicznych i III Liceum Ogólnokształcącym (24).

Najwięcej uczniów uczęszcza do Zespołu Szkół Ekonomicznych i III Liceum Ogólnokształcącego oraz

II Liceum Ogólnokształcącego (po 713 osób).


89

Tabela 38. Szczegółowe dane na temat publicznych szkół ponadgimnazjalnych w mieście Chełm w roku szkolnym 2013/2014 i 2014/2015

Wyszczególnienie

Rok szkolny 2013/2014 Rok szkolny 2014/2015

Liczba uczniów

Liczba oddziałów

Średnia liczba dzieci w oddziale

Liczba uczniów

Liczba oddziałów

Średnia liczba dzieci w oddziale

I Liceum Ogólnokształcące 572 18 31,78 586 18 32,56

II Liceum Ogólnokształcące 779 24 32,46 713 22 32,41

Zespół Szkół Ekonomicznych i III Liceum Ogólnokształcące

850 30 28,33 713 24 29,71

IV Liceum Ogólnokształcące 384 14 27,43 338 13 26,00

Zespół Szkół Budowlanych i Geodezyjnych

431 15 28,73 412 15 27,47

Zespół Szkół Technicznych 671 25 26,84 687 25 27,48

Zespół Szkół Gastronomicznych

i Hotelarskich 696 26 26,77 641 23 27,87

Zespół Szkół Zawodowych nr 5 447 16 27,94 420 15 28,00

Centrum Kształcenia Ustawicznego (bez

Gimnazjum) 490 27 18,15 495 21 23,57

Ogółem 5 320 195 27,28 5 005 176 28,44


Na poziomie ponadgimnazjalnym w mieście Chełm uczniowie mają możliwość wyboru różnych

kierunków kształcenia. Szczegółowy ich wykaz zawiera poniższa tabela.

Tabela 39. Kierunki kształcenia na poziomie ponadgimnazjalnym w mieście Chełm w roku 2013

Wyszczególnienie Liczba uczniów

Technika*

społeczne 303

ekonomiczne i administracyjne 105

informatyczne 256

inżynieryjno-techniczne 532

produkcji i przetwórstwa 79

architektury i budownictwa 301

usługi dla ludności 585

usługi transportowe 55

ochrona środowiska 11

Szkoły policealne bez specjalnych

społeczne 38

medyczne 156

opieka społeczna 0

usługi dla ludności 44 *łącznie z technikami uzupełniającymi, liceami profilowanymi oraz szkołami ogólnokształcącymi, szkołami artystycznymi dającymi uprawnienia zawodowe


Spośród wymienionych powyżej kierunków największą popularnością cieszą się „usługi dla ludności”.

Wybrało je 26% wszystkich uczniów. Drugimi pod względem częstotliwości wyboru są kierunki

inżynieryjno-techniczne. Na kształcenie tego rodzaju zdecydował się w 2013 roku co piąty uczeń.

Najmniejsze zainteresowanie odnotowano dla takich kierunków kształcenia jak „ochrona środowiska”

(1%), „usługi transportowe” (2%) oraz „produkcja i przetwórstwo” (3%).


90

Wykres 25. Kierunki kształcenia na poziomie ponadgimnazjalnym w mieście Chełm


Na poziomie ponadgimnazjalnym prowadzonych jest w mieście 15 szkół niepublicznych

z uprawnieniami szkół publicznych oraz 1 szkoła nieposiadająca tych uprawnień. W roku szkolnym

2014/2015 we wszystkich szkołach niepublicznych w mieście naukę podjęły 2 602 osoby.

Tabela 40. Wykaz niepublicznych szkół ponadgimnazjalnych wpisanych do ewidencji szkół i placówek niepublicznych w roku szkolnym 2014/2015 w mieście Chełm

L.p. Wyszczególnienie Liczba uczniów

1. Technikum Zakładu Doskonalenia Zawodowego 79

2. Zasadnicza Szkoła Zawodowa Zakładu Doskonalenia Zawodowego 89

3. Technikum Uzupełniające Zakładu Doskonalenia Zawodowego brak

4. Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych ZDZ brak

5. Zaoczne Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych „Kursor” 108

6. Policealna Szkoła dla Dorosłych „Kursor” 248

7. Policealna Szkoła Detektywów i Pracowników Ochrony 336

8. Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych „Żak” 396

9. Policealna Szkoła Centrum Nauki i Biznesu „Żak” 828

10. Policealna Szkoła dla Dorosłych WILIAMS brak

11. Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych WILIAMS 87

12. Policealna Szkoła dla Dorosłych Jobs 203

13. Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych Jobs 19

14. Policealna Szkoła Kosmetyczna 12

15. Policealna Szkoła Kosmetyczna dla Dorosłych brak

16. Policealna Szkoła Zawodowa „Żak”* 100

Ogółem 2 602

*placówka nieposiadająca uprawnień szkoły publicznej


Ponadto w rejestrze niepublicznych szkół i placówek oświatowych prowadzonym przez miasto Chełm

zarejestrowanych jest 5 ośrodków kształcenia i dokształcania zawodowego, 8 placówek kształcenia

ustawicznego, 1 ośrodek prowadzący roczne przygotowanie przedszkolne i szkolne dla dzieci

społeczne14%

ekonomiczne i administracyjne

4%

informatyczne10%

inżynieryjno-techniczne

22%

produkcji i przetwórstwa

3%

architektury i budownictwa

12%

usługi dla ludności26%

usługi transportowe2%

ochrona środowiska1%

medyczne6%


91

i młodzieży upośledzonych umysłowo w stopniu głębokim oraz ze sprzężonymi

niepełnosprawnościami, 2 poradnie psychologiczno – pedagogiczne, a także 1 placówka oświatowo –

wychowawcza.

We wszystkich typach szkół podległych miastu w roku szkolnym 2014/2015 w 391 oddziałach naukę

podjęło 9 968 uczniów. W porównaniu z rokiem poprzednim liczba uczniów uległa zmniejszeniu o 298

osób. W konsekwencji liczba oddziałów zmniejszyła się o 9.

W roku 2013 na edukację miasto przeznaczyło 116,49 mln zł. Jest to o 38% więcej niż w roku 2008

i o 1% mniej niż przed rokiem. Nakłady na edukację stanowiły 46% wszystkich wydatków

w analizowanym roku.

Wykres 26. Wydatki na edukację w mieście Chełm w latach 2008-2013


SZKOLNICTWO ARTYSTYCZNE

System edukacyjny uzupełniany jest przez placówkę prowadzoną przez Ministra Kultury i Dziedzictwa

Narodowego. Państwowa Szkoła Muzyczna I i II stopnia im. Ignacego Jana Paderewskiego w Chełmie

została powołana Zarządzeniem Nr 65 Ministra Kultury i Sztuki z dnia 28 maja 1951 r.

SZKOLNICTWO WYŻSZE

W Chełmie funkcjonują trzy szkoły na poziomie szkolnictwa wyższego: Państwowa Wyższa Szkoła

Zawodowa w Chełmie, Wyższa Szkoła Stosunków Międzynarodowych i Komunikacji Społecznej oraz

Szkoła Wyższa im. B. Jańskiego – Wydział Zamiejscowy w Chełmie. Państwowa Wyższa Szkoła

Zawodowa w Chełmie powołana została w 2001 roku. W tym samym roku rozpoczęła także swoją

działalność. Początkowo funkcjonował jedynie Instytut Matematyki i Informatyki, w ramach którego

utworzono dwie specjalności: Nauczanie matematyki oraz Matematyka z informatyką. Z roku na rok

cieszyły się one coraz większą popularnością. Obecnie uczelnia kształci studentów na ponad 30

specjalnościach w ramach 10 kierunków, stale rozwijając swoją ofertę edukacyjną.

Utworzona w 2004 roku Wyższa Szkoła Stosunków Międzynarodowych i Komunikacji Społecznej

jest uczelnią niepubliczną. Jej podstawową jednostkę organizacyjną stanowi Wydział Nauk

Społecznych, który prowadzi kształcenie na studiach I stopnia na kierunkach: Politologia, Ekonomia

202,93219,82

245,52

252,33 248,36

255,96

84,2994,46

106,26123,15 118,16 116,4942%

43% 43%

49%

48%

46%

36%

38%

40%

42%

44%

46%

48%

50%

0

50

100

150

200

250

300

2008 2009 2010 2011 2012 2013

Mili

ony

Wydatki ogółem Wydatki na edukację Udział wydatków na edukację w wydatkach ogółem


92

oraz Zdrowie publiczne. Istnieje ponadto możliwość kontynuowania nauki na studiach II stopnia na

kierunku Politologia.

PLACÓWKI PSYCHOLOGICZNO-PEDAGOGICZNE

Ofertę opiekuńczo-edukacyjną Chełma uzupełniają funkcjonujące w mieście placówki

psychologiczno-pedagogiczne. Wśród nich znalazły się:

Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna Nr 1 przy Zespole Wychowania i Pomocy

Psychologiczno-Pedagogicznej Nr 1 w Chełmie,

Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna Nr 2 przy Zespole Wychowania i Pomocy

Psychologiczno-Pedagogicznej Nr 2 w Chełmie,

Są to publiczne placówki oświatowe, świadczące usługi z zakresu pomocy psychologicznej,

pedagogicznej oraz logopedycznej. Poradnie oferują wsparcie w zakresie wyboru kierunku kształcenia

i zawodu, udzielają pomocy psychologiczno-pedagogicznej związanej z wychowaniem i kształceniem

dzieci i młodzieży rodzicom oraz nauczycielom, a także prowadzą dla dzieci zajęcia rozwijające

wyobraźnię i twórcze myślenie.

B. Kultura i sport

Centrum kulturalnym miasta są samorządowe instytucje kultury, tj.:

Chełmski Dom Kultury,

Chełmska Biblioteka Publiczna im. Marii Pauliny Orsetti,

Muzeum Ziemi Chełmskiej im. Wiktora Ambroziewicza oraz

Młodzieżowy Dom Kultury,

których celem jest zaspokajanie potrzeb edukacyjnych, rozrywkowych oraz środowiskowych

mieszkańców miasta.

Niezwykle istotną rolę w upowszechnianiu kultury odgrywają działacze i twórcy kultury zrzeszeni

w organizacjach pozarządowych. Proponują one szeroką ofertę kulturalną mieszkańcom Chełma,

która systematycznie wspierana jest przez Urząd Miasta Chełm i samorządowe instytucje kultury

w formie organizacyjnej oraz w formie finansowej z budżetu Miasta Chełm poprzez otwarte konkursy

ofert w dziedzinie kultury i dziedzictwa narodowego, podtrzymywania tradycji narodowych, sportu

i turystyki. Wiele przedsięwzięć zaproponowanych przez stowarzyszenia już na stałe wpisało się do

kalendarza imprez kulturalnych miasta. Wśród nich można wymienić: Międzynarodowe Spotkania

Chóralne, Ogólnopolski Festiwal Gitarowy „Gitara na Kresach”, Festiwal Szantowy, Dni Kultury

Chrześcijańskiej, Festiwal Bardów, Super Soboty, czyli atrakcje na miejskie wakacje - turnieje i zabawy

kierowane do dzieci w okresie wakacyjnym, plenery i wernisaże malarskie. Wiele działań z dziedziny

muzyki, plastyki, filmu i tańca. Wspierane są liczne wydawnictwa ukazujące historię miasta i regionu

oraz obraz współczesnego miasta, życie i twórczość chełmskich środowisk literackich, wydawnictwa

o charakterze naukowym w tym od lat wydawany Rocznik Chełmski oraz wiele innych periodyków.

Warte odnotowania jest również wspieranie przez Urząd Miasta Chełm, organizacji pozarządowych

w różnego typu przedsięwzięciach z zakresu kultury, sportu i turystyki, w codziennej działalności na

rzecz lokalnego środowiska. Prowadzona jest bogata działalność w zakresie turystyki i krajoznawstwa

Chełma i ziemi chełmskiej, kierowana do dzieci, młodzieży i dorosłych.

Aktywność twórców i animatorów kultury sprawiła, że poza samorządowymi instytucjami

kultury na terenie Chełma, utworzone zostały ośrodki kultury prowadzone przez stowarzyszenia


93

i osoby prywatne. Wśród nich, na szczególną uwagę zasługuje między innymi Galeria „Atelier”,

w której systematycznie odbywają się wernisaże profesjonalnych artystów fotografików. W Galerii

ponadto odbywają się liczne koncerty, imprezy artystyczne i spotkania twórców kultury. Ważną rolę

w życiu kulturalnym miasta odgrywa również „Strzecha u Wojciecha”, tj. Pub, w którym goszczą

czołowi, legendarni artyści polscy i zagraniczni. Bogatą działalność koncertową prowadzi również Klub

Atmosfera”, natomiast w dziedzinie plastyki bogatą działalność wystawienniczą prowadzi

Stowarzyszenie Twórcze „Pasja”, w siedzibie którego mieści się Galeria pod tą samą nazwą.

Obrazem znakomicie układającej się współpracy Urzędu Miasta Chełm z organizacjami

pozarządowymi, jest również Noc Kultury, organizowana od pięciu lat na zakończenie wakacji,

w której uczestniczą tysiące Chełmian i mieszkańcy okolicznych miejscowości.

W ramach Chełmskiego Domu Kultury funkcjonują liczne grupy artystyczne reprezentujące

zróżnicowane formy działalności artystycznej, m.in. Teatr Ziemi Chełmskiej, Klub Tańca

Towarzyskiego „TAKT”, Zespół Pieśni i Tańca Ziemi Chełmskiej, Chór Ziemi Chełmskiej „Hejnał” im.

Mieczysława Niedźwiedzkiego, Teatr Małych Form „Hesperydy”, Chadek Gospel Choir, Baletowa

Szkoła Tańca, Akademia Małego Artysty oraz Dyskusyjny Klub Filmowy „REWERS”. Działalność Domu

Kultury skupia się wokół popularyzacji i promocji twórczości artystycznej z wszelkich dziedzin sztuki,

realizowania i wspierania projektów aktywizujących i integrujących mieszkańców miasta,

organizowania imprez i wydarzeń kulturalnych zarówno o zasięgu lokalnym, regionalnym, jak

i krajowym oraz międzynarodowym. W celu podnoszenia efektywności podejmowanych działań,

Chełmski Dom Kultury współpracuje z wieloma instytucjami, organizacjami społecznymi

i stowarzyszeniami.

Kalendarz imprez kulturalnych Chełma obfituje w liczne interesujące wydarzenia rozrywkowe

skierowane do wszelkich grup odbiorców. Organizowane przedsięwzięcia są z jednej strony atrakcją

dla mieszkańców, z drugiej zaś stanowią ważny element promocji, będący sposobem wzbudzenia

zainteresowania wypoczynkiem w mieście i okolicach. Do najważniejszych wydarzeń kulturalnych

odbywających się na terenie Chełma należą:

Wielka Gala Noworoczna jest wydarzeniem organizowanym przez Chełmski Dom Kultury,

które na stałe wpisało się w kalendarz imprez kulturalnych miasta. Koncert odbywa się

w pierwszych dniach stycznia, dzięki czemu stwarza możliwość wejścia w Nowy Rok przy

dźwiękach wyjątkowej muzyki. Ranga imprezy sprawia, iż cieszy się ona ogromnym

zainteresowaniem nie tylko mieszkańców miasta. W dotychczasowych edycjach repertuar

zaprezentowały m.in. Teatr Muzyczny w Lublinie, Orkiestra im. Arcyksiężnej Marii Krystyny

Habsburg pod dyrekcją Sylwestra Targosz-Szalonka, Bożena Zawiślak-Dolny, Adam Sztaba

wraz z Orkiestrą, a także wokaliści – Piotr Cugowski, Natalia Kukulska oraz inni znani artyści.

Ogólnopolskie Mistrzostwa Street Dance „Chełm B-Boys Battle” są imprezą cykliczną

rokrocznie gromadzącą w Chełmie najlepszych tancerzy breakdance z całego kraju.

W zawodach mogą brać udział zarówno grupy taneczne, jak i tancerze indywidualni.

W programie imprezy znajdują się również koncerty muzyczne. Organizatorami zawodów są

Estrada Dziecięca Stowarzyszenie Przyjaciół Tańca oraz Chełmski Dom Kultury. Mistrzostwa

odbywają się w ramach realizacji projektu „Chełm jest COOLturalny” współfinansowanego ze

środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Chełmskie Street Dance jest jedną

z najstarszych tego typu imprez w Polsce. Dotychczas odbyło się 14 edycji tego wydarzenia.


94

Dni Chełma są największą masową miejską imprezą organizowaną przez Chełmski Dom

Kultury. W programie wydarzenia znajdują się m.in. pokazy taneczne i wokalne, quizy

i zabawy dla najmłodszych, imprezy sportowo-rekreacyjne, konkursy z nagrodami oraz

koncerty znanych artystów i zespołów muzycznych. Dodatkową atrakcją jest również

prezentacja wyrobów twórców ludowych. Od roku 2013 nazwa imprezy została zmieniona na

„Jarmark z Bieluchem”, nawiązując tym samym do oficjalnego symbolu miasta – Ducha

Bielucha.

Fotografia 13. Wydarzenia kulturalne w mieście Chełm

Źródło: http://chelm.naszemiasto.pl/artykul/wielka-gala-noworoczna-w-chadeku,1191215,artgal,1852543,t,id,tm,zid.html;

http://moje.radio.lublin.pl/deszczowy-i-skromny-jarmark-z-bieluchem.html;http://archiwum.chdk.chelm.pl/index.php/to-

juz-bylo/207-chem-b-boys-battle-11

Muzeum Ziemi Chełmskiej im. Wiktora Ambroziewicza jest instytucją kultury, która realizuje zadania

w zakresie gromadzenia i trwałej ochrony dóbr naturalnego i kulturalnego dziedzictwa ludzkości

o charakterze materialnym i niematerialnym. Wśród podstawowych jej zadań należy wyróżnić

prowadzenie działalności wystawienniczej, naukowo - badawczej, wydawniczej oraz edukacyjnej

i upowszechnieniowej, w tym organizowanie takich form działalności kulturalnej, jak: koncerty,

konkursy, szkolenia, seminaria, sesje, spotkania autorskie, plenery, lekcje muzealne. Liczba osób

zwiedzających muzeum w analizowanym okresie wzrosła aż niemal czterokrotnie. W roku 2013

muzeum odwiedziło 51 480 osób, co było największą zanotowaną od 2004 roku wartością.

W roku 2004 na 10 tys. mieszkańców muzeum zwiedziło 2 027 osób, natomiast 9 lat później były to

już 7 843 osoby.

http://chelm.naszemiasto.pl/artykul/wielka-gala-noworoczna-w-chadeku,1191215,artgal,1852543,t,id,tm,zid.html

http://moje.radio.lublin.pl/deszczowy-i-skromny-jarmark-z-bieluchem.html

http://archiwum.chdk.chelm.pl/index.php/to-juz-bylo/207-chem-b-boys-battle-11

http://archiwum.chdk.chelm.pl/index.php/to-juz-bylo/207-chem-b-boys-battle-11


95

Wykres 27. Zwiedzający Muzeum Ziemi Chełmskiej w latach 2004-2013


Oprócz działalności wystawienniczej Muzeum prowadzi również działalność kulturalną i edukacyjną

organizując każdego roku imprezy oświatowe. Na przestrzeni lat 2008-2013 liczba organizowanych

imprez znacznie wzrosła. W roku 2013 najwięcej odbyło się seansów filmowych towarzyszących m.in.

wystawom o tematyce historycznej i spotkaniom, a ich liczba była sześciokrotnie wyższa niż w roku

2008. Na wystawach o tematyce historycznej i spotkaniach organizowanych w Muzeum odbyły się

w 2013 roku – 203 projekcje seansów filmowych, w których udział wzięło 2 540 uczestników.

Wyświetlany był film Było... nie minęło, Kronika zwiadowców historii. Stalag 319. Projekcje filmów

odbywały się także podczas Nocy Muzeów, Nocy Kultury oraz w trakcie zwiedzania ekspozycji

muzealnych przyrodniczych, archeologicznych i etnograficznych. Drugą pod względem liczby

kategorią imprez były lekcje i zajęcia muzealne, których odbyło się ponad 170. Ponadto

organizowano również odczyty, prelekcje, spotkania, warsztaty, koncerty, imprezy plenerowe oraz

sympozja naukowe. W imprezach oświatowych organizowanych przez Muzeum w roku 2013 udział

wzięło ponad 3 300 uczestników.

Tabela 41. Imprezy oświatowe organizowane w Muzeum Ziemi Chełmskiej w latach 2008-2013

Wyszczególnienie 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Zmiana

2008/2013 Zmiana

2012/2013

imprezy oświatowe w muzeach ogółem, w tym:

239 1 381 420 646 620 571 139% -8%

odczyty 13 8 - - - - -100% b.z.

odczyty/prelekcje/spotkania - - 48 19 40 41 b.d. 2%

seanse filmowe 52 1 108 108 338 303 314 504% 4%

koncerty 4 16 16 6 8 12 200% 50%

warsztaty - - 97 105 98 26 b.d. -73%

imprezy plenerowe - - 15 9 3 4 b.d. 33%

lekcje, zajęcia 170 249 136 165 168 173 2% 3%

sesje i seminaria naukowe/sympozja - - - 4 - 1 b.d. b.d.

imprezy oświatowe w muzeach na 10 tys. mieszkańców

35 204 63 98 94 87 147% -7%


13 906 13 7539 331 11 307 14 529

28 25324 278

39 65643 386

51 480

2 027 2 018

1 3741 668

2 147

4 1743 637

5 9776 569

7 843

0

1 000

2 000

3 000

4 000

5 000

6 000

7 000

8 000

9 000

0

10 000

20 000

30 000

40 000

50 000

60 000

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

Zwiedzający muzea i oddziały Zwiedzający muzea i oddziały na 10 tys. mieszkańców


96

Z Muzeum Ziemi Chełmskiej integralnie związana jest działalność Galerii 72, będącej jednym

z najważniejszych miejsc wystawienniczych w kraju. Inicjatorem i pomysłodawcą galerii był Kajetan

Sosnowski, zaś nazwa galerii pochodzi od daty jej powstania. Galeria mieści się w zespole

architektonicznym klasztoru popijarskiego. Działalność galerii zainicjowana została wystawą

malarstwa Jana Dobkowskiego we wrześniu 1972 roku. Największą wartość działalności Galerii 72

stanowią zbiory sztuki współczesnej chełmskiego muzeum. Od 2001 roku wystawy w Galerii 72

organizowane są przez Dział Sztuki Współczesnej Muzeum Ziemi Chełmskiej im. Wiktora

Ambroziewicza, kierowany przez historyka sztuki – Jagodę Barczyńską.

Ważną instytucją kultury w Chełmie jest także Młodzieżowy Dom Kultury. Oferta placówki

skierowana jest do młodych mieszkańców miasta, którzy mają możliwość rozwijania swych

zainteresowań i pasji poprzez uczestnictwo w prowadzonych programach edukacyjnych z różnych

dziedzin. Placówka otacza opieką również młodzież trudną, wymagającą szczególnego wsparcia,

poprzez stworzenie jej sprzyjających warunków do rozwoju. Rokrocznie z zajęć MDK korzysta ponad

500 młodych Chełmian. W ofercie znajdują się m.in. zajęcia taneczne, wokalne, teatralne, plastyczne,

modelarskie, warsztaty dziennikarskie, fotograficzne oraz klub turystyczno-krajoznawczy. Poza

stałymi formami aktywności, placówka prowadzi działalność w zakresie organizacji imprez dla dzieci

i młodzieży takich jak przedstawienia, koncerty, wycieczki, rajdy, konkursy oraz festiwale.

Animatorem kultury na terenie miasta jest również Chełmska Biblioteka Publiczna im. Marii Pauliny

Orsetti. Sieć biblioteczną tworzą ponadto jej trzy filie zlokalizowane przy ul. Zachodniej,

ul. Nadrzecznej oraz ul. 11 listopada. Biblioteka prowadzi działalność na terenie miasta i powiatu,

udostępniając swe zasoby w czterech wypożyczalniach oraz czytelni.

W latach 2004-2013 księgozbiór bibliotek uległ znacznemu zwiększeniu i w ostatnim roku wyniósł on

ponad 220 tys. woluminów. W ostatnim czasie wzrosła także liczba dostępnych dla czytelników

komputerów.

Poziom czytelnictwa w mieście jest trudny do określenia. Pomimo znacznego spadku liczby

czytelników, istotnie zwiększyła się liczba wypożyczonych przez nich książek. W roku 2013 jeden

czytelnik wypożyczył średnio 28 woluminów, tj. aż o 15 więcej niż w roku 2004 i o 11 więcej niż

w roku 2012. Na jednego mieszkańca przypadało średnio 4,6 wypożyczonych pozycji.


97

Tabela 42. Podstawowe dane na temat wyposażenia bibliotek w Chełmie oraz poziomu czytelnictwa w latach 2004-2013


2004/2013 Zmiana

2012/2013

Biblioteki i filie 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 b.z. b.z.

Księgozbiór bibliotek 182 076

192 790

203 255

205 900

208 418

209 543

212 480

218 516

213 834

220 094

21% 3%

Komputery użytkowane w bibliotece ogółem

b.d. b.d. b.d. b.d. 121 90 95 98 94 141 b.d. 50%

w tym: dostępne dla czytelników

b.d. b.d. b.d. b.d. 32 26 27 25 26 29 b.d. 12%

Czytelnicy w ciągu roku

20 408 18 328 17 488 15 429 14 592 13 961 12 709 12 686 11 264 10 529 -48% -7%

Wypożyczenia księgozbioru na zewnątrz

268 780

256 743

260 471

243 219

210 998

187 746

189 675

194 226

196 278

298 282

11% 52%

Ludność na 1 placówkę biblioteczną

17 153 17 040 16 972 16 946 16 926 16 913 16 634 16 544 16 474 16 370 -5% -1%

Księgozbiór bibliotek na 1000 ludności

2 654 2 828 2 994 3 038 3 078 3 097 3 193 3 302 3 245 3 361 27% 4%

Czytelnicy bibliotek na 1000 ludności

297 269 258 228 216 206 191 192 171 161 -46% -6%

Wypożyczenia księgozbioru na 1 czytelnika w woluminach

13,2 14,0 14,9 15,8 14,5 13,4 14,9 15,3 17,4 28,3 115% 63%

Wypożyczenia księgozbioru na 1 mieszkańca w woluminach

3,9 3,8 3,8 3,6 3,1 2,8 2,9 2,9 3,0 4,6 16% 53%

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS oraz sprawozdania z działalności Chełmskiej Biblioteki Publicznej za

2013 rok

Dokonując porównania poziomu czytelnictwa w mieście w odniesieniu do kraju i województwa,

można zauważyć, iż zarówno liczba wypożyczeń na 1 mieszkańca, jak i liczba wypożyczeń na

1 czytelnika jest w Chełmie mniejsza od wartości tych wskaźników uzyskanych dla województwa

i kraju.

Wykres 28. Poziom czytelnictwa w Chełmie na tle województwa i kraju


Miasto Chełm uzyskało w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Lubelskiego

na lata 2007 – 2013 dofinansowanie na realizację projektu pn. „Transgraniczne Centrum Edukacji

Ekonomiczno-Społecznej - dokończenie budowy Chełmskiej Biblioteki Publicznej". Projekt dotyczył

dokończenia budowy obiektu z przeznaczeniem na Chełmską Bibliotekę Publiczną rozpoczętej w 1987

0

2

46

8

1012

14

1618

20

Wypożyczenia księgozbioru na 1

czytelnika w woluminach

Wypożyczenia księgozbioru na 1

mieszkańca w woluminach

18,9

3,2

19,6

3,5

17,4

3,0

Polska woj. lubelskie Chełm


98

roku i był działaniem skierowanym na dokończenie budowli w nieco zmienionym kształcie – przy

uwzględnieniu nowych osiągnięć techniki w dziedzinie architektury i budownictwa. Rzeczowa

realizacja projektu objęła dokończenie budowy segmentów A i B, wykonanie aranżacji wnętrz wraz

z wyposażeniem oraz wykonanie robót związanych z zagospodarowaniem terenu (chodniki, mała

architektura, zieleń).

Poziom parteru A i B przeznaczony został na cele biblioteki – jako dział udostępniania zbiorów –

wypożyczalnie i czytelnie z wyodrębnieniem działów dla dzieci, dorosłych, czytelni prasy,

wypożyczalni „książki mówionej” (wypożyczalnia audio-wizualna) oraz „kawiarni internetowej”.

Poziom piętra segmentów A i B przeznaczono na cele „Transgranicznego Centrum Edukacji

Ekonomiczno-Społecznej” nowego, edukacyjnego działu Chełmskiej Biblioteki Publicznej jako

uzupełniającego dla funkcji biblioteki. Zaprojektowano salę odczytowo-widowiskową na ok. 200

miejsc oraz mniejsze pomieszczenia biurowe i konferencyjno-seminaryjne.

Dokończenie budowy Chełmskiej Biblioteki Publicznej i utworzenie Transgranicznego Centrum

Edukacji Ekonomiczno-Społecznej zwiększa atrakcyjności turystyczną i dostępność do dóbr kultury

miasta Chełma i całego regionu pogranicza. Projekt zwiększył bazę obiektów turystyczno-

kulturalnych, co przyczyni się do pełniejszego wykorzystania już posiadanych zasobów. Utworzone

Transgraniczne Centrum Edukacji Ekonomiczno-Społecznej poprawia warunki prowadzenia

współpracy międzynarodowej.

Centrum jest miejscem spotkań edukacyjno-kulturalnych mieszkańców regionu chełmskiego

i terenów strefy pogranicza.

Fotografia 14. Transgraniczne Centrum Edukacji Ekonomiczno Społecznej Chełmska Biblioteka Publiczna

Źródło: http://www.chelm.pl/www/um/index.php/fundusze-unijne/jestemy-razem-modzi-w-europie/dokonczenie-budowy-

chelmskiej-biblioteki-publicznej

Ofertę kulturalną w mieście uzupełnia Centrum Kultury Filmowej Zorza wyposażone w nową

technologię wyświetlania obrazu 4K. W okresie od września do grudnia 2013 r., tj. przez pierwsze

cztery miesiące działalności, w Centrum wyświetlonych zostało 60 tytułów filmowych, które obejrzało

ponad 23 tys. widzów na 525 seansach filmowych.


99

Zadania z zakresu kultury fizycznej i sportu realizuje Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji. Działalność

ośrodka sprzyja upowszechnianiu aktywności fizycznej wśród mieszkańców miasta, a szczególnie

dzieci, młodzieży i osób niepełnosprawnych. W obiektach administrowanych przez MOSiR

organizowane są imprezy sportowo-rekreacyjne o zasięgu lokalnym, regionalnym oraz wojewódzkim.

Głównym obiektem sportowym Chełma jest Miejska Hala Sportowa zlokalizowana przy ulicy

Granicznej. Jest to wielofunkcyjny obiekt sportowy przystosowany do rozgrywania zawodów

sportowych, prowadzenia treningów, ćwiczeń gimnastycznych oraz zajęć rehabilitacyjnych.

Fotografia 15. Miejska Hala Sportowa w Chełmie

Źródło: http://arenasportu.pl/

Ponadto w centrum miasta zlokalizowany jest Stadion Miejski, na którym mogą odbywać się różne

imprezy: głównie mecze piłkarskie oraz imprezy plenerowe (np. koncerty). Stadion miejski spełnia

wymogi do przeprowadzenia imprez masowych. W skład obiektu wchodzi pełnowymiarowe boisko

piłkarskie, bieżnia lekkoatletyczna, boiska do siatkówki i koszykówki, tzw. małe boisko treningowe

o nawierzchni trawiastej oraz kort do tenisa ziemnego. Na trybunach zasiąść może 2 500 widzów.


100

Fotografia 16. Stadion Miejski w Chełmie

Źródło: http://www.mosir.chelm.pl/

Ofertę sportowo-rekreacyjną miasta uzupełniają stadion „Batory”, kompleks boisk do gier

sportowych na osiedlu „Słoneczne”, miejsce wykorzystywane do kąpieli „Glinianki”, sztuczne

lodowisko, kryte pływalnie, skate park oraz ścieżka rowerowa wzdłuż doliny rzeki Uherki.

W odpowiedzi na wzrastające potrzeby mieszkańców i turystów, miasto stale modernizuje

i rozbudowuje swoją infrastrukturę sportową. Największą realizowaną aktualnie inwestycją jest

budowa Chełmskiego Parku Wodnego przy ul. Trubakowskiej, której efektem będzie

trzykondygnacyjna hala z basenami, saunami, wannami z hydromasażem, wodnymi zjeżdżalniami

oraz siłownią, boiskiem do squasha, kręgielnią i restauracją. Miasto realizuje również inwestycję

w zakresie Rozbudowy Ośrodka Sportów Zimowych w Kumowej Dolnie, która zakłada powstanie

stoku narciarskiego z wyciągami, hotelem, wypożyczalnią sprzętu narciarskiego i amfiteatrem.

Ponadto opracowywana jest koncepcja zagospodarowania Miejskiego Kąpieliska „Glinianki”.

Podsumowując, Chełm dysponuje bogatą infrastrukturą kulturalną i sportową. Instytucje kultury

i sportu oferują liczne atrakcje i aktywności zarówno dla młodszych, jak i starszych mieszkańców.

Organizowane imprezy i wydarzenia wzbogacają ofertę turystyczną Chełma, przez co zachęcają do

odwiedzenia miasta mieszkańców całego regionu.

Znakomitym uzupełnieniem prowadzonej działalności z zakresu kultury fizycznej, jest aktywność

licznie działających na terenie Chełma stowarzyszeń i klubów sportowych. Zawodnicy chełmskich

klubów sportowych powołani do kadry narodowej, należą do europejskiej i światowej czołówki,

w określonych dyscyplinach sportu. Wśród nich czołowe miejsce zajmują zapaśnicy zrzeszeni


101

w Miejskim Klubie Sportowym „Cement – Gryf” Chełm. Do wyróżniających się dyscyplin sportu,

odnoszących liczne sukcesy w kraju można zaliczyć: strzelectwo sportowe, lekkoatletykę i judo.

Kluby i stowarzyszenia sportowe, które zrzeszają setki młodych ludzi, głównie uczniów chełmskich

szkół, są organizatorami licznych imprez sportowych, we wszystkich dziedzinach sportu. Do

najważniejszych z nich należy zaliczyć: Międzynarodowy Bieg Uliczny o Puchar Prezydenta Miasta

Chełm, Międzynarodowy Turniej Zapaśniczy Młodzików i Młodziczek, Międzynarodowy Turniej Grand

Prix Niedźwiedziego Grodu w piłce nożnej, Międzynarodowy Maraton Kresowy „Z Duchem

Bieluchem”, Ogólnopolski Turniej Karate Kyokushin IKO o Puchar Prezydenta Miasta Chełm, Bieg

Niepodległości, Chełmski Półmaraton „Z Duchem Bieluchem”.

Warto nadmienić, że na terenie Chełma systematycznie organizowane są liczne gale sportu, podczas

których prezentowane są poszczególne dyscypliny sportu oraz dokonywane wybory najlepszych

sportowców.

Prezydent Miasta Chełm każdego roku, przyznaje nagrody dla najlepszego zawodnika i trenera

działającego na rzecz chełmskiego sportu.

C. Ochrona zdrowia i polityka społeczna

OCHRONA ZDROWIA

Dostęp do służby zdrowia na terenie Chełma można ocenić jako dobry. Usługi w zakresie opieki

medycznej świadczy Samodzielny Publiczny Wojewódzki Szpital Specjalistyczny, który zapewnia

świadczenia zdrowotne w zakresie opieki stacjonarnej, specjalistycznej opieki ambulatoryjnej,

diagnostyki i rehabilitacji. Opieka szpitalna prowadzona jest w ramach 18 oddziałów oraz 24 poradni

specjalistycznych.

Zadania z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej świadczy natomiast Miejski Samodzielny Publiczny

Zakład Opieki Zdrowotnej w Chełmie oraz 42 przychodnie niepubliczne. W latach 2004-2013 niemal

dwukrotnie zwiększyła się liczba przychodni w mieście, co wpłynęło na istotny spadek liczby osób

przypadających na jedną placówkę. Ogólna liczba porad lekarskich udzielonych w Chełmie w roku

2013 wyniosła 397,1 tys. Ofertę z zakresu ochrony zdrowia uzupełnia 31 aptek.


102

Wykres 29. Ambulatoryjna opieka zdrowotna w mieście Chełm w latach 2004-2013


Pomimo znacznego zwiększenia liczby przychodni, liczba udzielonych pacjentom porad lekarskich

ulegała niewielkim zmianom. Na przestrzeni lat 2004-2013 zwiększyła się ona o 11,4%, jednak

w ostatnim roku analizy w stosunku do roku poprzedniego zmniejszyła się o 5%. Średnia liczba porad

przypadających na jednego mieszkańca wzrosła z 5,2 w roku 2004 do 6,1 w roku 2013.

Wykres 30. Porady udzielone pacjentom w jednostkach podstawowej opieki zdrowotnej w mieście Chełm w latach 2004-2013


POLITYKA SPOŁECZNA

W ramach polityki społecznej na terenie miasta Chełm funkcjonują następujące placówki:

żłobki i opiekunowie dzienni sprawujący opiekę nad dziećmi w wieku do lat 3,

placówki opiekuńczo-wychowawcze,

jednostki pomocy społecznej.

24 24

2831 32

34 35

42 43 432 859 2 840

2 425 2 1872 116

1 9901 901

1 576 1 532 1 523

0

500

1 000

1 500

2 000

2 500

3 000

3 500

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

50

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

przychodnie ogółem ludność na 1 przychodnię

356 337378 555

405 092420 813 428 945 428 800 422 049

425 957418 511

397 091

5,19

5,55

5,97

6,21

6,34 6,34 6,346,44

6,35

6,06

5,00

5,20

5,40

5,60

5,80

6,00

6,20

6,40

6,60

0

50 000

100 000

150 000

200 000

250 000

300 000

350 000

400 000

450 000

500 000

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

Porady ogółem Porady na 1 mieszkańca


103

Żłobki i opiekunowie dzienni

Obecnie na terenie Chełma działalność prowadzi 5 placówek oferujących opiekę żłobkową, w tym

dwa żłobki miejskie i trzy placówki o charakterze niepublicznym, zapewniające łącznie 201 miejsc

opieki nad dziećmi w wieku do lat 3.

Tabela 43. Podstawowe dane dotyczące placówek opieki żłobkowej w Chełmie w latach 2004-2014


2004/2014 Zmiana

2013/2014

Żłobki ogółem 1 1 1 1 1 1 1 1 1 3 5 400% 67%

w tym: prowadzone przez JST

1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 2 100% 100%

miejsca ogółem 40 41 55 75 75 75 75 89 82 141 201 403% 43%

w tym: w żłobkach prowadzonych przez JST

40 41 55 75 75 75 75 89 82 82 b.d. 105%* b.z.**


95 96 121 170 156 176 154 168 160 251 b.d. 164%* 57%**

zmiana 1,1% 26,0% 40,5% -8,2% 12,8% -

12,5% 9,1% -4,8% 56,9% b.d. - -

w tym: w żłobkach prowadzonych przez JST

95 96 121 170 156 176 154 168 160 166 b.d. 75%* 4%**

zmiana 1,1% 26,0% 40,5% -8,2% 12,8% -

12,5% 9,1% -4,8% 3,8% b.d. - -

* zmiana 2004/2013, ** zmiana 2012/2013


Liczba żłobków w ostatnim roku analizy uległa zwiększeniu o dwa. Pociągnęło to za sobą istotny

wzrost liczby miejsc w żłobkach. Oznacza to, że dostęp do opieki żłobkowej w mieście uległ znacznej

poprawie.

Liczba dzieci objętych opieką w żłobkach także się zwiększyła. Według stanu na koniec roku 2013 we

wszystkich placówkach przebywało o 164% więcej dzieci niż w roku 2004 i niemal o 3/5 więcej niż

w roku 2012. Analogicznym zmianom, które jednoznacznie uznać należy za pozytywne, uległ odsetek

dzieci w wieku 0-3 lat objętych opieką w żłobkach według stanu na dzień 31 XII (wzrost z 1,7%

w 2004 roku do 7,5% w roku 2013).

Tabela 44. Dzieci w wieku 0-3 lat objęte opieką w żłobkach w Chełmie w latach 2004-2013


Ponadto od 2014 roku na terenie miasta Chełm funkcjonuje nowa forma opieki nad dziećmi w wieku

do lat 3 – dzienny opiekun. Pięciu dziennych opiekunów zatrudnionych przez spółdzielnię socjalną

może zapewnić opiekę nad 25 dziećmi.

Wyszczególnienie 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013Zmiana

2004/2013

Zmiana

2012/2013

Dzieci w wieku 0-3 lat ogółem 1 667 1 640 1 714 1 805 1 918 1 964 1 963 1 886 1 759 1 637 -2% -7%

Dzieci objęte opieką w żłobkach

ogółem29 41 55 66 77 86 85 89 82 123 324% 50%

Odsetek dzieci objętych opieką

w żłobkach1,7% 2,5% 3,2% 3,7% 4,0% 4,4% 4,3% 4,7% 4,7% 7,5% 332% 61%


104

Opisane powyżej zmiany uznać należy jednoznacznie za pozytywne. Świadczą one bowiem

o poprawiającej się dostępności opieki żłobkowej. Można jednak przypuszczać, że dostęp do usług

opiekuńczych dla najmłodszych jest w Chełmie wciąż niewystarczający, na co wskazuje fakt, że

tylko 7,5% dzieci w wieku 0-3 lat objętych jest opieką w żłobkach. Należy zatem podejmować

działania zmierzające do zwiększenia liczby miejsc w żłobkach już istniejących, jak również

tworzenia nowych placówek, w tym także oddziałów żłobkowych w przedszkolach.

Placówki opiekuńczo-wychowawcze

Na terenie miasta Chełm funkcjonują następujące placówki opiekuńczo-wychowawcze typu

socjalizacyjnego i interwencyjnego:

Chełmskie Centrum Pomocy Dziecku i Rodzinie

Centrum realizuje zadania przewidziane dla placówki opiekuńczo-wychowawczej typu

socjalizacyjnego i interwencyjnego z 30 miejscami. Budynek, w którym znajduje się jednostka, został

gruntownie zmodernizowany, dzięki czemu placówka stała się jedną z najnowocześniejszych

w regionie. W ramach Szwajcarsko-Polskiego Programu Współpracy miasto uzyskało środki

finansowe, za które odnowiono wnętrze budynku oraz infrastrukturę wokół placówki. Powstały

również 4 gabinety diagnostyczno-terapeutyczne, a pracownicy wzięli udział w cyklu kursów i szkoleń

podnoszących kwalifikacje zawodowe.

Dom Małych Dzieci w Chełmie

Placówka prowadzi całodobową działalność opiekuńczo-wychowawczą dla dzieci, które są częściowo

lub całkowicie pozbawione opieki rodziców. Dom zapewnia 7 miejsc socjalizacyjnych oraz 7 miejsc

interwencyjnych. Dom Małych Dzieci spełnia podstawowe funkcje rodziny w zakresie opieki

i wychowania, zapewnia dzieciom i młodzieży opiekę wychowawczą oraz stwarza warunki

prawidłowego rozwoju. Ponadto realizuje zadania o charakterze terapeutycznym, interwencyjnym

oraz socjalizacyjnym wobec dziecka i jego rodziny.

Jednostki pomocy społecznej

W zakresie pomocy społecznej na terenie miasta Chełm usługi świadczą Miejski Ośrodek Pomocy

Rodzinie, Środowiskowy Dom Samopomocy, Centrum Integracji Społecznej, Ośrodek Interwencji

Kryzysowej oraz Ośrodek Pomocy Osobom Uzależnionym. Celem działalności tych instytucji jest

wspieranie osób i rodzin będących w trudnej sytuacji życiowej, której nie są one w stanie

przezwyciężyć, wykorzystując własne zasoby i możliwości.

Z raportu oceny zasobów pomocy społecznej na rok 2013 wynika, iż w ramach sytemu pomocy

społecznej wsparciem objęto 2 416 rodzin, w których żyło 5 611 osób oraz 3 583 osoby samotnie

prowadzące gospodarstwo domowe. Pomocą zostało wówczas objętych 14% ogółu mieszkańców

miasta. Dane wskazują, że aż 79% osób, którym udzielone zostało wsparcie, to długotrwale

korzystający z pomocy. Głównymi przyczynami przyznawania świadczeń pomocy społecznej są

ubóstwo i bezrobocie. W roku 2013 z tych powodów wsparciem objęto 2 800 rodzin (1 489 z powodu

ubóstwa i 1 311 z powodu bezrobocia), w których żyło 7 378 osób (3 712 - ubóstwo i 3 666 –

bezrobocie). Wśród częstych przyczyn przyznawania pomocy znalazły się również długotrwała lub

ciężka choroba (1 172 rodziny), niepełnosprawność (998 rodzin), bezradność (530 rodzin) oraz

przemoc w rodzinie (127 rodzin).


105

Liczba gospodarstw domowych korzystających ze środowiskowej pomocy społecznej uległa w latach

2008-2013 zmniejszeniu o nieco ponad 9%. W analizowanym okresie spadek odnotowano również

w zakresie liczby osób zamieszkujących te gospodarstwa. Skutkowało to obniżeniem z 7,9% w roku

2008 do 7,5% w roku 2013 udziału osób zamieszkujących gospodarstwa domowe korzystające

z pomocy w ogólnej liczbie ludności.

Wykres 31. Środowiskowa pomoc społeczna w mieście Chełm w latach 2008-2013


Dane wskazują ponadto, iż w badanym okresie znacznie zmniejszyła się liczba rodzin otrzymujących

zasiłki rodzinne na dzieci, na przestrzeni lat 2008-2013 odnotowano spadek o 46%. Liczba dzieci, na

które rodzice otrzymywali zasiłki rodzinne uległa zmniejszeniu z 5,8 tys. w roku 2008 do 3,3 tys.

w roku 2013 (spadek o 41%). Udział dzieci w wieku do 17. roku życia, których rodzice objęci zostali

wsparciem w ogólnej liczbie dzieci w tym wieku obniżył się w analizowanym okresie o ponad 32%.

Wykres 32. Świadczenia rodzinne w mieście Chełm w latach 2008-2013


2 3702 147 2 239 2 147 2 140 2 151

5 338

4 738 4 895 4 841 4 892 4 947

7,9%

7,0%

7,4% 7,3%

7,4%7,5%

6,4%

6,6%

6,8%

7,0%

7,2%

7,4%

7,6%

7,8%

8,0%

0

1 000

2 000

3 000

4 000

5 000

6 000

2008 2009 2010 2011 2012 2013

gospodarstwa domowe korzystające ze środowiskowej pomocy społecznej

osoby w gospodarstwach domowych korzystających ze środowiskowej pomocy społecznej

udział osób w gospodarstwach domowych korzystających ze środowiskowej pomocy społecznej w ludności ogółem

3 552

2 9692 607

2 2722 026 1 915

5 790

4 983

4 3633 909

3 5233 313

42,2%

37,2%

34,4%32,0%

29,4% 28,6%

0,0%

5,0%

10,0%

15,0%

20,0%

25,0%

30,0%

35,0%

40,0%

45,0%

0

1 000

2 000

3 000

4 000

5 000

6 000

7 000

2008 2009 2010 2011 2012 2013

rodziny otrzymujące zasiłki rodzinne na dzieci

dzieci, na które rodzice otrzymują zasiłek rodzinny

udział dzieci w wieku do lat 17, na które rodzice otrzymują zasiłek rodzinny w ogólnej liczbie dzieci w tym wieku


106

Istotnym zagadnieniem związanym z opieką społeczną są również świadczenia rodzinne wypłacane

osobom będącym w trudnej sytuacji życiowej. Dokonując analizy danych za lata 2008-2013 można

zauważyć, iż kwota wypłacanych potrzebującym świadczeń rodzinnych ulegała niewielkim zmianom,

a w roku 2013 osiągnęła wartość 11,1 mln zł. W tym czasie wyraźnie zmniejszyła się kwota zasiłków

rodzinnych – z 7,5 mln zł w roku 2008 do 5,7 mln zł w roku 2013 (spadek o 23%). Zwiększyła się

natomiast kwota zasiłków pielęgnacyjnych, jednak zmiana ta była znacznie mniej istotna (wzrost

o 1%). Kwota świadczeń rodzinnych przypadających na jedną rodzinę wzrosła aż o 77%.

Tabela 45. Kwoty świadczeń rodzinnych w Chełmie w latach 2008-2013

Wyszczególnienie JM 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Zmiana

2008/2013 Zmiana

2012/2013

kwota świadczeń rodzinnych tys. zł 11 668 11 194 12 089 11 878 11 866 11 132 -4,59% -6,19%

kwota zasiłków rodzinnych (wraz z dodatkami)

tys. zł 7 461 6 831 7 142 6 369 5 687 5 743 -23,03% 0,98%

kwota zasiłków pielęgnacyjnych tys. zł 2 946 3 038 3 083 3 078 3 058 2 972 0,88% -2,81%

kwota świadczeń rodzinnych przypadających na jedną

rodzinę tys. zł 3,28 3,77 4,64 5,23 5,86 5,81 76,96% -0,75%


Dokonując porównania udziału osób zamieszkujących gospodarstwa domowe korzystające ze

środowiskowej pomocy społecznej w ogóle ludności w mieście Chełm, w kraju i w województwie,

można zauważyć, iż wskaźnik ten przez cały analizowany okres najniższe wartości osiągał dla Chełma.

Odsetek osób korzystających ze wsparcia jest tutaj niższy niż w województwie i w kraju, co można

uznać za zjawisko pozytywne, bowiem region wschodni, w którym leży Chełm, charakteryzuje wysoki

wskaźnik zagrożenia ubóstwem skrajnym, relatywnym i ustawowym.

Wykres 33. Udział osób zamieszkujących gospodarstwa domowe korzystające ze środowiskowej pomocy społecznej w ludności ogółem w latach 2008-2013


Mimo to z pogłębionej analizy wynika, iż problem miasta stanowi długotrwałość korzystania ze

świadczeń pomocy społecznej przez mieszkańców, bowiem aż 79% osób objętych wsparciem to

długotrwale korzystający. Taki stan rzeczy wskazuje na obecność problemu ubóstwa utrzymującego

się od wielu lat w odniesieniu do wybranych rodzin. Ponadto poważnym problemem miasta jest

7,9%7,0% 7,4% 7,3% 7,4% 7,5%

11,4%10,6%

10,1%9,6% 9,6% 9,8%9,6%

9,1%8,7%

8,1% 8,1% 8,3%

0,0%

2,0%

4,0%

6,0%

8,0%

10,0%

12,0%

2008 2009 2010 2011 2012 2013

Chełm woj. lubelskie Polska


107

wysokie bezrobocie, które wpływa na pogarszającą się sytuację bytową mieszkańców. Ubóstwo

i bezrobocie powodują wiele negatywnych następstw zarówno dla jednostki, jak i całej społeczności.

Walka z tymi problemami wymaga również dużych nakładów finansowych, co poważnie obciąża

budżet samorządu.

D. Bezpieczeństwo i porządek publiczny

Bezpieczeństwo publiczne to stan, który umożliwia sprawne funkcjonowanie społeczeństwa. Jest to

sytuacja braku zagrożeń dla życia i zdrowia ludzkiego oraz mienia w zakresie bezpieczeństwa

publicznego, bezpieczeństwa drogowego, bezpieczeństwa sanitarnego oraz innych lokalnych

zagrożeń. Samorząd dąży do uzyskania takiego stanu poprzez realizację zadań w oparciu o zawarte

w ustawach uregulowania. Prowadzi przy tym współpracę z podmiotami odpowiedzialnymi za

bezpieczeństwo publiczne, m.in. z Policją, Państwową Strażą Pożarną oraz Powiatową Stacją

Sanitarno-Epidemiologiczną.

Przedstawione w dalszej części opracowania dane analityczne obrazują interwencje służb

odpowiedzialnych za bezpieczeństwo na terenie Chełma.

PORZĄDEK PUBLICZNY

Za bezpieczeństwo mieszkańców i porządek publiczny w Chełmie odpowiada Komendant Miejski

Policji oraz Prezydent Miasta Chełm. Organy te z wykorzystaniem podległych sobie służb

(odpowiednio Policji, Straży Miejskiej) stoją na straży bezpieczeństwa i porządku publicznego,

wykonują zadania z zakresu ochrony spokoju i porządku w miejscach publicznych oraz ochrony

mienia. Prowadzą stałą współpracę z innymi podmiotami odpowiedzialnymi za bezpieczeństwo

publiczne, m.in. Państwową Strażą Pożarną, Stacją Sanitarno-Epidemiologiczną, Inspektoratem

Weterynarii, Inspektoratem Nadzoru Budowlanego, Inspektoratem Ochrony Środowiska czy służbami

leśnymi. Współpraca ta jest w zasadniczej części oparta na 4-letnich programach zapobiegania

przestępczości oraz ochrony bezpieczeństwa obywateli i porządku publicznego, o którym mowa

w przepisach ustawy o samorządzie powiatowym, a także innych pisemnych porozumieniach.

W innych przypadkach stanowi współpracę doraźną.

Dane statystyczne wskazują, że w roku 2013 wśród stwierdzonych na terenie miasta czynów

karalnych najwięcej było przewinień o charakterze kryminalnym (1.239 zdarzeń) oraz przestępstw

przeciwko mieniu (1.142 zdarzenia), zaś najrzadziej miały miejsce przestępstwa przeciwko życiu

i zdrowiu (63 zdarzenia). W porównaniu z rokiem poprzednim zwiększeniu uległa jedynie liczba

przestępstw o charakterze gospodarczym, w przypadku pozostałych rodzajów czynów karalnych

odnotowano spadek od 28% do 82%. Najwyższą wykrywalność sprawców na terenie miasta uzyskano

dla przestępstw drogowych (99%) i przestępstw o charakterze gospodarczym (88%).

Tabela 46. Przestępstwa stwierdzone w Chełmie w roku 2012 i 2013

Wyszczególnienie 2012 2013 Zmiana

2012/2013

kryminalne 2 376 1 239 -47,85%

gospodarcze 459 520 13,29%

drogowe 812 145 -82,14%

przeciwko życiu i zdrowiu 88 63 -28,41%

przeciwko mieniu 1 788 1 142 -36,13%



108

W Chełmie od 1999 roku istnieje system monitoringu ulicznego, składający się z 35 kamer, co

znacznie poprawia bezpieczeństwo w miejscach publicznych.

OCHRONA PRZECIWPOŻAROWA

Ochronę przeciwpożarową w Chełmie zapewnia Komendant Miejski Państwowej Straży Pożarnej.

Organ ten wykonuje zadania z zakresu walki z pożarami, klęskami żywiołowymi oraz innymi

miejscowymi zagrożeniami.

Według danych statystycznych w latach 2009-2013 odnotowano w mieście 1 045 pożarów, 1 382

miejscowe zagrożenia oraz przyjęto 80 fałszywych alarmów. Liczba zdarzeń wymagających

interwencji w tym okresie uległa zmniejszeniu o ¼. Najbardziej dynamiczna zmiana liczby

podejmowanych działań ratowniczych nastąpiła w przypadku pożarów, których w roku 2013

odnotowano o 32% mniej niż w początkowym okresie analizy. Wśród przyczyn interwencji jednostek

straży pożarnej przez cały analizowany okres dominowały miejscowe zagrożenia, jednak ich liczba

ulegała systematycznemu zmniejszeniu. Najrzadziej działania ratownicze w mieście podejmowano

z powodu fałszywych alarmów.

Tabela 47. Działania ratownicze prowadzone przez jednostki ochrony przeciwpożarowej na terenie Chełma w latach 2009-2013

Wyszczególnienie 2009 2010 2011 2012 2013 Zmiana

2009/2013 Zmiana

2012/2013

Pożary 246 221 197 215 166 -32,5% -22,8%

Miejscowe zagrożenia 317 278 268 260 259 -18,3% -0,4%

Alarmy fałszywe 24 14 6 15 21 -12,5% 40,0%

Zdarzenia ogółem 587 513 471 490 446 -24,0% -9,0%

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Komendy Miejskiej Państwowej Straży Pożarnej w Chełmie

BEZPIECZEŃSTWO SANITARNE

Bezpieczeństwem sanitarnym w Chełmie zajmuje się Powiatowy Inspektor Sanitarno-

Epidemiologiczna. Do zadań Powiatowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej należy ochrona zdrowia

ludzkiego przed niekorzystnym wpływem szkodliwych i uciążliwych czynników środowiskowych,

zapobieganie powstawaniu chorób, przede wszystkim chorób zakaźnych i zawodowych, a także

kształtowanie prawidłowych postaw i zachowań zdrowotnych społeczeństwa.

Sytuację epidemiologiczną chorób zakaźnych na terenie Chełma ocenić należy jako korzystną.

Według danych statystycznych w roku 2013 największy współczynnik zachorowań w mieście dotyczył

ospy wietrznej. Wysoki współczynnik zachorowalności odnotowano także dla takich jednostek

chorobowych jak różyczka oraz biegunki (szczególnie wśród dzieci do lat 2). Najmniejsza liczba

zachorowań na terenie miasta dotyczyła zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, świnki oraz róży.

W porównaniu z rokiem 2012 wzrost liczby zachorowań nastąpił w przypadku salmonellozy, różyczki

oraz świnki, w pozostałych przypadkach obserwowano spadek zachorowalności. Podobnie jak

w poprzednich latach, obserwowany wzrost wskaźnika zapadalności na niektóre choroby zakaźne

miał charakter sezonowy lub był kontynuacją trendów wieloletnich.


109

Tabela 48. Liczba zachorowań oraz współczynnik zapadalności na choroby zakaźne w Chełmie w latach 2012 i 2013

Jednostka chorobowa

2012 2013

Liczba zachorowań

Wskaźnik zapadalności

Liczba zachorowań

Wskaźnik zapadalności

Salmonelloza 22 33,3 33 50,3

Bakteryjne zakażenia jelitowe 9 13,6 7 10,7

Wirusowe zakażenia jelitowe 51 77,2 44 67,0

Biegunki ogółem w tym: u dzieci do lat 2

92 41

139,3 222,7

59 28

89,9 152,1

Róża 13 19,7 4 6,1

Płonica 40 60,6 20 30,5

Borelioza 13 19,7 11 16,8

Ospa wietrzna 408 617,7 363 553,1

Różyczka 70 106 147 224,0

Świnka 3 4,5 4 6,1

WZW typu B 1 1,5 - -

WZW typu C 12 18,2 11 16,8

Gruźlica 12 27,3 9 13,7

Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych bakteryjne

1

1,5

1

1,5

wirusowe 2 3,0 - -

Krztusiec 1 1,5 - -

Źródło: Opracowanie własne na podstawie „Oceny stanu sanitarnego i sytuacji epidemiologicznej miasta Chełm za rok 2013”

Stan bezpieczeństwa i porządku publicznego w Chełmie można ocenić jako dobry. Zmniejszeniu

ulega liczba zdarzeń wymagających interwencji służb, inspekcji i straży, zaś sytuacja

epidemiologiczna określona została jako korzystna.


Wśród kluczowych problemów o charakterze społecznym, z jakimi boryka się Chełm, należy wskazać

ubóstwo i bezrobocie, będące dominującymi powodami przyznawania pomocy instytucjonalnej

w mieście. Brak pracy wpływa na rokrocznie pogarszającą się sytuację bytową mieszkańców, a to

z kolei przyczynia się do obniżenia jakości życia w Chełmie. Kolejny problem stanowi długotrwałość

korzystania ze świadczeń pomocy społecznej przez mieszkańców, co skutkuje ubóstwem

utrzymującym się od wielu lat w odniesieniu do wybranych rodzin. Problemy te wraz

z konsekwencjami starzenia się społeczności sprawiają, że zwiększa się zapotrzebowanie na usługi

pomocowe i opiekuńcze w mieście. Przeszkodę w tym zakresie stanowi brak miejskiego Domu

Pomocy Społecznej. Sytuacja społeczno-demograficzna rodzi również zapotrzebowanie na tworzenie

domów dziennego pobytu, całodobowych domów opieki dla seniorów oraz środowiskowych domów

samopomocy, wzrasta także potrzeba tworzenia placówek rehabilitacyjnych. Ponadto dostrzega się

konieczność stworzenia ośrodka dla osób z zaburzeniami psychicznymi.

6. Zarządzanie

A. Kapitał społeczny

Przez kapitał społeczny rozumie się umiejętność współpracy międzyludzkiej, a także zdolność do

mobilizacji i łączenia zasobów, które sprzyjają kreatywności oraz wzmacniają wolę współpracy

i porozumienia w dążeniu do realizacji wspólnych celów. Jest on niezbędnym elementem

społeczeństwa obywatelskiego wynikającym z wzajemnego zaufania oraz obowiązujących norm

i wzorów postępowania.


110

Kapitał społeczny jest kategorią, którą trudno oszacować, szczególnie w przekroju lokalnym. Jednym

z głównych czynników określających jakość kapitału społecznego jest partycypacja obywateli w życiu

publicznym.

Zasadniczy przejaw uczestnictwa mieszkańców w życiu publicznym stanowi tworzenie i udział

w organizacjach pozarządowych. W Chełmie w 201411 roku zarejestrowanych było 196 podmiotów

pozarządowych, wśród których znalazły się 183 stowarzyszenia i organizacje społeczne oraz 13

fundacji. Ponadto na terenie miasta działalność prowadziły 3 spółdzielnie socjalne, których celem był

powrót do uregulowanego życia społecznego i aktywności na rynku pracy osób zagrożonych

wykluczeniem społecznym. Aktywność społeczna chełmskiej młodzieży przejawiała się poprzez

uczestnictwo w 27 działających w mieście Uczniowskich Klubach Sportowych i Stowarzyszeniach

Kultury Fizycznej. Problem chełmskich organizacji pozarządowych stanowi zbyt mała ich aktywność

w zakresie pozyskiwania środków finansowych na prowadzenie działalności, co zmniejsza szanse na

ich rozwój. Ponadto wykazują one niewielkie zaangażowanie we współpracę z miastem, co przekłada

się na zmniejszenie efektywności podejmowanych działań12.

Miernikiem jakości kapitału społecznego jest także frekwencja w wyborach samorządowych.

Z oficjalnych danych dotyczących wyborów samorządowych, które odbyły się w roku 2014, wynika, że

frekwencja wyborcza w Chełmie wyniosła 41,26%. Cztery lata wcześniej w wyborach wzięło udział

45,79% uprawnionych do głosowania. Spadek frekwencji świadczyć może o zmniejszającym się wśród

mieszkańców poczuciu odpowiedzialności za sprawy społeczne, co wpływa na obniżenie jakości

kapitału społecznego. Problem ten wydaje się być tym większy, że zarówno w województwie,

jak i w kraju zanotowano utrzymanie frekwencji w wyborach z 2014 roku w stosunku do roku 2010.

Bezpośrednie wybory wójtów, burmistrzów i prezydentów odczytywać należy bowiem jako czynnik

zachęcający do głosowania.

B. Promocja

Głównym celem promocji jest zapewnienie rozwoju miasta przy wykorzystaniu potencjału

miejscowego i szans tkwiących w otoczeniu oraz tworzenie wizerunku Chełma jako miejsca

atrakcyjnego, nowoczesnego i otwartego zarówno dla mieszkańców, jak i turystów, przedsiębiorców

oraz potencjalnych inwestorów.

Chełm od lat podejmuje działania promocyjne na wielu płaszczyznach. Skupiają się one wokół

kształtowania pozytywnego wizerunku miasta oraz promowania jego potencjału gospodarczego

i kulturalnego. Promocja ma zarówno charakter wewnętrzny, jak i zewnętrzny. Promocja wewnętrzna

ukierunkowana jest na mieszkańców miasta, a jej cel stanowi kształtowanie korzystnego wizerunku

Chełma jako miejsca, w którym warto mieszkać, uczyć się i pracować. Ma ona istotny wymiar

integracyjny, a także pozwala włączać mieszkańców w rozwój miasta.

Promocja zewnętrzna skupia się przede wszystkim wokół prowadzenia działań o charakterze

gospodarczym i turystycznym. Celem promocji zewnętrznej jest także podejmowanie różnego rodzaju

aktywności zmierzających do stworzenia swego rodzaju marki, wyróżniającej Chełm na tle innych

jednostek samorządu terytorialnego. Jej powstanie przyczyni się do większego zainteresowania

miastem, co z kolei wpłynie na zwiększenie liczby inwestycji, wzrost gospodarczy oraz poprawę

11 Stan na dzień 1 września 2014 r. 12 Opracowane na podstawie dokumentu „Program współpracy miasta Chełm z organizacjami pozarządowymi oraz innymi podmiotami prowadzącymi działalność pożytku publicznego na rok 2015”


111

jakości życia mieszkańców. Świadomość potrzeby budowania marki w celu identyfikacji i wyróżnienia

miasta powinna doprowadzić do stworzenia interesującej promocji Chełma, która właściwie wskaże

osobowość miasta oraz trafnie uchwyci jego tożsamość.

Ogromną wartość w zakresie promocji Chełma stanowią portal turystyczny Szlak Kredą Pisany – po

atrakcjach Ziemi Chełmskiej oraz strona internetowa Chełmskiego Ośrodka Informacji Turystycznej.

Szlak kredą pisany jest kluczowym produktem turystycznym ziemi chełmskiej. Jego koncepcja

stanowi efekt współpracy miasta Chełm, powiatu chełmskiego i miasta Trebiszów na Słowacji

w ramach projektu „Współpraca międzyregionalna powiatu chełmskiego i miasta Chełm szansą

rozwoju turystyki ziemi chełmskiej jako atrakcji wschodniej granicy Unii Europejskiej”. Szlak został

wytyczony w ramach zrealizowanego w projekcie „Planu rozwoju turystyki i współpracy

międzyregionalnej powiatu chełmskiego i miasta Chełm”. Portal proponuje turystom trzy odsłony

szlaku – czerwoną, zieloną i niebieską. Początek i koniec każdej z odsłon znajduje się w Chełmie, co

stwarza możliwość zaplanowania kilkudniowego zwiedzania z możliwością codziennego powrotu do

miejsca noclegowego zlokalizowanego w mieście. Z kolei Chełmski Ośrodek Informacji Turystycznej

to jedna z najstarszych informacji turystycznych w kraju. Placówka realizuje zadania z zakresu

informacji dla turystów krajowych i zagranicznych, przygotowuje materiały promocyjne o Chełmie

i regionie oraz organizuje liczne przedsięwzięcia o charakterze promocyjnym. Strona internetowa

chełmskiej informacji turystycznej zawiera wszelkie wiadomości dotyczące miejsc wartych zobaczenia

w Chełmie i okolicy, odbywających się atrakcji i wydarzeń kulturalnych oraz dostępnej bazy

noclegowej i gastronomicznej. Portal był wielokrotnie nagradzany i wyróżniany w licznych

konkursach, m.in. Najlepsze Centrum Informacji Turystycznej.

Istotną rolę w zakresie promocji miasta odgrywa również współpraca z instytucjami kultury, oświaty,

sportu i rekreacji prowadzącymi działalność na terenie Chełma, dzięki którym realizowane

przedsięwzięcia mają szansę większego powodzenia i dotarcia do liczniejszej grupy odbiorców.

Działania promocyjne realizowane są również poprzez współpracę z miastami partnerskimi Chełma,

do których należą: Kowel na Ukrainie, Łuck na Ukrainie, Morlaix we Francji, Utena na Litwie, Knoxville

w USA i Sindelfingen w Niemczech. Współpraca w ramach umów przyjaźni zakłada rozwijanie stałych

kontaktów między miastami, co sprzyja promocji Chełma i regionu za granicą.

7. Analiza budżetu miasta

Zestawienie danych dotyczących wykonania budżetów miasta Chełm w latach 2008-2014 oraz plan

na 2015 r. przedstawia poniższa tabela.

Tabela 49. Budżet miasta Chełm w latach 2008-2014 oraz plan na 2015 r.

Wyszczególnienie 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Plan 2015

DOCHODY OGÓŁEM 201 069 431 200 779 627 221 053 141 240 277 775 245 993 714 249 176 046 292 938 880 268 564 453

Dochody własne, w tym: 88 696 587 80 974 966 80 156 708 92 424 311 95 773 717 104 939 804 135 350 345 134 108 101

udział w podatku dochodowym od osób fizycznych

41 561 692 37 393 390 37 926 337 43 544 497 44 693 700 46 761 254 50 423 939 53 752 240

dochody z majątku 8 755 213 6 063 553 3 219 649 2 020 212 1 190 476 5 373 941 12 891 858 12 270 000

podatek od nieruchomości 22 048 605 22 410 980 22 812 684 23 264 681 30 505 430 31 914 068 39 899 355 40 250 000

pozostałe 16 331 077 15 107 043 16 198 038 23 594 921 19 384 111 20 890 540 32 135 193 27 835 861

Subwencje 77 449 839 85 936 966 92 204 135 99 573 662 106 235 476 103 803 190 102 986 517 98 521 318

Dotacje 34 923 005 33 867 695 48 692 298 48 279 802 43 984 521 40 433 053 54 602 018 35 935 034

WYDATKI OGÓŁEM 202 931 952 219 819 902 245 518 481 252 326 163 248 362 624 255 964 323 301 938 880 271 564 453

Wydatki bieżące 181 640 992 201 272 524 215 571 747 223 072 246 236 829 712 237 145 441 270 167 916 253 879 277


112


Wydatki majątkowe 21 290 960 18 547 378 29 946 734 29 253 917 11 532 912 18 818 882 31 770 964 17 685 176

Wolne środki* 19 428 439 -492 897 5 481 395 17 205 529 9 164 002 12 030 606 22 770 964 14 685 176

NADWYŻKA / NIEDOBÓR -1 862 521 -19 040 274 -24 465 340 -12 048 388 -2 368 910 -6 788 276 -9 000 000 -3 000 000

Zadłużenie budżetu ogółem 59 960 000 75 700 000 95 000 000 113 500 000 113 500 000 115 500 000 124 500 000 127 500 000

Spłata i obsługa zadłużenia, w tym: 14 742 344 22 031 008 29 569 774 35 400 690 26 721 355 115 530 174 5 700 000 7 300 000

spłata kapitału 10 872 054 18 460 000 25 700 000 30 000 000 20 000 000 108 500 000 1 000 000 2 000 000

zapłata odsetek 3 870 290 3 571 008 3 869 774 5 400 690 6 721 355 7 030 174 4 700 000 5 300 000

* nadwyżka dochodów ogółem nad wydatkami bieżącymi

Źródło: Dane UM Chełm

W roku 2009 zanotowano niewielki spadek dochodów budżetowych względem roku 2008. W latach

2010-2014 dochody miasta systematycznie wzrastały. Dochody budżetu w 2014 r. stanowią

dokładnie 145,7% dochodów z 2008 r. Według planów na 2015 rok, dochody mają spaść o ponad 8%

względem roku 2014.

Zmianom po stronie dochodów towarzyszyły analogiczne wahania wydatków budżetowych,

z wyjątkiem roku 2012, gdy przy wzroście dochodów nastąpiło ograniczenie wydatków.

Przez cały analizowany okres miasto prowadziło politykę finansową z wykorzystaniem deficytu, który

z 1,9 mln zł w 2008 roku wzrósł do 19,0 mln zł w 2009, 24,5 mln zł w 2010 oraz 12,0 mln zł w 2011

roku. Po gwałtownym zmniejszeniu do 2,4 mln zł w 2012 r., ponownie wzrastał aż do poziomu

9,0 mln zł w roku 2014. Wzrost deficytu wiązał się z wysokimi wydatkami inwestycyjnymi, które

w latach 2008-2011 wzrosły z 21,3 mln zł do 29,3 mln zł. W 2012 roku ograniczono wydatki

majątkowe, co pozwoliło zmniejszyć znacząco deficyt. Od roku 2013 zarówno wydatki, jak i deficyt

istotnie wzrosły. W latach 2008-2014 łączny wynik budżetu wyniósł -75,6 mln zł. W 2015 roku

zaplanowano deficyt w wysokości 3 mln zł.

Strukturę budżetu miasta w badanym okresie przedstawiono w poniższej tabeli.

Tabela 50. Struktura budżetu miasta Chełm w latach 2008-2015


Udział dochodów własnych w dochodach ogółem

44,11% 40,33% 36,26% 38,47% 38,93% 42,11% 46,20% 49,94%

Udział podatku dochodowego w dochodach własnych

46,86% 46,18% 47,32% 47,11% 46,67% 44,56% 37,25% 40,08%

Udział dochodów z majątku w dochodach własnych

9,87% 7,49% 4,02% 2,19% 1,24% 5,12% 9,52% 9,15%

Udział podatku od nieruchomości w dochodach własnych

24,86% 27,68% 28,46% 25,17% 31,85% 30,41% 29,48% 30,01%

Udział pozostałych dochodów w dochodach własnych

18,41% 18,66% 20,21% 25,53% 20,24% 19,91% 23,74% 20,76%

Udział subwencji w dochodach ogółem 38,52% 42,80% 41,71% 41,44% 43,19% 41,66% 35,16% 36,68%

Udział dotacji w dochodach ogółem 17,37% 16,87% 22,03% 20,09% 17,88% 16,23% 18,64% 13,38%

Razem 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100%

Udział wydatków bieżących w wydatkach ogółem

89,51% 91,56% 87,80% 88,41% 95,36% 92,65% 89,48% 93,49%

Udział wydatków majątkowych w wydatkach ogółem

10,49% 8,44% 12,20% 11,59% 4,64% 7,35% 10,52% 6,51%

Razem 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100%



113

Struktura dochodów jest poprawna. W latach 2008 oraz 2013-2014 największy udział mają dochody

własne, co stanowi gwarancję zaspokajania przez miasto potrzeb wydatkowych. Poziom dochodów

własnych wzrasta w badanym okresie z 88,7 mln zł w roku 2008 do 135,4 mln zł w roku 2014.

W planie na 2015 rok przewiduje się je w wysokości ponad 134 mln zł. Od 2011 roku tempo ich

wzrostu jest wyższe niż stopa wzrostu dochodów ogółem, wskutek czego ich udział w całości

dochodów w analizowanym okresie – po spadku z 44,1% do 26,3% w latach 2008-2010 – rośnie do

46,2% w roku 2014 kosztem subwencji i dotacji. W planie na 2015 roku przewiduje się ich wzrost do

niemal 50%.

W strukturze wydatków zdecydowanie przeważają wydatki bieżące, których udział rośnie z 89,5%

w roku 2008 do 95,4% w 2012, a następnie spada do 89,5% w roku 2014. W 2015 roku ponownie

wzrasta – do 93,5%.

Poniższa tabela przedstawia dynamikę zmian poszczególnych pozycji budżetu miasta.

Tabela 51. Dynamika zmian w budżecie miasta Chełm w latach 2008-2015

Wyszczególnienie 2009/2008 2010/2009 2011/2010 2012/2011 2013/2012 2014/2013 2015/2014

DOCHODY OGÓŁEM 99,9% 110,1% 108,7% 102,4% 101,3% 117,6% 91,7%

Dochody własne, w tym: 91,3% 99,0% 115,3% 103,6% 109,6% 129,0% 99,1%

udział w podatku dochodowym od osób fizycznych

90,0% 101,4% 114,8% 102,6% 104,6% 107,8% 106,6%

dochody z majątku 69,3% 53,1% 62,7% 58,9% 451,4% 239,9% 95,2%

podatek od nieruchomości 101,6% 101,8% 102,0% 131,1% 104,6% 125,0% 100,9%

pozostałe 92,5% 107,2% 145,7% 82,2% 107,8% 153,8% 86,6%

Subwencje 111,0% 107,3% 108,0% 106,7% 97,7% 99,2% 95,7%

Dotacje 97,0% 143,8% 99,2% 91,1% 91,9% 135,0% 65,8%

WYDATKI OGÓŁEM 108,3% 111,7% 102,8% 98,4% 103,1% 118,0% 89,9%

Wydatki bieżące 110,8% 107,1% 103,5% 106,2% 100,1% 113,9% 94,0%

Wydatki majątkowe 87,1% 161,5% 97,7% 39,4% 163,2% 168,8% 55,7%

Wolne środki* -2,5% -1112,1% 313,9% 53,3% 131,3% 189,3% 64,5%

NADWYŻKA / NIEDOBÓR 1022,3% 128,5% 49,2% 19,7% 286,6% 132,6% 33,3%

Zadłużenie budżetu ogółem 126,3% 125,5% 119,5% 100,0% 101,8% 107,8% 102,4%

Spłata i obsługa zadłużenia, w tym: 149,4% 134,2% 119,7% 75,5% 432,4% 4,9% 128,1%

spłata kapitału 169,8% 139,2% 116,7% 66,7% 542,5% 0,9% 200,0%

zapłata odsetek 92,3% 108,4% 139,6% 124,5% 104,6% 66,9% 112,8%

* nadwyżka dochodów ogółem nad wydatkami bieżącymi


W latach 2009, 2011 i 2012 występowały duże różnice w dynamice dochodów i wydatków, co

wpływało na znaczne wahania zmian wyniku budżetowego.


114

Wykres 34. Dochody, wydatki i wynik budżetu miasta Chełm w latach 2008-2015 (w mln zł)


Występowanie deficytu związane jest w znacznej części z wydatkami majątkowymi. Ich ograniczenie

w latach 2012-2013 zdecydowanie poprawiło wynik budżetowy.

Dla określenia potencjału inwestycyjnego budżetu konieczne jest przeanalizowanie kształtowania się

wolnych środków rozumianych jako nadwyżka środków pieniężnych na rachunku bieżącym budżetu

jednostki samorządu terytorialnego, wynikająca z rozliczeń wyemitowanych papierów

wartościowych, kredytów i pożyczek z lat ubiegłych.

Wolne środki, po spadku z 19,4 mln zł w 2008 do -0,5 mln zł w 2009, zaczęły rosnąć do 22,8 mln zł

w roku 2014. Zwiększanie wolnych środków jest bardzo korzystne, oznacza bowiem, że wzrasta

potencjał miasta do realizacji programu inwestycyjnego. Wolne środki to kwota wygenerowana

w budżecie, którą władze samorządowe mogą przeznaczyć na realizację planu inwestycyjnego i spłatę

zadłużenia.

201201

221240 246

249

293

269

203220

246 252 248 256

302

272

-2-19 -24

-12-2 -7 -9 -3

182201 216 223 237 237

270 254

2119

30 29 12 19

32

18

-40

10

60

110

160

210

260

310

360

2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Dochody ogółem Nadwyżka/niedobór Wydatki bieżące Wydatki majątkowe


115

Wykres 35. Wolne środki, spłata i obsługa zadłużenia oraz wydatki majątkowe miasta Chełm w latach 2008-2015 (w mln zł)


Miasto prowadzi dość ekspansywną politykę inwestycyjną, stąd konieczność posiłkowania się

finansowaniem zewnętrznym i wzrost zadłużenia Chełma. W latach 2008-2014 nastąpił wzrost

zadłużenia z 60,0 do 124,5 mln zł, co związane było z wydatkami inwestycyjnymi miasta (w okresie

2009-2014 wyniosły łącznie 139,9 mln zł). Informacje nt. zadłużenia miasta i jego obsługi

przedstawiono na poniższym wykresie.

Wykres 36. Stan i obsługa zadłużenia miasta Chełm w latach 2008-2015 (w mln zł)


Dla oceny sytuacji finansowej miasta istotne jest określenie nie tylko wysokości wolnych środków, ale

też wskazanie, czy wolne środki pokrywają całość obsługi długu w danym roku. Zasadniczo wskaźnik

wolne środki / obsługa zadłużenia powinien w długim okresie utrzymywać się na poziomie powyżej 1.

Oznacza to, iż całość obsługi długu przypadającego do spłaty w danym roku wraz z należnymi

odsetkami może być pokryta z dochodów danego budżetu.

190 5

17 9 1223 1511 18 26 30

20

109

1 2

44

45

7

7

5 5

2119

3029

12

19

3218

-20,0

0,0

20,0

40,0

60,0

80,0

100,0

120,0

140,0

2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Wolne środki Spłata kapitału Zapłata odsetek Wydatki majątkowe

60,0

75,7

95,0

113,5 113,5 115,5124,5 127,5

10,918,5 25,7 30,0

20,0

108,5

1,0 2,0

3,93,6

3,95,4

6,7

7,0

4,7 5,3

0,0

20,0

40,0

60,0

80,0

100,0

120,0

140,0

2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Zadłużenie budżetu ogółem Spłata kapitału Zapłata odsetek


116

W przypadku Chełma wskaźnik ten w latach 2009-2013 utrzymywał się poniżej tej granicznej

wartości, co stwarzało zagrożenie dla terminowej realizacji zobowiązań ciążących na budżecie. Od

2014 roku parametr ten jest na bezpiecznym poziomie.

Wykres 37. Wskaźnik wolne środki / obsługa zadłużenia dla miasta Chełm w latach 2008-2015


Przeanalizowano również kształtowanie się ustawowych wskaźników limitujących stan i obsługę

zadłużenia w relacji do dochodów. W przypadku pierwszego z nich limit ustawowy (obowiązujący do

2013 roku) to 60%, zaś przy drugim –15%.

Wykres 38. Wskaźniki stanu i obsługi zadłużenia do dochodów dla miasta Chełm w latach 2008-2015


W przypadku wskaźnika zadłużenia miasto utrzymywało wartości poniżej limitów. Według planów na

rok 2015 wskaźnik stanu zadłużenia wzrośnie do poziomu 47,5%.

Wskaźnik obsługi zadłużenia w 2013 roku przekroczył 46%, by w 2014 spaść poniżej 2%. Według

planów na 2015 rok będzie wynosił 2,7%.

Poniżej zaprezentowano wielkość dochodów przypadających na 1 mieszkańca.

1,32

- 0,020,19

0,490,34 0,10

3,99

2,01

- 0,5

0,0

0,5

1,0

1,5

2,0

2,5

3,0

3,5

4,0

4,5

2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

29,8%

37,7%

43,0%

47,2% 46,1% 46,4%

42,5%

47,5%

7,3%11,0%

13,4% 14,7%

10,9%

46,4%

1,9% 2,7%

0%

5%

10%

15%

20%

25%

30%

35%

40%

45%

50%

2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Stan zadłużenia / Dochody ogółem Obsługa zadłużenia / Dochody ogółem


117

Tabela 52. Wskaźnik dochody ogółem / mieszkańca dla miasta Chełm w latach 2008-2015

Wyszczególnienie 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Dochody ogółem 201 069 431 200 779 627 221 053 141 240 277 775 245 993 714 249 176 046 292 938 880 268 564 453

Liczba mieszkańców 67 702 67 650 66 537 66 176 65 897 65 481 64 200* 64 200**

Dochody ogółem/mieszkańca 2 970 2 968 3 322 3 631 3 733 3 805 4 563 4 183

* stan na 30.09.2014 r.

** przyjęto liczbę ludności z 30.09.2014 r.


Podsumowując analizę budżetu miasta Chełm, należy stwierdzić, iż struktura wydatków jak

i dochodów jest poprawna, zadłużenie budżetu utrzymuje się na rozsądnym poziomie, a konieczność

obsługi długu nie zagraża obecnie sytuacji finansowej miasta, zarówno w świetle wskaźników

limitujących stan i obsługę zadłużenia, jak i w relacji do wolnych środków. Deficyt budżetowy

pojawiający się w latach objętych analizą jest związany w głównej mierze z wydatkami

inwestycyjnymi.


118

Chełm w oczach mieszkańców

Niezwykle istotnym aspektem oceny aktualnej sytuacji w mieście jest opinia jego mieszkańców.

Pozwala ona nie tylko trafnie zdiagnozować stan faktyczny, lecz również wskazać kwestie, które

wymagają zmian. W celu poznania opinii mieszkańców Chełma na temat kluczowych aspektów życia

w mieście przeprowadzone zostały badania sondażowe z wykorzystaniem techniki wywiadu

standaryzowanego na grupie 346 respondentów.

Narzędzie badawcze – kwestionariusz ankiety – podzielony został na dwa główne bloki tematyczne.

W pierwszym z nich znalazły się pytania dotyczące ochrony zdrowia, bezpieczeństwa publicznego,

edukacji, warunków mieszkaniowych i usług komunalnych, infrastruktury drogowej i transportu

publicznego, środowiska, przestrzeni i terenów rekreacyjnych, pomocy społecznej, kultury i sportu

oraz funkcjonowania Urzędu Miasta. Z kolei druga część ankiety odnosiła się do takich zagadnień jak:

przedsiębiorczość, lokalny rynek pracy i turystyka.

Bardzo ważną grupę mieszkańców stanowią ludzie młodzi, których decyzje i wybory dotyczące

własnej przyszłości mają wpływ na sytuację w mieście w najbliższych latach. Istotne jest więc to, czy

osoby młode wiążą swoją przyszłość z Chełmem, czy zamierzają wyemigrować do większych

ośrodków miejskich bądź za granicę. Z tego względu badaniu poddano również 242 uczniów klas

maturalnych chełmskich szkół ponadgimnazjalnych, wśród których przeprowadzono badania

ankietowe z wykorzystaniem ankiety audytoryjnej.

Istotnym aspektem wpływającym na poprawę warunków życia w mieście jest aktywność gospodarcza

mieszkańców i rozwój przedsiębiorczości. Dlatego też odrębnemu badaniu poddane zostały osoby

prowadzące bądź zamierzające w najbliższym czasie rozpocząć prowadzenie własnej działalności

gospodarczej. Ankietę wypełniło 48 obecnych i przyszłych przedsiębiorców.

Schemat przeprowadzonych badań przedstawiony został na poniższym rysunku.

Rysunek 6. Schemat przeprowadzonych w Chełmie badań ankietowych


Mieszkańcy miasta

Maturzyści Przedsiębiorcy

N=346 N=242 N=48

Gru

py

resp

on

den

tów

Licz

ba

resp

on

den

tów


119

I. Mieszkańcy miasta

CHARAKTERYSTYKA BADANEJ ZBIOROWOŚCI

W badaniu sondażowym wzięło udział 346 losowo wybranych mieszkańców miasta. Analiza

podstawowych danych demograficznych pozwoli nieco przybliżyć ogólny profil badanej zbiorowości.

Badaniu poddanych zostało 143 mężczyzn oraz 203 kobiety. Strukturę badanych ze względu na płeć

przedstawia poniższy wykres.

Wykres 39. Struktura badanych ze względu na płeć

Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników badań ankietowych

Biorąc pod uwagę wiek najwięcej badanych - 23% - było w wieku 18-24 lata, osoby w wieku 35-44

stanowiły 21% ogółu respondentów, w kategoriach wiekowych 25-34 lata oraz 45-54 lata znalazło się

po 20% badanych, zaś najmniej liczną grupą badanych były osoby reprezentujące przedziały wiekowe

55-64 lat oraz 65 i więcej (po 8%).

Wykres 40. Struktura badanych ze względu na wiek


Istotną cechą demograficzną charakteryzującą badaną zbiorowość jest wykształcenie. Wśród

ankietowanych najwięcej osób posiadało wykształcenie średnie (41%), nieco mniej legitymowało się

wykształceniem wyższym (39%), wykształcenie podstawowe uzyskało 11% badanych, zaś najmniej

badanych to osoby z wykształceniem zawodowym (9%).

mężczyźni41%

kobiety

59%

18-24 lata

23%

25-34 lata

20%

35-44 lata21%

45-54 lata

20%

55-64 lata

8%

65 i więcej

8%


120

Wykres 41. Struktura badanych ze względu na wykształcenie


Dokonując analizy aktywności zawodowej badanej zbiorowości można zauważyć, iż ponad połowa

badanych mieszkańców Chełma to osoby pracujące (55%), drugą pod względem liczebności kategorią

są uczniowie i studenci (18%). Emeryci i renciści stanowią 12% ogółu badanej zbiorowości, nieco

mniej liczna grupa zawodowa to przedsiębiorcy (7%), zaś najmniejszą grupą zawodową są rolnicy

(1%). Osoby pozostające bez zatrudnienia stanowią 7% ogółu badanych.

Wykres 42. Aktywność zawodowa badanej zbiorowości


A. Jakość życia

ZAGADNIENIA WSTĘPNE

W pytaniach wprowadzających badani zostali poproszeni o ogólną ocenę jakości życia w Chełmie

biorąc pod uwagę najistotniejsze jego aspekty takie jak m.in. zdrowie, bezpieczeństwo publiczne czy

edukacja. Rozkład odpowiedzi na poszczególne pytania zaprezentowany został w poniższej tabeli.

podstawowe11%

zawodowe

9%

średnie41%

wyższe39%

przedsiębiorca

7%

osoba pracująca55%

rolnik1%

uczeń/student

18%

emeryt/rencista12%

bezrobotny7%


121

Tabela 53. Ocena jakości życia w mieście Chełm


W ogólnej ocenie badanej zbiorowości najlepiej zaopiniowana została opieka zdrowotna, bowiem aż

70% osób uznaje dostęp do podstawowej opieki zdrowotnej za wystarczający, zaś 79% badanych

uważa, że lokalizacja przychodni jest dogodna. Pozytywnie oceniono również stopień bezpieczeństwa

publicznego, gdyż aż 73% respondentów czuje się w Chełmie bezpiecznie. Jeśli zaś chodzi o ocenę

edukacji w mieście, to większość badanych (66%) jest zdania, że dostęp do szkół różnych poziomów

jest wystarczający, jednak dostęp do przedszkoli za dostateczny uznaje 43% ankietowanych.

Negatywnie oceniono z kolei liczbę i lokalizację żłobków.

Niemal połowa badanej zbiorowości (49%) odczuwa dumę z zamieszkania w Chełmie przy okazji

odwiedzania innych miast w Polsce. Mimo to aż 56% respondentów nie poleciłoby Chełma jako

miejsca do zamieszkania.

Według danych ankietowych niemal połowa badanych określa jakość życia w mieście jako średnią

(46%). W ocenie ponad 1/5 respondentów ogólna jakość życia jest dobra, jednak niemal tyle samo

badanych określa ją jako słabą (21%). Źle życie w mieście ocenia 7% ankietowanych, zaś zaledwie 3%

uważa, że jakość życia w Chełmie jest bardzo dobra.

Wyszczególnienie Zdecydowanie tak Raczej tak Raczej nie Zdecydowanie nie Nie mam zdania

Czy dostęp do podstawowej opieki zdrowotnej (przychodnie

lekarza rodzinnego) jest dla Pana/Pani wystarczający?37 205 71 27 6

udział 11% 59% 21% 8% 2%

Czy lokalizacja przychodni jest dla Pana/Pani dogodna? 85 188 56 12 5

udział 25% 54% 16% 3% 1%

Czy w Mieście Chełm czuje się Pan/Pani bezpiecznie? 32 223 61 17 13

udział 9% 64% 18% 5% 4%

Czy dostęp do szkół na różnych poziomach nauczania, w

tym przede wszystkim szkół podstawowych i gimnazjów jest

dla Pana/Pani wystarczający?

53 178 45 22 48

udział 15% 51% 13% 6% 14%

Czy Pana/Pani zdaniem w Mieście Chełm jest

wystarczająca liczba przedszkoli?32 117 66 24 107

udział 9% 34% 19% 7% 31%

Czy lokalizacja przedszkoli jest dogodna? 27 136 50 15 118

udział 8% 39% 14% 4% 34%

Czy Pana/Pani zdaniem w Mieście Chełm jest

wystarczająca liczba żłobków?9 49 89 57 142

udział 3% 14% 26% 16% 41%

Czy lokalizacja złobków jest dogodna? 10 57 78 46 155

udział 3% 16% 23% 13% 45%

Czy odwiedzając inne miasta w Polsce, jest Pan/Pani dumna

z zamieszkania w Chełmie?37 131 102 46 30

udział 11% 38% 29% 13% 9%

Czy poleciłby/poleciłaby Pan/Pani Miasto Chełm jako miejsce

do zamieszkania?25 108 128 67 18

udział 7% 31% 37% 19% 5%


122

Wykres 43. Ogólna ocena jakości życia w Chełmie


OCHRONA ZDROWIA

Pierwszym zagadnieniem poddanym szczegółowej ocenie w obszarze Jakość życia była ochrona

zdrowia. Badani zostali poproszeni o wyrażenie opinii na temat dostępności i jakości usług

świadczonych przez instytucje odpowiedzialne za ochronę zdrowia w mieście. Rozkład udzielonych

odpowiedzi przedstawia poniższa tabela.

Tabela 54. Ocena dostępności i jakości usług świadczonych w instytucjach odpowiedzialnych za ochronę zdrowia w mieście Chełm


Ogólna ocena dostępności i jakości świadczonych w mieście usług medycznych została określona jako

średnia. Najlepiej badani ocenili dostępność miejskich przychodni. Dostęp do placówek

ambulatoryjnej opieki medycznej za dobry (z różnym natężeniem cechy) uznało 36% badanych. Nieco

gorzej ankietowani ocenili dostęp do Stacji Ratownictwa Medycznego – co trzeci respondent określił

go jako słaby bądź zły. Jeśli zaś chodzi o jakość świadczonych w tych placówkach usług, to niemal 2/5

badanych wyraża pogląd, że kwalifikacje kadry medycznej, dostęp do lekarzy specjalistów oraz czas

oczekiwania na przyjęcie lekarza w chełmskich przychodniach i Stacji Ratownictwa Medycznego jest

niezadowalający.

Bardzo dobrze3%

Dobrze22%

Średnio46%

Słabo21%

Źle7%

Nie mam zdania1%

Jak ocenia Pan/Pani:Bardzo

dobrzeDobrze Średnio Słabo Źle

Nie mam

zdania

dostęp do instytucji odpowiedzialnych za ochronę zdrowia -

Przychodnie13 111 134 60 16 11

udział 4% 32% 39% 17% 5% 3%

dostęp do instytucji odpowiedzialnych za ochronę zdrowia-

Stacja Ratownictwa Medycznego (Pogotowie Ratunkowe) ?8 92 110 75 39 21

udział 2% 27% 32% 22% 11% 6%

jakość świadczonej opieki zdrowotnej (kwalifikacje kadry

medycznej, dostęp do lekarzy specjalistów, czas

oczekiwania na przyjęcie do lekarza) - Przychodnie ?

7 87 102 89 45 14

udział 2% 25% 30% 26% 13% 4%

jakość świadczonej opieki zdrowotnej (kwalifikacje kadry

medycznej, dostęp do lekarzy specjalistów, czas

oczekiwania na przyjęcie do lekarza) - Stacja Ratownictwa

Medycznego (Pogotowie Ratunkowe) ?

9 73 107 77 47 30

udział 3% 21% 31% 22% 14% 9%


123

BEZPIECZEŃSTWO PUBLICZNE

Bardzo ważnym aspektem wpływającym na jakość życia w mieście jest poziom bezpieczeństwa

publicznego. Z tego względu badanych poproszono o ocenę pracy służb odpowiedzialnych za

bezpieczeństwo publiczne (Policji i Straży Miejskiej), jak również ocenę funkcjonowania monitoringu

miejskiego.

Tabela 55. Ocena bezpieczeństwa publicznego w mieście Chełm


Dokonując analizy uzyskanych odpowiedzi, można stwierdzić, iż badani mieszkańcy oceniają stan

bezpieczeństwa w mieście jako zadowalający. Potwierdza to rozkład odpowiedzi na pytanie o ocenę

ogólnego poczucia bezpieczeństwa zawarte we wprowadzeniu do badania, z którego wynika, że aż

73% mieszkańców czuje się w Chełmie bezpiecznie.

Wykres 44. Ogólna ocena poczucia bezpieczeństwa w mieście Chełm


Badani pozytywnie oceniają pracę służb odpowiedzialnych za bezpieczeństwo. Większym uznaniem

mieszkańców cieszy się praca chełmskiej Policji. Z danych wynika, że 1/3 ankietowanych uznała ją za

dobrą lub bardzo dobrą, 40% badanych określiła ją jako średnią. Nieco gorzej oceniona została praca

Straży Miejskiej, gdyż ponad 1/3 respondentów uznała efektywność tych służb za słabą bądź złą, zaś

30% badanych oceniło pracę straży miejskiej za średnią. . W opinii badanej zbiorowości najgorzej

wypada funkcjonowanie systemu monitoringu miejskiego, bowiem 31% ankietowanych określiło je

jako słabe bądź złe, zaś zaledwie 16% uznało, że działanie monitoringu jest w mieście Chełm na

bardzo dobrym bądź dobrym poziomie. Warto podkreślić, że aż 26% respondentów nie miało zdania

Jak ocenia Pan/Pani: Bardzo dobrze Dobrze Średnio Słabo ŹleNie mam

zdania

pracę służb odpowiedzialnych za bezpieczeństwo publiczne -

Policja13 105 137 44 33 14

udział 4% 30% 40% 13% 10% 4%

pracę służb odpowiedzialnych za bezpieczeństwo publiczne-

Straż Miejska12 86 104 62 56 26

udział 3% 25% 30% 18% 16% 8%

funkcjonowanie systemu monitoringu miejskiego 5 52 89 64 46 90

udział 1% 15% 26% 18% 13% 26%

Zdecydowanie tak9%

Raczej tak64%

Raczej nie18%

Zdecydowanie nie5%

Nie mam zdania4%

Czy w Mieście Chełm czuje się Pan/Pani bezpiecznie?


124

w tej kwestii. Niski stopień zadowolenia z funkcjonowania monitoringu respondenci bardzo często

tłumaczyli trudnością w wykorzystaniu danych z nagrań w sprawach, na których im samym zależało.

EDUKACJA

Zagadnienia z zakresu edukacji są szczególnie ważne z punktu widzenia planowania wieloletniej

perspektywy rozwoju miasta. Ocenie respondentów poddane zostały następujące obszary edukacji

i wychowania:

1. opieka żłobkowa i wychowanie przedszkolne,

2. jakość i dostępność edukacji podstawowej,

3. ogólna oferta edukacyjna (nie tylko na poziomie szkół podstawowych i gimnazjów).

Opieka żłobkowa i wychowanie przedszkolne

O ocenę dostępności i jakości opieki żłobkowej i wychowania przedszkolnego w Chełmie poproszeni

zostali tylko ci respondenci, którzy mieli jakiekolwiek doświadczenia z miejską opieką żłobkową i/lub

wychowaniem przedszkolnym. Jak pokazuje poniższy wykres, co trzeci badany ma w rodzinie dziecko

uczęszczające do chełmskiego przedszkola, dzieci w rodzinach 13% respondentów uczęszczają do

miejskiego żłobka, zaś 2% badanych pracuje w miejskim przedszkolu lub żłobku.

Wykres 45. Ocena znajomości tematyki opieki żłobkowej i edukacji przedszkolnej wśród respondentów

Czy ma Pan/Pani jakiekolwiek doświadczenia związane z miejską opieką żłobkową i edukacją

przedszkolną?


Ogólną ocenę opieki żłobkowej i wychowania przedszkolnego w mieście Chełm można określić jako

przeciętną. Poziom wychowania przedszkolnego oraz jego dostępność mieszkańcy oceniają dobrze.

Inaczej jest w przypadku oceny jakości opieki żłobkowej. Dane wskazują, że 35% ankietowanych

negatywnie ocenia dostosowanie liczby miejsc w żłobkach do zapotrzebowania. Taki stan rzeczy

przekłada się na zbyt długi czas oczekiwania i trudności z przyjęciem dziecko do żłobka, na co

wskazuje niemal 2/5 badanych.

Tak, dziecko w mojej rodzinie

uczęszcza/uczęszczało miejskiego

żłobka13%

Tak, dziecko w

mojej rodzinie uczęszcza/uczęsz

czało do przedszkola w

Chełmie31%

Tak, pracuję w miejskim

przedszkolu/miejskim żłobku

2%

Nie54%


125

Tabela 56. Ocena poszczególnych aspektów opieki żłobkowej i wychowania przedszkolnego w mieście Chełm


Oferta edukacyjna na poziomie podstawowym

W ocenie edukacji podstawowej i gimnazjalnej po uwagę wzięto łatwość dostępu do placówek

edukacyjnych, w tym odpowiednią ich liczbę oraz odległość od miejsca zamieszkania, a także poziom

oferty edukacyjnej chełmskich szkół podstawowych i gimnazjów.

Tabela 57. Ocena poszczególnych aspektów edukacji podstawowej w mieście Chełm


Jak pokazują wyniki badań, ponad połowa respondentów (53%) ocenia dostęp do szkół

podstawowych jako dobry lub bardzo dobry. Nieco ponad 1/3 ankietowanych jest zdania, że poziom

edukacji podstawowej można określić jako dobry, a niemal taki sam odsetek badanych określił go

jako średni (32%).

Tabela 58. Ocena poszczególnych aspektów edukacji gimnazjalnej w mieście Chełm


Podobnie ankietowani ocenili poszczególne aspekty edukacji gimnazjalnej. Przeważająca część

mieszkańców uznaje dostęp do gimnazjów za zadowalający (48%). Nieco gorzej badani oceniają

poziom edukacji w gimnazjach, bowiem jako dobry określiła go 1/3 respondentów, a niemal tyle

samo badanych uważa, że poziom edukacji gimnazjalnej na terenie miasta jest średni (29%).

Oferta edukacyjna na poziomie ponadgimnazjalnym

Bardzo ważna w perspektywie przyszłych wyborów młodych ludzi jest jakość miejskiej oferty

edukacyjnej na poziomie ponadgimnazjalnym. Wpływa ona nie tylko na sytuację ludzi młodych,

którzy stają przed wyborem dalszej życiowej drogi, lecz także oddziałuje na uwarunkowania

społeczno-gospodarcze w mieście.

Jak ocenia Pan/Pani następujące aspekty opieki

żłobkowej/wychowania przedszkolenego w Chełmie?Bardzo dobrze Dobrze Średnio Słabo Źle

Nie mam

zdania

dostosowanie liczby miejsc w żłobkach do zapotrzebowania 1 16 36 31 21 40

udział 1% 11% 25% 21% 14% 28%

czas oczekiwania i łatwość przyjęcia dziecka do żłobka 0 19 30 32 23 41

udział 0% 13% 21% 22% 16% 28%

łatwość dostępu do wychowania przedszkolnego 7 48 44 18 12 16

udział 5% 33% 30% 12% 8% 11%

poziom wychowania przedszkolnego 18 58 36 10 5 18

udział 12% 40% 25% 7% 3% 12%

Jak ocenia Pan/Pani następujące aspekty edukacji

podstawowej w Chełmie?Bardzo dobrze Dobrze Średnio Słabo Źle

Nie mam

zdania

łatwość dostępu do szkół podstawowych (odpowiednia

liczba, odległość od miejsca zamieszkania)25 158 82 14 3 62

udział 7% 46% 24% 4% 1% 18%

poziom edukacji podstawowej 11 115 112 33 6 69

udział 3% 33% 32% 10% 2% 20%

Jak ocenia Pan/Pani następujące aspekty edukacji

gimnazjalnej w Chełmie?Bardzo dobrze Dobrze Średnio Słabo Źle

Nie mam

zdania

łatwość dostępu do gimnazjów (odpowiednia liczba,

odległość od miejsca zamieszkania)22 144 82 25 8 65

udział 6% 42% 24% 7% 2% 19%

poziom edukacji gimnazjalnej 15 100 100 41 16 74

udział 4% 29% 29% 12% 5% 21%


126

Tabela 59. Ocena poszczególnych aspektów edukacji ponadgimnazjalnej w mieście Chełm


Badani mieszkańcy miasta wyrażają opinię, iż chełmska oferta edukacyjna nie jest dostosowana do

specyfiki lokalnego rynku pracy. Nieco ponad 1/3 ankietowanych uznała poziom dostosowania za zły,

zaś 30% badanych określiło go jako średni. W opinii badanej zbiorowości oferta edukacyjna na

poziomie ponadgimnazjalnym nie jest atrakcyjna dla młodych Chełmian. Zdaniem niemal połowy

respondentów taki stan rzeczy nie sprzyja decyzjom młodych ludzi o osiedlaniu się na stałe

w Chełmie.

WARUNKI MIESZKANIOWE I USŁUGI KOMUNALNE

Kolejny blok pytań dotyczył dwóch aspektów życia w mieście: warunków mieszkaniowych oraz

świadczonych usług komunalnych w zakresie odbioru i zagospodarowania odpadów.

Warunki mieszkaniowe

W pytaniach z tego zakresu badani zostali poproszeni o ocenę dostępności mieszkań na rynku

pierwotnym i wtórnym oraz mieszkań przeznaczonych na wynajem. Podczas oceny respondenci mieli

wziąć pod uwagę zarówno ceny, jak i podaż mieszkań.

Tabela 60. Ocena warunków mieszkaniowych w mieście Chełm


Z danych wynika, iż badana zbiorowość ocenia warunki mieszkaniowe w mieście jako średnie.

Najlepsza dostępność mieszkań widoczna jest, zdaniem respondentów, na rynku wtórnym (23%).

Zagospodarowanie odpadów

W ramach oceny usług komunalnych badani mieli możliwość wyrażenia opinii na temat częstotliwości

odbioru odpadów, stopnia ich segregacji oraz dostępu do punktów zbierania odpadów

problemowych.

Jak ocenia Pan/Pani następujące aspekty chełmskiej

oferty edukacyjnej na poziomie ponadgimnazjalnym?Bardzo dobrze Dobrze Średnio Słabo Źle

Nie mam

zdania

poziom dostosowania chełmskiej oferty edukacyjnej do

specyfiki lokalnego rynku pracy3 57 104 81 43 58

udział 1% 16% 30% 23% 12% 17%

sprzyjanie decyzjom o osiedlaniu się na stałe w Chełmie 0 37 85 97 66 61

udział 0% 11% 25% 28% 19% 18%

atrakcyjność dodatkowej oferty edukacyjnej 7 58 110 72 32 67

udział 2% 17% 32% 21% 9% 19%

Jak ocenia Pan/Pani warunki mieszkaniowe

w Mieście Chełm?Bardzo dobrze Dobrze Średnio Słabo Źle Nie mam zdania

dostępność mieszkań na rynku pierwotnym 2 60 110 59 25 90

udział 1% 17% 32% 17% 7% 26%

dostępność mieszkań na rynku wtórnym 6 72 116 43 21 88

udział 2% 21% 34% 12% 6% 25%

dostępność mieszkań na wynajem 3 63 103 51 27 99

udział 1% 18% 30% 15% 8% 29%


127

Tabela 61. Ocena usług komunalnych świadczonych w mieście Chełm


Ogólną ocenę usług komunalnych można określić jako dobrą. Większość badanych (57%) pozytywnie

ocenia częstotliwość odbioru odpadów komunalnych. W opinii niemal połowy badanych (49%)

stopień segregacji odbieranych odpadów jest zadowalający. Najgorzej oceniono dostęp do punktów

zbierania przeterminowanych leków, zużytych baterii i innych odpadów problemowych, bowiem

dane wskazują, że za dobry uznaje go 1/3 respondentów.

INFRASTRUKTURA DROGOWA I TRANSPORT PUBLICZNY

W pytaniach z tego zakresu badani oceniali dostępność i jakość komunikacji publicznej oraz stan

infrastruktury transportowej. Rozkład udzielonych odpowiedzi zawiera poniższa tabela.

Tabela 62. Ocena usług transportowych i jakości podróżowania w mieście Chełm


Spośród wyszczególnionych elementów najgorzej oceniono stan dróg i chodników, bowiem aż 62%

badanych określiło go jako słaby bądź zły. Jeśli zaś chodzi o ocenę transportu publicznego, to w opinii

badanych największym problemem jest zły stan techniczny autobusów, a także brak udogodnień dla

pasażerów w postaci zapowiedzi głosowej przystanków, wyświetlanej nazwy przystanku, dostępu do

Wi-Fi oraz klimatyzacji. Ankietowani negatywnie ocenili również infrastrukturę przystankową

w mieście, wskazując na jej zły stan techniczny, nieodpowiednią liczbę i lokalizację przystanków oraz

niedostateczne ich wyposażenie w tablice elektroniczne, ławeczki i wiaty. Zdaniem większości

respondentów problem stanowi również sama dostępność komunikacji publicznej. Badani wskazują,

że liczba oferowanych połączeń oraz ich dogodność są niewystarczające.

Dane wskazują więc na istotne problemy z zakresu transportu w mieście Chełm, co przekłada się na

ograniczenie poziomu satysfakcji mieszkańców. Niedostatecznie rozwinięta infrastruktura techniczna

i komunikacyjna obniża również atrakcyjność turystyczną i gospodarczą miasta.

ŚRODOWISKO, PRZESTRZEŃ I TERENY REKREACYJNE

Kolejnym aspektem jakości życia w mieście poddanym ocenie badanych jest stan środowiska

naturalnego, ogólna estetyka przestrzeni miejskiej oraz dostępność i jakość terenów rekreacyjnych.

Jak ocenia Pan/Pani usługi komunalne świadczone

w Mieście Chełm?Bardzo dobrze Dobrze Średnio Słabo Źle Nie mam zdania

częstotliwość odbioru odpadów komunalnych 27 171 86 21 9 32

udział 8% 49% 25% 6% 3% 9%

stopień segregacji odpadów komunalnych 23 145 97 34 17 30

udział 7% 42% 28% 10% 5% 9%

dostęp do punktów zbierania przeterminowanych

leków, zużytych baterii i innych odpadów

problemowych

11 98 96 65 33 43

udział 3% 28% 28% 19% 10% 12%

Jak ocenia Pan/Pani jakość

podróżowania po Mieście Chełm?Bardzo dobrze Dobrze Średnio Słabo Źle

Nie mam

zdania

stan dróg i chodników 2 25 96 105 112 6

udział 1% 7% 28% 30% 32% 2%

dostępność komunikacji publicznej 4 57 116 78 59 32

udział 1% 16% 34% 23% 17% 9%

stan techniczny autobusów 3 51 100 83 64 45

udział 1% 15% 29% 24% 18% 13%

infrastruktura przystankowa 3 46 124 89 52 32

udział 1% 13% 36% 26% 15% 9%


128

Tabela 63. Ocena stanu środowiska naturalnego, estetyki przestrzennej miasta i terenów rekreacyjnych


Z uzyskanych odpowiedzi można wnioskować, iż badana zbiorowość średnio ocenia ten aspekt życia

w mieście. W opinii respondentów najkorzystniej wypada jakość zieleni miejskiej, bowiem ponad

połowa ankietowanych (54%) ocenia ją bardzo dobrze lub dobrze. Podobnie oceniony został stan

środowiska naturalnego miasta, który pozytywnie oceniło 44% badanych. Dostępność i jakość

wielofunkcyjnych terenów rekreacyjnych takich jak parki czy miejsca do spacerów korzystnie ocenia

38% respondentów. Nieco gorszą opinią cieszy się czystość i porządek w mieście oraz czystość

przestrzeni publicznych (po 36%). Największych problemów z zakresu środowiska i przestrzeni

miejskiej badani upatrują w niedostatecznej liczbie placów zabaw oraz zaburzeniu estetyki

przestrzeni miejskiej dużą ilością reklam oraz graffiti.

POMOC SPOŁECZNA

W celu poznania opinii na temat pomocy społecznej w mieście Chełm poproszono badanych o ocenę

dostępu do instytucji wsparcia społecznego oraz jakości świadczonych przez nie usług.

Tabela 64. Ocena jakości usług z zakresu pomocy społecznej świadczonych w mieście Chełm


Dane wskazują, iż respondenci średnio oceniają pracę instytucji wsparcia społecznego w mieście.

W opinii badanych dostęp do placówek takich jak ośrodki czy domy społeczne jest lepszy niż jakość

świadczonych przez nie usług. Warto jednak podkreślić, iż znaczny odsetek badanej zbiorowości miał

trudności w udzieleniu odpowiedzi na te pytania, co istotnie wpłynęło na uzyskane wyniki.

KULTURA I SPORT

W pytaniach z zakresu kultury i sportu ocenie badanej zbiorowości poddano ofertę publicznych

instytucji kultury, całość oferty kulturalnej miasta oraz ofertę sportową.

Jak ocenia Pan/Pani stan środowiska

naturalnego oraz estetykę przestrzenną miasta?Bardzo dobrze Dobrze Średnio Słabo Źle

Nie mam

zdania

stan środowiska naturalnego w mieście 9 142 157 22 8 7

udział 3% 41% 46% 6% 2% 2%

jakość zieleni miejskiej 30 154 123 32 3 4

udział 9% 45% 36% 9% 1% 1%

czystość i porządek w mieście 17 107 158 54 9 1

udział 5% 31% 46% 16% 3% 0%

czystość otoczenia (przestrzeni publicznych) 17 108 159 50 9 2

udział 5% 31% 46% 14% 3% 1%

dostępność i jakość wielofunkcyjnych terenów

rekreacyjnych (parki, tereny do spacerów itp.)14 117 136 62 8 9

udział 4% 34% 39% 18% 2% 3%

dostępnośc placów zabaw 8 86 120 58 30 44

udział 2% 25% 35% 17% 9% 13%

estetykę przestrzeni miejskiej (m.in. reklamy, grafitti) 6 72 139 65 49 15

udział 2% 21% 40% 19% 14% 4%

Jak ocenia Pan/Pani usługi z zakresu pomocy

społecznej świadczone w Mieście Chełm?

Bardzo

dobrzeDobrze Średnio Słabo Źle Nie mam zdania

dostęp do instytucji wsparcia społecznego

(np. ośrodek pomocy społecznej, domy pomocy

społecznej itp.)

1 50 90 35 35 135

udział 0% 14% 26% 10% 10% 39%

jakość usług świadczonych w instytucjach wsparcia

społecznego1 42 80 40 39 143

udział 0% 12% 23% 12% 11% 41%


129

Ocenę jakości oferty publicznych instytucji kultury poprzedziło pytanie o częstotliwość korzystania

z usług takich placówek jak Chełmski Dom Kultury, domy kultury czy Biblioteka Miejska. Z uzyskanych

danych wynika, że niemal połowa badanych (49%) sporadycznie odwiedza publiczne instytucje

kultury. Częste wizyty deklaruje nieco ponad 1/4 respondentów (28%). Spośród mieszkańców, którzy

nie korzystają z usług publicznych instytucji kultury większość przyznaje, iż nie interesowała się ich

ofertą, a zaledwie 4% wyraża opinię, że oferta tych placówek jest dla nich nieatrakcyjna. Omówione

wyniki prezentuje poniższy wykres.

Wykres 46. Korzystanie z oferty publicznych instytucji kultury w mieście Chełm


Respondentów korzystających z oferty publicznych instytucji kultury poproszono o jej ocenę.

Uzyskane wyniki wskazują, iż ten aspekt życia w mieście badani oceniają bardzo korzystnie.

Większość ankietowanych uważa, że oferta kulturalna miejskich instytucji kultury jest atrakcyjna, a jej

dostępność – zadowalająca. Korzystający z usług domów kultury i miejskiej biblioteki pozytywnie

oceniają również stan techniczny oraz stan wyposażenia tych placówek.

Tabela 65. Ocena jakości oferty publicznych instytucji kultury


Jeśli zaś chodzi o całość oferty kulturalnej miasta to badana zbiorowość ocenia ją dobrze. Pozytywna

opinia respondentów dotyczy zarówno jakości oferty kulturalnej miasta, jak i różnorodności

dostępnych wydarzeń kulturalnych. Zdaniem badanych zadowalający jest również dostęp do

informacji na temat oferty kulturalnej na terenie Chełma.

Tak, często28%

Sporadycznie

49%

Nie, nie

interesowałem/am się tym

19%

Nie, oferta tych placówek jest dla

mnie nieatrakcyjna4%

Jak ocenia Pan/Pani: Bardzo dobrze Dobrze Średnio Słabo Źle Nie mam zdania

atrakcyjność oferty kulturalnej miejskich

instytucji kultury31 119 77 20 2 16

udział 12% 45% 29% 8% 1% 6%

dostępność oferty kultralnej miejskich

instytucji kultury31 121 77 15 3 18

udział 12% 46% 29% 6% 1% 7%

stan techniczny i stan wyposażenia

miejskich instytucji kultury35 122 70 18 3 17

udział 13% 46% 26% 7% 1% 6%


130

Tabela 66. Ocena całości oferty kulturalnej miasta Chełm


Z kolei jakość oferty sportowej w mieście oceniona została jako przeciętna. W opinii badanych jakość

i dostępność obiektów sportowych takich jak boiska, baseny, hale sportowe czy korty jest w Chełmie

średnia. Dobrze oceniono natomiast dostępność, jakość oraz atrakcyjność miejskich ścieżek

rowerowych.

Tabela 67. Ocena jakości oferty sportowej w mieście Chełm


FUNKCJONOWANIE URZĘDU MIASTA

Ostatnim zagadnieniem dotyczącym jakości życia w Chełmie poddanym ocenie badanej zbiorowości

było funkcjonowanie Urzędu Miasta. Respondenci poproszeni zostali o ocenę jakości obsługi,

kompetencji pracowników, szybkości załatwiania spraw oraz możliwości załatwiania spraw

za pośrednictwem Internetu.

Z uzyskanych danych wynika, iż 2/5 badanej zbiorowości korzystnie oceniło jakość obsługi w Urzędzie

Miasta. Negatywną opinię na temat usług świadczonych przez pracowników urzędu oraz ich

kompetencji wyraziło 15% badanych, zaś 30% określiło swoją ocenę jako przeciętną.


jakość oferty kulturalnej na terenie miasta

(organizowanych imprez i wydarzeń kulturalnych)21 119 109 46 10 41

udział 6% 34% 32% 13% 3% 12%

różnorodność dostępnych wydarzeń kulturalnych

(koncerty, festyny, przedstawienia teatralne itp.)23 107 113 47 15 41

udział 7% 31% 33% 14% 4% 12%

dostęp do informacji na temat oferty kulturalnej na

terenie miasta (czy jest wystarczający)20 111 100 59 15 41

udział 6% 32% 29% 17% 4% 12%


jakość obiektów sportowych na terenie Miasta

(boiska, baseny, hale sportowe)5 99 139 47 14 42

udział 1% 29% 40% 14% 4% 12%

dostępność obiektów sportowych udostępnianych

mieszkańcom (baseny, boiska otwarte typu Orlik, korty itp.)9 79 125 51 28 54

udział 3% 23% 36% 15% 8% 16%

różnorodność oferty umprawiania sportu

(możliwość uprawiania różnorodnych dyscyplin)8 59 135 71 17 56

udział 2% 17% 39% 21% 5% 16%

dostępność ścieżek rowerowych 28 155 97 33 4 29

udział 8% 45% 28% 10% 1% 8%

jakość i atrakcyjność ścieżek rowerowych 38 139 102 33 4 30

udział 11% 40% 29% 10% 1% 9%


131

Wykres 47. Ocena jakości obsługi w Urzędzie Miasta


Badana zbiorowość średnio ocenia funkcjonowanie Urzędu Miasta. Respondenci są zdania, że

zarówno szybkość załatwiania spraw, jak i możliwość ich załatwienia za pośrednictwem Internetu

kształtuje się w Chełmie na przeciętnym poziomie.

Tabela 68. Ocena funkcjonowania Urzędu Miasta


B. Lokalny rynek pracy i turystyka

LOKALNY RYNEK PRACY

Kolejny blok pytań został poświęcony ocenie warunków panujących na lokalnym rynku pracy. Opinii

badanych poddano takie aspekty zatrudnienia w mieście jak: miejsca pracy dla ludzi młodych,

możliwość podjęcia zatrudnienia przez osoby powyżej 50. roku życia, jakość stosunków pracy,

możliwość zmiany stanowiska bądź pracodawcy oraz podnoszenia kwalifikacji zawodowych.

Tabela 69. Ocena warunków panujących na lokalnym rynku pracy


Bardzo dobrze

7%

Dobrze33%

Średnio30%

Słabo10%

Źle

5%

Nie mam zdania15%


szybkość załatwiania spraw 20 86 114 48 28 50

udział 6% 25% 33% 14% 8% 14%

możliwość załatwienia spraw za pośrednictwem

Internetu12 73 81 34 23 123

udział 3% 21% 23% 10% 7% 36%

Jak ocenia Pan/Pani warunki panujące na

lokalnym rynku pracy?Bardzo dobrze Dobrze Średnio Słabo Źle Nie mam zdania

miejsca pracy dla osób młodych (absolwentów szkół) 0 3 30 78 197 29

udział 0% 1% 9% 23% 58% 9%

możliwość podjęcia zatrudnienia przez osoby powyżej

50. roku życia0 5 24 66 186 56

udział 0% 1% 7% 20% 55% 17%

możliwość zmiany stanowiska/pracodawcy 0 2 42 111 135 46

udział 0% 1% 13% 33% 40% 14%

możliwość podnoszenia kwalifikacji 3 31 93 106 60 43

udział 1% 9% 28% 32% 18% 13%

jakość stosunków pracy (rodzaj umowy,

wynagrodzenie, legalność)1 15 64 93 116 47

udział 0% 4% 19% 28% 35% 14%


132

Jak pokazują uzyskane wyniki, badana zbiorowość negatywnie ocenia warunki panujące na rynku

pracy w Chełmie. W opinii większości respondentów najtrudniejsza jest sytuacja ludzi młodych, dla

których brakuje miejsc pracy na terenie miasta. Zdaniem ¾ ankietowanych trudności w podjęciu

zatrudnienia w Chełmie mają również osoby w wieku 50+. Taki stan rzeczy wiąże się z wysokim

bezrobociem oraz wyraźną dysproporcją pomiędzy popytem na pracę a jej podażą. Problemem

chełmskiego rynku pracy są również trudności związane ze zmianą wykonywanego stanowiska oraz

miejsca zatrudnienia. Ponadto połowa badanych jest zdania, że możliwości podnoszenia przez

pracowników swych kwalifikacji także są wyraźnie ograniczone. Znaczny odsetek respondentów źle

ocenia również jakość zawieranych stosunków pracy, którą istotnie obniża zawieranie

z pracownikami tzw. „umów śmieciowych” oraz niskie wynagrodzenie za wykonywaną pracę.

TURYSTYKA

Ostatnim z zagadnień poddanych ocenie badanych była turystyka. Uzyskane dane wskazują, iż

połowa ankietowanych uważa, że Chełm jest w Polsce postrzegany jako miejscowość atrakcyjna

turystycznie, jednak niemal taki sam odsetek respondentów wyraża zdanie przeciwne.

Wykres 48. Atrakcyjność turystyczna miasta Chełm


Zdecydowana większość respondentów jest zdania, że miasto nie powinno zabiegać o przyjeżdżanie

możliwie największej liczby turystów do Chełma. Zaledwie 8% badanych dostrzega potencjał

turystyczny miasta i widzi korzyści w dążeniu do poprawy jego atrakcyjności turystycznej.

Zdecydowanie tak17%

Raczej tak33%

Raczej nie40%

Zdecydowanie nie5%

Nie mam zdania

5%

Czy uważa Pan/Pani, że Chełm jest w Polsce postrzegany jako miejscowość atrakcyjna turystycznie?


133

Wykres 49. Przyjazd turystów do miasta Chełm


W opinii badanych na atrakcyjność turystyczną Chełma największy wpływ ma urok miejskich

zabytków oraz walory przyrodniczo-krajobrazowe miasta. Nieco mniejsze znaczenie respondenci

przypisują organizowanym w mieście imprezom kulturalnym, dostępności i jakości infrastruktury

okołoturystycznej takiej jak m.in. miejsca noclegowe czy baza gastronomiczna, a także innym niż

zabytki atrakcjom turystycznym (jak szlaki turystyczne czy infrastruktura sportowa).

Tabela 70. Ocena atrakcyjności turystycznej miasta Chełm


II. Maturzyści

Niezwykle istotną grupą mieszkańców są ludzie młodzi, których decyzje i wybory mają wpływ na

sytuację społeczno-gospodarczą miasta. Aby możliwym stało się oszacowanie perspektywy

demograficznej w Chełmie na najbliższe lata, badaniu poddano młodzież maturalną, która niebawem

stanie przed wyborem dalszej życiowej drogi. Niezwykle ważne jest, czy młodzi ludzie wiążą swą

przyszłość z miastem, czy zamierzają wyemigrować do większych ośrodków miejskich bądź za granicę.

W badaniu wzięło udział 242 uczniów klas maturalnych uczęszczających do chełmskich szkół

ponadgimnazjalnych:

I Liceum Ogólnokształcącego im. Stefana Czarnieckiego,

Zdecydowanie tak3%

Raczej tak5%

Raczej nie34%

Zdecydowanie nie51%

Nie mam zdania

7%

Czy Pana/Pani zdaniem Miasto Chełm powinno zabiegać o przyjeżdżanie możliwie największej liczby turystów?

Jak ocenia Pan/Pani elementy składające się na

atrakcyjność turystyczną Miasta Chełm?Bardzo dobrze Dobrze Średnio Słabo Źle Nie mam zdania

rodzaj i stan miejskich zabytków 19 164 129 21 3 10

udział 5% 47% 37% 6% 1% 3%

dostępność innych niż zabytki atrakcji turystycznych

(szlaki turystyczne, infrastruktura sportowa)16 83 150 69 11 17

udział 5% 24% 43% 20% 3% 5%

dostępność i jakość infrastruktury okołoturystycznej

(miejsca noclegowe, baza gastronomiczna)13 95 141 69 8 20

udział 4% 27% 41% 20% 2% 6%

organizowane w mieście imprezy kulturalne 12 100 129 73 15 17

udział 3% 29% 37% 21% 4% 5%

atrakcyjność przyrodniczo-krajobrazowa miasta 26 158 119 34 3 6

udział 8% 46% 34% 10% 1% 2%


134

IV Liceum Ogólnokształcącego im. Jadwigi Młodowskiej,

Zespołu Szkół Ekonomicznych i III Liceum Ogólnokształcącego im. gen. Władysława Andersa,

Zespołu Szkół Technicznych,

Zespołu Szkół Budowlanych i Geodezyjnych.

Ankietyzacji poddano 127 mężczyzn i 115 kobiet. Strukturę badanych ze względu na płeć przedstawia

poniższy wykres.

Wykres 50. Struktura badanych maturzystów ze względu na płeć


Ankieta podzielona została na dwie części, w pierwszej z nich badani oceniali jakość oferty

edukacyjnej w Chełmie, druga zaś poświęcona została ich planom na przyszłość oraz dalszym

perspektywom rozwoju.

W ocenie jakości oferty edukacyjnej uwzględniono poziom wyposażenia szkół w sprzęt

komputerowy, pomoce dydaktyczne i naukowe, jak również rodzaj i jakość dodatkowych zajęć

pozalekcyjnych.

Jak pokazują uzyskane wyniki ponad połowa badanych (53%) średnio ocenia poziom wyposażenia

chełmskich szkół w pomoce dydaktycznie i naukowe oraz sprzęt komputerowy. Nieco ponad 1/3

ankietowanych jest zdania, że jest on dobry bądź bardzo dobry. Negatywnie ten aspekt chełmskiej

edukacji oceniło 12% respondentów.

Wykres 51. Ocena poziomu wyposażenia chełmskich szkół w sprzęt komputerowy, pomoce dydaktyczne i naukowe


mężczyzna52%

kobieta48%

Bardzo dobrze9%

Dobrze26%

Średnio53%

Źle9%

Bardzo źle3%


135

O ocenę dodatkowej oferty edukacyjnej poproszeni zostali ci uczniowie, którzy obecnie uczestniczą

bądź kiedykolwiek uczestniczyli w zajęciach pozalekcyjnych prowadzonych w chełmskich szkołach

ponadgimnazjalnych. Zdecydowana większość badanych (75%) brała udział w tego typu zajęciach,

15% ankietowanych nie uczestniczyło w nich z powodu braku czasu, zaś dla 10% oferta dodatkowa

była nieatrakcyjna.

Wykres 52. Udział w dodatkowych zajęciach pozalekcyjnych


Najwięcej maturzystów wybierało zajęcia matematyczne. Drugimi pod względem częstości wyboru

były zajęcia z języków obcych. Nieco mniejszą popularnością cieszyły się zajęcia z języka polskiego

i zajęcia sportowe. Szczegółowe zestawienie przedstawione zostało na poniższym wykresie. Warto

podkreślić, że wielu maturzystów uczęszcza na kilka zajęć pozalekcyjnych, nie tylko w celach poprawy

wyników w nauce, lecz także po to, by rozwijać swoje zainteresowania i pasje.

Wykres 53. Rodzaje wybieranych przez maturzystów zajęć pozalekcyjnych i liczba korzystających


Tak

75%

Nie, nigdy nie

miałem/am na to czasu

15%

Nie, oferta dodatkowa

była/jest dla mnie

nieatrakcyjna

10%

110

70

67

37

15

12

12

10

9

9

7

5

4

4

11

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 110 120

matematyka

języki obce

język polski

zajęcia sportowe

biologia

geografia

przygotowanie do matury

zajęcia taneczne

zawodowe

chemia

wos

zajęcia plastyczne

fizyka

zajęcia wyrównawcze

pozostałe


136

Młodzież uczestniczącą w zajęciach pozalekcyjnych poproszono o ocenę jakości dodatkowej oferty

edukacyjnej. Zdecydowana większość (95%) osób biorących udział w zajęciach dodatkowych wyraża

opinię, że oferta zajęć pozalekcyjnych jest satysfakcjonująca. Dodatkowa oferta edukacyjna nie

spełniła oczekiwań 5% respondentów.

Wykres 54. Ogólna ocena jakości dodatkowej oferty edukacyjnej w mieście Chełm


Ogólna ocena jakości oferty edukacyjnej na poziomie ponadgimnazjalnym jest bardzo dobra, na co

wskazują odpowiedzi na ostatnie pytanie zawarte w tej części ankiety. Jak pokazują wyniki badań,

zdecydowana większość ankietowanych (77%) poleciłaby Chełm jako miejsce nauki na poziomie

ponadgimnazjalnym.

Wykres 55. Ogólna ocena jakości oferty edukacyjnej na poziomie ponadgimnazjalnym w mieście Chełm


Druga część ankiety dla maturzystów odnosiła się do ich planów na przyszłość oraz oceny dalszych

perspektyw rozwoju.

Większość badanych (53%) słabo ocenia swoje szanse na znalezienie pracy zgodnej z wykształceniem

zarówno w mieście, jak i poza nim. Z tego względu planują oni podjąć dalszą naukę na studiach

Zdecydowanie tak34%

Raczej tak61%

Raczej nie4%

Zdecydowanie nie1%

Czy zajęcia pozalekcyjne spełniły Pana/Pani oczekiwania?

Zdecydowanie tak15%

Raczej tak62%

Raczej nie17%

Zdecydowanie nie6%

Czy poleciłby/poleciłaby Pan/Pani Chełm jako miejsce nauki na poziomie ponadgimnzajalnym?


137

wyższych bądź w studium policealnym. Niezwykle istotnym pod kątem dalszej perspektywy rozwoju

miasta jest fakt, że niemal 2/5 badanych uważa, iż ma szanse na znalezienie pracy zgodnej

z wykształceniem, ale poza Chełmem. Zaledwie 9% ankietowanych sądzi, że profil wykształcenia,

które niebawem zdobędzie, odpowiada zapotrzebowaniom lokalnego rynku pracy.

Wykres 56. Ocena szans na rynku pracy po ukończeniu edukacji w Chełmie


Potwierdzenie omówionych zagrożeń stanowi rozkład odpowiedzi na pytanie o uwzględnienie

Chełma w planach na przyszłość. Siedem na dziesięć osób w ogóle nie wiąże swej przyszłości

z Chełmem. Niemal 2/5 badanych zamierza podjąć dalszą naukę na uczelni wyższej w innym mieście

i tam pozostać po ukończeniu studiów. Nieco mniejszy odsetek respondentów (28%) planuje

wyjechać do innego miasta w celu podjęcia tam pracy bądź założenia własnej działalności

gospodarczej. Zaledwie jeden na pięciu badanych wiąże swoją przyszłość z Chełmem. Spośród nich

8% zamierza tu pracować bądź założyć własną działalność gospodarczą, 7% planuje rozpocząć studia,

zaś 4% chciałoby powrócić do miasta po ukończeniu studiów.

9%

38%53%

Mam duże szanse na znalezienie pracy zgodnej z moim wykształceniem w Chełmie. Profil mojego wykształcenia odpowiada

zapotrzebowaniu na rynku lokalnym.

Mam duże szanse na znalezienie pracy zgodnej z moim wykształceniem, ale poza Miastem. Lokalny rynek pracy jest przesycony/ nie ma

zapotrzebowania na specjalistów w mojej dziedzinie.

Mam raczej niewielkie szanse na znalezienie pracy zgodnej z moim wykształceniem zarówno w Mieście, jak i poza nim, dlatego

podejmę dalszą naukę na studiach wyższych/w studium policealnym.

Jak ocenia Pan/Pani swoje szanse na rynku pracy po ukończeniu edukacji w Chełmie ?


138

Wykres 57. Rozkład odpowiedzi na pytanie o plany na przyszłość


Badani zapytani o przyczyny chęci wyjazdu z Chełma najczęściej wskazywali, że w mieście brakuje

pracy, zaś zatrudnienie wiąże się ze zbyt niskimi zarobkami, a w konsekwencji niską jakością życia.

Ankietowani dostrzegają większe szanse na zatrudnienie oraz lepsze warunki pracy w dużych

miastach. To powoduje, że wyjazd z Chełma stwarza ich zdaniem większe możliwości rozwoju, z kolei

pozostanie w mieście nie kształtuje interesujących perspektyw na przyszłość. Wielu ankietowanych

wskazywało również, że oferta edukacyjna chełmskich uczelni wyższych jest dla nich nieatrakcyjna,

zaś poziom nauczania znacznie niższy niż w większych ośrodkach miejskich. Wśród powodów chęci

wyjazdu maturzyści wskazywali również, że w Chełmie brakuje atrakcji dla ludzi młodych oraz

ciekawych wydarzeń kulturalnych. Badani wskazywali także, że miasto nie rozwija się pod względem

technologicznym oraz negatywnie ocenili jakość infrastruktury technicznej i komunikacyjnej.

Osoby niezdecydowane wskazywały przyczyny, które mogłyby sprawić, że zdecydują się na

pozostanie w Chełmie. Wśród nich najczęściej pojawiającymi się odpowiedziami były:

dostępność staży i praktyk,

lepszy dostęp do opieki medycznej,

rozwój infrastruktury.

III. Przedsiębiorcy

Ostatnią grupę osób poddanych badaniu stanowili chełmscy przedsiębiorcy. Odpowiedzi na pytania w

tym bloku udzieliły tylko te osoby, które prowadziły, aktualnie prowadzą bądź w ciągu najbliższych lat

zamierzają rozpocząć własną działalność gospodarczą. Badana grupa liczyła 48 osób. Respondentów

poproszono o ocenę możliwości rozwoju ich przedsiębiorstwa na terenie Chełma, perspektyw

rozwoju przedsiębiorczości w mieście oraz czynników wpływających na jej ograniczanie.

Należy bardzo wyraźnie zaznaczyć, że pytania dla przedsiębiorców zadawane były wyłącznie

w ramach grupy podstawowej respondentów. Z tego powodu grupy tej nie można potraktować jako

Tak, zamierzam tu studiować

7%

Tak, zamierzam tu powrócić po ukończeniu

studiów

4%Tak, zamierzam tu

pozostać i pracować lub założyć własną działalność

gospodarczą8%

Nie, zamierzam studiować w innym mieście i w nim

pozostać

39%

Nie, zamierzam wyjechać z Chełma do innego miasta, gdzie podejmę pracę lub

założę własną działalność gospodarczą

28%

Nie wiem14%

Czy wiąże Pan/Pani swoją przyszłość z Miastem Chełm?


139

reprezentatywnej. Uwagi zgromadzone w badaniu mogą co najwyżej pomóc ocenić sposób

postrzegania przez przedsiębiorców warunków, w jakich prowadzą swe działalności.

W strukturze rodzajowej działalności gospodarczej dominuje działalność handlowa, którą prowadzi

niemal połowa respondentów. Drugim pod względem liczebności rodzajem prowadzonej działalności

jest działalność usługowa, którą prowadzi 2/5 badanych przedsiębiorców. Zaledwie jedna osoba

prowadzi działalność produkcyjną. W ramach działalności zdefiniowanej jako „inna” wskazywano

działalność produkcyjno-handlową oraz handlowo-usługową.

Wykres 58. Struktura ankietowanych przedsiębiorców ze względu na rodzaj głównej prowadzonej działalności


Biorąc pod uwagę wielkość przedsiębiorstwa najwięcej badanych to mikroprzedsiębiorcy

zatrudniający do 9 pracowników (87,8%). Trzech respondentów (7,3%) prowadzi małe

przedsiębiorstwa, które zatrudniają od 10 do 49 osób. W strukturze ankietowanych przedsiębiorstw

znalazło się jedno średnie (zatrudniające 50-249 osób) oraz jedno duże (zatrudniające ponad 250

osób) przedsiębiorstwo.

Tabela 71. Struktura ankietowanych przedsiębiorców ze względu na wielkość przedsiębiorstwa

Wielkość przedsiębiorstwa Liczba podmiotów Udział

Mikro (0-9 osób) 36 87,8%

Małe (10-49 osób) 3 7,3%

Średnie (50-249 osób) 1 2,4%

Duże (250 i więcej osób) 1 2,4%

RAZEM 41 100,0%


Ze względu na czas prowadzenia działalności w badanej grupie dominują przedsiębiorstwa

funkcjonujące na rynku od 2 do 5 lat (27,1%). Nieco mniejszy odsetek stanowią działalności

o najkrótszym stażu rynkowym – do 2 lat (22,9%). Pięć chełmskich przedsiębiorstw istnieje na rynku

dłużej niż 20 lat (10,4%). Wśród respondentów znalazło się 7 osób, które dopiero zamierzają

rozpocząć własną działalność gospodarczą (14,6%).

usługowa

40%

produkcyjna2%

handlowa

48%

inna

10%


140

Tabela 72. Struktura ankietowanych przedsiębiorców ze względu na okres prowadzenia działalności

Okres prowadzenia działalności Liczba podmiotów Udział

do 2 lat 11 22,9%

2-5 lat 13 27,1%

6-10 lat 6 12,5%

11-20 lat 6 12,5%

21 lat i więcej 5 10,4%

działalność planowana 7 14,6%

RAZEM 48 100,0%


Badanych przedsiębiorców poproszono o ocenę perspektywy rozwoju własnego przedsiębiorstwa na

terenie Chełma. Dane wskazują, że ankietowani raczej negatywnie oceniają szanse rozwoju swej

działalności w mieście Chełm, 42% badanych określiło je jako złe, 44% jako średnie, zaś 8% jako słabe.

Co istotne, żaden z respondentów nie ocenił możliwości rozwoju własnego przedsiębiorstwa na

terenie Chełma bardzo dobrze.

Wykres 59. Ocena możliwości rozwoju własnego przedsiębiorstwa na terenie Chełma


W dalszej kolejności ocenie poddano podejście chełmskich przedsiębiorców do zwiększania

zatrudnienia we własnych firmach. Jak pokazują uzyskane wyniki zdecydowana większość badanych

(75%) nie zamierza zatrudniać w swoim przedsiębiorstwie dodatkowych pracowników. Niemal ¼

przedsiębiorców chciałaby przyjąć nowe osoby do pracy w swojej firmie, jednak napotykają oni

problem z dostępnością w Chełmie odpowiednio wykwalifikowanej siły roboczej. Kwalifikacje

dostępnych na rynku zasobów kadrowych nie odpowiadają potrzebom oraz oczekiwaniom badanych

przedsiębiorców. Zaledwie jeden respondent prowadzi aktualnie rekrutację na nieobsadzone

stanowisko. Brak zainteresowania zwiększaniem zatrudnienia wśród chełmskich przedsiębiorców jest

zjawiskiem niekorzystnym, szczególnie biorąc pod uwagę trudną od lat sytuację na rynku pracy

i wysokie bezrobocie wśród mieszkańców. Niepokojąca jest również opinia o braku na chełmskim

rynku zasobów kadrowych odpowiednio wykwalifikowanych pracowników. Taki stan rzeczy może być

skutkiem niedostosowania systemu szkolnictwa w mieście do potrzeb lokalnego rynku pracy.

Problem ten niesie za sobą wiele negatywnych następstw, wpływając zarówno na jakość życia

w mieście, jak i sytuację gospodarczą.

Dobrze

6%

Średnio44%

Słabo

8%

Źle

42%


141

Wykres 60. Ocena możliwości zwiększenia zatrudnienia w chełmskich przedsiębiorstwach


W kolejnym bloku pytań ocenie badanych poddano wybrane aspekty możliwości rozwoju

przedsiębiorczości w mieście Chełm:

dostęp do miejsc na prowadzenie działalności gospodarczej (czy jest ich wystarczająca ilość?

jaka jest ich lokalizacja?),

możliwości pozyskania wsparcia finansowego na rozpoczęcie i/lub rozwój działalności,

możliwość lokowania inwestycji na terenie specjalnej strefy ekonomicznej,

dostęp do instytucji otoczenia biznesu,

dostępność wykwalifikowanych pracowników, w tym specjalistów,

różnorodność kwalifikacji pracowników.

Jak pokazują uzyskane wyniki dostęp do miejsc na prowadzenie działalności gospodarczej badani

oceniają niekorzystnie. Nieco ponad ¼ respondentów określa ten aspekt średnio, taki sam odsetek

ocenia go słabo, zaś 15% badanych – źle. Zaledwie jeden ankietowany uważa, że zarówno liczba

miejsc przeznaczonych do prowadzenia działalności, jak i ich lokalizacja są w Chełmie bardzo dobre.

Tabela 73. Ocena możliwości rozwoju przedsiębiorczości w mieście Chełm – dostęp do miejsc na prowadzenie działalności gospodarczej


Kolejnym czynnikiem sprzyjającym rozwojowi przedsiębiorczości poddanym ocenie badanych była

możliwość pozyskiwania wsparcia finansowego na rozpoczęcie i/lub rozwój działalności. Nieco ponad

2/5 respondentów oceniło, że możliwości w tym aspekcie są średnie, zaś niemal 1/3 badanych uznała

Tak, przeprowadzam/przygotowuję się

do przeprowadzenia

rekrutacji na wakujące

stanowisko/a2%

Tak, ale napotykam problem z

dostępnością odpowiednio

wykwalifikowanej siły roboczej.

23%

Nie, nie mam takiej potrzeby

75%

dostęp do miejsc na prowadzenie działalności

gospodarczej (czy jest ich wystarczająca ilość?

czy ich lokalizacja jest korzystna?)

Liczba

odpowiedziUdział

Bardzo dobrze 1 2,1%

Dobrze 6 12,5%

Średnio 13 27,1%

Słabo 13 27,1%

Źle 7 14,6%

Nie mam zdania 8 16,7%

Razem 48 100,0%

Jak ocenia Pan/Pani możliwości rozwoju przedsiębiorczości w Mieście Chełm?


142

je za złe. Perspektywy pozyskiwania wsparcia finansowego na rozwój przedsiębiorstwa bardzo dobrze

ocenia zaledwie dwóch ankietowanych (4,2%).

Tabela 74. Ocena możliwości rozwoju przedsiębiorczości w mieście Chełm – możliwości pozyskania wsparcia finansowego na rozpoczęcie i/lub rozwój działalności


Jeśli zaś chodzi o możliwości lokowania inwestycji na terenie specjalnej strefy ekonomicznej, to

badani uznali ten czynnik za niesprzyjający rozwojowi przedsiębiorczości w mieście. Niemal ¼

ankietowanych oceniła możliwości w tym aspekcie za średnie, 20,8% za słabe, a 14,6% - złe. Dość

duży odsetek respondentów (27,1%) nie miał zdania na ten temat.

Tabela 75. Ocena możliwości rozwoju przedsiębiorczości w mieście Chełm – możliwości lokowania inwestycji na terenie specjalnej strefy ekonomicznej


Dostęp do instytucji otoczenia biznesu nie jest w opinii badanych czynnikiem pozytywnie

wpływającym na rozwój przedsiębiorczości w mieście Chełm. Aspekt ten słabo bądź źle ocenia ponad

2/5 respondentów, a niemal 1/5 jest zdania, że dostępność instytucji wspierających przedsiębiorców

jest na terenie miasta Chełm zaledwie średnia. Zdaniem niemal 15% ankietowanych dostęp do

instytucji otoczenia biznesu sprzyja rozwojowi przedsiębiorczości w mieście.

możliwości pozyskania wsparcia finansowego na

rozpoczęcie i/lub rozwój działalności

Liczba

odpowiedziUdział


Dobrze 6 12,5%

Średnio 20 41,7%

Słabo 5 10,4%

Źle 7 14,6%


Razem 48 100,0%


możliwości lokowania inwestycji na terenie

specjalnej strefy ekonomicznej

Liczba

odpowiedziUdział


Dobrze 6 12,5%

Średnio 11 22,9%

Słabo 10 20,8%

Źle 7 14,6%


Razem 48 100,0%



143

Tabela 76. Ocena możliwości rozwoju przedsiębiorczości w mieście Chełm – dostęp do instytucji otoczenia biznesu


Dostępność wykwalifikowanych pracowników na terenie miasta Chełm ponad 2/5 respondentów

oceniła negatywnie, zaś 1/5 wyraziła zdanie przeciwne. Średni wpływ tego czynnika na rozwój

przedsiębiorczości dostrzega 16,7% badanych. Żaden z ankietowanych nie uznał, że dostępność

pracowników o wysokich kwalifikacjach bardzo dobrze oddziałuje na chełmską przedsiębiorczość.

Taki rozkład odpowiedzi jeszcze bardziej podkreśla, że kwalifikacje dostępnych na rynku zasobów

kadrowych nie odpowiadają potrzebom oraz oczekiwaniom większości badanych inwestorów.

Tabela 77. Ocena możliwości rozwoju przedsiębiorczości w mieście Chełm – dostępność wykwalifikowanych pracowników, w tym specjalistów


Ostatni z czynników - różnorodność kwalifikacji pracowników - przez niemal 1/3 badanych oceniony

został średnio, a tyle samo respondentów (31,3%) uznało go za słaby bądź zły. Wpływ tego aspektu

na rozwój przedsiębiorczości w mieście za dobry uważa 16,7% ankietowanych.

Tabela 78. Ocena możliwości rozwoju przedsiębiorczości w mieście Chełm – różnorodność kwalifikacji pracowników


dostęp do instytucji otoczenia biznesuLiczba

odpowiedziUdział


Dobrze 6 12,5%

Średnio 9 18,8%

Słabo 13 27,1%

Źle 7 14,6%


Razem 48 100,0%


dostępność wykwalifikowanych pracowników,

w tym specjalistów

Liczba

odpowiedziUdział


Dobrze 10 20,8%

Średnio 8 16,7%

Słabo 13 27,1%

Źle 8 16,7%


Razem 48 100,0%


różnorodność kwalifikacji pracownikówLiczba

odpowiedziUdział


Dobrze 8 16,7%

Średnio 15 31,3%

Słabo 11 22,9%

Źle 4 8,3%


Razem 48 100,0%



144

Kolejny blok pytań poświęcony został czynnikom mogącym ograniczać rozwój przedsiębiorczości

w mieście. Ocenie badanych poddano takie przyczyny zmniejszenia rozwoju przedsiębiorczości jak:

brak środków na rozpoczęcie działalności,

brak miejsc do prowadzenia działalności,

brak wykwalifikowanej, doświadczonej kadry pracowniczej,

niedostateczny system zachęt ze strony władz miasta dla nowych przedsiębiorców

(niewielkie ulgi dla rozpoczynających działalność lub ich brak),

słabo rozwinięte powiązania komunikacyjne,

W opinii respondentów rozwój przedsiębiorczości w mieście Chełm najbardziej ogranicza

niedostateczny system zachęt ze strony władz miasta dla nowych przedsiębiorców. Za kluczowy

czynnik uznaje go 27,1% badanych, a 10,4% przypisuje mu duże znaczenie. Niewielki wpływ tego

aspektu na rozwój przedsiębiorczości w Chełmie dostrzega 14,6% ankietowanych.

Tabela 79. Ocena znaczenia czynników ograniczających rozwój przedsiębiorczości w mieście Chełm – niedostateczny system zachęt ze strony władz miasta dla nowych przedsiębiorców


Drugim pod względem istotności czynnikiem ograniczającym rozwój przedsiębiorczości jest zdaniem

badanych brak środków na rozpoczęcie działalności – kluczowe znaczenie przypisuje mu 22,9%

respondentów, zaś w ocenie 25% wpływ tego aspektu jest duży. W opinii 6,3% ankietowanych aspekt

ten nie ma żadnego wpływu na możliwości rozwoju przedsiębiorczości w mieście, zaś zdaniem 8,3%

badanych znaczenie tego czynnika jest niewielkie.

Tabela 80. Ocena znaczenia czynników ograniczających rozwój przedsiębiorczości w mieście Chełm – brak środków na rozpoczęcie działalności


niedostateczny system zachęt ze strony władz

Miasta dla nowych przedsiębiorców (niewielkie ulgi

dla rozpoczynających działalność lub ich brak)

Liczba

odpowiedziUdział

Kluczowe 13 27,1%

Duże 5 10,4%

Średnie 6 12,5%

Niewielkie 7 14,6%

Żadne 1 2,1%


Razem 48 100,0%

Co Pana/Pani zdaniem ogranicza możliwości rozwoju przedsiębiorczości w Mieście Chełm?

brak środków na rozpoczęcie działalnościLiczba

odpowiedziUdział

Kluczowe 11 22,9%

Duże 12 25,0%

Średnie 3 6,3%

Niewielkie 4 8,3%

Żadne 3 6,3%


Razem 48 100,0%



145

Znacznie mniejszego znaczenia w zakresie ograniczania rozwoju przedsiębiorczości w Chełmie

respondenci upatrują w braku wykwalifikowanej, doświadczonej kadry pracowniczej – za kluczowy

czynnik ten uznaje 6,3% badanych, zaś 14,6% przypisuje mu duże znaczenie. Niewielką rolę tego

aspektu dostrzega 14,6% ankietowanych. Co istotne, aż połowa badanych nie wyraziła opinii na ten

temat.

Tabela 81. Ocena znaczenia czynników ograniczających rozwój przedsiębiorczości w mieście Chełm – brak wykwalifikowanej, doświadczonej kadry pracowniczej


W opinii badanych brak miejsc do prowadzenia działalności ma średnie znaczenie w zakresie

ograniczania rozwoju przedsiębiorczości w Chełmie. Niewielką wartość tego czynnika dostrzega

14,6% ankietowanych, zaś zdaniem 4,2% nie ma on żadnego wpływu na rozwój przedsiębiorczości

w mieście. Istotność tego aspektu zauważa 6,3% respondentów. Na rozkład odpowiedzi w tym

pytaniu wyraźnie wpłynął fakt, że ponad połowa badanej zbiorowości nie wyraziła swojej opinii

wybierając alternatywę „Nie mam zdania”.

Tabela 82. Ocena znaczenia czynników ograniczających rozwój przedsiębiorczości w mieście Chełm – brak miejsc do prowadzenia działalności


Najmniejsze znaczenie w zakresie ograniczania rozwoju chełmskiej przedsiębiorczości mają zdaniem

badanych słabo rozwinięte powiązania komunikacyjne. Niemal 2/5 respondentów określiły ten

czynnik jako mający średnie bądź niewielkie znaczenie. Żadnego wpływu nie dostrzega w tym

aspekcie 4,2% badanych. Taki sam odsetek respondentów przypisuje mu kluczowe bądź duże

znaczenie (4,2%). Także w tym pytaniu ponad połowa ankietowanych miała trudności z udzieleniem

odpowiedzi (54,2%).

brak wykwalifikowanej, doświadczonej kadry

pracowniczej

Liczba

odpowiedziUdział

Kluczowe 3 6,3%

Duże 7 14,6%

Średnie 6 12,5%

Niewielkie 7 14,6%

Żadne 1 2,1%


Razem 48 100,0%


brak miejsc do prowadzenia działalnościLiczba

odpowiedziUdział

Kluczowe 2 4,2%

Duże 1 2,1%

Średnie 11 22,9%

Niewielkie 7 14,6%

Żadne 2 4,2%


Razem 48 100,0%



146

Tabela 83. Ocena znaczenia czynników ograniczających rozwój przedsiębiorczości w mieście Chełm – słabo rozwinięte powiązania komunikacyjne


słabo rozwinięte powiązania komunikacyjneLiczba

odpowiedziUdział

Kluczowe 1 2,1%

Duże 1 2,1%

Średnie 10 20,8%

Niewielkie 8 16,7%

Żadne 2 4,2%


Razem 48 100,0%



147

Analiza SWOT

Analiza SWOT jest jednym z podstawowych narzędzi wykorzystywanym w planowaniu strategicznym,

ma na celu ocenę mocnych i słabych stron oraz służy do ewaluacji szans i zagrożeń rozwojowych

w otoczeniu zewnętrznym.

Mocne strony

doświadczenie w organizowaniu przedsięwzięć rozwojowych, w tym w realizacji inwestycji

finansowanych ze źródeł dotacyjnych

dobra dostępność drogowa i kolejowa (dogodne połączenie komunikacyjne ze stolicą regionu

i kraju, a także innymi ważnymi ośrodkami w kraju i za granicą,

dosyć dobrze rozwinięta infrastruktura techniczna i komunikacyjna

obecność i działalność liczących się w skali kraju zakładów produkcyjnych – Spółdzielni

Mleczarskiej „Bieluch” oraz Cementowni Chełm

bogata oferta inwestycyjna

położenie przy granicy z Ukrainą i Białorusią

obecność Podstrefy Specjalnej Strefy Ekonomicznej EURO-PARK Mielec o powierzchni 6,24 ha

dostęp do szkolnictwa wyższego oraz wysoki udział ludności z wykształceniem wyższym

(wyższy niż dla województwa i kraju)

działalność Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Chełmie

rozwinięte szkolnictwo zawodowe

rozwinięty system doradztwa zawodowego

planowanie przestrzenne obejmujące teren całego miasta

atrakcje turystyczne oraz sąsiedztwo atrakcyjnych terenów przyrodniczych

Słabe strony

niedowartościowanie interesów regionu w decyzjach władz centralnych

odpływ młodych i wykształconych ludzi

zbyt niski poziom współpracy szkół zawodowych z pracodawcami

zła sytuacja demograficzna i niekorzystne trendy migracyjne (starzenie się mieszkańców,

ujemne przyrost naturalny i saldo migracji)

zły stan drogi krajowej przebiegającej przez miasto

braki w odniesieniu do infrastruktury społecznej, zarządzania oraz kapitału ludzkiego

i społecznego

ograniczenia ruchu turystycznego oraz wymiany handlowej wynikające z funkcjonowania

Polski w ramach porozumienia z Schoengen

wymagające rewitalizacji obszary miasta i parki miejskie oraz obniżona estetyka miasta

(wielkoformatowe reklamy)

brak obwodnicy - hałas uliczny, negatywny wpływ na środowisko naturalne


148

brak zewnętrznego kapitału inwestycyjnego

niewystarczająco chłonny rynek pracy

niedostateczny udział miejsc pracy w przemyśle

dominacja sektora handlu w gospodarce

niski poziom przedsiębiorczości i brak młodych przedsiębiorstw działających w branżach

innowacyjnych

znaczący udział osób pracujących bez rejestracji

niewystarczająca promocja oferty inwestycyjnej miasta - nieintuicyjny dostęp do informacji

gospodarczej

brak strategii promocji miasta

Szanse

możliwość pozyskania zewnętrznych środków na rozwój miasta i Chełmskiego Obszaru

Funkcjonalnego;

plany rozwoju przemysłu wydobywczego i energetyki (nowe kopalnie węgla w pobliżu

miasta)

działalność Podstrefy Specjalnej Strefy Ekonomicznej Mielec

Strategiczne Inwestycje Terytorialne Miasta Chełm

rozwój obszaru przygranicznego (wymiana gospodarcza, projekty)

Strategia Współpracy Transgranicznej Województwa Lubelskiego, Obwodu Lwowskiego,

Obwodu Wołyńskiego i Obwodu Brzeskiego na lata 2014-2020

rozwijające się otoczenie biznesu

przeobrażenia społeczne i gospodarcze na Ukrainie, pozwalające z nadzieją patrzeć na

możliwości zwiększenia wymiany handlowej

otwartość władz miasta na działania w zakresie promocji gospodarczej

rozwój współpracy między szkołami a lokalnym biznesem

pozytywne zmiany w obszarze turystyki i rekreacji

Zagrożenia

niska atrakcyjność inwestycyjna regionu lubelskiego i marginalizacja problemów obszarów

nadgranicznych

zjawisko wyludniania się spowodowane niżem demograficznym i emigracją oraz postępujące

starzenie się ludności

odpływ młodych ludzi do innych miast oraz ośrodków akademickich

niepewność co do wdrożenia planów budowy kopalni węgla w pobliżu miasta.


149

Wizja i misja rozwoju miasta

Wizja rozwoju

Wizja rozwoju określana w dokumencie strategicznym miasta stanowić ma idealny jego obraz

w przyszłości.

Sformułowania wizji zawierają prezentację oczekiwań, pragnień i ambicji członków miejskiej

wspólnoty samorządowej, które poprzez cele i zadania Strategii wspólnota ta chce osiągnąć.

Chełm jest ważnym ośrodkiem miejskim na mapie województwa lubelskiego,

racjonalnie gospodarującym posiadanymi zasobami dla stałego zapewniania wysokiej jakości

życia swoim mieszkańcom oraz dla wspierania wieloaspektowego rozwoju subregionu

chełmskiego,

będącym atrakcyjnym miejscem prowadzenia działalności gospodarczej opartej o zasoby

i potrzeby regionu oraz o możliwości wynikające z położenia w pobliżu szlaków

transportowych i granicy państwa

rozpoznawalnym w otoczeniu jako miejsce o bogatej tradycji i kulturze, otwartym na

budowanie nowoczesnego społeczeństwa i na dialog między narodami

Misja rozwoju miasta

Misją miasta Chełm jest stworzenie środowiska atrakcyjnego i przyjaznego dla różnorodnych

grup mieszkańców, wspierającego i korzystającego z aktywności chełmian oraz wytworzenie

mechanizmów identyfikowania i katalizowania warunków do prowadzenia działalności

gospodarczej przez osoby indywidualne oraz inwestorów strategicznych


150

Cele i zadania strategiczne

W procesie oceny zjawisk stojących u podstaw powstania niniejszego dokumentu wytypowano trzy

grupy zagadnień, którym poświęcona powinna zostać uwaga całej wspólnoty samorządowej.

Strategia opiera się na następujących obszarach priorytetowych:

1) Wzmocnienie spójności i atrakcyjności miasta;

2) Zapewnienie wysokiej jakości życia w mieście;

3) Wspieranie rozwoju gospodarczego miasta i subregionu.

Zapisy Strategii opierają się na zasadzie kontynuacji celów zawartych w poprzednio obowiązującym

dokumencie. W Strategii na lata 2009-2015 wyróżnione były 4 obszary priorytetowe. Sposób ich

ewaluacji do zapisów obecnego dokumentu przedstawiono na schemacie.

Rysunek 7. Transformacja obszarów priorytetowych ze Strategii 2009-2015


Na plan pierwszy w dokumencie wysunięte zostały problemy związane z zagospodarowaniem

i organizacją przestrzeni i infrastruktury Chełma. Znaczenie tego obszaru priorytetowego jest o tyle

doniosłe, że takie zjawiska jak np.: organizacja układu transportowego, dobór funkcji dla

poszczególnych obszarów miasta czy sposób i stopień realizacji usług komunalnych stanowią

podstawę dla aktywności wszystkich, którzy w Chełmie mieszkają i pracują.

Dwa pozostałe obszary zawierają w większym stopniu zestawy działań o bardziej specjalistycznym

charakterze, często dedykowanym wybranym grupom mieszkańców.

Obszar „Zapewnienie wysokiej jakości życia w mieście” skupia się na dostępności i jakości usług

podnoszących komfort funkcjonowania jednostki, w dziedzinach takich, jak edukacja, kultura, sport,

rekreacja, ochrona zdrowia czy szeroko rozumiane wyposażenie przestrzeni publicznej.

Mimo, iż wiele opinii zgłaszanych w procesie powstawania Strategii wskazywało na przedsięwzięcia

w obszarze gospodarki jako na najważniejszy obszar aktywności miasta, zagadnienie to zostało

w niniejszej Strategii wskazane jako ostatnie. Uzasadnieniem dla tego jest spostrzeżenie, że wiele

zadań w zakresie animowania rozwoju gospodarczego zostało uwypuklonych szczególnie mocno

w Strategii Rozwoju Chełmskiego Obszaru Funkcjonalnego. Jak wskazują liczne argumenty,

w perspektywie wieloletniej miasto musi pozostać otwarte na gospodarczy rozwój subregionu.

W związku z tym, w niniejszym dokumencie wiele zagadnień z obszaru gospodarki wskazane jest

jedynie przez odwołanie do potrzeby realizacji postanowień Strategii ChOF.

Zasoby ludzkie i infrastruktura społeczna

Infrastruktura techniczna

Gospodarka

Środowisko i przestrzeń

Wzmocnienie spójności i atrakcyjności Miasta

Zapewnienie wysokiej jakości życia w Mieście

Wspieranie rozwoju gospodarczego Miasta i

subregionu


151

Plansze na kolejnych stronach zawierają zestawienia celów strategicznych i działań operacyjnych,

przy pomocy których cele te będą realizowane.


152

Rysunek 8. Drzewo celów - Obszar priorytetowy: Wzmocnienie spójności i atrakcyjności miasta



153

Rysunek 9. Drzewo celów – Zapewnienie wysokiej jakości życia w mieście



154

Rysunek 10. Drzewo celów - Wspieranie rozwoju gospodarczego miasta i subregionu



155

Obszar priorytetowy: Wzmocnienie spójności i atrakcyjności miasta

Kluczowym czynnikiem decydującym o atrakcyjności miasta jest zapewnienie w nim takich

warunków, aby wszyscy interesariusze – mieszkańcy, turyści, lokalni przedsiębiorcy i zewnętrzni

inwestorzy, itp. – byli zadowoleni z jakości życia i funkcjonowania na jego obszarze. Aby uzyskać ten

efekt, niezbędne jest podejmowanie działań, które będą realizować rozmaite potrzeby zgłaszane

przez wszystkie grupy społeczne.

Niniejszy obszar priorytetowy stanowi odpowiedź na kwestie problemowe w sferze komunikacyjnej

i przestrzennej, sprawach związanych ze zrównoważonym rozwojem, ochroną dziedzictwa

przyrodniczego i kulturowego, poprawą stanu obszarów zdegradowanych, rozwojem sieci

komunalnych i promocją miasta.

Cel strategiczny 1.1. Poprawa dostępności komunikacyjnej miasta

O tym, jak atrakcyjna dla zewnętrznego obserwatora wydaje się być dana miejscowość, decyduje

w dużym stopniu dostępność komunikacyjna do niej i położenie w sąsiedztwie istotnych szlaków

transportowych. Ważny w tym kontekście jest zarówno czas dojazdu, jak i możliwość wyboru różnych

środków transportu.

Aby poprawiać skomunikowanie Chełma z regionem należy poprawiać standard połączeń

komunikacyjnych różnego rodzaju, kluczowe w tym względzie są połączenia drogowe i kolejowe.

Bardzo duże znaczenie, szczególnie w zakresie transportu towarów, mają także te przedsięwzięcia,

które umożliwiają łączenie ze sobą różnych rodzajów transportu.

Największe przedsięwzięcia w tym obszarze, takie jak doprowadzenie trasy S12 ze strony Lublina do

granic Chełma i dalej w stronę Dorohuska, w ramach której powstać ma północna obwodnica

Chełma, czy też rozbudowa infrastruktury kolejowej to projekty realizowane przez instytucje

państwowe lub wojewódzkie. Oddziaływanie miasta na tym polu powinno zatem koncentrować się

na wspieraniu tych przedsięwzięć i stosowaniu dozwolonych form nacisku na inwestorów, powinno

także pozostawać w korelacji z aktywnością innych gmin subregionu, zarówno tych tworzących

Chełmski Obszar Funkcjonalny, jak i pozostałych.

Bezpośredniej współpracy wymagają z kolei inwestycje w drogi wojewódzkie i w drogę krajową

przebiegającą przez Chełm, które stanowią kanały wjazdowe i wyjazdowe z miasta i których obecny

stan w wielu odcinkach wymaga poprawy. Od ich drożności zależy bowiem także sprawność wjazdu

i wyjazdu z Chełma w kluczowych kierunkach.

Działania w ramach niniejszego celu obejmować mają również prowadzenie prac inwestycyjnych na

tych odcinkach dróg, które komunikują obszar miejski z gminami Chełmskiego Obszaru

Funkcjonalnego. Podstawowe znaczenie ma w tym względzie trasa określana jako południowa

obwodnica miasta.

Przedmiotowy cel strategiczny będzie realizowany w ramach następujących celów operacyjnych:

wspieranie budowy trasy S12 oraz północnej obwodnicy Chełma;

wspieranie modernizacji drogi krajowej i dróg wojewódzkich wbiegających do miasta;

budowa południowej obwodnicy miasta;


156

rozbudowa połączeń układów komunikacyjnych gmin Chełmskiego Obszaru Funkcjonalnego;

tworzenie transportowych rozwiązań intermodalnych.

Cel strategiczny 1.2. Optymalizacja wewnętrznego układu

komunikacyjnego

Inwestycjom komunikacyjnym o znaczeniu strategicznym dla miasta i regionu powinny towarzyszyć

działania w zakresie zwiększania drożności wewnętrznego układu komunikacyjnego i jak najlepszego

dopasowania go do potrzeb użytkowników. Układ taki powinien sprawnie łączyć miejsca życia, pracy

i aktywności oraz jednocześnie – na ile to możliwe – nie oddziaływać negatywnie na jakość

funkcjonowania tych przestrzeni.

Działania w obszarze rozwoju sieci komunikacyjnej wewnątrz Chełma dotykać będą w pierwszej

mierze sieci ulicznej dla transportu samochodowego, coraz większego znaczenia nabierają jednak

inwestycje w infrastrukturę do przejazdów rowerowych. Nowoczesny transport, wpisujący się w ideę

zrównoważonego rozwoju, wymaga wspierania rozwiązań intermodalnych, to jest takich, które

pozwalają na łączenie różnych środków komunikacji, wymaga także, by zmieniać preferencje

mieszkańców do wykorzystania komunikacji publicznej kosztem transportu indywidualnego.

Oś wewnętrznego układu drogowego Chełma tworzą droga krajowa nr 12 oraz drogi wojewódzkie

812, 843 i 844. Niezależnie od potrzeby wspierania poprawy standardu tych dróg na dojeździe do

miasta, ogromnie ważna jest modernizacja ich odcinków miejskich. Akumulują one bowiem znaczną

część przejazdów wewnętrznych, ale odpowiadają też za wizerunek Chełma u osób przybywających

z zewnątrz. Na pierwszy plan wysuwa się w tym obszarze potrzeba modernizacji drogi krajowej nr 12.

W ramach przedmiotowego celu prowadzone będą działania w zakresie budowy i przebudowy dróg

i drogowych obiektów inżynierskich. Przedsięwzięcia takie będą poprawiały komunikację osiedli

mieszkaniowych, w szczególności terenów rozwijającego się budownictwa jednorodzinnego oraz

terenów przemysłowych. Inwestycje drogowe będą także prowadzone w taki sposób, by w związku

z nimi wykonywać potrzebne prace modernizacyjne i rozwojowe ważne dla innych dziedzin

(kanalizacja, wodociągi, kanały technologiczne).

Stały wzrost liczby użytkowanych pojazdów samochodowych sprawia, że przeprowadzane inwestycje

drogowe zaledwie w ograniczonym stopniu rozwiązują problemy komunikacyjne, po coraz lepszych

i bardziej drożnych ulicach jeździ zwiększona liczba samochodów, powodując powstawanie zatorów.

Nie mniej ważne od połączeń drogowych staje się zatem zwiększenie udziału transportu zbiorowego.

Chełm podejmie działania, aby podnieść atrakcyjność wykorzystania oferty przewoźników,

w szczególności operatora publicznego. Usprawnienia takie obejmą unowocześnienie taboru,

poprawę systemów informacji pasażerskiej w pojazdach i na przystankach, poprawę komfortu,

bezpieczeństwa i niezawodności podróżowania, poprawę dopasowania siatki połączeń do potrzeb

mieszkańców, zastosowanie inteligentnych systemów sterowania ruchem oraz zwiększenie liczby

kursów.

Optymalizacji wykorzystania układu komunikacyjnego służyło będzie także prowadzenie prac na rzecz

zwiększenia pojemności systemów parkingowych w mieście. Tworzenie miejsc parkingowych

powinno towarzyszyć budowie i modernizacji ulic. Również prywatni inwestorzy zostaną zmuszeni do

uwzględniania w planach powstawania budynków potrzeby budowy miejsc parkingowych.


157

W ramach realizacji niniejszego celu przewiduje się również tworzenie rozwiązań wspierających

transport intermodalny, usprawniający zmianę środka transportu. Dworce i przystanki zintegrowane

wraz z towarzyszącymi im stanowiskami parkingowymi oraz parkingami dla rowerów zwiększają

sprawność poruszania się, wspierają promocję transportu zbiorowego oraz prowadzą do

zmniejszenia obciążeń układu komunikacyjnego i parkingów.

Coraz popularniejszy transport rowerowy zyska znacznie dzięki rozwojowi sieci ścieżek rowerowych,

budowanych w ciągach komunikacyjnych miasta Chełm i połączonych z układem ścieżek

wybiegających na tereny podmiejskie, w tym z Trasami Rowerowymi Polski Wschodniej Rozwojowi

sieci ścieżek towarzyszyć będzie rozbudowa infrastruktury towarzyszącej oraz oznakowanie.

Omawiany cel strategiczny będzie realizowany dzięki następującym działaniom operacyjnym:

modernizacja drogi krajowej nr 12 oraz dróg wojewódzkich 812, 843 i 844 w granicach

administracyjnych miasta Chełm;

zwiększanie liczby miejsc parkingowych;

przebudowa dróg i drogowych obiektów inżynierskich;

modernizacja systemów transportu zbiorowego;

optymalizacja połączeń komunikacji zbiorowej;

wdrożenie systemów zarządzania komunikacją i wspieranie rozwiązań intermodalnych;

rozbudowa systemu ścieżek rowerowych oraz infrastruktury dla rowerzystów.

Cel strategiczny 1.3. Kształtowanie przestrzeni miasta

Atrakcyjność miasta zależy w dużym stopniu od tego, jak sprawnie zarządza się w nim przestrzenią,

co przekłada się na bezpieczeństwo inwestowania, estetykę otoczenia, efektywność wykorzystania

potencjału ludzkiego i zachowanie jakości środowiska naturalnego.

W tym aspekcie ważne jest zachowanie wysokiego standardu planowania przestrzennego,

wyrażającego się w długoterminowym, nastawionym na rozwój, ale chroniącym dziedzictwo

i interesy całej wspólnoty, planowaniu wykorzystania obszaru miasta. Przeznaczenie poszczególnych

fragmentów miasta powinno być przemyślane, zaakceptowane społecznie i ujęte w dokumentach

planistycznych. W dalszej kolejności organy samorządowe powinny dążyć do tego, by w granicach

przyznanych sobie kompetencji konsekwentnie oddziaływać na kształt przestrzeni miejskiej,

odpowiadającej na potrzeby mieszkańców, funkcjonalnej i estetycznej.

Oddziaływanie tak pojętej polityki na estetykę i funkcjonalność przestrzeni publicznej powinno

wyrażać się w uregulowaniu zasad stosowania reklamy przestrzennej, poprawie stanu wizualnego

zabudowy, dróg i chodników oraz innych obiektów, regularnym identyfikowaniu i likwidowaniu barier

architektonicznych. Obszarami, które szczególnie silnie wymagają tego oddziaływania są tereny

historyczne położone w granicach miasta oraz otoczenie dróg wjazdowych do miasta, które stanowi

dla niego swoistą wizytówkę.

Działania realizujące ten cel strategiczny będą ponadto obejmować zwiększenie udziału terenów

zielonych w przestrzeni miasta. Parki i zieleńce poprawiają jakość życia w przestrzeni zurbanizowanej

i przyczyniają się do poprawy estetyki.

W omówiony cel strategiczny wpisywać się będą następujące cele operacyjne:

utrzymywanie wysokiego standardu planowania przestrzennego w mieście;


158

odpowiedzialne kształtowanie przestrzeni miejskiej dzięki wykorzystaniu narzędzi prawa

miejscowego i aktów prawa wyższego rzędu;

poprawa estetyki przestrzeni publicznej ze szczególnym uwzględnieniem terenów i obiektów

historycznych oraz terenów przy wjazdach do Chełma;

rewitalizacja istniejących i tworzenie nowych obiektów parkowych i roślinnych;

wykorzystanie narzędzi inwestorskich i planistycznych do likwidacji barier architektonicznych

dla osób z niepełnosprawnością.

Cel strategiczny 1.4. Racjonalne korzystanie ze środowiska

Dbałość o środowisko przyrodnicze stanowi jeden z filarów zrównoważonego rozwoju, w którym

zasoby przyrody traktuje się jak ograniczone zasoby gospodarcze i wykorzystuje je w sposób

pozwalający na zachowanie funkcji ekosystemów w perspektywie długookresowej. Środowisko

naturalne wymaga ochrony, co nie wyklucza jednocześnie racjonalnego korzystania z jego zasobów.

Ograniczaniu wykorzystania zasobów naturalnych na terenach miasta służyć będzie opracowanie

planu gospodarki niskoemisyjnej. Niskoemisyjność oznacza w tym ujęciu gospodarkę

charakteryzującą się głównie oddzieleniem wzrostu emisji gazów cieplarnianych od wzrostu

gospodarczego, głównie `poprzez racjonalizację wykorzystania paliw kopalnych. Gospodarka

niskoemisyjna opiera się przede wszystkim na efektywności energetycznej, wykorzystaniu

odnawialnych źródeł energii i zastosowaniu technologii ograniczających emisję. Działania, które

zostaną określone w planie, będą realizowane pierwotnie w odniesieniu do obiektów publicznych,

następnie zaś do wszystkich inwestycji w Chełmie. Osiąganie celów niskoemisyjności oczekiwane

będzie głównie w obszarze budownictwa oraz transportu samochodowego.

O jakości życia w zurbanizowanym otoczeniu decyduje w coraz większym stopniu hałas. Podjęte

zostaną starania o zmniejszenie ekspozycji mieszkańców na ten rodzaj zanieczyszczenia. Jako że

w mieście podstawowym źródłem hałasu są drogi, działania te skupią się głównie na zmniejszaniu

uciążliwości ruchu w pobliżu osiedli mieszkaniowych i miejsc pracy (poprawa jakości dróg,

zmniejszanie prędkości przejazdowych, nasadzenia) oraz na odsunięciu od tych miejsc tranzytowego

ruchu samochodowego (np. poprzez budowę obwodnicy).

Aby długoterminowo wzmacniać skuteczność przedsięwzięć na rzecz ochrony środowiska, konieczne

będzie ponadto prowadzenie jak najszerszej akcji edukacyjnej wśród mieszkańców oraz wśród

chełmskich przedsiębiorców. Samorząd miejski wspierał będzie zatem działania w obszarze edukacji

ekologicznej.

Zmniejszeniu zapotrzebowania na energię ze źródeł tradycyjnych służyło będzie wybudowanie

biogazowni, która dostarczy do miejskich systemów energetycznych część potrzebnego paliwa.

Osiągnięciu poprawy wykorzystania zasobów środowiskowych służyć będzie realizacja następujących

celów operacyjnych:

opracowanie planu gospodarki niskoemisyjnej i realizacja zadań nim objętych;

zmniejszenie oddziaływania hałasu;

wspieranie działań na rzecz zwiększenia wykorzystania odnawialnych źródeł energii;

wspieranie działań na rzecz poprawy jakości powietrza atmosferycznego;

zmniejszenie emisyjności transportu zbiorowego;

edukacja ekologiczna mieszkańców miasta.


159

Cel strategiczny 1.5. Ochrona dziedzictwa kulturowego

Chełm jest miastem o bardzo bogatym dziedzictwie kulturowym, wyrażającym się w głównej mierze

bogactwem historycznym osadzonym w różnych epokach – od średniowiecza po czasy powojenne.

Warto chronić to dziedzictwo, by w długiej perspektywie czasowej mogło przyczyniać się do

ubogacania kolejnych pokoleń oraz by pomagało w poprawie pozycji konkurencyjnej samego Chełma.

Główne kierunki działania w obszarze tego celu strategicznego powinny wyrażać się w prowadzeniu

inwentaryzacji, renowacji i udostępniania obiektów zabytkowych. Działania takie opisuje przyjęty

przez samorząd gminny Program Opieki nad Zabytkami Miasta Chełm.

Odnowie obiektów towarzyszyć powinna akcja informacyjna o tym dziedzictwie skierowana zarówno

do mieszkańców, jak i do turystów. Prowadzone będą zatem starania o to, by tworzyć w oparciu o te

elementy dziedzictwa Chełma produkty turystyczne oraz kulturalne, które zwiększą zainteresowanie

odwiedzaniem miasta.

Cele operacyjne, które wspierać będą realizację tego celu strategicznego to:

realizacja zadań wynikających z Programu Opieki nad Zabytkami Miasta Chełm na lata

2015-2018 z perspektywą na lata następne;

modernizacja amfiteatru w Kumowej Dolinie;

wykorzystanie elementów dziedzictwa kulturowego Chełma i ziemi chełmskiej do tworzenia

produktów turystycznych i kulturalnych.

Cel strategiczny 1.6. Utrzymanie i rozwój systemów komunalnych

Miasto Chełm posiada bardzo dobrze rozwiniętą i doinwestowaną sieć wodociągowo-kanalizacyjną,

co nie oznacza, że nie ma żadnych potrzeb w tym zakresie. Choćby ze względu na starzenie się

urządzeń sieciowych, czy też nieustanne przemiany urbanizacyjne, należy w najbliższym czasie

przewidzieć prace modernizacyjne i budowlane.

W zakresie systemu wodociągowego do modernizacji przewidziane jest ujęcie wody Trubaków,

pompownia Strupin oraz zbiorniki zapasowo-wyrównawcze na Górce. Potrzebne są także dodatkowe

zbiorniki w Kumowej Dolinie, nowe odcinki sieci wodociągowych, a także system monitoringu

i wizualizacji pracy urządzeń wodociągowo-kanalizacyjnych.

W zakresie systemu kanalizacji miasta Chełm należy mieć na uwadze konieczność zarówno

rozbudowy, jak i renowacji istniejącej infrastruktury kanalizacyjnej, zgodnie z aktualnym

zapotrzebowaniem.

Uporządkowana gospodarka wodno-ściekowa tworzy podstawy dla rozwoju gospodarczego miasta,

dlatego chełmski system aglomeracyjny powinien być stale monitorowany i rozwijany w zgodzie

z przyjętymi rozwiązaniami planistycznymi oraz z naturalnym rozwojem sieci osadniczych.

Dla sprawności funkcjonowania systemów gospodarowania odpadami niezwykle istotna jest

odpowiednia efektywność selektywnej zbiórki odpadów. W przypadku miasta Chełm warto zacząć od

przeprowadzenia inwentaryzacji wszelkich potrzeb w zakresie usprawniania sposobu funkcjonowania

systemu. Zapewnienie odpowiednich standardów systemu zbiórki i przetwarzania odpadów wymaga

wpływania na podmiot odpowiedzialny za gospodarkę odpadami np. w zakresie usprawniania

procesu segregacji odpadów u źródła i podnoszenia świadomości ekologicznej mieszkańców.


160

Samorząd będzie również podejmować różne działania proekologiczne o zasięgu długofalowym

w tym promocję przydomowego kompostowania odpadów, promocję ograniczania zbędnych

zakupów tj. korzystaniu z produktów wielokrotnego użytku, sortowanie odpadów już w domu

w specjalnie do tego celu przeznaczonych pojemnikach, workach, organizowanie kwartalnych

wystawek niepotrzebnych przedmiotów.

Należy nadal zachęcać wszystkie podmioty gospodarcze działające na terenie miasta, do

systematycznego korzystania z odbioru odpadów komunalnych bezpośrednio ze swojej firmy.

Chełmski system ciepłowniczy będzie rozwijany szczególnie w kierunkach wyznaczanych przez rozwój

sieci osiedlowych. W planach jego rozwoju należy uwzględnić modernizację źródła wytwarzania

ciepła w miejskiej ciepłowni i skojarzoną z nim produkcję energii elektrycznej Elementem zwiększania

tej funkcjonalności ma być również budowa biogazowni.

Miasto Chełm powinno dbać o to, aby jak największa liczba mieszkańców miała dostęp do

pozostałych sieci: gazowych, energetycznych i teleinformatycznych, dlatego wszędzie tam, gdzie to

jest niezbędne, powinno ono występować w roli mediatora pomiędzy zainteresowanymi

mieszkańcami - inwestorami, a operatorami sieci oraz lobbować za realizacją koniecznych inwestycji.

Przedmiotowy cel strategiczny będzie realizowany w ramach następujących celów operacyjnych:

zapewnienie wszystkim mieszkańcom dostępu do infrastruktury wodnej i kanalizacyjnej;

utrzymanie wysokich standardów w zakresie zbiórki i przetwarzania odpadów komunalnych;

rozwój systemu zbiorowego zaopatrzenia w ciepło i promocja jego racjonalnego

wykorzystywania;

modernizacja ciepłowni miejskiej z przekształceniem jej na elektrociepłownię

budowa miejskiej biogazowni skojarzonej z miejską elektrociepłownią;

wspieranie rozwoju sieci gazowych i energetycznych;

Wspieranie rozwoju sieci teleinformatycznych.

Cel strategiczny 1.7. Rewitalizacja obszarów problemowych

Zasadniczym celem polityki miejskiej powinno być wzmocnienie zdolności obszarów

zurbanizowanych do kreowania zrównoważonego rozwoju i tworzenia miejsc pracy oraz poprawa

jakości życia mieszkańców. Realizację tego celu w wielu miejscach utrudnia jednak fakt

zdegradowania części tych obszarów. Konieczna zatem staje się kompleksowa rewitalizacja tych

terenów składająca się z komponentów infrastrukturalnych, społecznych, gospodarczych

i środowiskowych.

Wedle aktualnej wiedzy na temat metod prowadzenia działań rewitalizacyjnych prowadzenie

procesów rewitalizacji warto oprzeć o gminny program rewitalizacji oraz o krajowe przepisy

o rewitalizacji. Opracowanie gminnych planów zaczyna się od delimitacji obszarów zdegradowanych

oraz identyfikacji priorytetów rewitalizacji dla tych obszarów.

Proces rewitalizacji będzie pojmowany szerzej niż tylko poprzez odwołanie do działań

infrastrukturalnych, należy jednak podkreślać, że bez odnowy substancji materialnej obszarów

zdegradowanych osiąganie celów odnowy w ogóle nie będzie możliwe, co powodować będzie

zmniejszanie spójności i atrakcyjności całego miasta. Inwestycje muszą współgrać z aktywnością

nastawioną na odnowę potencjału ludzkiego na obszarach problemowych. W tym ostatnim aspekcie

wymagane będzie mocne współdziałanie z aktywnymi organizacjami pozarządowymi, które często


161

dobrze identyfikują problemy społeczeństwa i metody zwalczania tych problemów. Dużą rolę w tym

procesie winna odegrać także spółdzielczość mieszkaniowa oraz wspólnoty mieszkaniowe.

Realizacja przedmiotowego celu odbywać się będzie zatem głównie poprzez prowadzenie działań

odnowy obszarów objętych dokumentami rewitalizacji, jakie dla Chełma zostaną przyjęte. Działania

te polegały będą na przywracaniu obszarom zdegradowanym funkcji gospodarczych, edukacyjnych,

sportowych, turystycznych, społecznych i kulturalnych poprzez skoordynowane działania

inwestycyjne oraz rewitalizację społeczną.

Realizacja omawianego celu będzie prowadzona poprzez wdrażanie następujących działań

operacyjnych:

identyfikacja i delimitacja obszarów wymagających rewitalizacji;

opracowanie we współpracy ze środowiskami lokalnymi planów rewitalizacji dla obszarów

rewitalizowanych;

przywracanie obszarom zdegradowanym funkcji gospodarczych, edukacyjnych, sportowych,

turystycznych, społecznych i kulturalnych poprzez koordynację działań inwestycyjnych oraz

rewitalizację społeczną;

aktywizacja partnerów społecznych w kierunku rozwiązywania problemów mieszkańców

obszarów rewitalizowanych.

Cel strategiczny 1.8. Promocja miasta i Chełmskiego Obszaru

Funkcjonalnego

Zgodnie z ustaleniami poczynionymi w procesie konsultacji dla strategii Chełma oraz Chełmskiego

Obszaru Funkcjonalnego przyjęto, że działania związane z promocją miasta i obszaru funkcjonalnego

ściśle się ze sobą łączą, co sprawia, że warto działania te realizować w porozumieniu. Oczekuje się

zatem wypracowania przez miasto Chełm oraz gminy Chełm i Kamień wspólnej strategii promocji

i wdrażanie jej założeń do sposobów działania organów samorządowych wszystkich partnerów.

Działania w zakresie promocji muszą być prowadzone w sposób profesjonalny oraz możliwie szeroki.

Podmioty odpowiedzialne za nią będą wykorzystywać każdy z dostrzeżonych potencjałów miasta

i obszaru funkcjonalnego.

Cele operacyjne w ramach niniejszego celu strategicznego to:

stworzenie we współpracy z Gminą Chełm i Gminą Kamień wspólnej strategii promocji ChOF;

poprawa funkcjonalności miejskich portali internetowych;

promocja gospodarcza, turystyczna i kulturowa.


162

Obszar priorytetowy: Zapewnienie wysokiej jakości życia w mieście

Jakość życia w mieście zależy od wielu czynników, m.in.: standardu usług administracji publicznej,

oferty edukacyjnej, systemu ochrony zdrowia, możliwości rozwijania swoich zainteresowań, dostępu

do kultury, poczucia bezpieczeństwa, możliwości wpływania na sprawy istotne dla społeczności.

Przedstawiany obszar priorytetowy skupia się na zapewnieniu ww. usług w możliwie najlepszej

jakości.

Cel strategiczny 2.1. Stałe doskonalenie metod działania organów

samorządowych

Jednostki samorządu terytorialnego nie mają wystarczającego wpływu na otoczenie społeczno-

gospodarcze, by w kluczowym stopniu decydować o jakość życia wszystkich członków lokalnej

wspólnoty. Nie zmienia to jednak faktu, że od sposobu działania i aktywności tych jednostek zależy

część rzeczywistości, w jakiej funkcjonują obywatele. Sprawnie funkcjonujący samorząd oraz zależne

od niego służby komunalne dają istotny wkład w poczucie zadowolenia z miejsca, w jakim jednostka

funkcjonuje.

Urząd Miasta oraz podlegające mu jednostki organizacyjne i spółki zaangażowane w realizację usług

komunalnych powinny w sposób systematyczny badać zadowolenie interesariuszy z funkcjonowania

tych służb publicznych. Co jeszcze ważniejsze – priorytetem powinno być zawsze doskonalenie

procedur w kierunku poprawy oceny pracy ze strony obywateli. Duże możliwości usprawnień leżą

w takich obszarach jak sposób informowania o postępach w załatwianiu sprawy, polityka

informacyjna urzędów. Potężnym sprzymierzeńcem mogą być w tych kwestiach rozwiązania

informatyczne.

Realizacja celu strategicznego nastąpi za sprawą następujących działań operacyjnych:

monitorowanie i doskonalenie standardów świadczenia usług dla mieszkańców przez organy

samorządowe i służby komunalne;

wykorzystanie rozwiązań teleinformatycznych do poprawy komunikacji z obywatelami

i usprawnienia załatwiania przez nich spraw.

Cel strategiczny 2.2. Zapewnienie dostępu do nowoczesnej i efektywnej

oświaty

Miasto Chełm w skuteczny sposób zarządza podległymi sobie placówkami oświatowymi. Procesy

edukacyjne są jednak tak dynamiczne w czasie, a jednocześnie tak istotne dla przyszłej pozycji

konkurencyjnej miasta, że utrzymanie wysokich standardów edukacyjnych musi być uznawane za

jedno z kluczowych zadań samorządu lokalnego.

Miasto zapewnia dostęp do różnych form wychowania przedszkolnego. Zadaniem podstawowym

w tym obszarze jest zapewnienie wystarczającej liczby miejsc w placówkach oświatowych. Ważne

w tej dziedzinie jest ponadto odpowiedzialne prowadzenie procesu rekrutacji i informowanie o nim,

zagadnienie to dla sporej części społeczeństwa ma duże znaczenie i wpływa na ocenę satysfakcji.


163

Wymagany jest stały rozwój standardu placówek edukacyjnych, zarówno w zakresie budynków

szkolnych i obiektów przy tych budynkach, jak i pomocy dydaktycznych. Wspierane powinny być

także inicjatywy szkół i nauczycieli, które pomagają uczniom przechodzić od zdobywania wiedzy do

nauki krytycznego myślenia i wyciągania wniosków, prezentacji swoich pomysłów oraz udoskonalania

umiejętności współpracy w grupie.

Ważnym obszarem działania jest koordynowanie starań o podnoszenie kwalifikacji zawodowych oraz

umiejętności dydaktycznych przez nauczycieli i wychowawców oraz promocję ich aktywności

w rozwijaniu kompetencji uczniów, w tym również tych szczególnie uzdolnionych oraz tych ze

specyficznymi potrzebami edukacyjnymi.

Godziny pracy rodziców oraz chęć zapewnienia opieki dzieciom wymusza niejednokrotnie dłuższe

przebywanie uczniów na terenie szkoły. Aby poszerzyć możliwości działania szkół z Chełma (oraz

podobnie z obszaru funkcjonalnego), warto zauważyć, że w subregionie znaleźć można bardzo wiele

osób gotowych dostarczyć dzieciom i młodzieży okazję do odkrycia i uprawiania wielu pasji. Potencjał

tych osób byłby doskonałym narzędziem zwiększenia atrakcyjności wykorzystania czasu

świetlicowego w szkołach. Dysponowanie przez szkoły bazą takich ofert pozwoliłoby niejednokrotnie

bardzo mocno ubogacić ofertę zajęć dodatkowych dla uczniów tych placówek. Warto, by Chełm wraz

z partnerami ChOF podjął działania na rzecz zbudowania bazy ofert ciekawych zajęć dodatkowych

i świetlicowych dla uczniów.

Sposobem osiągania efektów tego celu strategicznego będą następujące cele operacyjne:

monitorowanie zapotrzebowania i zapewnianie dostępu do przedszkoli oraz innych form

wychowania przedszkolnego;

podnoszenie standardu istniejącej infrastruktury edukacyjnej;

zwiększenie dostępu do nowoczesnych pomocy dydaktycznych;

wspieranie procedur rozwoju kompetencji i kwalifikacji nauczycieli i wychowawców;

tworzenie systemu pracy z uczniami zdolnymi i uczniami o specyficznych i specjalnych

potrzebach edukacyjnych;

podnoszenie jakości i urozmaicanie programów nauczania i wychowania stosowanych

w przedszkolach, szkołach podstawowych, gimnazjalnych oraz ponadgimnazjalnych;

utworzenie we współpracy z partnerami społecznymi bazy dostępnych dla szkół ofert zajęć

dodatkowych i świetlicowych.

Cel strategiczny 2.3. Kształcenie kadr dla gospodarki

Po latach niedowartościowania szkolnictwa zawodowego w Polsce ostatni czas pokazuje wyraźnie, że

jest to nie tylko dziedzina niezwykle ważna dla społeczeństwa i gospodarki, ale też bardzo atrakcyjna

dla samych uczestników procesu edukacji. Posiadanie określonych kwalifikacji i kompetencji

zawodowych stało się znacznie lepszym argumentem dla osób wchodzących na rynek pracy niż

zdobycie wykształcenia ogólnego.

Rozwój szkolnictwa zawodowego dopasowanego do potrzeb subregionalnego rynku pracy staje się

zatem ważnym zadaniem miasta Chełm. Zarówno w działaniach miasta, jak i Chełmskiego Obszaru

Funkcjonalnego podjęte będą starania o poprawę jakości kształcenia i szkolenia zawodowego oraz

utworzenia i rozwijania systemów uczenia się poprzez praktyczną naukę zawodu realizowaną

w ścisłej współpracy z pracodawcami.


164

Drugą gałęzią w przedmiotowym celu operacyjnym jest wspieranie kształcenia ustawicznego jako

modelu uczenia się przez całe życie. Dowartościowanie tego obszaru jest niezwykle ważne dla

skuteczności działań w obszarze zwiększania atrakcyjności gospodarczej miasta, z punktu widzenia

obywateli zaś – oznacza ono zwiększenie szans na skuteczne konkurowanie na rynku pracy.

Cele operacyjne przypisane do tego celu strategicznego są wspólne całego obszaru funkcjonalnego.

Są to:

dostosowanie kierunków kształcenia zawodowego w mieście do potrzeb subregionalnego

rynku pracy;

koordynacja działań w zakresie doradztwa zawodowego dla młodzieży i dorosłych;

Wspieranie współpracy pomiędzy przedsiębiorcami a szkołami ponadgimnazjalnymi

i wyższymi w zakresie przygotowania uczniów i studentów do przyszłej pracy;

upowszechnianie dostępu do nauki języków obcych wśród osób korzystających z oferty

systemu kształcenia ustawicznego;

wprowadzanie programów kształcenia ustawicznego w priorytetowych dla subregionu

branżach.

Cel strategiczny 2.4. Upowszechnianie kultury

Upowszechnianie kultury to ogół działań mających na celu popularyzację dóbr kultury, czyli

rozszerzanie zasięgu ich oddziaływania poprzez ułatwianie odbiorcom kontaktu ze zjawiskami

kulturalnymi. Przejawia się ono także poprzez propagowanie uczestnictwa w życiu kulturalnym, jak

również kształtowanie odpowiednich postaw artystycznych i społecznych pozwalających na właściwe

przyswajanie dóbr kultury.

Działalność w zakresie tworzenia i upowszechniania kultury realizowana jest w Chełmie na bardzo

wysokim poziomie, co stanowi efekt dotychczas prowadzonej polityki. Cele wskazane w tym obszarze

powinny więc prowadzić do utrzymania wysokich standardów świadczenia usług kulturalnych

w mieście. Z tego względu podjęte zostaną działania w zakresie modernizacji infrastruktury

kulturalnej, jak również poszerzania zasobów dostępnych w placówkach kulturalnych. Wśród

najważniejszych przedsięwzięć wskazać należy modernizację Muzeum Ziemi Chełmskiej im. Wiktora

Ambroziewicza, która pozwoli na utworzenie jednej siedziby tej instytucji. Ponadto istotnym

działaniem będzie również wzbogacanie księgozbioru Chełmskiej Biblioteki Publicznej im. Marii

Pauliny Orsetti oraz ciągłe usprawnianie sposobów udostępniania go mieszkańcom.

W celu rozszerzania oferty kulturalnej w mieście dostępna infrastruktura udostępniana będzie

animatorom kultury, twórcom i organizacjom pozarządowym o charakterze lokalnym i regionalnym

w celu realizacji proponowanych przez nich przedsięwzięć o charakterze kulturalnym, co przyczyni się

do wzbogacenia życia kulturalnego w mieście.

Kluczowe jest także tworzenie w Chełmie warunków sprzyjających szeroko pojętej działalności

lokalnych twórców i animatorów kultury, których aktywność odgrywa ogromną rolę w tworzeniu

i upowszechnianiu dóbr kultury na terenie miasta.

Wśród celów operacyjnych sprzyjających realizacji wskazanego celu strategicznego znalazły się:

udostępnianie potencjału zawartego w samorządowych instytucjach kultury dla organizacji

pozarządowych, animatorów i twórców kultury celem dalszego wzbogacania życia

kulturalnego miasta;


165

zmodernizowanie infrastruktury Muzeum Ziemi Chełmskiej im. Wiktora Ambroziewicza

poprzez ulokowanie wszystkich działów Muzeum w jednym miejscu i utworzenie jednej

siedziby;

systematyczne wzbogacanie zasobów Chełmskiej Biblioteki Publicznej im. Marii Pauliny

Orsetti oraz doskonalenie metod ich udostępniania mieszkańcom Chełma i regionu;

stwarzanie warunków do pełnego wykorzystywania potencjału drzemiącego w twórcach

i animatorach kultury działających na terenie Chełma.

Cel strategiczny 2.5. Upowszechnianie sportu i tworzenie warunków do

aktywnej rekreacji

Aktywność fizyczna rozumiana jako wszelkie czynności związane z wysiłkiem fizycznym oraz ruchem

odgrywa istotną rolę w zachowaniu zdrowia fizycznego i psychicznego człowieka, gdyż stanowi ona

jeden z najbardziej skutecznych sposobów zapobiegania chorobom cywilizacyjnym, a także wpływa

na poprawę sprawności fizycznej i polepszenie samopoczucia.

Zadaniem stawianym przed samorządem jest zaspokajanie zbiorowych potrzeb lokalnej społeczności

w zakresie kultury fizycznej i sportu. Z tego względu miasto Chełm dążyć będzie do budowy nowych

obiektów sportowych i rekreacyjnych odpowiadających zapotrzebowaniom mieszkańców oraz

ulepszania istniejącej infrastruktury sportowej. W ramach tego działania szczególnego znaczenia

nabiera tworzenie wysokiego standardu stadionu miejskiego poprzez jego modernizację.

Realizację wskazanego celu zapewni również prowadzenie działań promujących sport i kulturę

fizyczną wśród mieszkańców. Samorząd wspierać będzie wszelkie przedsięwzięcia zorganizowane, jak

również inicjatywy oddolne służące promocji szeroko pojętej kultury fizycznej. Popularyzacja zajęć

sportowych i aktywności ruchowej, będąca jednym z czynników edukacji zdrowotnej, ma szansę

wpłynąć na kształtowanie postaw dbałości o zdrowie i nabycie umiejętności tworzenia zdrowego

środowiska przez społeczność lokalną.

Przedsięwzięciem realizowanym w ramach Chełmskiego Obszaru Funkcjonalnego uzupełniającym

powyższe aktywności będzie wspólne dążenie partnerów porozumienia do rozwoju obszarów

rekreacyjnych zlokalizowanych na terenie miasta i gmin ościennych.

W ramach powyższego celu strategicznego przewiduje się realizację następujących celów

operacyjnych:

budowa i modernizacja różnorodnych obiektów sportowych i rekreacyjnych;

tworzenie wysokiego standardu stadionu miejskiego poprzez jego modernizację;

promocja kultury fizycznej i sportu;

rozwój obszarów rekreacyjnych Chełma i gmin ościennych w ramach ChOF.

Cel strategiczny 2.6. Profilaktyka zdrowotna i ochrona zdrowia

Zadania z zakresu ochrony zdrowia wchodzą w skład szeroko rozumianej polityki społecznej. Ich

zasadniczy cel stanowi zaspokojenie potrzeb zdrowotnych społeczeństwa. Na jakość oferowanych

usług medycznych wpływa z jednej strony stan infrastruktury, z drugiej zaś dostęp do

wykwalifikowanego personelu medycznego. Poza świadczeniami medycznymi coraz większego

znaczenia nabierają dziś również działania z zakresu profilaktyki zdrowotnej, której celem jest


166

zapobieganie chorobom poprzez wczesne ich wykrywanie i leczenie oraz utrwalanie prawidłowych

wzorców zdrowego stylu życia.

Dążenie do poprawy zdrowia i związanej z nim jakości życia realizowane będzie przede wszystkim

poprzez promowanie prozdrowotnego stylu życia wśród mieszkańców. Podjęte działania skupiać się

będą na realizacji zadań przewidzianych w Programie Promocji i Ochrony Zdrowia w mieście Chełm,

Miejskim Programie Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych oraz Programie Promocji

i Ochrony Zdrowia Psychicznego. Ponadto wdrażane będą profilaktyczne programy zdrowotne

prowadzone przez placówki ochrony zdrowia.

Aby dostęp do usług z zakresu ochrony zdrowia był równy dla wszystkich mieszkańców, należy we

współpracy z placówkami medycznymi podjąć starania o utworzenie systemu informowania

pacjentów o dostępnych usługach medycznych świadczonych na terenie Chełma.

W celu utrzymania wysokiego standardu opieki zdrowotnej w mieście, warto dążyć również do

zwiększenia dostępności usług medycznych w poradniach specjalistycznych funkcjonujących na

terenie Chełma. Z tego względu popierać należy inicjatywy służące przyciąganiu do placówek

medycznych na terenie miasta odpowiedniej liczby lekarzy.

Wskazany cel strategiczny będzie możliwy do osiągnięcia poprzez realizację następujących celów

operacyjnych:

wdrażanie działań przewidzianych w programach profilaktyki zdrowotnej;

doposażenie MSP ZOZ w specjalistyczny sprzęt medyczny;

doskonalenie systemu informacji na temat dostępności usług medycznych na terenie

Chełma;

poprawa dostępności do specjalistycznego personelu medycznego w placówkach na terenie

miasta.

Cel strategiczny 2.7. Włączenie społeczne

Włączenie społeczne to pojęcie oznaczające ogół działań służących przywracaniu do życia

w społeczeństwie tych grup osób, które z uwagi na przyczyny zdrowotne bądź społeczne pozostawały

dotychczas bierne.

Miasto Chełm realizuje cele objęte tą dziedziną w oparciu o przygotowywane przez siebie programy

działań. Ważne w kontekście skuteczności polityki w tym obszarze jest również zapraszanie do

współpracy organizacji pozarządowych, które bardzo często są tworzone w celu wsparcia procesów

włączenia społecznego wybranych grup.

Celem działań samorządu współpracującego z instytucjami rynku pracy będzie podnoszenie

zatrudnienia, w szczególności osób z grup zagrożonych wykluczeniem społecznym.

Działania tego celu będą skorelowane z planami na rozwijanie szkolnictwa dopasowanego do potrzeb

rynku pracy, te bowiem zmniejszać będą odrzucenie młodych ludzi poszukujących pracy.

Przedmiotowy cel strategiczny będzie realizowany za sprawą następujących celów operacyjnych:

realizacja zadań objętych lokalnymi programami przeciwdziałania problemom społecznym;

edukowanie społeczeństwa o postaciach wykluczenia społecznego oraz o możliwościach

zwalczania tych zjawisk;


167

zaangażowanie partnerów społecznych do monitorowania i oceny zjawisk marginalizacji

społecznej w wybranych grupach i obszarach;

organizowanie zajęć dla dzieci oraz rodzin zagrożonych wykluczeniem społecznym;

wspieranie instytucji rynku pracy w prowadzeniu działań aktywizujących osoby bez trwałego

zatrudnienia;

podnoszenie świadomości mieszkańców w zakresie możliwości wykorzystania zasobów

cyfrowych do rozwoju kompetencji.

Cel strategiczny 2.8. Realizacja zadań z zakresu polityki społecznej

Polityka społeczna to zespół działań podejmowanych w celu optymalnego zaspokojenia potrzeb

indywidualnych i społecznych, rozwiązywania problemów obserwowanych na danym obszarze oraz

zapewnienia ładu społecznego.

Zadaniem stawianym przed samorządem lokalnym jest dążenie do kształtowania kapitału

społecznego zdolnego do realizowania zadań rozwojowych. Do realizacji tych zadań zaproszone

zostaną także organizacje pozarządowe, posiadające potrzebne doświadczenia i kompetencje.

Pierwszym z zagadnień w tej dziedzinie jest zapewnienie dla mieszkańców dostępu do placówek

opieki żłobkowej. Jest to ważne działanie, dla wielu rodziców staje się to bowiem warunkiem

koniecznym do powrotu na rynek pracy.

Kluczowa część odpowiedzialności gminy za zadania w obszarze polityki społecznej realizowana jest

przez jednostki takie jak Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej czy Miejski Ośrodek Pomocy Rodzinie.

Instytucje te powinny otrzymywać głównie wsparcie organizacyjne, które podnosiło będzie

efektywność i racjonalność wypełniania przez nie zadań w obszarze polityki społecznej.

Kluczowym działaniem inwestycyjnym, jakie obecnie należy podjąć, jest rozbudowa socjalno-

społecznej infrastruktury mieszkaniowej niezbędnej do świadczenia wysokiej jakości usług

pomocowych dla mieszkańców. Uzupełnienie powyższych przedsięwzięć stanowić będzie

zainicjowanie współpracy z partnerami tworzącymi Chełmski Obszar Funkcjonalny w zakresie

poprawy funkcjonowania system wsparcia społecznego na terenie miasta i gmin ościennych.

Osiągnięcie powyższego celu strategicznego umożliwi realizacja następujących celów operacyjnych:

zapewnienie dostępności miejsc w placówkach żłobkowych;

współpraca pomiędzy miastem a partnerami społecznymi w celu racjonalizacji oferty usług

dostępnych dla mieszkańców wymagających korzystania z systemów opieki społecznej;

podjęcie współpracy z ościennymi gminami w zakresie poprawy funkcjonowania systemu

wsparcia społecznego.

Cel strategiczny 2.9. Poprawa bezpieczeństwa publicznego

Bezpieczeństwo publiczne to taki stan w społeczeństwie, który pozwala na sprawne jego

funkcjonowanie. Zapewnia je ogół warunków i instytucji, których celem jest ochrona życia, zdrowia

i mienia obywateli przed zjawiskami groźnymi dla ładu prawnego. Zapewnienie bezpieczeństwa

publicznego mieszkańcom sprawia, że zwiększa się wśród nich poczucie wspólnoty z miejscem

zamieszkania.


168

W celu poprawy jakości życia w mieście podejmowane będą działania w zakresie doskonalenia

sposobów zapobiegania zjawiskom kryzysowym i aktualizowania procedur reagowania w sytuacjach

zagrożeń. Realizowane będą one dzięki stałej współpracy Policji, Straży Miejskiej, Straży Pożarnej

i władz miasta.

Ponieważ bezpieczeństwo mieszkańców w istotnym zakresie uzależnione jest od nich samych,

prowadzone będą również kampanie informacyjne w obszarze przeciwdziałania wystąpieniu

zagrożeń oraz prawidłowego zachowania się w sytuacjach niebezpiecznych. Miasto we współpracy

z służbami, inspekcjami i strażami oraz organizacjami pozarządowymi podejmie starania w zakresie

promowania postaw sprzeciwiających się zachowaniom niezgodnym z normami społecznymi.

Poprawę bezpieczeństwa ma szansę zapewnić także organizacja programów edukacyjnych

kierowanych do dzieci i młodzieży.

Istotnym sposobem zwiększenia poziomu bezpieczeństwa jest również zapewnienie w mieście

wysokiej jakości systemów monitoringu, dzięki którym odpowiednie służby mogą szybko dostrzec

zagrożenie i skutecznie na nie zareagować, a także uzyskać zapis zdarzenia do celów

identyfikacyjnych i dowodowych. Z tego względu podjęte zostaną starania w zakresie rozbudowy

miejskiego monitoringu, przede wszystkim w miejscach, w których odnotowuje się najniższe

wskaźniki bezpieczeństwa.

Działania w ramach niniejszego celu będą wzmacniane przez przedsięwzięcia realizowane w ramach

Chełmskiego Obszaru Funkcjonalnego, na przykład w obszarze funkcjonowania jednostek Policji oraz

Państwowej i Ochotniczej Straży Pożarnej.

Powyższy cel strategiczny pozwoli osiągnąć realizacja następujących celów operacyjnych:

ciągle doskonalenie metod przeciwdziałania zjawiskom kryzysowym;

promocja postaw sprzeciwiających się agresji, niszczeniu mienia i innym zachowaniom

sprzecznym z normami społecznymi;

rozwój systemów monitoringu w miejscach publicznych;

organizowanie działań edukacyjnych na temat bezpieczeństwa.

Cel strategiczny 2.10. Budowa postaw obywatelskich wśród mieszkańców

Działalność władz samorządowych w zakresie realizacji zadań o charakterze publicznym

zmierzających do poprawy jakości życia na danym terenie powinna być wspierana przez jego

mieszkańców, gdyż to przede wszystkim oni znają kluczowe problemy lokalne i mogą wnieść istotny

wkład w ich rozwiązywanie. Partycypacja obywateli w życiu publicznym wpływa ponadto na jakość

kapitału społecznego miasta.

Zadaniem samorządu w tym obszarze powinno być wspieranie aktywności mieszkańców

w podejmowaniu inicjatyw społecznych i działalności woluntarystycznej. Ponadto miasto wspomagać

będzie wszelkie inicjatywy służące zachęcaniu obywateli do intensywnego uczestnictwa w działaniu

władz samorządowych oraz wyznaczania kierunków rozwoju lokalnego. W tym celu rozwinięta

zostanie baza narzędzi i procedur umożliwiających konsultowanie społecznie istotnych zagadnień

rozwojowych.

Szczególną formą współpracy samorządu z obywatelami jest również budżet obywatelski, przy okazji

tworzenia którego dochodzi do edukacji mieszkańców na temat zakresu obowiązków i możliwości

działania samorządu gminnego. Podobny efekt wywoływało będzie regularne zapraszanie obywateli


169

do konsultacji zagadnień rozwojowych. Otwartość władz samorządowych na taką aktywność

mieszkańców stworzy okazję nie tylko do podnoszenia świadomości członków społeczności, lecz

także do wytworzenia wśród nich bardziej wyraźnego poczucia wspólnoty.

Działania partycypacyjne uzupełni ponadto promocja postaw patriotyzmu narodowego rozumianego

jako umiłowanie ojczyzny oraz patriotyzmu lokalnego, który przejawia się przywiązaniem do miejsca

zamieszkania.

Warto również podejmować starania w zakresie wspierania aktywności społecznej i edukacyjnej osób

starszych, których wiedza i doświadczenie mogą wnieść istotny wkład w życie publiczne w mieście.

Osiągnięcie powyższego celu strategicznego umożliwi realizacja wskazanych celów operacyjnych:

wspieranie zaangażowania mieszkańców w wolontariat i realizację projektów społecznych;

wspieranie aktywności edukacyjnej i społecznej osób starszych;

promocja postaw patriotyzmu narodowego oraz lokalnego;

wspieranie procesów partycypacji mieszkańców w podejmowaniu decyzji o kierunkach

rozwoju lokalnego;

wykorzystanie procesów tworzenia budżetu obywatelskiego do edukowania mieszkańców

o mechanizmach funkcjonowania wspólnoty samorządowej.

Cel strategiczny 2.11. Współpraca z organizacjami pozarządowymi

Ramy współpracy samorządu z organizacjami pozarządowymi wyznaczają przepisy ustawy

o działalności pożytku publicznego i wolontariacie. Zgodnie z tymi przepisami organizacje

pozarządowe wspierają władze lokalne w realizacji obowiązków należących do sfery zadań

publicznych.

Wysoki standard usług wspierających mieszkańców pozwoli zapewnić stała współpraca samorządu

z organizacjami pozarządowymi funkcjonującymi na terenie miasta. Ramy owej współpracy wytyczają

roczne programy współpracy miasta Chełm z organizacjami pozarządowymi oraz innymi podmiotami

prowadzącymi działalność pożytku publicznego.

Wykorzystaniu potencjału organizacji pozarządowych poprzez włączenie ich w realizację działań

wspólnoty samorządowej powinna towarzyszyć wzajemna wymiana informacji w zakresie

planowanych kierunków działalności i współdziałania w celu ich zharmonizowania. Z tego względu

szczególnie ważne staje się wypracowanie spójnego systemu przekazywania informacji pomiędzy

organizacjami pożytku publicznego a samorządem o podejmowanych działaniach, kluczowych

problemach związanych z ich realizacją, a także możliwych formach współpracy w zakresie

podnoszenia jakości życia mieszkańców Chełma.

Wskazany cel strategiczny będzie możliwy do osiągnięcia dzięki realizacji następujących celów

operacyjnych:

rozwój współpracy z organizacjami pozarządowymi;

tworzenie spójnego systemu wzajemnego informowania się władz samorządowych

i organizacji pozarządowych o planowanych kierunkach działalności i współpracy.


170

Obszar priorytetowy: Wspieranie rozwoju gospodarczego miasta i subregionu

Rozwój gospodarczy miasta i jego obszaru funkcjonalnego zależy od przedsiębiorców, gdyż to oni

i tworzone przez nich miejsca pracy stanowią podstawę dobrobytu mieszkańców. Rolą władz jest

skupienie się na potrzebach przedsiębiorców, aby zachęcić ich do rozwoju swoich firm i skłonić

zewnętrznych inwestorów do lokalizacji nowych przedsięwzięć na terenie miasta.

Wiele analiz wskazywało na potrzebę potraktowania tego obszaru priorytetowego jako kluczowego

dla Strategii. O jego miejscu w strukturze dokumentu zadecydował jednak fakt, iż znaczną część

celów strategicznych tu zapisanych samorząd Chełma realizował będzie w ramach procedur

Chełmskiego Obszaru Funkcjonalnego.

Cel strategiczny 3.1. Rozbudowa infrastruktury transportowej i

logistycznej służącej obsłudze obrotu towarowego ze wschodnimi

sąsiadami Polski

Położenie Chełma przy granicy z Ukrainą i Białorusią stwarza miastu swoistą okazję do rozwoju

w oparciu o branżę logistyczną. Pobliskie przejście graniczne w Dorohusku jest według statystyk

największym pod względem liczby odprawionych podróżnych przejściem na granicach zewnętrznych

Unii Europejskiej. Dodatkowo planowana odbudowa mostu kolejowego na Bugu we Włodawie dałaby

okazję do otwarcia dla węzła w Chełmie okazji do obsługiwania kolejnego połączenia

transportowego.

W świetle tych możliwości samorząd miasta wraz z partnerami z Chełmskiego Obszaru

Funkcjonalnego rozpoczęły przygotowania do realizacji wiązki projektów strategicznych związanych

z rozbudową infrastruktury transportowej i logistycznej. Przedsięwzięcia te będą miały status

strategicznej inwestycji terytorialnej realizowanej w ramach RPO WL.

Choć inwestycje te będą niemal w całości realizowane w mieście Chełm, to wdrożenie ich będzie

zgodnie z zamierzeniami władz lokalnych działaniem w ramach Chełmskiego Obszaru

Funkcjonalnego:

utworzenie Kolejowego Terminalu Przeładunkowego;

utworzenie Samochodowego Centrum Logistycznego;

zapewnienie dostępności komunikacyjnej inwestycji objętych SIT Miasta Chełm;

przygotowanie terenów inwestycyjnych na potrzeby logistyki i transportu.

Cel strategiczny 3.2. Lokowanie nowych inwestycji w Chełmie i okolicach

Inwestycje samorządowe, państwowe, prywatne i publiczno-prywatne dają wspólnocie

samorządowej szansę na skokowy wzrost, stąd zadaniem samorządu jest przyciąganie inwestycji.

Tworzy to szansę na powstawanie nowych miejsc pracy i zwiększenie dochodów budżetowych gminy

(zarówno w podatkach lokalnych, jak też udziale w podatkach dochodowych płaconych przez firmy

i ich pracowników). Działania władz powinny nie tylko skupiać się na przyciąganiu nowego kapitału,

ale również wykorzystaniu potencjału lokalnych przedsiębiorstw poprzez skłanianie ich do rozwijania

i unowocześniania działalności na terenie Chełma.


171

Największym problemem w skutecznym zachęcaniu do inwestowania jest konkurencja ze strony

innych jednostek samorządowych, zdeterminowanych do przyciągania kapitału i posiadających

niekiedy lepsze warunki naturalne (położenie, połączenia komunikacyjne). Przyciąganiu nowych

inwestycji pomaga posiadanie odpowiednio przygotowanych terenów inwestycyjnych – uzbrojonych,

dobrze skomunikowanych, o odpowiednim przeznaczeniu w dokumentach planistycznych, oraz

zachęty podatkowe. Do przyciągania inwestorów przyczynia się również odpowiednia obsługa ze

strony władz – posiadanie aktualnej oferty terenów inwestycyjnych znajdujących się w rękach

publicznych i w miarę możliwości prywatnych.

Miasto Chełm podejmować będzie starania służące lokowaniu nowych inwestycji na swoim obszarze

dzięki sprawnemu zarządzania polityką przestrzenną oraz poprzez następujące cele operacyjne,

właściwe nie tylko dla samego miasta, ale i dla całego obszaru funkcjonalnego:

inwentaryzacja terenów inwestycyjnych na terenie miasta i gmin sąsiednich;

udostępnianie informacji o zasobach inwestycyjnych miasta i Chełmskiego Obszaru

Funkcjonalnego;

udostępniania informacji o ofertach inwestycyjnych w bazach danych o inwestycjach

i inwestorach;

doskonalenie form wsparcia i obsługi inwestorów

promowanie oferty inwestycyjnej z uwzględnieniem regionalnych specjalizacji w trakcie

targów i konferencji.

Cel strategiczny 3.3. Uzbrajanie i zarządzanie terenami inwestycyjnymi

Aspektem niezmiernie istotnym z punktu widzenia inwestorów jest dostępność odpowiednio

przygotowanych terenów inwestycyjnych – zarówno w przypadku inwestycji o charakterze

produkcyjnym, usługowym i handlowym, jak też mieszkaniowym (indywidualnym i komercyjnym).

Przygotowanie, obok odpowiedniego przeznaczenia w dokumentach planistycznych, obejmuje także

zapewnienie niezbędnej infrastruktury technicznej – sieci uzbrojenia terenu i dogodnego dojazdu.

Nawet najatrakcyjniejsze działki bez dogodnego połączenia z drogą publiczną i leżące w dużej

odległości od sieci technicznych nie będą cieszyć się dużym zainteresowaniem ze względu na wysokie

koszty zagospodarowania.

Miasto prowadzić będzie starania na rzecz zapewnienia niezbędnego uzbrojenia terenów

przeznaczonych pod inwestycje. W przypadku uzbrojonych działek inwestycyjnych, w miarę

zapotrzebowania wykonywane będą czynności przyczyniające się do zwiększenia ich atrakcyjności

(np. scalanie działek).

Działania w ramach tego celu strategicznego prowadzone będą wspólnie w ramach Chełmskiego

Obszaru Funkcjonalnego, choć konkretne zadania realizowane będą przez poszczególne gminy, w tym

miasto Chełm. Cel będzie realizowany przez następujące działania operacyjne:

prowadzenie prac uzbrojeniowych na obszarach przeznaczonych pod inwestycje;

zwiększanie atrakcyjności dostępnych terenów inwestycyjnych;

zwiększanie dostępności komunikacyjnej terenów inwestycyjnych.


172

Cel strategiczny 3.4. Promocja przedsiębiorczości

Choć pod względem odsetka przedsiębiorców w całkowitym zatrudnieniu jesteśmy w czołówce

krajów Unii Europejskiej, duża część firm powstaje z konieczności – poprzez wymuszenie

samozatrudnienia przez dotychczasowego pracodawcę i pracę wyłącznie na jego rzecz. Prawdziwą

wartość przedstawiają firmy założone z autentycznej chęci i pasji, sprzedające swoje produkty i usługi

na rynku.

Miasto Chełm podejmować będzie działania na rzecz promowania postaw przedsiębiorczych

i wspierania nowo powstających przedsiębiorstw. Rozbudzenie ducha przedsiębiorczości u osób

młodych skłania ich w dorosłym życiu do sprawdzania swoich sił w biznesie i podejmowania

rozsądnie skalkulowanego ryzyka w życiu zawodowym. Miasto sprzyjać będzie wprowadzaniu do

szkół metod nauczania i innych inicjatyw (np. konkursów) służących promowaniu przedsiębiorczości

wśród młodzieży szkolnej.

Wszystkim zainteresowanym osobom zapewniony zostanie możliwie pełny dostęp do informacji

o zakładaniu i prowadzeniu działalności gospodarczej.

Osoby chętne do sprawdzenia swoich sił w biznesie, ale nieposiadające odpowiednich możliwości

organizacyjnych i technicznych, będą mogły skorzystać z preinkubatora i inkubatora

przedsiębiorczości. Przedsięwzięcia innowacyjne uzyskają prawo korzystania na preferencyjnych

zasadach z infrastruktury i usług parku technologicznego. Wszystkie 3 wymienione instytucje będą

działać m.in. w ramach Akademickiego Ośrodka Przedsiębiorczości tworzonego w ramach

Strategicznych Inwestycji Terytorialnych Chełmskiego Obszaru Funkcjonalnego.

Cele operacyjne wspierające przedmiotowy cel strategiczny:

promocja przedsiębiorczości wśród dzieci i młodzieży;

utworzenie Akademickiego Ośrodka Przedsiębiorczości;

zapewnienie dostępu do informacji o zakładaniu i prowadzeniu działalności gospodarczej;

promocja prowadzenia działalności gospodarczej w dziedzinach zgodnych ze specjalizacją

regionu i subregionu;

wsparcie przedsięwzięć służących inkubacji przedsiębiorstw.

Cel strategiczny 3.5.Wspieranie przedsiębiorców

Dobrze funkcjonujące przedsiębiorstwa przekładają się na wyższe dochody ludności oraz budżetu

miasta (poprzez podatki lokalne /m.in. od nieruchomości, środków transportu/ oraz udział

w podatkach PIT i CIT). Dlatego też celem władz powinno być wspieranie rozwoju przedsiębiorstw;

jednak ponieważ większość narzędzi bezpośredniego wsparcia jest niedostępna dla władz, powinny

one udzielać pomocy pośrednio, poprzez wspomaganie instytucji otoczenia biznesu (IOB).

Narzędzia wsparcia ze strony miasta obejmują m.in. zachęcanie IOB do prowadzenia i rozwijania

działalności na terenie miasta w postaci np. prowadzenia inkubatorów i preinkubatorów

przedsiębiorczości, organizowanie szkoleń i kursów, zapewnianie doradztwa i pomocy finansowej

(dotacje i preferencyjne pożyczki) dla istniejących i powstających przedsiębiorstw. Miasto Chełm

powinno również podjąć starania na rzecz animowania prowadzenia prac badawczo-rozwojowych

(B+R) i tworzenia innowacji we współpracy pomiędzy przedsiębiorstwami a środowiskiem naukowym


173

(instytuty naukowe i szkoły wyższe, ze szczególnym uwzględnieniem Państwowej Wyższej Szkoły

Zawodowej w Chełmie).

Omawiany cel strategiczny będzie realizowany w ramach całego Chełmskiego Obszaru

Funkcjonalnego i będą się do niego odnosić następujące cele operacyjne:

wspieranie aktywnego działania instytucji otoczenia biznesu na rzecz rozwoju

przedsiębiorstw subregionu;

wspieranie prowadzenia programów szkoleniowych i finansowo-doradczych na rzecz

funkcjonujących przedsiębiorców;

wspieranie współpracy szkół wyższych z regionu z przedsiębiorstwami subregionu w zakresie

prac B+R i tworzenia przedsięwzięć innowacyjnych.

Cel strategiczny 3.6. Wspieranie procesów zrzeszania się i współpracy

lokalnych przedsiębiorców

Samorząd miasta Chełm podejmuje starania o nawiązywanie relacji z aktywnymi przedsiębiorcami

z miasta oraz subregionu. Dostrzega się korzyści płynące dla obu stron z prowadzenia dialogu

i wymiany opinii. Działania takie będą kontynuowane.

Ważne z punktu widzenia władz samorządowych powinno być dążenie do jak najszerszej

reprezentacji środowisk gospodarczych samego Chełma w takich formach dialogu. Z tego punktu

widzenia warto w sposób otwarty traktować katalog podmiotów zapraszanych do dialogu, tak by

żadnemu przedsiębiorcy nie zamykać możliwości wypowiedzenia się, na przykład poprzez

ograniczenie dialogu do organizacji wymagających odprowadzania składek trudnych do udźwignięcia

małym przedsiębiorcom.

Samorząd nie powinien co prawda sam prowadzić aktywności w zakresie organizacji zrzeszania się

przedsiębiorców w stowarzyszenia, klastry lub inne formy kooperacji, powinien jednak zachować

gotowość popierania takich inicjatyw w sposób prawnie dopuszczalny.

Potrzebne i polecane jest niewątpliwie wspieranie nawiązywania dialogu przez biznes z placówkami

oświatowymi. Dialog w tym obszarze powinien pozwalać na lepsze dopasowanie kwalifikacji uczniów

i absolwentów do potrzeb lokalnego i subregionalnego rynku pracy.

Wskazany cel powinien być realizowany w sposób podporządkowany działaniom w ramach

Chełmskiego Obszaru Funkcjonalnego, takich jak:

wsparcie organizacji form współpracy środowiska przedsiębiorców z instytucjami

publicznymi, w szczególności szkołami zawodowymi i wyższymi;

wspieranie działania klastrów w obszarach ważnych z uwagi na charakter gospodarki

subregionu chełmskiego;

ustanowienie nagrody Chełmski Przedsiębiorca Roku.

Cel strategiczny 3.7. Promocja zatrudnienia

Posiadanie satysfakcjonującej i odpowiednio płatnej pracy stanowi jeden z kluczowych czynników

decydujących o ocenie jakości życia. To w głównej mierze dobra dostępność odpowiednio opłacanych

miejsc pracy wpływa na decyzje o osiedleniu się bądź wyjeździe z danej miejscowości. Władze

lokalne, obok skłaniania przedsiębiorców do tworzenia nowych stanowisk pracy, mogą oddziaływać


174

na rynek pracy poprzez wspieranie działalności instytucji odpowiedzialnych za jego regulację

(Inspekcja Pracy) i pomoc osobom bezrobotnym (Urząd Pracy).

Funkcjonowanie przedsiębiorstw powinno przekładać się na poprawę zamożności i jakości życia

mieszkańców. Głównym czynnikiem, obok wpływu firm na środowisko, jest liczba, rodzaj i trwałość

tworzonych stanowisk pracy. Władze lokalne dysponują narzędziami pozwalającymi na wspieranie

przedsięwzięć korzystnych dla mieszkańców. Miasto Chełm rozważy zastosowanie dopuszczalnych

prawnie form wsparcia dla przedsięwzięć wiążących się z tworzeniem nowych miejsc pracy o trwałym

charakterze (m.in. stosowanie ulg w podatku od nieruchomości w przypadku utrzymania

utworzonych miejsc pracy przez określony czas).

Ze względu na dominującą pozycję pracodawców na rynku pracy, konieczne jest zachęcanie ich do

stosowania oraz egzekwowania przepisów prawa dotyczących zatrudniania. Należy przy tym

uświadamiać im, że stosowanie się do ogólnie przyjętych zasad jest także w ich interesie, gdyż

pozwala zmniejszyć rotację wśród pracowników oraz zwiększyć ich zaangażowanie w wypełnianie

obowiązków służbowych.

Działania na rzecz promocji zatrudniania będą realizowane w ramach następujących celów

operacyjnych:

wspieranie działalności instytucji rynku pracy;

wykorzystanie preferencji inwestycyjnych na rzecz przedsięwzięć generujących nowe trwałe

miejsca pracy;

upowszechnianie dobrych praktyk z zakresu odpowiedzialności społecznej przedsiębiorstw w

celu zwiększenia zaangażowania przedsiębiorców w podnoszenie poziomu kapitału ludzkiego

oraz poprawy sytuacji na rynku pracy.


175

Monitoring i ewaluacja Strategii

1. Istota systemu monitorowania i ewaluacji

Skuteczność wdrażania przez władze samorządowe przyjętych strategii rozwoju jest uzależniona od

wielu czynników, z których najważniejsze to odpowiednio zredagowane cele i zadania oraz możliwość

monitorowania ich realizacji.

System monitoringu i ewaluacji strategii rozwoju powinien dawać możliwość określenia, w jakim

stopniu są realizowane zadania strategiczne i czy osiągane są założone cele. Systematyczna

obserwacja zmian zachodzących w ramach poszczególnych celów i zadań daje możliwość ewaluacji

założeń dokumentu, wyniki której mogą stanowić podstawę do jego aktualizacji.

Podstawą systemu monitorowania „Strategii Rozwoju Miasta Chełm na lata 2015-2020

z perspektywą do 2030 r.” będzie tzw. monitoring operacyjny i monitoring strategiczny. Ewaluacja

Strategii będzie się natomiast odbywać w trybie ciągłym, odpowiedzialne za wdrażanie elementów

strategii komórki organizacyjne dokonywały będą bieżącego przeglądu działań związanych

z wdrażaniem celów i zadań. Ewaluacja prowadzona będzie ponadto po wykonaniu zadań

przewidzianych w Strategii, a także w procesie raportowania operacyjnego (ustalanie stopnia

osiągnięcia celów i przyczyn odchyleń) i strategicznego (dodatkowo ocena wpływu działań na

otoczenie społeczno-gospodarcze).

Monitoring operacyjny będzie opierał się na sporządzanych co dwa lata raportach, opisujących

faktycznie podejmowane działania zmierzające do realizacji poszczególnych zadań strategicznych.

Przygotowanie raportów operacyjnych należeć będzie do wydziałów Urzędu Miasta

odpowiedzialnych za realizację poszczególnych zadań strategicznych. Wyniki monitoringu

operacyjnego mogą stanowić podstawę do doraźnej aktualizacji strategii.

Z kolei monitoring strategiczny przeprowadzany będzie na podstawie raportu o stanie miasta

opracowywanego co cztery lata. Ocena stanu rozwoju miasta, w tym także stanu wdrażania strategii,

będzie podstawą do przeprowadzenia planowanej aktualizacji dokumentu.

2. Monitoring i ewaluacja na poziomie operacyjnym

Do oceny stopnia realizacji wytyczonych w strategii zadań i celów służy procedura monitoringu

i ewaluacji na poziomie operacyjnym, którego wynikiem będą raporty operacyjne oraz analiza stopnia

zawansowania realizacji przyjętych wskaźników monitoringowych.

Raporty z monitoringu i ewaluacji na poziomie operacyjnym będą sporządzane nie rzadziej niż raz na

dwa lata, w ostatnich miesiącach lat kalendarzowych (październik/listopad).

Oczekiwany przebieg procedury monitorowania operacyjnego przedstawiono w poniższej tabeli.


176

Tabela 84. Etapy przeprowadzania monitoringu operacyjnego

LP. DZIAŁANIE PODMIOTY

ZAANGAŻOWANE WYNIKI I PROCEDURY TERMIN

1. Zarządzenie

o rozpoczęciu monitoringu

Prezydent Miasta

Wskazanie oczekiwanych ustaleń, podmiotów odpowiedzialnych za przeprowadzenie monitoringu,

określenie harmonogramu przeprowadzenia monitoringu,

październik-listopad; nie rzadziej niż co dwa lata; zalecane

jest przeprowadzanie monitoringu

operacyjnego w okresach rocznych

2.

Ogłoszenie rozpoczęcia monitoringu i ewaluacji

Zespół zadaniowy wskazany

w zarządzeniu Prezydenta Miasta lub

wyznaczony wydział

Przekazanie wydziałom merytorycznym UM oraz – w miarę potrzeby i możliwości – innym podmiotom informacji

o rozpoczęciu monitoringu oraz o zakresie oczekiwanych

informacji; przekazanie ankiet i formularzy

1 tydzień

3. Opis stanu

realizacji zadań strategii

Wydziały merytoryczne UM przy współpracy innych podmiotów

zaangażowanych we wdrażanie strategii

Opis działań podjętych w celu realizacji strategii; opis zagrożeń dla prawidłowej realizacji zadań

strategii

2 tygodnie

4.

Przekazanie opisów stanu realizacji

strategii zespołowi zadaniowemu

Wydziały merytoryczne UM

- -

5. Ocena wyników

(porównanie z planem)

Zespół zadaniowy wskazany w zarządzeniu

Prezydenta Miasta lub wyznaczony wydział

Określenie stopnia wykonania przyjętych zapisów strategii;

określenie odchyleń 2 tygodnie

6. Identyfikacja

i analiza przyczyn odchyleń



Ocena rozbieżności pomiędzy założeniami a rezultatami oraz

poszukiwanie i określenie przyczyn zaistniałej sytuacji

-

7. Planowanie

korekty

Prezydent Miasta na podstawie zaleceń

zespołu zadaniowego wskazanego

w zarządzeniu Prezydenta Miasta lub

wyznaczonego wydziału

Zalecenia co do zmiany dotychczasowych metod

realizacji bądź sugestia do wprowadzenia nowych;

określenie i akceptacja działań korygujących

1 tydzień

8. Przekazanie

zalecanych korekt



Przekazanie informacji o zauważonych niedociągnięciach,

problemach oraz o zalecanych sposobach rozwiązania

problemów do aktorów strategii

-

9.

Przedłożenie sprawozdania z monitoringu dla

Rady Miasta

Prezydent Miasta

Celem sprawozdania będzie powiadomienie Rady o stanie

wdrażania strategii rozwoju oraz o dostrzeżonych przy jej wdrażaniu problemach

w terminie kolejnego posiedzenia Rady,

chyba że Rada postanowi o innym

terminie



177

W oparciu o informacje przedstawione w trakcie monitoringu operacyjnego może uwidocznić się

potrzeba uzupełnienia lub aktualizacji dokumentu strategii. W takiej sytuacji Prezydent Miasta będzie

miał możliwość wydania zarządzenia o przystąpieniu do aktualizacji strategii, która będzie odbywać

się w trybie określonym dla etapu aktualizowania strategii w ramach monitoringu strategicznego.

3. Monitoring i ewaluacja na poziomie strategicznym

Do oceny poziomu dopasowania strategii rozwoju do bieżących potrzeb społeczności miasta oraz

stopnia wypełniania zawartych w niej celów strategicznych wykorzystany zostanie proces

monitoringu i ewaluacji na poziomie strategicznym, którego owocem będą raporty o stanie miasta

sporządzane nie rzadziej niż raz na cztery lata, a w latach, w których wypadnie sporządzenie raportu

operacyjnego, raporty o stanie miasta mogą pełnić funkcję raportów operacyjnych.

W okresach czteroletnich, jakie sugeruje się dla monitoringu strategicznego, zmiany w sferze

społecznej i gospodarczej mogą być na tyle istotne, że konieczne będzie uaktualnienie zapisów

dokumentu. A zatem raport o stanie miasta – główne narzędzie monitoringu strategicznego – należy

traktować jako najważniejsze narzędzie ewaluacyjne i podstawę do aktualizacji strategii.

Oczekiwany przebieg procedury monitoringu strategicznego przedstawia poniższa tabela.

Tabela 85. Etapy przeprowadzania monitoringu strategicznego



1.

Zarządzenie o rozpoczęcia monitoringu i ewaluacji

Prezydent Miasta

Wskazanie oczekiwanych ustaleń, podmiotów odpowiedzialnych za przeprowadzenie monitoringu,

określenie harmonogramu przeprowadzenia monitoringu

październik-listopad; nie

rzadziej niż co cztery lata

2.

Ogłoszenie rozpoczęcia monitoringu i ewaluacji

Wydział Rozwoju, Promocji i Współpracy

z Zagranicą

Przekazanie wydziałom merytorycznym UM oraz – w miarę potrzeby i możliwości – innym podmiotom informacji

o rozpoczęciu monitoringu oraz o zakresie oczekiwanych

informacji; przekazanie ankiet i formularzy

1 tydzień

3. Opis stanu realizacji

zadań strategii

Wydziały merytoryczne UM przy współpracy

innych podmiotów zaangażowanych we wdrażanie strategii

Opis działań podjętych w celu realizacji strategii; opis zagrożeń dla prawidłowej realizacji zadań

strategii

2 tygodnie

4.

Przekazanie opisów stanu realizacji

strategii zespołowi zadaniowemu

Wydziały merytoryczne UM

- -

5.

Przygotowanie raportu o stanie

realizacji strategii oraz raportu o stanie miasta


z Zagranicą

Określenie stopnia wykonania przyjętych zapisów strategii; określenie odchyleń, ocena

stopnia rozbieżności, określenie sytuacji miasta z punktu widzenia

warunków życia w nim (z wykorzystaniem analizy

statystycznej opisanej dalej)

4 tygodnie


178



6. Dyskusja nad

raportami Zespół zadaniowy

Celem dyskusji jest podjęcie decyzji co do zakresu potrzebnych

prac nad aktualizacją strategii, w przypadku podjęcia decyzji

o konieczności dokonania aktualizacji, należy zastosować się

do punktów kolejnych, w przypadku decyzji

o niedokonywaniu aktualizacji należy zakończyć monitoring w trybie przewidzianym dla monitoringu operacyjnego w punktach 5 i następnych

-

7. Prace studyjne nad zapisami strategii

Zespół zadaniowy przy wsparciu

wydziałów merytorycznych UM

Analiza zapisów strategii w części dotyczącej celów pośrednich i zadań strategicznych a także zapisów zadań operacyjnych

służących realizacji zadań strategicznych, wskazanie

potrzebnych zmian, dyskusja nad proponowanymi zmianami

1 miesiąc

8. Przygotowanie

aktualizacji strategii


z Zagranicą

Aktualizacja zapisów strategii powinna być wykonana na podstawie ustaleń zespołu

zadaniowego

1 miesiąc

9. Przyjęcie aktualizacji

przez zespół zadaniowy

Zespół zadaniowy Przyjęcie tekstu, który zostanie przedłożony pod obrady Rady

Miasta -

10. Przedłożenie

aktualizacji Radzie Miasta

Prezydent Miasta Przedłożenie dokumentu pod

obrady Rady Miasta

3 tygodnie przed terminem sesji

Rady Miasta

11. Przyjęcie aktualizacji

przez Radę Rada Miasta

Podjęcie uchwały w sprawie aktualizacji strategii rozwoju

W terminie sesji Rady Miasta



179

4. Źródła finansowania

Zasadnicze źródło finansowania niezbędne do realizacji zadań wskazanych w niniejszej Strategii

stanowią środki własne pochodzące z budżetu miasta, które będą wspomagane możliwymi do

pozyskania środkami zewnętrznymi. Wsparcie finansowe zapewnić mogą także środki prywatne

przekazane przez Partnerów Strategii w tym m.in. lokalne przedsiębiorstwa, uczelnie wyższe

i organizacje pożytku publicznego.

Wśród źródeł zewnętrznych, które mogą zapewnić współfinansowanie niezbędne do realizacji

planowanych inwestycji, szczególne znaczenie mają:

Europejski Fundusz Społeczny,

Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego,

Fundusz Spójności,

Szwajcarsko-Polski Program Współpracy,

Bank Światowy,

Europejski Bank Inwestycyjny,

Bank Gospodarstwa Krajowego,

Bank Ochrony Środowiska,

Krajowe Instrumenty Współfinansowania (granty i dotacje centralne, ministerialne,

regionalne, programy celowe i konkursy),

Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej,

Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Lublinie,

Partnerstwo Publiczno-Prywatne.

Ze względu na to, że proces wdrażania strategii jest działaniem długoterminowym, trudno w sposób

precyzyjny określić koszty realizacji poszczególnych przedsięwzięć. Dlatego też koniecznym jest

prowadzenie stałej kontroli ponoszonych wydatków, co pozwoli na bieżące określanie poziomu

finansowania oraz zakresu planowanych do realizacji działań.


180

Spis tabel

Tabela 1. Dziedziny strategiczne i cele w Strategii współpracy transgranicznej (…) ............................. 21

Tabela 2. Poziom wskaźników obciążenia demograficznego dla miasta Chełm w latach 2004-2013 .. 31

Tabela 3. Poziom wykształcenia ludności Chełma ze względu na płeć w latach 2002 oraz 2011 ......... 33

Tabela 4. Struktura bezrobotnych według płci ..................................................................................... 35

Tabela 5. Struktura bezrobotnych według wieku w 2012 i 2013 roku .................................................. 36

Tabela 6. Struktura bezrobotnych według poziomu wykształcenia w 2012 i 2013 roku ...................... 36

Tabela 7. Struktura pracujących według płci w latach 2004-2013 ........................................................ 37

Tabela 8. Podmioty gospodarki narodowej w mieście Chełm w latach 2004-2013 .............................. 39

Tabela 9. Wskaźnik przedsiębiorczości w Chełmie, województwie oraz w kraju w latach 2009-2013 . 40

Tabela 10. Struktura podmiotów gospodarki narodowej w Chełmie według sekcji PKD 2007 w latach

2009-2013 ............................................................................................................................................. 41

Tabela 11. Struktura podmiotów gospodarczych według klas wielkości zarejestrowanych na terenie

miasta Chełm w latach 2009-2013 ........................................................................................................ 43

Tabela 12. Wykaz ważniejszych przedsiębiorstw produkcyjno-usługowych zlokalizowanych w mieście

Chełm .................................................................................................................................................... 43

Tabela 13. Tereny inwestycyjne oferowane przez miasto Chełm ......................................................... 45

Tabela 14. Liczba turystycznych obiektów noclegowych w mieście Chełm w latach 2012-2013 ......... 48

Tabela 15. Turystyczne obiekty noclegowe i miejsca noclegowe w Chełmie w latach 2004-2013 ...... 48

Tabela 16. Udzielone noclegi w Chełmie w latach 2004-2013 .............................................................. 49

Tabela 17. Struktura rocznego ruchu osób przekraczających granicę państwową na przejściu

granicznym w Dorohusku ...................................................................................................................... 61

Tabela 18. Struktura rocznego ruchu środków transportu przekraczających granicę państwową na

przejściu granicznym w Dorohusku ....................................................................................................... 61

Tabela 19. Struktura wiekowa pojazdów zarejestrowanych w Wydziale Komunikacji Urzędu Miasta

Chełm (stan na 31.12.2014 r.) ............................................................................................................... 68

Tabela 20. Podstawowe dane na temat infrastruktury wodociągowej Chełma w latach 2006-2014 .. 71

Tabela 21. Podstawowe dane na temat infrastruktury kanalizacyjnej Chełma w latach 2006-2014 ... 72

Tabela 22. Podstawowe parametry sieci ciepłowniczej w Chełmie ...................................................... 74

Tabela 23. Podstawowe dane dotyczące zużycia gazu w mieście Chełm w latach 2006-2013 ............. 76

Tabela 24. Masa zmieszanych odpadów komunalnych odebranych w latach 2005-2014 z terenu

miasta Chełm ......................................................................................................................................... 77

Tabela 25. Stopień odzysku odpadów odebranych w latach 2012-2014 z terenu miasta Chełm ......... 80

Tabela 26. Podstawowe dane dotyczące zużycia energii elektrycznej w mieście Chełm w latach 2006-

2013 ....................................................................................................................................................... 80

Tabela 27. Zasoby mieszkaniowe w mieście Chełm w latach 2004-2013 ............................................. 82

Tabela 28. Udział mieszkań wyposażonych w wodociąg, ustęp spłukiwany, łazienkę, centralne

ogrzewanie i gaz sieciowy w ogóle mieszkań w mieście Chełm w latach 2004-2012 ........................... 83

Tabela 29. Mieszkania oddane do użytkowania w mieście Chełm w latach 2004-2013 ....................... 83

Tabela 30. Liczba wydanych pozwoleń na budowę na terenie miasta Chełm w latach 2004-2014 ..... 83

Tabela 31. Podstawowe dane na temat wychowania przedszkolnego w Chełmie w latach 2004-2013

............................................................................................................................................................... 84

Tabela 32. Dzieci w wieku 3-6 lat objęte wychowaniem przedszkolnym w Chełmie w latach 2004-2013

............................................................................................................................................................... 85


181

Tabela 33. Podstawowe informacje dotyczące edukacji podstawowej w mieście Chełm .................... 86

Tabela 34. Szczegółowe dane na temat publicznych szkół podstawowych w mieście Chełm w roku

szkolnym 2014/2015 ............................................................................................................................. 86

Tabela 35. Podstawowe informacje dotyczące edukacji gimnazjalnej w mieście Chełm ..................... 87

Tabela 36. Szczegółowe dane na temat publicznych gimnazjów w mieście Chełm w roku szkolnym

2014/2015 ............................................................................................................................................. 87

Tabela 37. Liczba uczniów według typów szkół w roku szkolnym 2014/2015 ...................................... 88

Tabela 38. Szczegółowe dane na temat publicznych szkół ponadgimnazjalnych w mieście Chełm w

roku szkolnym 2013/2014 i 2014/2015................................................................................................. 89

Tabela 39. Kierunki kształcenia na poziomie ponadgimnazjalnym w mieście Chełm w roku 2013 ...... 89

Tabela 40. Wykaz niepublicznych szkół ponadgimnazjalnych wpisanych do ewidencji szkół i placówek

niepublicznych w roku szkolnym 2014/2015 w mieście Chełm ............................................................ 90

Tabela 41. Imprezy oświatowe organizowane w Muzeum Ziemi Chełmskiej w latach 2008-2013 ...... 95

Tabela 42. Podstawowe dane na temat wyposażenia bibliotek w Chełmie oraz poziomu czytelnictwa

w latach 2004-2013 ............................................................................................................................... 97

Tabela 43. Podstawowe dane dotyczące placówek opieki żłobkowej w Chełmie w latach 2004-2014

............................................................................................................................................................. 103

Tabela 44. Dzieci w wieku 0-3 lat objęte opieką w żłobkach w Chełmie w latach 2004-2013 ............ 103

Tabela 45. Kwoty świadczeń rodzinnych w Chełmie w latach 2008-2013 .......................................... 106

Tabela 46. Przestępstwa stwierdzone w Chełmie w roku 2012 i 2013 ............................................... 107

Tabela 47. Działania ratownicze prowadzone przez jednostki ochrony przeciwpożarowej na terenie

Chełma w latach 2009-2013 ................................................................................................................ 108

Tabela 48. Liczba zachorowań oraz współczynnik zapadalności na choroby zakaźne w Chełmie w

latach 2012 i 2013 ............................................................................................................................... 109

Tabela 49. Budżet miasta Chełm w latach 2008-2014 oraz plan na 2015 r. ....................................... 111

Tabela 50. Struktura budżetu miasta Chełm w latach 2008-2015 ...................................................... 112

Tabela 51. Dynamika zmian w budżecie miasta Chełm w latach 2008-2015 ...................................... 113

Tabela 52. Wskaźnik dochody ogółem / mieszkańca dla miasta Chełm w latach 2008-2015 ............ 117

Tabela 53. Ocena jakości życia w mieście Chełm ................................................................................ 121

Tabela 54. Ocena dostępności i jakości usług świadczonych w instytucjach odpowiedzialnych za

ochronę zdrowia w mieście Chełm ...................................................................................................... 122

Tabela 55. Ocena bezpieczeństwa publicznego w mieście Chełm ...................................................... 123

Tabela 56. Ocena poszczególnych aspektów opieki żłobkowej i wychowania przedszkolnego w

mieście Chełm ..................................................................................................................................... 125

Tabela 57. Ocena poszczególnych aspektów edukacji podstawowej w mieście Chełm ..................... 125

Tabela 58. Ocena poszczególnych aspektów edukacji gimnazjalnej w mieście Chełm ....................... 125

Tabela 59. Ocena poszczególnych aspektów edukacji ponadgimnazjalnej w mieście Chełm ............ 126

Tabela 60. Ocena warunków mieszkaniowych w mieście Chełm ....................................................... 126

Tabela 61. Ocena usług komunalnych świadczonych w mieście Chełm ............................................. 127

Tabela 62. Ocena usług transportowych i jakości podróżowania w mieście Chełm ........................... 127

Tabela 63. Ocena stanu środowiska naturalnego, estetyki przestrzennej miasta i terenów

rekreacyjnych ...................................................................................................................................... 128

Tabela 64. Ocena jakości usług z zakresu pomocy społecznej świadczonych w mieście Chełm ......... 128

Tabela 65. Ocena jakości oferty publicznych instytucji kultury........................................................... 129

Tabela 66. Ocena całości oferty kulturalnej miasta Chełm ................................................................. 130


182

Tabela 67. Ocena jakości oferty sportowej w mieście Chełm ............................................................. 130

Tabela 68. Ocena funkcjonowania Urzędu Miasta .............................................................................. 131

Tabela 69. Ocena warunków panujących na lokalnym rynku pracy ................................................... 131

Tabela 70. Ocena atrakcyjności turystycznej miasta Chełm ............................................................... 133

Tabela 71. Struktura ankietowanych przedsiębiorców ze względu na wielkość przedsiębiorstwa .... 139

Tabela 72. Struktura ankietowanych przedsiębiorców ze względu na okres prowadzenia działalności

............................................................................................................................................................. 140

Tabela 73. Ocena możliwości rozwoju przedsiębiorczości w mieście Chełm – dostęp do miejsc na

prowadzenie działalności gospodarczej .............................................................................................. 141

Tabela 74. Ocena możliwości rozwoju przedsiębiorczości w mieście Chełm – możliwości pozyskania

wsparcia finansowego na rozpoczęcie i/lub rozwój działalności ........................................................ 142

Tabela 75. Ocena możliwości rozwoju przedsiębiorczości w mieście Chełm – możliwości lokowania

inwestycji na terenie specjalnej strefy ekonomicznej ......................................................................... 142

Tabela 76. Ocena możliwości rozwoju przedsiębiorczości w mieście Chełm – dostęp do instytucji

otoczenia biznesu ................................................................................................................................ 143

Tabela 77. Ocena możliwości rozwoju przedsiębiorczości w mieście Chełm – dostępność

wykwalifikowanych pracowników, w tym specjalistów ...................................................................... 143

Tabela 78. Ocena możliwości rozwoju przedsiębiorczości w mieście Chełm – różnorodność kwalifikacji

pracowników ....................................................................................................................................... 143

Tabela 79. Ocena znaczenia czynników ograniczających rozwój przedsiębiorczości w mieście Chełm –

niedostateczny system zachęt ze strony władz miasta dla nowych przedsiębiorców ........................ 144


brak środków na rozpoczęcie działalności .......................................................................................... 144


brak wykwalifikowanej, doświadczonej kadry pracowniczej .............................................................. 145


brak miejsc do prowadzenia działalności ............................................................................................ 145


słabo rozwinięte powiązania komunikacyjne ...................................................................................... 146

Tabela 84. Etapy przeprowadzania monitoringu operacyjnego.......................................................... 176

Tabela 85. Etapy przeprowadzania monitoringu strategicznego ........................................................ 177

Spis rysunków

Rysunek 1. Kręgi podmiotów zaangażowanych w tworzenie i konsultowanie Strategii ....................... 10

Rysunek 2. Klasyfikacja zagadnień wykorzystana w Strategii ............................................................... 11

Rysunek 3. Strategiczne cele rozwoju i cele operacyjne regionu lubelskiego ...................................... 16

Rysunek 4. Podmioty nowo zarejestrowane i wyrejestrowane z rejestru REGON w mieście Chełm w

2013 roku według sekcji PKD 2007 (3 najwyższe wartości) .................................................................. 42

Rysunek 5. Plan trasy turystycznej Chełmskich Podziemi Kredowych .................................................. 52

Rysunek 6. Schemat przeprowadzonych w Chełmie badań ankietowych .......................................... 118

Rysunek 7. Transformacja obszarów priorytetowych ze Strategii 2009-2015 .................................... 150

Rysunek 8. Drzewo celów - Obszar priorytetowy: Wzmocnienie spójności i atrakcyjności miasta .... 152

Rysunek 9. Drzewo celów – Zapewnienie wysokiej jakości życia w mieście ....................................... 153


183

Rysunek 10. Drzewo celów - Wspieranie rozwoju gospodarczego miasta i subregionu .................... 154

Spis wykresów

Wykres 1. Liczba ludności miasta Chełm według faktycznego miejsca zamieszkania w latach 2004-

2014 ....................................................................................................................................................... 27

Wykres 2. Prognoza liczby ludności miasta Chełm w latach 2015-2035 ............................................... 28

Wykres 3. Przyrost naturalny, saldo migracji i przyrost rzeczywisty ludności miasta Chełm w latach

2004-2013 ............................................................................................................................................. 28

Wykres 4. Struktura ludności ze względu na płeć w latach 2004-2013 ................................................ 29

Wykres 5. Struktura ludności ze względu na wiek i płeć w 2005 (wykres lewy) oraz w 2013 roku

(wykres prawy) ...................................................................................................................................... 30

Wykres 6. Struktura ludności miasta Chełm według ekonomicznych grup wieku w latach 2004-2013 31

Wykres 7. Poziom wskaźników obciążenia demograficznego dla miasta Chełm, woj. lubelskiego i dla

kraju w 2013 roku .................................................................................................................................. 32

Wykres 8. Struktura ludności Chełma w wieku 13 lat i więcej według poziomu wykształcenia w latach

2002 oraz 2011 ...................................................................................................................................... 33

Wykres 9. Poziom wykształcenia ludności Chełma na tle kraju i regionu w 2011 roku ........................ 34

Wykres 10. Poziom bezrobocia w Chełmie w latach 2007-2013 ........................................................... 34

Wykres 11. Liczba bezrobotnych na 100 pracujących w Chełmie w latach 2004-2013 ........................ 35

Wykres 12. Sytuacja na rynku pracy Chełma na tle powiatu chełmskiego, województwa lubelskiego i

kraju w 2013 roku .................................................................................................................................. 36

Wykres 13. Struktura pracujących według sekcji PKD 2007 w 2012 roku ............................................ 37

Wykres 14. Struktura ludności Chełma ze względu na główne źródła utrzymania w 2011 roku .......... 38

Wykres 15. Liczba nowo zarejestrowanych i wyrejestrowanych podmiotów gospodarki narodowej w

mieście Chełm w latach 2009-2013 ....................................................................................................... 42

Wykres 16. Turystyczne obiekty noclegowe i miejsca noclegowe w Chełmie w latach 2004-2013 ..... 49

Wykres 17. Korzystający z noclegów w Chełmie w latach 2004-2013 .................................................. 50

Wykres 18. Liczba udzielonych noclegów w Chełmie w latach 2004-2013 ........................................... 50

Wykres 19. Struktura ruchu osób przekraczających granicę państwową na przejściu granicznym w

Dorohusku w latach 2012-2014 ............................................................................................................ 62

Wykres 20. Struktura ruchu środków transportu przekraczających granicę państwową na przejściu

granicznym w Dorohusku w latach 2012-2014 ..................................................................................... 63

Wykres 21. Długość czynnej gazowej sieci rozdzielczej oraz liczba czynnych przyłączy do budynków

mieszkalnych w mieście Chełm w latach 2006-2013 ............................................................................ 76

Wykres 22. Masa zmieszanych odpadów komunalnych odebranych w latach 2005-2013 z terenu

miasta Chełm ......................................................................................................................................... 78

Wykres 23. Udział osób deklarujących segregowanie odpadów wśród zgłoszonych w deklaracjach

ogółem (stan na 30.09.2014 r.) ............................................................................................................. 79

Wykres 24. Przeciętna powierzchnia użytkowa mieszkań w mieście Chełm w latach 2004-2013 ....... 82

Wykres 25. Kierunki kształcenia na poziomie ponadgimnazjalnym w mieście Chełm.......................... 90

Wykres 26. Wydatki na edukację w mieście Chełm w latach 2008-2013 ............................................. 91

Wykres 27. Zwiedzający Muzeum Ziemi Chełmskiej w latach 2004-2013 ............................................ 95

Wykres 28. Poziom czytelnictwa w Chełmie na tle województwa i kraju ............................................. 97


184

Wykres 29. Ambulatoryjna opieka zdrowotna w mieście Chełm w latach 2004-2013 ....................... 102

Wykres 30. Porady udzielone pacjentom w jednostkach podstawowej opieki zdrowotnej w mieście

Chełm w latach 2004-2013 .................................................................................................................. 102

Wykres 31. Środowiskowa pomoc społeczna w mieście Chełm w latach 2008-2013 ......................... 105

Wykres 32. Świadczenia rodzinne w mieście Chełm w latach 2008-2013 .......................................... 105

Wykres 33. Udział osób zamieszkujących gospodarstwa domowe korzystające ze środowiskowej

pomocy społecznej w ludności ogółem w latach 2008-2013 .............................................................. 106

Wykres 34. Dochody, wydatki i wynik budżetu miasta Chełm w latach 2008-2015 (w mln zł) .......... 114

Wykres 35. Wolne środki, spłata i obsługa zadłużenia oraz wydatki majątkowe miasta Chełm w latach

2008-2015 (w mln zł) ........................................................................................................................... 115

Wykres 36. Stan i obsługa zadłużenia miasta Chełm w latach 2008-2015 (w mln zł) ......................... 115

Wykres 37. Wskaźnik wolne środki / obsługa zadłużenia dla miasta Chełm w latach 2008-2015 ..... 116

Wykres 38. Wskaźniki stanu i obsługi zadłużenia do dochodów dla miasta Chełm w latach 2008-2015

............................................................................................................................................................. 116

Wykres 39. Struktura badanych ze względu na płeć ........................................................................... 119

Wykres 40. Struktura badanych ze względu na wiek .......................................................................... 119

Wykres 41. Struktura badanych ze względu na wykształcenie ........................................................... 120

Wykres 42. Aktywność zawodowa badanej zbiorowości .................................................................... 120

Wykres 43. Ogólna ocena jakości życia w Chełmie ............................................................................. 122

Wykres 44. Ogólna ocena poczucia bezpieczeństwa w mieście Chełm .............................................. 123

Wykres 45. Ocena znajomości tematyki opieki żłobkowej i edukacji przedszkolnej wśród

respondentów ..................................................................................................................................... 124

Wykres 46. Korzystanie z oferty publicznych instytucji kultury w mieście Chełm .............................. 129

Wykres 47. Ocena jakości obsługi w Urzędzie Miasta ......................................................................... 131

Wykres 48. Atrakcyjność turystyczna miasta Chełm ........................................................................... 132

Wykres 49. Przyjazd turystów do miasta Chełm ................................................................................. 133

Wykres 50. Struktura badanych maturzystów ze względu na płeć ..................................................... 134

Wykres 51. Ocena poziomu wyposażenia chełmskich szkół w sprzęt komputerowy, pomoce

dydaktyczne i naukowe ....................................................................................................................... 134

Wykres 52. Udział w dodatkowych zajęciach pozalekcyjnych ............................................................ 135

Wykres 53. Rodzaje wybieranych przez maturzystów zajęć pozalekcyjnych i liczba korzystających . 135

Wykres 54. Ogólna ocena jakości dodatkowej oferty edukacyjnej w mieście Chełm ......................... 136

Wykres 55. Ogólna ocena jakości oferty edukacyjnej na poziomie ponadgimnazjalnym w mieście

Chełm .................................................................................................................................................. 136

Wykres 56. Ocena szans na rynku pracy po ukończeniu edukacji w Chełmie ..................................... 137

Wykres 57. Rozkład odpowiedzi na pytanie o plany na przyszłość ..................................................... 138

Wykres 58. Struktura ankietowanych przedsiębiorców ze względu na rodzaj głównej prowadzonej

działalności .......................................................................................................................................... 139

Wykres 59. Ocena możliwości rozwoju własnego przedsiębiorstwa na terenie Chełma ................... 140

Wykres 60. Ocena możliwości zwiększenia zatrudnienia w chełmskich przedsiębiorstwach ............. 141

Spis fotografii

Fotografia 1. Rzeka Uherka ................................................................................................................... 26


185

Fotografia 2. Chełmskie Podziemia Kredowe ........................................................................................ 51

Fotografia 3. Rynek Starego miasta ....................................................................................................... 53

Fotografia 4. Zabytki sakralne Chełma .................................................................................................. 54

Fotografia 5. Synagoga Mała w mieście Chełm ..................................................................................... 55

Fotografia 6. Parafia Wojskowo-Cywilna pw. św. Kazimierza w Chełmie ............................................. 55

Fotografia 7. Pałac Kretzschmarów w Chełmie ..................................................................................... 56

Fotografia 8. Magistrat .......................................................................................................................... 57

Fotografia 9. Dawny Gmach Dyrekcji Kolei, obecnie siedziba Starostwa Powiatowego ...................... 58

Fotografia 10. Dzielnica Kolejowa „Dyrekcja” w Chełmie, widok z budynku Gmachu Dyrekcji Kolei ... 58

Fotografia 11. Przejście graniczne Dorohusk-Jagodzin ......................................................................... 61

Fotografia 12. Teren lotniska w Depułtyczach Królewskich .................................................................. 69

Fotografia 13. Wydarzenia kulturalne w mieście Chełm ....................................................................... 94

Fotografia 14. Transgraniczne Centrum Edukacji Ekonomiczno Społecznej Chełmska Biblioteka

Publiczna................................................................................................................................................ 98

Fotografia 15. Miejska Hala Sportowa w Chełmie ................................................................................ 99

Fotografia 16. Stadion Miejski w Chełmie ........................................................................................... 100


186

Załącznik nr 1: Przykładowe wskaźniki monitoringowe

Nr Obszar

priorytetowy / Cel Nazwa

Jednostka miary

Źródło

1. Obszar

priorytetowy Wzmocnienie spójności i atrakcyjności Miasta

1.1. Cel strategiczny Poprawa dostępności komunikacyjnej Miasta

1.1.1. Cel operacyjny Wspieranie budowy trasy S12 oraz północnej obwodnicy Chełma

Oddanie do użytku trasy S12 na odcinku Piaski-Chełm wsk. opisowy UM, GDDKiA

Oddanie do użytku północnej obwodnicy Chełma wsk. opisowy UM, GDDKiA

1.1.2. Cel operacyjny Wspieranie modernizacji drogi krajowej i dróg wojewódzkich wbiegających do miasta

Liczba zmodernizowanych odcinków dróg krajowych i wojewódzkich na trasach wjazdowych do Miasta szt. UM

1.1.3. Cel operacyjny Budowa południowej obwodnicy miasta

Ukończenie budowy południowej obwodnicy Miasta wsk. opisowy UM, ZDW

Długość wybudowanych/przebudowanych odcinków dróg w ciągu południowej obwodnicy Miasta km UM, ZDW

1.1.4. Cel operacyjny Rozbudowa połączeń układów komunikacyjnych gmin Chełmskiego Obszaru Funkcjonalnego

Długość wybudowanych/przebudowanych odcinków dróg łączących układ drogowy Chełma z gminami Chełm i Kamień

km UM

Długość wybudowanych ścieżek rowerowych na terenie Chełmskiego Obszaru Funkcjonalnego km UM

1.1.5. Cel operacyjny Tworzenie transportowych rozwiązań intermodalnych

Liczba obiektów budowlanych wybudowanych w celu umożliwienia łączenia różnych środków komunikacji

szt. UM

1.2. Cel strategiczny Optymalizacja wewnętrznego układu komunikacyjnego

1.2.1. Cel operacyjny Modernizacja drogi krajowej nr 12 oraz dróg wojewódzkich 812, 843 i 844 w granicach administracyjnych Miasta Chełm

Długość zmodernizowanych odcinków drogi krajowej nr 12 w granicach administracyjnych Miasta Chełm km UM

1.2.2. Cel operacyjny Zwiększanie liczby miejsc parkingowych

Liczba wybudowanych miejsc parkingowych szt. UM

1.2.3. Cel operacyjny Przebudowa dróg i drogowych obiektów inżynierskich

Długość przebudowanych dróg gminnych, powiatowych i wojewódzkich na terenie Miasta km UM


187

Nr Obszar


Jednostka miary

Źródło

Długość wybudowanych dróg km UM

Liczba przebudowanych drogowych obiektów inżynierskich szt. UM

Liczba wybudowanych drogowych obiektów inżynierskich szt. UM

1.2.4. Cel operacyjny Modernizacja systemów transportu zbiorowego

Liczba wybudowanych przystanków publicznego transportu zbiorowego szt. UM

Liczba zakupionych nowych pojazdów obsługujących publiczny transport zbiorowy szt. UM

1.2.5. Cel operacyjny Optymalizacja połączeń komunikacji zbiorowej

Długość tras publicznego transportu zbiorowego km UM

Liczba linii komunikacji zbiorowej funkcjonujących w ramach publicznego transportu zbiorowego szt. UM

Liczba kursów realizowanych w ramach publicznego transportu zbiorowego szt. UM

1.2.6. Cel operacyjny Wdrożenie systemów zarządzania komunikacją i wspieranie rozwiązań intermodalnych

Liczba wdrożonych systemów zarządzania komunikacją szt. UM

1.2.7. Cel operacyjny Rozbudowa systemu ścieżek rowerowych oraz infrastruktury dla rowerzystów

Długość zmodernizowanych dróg rowerowych km UM

Długość wybudowanych dróg rowerowych km UM

Liczba wybudowanych elementów infrastruktury towarzyszącej dla rowerzystów szt. UM

1.3. Cel strategiczny Kształtowanie przestrzeni Miasta

1.3.1. Cel operacyjny Utrzymywanie wysokiego standardu dokumentów planistycznych obowiązujących w mieście

Powierzchnia obszarów objętych miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego ha UM

Procent powierzchni miasta objętej miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego % UM

1.3.2. Cel operacyjny Odpowiedzialne kształtowanie przestrzeni miejskiej dzięki wykorzystaniu narzędzi prawa miejscowego i aktów prawa wyższego rzędu

Opis wykorzystania narzędzi prawnych w kształtowaniu przestrzeni miejskiej wsk. opisowy UM

1.3.3. Cel operacyjny Poprawa estetyki przestrzeni publicznej ze szczególnym uwzględnieniem terenów i obiektów historycznych oraz terenów przy wjazdach do Chełma

Liczba przedsięwzięć obejmujących poprawę estetyki przestrzeni publicznej na terenach i przy obiektach historycznych oraz terenach przy wjazdach do Chełma

szt. UM


188

Nr Obszar


Jednostka miary

Źródło

1.3.4. Cel operacyjny Rewitalizacja istniejących i tworzenie nowych obiektów parkowych i roślinnych

Powierzchnia obszarów zielonych poddanych rewitalizacji\ ha UM

1.3.5. Cel operacyjny Wykorzystanie narzędzi inwestorskich i planistycznych do likwidacji barier architektonicznych dla osób z niepełnosprawnością

Opis wykorzystania narzędzi inwestorskich i planistycznych do likwidacji barier architektonicznych wsk. opisowy UM

1.4. Cel strategiczny Racjonalne korzystanie ze środowiska

1.4.1. Cel operacyjny Opracowanie planu gospodarki niskoemisyjnej i realizacja zadań nim objętych

Liczba opracowanych planów gospodarki niskoemisyjnej wsk. opisowy UM

Zużycie energii elektrycznej w budynkach samorządowych MW ZE

Zużycie energii cieplnej w budynkach samorządowych GJ MPEC

Udział produkcji energii z odnawialnych źródeł w strukturze zasilania w energię elektryczną w jednostkach samorządowych

% ZE

1.4.2. Cel operacyjny Zmniejszenie oddziaływania hałasu

Liczba zrealizowanych inwestycji mających na celu zmniejszenie oddziaływania hałasu szt. UM

Liczba przeprowadzonych kampanii mających na celu ograniczenie emisji hałasu szt. UM

1.4.3. Cel operacyjny Wspieranie działań na rzecz zwiększenia wykorzystania odnawialnych źródeł energii

Udział produkcji energii z odnawialnych źródeł % ZE

1.4.4. Cel operacyjny Wspieranie działań na rzecz poprawy jakości powietrza atmosferycznego

Klasa czystości powietrza – Liczba przekroczeń 24-godzinnych stężeń pyłu PM10 w roku szt. „Raport o stanie środowiska” –

WIOŚ

1.4.5. Cel operacyjny Zmniejszenie emisyjności transportu zbiorowego

Liczba autobusów miejskiej komunikacji publicznej spełniających normę emisji spalin EURO 5 szt. UM

1.4.6. Cel operacyjny Edukacja ekologiczna mieszkańców miasta

Liczba kampanii w zakresie edukacji ekologicznej szt. UM

Nakłady na edukację ekologiczną PLN UM

Nakłady na edukację ekologiczną na mieszkańca PLN/os. UM


189

Nr Obszar


Jednostka miary

Źródło

1.5. Cel strategiczny Ochrona dziedzictwa kulturowego

1.5.1. Cel operacyjny Realizacja zadań wynikających z Programu Opieki nad Zabytkami Miasta Chełm na lata 2015-2018 z perspektywą na lata następne

Liczba zrealizowanych zadań zapisanych w Programie Opieki nad Zabytkami Miasta Chełm na lata 2015-2018 z perspektywą na lata następne

szt. UM

1.5.2. Cel operacyjny Modernizacja amfiteatru w Kumowej Dolinie

Ukończenie modernizacji amfiteatru w Kumowej Dolinie wsk. opisowy UM

1.5.3. Cel operacyjny Wykorzystanie elementów dziedzictwa kulturowego Chełma i ziemi chełmskiej do tworzenia produktów turystycznych i kulturalnych

Liczba utworzonych produktów turystycznych i kulturalnych wykorzystujących elementy dziedzictwa kulturowego Chełma i ziemi chełmskiej

szt. UM

1.6. Cel strategiczny Utrzymanie i rozwój systemów komunalnych

1.6.1. Cel operacyjny Zapewnienie wszystkim mieszkańcom dostępu do infrastruktury wodnej i kanalizacyjnej

Odsetek mieszkańców korzystających z instalacji wodociągowej % UM, GUS

Odsetek mieszkańców korzystających z instalacji kanalizacyjnej % UM, GUS

1.6.2. Cel operacyjny Utrzymanie wysokich standardów w zakresie zbiórki i przetwarzania odpadów komunalnych

Liczba przeprowadzonych wśród mieszkańców akcji edukacyjnych w zakresie zagospodarowania odpadów

szt. UM

Procent odzysku surowców wtórnych % ZUK

1.6.3. Cel operacyjny Rozwój systemu zbiorowego zaopatrzenia w ciepło i promocja jego racjonalnego wykorzystywania

Długość sieci ciepłowniczej km MPEC

Długość wybudowanej sieci ciepłowniczej km MPEC

Liczba awarii sieci ciepłowniczej na 1 km sieci szt. MPEC

1.6.4. Cel operacyjny Modernizacja ciepłowni miejskiej z przekształceniem jej na elektrociepłownię

Zmodernizowane źródło wytwarzania ciepła w ciepłowni miejskiej wsk. opisowy UM

1.6.5. Cel operacyjny Budowa miejskiej biogazowni skojarzonej z miejską elektrociepłownią

Wybudowana miejska biogazownia skojarzona z miejską elektrociepłownią wsk. opisowy UM, GUS


190

Nr Obszar


Jednostka miary

Źródło

1.6.6. Cel operacyjny Wspieranie rozwoju sieci gazowych i energetycznych

Odsetek mieszkańców korzystających z instalacji gazowej % UM, GUS

Długość sieci gazowej km UM

Długość sieci energetycznych km UM

1.6.7. Cel operacyjny Wspieranie rozwoju sieci teleinformatycznych

Długość sieci teleinformatycznych km UM

1.7. Cel strategiczny Rewitalizacja obszarów problemowych

1.7.1. Cel operacyjny Identyfikacja i delimitacja obszarów wymagających rewitalizacji

Liczba zidentyfikowanych obszarów wymagających rewitalizacji szt. UM

Powierzchnia zidentyfikowanych obszarów wymagających rewitalizacji ha UM

Procent powierzchni miasta wymagającej rewitalizacji % UM

1.7.2. Cel operacyjny Opracowanie we współpracy ze środowiskami lokalnymi planów rewitalizacji dla obszarów rewitalizowanych

Liczba opracowanych lokalnych programów rewitalizacji dla obszarów rewitalizowanych szt. UM

Procent powierzchni miasta objętej programami rewitalizacji % UM

1.7.3. Cel operacyjny Przywracanie obszarom zdegradowanym funkcji gospodarczych, edukacyjnych, sportowych, turystycznych, społecznych i kulturalnych poprzez koordynację działań inwestycyjnych oraz rewitalizację społeczną

Liczba obszarów zdegradowanych, którym przywrócono funkcje gospodarcze, edukacyjne, sportowe, turystyczne, społeczne lub kulturalne

szt. UM

1.7.4. Cel operacyjny Aktywizacja partnerów społecznych w kierunku rozwiązywania problemów mieszkańców obszarów rewitalizowanych

Liczba akcji aktywizujących partnerów społecznych w kierunku rozwiązywania problemów mieszkańców obszarów rewitalizowanych

szt. UM

1.8. Cel strategiczny Promocja Miasta i Chełmskiego Obszaru Funkcjonalnego

1.8.1. Cel operacyjny Stworzenie we współpracy z Gminą Chełm i Gminą Kamień wspólnej strategii promocji ChOF

Utworzona strategia promocji ChOF wsk. opisowy UM


191

Nr Obszar


Jednostka miary

Źródło

1.8.2. Cel operacyjny Poprawa funkcjonalności miejskich portali internetowych

Poprawiona funkcjonalność miejskich portali internetowych wsk. opisowy UM

1.8.3. Cel operacyjny Promocja gospodarcza, turystyczna i kulturowa

Liczba działań promujących Chełm skierowanych do turystów szt. UM

Liczba działań promujących Chełm skierowanych do przedsiębiorców szt. UM

2. Obszar

priorytetowy Zapewnienie wysokiej jakości życia w mieście

2.1. Cel strategiczny Stałe doskonalenie metod działania organów samorządowych

2.1.1. Cel operacyjny Monitorowanie i doskonalenie standardów świadczenia usług dla mieszkańców przez organy samorządowe i służby komunalne

Odsetek mieszkańców zadowolonych ze standardów usług świadczonych przez organy samorządowe i służby komunalne, tzn. oceniających standardy dobrze, bądź bardzo dobrze

wsk. opisowy ankiety

2.1.2. Cel operacyjny Wykorzystanie rozwiązań teleinformatycznych do poprawy komunikacji z obywatelami i usprawnienia załatwiania przez nich spraw

Liczba wdrożonych rozwiązań teleinformatycznych do komunikacji z obywatelami i załatwiania spraw urzędowych

szt. UM

Liczba spraw załatwianych za pośrednictwem rozwiązań teleinformatycznych do komunikacji z obywatelami i załatwiania spraw urzędowych

szt. UM

Liczba użytkowników korzystających z rozwiązań teleinformatycznych do komunikacji z obywatelami i załatwiania spraw urzędowych

os. UM

2.2. Cel strategiczny Zapewnienie dostępu do nowoczesnej i efektywnej oświaty

2.2.1. Cel operacyjny Monitorowanie zapotrzebowania i zapewnianie dostępu do przedszkoli oraz innych form wychowania przedszkolnego

Stosunek liczby dzieci przyjętych do przedszkoli do liczby dzieci ubiegających się o miejsca w przedszkolach

% UM, przedszkola

2.2.2. Cel operacyjny Podnoszenie standardu istniejącej infrastruktury edukacyjnej

Liczba przedsięwzięć polegających na modernizacji infrastruktury edukacyjnej szt. UM

2.2.3. Cel operacyjny Zwiększenie dostępu do nowoczesnych pomocy dydaktycznych

Liczba zakupionych nowoczesnych pomocy dydaktycznych szt. UM


192

Nr Obszar


Jednostka miary

Źródło

2.2.4. Cel operacyjny Wspieranie procedur rozwoju kompetencji i kwalifikacji nauczycieli i wychowawców

Liczba nauczycieli i wychowawców biorących udział w programach rozwoju kompetencji i kwalifikacji os. szkoły

2.2.5. Cel operacyjny Tworzenie systemu pracy z uczniami zdolnymi i uczniami o specyficznych i specjalnych potrzebach edukacyjnych

Liczba konkursów i programów promujących rozwijanie narzędzi pracy z uczniami zdolnymi i o specyficznych i specjalnych potrzebach edukacyjnych

szt. UM, przedszkola,

szkoły

2.2.6. Cel operacyjny Podnoszenie jakości i urozmaicanie programów nauczania i wychowania stosowanych w przedszkolach, szkołach podstawowych, gimnazjalnych oraz ponadgimnazjalnych

Liczba autorskich programów nauczania szt. UM, przedszkola,

szkoły

Liczba konkursów i programów promujących rozwijanie narzędzi pracy z uczniami szt. UM, przedszkola,

szkoły

2.2.7. Cel operacyjny Utworzenie we współpracy z partnerami społecznymi bazy dostępnych dla szkół ofert zajęć dodatkowych i świetlicowych

Utworzona baza ofert zajęć dodatkowych i świetlicowych szt. UM

Liczba ofert zajęć dodatkowych i świetlicowych dostępnych dla szkół zebranych w bazie ofert szt. UM

2.3. Cel strategiczny Kształcenie kadr dla gospodarki

2.3.1. Cel operacyjny Dostosowanie kierunków kształcenia zawodowego w mieście do potrzeb subregionalnego rynku pracy

Odsetek absolwentów szkół zawodowych w Chełmie znajdujących zatrudnienie na subregionalnym rynku pracy

% PUP, szkoły zawodowe

2.3.2. Cel operacyjny Koordynacja działań w zakresie doradztwa zawodowego dla młodzieży i dorosłych

Liczba projektów z zakresu doradztwa zawodowego realizowanych na terenie Chełma szt. UM

2.3.3. Cel operacyjny Wspieranie współpracy pomiędzy przedsiębiorcami a szkołami ponadgimnazjalnymi i wyższymi w zakresie przygotowania uczniów i studentów do przyszłej pracy

Liczba projektów/programów współpracy przedsiębiorców i szkół ponadgimnazjalnych i wyższych szt. UM, szkoły,

przedsiębiorcy

2.3.4. Cel operacyjny Upowszechnianie dostępu do nauki języków obcych wśród osób korzystających z oferty systemu kształcenia ustawicznego

Liczba ofert kształcenia ustawicznego z możliwością nauki języków obcych szt. UM


193

Nr Obszar


Jednostka miary

Źródło

2.3.5. Cel operacyjny Wprowadzanie programów kształcenia ustawicznego w priorytetowych dla subregionu branżach

Liczba programów kształcenia ustawicznego w priorytetowych dla subregionu branżach szt. UM

2.4. Cel strategiczny Upowszechnianie kultury

2.4.1. Cel operacyjny Udostępnianie potencjału zawartego w samorządowych instytucjach kultury dla organizacji pozarządowych, animatorów i twórców kultury celem dalszego wzbogacania życia kulturalnego miasta

wskaźnik opisowy wsk. opisowy UM

2.4.2. Cel operacyjny Zmodernizowanie infrastruktury Muzeum Ziemi Chełmskiej im. Wiktora Ambroziewicza poprzez ulokowanie wszystkich działów Muzeum w jednym miejscu i utworzenie jednej siedziby

Zmodernizowana infrastruktura Muzeum Ziemi Chełmskiej im. Wiktora Ambroziewicza wsk. opisowy MZC, dok.

powykonawcza

2.4.3. Cel operacyjny Systematyczne wzbogacanie zasobów Chełmskiej Biblioteki Publicznej im. Marii Pauliny Orsetti oraz doskonalenie metod ich udostępniania mieszkańcom Chełma i regionu

Liczba dostępnych zbiorów Chełmskiej Biblioteki Publicznej im. Marii Pauliny Orsetti szt. CBP

Liczba osób korzystających z zasobów Chełmskiej Biblioteki Publicznej im. Marii Pauliny Orsetti os. CBP

2.4.4. Cel operacyjny Stwarzanie warunków do pełnego wykorzystywania potencjału drzemiącego w twórcach i animatorach kultury działających na terenie Chełma

Opis działań ukierunkowanych na pełniejsze wykorzystanie potencjału chełmskich twórców i animatorów kultury

wsk. opisowy UM

2.5. Cel strategiczny Upowszechnianie sportu i tworzenie warunków do aktywnej rekreacji

2.5.1. Cel operacyjny Budowa i modernizacja różnorodnych obiektów sportowych i rekreacyjnych

Liczba wybudowanych obiektów sportowych i rekreacyjnych szt. UM

Liczba zmodernizowanych obiektów sportowych i rekreacyjnych szt. UM

2.5.2. Cel operacyjny Tworzenie wysokiego standardu stadionu miejskiego poprzez jego modernizację

Zmodernizowany stadion miejski wsk. opisowy UM

2.5.3. Cel operacyjny Promocja kultury fizycznej i sportu

Liczba wspartych lokalnych organizacji sportowych szt. UM

Liczba inicjatyw w zakresie promowania zdrowego stylu życia szt. UM

Liczba aktywnych uczestników imprez sportowych zorganizowanych w Chełmie


194

Nr Obszar


Jednostka miary

Źródło

2.5.4. Cel operacyjny Rozwój obszarów rekreacyjnych Chełma i gmin ościennych w ramach ChOF

Liczba obszarów rekreacyjnych Chełma i gmin ościennych rozwiniętych w ramach ChOF szt. UM

2.6. Cel strategiczny Profilaktyka zdrowotna i ochrona zdrowia

2.6.1. Cel operacyjny Wdrażanie działań przewidzianych w programach profilaktyki zdrowotnej

Liczba wdrożonych działań w programach z zakresu profilaktyki zdrowotnej szt. UM

Liczba osób objętych zdrowotnymi programami profilaktycznymi os. UM

2.6.2. Cel operacyjny Doposażenie MSP ZOZ w specjalistyczny sprzęt medyczny


2.6.3. Cel operacyjny Doskonalenie systemu informacji na temat dostępności usług medycznych na terenie Chełma


2.6.4. Cel operacyjny Poprawa dostępności do specjalistycznego personelu medycznego w placówkach na terenie miasta


2.7. Cel strategiczny Włączenie społeczne

2.7.1. Cel operacyjny Realizacja zadań objętych lokalnymi programami przeciwdziałania problemom społecznym

Liczba zrealizowanych przedsięwzięć zapisanych w lokalnych programów przeciwdziałania problemom społecznym

szt. UM

2.7.2. Cel operacyjny Edukowanie społeczeństwa o postaciach wykluczenia społecznego oraz o możliwościach zwalczania tych zjawisk

Liczba inicjatyw informacyjnych i edukacyjnych na temat wykluczenia społecznego szt. UM

2.7.3. Cel operacyjny Zaangażowanie partnerów społecznych do monitorowania i oceny zjawisk marginalizacji społecznej w wybranych grupach i obszarach

Liczba partnerów społecznych zaangażowanych do monitorowania i oceny zjawisk marginalizacji społecznej

szt. UM

2.7.4. Cel operacyjny Organizowanie zajęć dla dzieci oraz rodzin zagrożonych wykluczeniem społecznym

Liczba uczestników zajęć dla osób zagrożonych wykluczeniem społecznym os. UM

Liczba uczestników (dzieci) zagrożonych wykluczeniem społecznym os. UM

Liczba rodzin zagrożonych wykluczeniem społecznym i biorących udział w zajęciach szt. UM


195

Nr Obszar


Jednostka miary

Źródło

2.7.5. Cel operacyjny Wspieranie instytucji rynku pracy w prowadzeniu działań aktywizujących osoby bez trwałego zatrudnienia


2.7.6. Cel operacyjny Podnoszenie świadomości mieszkańców w zakresie możliwości wykorzystania zasobów cyfrowych do rozwoju kompetencji

Liczba przedsięwzięć informacyjnych i szkoleniowych podjętych w celu informowania o możliwościach wykorzystania zasobów cyfrowych do rozwoju kompetencji osobistych

szt. UM

2.8. Cel strategiczny Realizacja zadań z zakresu polityki społecznej

2.8.1. Cel operacyjny Zapewnienie dostępności miejsc w placówkach żłobkowych

Liczba dostępnych miejsc w placówkach żłobkowych szt. żłobki, UM

2.8.2. Cel operacyjny Współpraca pomiędzy miastem a partnerami społecznymi w celu racjonalizacji oferty usług dostępnych dla mieszkańców wymagających korzystania z systemów opieki społecznej

Opis współpracy ukierunkowanej na racjonalizację oferty usług z zakresu opieki społecznej wsk. opisowy UM

2.8.3. Cel operacyjny Podjęcie współpracy z ościennymi gminami w zakresie poprawy funkcjonowania systemu wsparcia społecznego

Opis współpracy z gminami ościennymi w zakresie poprawy funkcjonowania systemu wsparcia społecznego

wsk. opisowy UM

2.9. Cel strategiczny Poprawa bezpieczeństwa publicznego

2.9.1. Cel operacyjny Ciągłe doskonalenie metod przeciwdziałania zjawiskom kryzysowym

Opis udoskonaleń z zakresu przeciwdziałania zjawiskom kryzysowym wsk. opisowy UM

2.9.2. Cel operacyjny Promocja postaw sprzeciwiających się agresji, niszczeniu mienia i innym zachowaniom sprzecznym z normami społecznymi

Liczba przedsięwzięć informacyjnych podjętych w celu minimalizacji zjawisk patologicznych szt. UM

2.9.3. Cel operacyjny Rozwój systemów monitoringu w miejscach publicznych

Liczba zamontowanych kamer monitoringu w miejscach publicznych szt. UM

2.9.4. Cel operacyjny Organizowanie działań edukacyjnych na temat bezpieczeństwa

Liczba zorganizowanych działań edukacyjnych na temat bezpieczeństwa szt. UM


196

Nr Obszar


Jednostka miary

Źródło

2.10. Cel strategiczny Budowa postaw obywatelskich wśród mieszkańców

2.10.1. Cel operacyjny Wspieranie zaangażowania mieszkańców w wolontariat i realizację projektów społecznych

Liczba mieszkańców zaangażowanych w wolontariat i projekty społeczne os. UM, organiza-cje

społeczne

2.10.2. Cel operacyjny Wspieranie aktywności edukacyjnej i społecznej osób starszych

Liczba osób starszych uczestniczących w inicjatywach aktywizujących os. UM, organiza-cje

społeczne

2.10.3. Cel operacyjny Promocja postaw patriotyzmu narodowego oraz lokalnego


2.10.4. Cel operacyjny Wspieranie procesów partycypacji mieszkańców w podejmowaniu decyzji o kierunkach rozwoju lokalnego


2.10.5. Cel operacyjny Wykorzystanie procesów tworzenia budżetu obywatelskiego do edukowania mieszkańców o mechanizmach funkcjonowania wspólnoty samorządowej


2.11. Cel strategiczny Współpraca z organizacjami pozarządowymi

2.11.1. Cel operacyjny Rozwój współpracy z organizacjami pozarządowymi

Liczba inicjatyw realizowanych z organizacjami pozarządowymi szt. UM

2.11.2. Cel operacyjny Tworzenie spójnego systemu wzajemnego informowania się władz samorządowych i organizacji pozarządowych o planowanych kierunkach działalności i współpracy

Opis utworzonego systemu wzajemnego informowania się władz samorządowych i organizacji pozarządowych o planowanych kierunkach działalności i współpracy

wsk. opisowy UM

3. Obszar

priorytetowy Wspieranie rozwoju gospodarczego miasta i subregionu

3.1. Cel strategiczny Rozbudowa infrastruktury transportowej i logistycznej służącej obsłudze obrotu towarowego ze wschodnimi sąsiadami Polski

3.1.1. Cel operacyjny Utworzenie Kolejowego Terminalu Przeładunkowego

Utworzony Kolejowy terminal Przeładunkowy wsk. opisowy UM


197

Nr Obszar


Jednostka miary

Źródło

3.1.2. Cel operacyjny Utworzenie Samochodowego Centrum Logistycznego

Utworzone Samochodowe Centrum Logistyczne wsk. opisowy UM

3.1.3. Cel operacyjny Zapewnienie dostępności komunikacyjnej inwestycji objętych SIT Miasta Chełm

Długość wybudowanych i zmodernizowanych dróg zapewniających dojazd do inwestycji objętych SIT ChOF

km UM

3.1.4. Cel operacyjny Przygotowanie terenów inwestycyjnych na potrzeby logistyki i transportu

Powierzchnia dostępnych terenów inwestycyjnych, na których dopuszczone są inwestycje w zakresie działalności logistycznej i transportowej

ha UM

3.2. Cel strategiczny Lokowanie nowych inwestycji w Chełmie i okolicach

3.2.1. Cel operacyjny Inwentaryzacja terenów inwestycyjnych na terenie miasta i gmin sąsiednich

Utworzona baza danych o terenach inwestycyjnych na terenie miasta i gmin sąsiednich wsk. opisowy UM

Liczba rekordów w bazie danych o terenach inwestycyjnych na terenie miasta i gmin sąsiednich szt. UM

Powierzchnia zinwentaryzowanych terenów inwestycyjnych na terenie miasta i gmin sąsiednich ha UM

3.2.2. Cel operacyjny Udostępnianie informacji o zasobach inwestycyjnych miasta i Chełmskiego Obszaru Funkcjonalnego

Liczba kanałów informowania o dostępnych zasobach inwestycyjnych miasta i ChOF szt., opis UM

3.2.3. Cel operacyjny Udostępniania informacji o ofertach inwestycyjnych w bazach danych o inwestycjach i inwestorach

Liczba ofert inwestycyjnych zamieszczonych w bazach danych o inwestycjach i inwestorach szt. UM

3.2.4. Cel operacyjny Doskonalenie form wsparcia i obsługi inwestorów

Liczba ofert inwestycyjnych przedstawionych przez COI szt. UM

Liczba inwestorów obsłużonych przez COI szt. UM

3.2.5. Cel operacyjny Promowanie oferty inwestycyjnej z uwzględnieniem regionalnych specjalizacji w trakcie targów i konferencji

Liczba udziałów w targach i konferencjach szt. UM

3.3. Cel strategiczny Uzbrajanie i zarządzanie terenami inwestycyjnymi

3.3.1. Cel operacyjny Prowadzenie prac uzbrojeniowych na obszarach przeznaczonych pod inwestycje

Powierzchnia terenów uzbrojonych na obszarach przeznaczonych pod inwestycje ha UM


198

Nr Obszar


Jednostka miary

Źródło

3.3.2. Cel operacyjny Zwiększanie atrakcyjności dostępnych terenów inwestycyjnych

Liczba działań podjętych w celu podniesienia atrakcyjności dostępnych terenów inwestycyjnych szt. UM

3.3.3. Cel operacyjny Zwiększanie dostępności komunikacyjnej terenów inwestycyjnych

Liczba działań podjętych w celu zwiększenia dostępności terenów inwestycyjnych szt. UM

3.4. Cel strategiczny Promocja przedsiębiorczości

3.4.1. Cel operacyjny Promocja przedsiębiorczości wśród dzieci i młodzieży

Liczba akcji skierowanych do dzieci i młodzieży mających na celu promocję przedsiębiorczości szt. UM

3.4.2. Cel operacyjny Utworzenie Akademickiego Ośrodka Przedsiębiorczości

Utworzony Akademicki Ośrodek Przedsiębiorczości wsk. opisowy UM

Liczba utworzonych preinkubatorów przedsiębiorczości szt. UM

Liczba utworzonych inkubatorów przedsiębiorczości szt. UM

Liczba utworzonych parków technologicznych szt. UM

3.4.3. Cel operacyjny Zapewnienie dostępu do informacji o zakładaniu i prowadzeniu działalności gospodarczej

Liczba kanałów informowania o zakładaniu i prowadzeniu działalności gospodarczej udostępnianych przez jednostki samorządowe

szt./Opis UM

3.4.4. Cel operacyjny Promocja prowadzenia działalności gospodarczej w dziedzinach zgodnych ze specjalizacją regionu i subregionu

Liczba akcji promujących prowadzenie działalności gospodarczej w dziedzinach zgodnych ze specjalizacją regionu i subregionu

szt. UM

3.4.5. Cel operacyjny Wsparcie przedsięwzięć służących inkubacji przedsiębiorstw

Liczba funkcjonujących preinkubatorów przedsiębiorczości szt. UM

Liczba funkcjonujących inkubatorów przedsiębiorczości szt. UM

3.5. Cel strategiczny Wspieranie przedsiębiorców

3.5.1. Cel operacyjny Wspieranie aktywnego działania instytucji otoczenia biznesu na rzecz rozwoju przedsiębiorstw subregionu

Liczba preinkubatorów przedsiębiorczości funkcjonujących poza AOP szt. UM

Liczba inkubatorów przedsiębiorczości funkcjonujących poza AOP szt. UM


199

Nr Obszar


Jednostka miary

Źródło

3.5.2. Cel operacyjny Wspieranie prowadzenia programów szkoleniowych i finansowo-doradczych na rzecz funkcjonujących przedsiębiorców

Liczba programów szkoleniowych i finansowo-doradczych skierowanych do przedsiębiorców funkcjonujących na Tereni Chełma

szt. UM

3.5.3. Cel operacyjny Wspieranie współpracy szkół wyższych z regionu z przedsiębiorstwami subregionu w zakresie prac B+R i tworzenia przedsięwzięć innowacyjnych

Liczba porozumień zawartych pomiędzy szkołami wyższymi a przedsiębiorstwami subregionu w zakresie prac B+R i tworzenia przedsięwzięć innowacyjnych

szt. UM

3.6. Cel strategiczny Wspieranie procesów zrzeszania się i współpracy lokalnych przedsiębiorców

3.6.1. Cel operacyjny Wsparcie organizacji form współpracy środowiska przedsiębiorców z instytucjami publicznymi, w szczególności szkołami zawodowymi i wyższymi

Liczba zawartych porozumień o współpracy między przedsiębiorstwami a instytucjami publicznymi (w tym szkołami zawodowymi i wyższymi)

szt. UM

3.6.2. Cel operacyjny Wspieranie działania klastrów w obszarach ważnych z uwagi na charakter gospodarki subregionu chełmskiego

Liczba klastrów działających na obszarze miasta Chełm szt. UM

3.6.3. Cel operacyjny Ustanowienie nagrody Chełmski Przedsiębiorca Roku

Liczba nominowanych do nagrody Chełmski Przedsiębiorca Roku os. UM

Liczba uhonorowanych nagrodą Chełmski Przedsiębiorca Roku os. UM

3.7. Cel strategiczny Promocja zatrudnienia

3.7.1. Cel operacyjny Wspieranie działalności instytucji rynku pracy


3.7.2. Cel operacyjny Wykorzystanie preferencji inwestycyjnych na rzecz przedsięwzięć generujących nowe trwałe miejsca pracy



200

Nr Obszar


Jednostka miary

Źródło

3.7.3. Cel operacyjny Upowszechnianie dobrych praktyk z zakresu odpowiedzialności społecznej przedsiębiorstw w celu zwiększenia zaangażowania przedsiębiorców w podnoszenie poziomu kapitału ludzkiego oraz poprawy sytuacji na rynku pracy

Liczba akcji na rzecz upowszechniania dobrych praktyk z zakresu odpowiedzialności społecznej przedsiębiorstw

szt. UM


201

Załącznik nr 2: Najważniejsze przedsięwzięcia

LP Nazwa

przedsięwzięcia

Powiązane cele

strategiczne

Opis proponowanych działań (w tym kluczowe etapy projektu,

powiązane przedsięwzięcia)

1. Rozbudowa

infrastruktury

oświatowej na

terenie miasta

Chełm

2.2. Zapewnienie

dostępu do

nowoczesnej

i efektywnej

oświaty;

1. Termomodernizacja ZSO nr 8 wraz z rozbudową i modernizacją pływalni (ocieplenie ścian, stropów, wymiana stolarki okiennej i drzwiowej, modernizacja instalacji c.o., rozbudowa i modernizacja pływalni).

2. Termomodernizacja ZSO nr 7 (ocieplenie ścian, stropów, wymiana stolarki okiennej i drzwiowej, modernizacja instalacji c.o.).

3. Termomodernizacja SP nr 11 (ocieplenie ścian, stropów, wymiana stolarki okiennej i drzwiowej, modernizacja instalacji c.o.).

2. Rozbudowa sieci

monitoringu

miejskiego na

terenie miasta

Chełm

2.9. Poprawa

bezpieczeństwa

publicznego

1. Rozbudowa stacji bazowej Monitoringu Miejskiego znajdującej się na dzwonnicy przy Bazylice NNMP w celu umożliwienia podłączenia nowych punktów kamerowych.

2. Rozbudowa monitoringu miejskiego przy ścieżce rowerowej znajdującej się na terenie miasta Chełm – montaż dodatkowych punktów kamerowych oraz budowa nowych punktów kamerowych na ścieżce rowerowej znajdującej się na terenie Gminy Chełm tj. od ul. Metalowej do zalewu Żółtańce.

3. Rozbudowa sieci

HotSpotów na

terenie miasta

Chełm

1.6. Utrzymanie

i rozwój

systemów

komunalnych

Budowa nowego punktu HotSpot przy ścieżce rowerowej znajdującej

na granicy miasta Chełm i Gminy Chełm.

4. Rozbudowa

systemu ochrony

przeciwpożarow

ej

2.9. Poprawa

bezpieczeństwa

publicznego

1. Doposażenie KM PSP Chełm w: mobilny zestaw pomp wysokiej wydajności do pompowania wody zanieczyszczonej wraz ze środkami transportu, łodzie z silnikiem (3 szt.) z przyczepami transportowymi oraz zakup skokochronu.

2. Przebudowa, nadbudowa, rozbudowa obiektów Jednostki Ratowniczo -Gaśniczej Nr 2 w Chełmie przy ul. Okszowskiej 9.

3. Przebudowa placu manewrowego przy KM PSP w Chełmie (wymiana nawierzchni placu wewnętrznego KM PSP z trelinki na nawierzchnię z kostki brukowej z wykonaniem miejsc parkingowych dla petentów).

4. Sygnalizacja świetlna na skrzyżowaniu przy jednostkach JRG Nr 1 ul. Hrubieszowska 2B oraz JRG Nr 2 ul. Okszowska 9, sterowana z pomieszczenia Stanowiska Kierowania Komendanta Miejskiego w Chełmie.

5. Modernizacja poddasza budynku JRG 1 z przeznaczeniem na pomieszczenia Centrum Zarządzania Kryzysowego.

6. Doposażenie floty pożarniczej jednostek KM PSP w Chełmie (ciężki samochód pożarniczy ze zbiornikiem wody 10000 litrów, ciężki samochód ratowniczo – gaśniczy z wyposażeniem, lekki samochód ratowniczo-rozpoznawczy).

7. Doposażenie floty pożarniczej OSP Kamień włączonej do KSRG (ciężki lub średni samochód ratowniczo – gaśniczy).

8. Modernizacja systemu łączności teleinformatycznej wraz z rejestratorem rozmów, zakup stacji retransmisyjnej do łączności między pojazdami PSP i innymi służbami, wymiana sprzętu komputerowego stanowisk pracy w KM PSP Chełm, zakup stacji meteorologicznej na potrzeby KM PSP Chełm, zakup zestawu


202

mobilnego (komputer, drukarka) dla wydziału prewencji, zakup zestawu GPS na potrzeby lokalizacji obiektów i urządzeń na mapę elektroniczną, zakup zestawów GPS na pojazdy pożarnicze KM PSP Chełm.

9. Realizacja monitoringu przeciwpożarowego w obiektach zabytkowych na terenie miasta Chełm.

10. Realizacja monitoringu transportu materiałów niebezpiecznych.

5. Rozbudowa

systemu ochrony

przeciwpowodzi

owej

2.9. Poprawa

bezpieczeństwa

publicznego

1. Umocnienie grobli na zbiorniku wodnym Żółtańce zabezpieczającej przed niekontrolowanym wypływem wód ze zbiornika wodnego Żółtańce w celu zabezpieczenia miasta Chełm przed powodzią.

2. Stworzenie bazy - magazynu przeciwpowodziowego - zakup większej ilości plandek, woderów, zapór przeciwpowodziowych, urządzeń do szybkiego napełniania worków z piaskiem, pakowarek piasku, woderów radiostacji przenośnych, namiotu pneumatycznego z osprzętem, płaszczy, plandek, kamizelek ratunkowych itp. Beneficjent – miasto Chełm, Gmina Chełm, Gmina Kamień.

6. Rozbudowa

systemu

bezpieczeństwa

2.9. Poprawa

bezpieczeństwa

publicznego

1. Doposażenie taboru samochodowego KM Policji Chełm poprzez współudział w finansowaniu uzupełnienia taboru samochodowego dla KM Policji Chełm.

7. Ustanowienie str

ef ochrony

bezpośredniej

terenu 13 studni

awaryjnych

zlokalizowanych

na terenie

miasta Chełm

1.6.Utrzymanie

i rozwój

systemów

komunalnych

1. Opracowanie dokumentacji hydrologicznej. 2. Przeprowadzenie badań hydrologicznych, hydrograficznych

i geomorfologicznych. 3. Ustanowienie strefy ochrony studni awaryjnych na terenie

miasta Chełm.

8. Rozbudowa

systemu

gospodarki

odpadami na

terenie miasta

Chełm

1.6.Utrzymanie

i rozwój

systemów

komunalnych

1. Budowa dwóch Punktów Selektywnej Zbiórki Odpadów Komunalnych - utworzenie na terenie miasta Chełm dwóch stacjonarnych punktów do selektywnej zbiórki odpadów komunalnych tzw. PSZOK. Na dzień dzisiejszy działa jeden punkt funkcjonujący w ramach umowy z Miejskim Przedsiębiorstwem Gospodarki Komunalnej Sp. z o.o. w Chełmie, zlokalizowany na terenie bazy Zakładu Oczyszczania miasta położonego przy ul. Bieławin 5 w Chełmie. PSZOK będzie stanowił zorganizowane miejsce przyjmowania odpadów komunalnych. Powinien być wyposażony w wagę, budynek biurowy oraz w specjalistyczne pojemniki, do których będą zbierane wydzielone odpady komunalne. Prace będą polegały na opracowaniu dokumentacji projektowej, uzyskaniu niezbędnych pozwoleń, budowie, oraz bieżącej obsłudze punktów.

2. Zakup i rozstawienie pojemników przeznaczonych do zbierania wysegregowanych odpadów komunalnych.

9. Dostosowanie

funkcjonalności

Zakładu

Przetwarzania

1.6. Utrzymanie

i rozwój

systemów

komunalnych

1. Modernizacja kompostowni z technologii polowej na technologię w zamkniętych tunelach foliowych, w tym dostawa maszyny do napełniania tuneli foliowych, kompletu tuneli foliowych, montaż i wyposażenie stanowisk do stabilizacji odpadów, zawierających system nadmuchu powietrza wraz z automatycznym sterowaniem


203

Odpadów

Komunalnych

regionu

chełmskiego

(RIPOK)

oraz system odprowadzania powietrza poprocesowego do biofiltra, montaż biofiltra.

2. Budowa m.in. placu technologicznego kompostowego, drogi wewnętrznej do dowozu frakcji podsitowej na plac kompostowy, budynku (magazyn części zamiennych i materiałów eksploatacyjnych, laboratorium, archiwum i część socjalna dla pracowników zakładu), betonowego zasieku do magazynowania odpadów budowlanych, popiołu, opon i stłuczki szklanej, wiaty do magazynowania surowców i zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego.

3. Zakup samochodu do transportu wewnętrznego kontenerów, ładowarki teleskopowej, zamiatarki ciągnikowej wraz z ciągnikiem, odśnieżarki gąsienicowej, praso kontenera, urządzenia do odizolowywania odzyskiwanych na linii sortowniczej kabli, aparatury laboratoryjnej.

10. Budowa

Centrum

Sportów

Wodnych w

Chełmie

2.5.Upowszechni

anie sportu

i tworzenie

warunków do

aktywnej

rekreacji

1. Budowa wielofunkcyjnego budynku głównego Centrum Sportów Wodnych w Chełmie.

2. Budowa przyłączy infrastruktury wodociągowej, sanitarnej i kanalizacji deszczowej.

3. Budowa infrastruktury otoczenia: parking, drogi wewnętrzne, place i chodniki.

4. Budowa elementów organizacji ruchu. 5. Budowa zjazdów do ul. Trubakowskiej. 6. Zagospodarowanie terenu: mała architektura i nasadzenia zieleni. 7. Wyposażenie wybudowanego obiektu.

11. Rozbudowa

infrastruktury

rekreacyjno-

sportowej miasta

Chełm

2.5.Upowszechni

anie sportu

i tworzenie

warunków do

aktywnej

rekreacji

1. Budowa ośrodka sportowo–rekreacyjnego w Kumowej Dolinie (wyprofilowanie zboczy stoku zjazdowego, montaż stacjonarnego wyciągu narciarskiego).

2. Modernizacja kąpieliska „Glinianki” przy ulicy Ceramicznej w Chełmie (prace projektowe, profilowanie dna zbiorników wodnych, boisko, kort tenisowy oraz budowa infrastruktury towarzyszącej np.: letnie zaplecze gastronomiczne).

3. Modernizacja kompleksowa amfiteatru w Kumowej Dolinie (remont budynku amfiteatru wraz ze sceną, remont kapitalny widowni oraz otoczenia).

4. Modernizacja Stadionu Miejskiego w Chełmie. 5. Budowa sztucznego lodowiska z funkcją kortu tenisowego wraz

z halą namiotową. 6. Zagospodarowanie i modernizacja parków miejskich. 7. Budowa i modernizacja placów zabaw.

12. Rozbudowa

infrastruktury

rowerowej na

terenie miasta

Chełm

2.5.Upowszechni

anie sportu

i tworzenie

warunków do

aktywnej

rekreacji

1. Wyznaczanie i budowa ścieżek rowerowych w ciągach komunikacyjnych miasta Chełm

13. Rozbudowa

infrastruktury

kultury na

terenie miasta

Chełm

2.4.Upowszechni

anie kultury

1. Centralizacja lokalowa Muzeum Ziemi Chełmskiej im. W. Ambroziewicza (Ulokowanie Muzeum Ziemi Chełmskiej im. W. Ambroziewicza w jednej siedzibie).

2. Zakup i modernizacja obiektu na siedzibą Galerii’72. 3. Modernizacja budynku po byłej Kaplicy przy ul. Św. Mikołaja.


204

14. Rewaloryzacja

obiektów

zabytkowych na

terenie miasta

Chełm

1.5.Ochrona

dziedzictwa

kulturowego

1. Zabytkowa Kopalnia Kredy. 2. Zespół Katedralny na Górze Chełmskiej.

15. Modernizacja

infrastruktury

teleinformatyczn

ej Urzędu Miasta

Chełm

2.1.Stałe

doskonalenie

metod działania

organów

samorządowych

1. Modernizacja sieci informatycznej Urzędu Miasta Chełm (poprawienie oraz usprawnienie działania systemów informatycznych w tym e-usług oferowanych przez UM Chełm, szybsze działanie baz danych takich aplikacji jak EZD oraz innych programów wykorzystywanych w Urzędzie).

16. Rozbudowa

socjalno-

społecznej

infrastruktury

mieszkaniowej

2.8.Realizacja

zadań z zakresu

polityki

społecznej

1. Modernizacja z rozbudową obiektu dawnej szkoły podstawowej nr 7, z przeznaczeniem na mieszkania chronione dla osób z gmin (kapitalny remont istniejącego budynku, dobudowanie nowego skrzydła do istniejącego budynku, zagospodarowanie terenu).

2. Utworzenie noclegowni dla osób bezdomnych z problemami alkoholowymi.

3. Utworzenie całodobowego ośrodka wsparcia dla osób z zaburzeniami psychicznymi (mieszkania chronione).

17. Wdrożenie

innowacyjnego

systemu

niskoemisyjnej

i zrównoważonej

mobilności

miejskiej

zarządzania

komunikacją

1.2.

Optymalizacja

wewnętrznego

układu

komunikacyjnego

1. Całkowita wymiana taboru na autobusy miejskie niskopodłogowe 12 metrowe spełniające wymogi EURO VI (35 sztuk).

2. Modernizacja stacji obsługi i myjni autobusowej. 3. Bilet elektroniczny. 4. Centrum zarządzania komunikacją. 5. Inteligentny system informacji pasażerskiej.

18. Budowa ulic na

terenie miasta

Chełm

1.2.Optymalizacj

a wewnętrznego

układu

komunikacyjnego

1. ul. Majdan (aktualizacja dokumentacji projektowej, budowa ulicy z obustronnymi chodnikami oraz kanalizacją deszczową).

2. ul. Wojsławicka (budowa na odcinku od ul. I AWP do cmentarza wraz z rondem na skrzyżowaniu z al. 3-go Maja oraz odcinkiem alei 3-go Maja do Kaufland. Budowa ulicy o nawierzchni bitumicznej. Budowa ciągów pieszych z kostki brukowej betonowej, budowa zatok autobusowych i miejsc parkingowych. Budowa kanalizacji deszczowej z przykanalikami do wpustów ulicznych).

3. Budowa ulic na osiedlu Pszenna – Metalowa (wykonanie dokumentacji technicznej budowy ulic osiedla wraz z odwodnieniem, budowa ulic o nawierzchni bitumicznej oraz z kostki brukowej, budowa chodników, budowa kanalizacji deszczowej z przykanalikami do wpustów ulicznych, budowa oświetlenia ulicznego).

19. Przebudowa ulic

na terenie

miasta Chełm

1.2.Optymalizacj

a wewnętrznego

układu

komunikacyjnego

1. ul. Wojsławicka (budowa ulicy o nawierzchni bitumicznej, budowa ciągów pieszych z kostki brukowej betonowej, budowa kanalizacji deszczowej z przykanalikami do wpustów ulicznych).

2. ul. Złota (budowa ulicy o nawierzchni bitumicznej, budowa ciągów pieszych z kostki brukowej betonowej, budowa kanalizacji deszczowej z przykanalikami do wpustów ulicznych).


205

3. ul. Metalowa (budowa ulicy o nawierzchni bitumicznej, budowa ciągów pieszych z kostki brukowej betonowej, budowa kanalizacji deszczowej z przykanalikami do wpustów ulicznych).

4. ul. Ceramiczna (wykonanie dokumentacji technicznej, przebudowa ulicy oraz odwodnienia północnej granicy miasta, przebudowa odcinka ulicy od bloków do granicy miasta obejmująca wykonanie nowej nawierzchni jezdni, chodników oraz kanalizacji deszczowej).

5. ul. Hrubieszowska (wykonanie dokumentacji technicznej, przebudowa ulicy wraz z odwodnieniem, chodnikami oraz ścieżką rowerową, przebudowa ulicy na odcinku od ulicy Parkowej do granicy miasta wraz z budową ścieżki rowerowej od ulicy Kilińskiego do granicy miasta).

6. ul. Bazylany – Wiercieńskiego (wykonanie dokumentacji technicznej przebudowy ulicy wraz z odwodnieniem, przebudowa ulicy o nawierzchni bitumicznej, budowa chodników, budowa kanalizacji deszczowej z przykanalikami do wpustów ulicznych).

7. ul. Lwowska - od skrzyżowania z ulicą H. Wiercieńskiego do granicy miasta (wykonanie dokumentacji technicznej przebudowy ulicy wraz z odwodnieniem, przebudowa ulicy o nawierzchni bitumicznej, budowa chodników, budowa kanalizacji deszczowej z przykanalikami do wpustów ulicznych).

8. ul. Lwowska - od skrzyżowania z ulicą Orląt Lwowskich do ul. 15 sierpnia (budowa ulicy o nawierzchni bitumicznej, budowa ciągów pieszych z kostki brukowej betonowej, budowa zatok autobusowych i miejsc parkingowych, budowa kanalizacji deszczowej z przykanalikami do wpustów ulicznych, budowa sygnalizacji świetlnej na skrzyżowaniu z ulicą Wieniawskiego oraz na skrzyżowaniu z ulicą Droga Męczenników).

9. ul. Piwna (wykonanie dokumentacji technicznej przebudowy ulicy wraz z odwodnieniem, przebudowa ulicy o nawierzchni bitumicznej, budowa chodników, budowa kanalizacji deszczowej z przykanalikami do wpustów ulicznych).

10. ul. Okszowskiej - od Alei Przyjaźni do granicy miasta (wykonanie dokumentacji technicznej przebudowy ulicy wraz z odwodnieniem, przebudowa ulicy o nawierzchni bitumicznej, budowa chodników, budowa kanalizacji deszczowej z przykanalikami do wpustów ulicznych).

11. ul. Kolejowa (budowa ulicy o nawierzchni bitumicznej, budowa ciągów pieszych z kostki brukowej betonowej, budowa zatok autobusowych i miejsc parkingowych, budowa kanalizacji deszczowej z przykanalikami do wpustów ulicznych, budowa oświetlenia ulicznego)

12. ul. Żeromskiego (budowa ulicy o nawierzchni bitumicznej, budowa ciągów pieszych z kostki brukowej betonowej, budowa zatok autobusowych i miejsc parkingowych, budowa kanalizacji deszczowej z przykanalikami do wpustów ulicznych).

13. ul. Jedność (budowa ulicy o nawierzchni bitumicznej, budowa ciągów pieszych z kostki brukowej betonowej, budowa kanalizacji deszczowej z przykanalikami do wpustów ulicznych).

14. ul. Lubelska (wykonanie dokumentacji technicznej przebudowy ulicy wraz z odwodnieniem, przebudowa ulicy o nawierzchni bitumicznej, budowa chodników, budowa kanalizacji deszczowej z przykanalikami do wpustów ulicznych, budowa ścieżki rowerowej).

15. ul. 11-go Listopada (budowa ulicy o nawierzchni bitumicznej, budowa ciągów pieszych z kostki brukowej betonowej, budowa


206

zatok autobusowych i miejsc parkingowych, budowa przykanalików kanalizacji deszczowej, budowa sygnalizacji świetlnej na skrzyżowaniu z ulicą ks. St. Brzóski).

16. al. J. Piłsudskiego (budowa ulicy o nawierzchni bitumicznej, budowa ciągów pieszych z kostki brukowej betonowej, budowa zatok autobusowych i miejsc parkingowych, budowa przykanalików kanalizacji deszczowej).

17. ul. Wygon (wykonanie dokumentacji technicznej przebudowy ulicy wraz z odwodnieniem, przebudowa ulicy o nawierzchni bitumicznej, budowa chodników, budowa kanalizacji deszczowej z przykanalikami do wpustów ulicznych, budowa ścieżki rowerowej).

20. Budowa

obwodnicy

południowej

miasta Chełm

1.1.Poprawa

dostępności

komunikacyjnej

miasta;

1.2.Optymalizacj

a wewnętrznego

układu

komunikacyjnego

1. Opracowanie: koncepcji, studium wykonalności, raportu oddziaływania na środowisko inwestycji, dokumentacji

technicznej budowy obwodnicy południowej miasta Chełm,

wykup gruntu oraz decyzje podziałowe.

2. Prace budowlane i modernizacyjne ulic wchodzących w skład obwodnicy południowej miasta Chełm (o długości

10, 7 km) wraz z infrastrukturą towarzyszącą: odcinek łączący

ul. Podgórze (droga krajowa nr 12) z ul. Zawadówka (część

miejskiego odcinka drogi wojewódzkiej nr 812); odcinek łączący

ul. Zawadówka z ul.15-go Sierpnia – ulica nowo projektowana;

odcinek ul. 15-go Sierpnia przecinający drogę wojewódzką nr 843;

odcinek Al.3-go Maja przecinający drogę wojewódzką nr 843;

odcinek łączący ul. Wojsławicką z ul. Hrubieszowską (drogą

wojewódzką nr 844) - ulica nowoprojektowana; odcinek łączący

ul. Hrubieszowską (droga wojewódzka nr 844) z ul. Rampa

Brzeska (droga krajowa nr 12) – ulica nowoprojektowana – droga

krajowa nr 12.

21. Rozbudowa

infrastruktury

wodociągowej

miasta Chełm

1.6. Utrzymanie

i rozwój

systemów

komunalnych

1. Modernizacja ujęcia wody Trubaków. 2. Modernizacja pompowni Strupin. 3. Modernizacja zbiorników zapasowo-wyrównawczych na „Górce”. 4. Budowa zbiorników zapasowo-wyrównawczych w Kumowej

Dolinie. 5. Wykonanie monitoringu i systemu wizualizacji pracy urządzeń

wodociągowo-kanalizacyjnych. 6. Budowa i renowacja sieci wodociągowych na terenie miasta

Chełm.

22. Rozbudowa

infrastruktury

kanalizacyjnej

i sanitarnej

miasta Chełm

1.6. Utrzymanie

i rozwój

systemów

komunalnych

1. Budowa i renowacja sieci kanalizacji sanitarnych miasta Chełm. 2. Budowa i renowacja przepompowni miasta Chełm.

Strategia Rozwoju Miasta Chełm. Aktualizacja na lata 2015-2020 … · kolejna perspektywa...

Documents

Transcript of Strategia Rozwoju Miasta Chełm. Aktualizacja na lata 2015-2020 … · kolejna perspektywa...