Strategia Rozwoju Gminy Chełm na lata 2015-2020 z ... · społeczeństwa w ochronie środowiska...

Strategia Rozwoju

Gminy Chełm

na lata 2015-2020

z perspektywą do roku

2030

Pokrówka 2015

Strategia Rozwoju Gminy Chełm na lata 2015-2020 z perspektywą do roku 2030

2

Spis treści

Wstęp ...................................................................................................................................................... 5

1. Cele i zakres aktualizacji strategii ................................................................................................ 5

2. Założenia metodologiczne Strategii ............................................................................................ 5

3. Struktura dokumentu .................................................................................................................. 6

4. Zgodność Strategii z dokumentami strategicznymi wyższych szczebli ........................................ 6

Diagnoza sytuacji społeczno-gospodarczej Gminy Chełm ....................................................................... 9

1. Przestrzeń i środowisko ............................................................................................................... 9

A. Położenie geograficzne ............................................................................................................ 9

B. Sieć osadnicza ........................................................................................................................ 10

C. Środowisko przyrodnicze i zasoby naturalne ......................................................................... 11

D. Zagospodarowanie przestrzenne ........................................................................................... 12

2. Sfera społeczna .......................................................................................................................... 12

A. Demografia ............................................................................................................................ 12

B. Rynek pracy ............................................................................................................................ 18

C. Źródła utrzymania ludności .................................................................................................... 21

3. Sfera gospodarcza ..................................................................................................................... 22

A. Podmioty gospodarcze ........................................................................................................... 22

B. Instytucje otoczenia biznesu .................................................................................................. 26

C. Turystyka i rekreacja .............................................................................................................. 26

4. Infrastruktura techniczna .......................................................................................................... 35

A. Transport i komunikacja ........................................................................................................ 35

B. Sieć wodociągowa i kanalizacyjna.......................................................................................... 40

C. Sieć gazowa ............................................................................................................................ 44

D. Zagospodarowanie odpadów................................................................................................. 45

E. Infrastruktura teleinformatyczna ........................................................................................... 46

F. Gospodarka mieszkaniowa .................................................................................................... 47

5. Infrastruktura społeczna ............................................................................................................ 49

A. Edukacja ................................................................................................................................. 49

B. Kultura i sport ........................................................................................................................ 52

C. Ochrona zdrowia i polityka społeczna ................................................................................... 53

D. Bezpieczeństwo i porządek publiczny .................................................................................... 56


3

Analiza budżetu gminy .......................................................................................................................... 57

Analiza SWOT ........................................................................................................................................ 64

Wizja i misja rozwoju Gminy ................................................................................................................. 66

Cele i zadania strategiczne .................................................................................................................... 67

OBSZAR PRIORYTETOWY I: POPRAWA JAKOŚCI ŻYCIA W GMINIE..................................................................... 67

Cel strategiczny 1.1. Wykorzystanie aktywności mieszkańców do prowadzenia polityki rozwoju

gminy ............................................................................................................................................ 67

Cel strategiczny 1.2. Zwiększenie jakości usług publicznych ........................................................ 67

Cel strategiczny 1.3. Wspieranie mobilności mieszkańców ......................................................... 68

Cel strategiczny 1.4. Podnoszenie jakości edukacji ...................................................................... 68

Cel strategiczny 1.5. Poprawa dostępności oferty kulturalnej ..................................................... 69

Cel strategiczny 1.6. Rozwój aktywności sportowej i profilaktyka zdrowotna ............................. 69

Cel strategiczny 1.7. Wspieranie budowy społeczeństwa informacyjnego .................................. 69

Cel strategiczny 1.8. Włączenie społeczne grup marginalizowanych ........................................... 70

Cel strategiczny 1.9. Utrzymanie jakości środowiska naturalnego ............................................... 70

Cel strategiczny 1.10. Zwiększenie bezpieczeństwa publicznego................................................. 71

Cel strategiczny 1.11. Budowanie spójności społecznej ............................................................... 71

OBSZAR PRIORYTETOWY II: ROZBUDOWA I POPRAWA STANU INFRASTRUKTURY .............................................. 73

Cel strategiczny 2.1. Zwiększenie spójności układu drogowego gminy ....................................... 73

Cel strategiczny 2.2. Poprawa bezpieczeństwa ruchu drogowego ............................................... 73

Cel strategiczny 2.3. Rozbudowa infrastruktury sieci komunalnych ............................................ 74

Cel strategiczny 2.4. Rozwój infrastruktury turystycznej i rekreacyjnej ....................................... 74

Cel strategiczny 2.5. Zapewnianie dostępności terenów pod budownictwo mieszkaniowe ....... 74

Cel strategiczny 2.6. Poprawa stanu infrastruktury społecznej .................................................... 75

OBSZAR PRIORYTETOWY III: ROZWÓJ GOSPODARCZY ................................................................................... 76

Cel strategiczny 3.1. Zapewnienie dostępności atrakcyjnych terenów inwestycyjnych .............. 76

Cel strategiczny 3.2. Stała poprawa poziomu obsługi inwestorów .............................................. 76

Cel strategiczny 3.3. Wspieranie funkcjonujących i przyciąganie nowych przedsiębiorstw ........ 76

Cel strategiczny 3.4. Promocja gospodarcza gminy ...................................................................... 77

Cel strategiczny 3.5. Promocja aktywności gospodarczej wśród mieszkańców ........................... 77

Cel strategiczny 3.6. Wykorzystanie potencjału Chełmskiego Obszaru Funkcjonalnego do

rozwoju gminy .............................................................................................................................. 77

Cel strategiczny 3.7. Rozwój turystyki .......................................................................................... 77


4

Cel strategiczny 3.8. Wspieranie rozwoju rolnictwa .................................................................... 78

Cel strategiczny 3.9. Rozwój współpracy z uczelniami wyższymi ................................................. 78

Cel strategiczny 3.10. Promocja i wzrost zatrudnienia poza rolnictwem ..................................... 78

Monitoring Strategii .............................................................................................................................. 79

Spis tabel ........................................................................................................................................... 82

Spis rysunków.................................................................................................................................... 83

Spis wykresów ................................................................................................................................... 83

Spis fotografii .................................................................................................................................... 84

Spis map ............................................................................................................................................ 84

Załącznik nr 1. Przykładowe wskaźniki monitoringowe .................................................................... 85


5

Wstęp

1. Cele i zakres aktualizacji strategii

Strategia Rozwoju Gminy Chełm określa podstawowe kierunki rozwoju społeczno-gospodarczego

gminy na najbliższe 15 lat. Dokument pozwoli określić sytuację gminy, stworzyć wizję jej przyszłości

poprzez wyznaczenie celów, które powinny zostać osiągnięte w kolejnych latach, jak również

pozyskać środki zewnętrzne niezbędne do realizacji przedsięwzięć rozwojowych.

Strategia Rozwoju Gminy Chełm na lata 2015-2020 stanowi aktualizację dokumentu Strategia

Rozwoju Gminy Chełm na lata 2007-2015 przyjętego uchwałą Nr XXX/181/2009 Rady Gminy Chełm

z dnia 29 stycznia 2009 r. Aktualizacja strategii jest konieczna, bowiem w bieżącym roku kończy się

okres obowiązywania dotychczasowego dokumentu. Ponadto Strategia podlega cyklicznym

modyfikacjom ze względu na stale zmieniające się zewnętrzne oraz wewnętrzne uwarunkowania

rozwoju gminy. Zasadność zmian warunkuje również założenie, że dokument strategiczny powinien

mieć charakter otwarty, a zapisy Strategii winny być przekształcane odpowiednio do zmieniającej się

rzeczywistości. Istotną przesłanką aktualizacji dokumentu strategicznego jest również nowa

perspektywa programowo-finansowa UE, która otwiera przed samorządem możliwości realizacji

istotnych dla gminy i mieszkańców przedsięwzięć i inwestycji.

Dokument strategiczny poddany został wyraźnym modyfikacjom. Diagnoza społeczno-gospodarcza

poszerzona została o dodatkowe zagadnienia. Misja oraz wizja gminy otrzymały nowe brzmienie.

Zmieniły się również zapisy na poziomie celów strategicznych i operacyjnych. Sama struktura

dokumentu przekształcona została na bardziej przejrzystą i jednolitą.

Perspektywa czasowa nowej Strategii została określona do 2030 r., co z punktu widzenia założonych

celów strategicznych stwarza odpowiednie możliwości do ich realizacji.

2. Założenia metodologiczne Strategii

Prace nad dokumentem toczyły się w okresie marzec-wrzesień 2015 r. W procesie tworzenia Strategii

uczestniczyły trzy grupy podmiotów: zespół zewnętrznych konsultantów, pracownicy samorządu oraz

mieszkańcy gminy.

Podstawę do sporządzenia części analitycznej Strategii stanowiły dane pozyskane od gminy oraz

zgromadzone w bazach danych GUS (Bank Danych Lokalnych). Spotkania robocze z pracownikami

samorządu pozwoliły przygotować część strategiczną: określić cele kluczowe dla społeczności gminy

oraz wyznaczyć zadania, które przyczynią się do osiągnięcia owych celów.

Współpraca zainteresowanych podmiotów pozwoliła na stworzenie opracowania, które następnie

poddane zostało konsultacjom społecznym. W tym czasie wszyscy interesariusze mieli możliwość

zgłaszania swych spostrzeżeń i uwag do dokumentu.

Projekt dokumentu Strategii podlegał również niezbędnym uzgodnieniom w trybie ustawy z dnia

3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale

społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2013 r.,

poz. 1235, z późn. zm.). Zarówno Lubelski Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny w Lublinie

pismem z dnia 12 października 2015 roku, znak: DNS-NZ.7016.188.2015.MW, jak i Regionalny


6

Dyrektor Ochrony Środowiska w Lublinie pismem z dnia 27 października 2015 roku,

znak: WSTII.410.44.2015.DB wyrazili zgodę na odstąpienie od przeprowadzenia strategicznej oceny

oddziaływania na środowisko dla projektu dokumentu „Strategii Rozwoju Gminy Chełm na lata 2015-

2020 z perspektywą do roku 2030”. Wójt Gminy Chełm z dniem 29 października 2015 roku podał do

publicznej wiadomości informację o odstąpieniu od przeprowadzenia strategicznej oceny

oddziaływania na środowisko dla projektu dokumentu Strategii.

3. Struktura dokumentu

Dokument strategiczny podzielony został na trzy części. Pierwsza z nich Diagnoza sytuacji społeczno-

gospodarczej Gminy Chełm odnosi się do społeczno-gospodarczych uwarunkowań gminy i zawiera

analizę głównych czynników wpływających na aktualną sytuację gminy, co stanowiło grunt do

formułowania kierunków działań, które zostaną podjęte do realizacji w ramach niniejszej strategii.

Część druga dokumentu dotyczy wizji i misji rozwoju gminy, które są projekcją oczekiwań i dążeń

społeczności lokalnej i stanowią cel podejmowanych przez samorząd działań. W tej części dokumentu

przedstawiono również cele i zadania strategiczne, których podjęcie umożliwi osiągnięcie

wskazanych w misji i wizji założeń.

Trzecia część dokumentu poświęcona została kwestiom monitorowania realizacji zapisów strategii

oraz badania stopnia efektywności podjętych działań w odniesieniu do założonych celów.

4. Zgodność Strategii z dokumentami strategicznymi wyższych szczebli

Strategia Rozwoju Województwa Lubelskiego na lata 2014-2020 (z perspektywą do 2030 r.)

„Strategia Rozwoju Województwa Lubelskiego na lata 2014-2020 (z perspektywą do 2030 r.)”

uwzględnia zapisy szeregu nadrzędnych dokumentów strategicznych, zarówno na poziomie

krajowym, jak i na poziomie Unii Europejskiej.

Wizja rozwoju w Strategii nie została określona w sposób klasyczny – nie przedstawia stanu

docelowego w żadnym z horyzontów czasowych. Wizję Strategii stanowi grupa 8 procesów

rozwojowych, które będą możliwe do osiągnięcia pod warunkiem ciągłości istnienia bazującego na

czynnikach jakościowych współczesnego modelu rozwoju otoczenia regionu oraz pod warunkiem

niewystąpienia w tym otoczeniu głębokiego i długotrwałego załamania gospodarczego.

Do ww. procesów rozwojowych, które stanowią wizję Strategii, należą:

przyspieszenie przemian strukturalnych, w tym zmniejszenie skali zatrudnienia

w rolnictwie;

zastąpienie modelu rozwoju tradycyjnego modelem selektywnym opartym na specjalizacji

i innowacjach;

przyspieszenie rozwoju najważniejszych miast regionu;

poprawa społecznej i gospodarczej atrakcyjności regionu;

poprawa jakości bazy turystycznej regionu;

zbudowanie poczucia wspólnoty i tożsamości regionalnej;

zmniejszenie dystansu województwa lubelskiego do wyżej rozwiniętych regionów Polski;


7

stosunkowo łagodne przejście przez światowy kryzys gospodarczy.

W horyzoncie 2020 roku (z perspektywą do 2030 r.) strategiczne cele rozwoju regionu lubelskiego są

określone następująco:

1) wzmacnianie urbanizacji regionu;

2) restrukturyzacja rolnictwa oraz rozwój obszarów wiejskich;

3) selektywne zwiększanie potencjału wiedzy, kwalifikacji, zaawansowania

technologicznego, przedsiębiorczości i innowacyjności regionu;

4) funkcjonalna, przestrzenna, społeczna i kulturowa integracja regionu.

Niniejsza Strategia Rozwoju Gminy Chełm przyczyni się do realizacji celów rozwojowych regionu

lubelskiego, w szczególności celu nr 2 oraz celu nr 4.

W Strategii sformułowanych zostało 19 celów operacyjnych, które z różną intensywnością będą

dotyczyć także rozwoju subregionu chełmsko-zamojskiego, do którego należy gmina Chełm.

Regionalny Program Operacyjny Województwa Lubelskiego na lata 2014-2020

Głównym celem Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Lubelskiego na lata 2014-2020

(RPO WL 2014-2020) jest podniesienie konkurencyjności regionu w oparciu o wewnętrzne potencjały,

sprzyjające zwiększeniu spójności społecznej i terytorialnej.

Program został skoncentrowany na 13 głównych osiach priorytetowych:

1) badania i innowacje,

2) Cyfrowe Lubelskie,

3) konkurencyjność przedsiębiorstw,

4) energia przyjazna środowisku,

5) efektywność energetyczna i gospodarka niskoemisyjna,

6) ochrona środowiska i efektywne wykorzystanie zasobów,

7) ochrona dziedzictwa kulturowego i naturalnego,

8) mobilność regionalna i ekologiczny transport,

9) rynek pracy,

10) adaptacyjność przedsiębiorstw i pracowników do zmian,

11) włączenie społeczne,

12) edukacja, kwalifikacje i kompetencje,

13) infrastruktura społeczna.

Niniejsza Strategia Rozwoju Gminy Chełm jest zgodna z zapisami RPO WL. Cele wskazane w Strategii

wpisują się w poszczególne priorytety inwestycyjne RPO i odpowiadające im osie priorytetowe.

Szczególną zgodność zachowuje w zakresie ochrony środowiska, dziedzictwa kulturowego

i naturalnego, włączenia społecznego oraz infrastruktury społecznej.


8

Aktualizacja Strategii Rozwoju Powiatu Chełmskiego na lata 2008-2015 z perspektywą do roku

2020

Przy planowaniu, a następnie wykonywaniu polityki rozwoju lokalnego samorząd powiatowy

powinien współpracować z samorządami gminnymi wchodzącymi w skład powiatu. Strategia

Rozwoju Powiatu Chełmskiego w sposób naturalny skupia się na sferach bezpośrednich kompetencji

i oddziaływania szczebla gminnego, ale uwzględnia także powiązane z własną działalnością inne

problemy będące m.in. w kompetencjach gmin.

W Strategii Rozwoju Powiatu Chełmskiego wytypowano cztery cele strategiczne, które zostały ujęte

w postaci priorytetów:

Priorytet 1. Zrównoważone wykorzystanie istniejących zasobów dla rozwoju społeczno-

gospodarczego,

Priorytet 2. Zwiększenie konkurencyjności i innowacyjności lokalnej gospodarki,

Priorytet 3. Wzrost poziomu zatrudnienia i jakości życia mieszkańców powiatu,

Priorytet 4. Podnoszenie kompetencji i zdolności do kooperacji mieszkańców oraz ograniczenie

wykluczenia cywilizacyjnego.

Cele operacyjne, do których realizacji w znaczącym stopniu przyczyni się realizacja Strategii Rozwoju

Gminy Chełm, są następujące:

1.2. Ochrona środowiska w zgodzie z potrzebami życiowymi człowieka,

2.1. Rozwój infrastruktury liniowej i punktowej służącej poprawie dostępności transportowej

i atrakcyjności inwestycyjnej,

3.2. Rozbudowa infrastruktury sportowej, rekreacyjnej i turystycznej służącej zwiększeniu

zatrudnienia w sektorze usług,

3.3. Rozwój społeczeństwa informacyjnego,

4.1. Stałe podnoszenie poziomu wykształcenia i wiedzy mieszkańców oraz dostosowywanie

oferty edukacyjnej do potrzeb rynku pracy,

4.2. Poprawa stanu zdrowia mieszkańców i jakości świadczonych usług w publicznej służbie

zdrowia,

4.3. Przeciwdziałanie wykluczeniu cywilizacyjnemu w zakresie społecznym, kulturalnym,

edukacyjnym, informatycznym, komunikacyjnym, technicznym,

4.4. Poprawa stanu bezpieczeństwa publicznego, jakości rządzenia oraz wspieranie rozwoju

organizacji pozarządowych.


9

Diagnoza sytuacji społeczno-gospodarczej Gminy Chełm

1. Przestrzeń i środowisko

A. Położenie geograficzne

Gmina Chełm położona jest w południowo-wschodniej Polsce, we wschodniej części województwa

lubelskiego. Od północnej, wschodniej i południowej strony otacza Miasto Chełm. Ponadto sąsiaduje

z gminami: Rejowiec, Rejowiec Fabryczny, Siedliszcze, Wierzbica, Sawin, Ruda-Huta, Dorohusk,

Kamień, Leśniowice (w powiecie chełmskim) oraz gminą Siennica Różana (w powiecie

krasnostawskim). Siedzibą gminy jest Pokrówka.

Mapa 1. Położenie Gminy Chełm w województwie lubelskim

Źródło: Opracowanie własne

Przez gminę wiodą ważne szlaki komunikacyjne zarówno kolejowe, jak i drogowe, łączące wschód

Europy z zachodem. Są to drogi wojewódzkie (812, 841 i 843), krajowe (12) i międzynarodowe (E373)

oraz linie kolejowe (7 i 69). Bezpośrednie położenie przy nich sprawia, że gmina ma dobre połączenie

komunikacyjne ze stolicą regionu i kraju, a także innymi ważnymi ośrodkami, jak Zamość czy Rzeszów.


10

B. Sieć osadnicza

Gmina Chełm ma charakter wiejski. Strukturę administracyjną tworzą 43 miejscowości skupione

wokół 39 sołectw: Depułtycze Królewskie, Depułtycze Królewskie Kolonia, Henrysin, Horodyszcze,

Horodyszcze-Kolonia, Janów, Józefin, Koza Gotówka, Krzywice, Ludwinów, Nowe Depułtycze, Nowiny,

Nowosiółki, Nowosiółki-Kolonia, Ochoża-Kolonia, Okszów, Parypse, Podgórze, Pokrówka, Rożdżałów,

Rudka, Srebrzyszcze, Stańków, Stare Depułtycze, Staw, Stołpie, Strupin Duży, Strupin Łanowy, Strupin

Mały, Tytusin, Uher, Weremowice, Wojniaki, Wólka Czułczycka, Zarzecze, Zagroda, Zawadówka,

Żółtańce, Żółtańce-Kolonia.

Mapa 2. Sieć osadnicza Gminy Chełm

Źródło: http://gmina.chelm.pl/miejscowosci-gminy-chelm


11

C. Środowisko przyrodnicze i zasoby naturalne

Gmina Chełm leży na obszarze dwóch makroregionów geograficznych, Polesia Wołyńskiego

należącego do Europy Wschodniej oraz Wyżyny Lubelskiej zaliczanej do Europy Zachodniej. Główną

częścią pierwszej krainy są Pagóry Chełmskie, system łagodnych wzniesień, zbudowanych z margli

kredowych i piaskowców. Na zachód od Pagórów rozciąga się Obniżenie Dorohuckie, równina na

kredowym podłożu, której znaczne powierzchnie zajmują łąki oraz torfy. Od wschodu z Pagórami

graniczy Obniżenie Dubienki, w którego podłożu również dominują utwory kredowe. Dodatkowo

w licznych obniżeniach terenu występują piaski, torfowiska i mady, najczęściej porośnięte przez łąki

i lasy. Hydrograficznie gmina należy do dorzecza Bugu, do którego wpadają główne rzeki regionu:

Uherka (wraz z dopływami) i Udal. Klimatycznie leży na pograniczu strefy umiarkowanej

i kontynentalnej. Obszar gminy jest bardzo zróżnicowany krajobrazowo, a gleby (najczęściej rędziny,

lessy, mady) są na ogół bogate w składniki odżywcze. Warunkuje to dużą różnorodność siedlisk, a tym

samym bogactwo gatunków roślin i zwierząt. Stosunkowo dużą powierzchnię zajmują lasy,

w większości mieszane i liściaste, niezwykle bogate w chronione gatunki roślin.

Stan środowiska naturalnego, warunkowanego brakiem dużych zakładów przemysłowych i dominacją

rolnictwa, pozwolił na objęcie terenów gminy systemem ochrony. Głównym obszarem jest Chełmski

Park Krajobrazowy, utworzony w 1983 r. na powierzchni 16 457 ha (na obszarze gminy 4 702 ha).

Urozmaicony krajobraz i różnorodność siedlisk sprawia, że park posiada bogaty świat roślin i zwierząt.

Dotyczy to szczególnie terenów torfowiskowych, chronionych w rezerwatach „Bagno Serebryskie”

i „Brzeźno” (tylko część znajduje się na terenie gminy, poza obszarem gminy znajduje się jeszcze

rezerwat „Roskosz”). Wymienione rezerwaty chronią torfowiska niskie węglanowe i wraz

z rezerwatem „Torfowisko Sobowice” stanowią najcenniejszy obiekt przyrodniczy w okolicach

Chełma, którego walory są niezwykłe w skali Europy.

Drugim obiektem jest Chełmski Obszar Chronionego Krajobrazu, położony w północnej i centralnej

części powiatu chełmskiego. Tworzą go krajobrazy Pagórów Chełmskich i Obniżenia Dubienki.

W lasach tego obszaru występują najczęściej drzewostany wielogatunkowe (zwłaszcza przekształcone

grądy lipowo-grabowe z udziałem grabu, dębu, osiki, klonu, sosny lub dąbrowy świetlistej) z bogatym

runem, zaś w obniżeniach terenu torfowiska. Obok rezerwatów położonych na obszarze Chełmskiego

Parku Krajobrazowego, na terenie gminy znajduje się jeszcze rezerwat florystyczno-stepowy

„Stawska Góra”, utworzony w 1956 r. na powierzchni 4 ha. Usytuowany jest na malowniczym

wzniesieniu, należącym do Pagórów Chełmskich, na wierzchowinie bocznej kulminacji Góry Czubatki.

Obszary chronione uzupełniają liczne pomniki przyrody. Jeden z najciekawszych znajduje się

w miejscowości Horodyszcze-Kolonia. Jest to wzgórze widokowe „Dziewicza Góra”. Obiekt utworzony

ze względu na walory krajobrazowe porośniętego dębami wzniesienia. Chronione drzewa znajdują się

na terenie parku podworskiego w Nowych Depułtyczach (kasztanowiec biały i dąb szypułkowy).

W pobliskim Ludwinowie znajduje się pomnikowa brzoza brodawkowata. W parku podworskim

w Stawie znajdują się dwie pomnikowe lipy drobnolistne. Natomiast w Stańkowie znajdują się trzy

modrzewie europejskie. Najmłodsze obiekty usytuowane są w Nowosiółkach Kolonii (źródło z niszą

źródłową) oraz w Leśnictwie Góry (stanowisko groszku wschodniokarpackiego).

System obiektów chronionych uzupełniają użytki ekologiczne. Są to głównie tereny bagienno-

torfowiskowe, usytuowane w okolicach Janowa, Nowosiółek, Srebrzyszcza, Stańkowa i Zawadówki.

W sumie tą formą ochrony objęto prawie 400 hektarów terenu. Część terenów gminy, wraz

z obiektami chronionymi, została również włączona do sieci obszarów Natura 2000. W ramach tzw.


12

„dyrektywy ptasiej” objęto ochroną teren „Chełmskich Torfowisk Węglanowych”. Natomiast

w ramach tzw. „dyrektywy siedliskowej” ochroną objęto cztery obszary: „Torfowiska Chełmskie”,

„Torfowisko Sobowice”, „Stawska Góra” oraz „Nowosiółki – Julianów”.

Fotografia 1. Rezerwat Torfowisko „Sobowice”

Źródło: http://www.chelmskie.eu/pl/przyroda

D. Zagospodarowanie przestrzenne

Podstawowym dokumentem regulującym stan prawny zagospodarowania przestrzennego Gminy

Chełm jest „Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Chełm”

przyjęte Uchwałą Nr XX/106/96 Rady Gminy Chełm z dnia 16 grudnia 1996 r., zmieniane w latach

kolejnych. Studium określa politykę przestrzenną gminy, w tym zasady zagospodarowania

przestrzennego służące realizacji celów publicznych. Na terenie Gminy Chełm obowiązuje ponadto

6 miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego.

2. Sfera społeczna

A. Demografia

Na dzień 31 grudnia 2014 roku Gminę Chełm zamieszkiwało 14 174 osoby, tj. o niemal 13% więcej niż

w 2004. Na przestrzeni ostatnich dziesięciu lat odnotowywano systematyczny wzrost liczby

mieszkańców gminy, co zostało przedstawione na poniższym wykresie.


13

Wykres 1. Liczba ludności Gminy Chełm według faktycznego miejsca zamieszkania w latach 2004-2014

12 561

12 798

13 027

13 22613 343

13 46713 603

13 716 13 78713 930

14 174

11 500

12 000

12 500

13 000

13 500

14 000

14 500

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Zgodnie z publikowanymi przez GUS prognozami liczba ludności w kolejnych latach będzie się

systematycznie zmniejszać.

Wykres 2. Prognoza liczby ludności Gminy Chełm w latach 2014-2035

14 17414 196

14 21514 232

14 25014 264

14 279 14 289 14 297 14 299 14 299 14 293 14 28614 269

14 24914 227

14 19914 168

14 131

14 091

14 047

13 998

13 800

13 850

13 900

13 950

14 000

14 050

14 100

14 150

14 200

14 250

14 300

14 350

2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025 2026 2027 2028 2029 2030 2031 2032 2033 2034 2035

Źródło: Opracowanie własne na podstawie prognoz GUS1

Na zmiany liczby mieszkańców w minionych latach wpływ ma przede wszystkim dodatnie saldo

migracji, gdyż przyrost naturalny – poza rokiem 2014 – był ujemny.

1 Prognozy Głównego Urzędu Statystycznego zostały zaktualizowane o dane faktyczne zanotowane w latach

2011-2013


14

Wykres 3. Przyrost naturalny, saldo migracji i przyrost rzeczywisty ludności Gminy Chełm w latach 2004-2014

127142

114

147157

138115

140124 131

116

142 155121

150

213

151 145 145 138 134 115

-15 -13 -7 -3

-56

-13 -30

-5 -14 -3

1

-100

-50

0

50

100

150

200

250

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Urodzenia żywe Zgony ogółem Przyrost naturalny


Analiza struktury mieszkańców Gminy Chełm ze względu na płeć wskazuje na wyraźną przewagę

kobiet, co jest odzwierciedleniem ogólnokrajowych tendencji. Wskaźnik feminizacji, oznaczający

liczbę kobiet przypadającą na 100 mężczyzn, wyniósł w 2014 roku 104 i był wyższy niż w roku 2004

o 0,4%.

Wykres 4. Struktura ludności Gminy Chełm ze względu na płeć w latach 2004-2014

6 1716 307

6 4466 538 6 598 6 614 6 670 6 719 6 739

6 8046 948

6 3906 491

6 5816 688 6 745

6 8536 933

6 997 7 0487 126

7 226

100,5

101,0

101,5

102,0

102,5

103,0

103,5

104,0

104,5

105,0

5 600

5 800

6 000

6 200

6 400

6 600

6 800

7 000

7 200

7 400

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

mężczyźni kobiety liczba kobiet na 100 mężczyzn


Gminę Chełm w niewielkim stopniu dotyka częsty w Polsce problem starzenia się społeczności, czego

dowodem są poniższe piramidy wieku.


15

Wykres 5. Struktura ludności ze względu na wiek i płeć w 2005 oraz w 2014 roku

800 600 400 200 0 200 400 600 800

0-4

5-9

10-14

15-19

20-24

25-29

30-34

35-39

40-44

45-49

50-54

55-59

60-64

65-69

70-74

75-79

80-84

85 i więcej

2014 rok

Mężczyźni Kobiety

800 600 400 200 0 200 400 600

0-4

5-9

10-14

15-19

20-24

25-29

30-34

35-39

40-44

45-49

50-54

55-59

60-64

65-69

70-74

75-79

80-84

85 i więcej

2005 rok

Mężczyźni Kobiety



16

Zjawisko względnej stabilizacji struktury wiekowej mieszkańców widoczne jest także przy

analizowaniu ekonomicznych grup wieku.

Wykres 6. Struktura ludności Gminy Chełm według ekonomicznych grup wieku w latach 2004-2014

24,7% 24,2% 23,4% 23,3% 22,8% 21,8% 21,3% 20,8% 20,2% 20,1% 19,9%

60,8% 61,5% 62,4% 62,6% 63,1% 64,2% 64,7% 64,9% 65,0% 65,0% 64,8%

14,5% 14,3% 14,2% 14,1% 14,1% 14,0% 14,0% 14,3% 14,7% 14,9% 15,3%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

wiek przedprodukcyjny wiek produkcyjny wiek poprodukcyjny


Na przestrzeni ostatnich dziesięciu lat wzrósł udział osób w wieku produkcyjnym kosztem udziału

osób w wieku przedprodukcyjnym i przy nieznacznym wzroście odsetka osób w wieku

poprodukcyjnym. Wpłynęło to na zmniejszenie części wskaźników obciążenia demograficznego.

Tabela 1. Poziom wskaźników obciążenia demograficznego dla Gminy Chełm w latach 2004-2014

Wyszczególnienie 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

ludność w wieku nieprodukcyjnym na

100 osób w wieku produkcyjnym64,5 62,5 60,4 59,8 58,5 55,8 54,6 54,0 53,8 53,9 54,4

ludność w wieku poprodukcyjnym na

100 osób w wieku przedprodukcyjnym58,6 59,2 60,8 60,6 61,9 64,1 65,9 68,8 72,9 74,0 77,2

ludność w wieku poprodukcyjnym na

100 osób w wieku produkcyjnym23,8 23,2 22,8 22,6 22,4 21,8 21,7 22,0 22,7 22,9 23,7


Należy zwrócić uwagę na znaczny wzrost drugiego z prezentowanych wskaźników. W 2014 roku na

100 osób w wieku przedprodukcyjnym przypadało 77 osób w wieku poprodukcyjnym, podczas gdy

dziesięć lat wcześniej było to niespełna 59 osób. Postępujący wzrost poziomu tego wskaźnika rodzi

w przyszłości zagrożenie braku zastępowalności pokoleń.


17

Wykres 7. Poziom wskaźników obciążenia demograficznego dla Gminy Chełm, woj. lubelskiego i kraju w 2014 roku

54,4

77,2

23,7

60,2

107,7

31,2

58,8

105,2

30,2

0

20

40

60

80

100

120

ludność w wieku nieprodukcyjnym

na 100 osób w wieku

produkcyjnym

ludność w wieku poprodukcyjnym


przedprodukcyjnym

ludność w wieku poprodukcyjnym


produkcyjnym

Gmina Chełm woj. lubelskie Polska


Poziom wskaźników obciążenia demograficznego dla Gminy Chełm jest zdecydowanie lepszy od

poziomów notowanych w regionie i całym kraju. Należy jednak zaznaczyć, że jest to rezultat nie tyle

naturalnych ruchów ludności (urodzenia, zgony, itp.), lecz w dużej mierze efekt dodatniego salda

migracji.

Tabela 2. Poziom współczynników naturalnego ruchu ludności dla Gminy Chełm na tle województwa i kraju w latach 2004-2013

Lp. Wyszczególnienie Nazwa wskaźnika 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Średnia

2004-2013

I

Gmina Chełm

współczynnik urodzeń 10,379 11,682 9,471 11,610 11,735 10,624 8,381 10,165 9,004 9,395 10,215

II współczynnik zgonów 11,577 12,795 12,391 11,376 12,430 11,625 10,567 10,528 10,020 9,610 11,255

III współczynnik przyrostu naturalnego (I - II)

-1,198 -1,113 -2,920 0,234 -0,695 -1,001 -2,186 -0,363 -1,017 -0,215 -1,040

I

woj. lubelskie




-0,917 -0,842 -0,544 -0,705 -0,194 -0,343 -0,185 -0,745 -0,622 -1,443 -0,654

I

Polska




-0,194 -0,102 0,120 0,279 0,920 0,855 0,904 0,335 0,038 -0,461 0,269


Podsumowując, Gmina Chełm ma obecnie bardzo dobre wskaźniki demograficzne. Liczba ludności

w ostatnich latach stale rośnie, struktura wiekowa przedstawia się bardzo korzystnie. Według

prognoz GUS z 2010 roku, zaktualizowanych do bieżących danych, można zauważyć, że do ok. 2024

roku liczba mieszkańców będzie rosła, po czym nastąpi powolny spadek.

Należy przy tym pamiętać, że pozytywne wskaźniki demograficzne są rezultatem dodatniego salda

migracji. Oznacza to, że na terenie gminy występują podobne niekorzystne zjawiska jak w całym

województwie i kraju (niski poziom dzietności, ubytek naturalny), lecz są one kompensowane przez

osiadanie nowych mieszkańców.


18

B. Rynek pracy

Liczba osób bezrobotnych z terenu Gminy Chełm zarejestrowanych w Powiatowym Urzędzie Pracy

w Chełmie na dzień 31 XII 2014 wynosiła 745 i była niższa niż rok wcześniej o niemal 16% i o 5%

niższa niż w roku 2007. Aż 59% osób pozostających bez zatrudnienia to długotrwale bezrobotni.

Wykres 8. Poziom bezrobocia w Gminie Chełm w latach 2007-2014

783 623 682 732 768 852 884 745

9,8%

7,6%8,2% 8,2% 8,6%

9,5% 9,8%

8,1%

20,9%

16,3% 16,3% 16,7%

18,2%19,4%

20,6%

18,0%

0%

5%

10%

15%

20%

25%

0

100

200

300

400

500

600

700

800

900

1 000

2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Bezrobotni ogółemudział bezrobotnych w grupie osób w wieku produkcyjnym

stopa bezrobocia w powiecie chełmskim

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS oraz PUP w Chełmie

Po spadku zarówno liczby zarejestrowanych bezrobotnych, jak i wskaźników charakteryzujących

poziom bezrobocia (udział bezrobotnych w grupie osób w wieku produkcyjnym oraz stopa

bezrobocia) zaobserwowanym w roku 2008 w porównaniu z rokiem wcześniejszym, od 2009 roku

wszystkie wartości systematycznie rosną do roku 2013. W roku 2014 obserwuje się ponowny ich

spadek. Liczba bezrobotnych przypadających na 100 pracujących osiągnęła w roku 2013 wartość

49,11, co w porównaniu z rokiem poprzednim oznacza spadek o niemal 7% i jest zjawiskiem

korzystnym.


19

Wykres 9. Liczba bezrobotnych na 100 pracujących w Gminie Chełm w latach 2004-2013

131,61 130,05

141,95

102,49

47,74 47,66 45,07 45,6352,56 49,11

0

20

40

60

80

100

120

140

160

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013


Przez cały analizowany okres w gorszej sytuacji na rynku pracy były kobiety. Dominowały wśród

bezrobotnych, a ich udział wśród kobiet w wieku produkcyjnym był wyższy niż miało to miejsce

w przypadku mężczyzn.

Tabela 3. Struktura bezrobotnych według płci w latach 2004-2014


Bezrobotni ogółem, w tym: 1 120 1 056 1 076 783 623 682 732 768 852 884 745

mężczyźni 582 496 471 301 240 322 335 344 383 419 358

kobiety 538 560 605 482 383 360 397 424 469 465 387

udział bezrobotnych w grupie osób w wieku

produkcyjnym 14,7% 13,6% 13,6% 9,8% 7,6% 8,2% 8,2% 8,6% 9,5% 9,8% 8,1%

wśród mężczyzn 14,6% 12,2% 11,3% 7,1% 5,6% 7,3% 7,1% 7,3% 8,1% 8,8% 7,4%

wśród kobiet 14,8% 15,2% 16,2% 12,7% 9,9% 9,2% 9,5% 10,0% 11,1% 10,8% 8,9%


Wśród bezrobotnych dominują osoby młode (do 34. roku życia) oraz osoby słabo wykształcone

(posiadające wykształcenie policealne i średnie zawodowe). Drugą pod względem liczebności grupę

wśród pozostających bez zatrudnienia stanowią osoby z wykształceniem zasadniczym zawodowym.

Strukturę bezrobotnych według wieku oraz wykształcenia przedstawiono w kolejnych dwóch

tabelach.

Tabela 4. Struktura bezrobotnych według wieku w 2013 i 2014 roku

Wyszczególnienie 31 XII 2013 31 XII 2014

24 lata i mniej 189 153

25-34 311 233

35-44 175 154

45-54 137 128

55 i więcej 72 77 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS


20

Tabela 5. Struktura bezrobotnych według poziomu wykształcenia w 2012 i 2013 roku

Wyszczególnienie 31 XII 2013 31 XII 2014

wyższe 155 109

pol icealne, ś rednie

zawodowe233 203

średnie ogólnokształcące 98 71

zasadnicze zawodowe 224 199

gimnazja lne i poniżej 174 163 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Sytuacja na rynku pracy w Gminie Chełm jest podobna do sytuacji obserwowanej w regionie.

Niemal co piąty aktywny zawodowo mieszkaniec gminy jest bezrobotny. Dla powiatu chełmskiego

wskaźnik ten osiągnął jeszcze wyższą wartość, podczas gdy stopa bezrobocia dla kraju i województwa

wyniosła odpowiednio: 13,4% i 14,4%.

Wykres 10. Sytuacja na rynku pracy w Gminie Chełm na tle powiatu chełmskiego, województwa lubelskiego i kraju w 2013 roku

8,8%

35,5%

13,4%9,9%

27,5%

14,4%12,7% 12,1%

20,6%

8,2%

19,9% 20,6%

0%

5%

10%

15%

20%

25%

30%

35%

40%

Udział bezrobotnych w grupie

osób w wieku produkcyjnym

Udział pracujących w grupie osób

w wieku produkcyjnym

Stopa bezrobocia

Polska woj. lubelskie pow. chełmski Gmina Chełm

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS i PUP w Chełmie

Ogólna liczba pracujących mieszkańców Gminy Chełm w 2013 roku wyniosła 1 800 i była ponad

dwukrotnie wyższa niż 9 lat wcześniej. W tym samym okresie udział pracujących w grupie osób

w wieku produkcyjnym zwiększył się z 11,2% do 19,9%. Wśród pracujących dominowały kobiety.

Także ich udział wśród kobiet w wieku produkcyjnym jest wyższy niż ma to miejsce w przypadku

mężczyzn (21,5% wobec 18,4%).

Tabela 6. Struktura pracujących według płci w latach 2004-2014

Wyszczególnienie 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

Pracujący ogółem, w tym: 851 812 758 764 1 305 1 431 1 624 1 683 1 621 1 800

mężczyźni 377 322 300 293 697 745 861 865 807 877

kobiety 474 490 458 471 608 686 763 818 814 923

udział pracujących w grupie osób w wieku

produkcyjnym 11,2% 10,5% 9,6% 9,5% 16,0% 17,2% 18,3% 18,8% 18,1% 19,9%

wśród mężczyzn 9,5% 7,9% 7,2% 6,9% 16,2% 16,9% 18,4% 18,4% 17,1% 18,4%

wśród kobiet 13,0% 13,3% 12,2% 12,4% 15,8% 17,5% 18,2% 19,3% 19,2% 21,5%



21

Bezrobocie jest podstawowym problemem społecznym Gminy Chełm. Trudności

w przezwyciężaniu negatywnych następstw braku pracy potęguje długotrwałość pozostawania bez

zatrudnienia niemal 60% bezrobotnych z terenu gminy. Istotną kwestią jest ponadto bezrobocie

ukryte, niewykazywane w oficjalnej ewidencji statystycznej, ale niosące szereg konsekwencji

zarówno o charakterze społecznym, jak i ekonomicznym. Zadanie dla samorządu stanowić będzie

więc przezwyciężanie trudnej sytuacji na rynku pracy poprzez promocję zatrudnienia, rozwój

przedsiębiorczości oraz pobudzanie inwestycji lokalnych.

C. Źródła utrzymania ludności

Gmina Chełm jest gminą rolniczo-przemysłową. Działają tu firmy przetwórcze, budowlane, handlowe

i transportowe. Rolnictwo, będące głównym źródłem utrzymania mieszkańców, specjalizuje się

w produkcji zbóż, rzepaku, buraków i ziemniaków. Według danych Powszechnego Spisu Rolnego

z 2010 r. na terenie gminy prowadzone były 2 224 gospodarstwa rolne o łącznej powierzchni

16 284 ha. Wśród nich dominowały gospodarstwa o powierzchni od 1 do 5 ha (1 010 gospodarstw).

Drugą pod względem liczebności kategorią gospodarstw były gospodarstwa o powierzchni do 1 ha

(638 gospodarstw). Średnia powierzchnia gospodarstwa rolnego wynosi 7,32 ha.

Tabela 7. Gospodarstwa rolne w Gminie Chełm

Powierzchnia gospodarstwa

Liczba gospodarstw

Powierzchnia (ha)

do 1 ha 638 432,37

1 - 5 ha 1 010 2 718,38

5 - 10 ha 301 2 303,26

10 - 15 ha 113 1 468,52

15 ha i więcej 162 9 361,34

OGÓŁEM 2 224 16 283,87


Rolniczy charakter gminy potwierdza analiza struktury gruntów. Największą powierzchnię (15 658 ha)

zajmują użytki rolne, ich udział w całkowitej powierzchni gminy wynosi 70,6%. Grunty leśne oraz

zadrzewione i zakrzewione (4 526 ha) zajmują 20,4% powierzchni gminy. Trzecim pod względem

zajmowanej powierzchni (860 ha) rodzajem gruntów są grunty zabudowane i zurbanizowane (3,9%).

Tabela 8. Struktura gruntów w Gminie Chełm

Wyszczególnienie Powierzchnia (ha) Udział (%)

użytki rolne 15 658 70,6%

grunty leśne oraz zadrzewione i zakrzewione 4 526 20,4%

grunty pod wodami 120 0,5%

grunty zabudowane i zurbanizowane 860 3,9%

użytki ekologiczne 375 1,7%

nieużytki 499 2,2%

tereny różne 142 0,6%

OGÓŁEM 22 180 100,0%



22

3. Sfera gospodarcza

A. Podmioty gospodarcze

W Gminie Chełm zlokalizowanych jest obecnie 978 podmiotów gospodarczych, z czego niemal 97%

stanowią podmioty działające w sektorze prywatnym. Dodatkowo ich liczba na przestrzeni ostatniej

dekady wzrosła o 2/3. Wśród podmiotów prywatnych dominują osoby fizyczne prowadzące

działalność gospodarczą – ich liczba uległa wzrostowi o ponad 73%. W analizowanym okresie

znacznie wzrosła także liczba spółek handlowych, spółek z udziałem kapitału zagranicznego oraz

stowarzyszeń i organizacji społecznych, choć wzrosty te liczone są od niskich poziomów bazowych.

Tabela 9. Podmioty gospodarki narodowej w Gminie Chełm w latach 2004-2014

Wyszczególnienie 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Zmiana

2004/2014 Zmiana

2013/2014

podmioty gospodarki

narodowej ogółem 588 589 599 645 660 729 826 839 882 920 978 66,33% 6,30%

sektor publiczny ogółem, w tym:

37 37 37 38 38 33 31 31 31 32 32 -13,51% b.z.

państwowe i samorządowe jednostki prawa

budżetowego

34 34 34 35 35 30 28 28 28 29 29 -14,71% b.z.

gospodarstwa pomocnicze

1 1 1 1 1 1 0 0 0 0 0 - -

Sektor prywatny ogółem, w tym:

551 552 562 607 622 696 795 808 851 888 946 71,69% 6,53%

osoby fizyczne prowadzące działalność

gospodarczą

478 476 485 528 544 616 706 722 754 787 829 73,43% 5,34%

spółki handlowe 24 27 25 27 27 28 29 28 32 37 40 66,67% 8,11%

spółki handlowe z udziałem kapitału

zagranicznego 4 4 4 4 4 4 4 4 6 7 8 100,00% 14,29%

spółdzielnie 7 6 6 6 6 6 6 7 7 7 7 b.z. b.z.

fundacje 0 0 0 0 0 1 1 1 2 2 4 - 100,00%

stowarzyszenia i organizacje

społeczne 10 10 10 12 14 15 15 14 16 17 17 70,00% b.z.


Wskaźnik przedsiębiorczości w Gminie Chełm w 2014 roku wyniósł 691 zarejestrowanych podmiotów

gospodarczych na 10 tys. mieszkańców i był wyraźnie niższy niż w regionie (799) oraz znacznie niższy

niż w kraju (1 071). Warto jednak zauważyć, że w ostatnich latach wartość tego wskaźnika

systematycznie rośnie.

Tabela 10. Wskaźnik przedsiębiorczości w Gminie Chełm, województwie oraz w kraju w latach 2009-2014

Wyszczególnienie 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Gmina Chełm 561 602 609 640 660 691

woj. lubelskie 724 753 746 767 787 799

Polska 981 1 015 1 004 1 032 1 057 1 071



23

Analiza podmiotów gospodarczych według sekcji PKD 2007 pozwala stwierdzić, że najwięcej

podmiotów (296) działa w sekcji G Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych

włączając motocykle, stanowiąc 30% ogółu podmiotów wpisanych do rejestru REGON. Niemal 18%

podmiotów gospodarczych (173) w Gminie Chełm działa w sekcji F Budownictwo. Na trzecim miejscu

pod względem liczby zarejestrowanych podmiotów gospodarczych znalazły się przedsiębiorstwa

działające w sekcji H Transport i gospodarka magazynowa. W 2014 roku zarejestrowane były 84 tego

typu podmioty, stanowiąc niemal 9% ogółu podmiotów wpisanych do rejestru REGON.

Tabela 11. Struktura podmiotów gospodarki narodowej w Gminie Chełm według sekcji PKD 2007 w latach 2009-2014

Wyszczególnienie 2009 2010 2011 2012 2013 2014

A Rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo 25 28 26 22 23 22 2,25%

B Górnictwo i wydobywanie 1 2 3 4 4 4 0,41%

C Przetwórstwo przemysłowe 56 65 69 71 67 72 7,36%

DWytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę

wodną, gorącą wodę i powietrze do układów klimatyzacyjnych0 0 0 1 1 0 0,00%

EDostawa wody; gospodarowanie ściekami i odpadami oraz

działalność zwiazana z rekultywacją0 0 0 1 3 3 0,31%

F Budownictwo 130 158 160 163 167 173 17,69%

GHandel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów

samochodowych, włączając motocykle266 270 262 285 298 296 30,27%

H Transport i gospodarka magazynowa 59 68 69 80 82 84 8,59%

IDziałalność związana z zakwaterowaniem i usługami

gastronomicznymi14 19 23 23 28 32 3,27%

J Informacja i komunikacja 1 4 5 3 5 6 0,61%

K Działalność finansowa i ubezpieczeniowa 27 28 26 25 26 29 2,97%

L Działalność związana z obsługą rynku nieruchomości 15 14 14 13 14 17 1,74%

M Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna 32 43 47 50 49 57 5,83%

NDziałalność w zakresie usług administrowania i działalność

wspierająca3 8 17 16 19 32 3,27%

OAdministracja publiczna i obrona narodowa; obowiązkowe

zabezpieczenia społeczne10 10 10 10 10 10 1,02%

P Edukacja 39 37 38 40 44 43 4,40%

Q Opieka zdrowotna i pomoc społeczna 19 28 29 32 31 34 3,48%

R Działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją 9 8 7 10 12 12 1,23%

S i T Pozostała działalność 23 36 34 33 37 52 5,32%

RAZEM 729 826 839 882 920 978 100%

udział


W latach 2009-2014 zarejestrowane zostały 674 nowe podmioty gospodarcze. W tym samym czasie

wyrejestrowanych z rejestru REGON zostało 471 podmiotów. Oznacza to, że ogólna liczba podmiotów

uległa zwiększeniu. Jedynie w roku 2011 liczba podmiotów wyrejestrowanych była wyższa (o 9) niż

liczba podmiotów nowo zarejestrowanych.


24

Wykres 11. Liczba nowo zarejestrowanych i wyrejestrowanych podmiotów gospodarki narodowej w Gminie Chełm w latach 2009-2014

104122

91106

118133

62 58

100

69

92 90

42

64

-9

37 26

43

150

100

50

0

50

100

150

2009 2010 2011 2012 2013 2014

Podmioty nowo zarejestrowane Podmioty wyrejestrowane Przyrost


W roku 2014 najwięcej podmiotów zarówno zarejestrowanych, jak i wyrejestrowanych zostało

w dwóch najliczniejszych sekcjach, tj. G oraz F.

Rysunek 1. Podmioty nowo zarejestrowane i wyrejestrowane z rejestru REGON w Gminie Chełm w 2014 roku według sekcji PKD 2007 (najwyższe wartości)

G. Handel hurtowy i detaliczny… - 27

F. Budownictwo - 20

S i T. Pozostała działalność - 20

G. Handel hurtowy i detaliczny… - 35

F. Budownictwo - 26



25

GŁÓWNI PRACODAWCY

Największą grupę przedsiębiorstw stanowią mikroprzedsiębiorstwa zatrudniające do 9 osób. Ich

udział w ogólnej liczbie podmiotów gospodarczych zarejestrowanych na terenie Gminy Chełm

w 2014 roku wyniósł ponad 97%. W Gminie działają ponadto 24 przedsiębiorstwa zaliczone do

małych (od 10 do 49 zatrudnionych) oraz dwa przedsiębiorstwa klasyfikowane jako średnie

(zatrudniające 50-249 osób). Struktura podmiotów według klas wielkości w Gminie Chełm stanowi

odzwierciedlenie struktury ogólnokrajowej.

Tabela 12. Struktura podmiotów gospodarczych według klas wielkości zarejestrowanych na terenie Gminy Chełm w latach 2009-2013

Wyszczególnienie 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Udział

0-9 692 790 805 855 895 952 97,3%

10-49 36 35 33 25 23 24 2,5%

50-249 1 1 1 2 2 2 0,2%

250 i więcej 0 0 0 0 0 0 0,0%

RAZEM 729 826 839 882 920 978 100%


W okresie od 2009 do 2014 roku zaobserwować można wyraźny trend wzrostowy w grupie

mikroprzedsiębiorstw. Zjawisko to ocenić należy jako pozytywne, będące zapowiedzią przyszłego

rozwoju lokalnej przedsiębiorczości. Jednoznacznie negatywny jest natomiast coroczny spadek liczby

przedsiębiorstw zatrudniających więcej niż 9 pracowników.

Wykaz głównych przedsiębiorstw produkcyjno-usługowych zlokalizowanych na terenie Gminy Chełm

zwiera poniższa tabela.

Tabela 13. Wykaz przedsiębiorstw produkcyjno-usługowych zlokalizowanych w Gminie Chełm

L.p. Nazwa firmy Miejscowość Przedmiot działalności

1. Browar „Jagiełło” Pokrówka branża browarnicza

2. „OMEGA Plus” Sp. z o.o. Antonin usługi budowlane, handel mat. budowlanymi

3. Polimer Sp. z o.o. Janów produkcja akcesoriów meblowych

4. „Elcom” Michalak Ewa Janów wykonywanie instalacji elektrycznych

5. Piwne Podziemie Dariusz Piecuch Rożdżałów branża browarnicza

6. Auto Bienias & Bienies Spółka Jawna Janów sprzedaż samochodów

7. Przedsiębiorstwo Wielobranżowe „Enstal” Henryk Nachuniak

Pokrówka branża budowlana

8. Hotel & Restauracja Zajazd „Trzy Dęby” Janów branża hotelarsko-gastronomiczna

9. Pstrągowo Grzegorz Jakimiak Żółtańce-Kolonia gospodarstwo rybackie i smażalnia ryb

10. „Ta Karczma Rzym Się Nazywa” Okszów branża hotelarsko-gastronomiczna

11. „Dworek Pan Tadeusz” Żółtańce branża hotelarsko-gastronomiczna

12. „Dom Weselny DIANA” Pokrówka branża hotelarsko-gastronomiczna

Źródło: Opracowanie własne na podstawie „Strategii Rozwoju Gminy Chełm na lata 2007-2015”

Należy zwrócić uwagę na fakt, że znaczna część firm działających na terenie Chełma to

przedsiębiorstwa o wieloletniej tradycji oraz stanowiące kontynuację podmiotów działających we

wcześniejszym okresie. Brakuje natomiast przedsiębiorstw młodych, działających w branżach

innowacyjnych. Sytuacja taka jest jednak charakterystyczna dla województw Polski Wschodniej. Jej

przyczyn należy upatrywać w niewielkim zainteresowaniu ze strony potencjalnych inwestorów, jak

również braku podejmowania działań strategicznych pobudzających rozwój gospodarczy.


26

B. Instytucje otoczenia biznesu

Istotnym narzędziem rozwoju przedsiębiorczości są instytucje otoczenia biznesu (IOB). W szerokim

ujęciu można zaliczyć do nich wszystkie podmioty świadczące pomoc w aktywizacji społeczno-

gospodarczej. Ich zadaniem jest wsparcie przedsiębiorców w zakresie tworzenia i prowadzenia

działalności gospodarczej.

Gmina Chełm korzysta z oferty strefy otoczenia biznesu zlokalizowanej w Mieście Chełm. Instytucje

szczególnie wspierające rozwój przedsiębiorczości w Chełmie to:

Agencja Rozwoju Lokalnego w Chełmie – Oddział Lubelskiej Fundacji Rozwoju,

Cech Rzemiosł Różnych,

Chełmska Izba Gospodarcza Sp. z o.o.,

Chełmskie Stowarzyszenie Kupieckie,

Lubelski Klub Biznesu Oddział Chełm,

Związek Kupców Bazarowych,

Chełmskie Towarzystwo Samorządowe,

Chełmskie Stowarzyszenie Samorządowe,

Centrum Aktywizacji Młodych,

Stowarzyszenie Producentów Roślin Ogrodniczych,

Lubelskie Stowarzyszenie Tłumaczy,

Ośrodek Wspierania Przedsiębiorczości w Chełmie,

Stowarzyszenie PASMO – Aktywni i Bezrobotni,

Lubelskie Stowarzyszenie Przedsiębiorców Rozwoju i Aktywizacji Aurora,

Stowarzyszenie Rozwoju Aktywności Społecznej „Triada”,

Lubelska Izba Rolnicza o/ Zamiejscowy Chełm,

Stowarzyszenie Lokalna Grupa Działania „Ziemi Chełmskiej”.

Zakres działań wymienionych wyżej instytucji otoczenia biznesu obejmuje m.in. promocję podmiotów

w nich zrzeszonych w zakresie możliwości rozwojowych i inwestycyjnych, wspieranie rozwoju

przedsiębiorczości wśród mieszkańców czy też pomoc osobom prowadzącym działalność

gospodarczą.

Podsumowując należy stwierdzić, że Gminę Chełm charakteryzuje wysoka aktywność społeczno-

gospodarcza oraz dogodne warunki dla rozwoju przedsiębiorczości. Należy ponadto kontynuować

działania wspierające rozwój IOB.

C. Turystyka i rekreacja

O atrakcyjności Gminy Chełm decydują przede wszystkim korzystne położenie oraz stan środowiska

naturalnego. Odpowiednie warunki przyrodnicze wraz z dostępną na terenie gminy infrastrukturą

sprzyjają rozwojowi turystyki aktywnej. Na amatorów aktywnego wypoczynku czekają trasy

rowerowe, piesze szlaki turystyczne, ścieżki przyrodnicze oraz ośrodki jeździeckie.


27

INFRASTRUKTURA TURYSTYCZNA

W roku 2014 w Gminie Chełm działalność prowadził 1 obiekt hotelowy, który oferował 90 miejsc

noclegowych. Ponadto usługi noclegowe na terenie gminy świadczy kilkanaście gospodarstw

agroturystycznych.

WYKORZYSTANIE TURYSTYCZNYCH OBIEKTÓW NOCLEGOWYCH

Z noclegów na terenie Gminy Chełm w roku 2014 skorzystało 6,3 tys. osób, spośród których 2,8 tys.

to turyści zagraniczni. W porównaniu z rokiem poprzednim ogólna liczba udzielonych noclegów

uległa zmniejszeniu z 7,9 tys. do 6,8 tys. W latach 2004-2014 liczba osób korzystających z noclegów

w Gminie Chełm zwiększyła się o 17%, zaś liczba udzielonych noclegów wzrosła o 3%.

Tabela 14. Udzielone noclegi w Gminie Chełm w latach 2004-2014


Korzystający z noclegów ogółem

5 364 5 845 4 507 3 970 2 245 1 405 4 480 5 914 6 222 7 288 6 257

w tym: turyści zagraniczni

1 273 1 479 1 177 1 128 535 330 1 052 1 709 2 048 3 427 2 836

Udzielone noclegi ogółem

6 614 6 826 5 358 4 920 2 848 1 703 5 882 7 213 7 142 7 925 6 822

w tym: turystom zagranicznym

1 648 1 669 1 384 1 298 647 410 1 214 1 900 2 123 3 503 2 941


Porównując dane dotyczące turystyki w gminie na przestrzeni ostatnich 10 lat można zaobserwować,

iż w latach 2006-2009 liczba osób korzystających z noclegów oraz liczba udzielonych noclegów

ulegały systematycznemu spadkowi, osiągając w roku 2009 najniższe wartości. W kolejnych latach

widoczny był znaczny wzrost zainteresowania wypoczynkiem w gminie, zaś liczba korzystających

z noclegów już w roku 2010 przekroczyła wartości z roku 2008. W latach 2011-2013 nastąpił dalszy

wzrost liczby nocujących i udzielonych noclegów. Ponowny spadek liczby turystów i udzielonych

noclegów nastąpił w roku 2014.

Wykres 12. Korzystający z noclegów w Gminie Chełm w latach 2004-2014

5 3645 845

4 507 3 970

2 2451 405

4 480

5 9146 222

7 288

6 257

1 273 1 4791 177 1 128

535 330

1 052

1 7092 048

3 427

2 83623,7%25,3% 26,1%

28,4%

23,8% 23,5% 23,5%

28,9%

32,9%

47,0%

45,3%

0%

5%

10%

15%

20%

25%

30%

35%

40%

45%

50%

0

1 000

2 000

3 000

4 000

5 000

6 000

7 000

8 000

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

korzystający z noclegów ogółem

korzystający z noclegów turyści zagraniczni

udział turystów zagranicznych wśród korzystających z noclegów ogółem



28

W analizowanym okresie zarówno liczba, jak i udział turystów zagranicznych w ogólnej liczbie

korzystających z noclegów uległy zdecydowanemu zwiększeniu - z 1,3 tys. osób (23,7%) w 2004 roku

do 2,8 tys. osób (45,3%) w roku 2014. Świadczy to o zwiększającym się potencjale rozwoju rynku

noclegów dla turystów zagranicznych.

Wykres 13. Liczba udzielonych noclegów w Gminie Chełm w latach 2004-2014

6 614 6 826

5 358 4 920

2 848

1 703

5 882

7 213 7 142

7 925

6 822

1 648 1 6691 384 1 298

647410

1 214

1 900 2 123

3 503

2 941

24,9% 24,5%25,8% 26,4%

22,7%24,1%

20,6%

26,3%

29,7%

44,2%

43,1%

0%

5%

10%

15%

20%

25%

30%

35%

40%

45%

50%

0

1 000

2 000

3 000

4 000

5 000

6 000

7 000

8 000

9 000

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

udzielone noclegi ogółem

udzielone noclegi turystom zagranicznym

udział noclegów udzielonych turystom zagranicznym wśród noclegów ogółem


ATRAKCJE TURYSTYCZNE

Wśród atrakcji turystycznych Gminy Chełm na szczególną uwagę zasługują:

Pałac w Srebrzyszczu,

Młyn i zabudowania podworskie w Uhrze,

Wieża w Stołpiu,

Zabytki sakralne,

Poleski Szlak Konny,

Trasy rowerowe i szlaki piesze,

Zalew Żółtańce i Zalew Staw.

Pałac w Srebrzyszczu

Pałac zlokalizowany w miejscowości Srebrzyszcze jest budowlą barkową powstałą w XVII wieku.

Pierwotnie stanowił on obronną siedzibę rodu Serebryskich. W kolejnym wieku przebudowany przez

Józefa Łopuskiego, prawdopodobnie według projektu Pawła Fontany. Pałac jest budowlą murowaną

na planie prostokąta. Wewnątrz obiektu na szczególną uwagę zasługują późnobarokowe kominki oraz

XIX-wieczne piece. Wokół budowli rozciąga się park w formie ogrodu włoskiego. Obecnie na jego

powierzchni znajduje się niemal 500 starych drzew oraz aleja morwowa. W południowej części parku

zlokalizowany jest staw z usypaną wyspą.


29

Fotografia 2. Pałac w Srebrzyszczu

Źródło: http://www.chelmskie.eu/pl/

Młyn i zabudowania podworskie w Uhrze

Ciekawym architektonicznie obiektem jest młyn w Uhrze, będący pozostałością po zespole pałacowo-

parkowym. Pierwsze informacje o dworze w Uhrze pochodzą z połowy XVII w. Pierwotnie był to

obiekt drewniany o charakterze obronnym. Całość otaczał olbrzymi park. W XVIII w. Michał Olędzki

ufundował murowany dwór, przebudowany pod koniec XIX w. przez Fudakowskich w luksusową

rezydencję. Obiekt został zniszczony w 1914 r., a ostatecznie rozebrany w 1934 r. W okresie

międzywojennym większość dóbr została rozparcelowana, a park dworski uległ likwidacji.

Pozostałości zabudowań dworskich obecnie znajdują się w rękach prywatnych. Jednym z nielicznych

ocalałych budynków zespołu dworsko-parkowego w Uhrze jest zabytkowy młyn powstały w dawnej

gorzelni. Obecnie funkcjonuje tutaj galeria znanych chełmskich artystów - Teresy Chomik-Kazarian

i Oganesa Kazariana. Obiekt powstał prawdopodobnie w XVIII w. jako magazyn browaru dworskiego.

Po zniszczeniu w 1915 r., został przebudowany na młyn, czynny do 1950 r. W latach 1996-1998

przeprowadzono gruntowny remont obiektu.

Fotografia 3. Młyn i zabudowania podworskie w Uhrze



30

Wieża w Stołpiu

Najcenniejszym obiektem zabytkowym gminy jest wieża obronna w Stołpiu. Według ustaleń

archeologów, obiekt powstał pod koniec XII w. i był wykorzystywany do końca XIII w. Za najbardziej

prawdopodobnych fundatorów wieży uznano władców Księstwa Halicko-Włodzimierskiego, Romana

Mścisławowicza lub jego syna Daniela Romanowicza. Wieża posiada wysokość ok. 17 m i wymiary

5,7 m na 6,3 m i została zbudowana na planie prostokąta. Wnętrze jest o kształcie cylindrycznym,

przechodzącym na ostatniej kondygnacji w ośmiobok. Wieżę wykonano ze zlepieńców

trzeciorzędowych oraz cegły palcówki (na najwyższej kondygnacji). W budowli wyróżniono pięć

kondygnacji, poprzedzielanych pierwotnie drewnianymi podestami. Pierwsza, znajdująca się poniżej

poziomu gruntu, pełniła funkcję piwnicy lub skarbca. Druga, oświetlona dwoma małymi okienkami,

służyła jako pomieszczenie gospodarczo-kuchenne. Trzecia kondygnacja, pozbawiona okien, służyła

prawdopodobnie jako sypialnia. Czwarta kondygnacja, posiadająca trzy wysokie otwory okienne, była

salą reprezentacyjną. Tutaj znajdował się także otwór drzwiowy, do którego prowadził drewniany

balkon. Najbardziej efektowna była piąta kondygnacja, służąca do celów sakralnych, posiadająca

powierzchnię 17 m2 (pozostałe części obejmują łącznie ok. 28 m2). Znajdowały się tutaj nisze, ceglane

wykończenia o charakterze ozdobnym oraz posadzka. W trakcie badań ustalono, że obiekt powstał na

dosyć niekorzystnym osadniczo terenie (liczne źródła). W związku z tym na potrzeby grodu powstała

unikalna platforma ziemna o wysokości 2,5 m i wymiarach 12,5 m na 25,4 m, z dziedzińcem

wykonanym z płyt kamiennych, przekładanych warstwą marglu i szalowanych od wschodu drewnem.

Fotografia 4. Kamienna wieża w Stołpiu



31

Zabytki sakralne

Kościół pw. Wszystkich Świętych w Nowych Depułtyczach

Kolejnym cennym obiektem wpisanym do rejestru zabytków jest kościół rzymskokatolicki

pw. Wszystkich Świętych w Nowych Depułtyczach. Świątynia powstała jako cerkiew unicka

pw. Podwyższenia Krzyża Świętego w latach 1770-1790, z fundacji sufragana kijowskiego Franciszka

Olędzkiego na miejscu poprzednich świątyń. W 1875 r. została przejęta przez prawosławnych

(w 1905 r. obok wybudowano murowaną cerkiew prawosławną, zburzoną w 1938 r.). Funkcję

świątyni katolickiej pełni od 1916 r. (parafię erygowano w 1929 r.). Drewniana budowla jest

konstrukcji zrębowej i posiada kwadratową nawę z niewielkim przedsionkiem oraz zamknięte

trójbocznie prezbiterium z prostokątnymi zakrystiami. Ołtarz główny jest późnobarokowy i pochodzi

z drugiej połowy XVIII w. Został przeniesiony z kościoła w Trzeszczanach (powiat hrubieszowski).

Znajduje się w nim barokowy obraz Wszystkich Świętych z XVIII w. Obok kościoła znajduje się

drewniana dzwonnica, powstała w końcu XVIII w. W obiekcie znajdują się dwa dzwony – dar

arcybiskupa lubelskiego Bolesława Pylaka, który służył w parafii pomocą duszpasterską podczas

studiów.

Kościół pw. Chrystusa Pana Zbawiciela na Podgórzu

Zabytkowa świątynia znajduje się również w Podgórzu. Obiekt, obecnie funkcjonujący jako kościół

parafialny pw. Chrystusa Pana Zbawiciela, powstał jako cerkiew prawosławna, wymieniana

w źródłach historycznych od 1440 r., wraz z prawosławnym monastyrem. Po unii brzeskiej powstała

parafia unicka, zarządzana od 1640 r. przez chełmskich bazylianów. Po kasacie unii w 1875 r.

świątynia została gruntowanie przebudowana. Badania archeologiczno-architektoniczne pozwoliły

ustalić, że prezbiterium kościoła pochodzi z XIII w. i stanowiło pierwotnie odrębną świątynię. Według

ustaleń był to niewielkich rozmiarów obiekt jednonawowy, założony na planie kwadratu o wymiarach

5,4 m na 5,4 m na zewnątrz, z małym prezbiterium (2,2 m na 2,2 m). Zbudowany został z ciosów

kamienia naturalnego w kolorze ciemnoszarym, zielonego glaukonitytu i kamienia łamanego.

W XV w. do ściany zachodniej świątyni dobudowano prostokątny budynek pełniący rolę klasztoru.

W ramach przebudowy w drugiej połowie XVII w. przekształcono istniejący kompleks budowli

w jedną świątynię. W XIX w. przy prezbiterium umieszczono zakrystię i przedsionek. Na zewnątrz

kościół wzmocniony jest skośnymi szkarpami. Wnętrze ozdabia polichromia o cechach

klasycystycznych. Obok świątyni znajduje się murowana dzwonnica, powstała w latach 1909-1913,

wzniesiona w stylu bizantyjsko-ruskim.

Dawny kościół ewangelicko - augsburski w Janowie

Budynek został wzniesiony na początku XX w. na potrzeby kolonii niemieckiej założonej w Janowie na

gruntach majątku Nowosiółki przez Wilhelma Kamenza. Obiekt jest murowany i rozplanowany na

rzucie prostokąta, przykryty został dwuspadowym dachem oraz oblicowany opoką, poprzedzielaną

czerwoną cegłą, z której wykonano również narożniki i elementy ozdobne. W okresie

międzywojennym do 1999 roku funkcjonowała tutaj szkoła powszechna. Obecnie w budynku

znajduje się świetlica i punkt biblioteczny. W pobliżu zlokalizowany jest cmentarz ewangelicki

z przełomu XIX i XX w. z nagrobkami z początków XX w.


32

Fotografia 5. Zabytki sakralne Gminy Chełm


Poleski Szklak Konny

To pierwsza tego typu atrakcja na Lubelszczyźnie i jeden z najdłuższych szlaków konnych w Polsce.

Szlak przebiega przez Polesie Lubelskie i Wołyńskie, dzięki czemu na trasie podziwiać można liczne

jeziora i kompleksy leśne. Trasa wiedzie poprzez Poleski Park Narodowy, Chełmski, Sobiborski

i Poleski Park Krajobrazowy oraz rezerwaty przyrody Stawska Góra i Bagno Serebryskie. Na szlaku

poznać można ponadto liczne zabytki architektury regionu. Dla miłośników jazdy konnej

organizowane są przejażdżki i rajdy, możliwa jest również nauka jazdy konnej pod okiem

profesjonalnych instruktorów. Szlak nadaje się także do uprawiania turystyki pieszej i rowerowej.

Długość całkowita szlaku to 280 km.


33

Rysunek 2. Przebieg trasy Poleskiego Szlaku Konnego

Źródło: http://www.agroturystykabug.pl/index.php?option=com_atrakcje&task=detail&Itemid=5&id=24

Zalew Żółtańce i Zalew Staw

Zalew Żółtańce zajmuje powierzchnię 103 ha. Podzielony został na dwie części: mniejszą

przeznaczoną na staw rybny i większą z wydzielonym terenem rekreacyjnym. Część rekreacyjna

posiada plażę, 3 pomosty, plac zabaw, siłownię zewnętrzną, boiska do gry w piłkę nożną i plażową,

miejsce na ognisko i grillowanie oraz ławki z zadaszeniem. Obok znajduje się duży parking. Zalew

Staw zajmuje powierzchnię 15 ha. Posiada on zarówno zagospodarowanie rekreacyjne, jak

i wędkarskie. W części turystycznej znajduje się naturalna plaża, 2 pomosty oraz liczne ławki

z zadaszeniem i plac zabaw. Od strony kąpieliska dostępny jest również duży parking.

Fotografia 6. Zalew Żółtańce i Zalew Staw



34

Trasy rowerowe i szlaki piesze

Tereny Gminy Chełm stwarzają znakomite warunki do uprawiania turystyki rowerowej i pieszej. Na

obszarze gminy znajdują się następujące obiekty tego rodzaju: Ścieżka „Uroki Sobowickie” (18 km),

Ścieżka „Leśne ostępy Chełmskiego Parku Krajobrazowego” (19 km) i Ścieżka „Południowe panoramy

Chełma” (30 km). Uzupełnieniem oferty dla turystów rowerowych (oraz spacerowiczów) jest ścieżka

„Południowe barwy krajobrazu Gminy Chełm”, powstała wzdłuż rzeki Uherki. W 2014 r. została

również wytyczona ścieżka rowerowa „Pagóry Janowskie” (2 km), biegnąca z Chełma do Janowa,

w znacznej części wzdłuż drogi krajowej Chełm – Lublin. W 2015 r. na terenie gminy powstały również

trasy rowerowe w ramach Wschodniego Szlaku Rowerowego Green Velo (w rejonie Strupina

Łanowego, Strupina Dużego i Pokrówki). Wyznaczono i będzie sukcesywnie realizowany szlak

rowerowy „Gmina Chełm – wpisane w krajobraz i historię”, który będzie przebiegał przez

najciekawsze miejsca przyrodnicze i historyczne gminy (długość ponad 70 km). Ścieżka przyrodnicza

„Stańków”, której trasa zaczyna się przy zbiorniku Stańków, biegnie obok zabytkowych leśniczówek

i chałup oraz dawnej wyłuszczarni nasion przez lasy Nadleśnictwa Chełm do miejscowości Nowiny,

(długość ok. 2 km) oraz Szlak Chełmskich Torfowisk Węglanowych (przebieg: Chełm Podziemia

Kredowe – ulica Lubelska, Szpitalna – Stańków – Srebrzyszcze – rezerwat torfowiskowy "Bagno

Serebryskie – Brzeźno Ośrodek Dydaktyczno - Muzealny Zarządu Chełmskich Parków Krajobrazowych

- rezerwat torfowiskowy "Brzeźno" w Chełmskim Parku Krajobrazowym – rezerwat torfowiskowy

"Roskosz"– Ostrów – Turka – Dorohusk PKP).

Fotografia 7. Trasy rowerowe i szlaki piesze Gminy Chełm



35

Portal turystyczny Gminy Chełm

Portal turystyczny Gminy Chełm powstał w ramach wdrażania działania 413 „Wdrażanie lokalnych

strategii rozwoju” objętego PROW na lata 2007-2013. Atrakcje turystyczne z terenu Gminy Chełm

zostały pogrupowane na portalu w 8 kategorii: zabytki, noclegi, agroturystyka, atrakcje, gastronomia,

przyroda, trasy rowerowe oraz szlaki piesze.

Portal umożliwia dostęp do interaktywnej mapki z lokalizacjami atrakcji Gminy Chełm oraz zawiera

zwięzłe informacje o tych atrakcjach.

Rysunek 3. Portal Turystyczny Gminy Chełm


Potencjał turystyczny Gminy Chełm stwarza szanse do rozwoju tej gałęzi gospodarki.

O atrakcyjności turystycznej gminy stanowią bogate dziedzictwo kulturowe oraz dobry stan

środowiska naturalnego. Warto zatem podejmować działania w zakresie rozszerzania oferty

turystycznej oraz jej promocji. Szansą na osiągnięcie tego celu jest współpraca z Miastem Chełm

i Gminą Kamień w ramach Chełmskiego Obszaru Funkcjonalnego.

4. Infrastruktura techniczna

A. Transport i komunikacja

Gmina Chełm leży w pobliżu ważnego międzynarodowego węzła komunikacyjnego łączącego wschód

Europy z zachodem. Wiedzie przez nią droga krajowa nr 12, która stanowi fragment drogi

międzynarodowej E373 i docelowo ma zostać przebudowana do parametrów drogi ekspresowej,

drogi wojewódzkie: 812, 841 i 843 oraz linie kolejowe nr 7 i 69.

Połączenia komunikacyjne są ważnym czynnikiem rozwoju gminy. Stanowią bowiem o jej dostępności

komunikacyjnej, a co za tym idzie, o atrakcyjności dla mieszkańców, turystów i przede wszystkim dla

potencjalnych inwestorów.


36

TRANSPORT DROGOWY

Główny układ drogowy gminy tworzą drogi krajowe oraz wojewódzkie:

droga krajowa nr 12: Łęknica (granica państwa) – Głogów – Leszno – Kalisz – Piotrków

Trybunalski – Radom – Lublin – Chełm – Dorohusk (granica państwa),

droga wojewódzka nr 812: Biała Podlaska – Chełm – Krasnystaw,

droga wojewódzka nr 841: Cyców – Wierzbica – Horodyszcze,

droga wojewódzka nr 843: Chełm – Zamość.

Podstawowy układ drogowy Gminy Chełm składa się z odcinków dróg krajowych, wojewódzkich

i powiatowych, uzupełnionych siecią dróg gminnych. Łączna długość dróg w gminie wynosi 784,1 km,

z czego:

drogi krajowe (droga krajowa nr 12) – 12,9 km,

drogi wojewódzkie – 22,1 km,

drogi powiatowe – 74,1 km,

drogi gminne – 651,8 km,

drogi wewnętrzne – 23,2 km.

Najważniejsze zewnętrzne ciągi drogowe oraz ciągi tworzące układ połączeń związanych

z funkcjonowaniem ruchu wewnątrz gminy zaprezentowano na poniższej mapie. Drogi te są również

najbardziej obciążone, przy czym największym obciążeniem charakteryzują się te leżące w ciągach

dróg krajowych i wojewódzkich.


37

Mapa 3. Podstawowy układ komunikacyjny Gminy Chełm

Źródło: UG Chełm


38

Gmina Chełm posiada dosyć dobrze rozwiniętą infrastrukturę drogową i komunikacyjną, co wynika

z tranzytowego charakteru gminy. Konieczne jest jednak dalsze podejmowanie inwestycji, mające na

celu poprawę stanu tej infrastruktury. Jakość użytkowa i techniczna wielu dróg nie odpowiada

bowiem wymaganym standardom. Dotyczy to przede wszystkim dróg powiatowych, gminnych

i wewnętrznych, z których część ma nawierzchnię gruntową. Należy jednak podkreślić, że w ostatnich

latach zrealizowano wiele przedsięwzięć związanych z budową, remontami i utrzymaniem dróg.

Rosnący ruch pojazdów samochodowych, zwłaszcza w obszarze przygranicznym, wymaga budowy

dróg ekspresowych wraz z obwodnicami miast w celu usprawnienia ruchu tranzytowego. Na taką

potrzebę wskazuje również obecnie obowiązujący Plan Zagospodarowania Przestrzennego

Województwa Lubelskiego, który wśród zadań rządowych i komplementarnych inwestycji celu

publicznego wymienia m.in. budowę odcinka drogi ekspresowej S12 Piaski-Dorohusk z północną

obwodnicą miasta Chełm. Inwestycja ta realizowana przez Generalną Dyrekcję Dróg Krajowych

i Autostrad jest obecnie w przygotowaniu. Brane są pod uwagę dwa warianty realizacji

przedsięwzięcia. Oba zakładają przebieg drogi przez teren Gminy Chełm z ominięciem Miasta Chełm

od strony północnej.

Mapa 4. Przebieg projektowanej obwodnicy Miasta Chełm w dwóch wariantach, stan na 2010 r.

Źródło: GDDKiA, http://www.gddkia.gov.pl/pl/a/8062/s12-obwodnica-chelma (dostęp: 20.11.2014)

TRANSPORT KOLEJOWY

Istotnym elementem układu komunikacyjnego Gminy Chełm jest dobrze rozwinięta sieć kolejowa

obsługująca zarówno przewozy pasażerskie, jak i towarowe w ruchu krajowym i międzynarodowym.

Przez teren gminy wiedzie magistrala kolejowa z Warszawy do Kijowa.

W węźle kolejowym Chełm zbiegają się linie kolejowe:

linia nr 7: Warszawa – Lublin – Chełm – Dorohusk – granica państwa,

Linia państwowego znaczenia o długości w granicach województwa 177,5 km. Ma ona zasadnicze

znaczenie dla połączeń Lublina i całego regionu w komunikacji krajowej oraz dla przewozów

międzynarodowych. Zaliczana jest do europejskiej sieci TEN-T (TransEuropean Network).

http://www.gddkia.gov.pl/pl/a/8062/s12-obwodnica-chelma


39

linia nr 69: Rejowiec – Hrebenne,

Linia ta stanowi element najkrótszego połączenia kolejowego z Warszawy do Lwowa. Podobnie jak

linia nr 7 ma ona ogromne znaczenie w skali kraju i regionu dla przewozów krajowych

i międzynarodowych. Zaliczana jest do europejskiej sieci TEN-T.

linia nr 81: Chełm – Włodawa,

Jest to linia o znaczeniu lokalnym wykorzystywana obecnie wyłącznie do przewozów towarowych.

linia nr 63: Dorohusk – Zawadówka.

Położone centralnie względem Gminy Chełm Miasto Chełm stanowi zatem ważny węzeł kolejowy

łączący Polskę z Ukrainą i Białorusią. Podstawowe utrudnienie w tym zakresie stanowi różny rozstaw

osi podwozi spowodowany różną szerokością torów. Konieczność wymiany podwozia przez tabor

kolejowy w momencie przekraczania granicy znacznie wydłuża czas podróży, istotnie ograniczając

efektywność transportu kolejowego.

Na znaczenie transportu kolejowego w obsłudze ruchu trans- i międzynarodowego wskazują także

zapisy „Strategii Współpracy Transgranicznej Województwa Lubelskiego, Obwodu Lwowskiego,

Obwodu Wołyńskiego i Obwodu Brzeskiego na lata 2014-2020”. Jednym z celów Strategii jest

bowiem Rewitalizacja transgranicznej infrastruktury kolejowej. Cel ten realizowany będzie

m.in. poprzez projekty rekomendowane, wśród których znalazła się istotna z punktu widzenia Gminy

Chełm inwestycja dotycząca przywrócenia bezpośredniego połączenia kolejowego pomiędzy

miastami: Chełm i Kowel poprzez remont kolei na długości ok. 65 km.

TRANSPORT LOTNICZY

Na terenie gminy, w Depułtyczach Królewskich, zlokalizowane jest lotnisko Państwowej Wyższej

Szkoły Zawodowej w Chełmie. Przeznaczone jest ono głównie do szkolenia studentów specjalności

pilotaż samolotowy PWSZ w Chełmie oraz do lotów cywilnych (Straż Graniczna, Lotnicze Pogotowie

Ratunkowe). Nie ma ono zatem zbyt dużego znaczenia dla transportu lotniczego.

Fotografia 8. Teren lotniska w Depułtyczach Królewskich

Źródło: http://www.chelmskie.eu/

Większe znaczenie w obsłudze ruchu lotniczego mają lotniska cywilne, z którymi gmina ma dosyć

dobre połączenie. Gmina Chełm położona jest w odległości około:

66 km od lotniska Lublin-Świdnik,


40

190 km od lotniska Rzeszów-Jasionka,

190 km od lotniska Radom,

250 km od lotniska Chopina w Warszawie,

280 km od lotniska Modlin.

PUBLICZNY TRANSPORT ZBIOROWY

Na terenie Gminy Chełm publiczny transport zbiorowy zapewniany jest w głównej mierze przez PKS

i przewoźników prywatnych. Nieliczne miejscowości Gminy Chełm obsługiwane są przez komunalną

spółkę komunikacyjną Miasta Chełm – Chełmskie Linie Autobusowe Sp. z o.o., co zapewnia im dobre

skomunikowanie z miastem.

Mapa 5. Schemat sieci komunikacyjnej CLA

Źródło: http://www.cla.net.pl/02_firma/schemat.htm (dostęp: 28.11.2014)

B. Sieć wodociągowa i kanalizacyjna

Gmina Chełm należy do wyznaczonej w roku 2005 przez Wojewodę Lubelskiego aglomeracji Chełm

położonej na terenie miasta i gminy Chełm o równoważnej liczbie mieszkańców (RLM) 101 000.

Zasięg granic aglomeracji Chełm podlegał weryfikacji w 2012 i 2014 r. Obecny kształt aglomeracji

Chełm został przyjęty w roku 2014 uchwałą Sejmiku Województwa Lubelskiego. Aglomeracja Chełm

o równoważnej liczbie mieszkańców 108 311 obejmuje obecnie teren miasta i gminy Chełm: miasto

Chełm, Pokrówka, Żółtańce Kolonia, Okszów, Okszów Kolonia, Depułtycze Królewskie (jedynie

http://www.cla.net.pl/02_firma/schemat.htm


41

Ośrodek Szkolenia Lotniczego i Centrum Studiów Inżynierskich Państwowej Wyższej Szkoły

Zawodowej w Chełmie).

Mapa 6. Lokalizacja i zasięg Aglomeracji Chełm

Oczyszczalnia ścieków w Chełmie

Obszar Aglomeracji Chełm

Źródło: Opracowanie własne na podstawie maps.google.pl oraz Załącznika do uchwały Nr XLVII/754/2014 Sejmiku

Województwa Lubelskiego z dnia 14 lipca 2014 r.

W granicach Aglomeracji Chełm z istniejącej sieci kanalizacyjnej o długości 180,4 km korzysta 67 892

mieszkańców, z czego 2 528 to turyści w sezonie turystyczno-wypoczynkowym. Do sieci podłączone

są także zakłady przemysłowe liczące razem 38 000 RLM.

Podmiotem zajmującym się gospodarką wodno-kanalizacyjną w aglomeracji Chełm jest Miejskie

Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej Sp. z o.o. w Chełmie.

Na terenie Gminy Chełm sieć wodociągowa zasilana jest w wodę przede wszystkim z dwóch ujęć

znajdujących się w miejscowościach: Pokrówka i Nowosiółki Kolonia. Łączna długość sieci

wodociągowej wynosi 212,6 km, a liczba połączeń prowadzących do budynków mieszkalnych

i zbiorowego zamieszkania osiągnęła wartość niemal 3,6 tys. szt. Korzysta z niej 13 147 osób, co

stanowi 94,4% mieszkańców gminy. Przeciętnie 1 mieszkaniec zużywa 25,6 m3 wody rocznie.

Tabela 15. Podstawowe dane na temat infrastruktury wodociągowej Gminy Chełm w latach 2006-2013

Wyszczególnienie JM 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Zmiana

2004/2013 Zmiana

2012/2013

długość czynnej sieci rozdzielczej

km 158,6 164,5 185 189,3 205,3 209 209,3 211,1 212 212,6 34,0% 0,3%

połączenia

prowadzące do budynków

mieszkalnych

i zbiorowego zamieszkania

szt. 2 782 2 809 3 026 3 066 3 264 3 305 3 380 3 431 3 522 3 573 28,4% 1,4%

woda dostarczona gospodarstwom

domowym

dam3 230,9 265,0 276,2 279,9 294,7 318,3 321,8 347,7 360,0 354,4 53,5% -1,6%

ludność korzystająca z sieci wodociągowej

osoba 7 566 7 632 7 980 8 134 8 453 12 197 12 901 12 959 12 976 13 147 73,8% 1,3%


42


2004/2013

Zmiana

2012/2013

udział w ogóle ludności

% 60,2% 59,6% 61,3% 61,5% 63,4% 90,6% 94,8% 94,5% 94,1% 94,4% 56,7% 0,3%

zużycie wody w

gospodarstwach domowych ogółem na 1 mieszkańca

m3 18,5 21,1 21,9 22,0 22,9 24,5 23,6 25,3 26,1 25,6 38,4% -1,9%


Wykres 14. Długość czynnej wodociągowej sieci rozdzielczej oraz liczba połączeń do budynków mieszkalnych w Gminie Chełm w latach 2004-2013

158,6 164,5185 189,3 205,3 209 209,3 211,1 212 212,6

2 782 2 8093 026 3 066

3 264 3 305 3 380 3 431 3 522 3 573

0

500

1 000

1 500

2 000

2 500

3 000

3 500

4 000

0

50

100

150

200

250

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013


połączenia prowadzące do budynków mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania


Sieć wodociągowa uległa w latach 2004-2013 istotnym zmianom. W analizowanym okresie o 28%

wzrosła liczba połączeń do budynków, a ogólne zużycie wody w gospodarstwach domowych

zwiększyło się o ponad połowę. Największy wzrost odnotowano dla liczby ludności korzystającej

z sieci wodociągowej, wartość ta zwiększyła się o niemal 74%. Spowodowało to wzrost zużycia wody

w przeliczeniu na 1 mieszkańca z 18,5 m3 w roku 2004 do 25,6 m3 w roku 2014 (wzrost o 38%).

Gmina Chełm nie jest w całości wyposażona w zbiorczą sieć kanalizacyjną. Istnieją natomiast lokalne

sieci w miejscach zbiorowego zamieszkania - ich całkowita długość wynosi 35,5 km i swym zasięgiem

obejmują 29,2% ogółu ludności gminy (4 142 mieszkańców). Ścieki sanitarne odprowadzane są do

istniejących oczyszczalni w miejscowościach Staw i Nowiny. W 2000 roku oddano do użytku

oczyszczalnie przy Zespołach Szkół w Stołpiu, Stawie, Uhrze i Strupinie Dużym. W pozostałych

gospodarstwach domowych funkcjonują indywidualne bezodpływowe zbiorniki na ścieki bytowe

(szamba) oraz system oczyszczalni przydomowych.

Tabela 16. Podstawowe dane dotyczące sieci kanalizacyjnej w Gminie Chełm w latach 2004-2014

Wyszczególnienie JM 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Zmiana

2004/2014 Zmiana

2013/2014

długość czynnej sieci

kanalizacyjnej km 19,8 20,6 20,6 20,6 20,1 20,1 20,1 21,1 24,4 27,7 35,5 79,1% 28,1%

połączenia prowadzące do

budynków mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania

szt. 422 366 432 438 447 452 459 469 481 543 553 31,0% 1,8%

ścieki odprowadzone

dam3 50,1 53,3 45,3 54,3 50,7 50,6 56 45 63 58 73 45,7% 25,9%


43

Wyszczególnienie JM 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Zmiana

2004/2014 Zmiana

2013/2014

ludność korzystająca

z sieci kanalizacyjnej

osoba 1 557 1 564 1 774 1 815 1 858 1 877 2 005 2 060 2 096 2 440 4 142 166,0% 69,8%


% 12,4% 12,2% 13,6% 13,7% 13,9% 13,9% 14,7% 15,0% 15,2% 17,5% 29,2% 135,8% 66,8%

ścieki odprowadzane na

1 mieszkańca m3 3,99 4,16 3,48 4,11 3,80 3,76 4,12 3,28 4,57 4,16 5,15 29,1% 23,7%

ścieki odprowadzane na 1 korzystającego

m3 32,18 34,08 25,54 29,92 27,29 26,96 27,93 21,84 30,06 23,77 17,62 -45,2% -25,9%


Wykres 15. Długość czynnej kanalizacyjnej sieci rozdzielczej oraz liczba połączeń do budynków mieszkalnych w Gminie Chełm w latach 2004-2014

19,8 20,6 20,6 20,6 20,1 20,1 20,1 21,124,4

27,7

35,5

422

366

432 438 447 452459

469 481543 553

0

100

200

300

400

500

600

0,0

5,0

10,0

15,0

20,0

25,0

30,0

35,0

40,0

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

długość czynnej sieci kanalizacyjnej

połączenia prowadzące do budynków mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania


W latach 2004-2014 długość czynnej sieci kanalizacyjnej na terenie Gminy Chełm wzrosła o 79%.

Liczba połączeń prowadzących do budynków mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania zwiększyła się

o 31%, co wpłynęło na zwiększenie się liczby osób korzystających z sieci kanalizacyjnej z 1,6 tys.

w roku 2004 do 4,1 tys. w roku 2014. Wciąż jednak ich udział w ogóle ludności jest niewielki (29,2%).

Gmina Chełm zamierza podejmować działania zmierzające do poprawy gospodarki wodno-

kanalizacyjnej. Należą do nich w szczególności:

rozbudowa sieci wodociągowych dla obszarów zwartej zabudowy (Rożdżałów Kolonia, Rudka,

Żółtańce, Pokrówka),

budowa przydomowych oczyszczalni ścieków,

rozwój sieci kanalizacji w miejscowościach: Pokrówka, Żółtańce.


44

C. Sieć gazowa

Długość czynnej sieci gazowej na koniec 2013 r. wynosiła 97,3 km (w tym 79,6 km sieci rozdzielczej).

W Gminie Chełm działają 1 144 czynne przyłącza do budynków mieszkalnych, a ich liczba od kilku lat

systematycznie rośnie, czemu towarzyszy widoczne wydłużanie się sieci.

Wykres 16. Długość czynnej gazowej sieci rozdzielczej (km) oraz liczba czynnych przyłączy do budynków mieszkalnych w Gminie Chełm w latach 2004-2013

57,0 57,1 58,1 59,865,0 68,1 69,1

79,6

1 008 1 028

915954

999 1 0251 057

1 144

0

200

400

600

800

1 000

1 200

1 400

0,0

10,0

20,0

30,0

40,0

50,0

60,0

70,0

80,0

90,0

2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013


czynne przyłącza do budynków


Pod koniec roku 2013 z sieci gazowej na terenie Gminy Chełm korzystało 2 725 osób, co stanowiło

19,5% ogółu ludności. W okresie 2004-2013 liczba osób korzystających z sieci uległa wyraźnemu

zwiększeniu (wzrost o 54%), co wpłynęło na zwiększenie się przeciętnego zużycia gazu na

1 mieszkańca (wzrost o 33%).

Tabela 17. Podstawowe dane dotyczące zużycia gazu w Gminie Chełm w latach 2004-2013


2004/2013 Zmiana

2012/2013

ludność korzystająca z sieci gazowej

osoba 1 766 1 825 2 116 2 155 2 214 2 294 2 536 2 587 2 563 2 725 54,3% 6,3%


% 14,1% 14,5% 16,7% 16,8% 17,1% 17,7% 18,5% 18,8% 18,6% 19,5% 38,6% 5,0%

zużycie gazu na

1 mieszkańca m3 40,0 43,9 52,1 44,9 46,5 45,7 49,2 48,2 48,9 53,1 32,8% 8,6%

zużycie gazu na

1 korzystającego m3 283,1 302,7 310,3 265,3 270,5 258,4 264,9 255,8 263,1 269,9 -4,7% 2,6%



45

D. Zagospodarowanie odpadów

Zgodnie z wprowadzonymi 1 lipca 2013 r. zmianami Gmina Chełm przejęła odpowiedzialność za

odbiór i zagospodarowanie odpadów komunalnych powstających na nieruchomościach

zamieszkałych i niezamieszkałych. Mieszkańcy zobowiązani zostali do złożenia w Urzędzie Gminy

deklaracji o sposobie gromadzenia odpadów, na podstawie której wyliczona zostaje wysokość

miesięcznej opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi. Za odbiór odpadów komunalnych

z terenu gminy odpowiada firma wybrana w drodze przetargu. Gromadzenie odpadów w sposób

selektywny wiąże się z niższą opłatą. Na terenie Gminy Chełm zbiórka selektywna odbywa się

w podziale na trzy frakcje: mokrą (m.in. resztki jedzenia, odpady kuchenne, odpady z pielęgnacji

roślin doniczkowych, pieluchy jednorazowe, materiały higieniczne), suchą (m.in. papier i tektury,

plastik, tworzywa sztuczne, metale, tekstylia, odzież i obuwie) oraz szkło (m.in. opróżnione słoiki

i butelki). Gminny Punkt Selektywnej Zbiórki Odpadów Komunalnych (PSZOK) znajduje się

w miejscowości Srebrzyszcze.

Gmina Chełm należy do rejonu obsługiwanego przez instalację administrowaną przez

Przedsiębiorstwo Gospodarki Odpadami sp. z o.o. w Chełmie. Odpady komunalne

zagospodarowywane są w Zakładzie Przetwarzania Odpadów Komunalnych (ZPOK) regionu

chełmskiego położonym w miejscowości Srebrzyszcze. Na terenie Gminy Chełm znajduje się

Regionalna Instalacja Przetwarzania Odpadów Komunalnych (RIPOK).

Według danych zawartych w Analizie stanu gospodarki odpadami komunalnymi za 2014 r.

w deklaracjach o wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi ujętych zostało

11 298 mieszkańców spośród 14 174 zameldowanych. Różnica ta wynika z faktu, iż część

mieszkańców przebywa poza terenem gminy w celu kontynuowania nauki bądź w związku

z wykonywaną pracą zawodową.

W roku 2014 z terenu Gminy Chełm odebrano 1 143,8 ton odpadów komunalnych zmieszanych, czyli

aż o 38% więcej niż przed rokiem. Wyraźny wzrost ilości zbieranych odpadów zbiega się

z wdrożeniem w lipcu 2013 roku nowego systemu gospodarowania odpadami komunalnymi, za który

odpowiedzialność wziął samorząd gminny.

Kształtowanie się masy odbieranych odpadów komunalnych w latach 2005-2013 przedstawia

poniższa tabela.

Tabela 18. Masa odpadów odebranych w latach 2005-2013 z terenu Gminy Chełm

Wyszczególnienie JM 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Zmiana

2005/2013 Zmiana

2012/2013

masa odpadów ogółem

t 1

270,6 1

900,1 2

106,8 1

808,8 519,8 531,0 517,5 533,3 826,5 -35,0% 55,0%

masa odpadów z gospodarstw

domowych t 915,3

1 310,8

1 666,8

1 460,7

380,0 384,0 391,5 403,4 749,5 -18,1% 85,8%

udział % 72,0% 69,0% 79,1% 80,8% 73,1% 72,3% 75,7% 75,6% 90,7% - -

odpady z gospodarstw

domowych przypadające na

1 mieszkańca

kg 72,8 104,0 130,8 113,4 29,3 28,1 28,5 29,3 54,1 -25,7% 84,6%



46

Według danych GUS masa odbieranych odpadów zmniejszyła się w okresie 2005-2013 o 35%. W roku

2013 odebranych zostało 826,5 ton odpadów, z czego 749,5 ton to odpady z gospodarstw

domowych. Odpady z gospodarstw domowych stanowiły więc 90,7% wszystkich odpadów. Na

jednego mieszkańca gminy przypadało średnio 54,1 kg odpadów, tj. o 26% mniej niż w roku 2005, ale

aż o 85% więcej niż przed rokiem.

Graficznie omówione dane zaprezentowane zostały na poniższym wykresie.

Wykres 17. Masa zmieszanych odpadów komunalnych odebranych w latach 2005-2013 z terenu Gminy Chełm

1 270,6

1 900,12 106,8

1 808,8

519,8 531,0 517,5 533,3826,5

915,3

1 310,8

1 666,8

1 460,7

380,0 384,0 391,5 403,4

749,5

72,8

104,0

130,8

113,4

29,3 28,1 28,5 29,3

54,1

0,0

20,0

40,0

60,0

80,0

100,0

120,0

140,0

0

500

1 000

1 500

2 000

2 500

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

masa odpadów ogółemmasa odpadów z gospodarstw domowychodpady z gospodarstw domowych przypadające na 1 mieszkańca

kgt


E. Infrastruktura teleinformatyczna

Internet gminny

W Gminie Chełm funkcjonuje sieć hot spotów, dzięki którym mieszkańcy mogą korzystać

z darmowego Internetu.

Na terenie gminy Chełm działa siedemnaście publicznych punktów bezprzewodowego dostępu do

Internetu w następujących lokalizacjach: Okszów (2 szt.), Pokrówka, Żółtańce, Strupin Duży,

Srebrzyszcze, Staw, Zawadówka, Horodyszcze, Zarzecze, Stołpie, Janów, Rożdżałów, Strupin Mały,

Nowosiółki, Pokrówka-Wiosenna, Zagroda.

Lokalizacja hot spotów w Gminie Chełm przedstawiona została na poniższej mapie.


47

Mapa 7. Lokalizacja hotspotów w Gminie Chełm

Źródło: Opracowanie własne na podstawie http://gmina.chelm.pl/39-gmina/405-bezplatny-internet-w-gminie-chelm

F. Gospodarka mieszkaniowa

W roku 2013 na terenie Gminy Chełm zlokalizowanych było 4 347 mieszkań o łącznej powierzchni

użytkowej 396 888 m2. Jest to ponad 20% mieszkań więcej niż w roku 2004 i o 1,5% więcej niż przed

rokiem. Na przestrzeni lat 2004-2013 ogólna powierzchnia użytkowa mieszkań uległa 34% wzrostowi.

Wzrost powierzchni użytkowej mieszkań był większy niż wzrost ogólnej ich liczby, co wskazuje na

zwiększenie przeciętnej powierzchni użytkowej 1 mieszkania. Przeciętna powierzchnia użytkowa

mieszkania na 1 osobę wynosiła w 2013 roku 28,5 m2.

Tabela 19. Zasoby mieszkaniowe w Gminie Chełm w latach 2004-2013

Wyszczególnienie 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Zmiana

2004/2013 Zmiana

2012/2013

mieszkania 3 609 3 651 3 699 3 766 3 854 3 909 4 152 4 221 4 283 4 347 20,4% 1,5%

izby 13

947 14

175 14

441 14

817 15

300 15

602 16

956 17

341 17

673 18

027 29,3% 2,0%

powierzchnia użytkowa mieszkań

(m2)

296 395

301 812

307 879

317 008

329 178

337 095

368 784

379 157

388 011

396 888

33,9% 2,3%

przeciętna powierzchnia

użytkowa 1 mieszkania

82,1 82,7 83,2 84,2 85,4 86,2 88,8 89,8 90,6 91,3 11,2% 0,8%


użytkowa mieszkania na

1 osobę

23,7 24 24,3 24,7 25,4 26 26,9 27,5 28,2 28,5 20,3% 1,1%


48


2004/2013 Zmiana

2012/2013

przeciętna liczba izb w mieszkaniu

3,9 3,9 3,9 3,9 4,0 4,0 4,1 4,1 4,1 4,1 7,3% 0,5%

mieszkania na 1000 mieszkańców

288,1 290,2 291,9 293,4 297,5 300,9 302,6 306,5 311,0 311,7 8,2% 0,2%


Wykres 18. Przeciętna powierzchnia użytkowa mieszkań w Gminie Chełm w latach 2004-2013

82,182,7

83,2

84,2

85,486,2

88,8

89,890,6

91,3

76

78

80

82

84

86

88

90

92

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013


Z danych GUS za rok 2013 wynika, że 89% mieszkań w Gminie Chełm wyposażonych jest w wodociąg,

82% posiada ustęp spłukiwany, a 78% ma łazienkę. Większość mieszkań posiada również centralne

ogrzewanie (70%). Najmniej gospodarstw domowych wyposażonych jest w gaz sieciowy (18%). Na

przestrzeni lat 2004-2013 poprawie uległy wszystkie analizowane wskaźniki, zaś największy wzrost

zaobserwowano w zakresie wyposażenia w ustęp spłukiwany (55%) oraz gaz sieciowy (55%).

Tabela 20. Mieszkania wyposażone w wodociąg, ustęp spłukiwany, łazienkę, centralne ogrzewanie i gaz sieciowy w ogóle mieszkań w Gminie Chełm w latach 2004-2013


2004/2013 Zmiana

2012/2013

wodociąg 2 901 2 943 2 991 3 060 3 148 3 204 3 679 3 750 3 813 3 877 33,6% 1,7%

udział 80,4% 80,6% 80,9% 81,3% 81,7% 82,0% 88,6% 88,8% 89,0% 89,2% - -

ustęp spłukiwany 2 294 2 336 2 384 2 453 2 541 2 598 3 353 3 424 3 487 3 551 54,8% 1,8%

udział 63,6% 64,0% 64,4% 65,1% 65,9% 66,5% 80,8% 81,1% 81,4% 81,7% - -

łazienka 2 373 2 415 2 463 2 532 2 620 2 677 3 203 3 274 3 337 3 401 43,3% 1,9%

udział 65,8% 66,1% 66,6% 67,2% 68,0% 68,5% 77,1% 77,6% 77,9% 78,2% - -

centralne

ogrzewanie 2 153 2 195 2 243 2 312 2 400 2 458 2 848 2 919 2 982 3 046 41,5% 2,1%

udział 59,7% 60,1% 60,6% 61,4% 62,3% 62,9% 68,6% 69,2% 69,6% 70,1% - -

gaz sieciowy 509 529 617 632 659 691 741 757 771 785 54,2% 1,8%

udział 14,1% 14,5% 16,7% 16,8% 17,1% 17,7% 17,8% 17,9% 18,0% 18,1% - -



49

Analiza budownictwa mieszkaniowego na terenie Gminy Chełm wykazuje, iż liczba nowo

wybudowanych mieszkań uległa w okresie 2004-2013 wyraźnemu zwiększeniu. W roku 2013 oddano

do użytkowania 90 mieszkań o łącznej powierzchni użytkowej 12 545 m2. Jest to aż o 76% więcej niż

w roku 2004 i o 17% więcej niż przed rokiem. Powierzchnia użytkowa mieszkań także uległa

zwiększeniu w porównaniu z latami poprzednimi. Przeciętna powierzchnia użytkowa 1 mieszkania

w roku 2013 wyniosła 139,4 m2.

Tabela 21. Mieszkania oddane do użytkowania w Gminie Chełm w latach 2004-2013


2004/2013 Zmiana

2012/2013

mieszkania 51 51 56 75 92 61 72 76 77 90 76,5% 16,9%

izby 263 280 307 416 505 327 392 414 411 486 84,8% 18,2%

powierzchnia użytkowa

mieszkań (m2) 7 107 6 547 7 158 10 424 12 633 8 457 9 990 11 068 11 229 12 545 76,5% 11,7%


użytkowa 1 mieszkania

139,4 128,4 127,8 139,0 137,3 138,6 138,8 145,6 145,8 139,4 b.z. -4,4%


5. Infrastruktura społeczna

A. Edukacja

Na terenie Gminy Chełm funkcjonuje 6 zespołów szkół, w skład których wchodzą szkoły podstawowe

i szkoły gimnazjalne. Zespoły szkół prowadzone są w miejscowościach: Staw, Strupin Duży, Stołpie,

Uher, Żółtańce oraz Okszów. Na poziomie ponadgimnazjalnym działalność prowadzi jedna placówka

– Zespół Szkół Centrum Kształcenia Rolniczego im. Józefa Piłsudskiego zlokalizowana w Okszowie. Na

poziomie szkolnictwa wyższego funkcjonuje Centrum Studiów Inżynierskich Państwowej Wyższej

Szkoły Zawodowej w Chełmie zlokalizowane w miejscowości Depułtycze Królewskie.

WYCHOWANIE PRZEDSZKOLNE

Obecnie na terenie Gminy Chełm usługi wychowania przedszkolnego świadczą oddziały przedszkolne

prowadzone w szkołach podstawowych.

W 2014 roku do wszystkich placówek uczęszczało 181 dzieci, o 17% mniej niż w roku poprzednim, ale

o 12% więcej niż przed dziesięcioma laty. Podstawowe informacje na temat wychowania

przedszkolnego w Gminie Chełm zawiera poniższa tabela.

Tabela 22. Podstawowe dane na temat wychowania przedszkolnego w Gminie Chełm w latach 2004-2014


2004/2014 Zmiana

2013/2014

Oddziały przedszkolne

w szkołach podstawowych

7 7 7 7 7 8 9 9 10 10 10 43% b.z.

dzieci ogółem 161 127 139 122 143 164 142 194 189 219 181 12% -17%

nauczyciele w przeliczeniu na

etaty b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. 11,14 11,08 11,76 10,54 b.d. -10%

liczba dzieci przypadających

na 1 oddział 23 18 20 17 20 21 16 22 19 22 18 -22% -18%


50


2004/2014 Zmiana

2013/2014

liczba dzieci przypadających

na 1 etat nauczycielski

b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. 17 17 19 17 b.d. -8%


Na przestrzeni analizowanego okresu zwiększyła się liczba dzieci w wieku 3-6 objętych wychowaniem

przedszkolnym (wzrost o 12%). W roku 2014 odsetek dzieci objętych wychowaniem przedszkolnym

wyniósł 27,6%.

Tabela 23. Dzieci w wieku 3-6 lat objęte wychowaniem przedszkolnym w Gminie Chełm w latach 2004-2014


Dzieci w wieku 3-6 lat

ogółem512 497 515 500 525 522 574 598 615 635 655

Dzieci objęte wychowaniem

przedszkolnym ogółem161 127 139 122 143 164 142 194 189 219 181

Odsetek dzieci objętych

wychowaniem

przedszkolnym

31,4% 25,6% 27,0% 24,4% 27,2% 31,4% 24,7% 32,4% 30,7% 34,5% 27,6%


SZKOLNICTWO PODSTAWOWE I GIMNAZJALNE

Na terenie Gminy Chełm funkcjonuje 7 szkół podstawowych. W roku 2013 naukę w nich podjęło

798 dzieci, o 19% mniej niż przed dziewięcioma laty i o 2% mniej niż przed rokiem. Konsekwencją

spadku liczby uczniów było zmniejszenie liczby oddziałów z 49 w 2004 roku do 44 w roku 2013

(spadek o 10%). Na jeden oddział przypadało średnio 18 uczniów, o 10% mniej niż w roku 2004.

Tabela 24. Podstawowe informacje dotyczące edukacji podstawowej w Gminie Chełm w latach 2004-2013


2004/2013 Zmiana

2012/2013

Liczba placówek 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 b.z. b.z.

Liczba oddziałów 49 47 46 45 44 44 44 44 43 44 -10% 2%

Pomieszczenia szkolne 60 60 61 60 61 63 65 63 67 b.d. b.d. b.d.

Uczniowie 983 962 914 868 838 830 845 809 811 798 -19% -2%

zmiana - -2,14% -4,99% -5,03% -3,46% -0,95% 1,81% -4,26% 0,25% -1,60% - -

Uczniowie na jeden oddział

20,06 20,47 19,87 19,29 19,05 18,86 19,20 18,39 18,86 18,14 -10% -4%

Uczniowie na jedno pomieszczenie

16,38 16,03 14,98 14,47 13,74 13,17 13,00 12,84 12,10 b.d. b.d. b.d.


Na terenie Gminy Chełm funkcjonuje 6 gimnazjów. Wszystkie placówki prowadzone są przez

jednostki samorządu gminnego. W roku 2013 w 21 oddziałach naukę podjęło 434 uczniów, o 6%

mniej niż przed rokiem. Na jeden oddział przypada średnio 21 uczniów.

Tabela 25. Podstawowe informacje dotyczące edukacji gimnazjalnej w Gminie Chełm w latach 2004-2013


2004/2013 Zmiana

2012/2013

Liczba placówek 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 b.z. b.z.

Liczba oddziałów 22 24 25 24 23 23 22 22 21 21 -5% b.z.

Pomieszczenia szkolne 14 12 13 19 19 18 13 15 24 b.d. b.d. b.d.

Uczniowie 463 525 553 537 512 514 476 464 432 434 -6% 0,5%


51


2004/2013 Zmiana

2012/2013

zmiana - 13,4% 5,3% -2,9% -4,7% 0,4% -7,4% -2,5% -6,9% 0,5% - -

Uczniowie na jeden oddział

21,05 21,88 22,12 22,38 22,26 22,35 21,64 21,09 20,57 20,67 -2% 0,5%

Uczniowie na jedno pomieszczenie

33,07 43,75 42,54 28,26 26,95 28,56 36,62 30,93 18,00 b.d. b.d. b.d.


SZKOLNICTWO PONADGIMNAZJALNE

Na terenie Gminy Chełm działa jedna placówka nauczania na poziomie ponadgimnazjalnym – Zespół

Szkół Centrum Kształcenia Rolniczego im. Józefa Piłsudskiego w Okszowie. W skład zespołu szkół

wchodzą: zasadnicza szkoła zawodowa, technikum oraz szkoła policealna dla dorosłych. W roku

szkolnym 2015/2016 zasadnicza szkoła zawodowa kształci w zawodach: mechanik-operator pojazdów

i maszyn rolniczych oraz rolnik, technikum oferuje kształcenie w zawodach: technik mechanizacji

rolnictwa, żywienia i usług gastronomicznych, technologii żywności, agrobiznesu, hodowca koni,

weterynarii, rolnik, turystyki wiejskiej oraz technik inżynierii środowiska i melioracji, zaś szkoła

policealna dla dorosłych prowadzi kształcenie w zawodach: technik weterynarii oraz technik turystyki

wiejskiej.

W roku 2013 w zasadniczej szkole zawodowej naukę podjęło 19 uczniów w 1 oddziale, w technikum

w 6 oddziałach kształciło się 122 uczniów. W szkole policealnej dla dorosłych uczyło się 58 osób

w 3 oddziałach, zaś w ponadgimnazjalnym technikum uzupełniającym dla dorosłych w 2 oddziałach

naukę pobierało 19 osób. Liczba uczniów we wszystkich typach szkół poza szkołą policealną dla

dorosłych uległa w latach 2008-2013 zmniejszeniu, co wpłynęło na zmniejszenie się liczby oddziałów.

Tabela 26. Podstawowe informacje dotyczące edukacji ponadgimnazjalnej w Gminie Chełm w latach 2008-2013

Wyszczególnienie 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Zmiana

2008/2013 Zmiana

2012/2013

Zasadnicza szkoła zawodowa 1 1 1 1 1 1 b.z. b.z.

Liczba oddziałów 3 3 3 2 1 1 -67% b.z.

Uczniowie 55 51 43 25 13 19 -65% 46%

Technikum 5 2 1 1 1 1 -80% b.z.

Liczba oddziałów 15 14 11 8 7 6 -60% -14%

Uczniowie 327 315 208 145 133 122 -63% -8%

Ponadgimnazjalne technikum uzupełniające dla dorosłych

0 0 1 1 1 1 - b.z.

Liczba oddziałów 0 0 1 2 3 2 - -33%

Uczniowie 0 0 20 31 41 19 - -54%

Szkoła policealna dla dorosłych 1 1 0 1 1 1 b.z. b.z.

Liczba oddziałów 1 1 0 2 3 3 200% b.z.

Uczniowie 28 15 0 55 59 58 107% -2%



52

B. Kultura i sport

Na terenie Gminy Chełm działalność kulturalna, integracyjna i rekreacyjna prowadzona jest

w 12 świetlicach, zaś w planach znajduje się powołanie kolejnych trzech. Przy świetlicach

zlokalizowane są place zabaw, boiska do piłki nożnej, siatkówki i koszykówki. Świetlice wyposażone są

m.in. w sprzęt sportowy i rekreacyjny oraz dostęp do Internetu. W Żółtańcach znajduje się Ośrodek

Kultury Gminy Chełm, w którym działa Kabaret „Dunia” i Grupa „Wesołe Promyki”.

Na terenie gminy Chełm funkcjonuje Biblioteka Publiczna Gminy Chełm w Okszowie. Placówka

oferuje czytelnikom bogaty księgozbiór – na dzień 31 XII 2014 r. zasoby biblioteki liczyły 11 234

woluminów. Ponadto do dyspozycji czytelników oddane są czasopisma, wydawnictwa regionalne,

oraz Biuletyn Informacyjny Głos Gminy Chełm. Biblioteka jako placówka kultury, prowadzi ponadto

różne formy pracy kulturalno-oświatowej.

Wśród najważniejszych wydarzeń kulturalnych organizowanych na terenie Gminy Chełm wskazać

należy:

Uroczystości Dożynkowe

To impreza składająca się z części obrzędowej oraz artystycznej, połączonej z różnorodnymi

wystawami i prezentacjami m.in. twórców ludowych, firm związanych z rolnictwem. Organizowane są

konkursy na Najładniejszy Wieniec Dożynkowy i Najsmaczniejszy Chleb Dożynkowy.

Spotkanie „Święty Wieczór”

„Święty Wieczór” jest cyklicznym wydarzeniem odbywającym się w pierwszych dniach roku,

nawiązującym do tradycji wspólnego kolędowania w okresie od Wigilii Bożego Narodzenia do Święta

Trzech Króli. W programie imprezy znajdują się występy lokalnych artystów, m.in. zespołów pieśni

i tańca, solistów, poetów, a także świąteczny konkurs z nagrodami i tradycyjny poczęstunek. „Święty

Wieczór” odbywa się w Dworku Pan Tadeusz w Żółtańcach. Wydarzenie jest organizowane we

współpracy z Biurem Promocji Gminy Chełm.

Festyn „Dzieci Dzieciom”

Festyn „Dzieci Dzieciom” jest jedną z największych imprez charytatywnych w regionie.

Organizatorami wydarzenia są Starostwo Powiatowe w Chełmie, Biuro Promocji Gminy Chełm oraz

dzieci ze szkół Gminy Chełm. Główny cel przedsięwzięcia stanowi zbiórka pieniędzy na rzecz

podopiecznych Lubelskiego Hospicjum dla Dzieci im. Małego Księcia. Podczas festynu prowadzona

jest licytacja i sprzedaż różnego rodzaju wyrobów artystycznych, dzieł sztuki, gadżetów itp.

przekazanych przez artystów, twórców, instytucje i przedsiębiorstwa. W programie imprezy znajduje

się również Finał Festiwalu Polskiej Piosenki o Miłości o Różę Małego Księcia.

Biesiady Rodzinne

To imprezy integracyjno-rekreacyjne połączone z występami artystycznymi, konkursami, rozgrywkami

sportowymi, przeznaczone dla wszystkich mieszkańców gminy.


53

Fotografia 9. Wydarzenia kulturalne Gminy Chełm

Źródło: http://gmina.chelm.pl/

Aktywność sportowa mieszkańców gminy odbywa się w obiektach sportowych zlokalizowanych przy

placówkach edukacyjnych oraz świetlicach wiejskich. Infrastruktura rekreacyjno-sportowa uległa

w ostatnich latach widocznej poprawie dzięki realizacji inwestycji dofinansowanych z Programu

Rozwoju Obszarów Wiejskich oraz Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Lubelskiego

na lata 2007-2013. Dzięki uzyskanemu dofinansowaniu zbudowano sale gimnastyczne,

wielofunkcyjne boiska sportowe, szkolne place zabaw oraz ścieżki rowerowe. Zmodernizowana

infrastruktura sprzyja aktywności fizycznej mieszkańców, a także podnosi atrakcyjność turystyczną

gminy. Ponadto gmina organizuje liczne wydarzenia sportowe m.in. rowerowy Maraton Kresowy,

turnieje piłki nożnej oraz siatkowej.

C. Ochrona zdrowia i polityka społeczna

OCHRONA ZDROWIA

Usługi z zakresu ochrony zdrowia na terenie Gminy Chełm świadczy Niepubliczny Zakład Opieki

Zdrowotnej OMNI-MED Filia Zagroda. Opieka szpitalna świadczona jest w Mieście Chełm przez

Samodzielny Publiczny Wojewódzki Szpital Specjalistyczny, który zapewnia świadczenia zdrowotne

w zakresie opieki stacjonarnej, specjalistycznej opieki ambulatoryjnej, diagnostyki i rehabilitacji.

Opieka szpitalna prowadzona jest w ramach 18 oddziałów oraz 24 poradni specjalistycznych.

POMOC SPOŁECZNA

W zakresie pomocy społecznej na terenie Gminy Chełm usługi świadczy Ośrodek Pomocy Społecznej

Gminy Chełm. Celem działalności tej instytucji jest wspieranie osób i rodzin będących w trudnej

sytuacji życiowej w wysiłkach zmierzających do zaspokojenia niezbędnych potrzeb i doprowadzenie


54

do ich życiowego usamodzielnienia oraz integracji ze środowiskiem. Ponadto instytucja ta dąży do

zapobiegania trudnym sytuacjom życiowym na obszarze gminy.

Na terenie gminy Chełm funkcjonuje również Dom Pomocy Społecznej w Nowinach będący

placówką o zasięgu ponadgminnym prowadzoną przez powiat. Przeznaczony jest on dla osób

w podeszłym wieku, dorosłych niepełnosprawnych intelektualnie i przewlekle somatycznie chorych.

Placówka dysponuje 211 miejscami. W roku 2014 opieką obejmowała 188 osób, w tym 105

niepełnosprawnych, 51 osób w podeszłym wieku oraz 32 osoby przewlekle somatycznie chore.

Tabela 27. Placówki pomocy społecznej w Gminie Chełm w latach 2008-2014

Wyszczególnienie 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Zmiana

2008/2013 Zmiana

2012/2013

Mieszkańcy ogółem w tym:

226 205 195 190 187 182 188 -17% 3%

niepełnosprawni 117 111 108 108 107 106 105 -10% -1%

osoby w podeszłym wieku

109 94 87 82 80 44 51 -53% 16%

przewlekle somatycznie chorzy

- - - - - 32 32 - b.z.


W roku 2013 ze środowiskowej pomocy społecznej korzystało 298 gospodarstw domowych, które

zamieszkiwało 921 osób. Liczba gospodarstw domowych korzystających ze środowiskowej pomocy

społecznej uległa w latach 2008-2013 zmniejszeniu o 32%. Spadek na poziomie 43% odnotowano

również w zakresie liczby osób zamieszkujących te gospodarstwa. Skutkowało to obniżeniem z 12,4%

w roku 2008 do 6,6% w roku 2013 udziału osób zamieszkujących gospodarstwa domowe korzystające

z pomocy w ogólnej liczbie ludności.

Wykres 19. Środowiskowa pomoc społeczna w Gminie Chełm w latach 2008-2013

436 415360 339 312 298

1 607

1 440

1 2401 105

988921

12,4%

11,1%

9,0%8,0%

7,2%6,6%

0,0%

2,0%

4,0%

6,0%

8,0%

10,0%

12,0%

14,0%

0

200

400

600

800

1 000

1 200

1 400

1 600

1 800

2008 2009 2010 2011 2012 2013

gospodarstwa domowe korzystające ze środowiskowej pomocy społecznej

osoby w gospodarstwach domowych korzystających ze środowiskowej pomocy społecznej

udział osób w gospodarstwach domowych korzystających ze środowiskowej pomocy społecznej w ludności ogółem


Porównując udział osób zamieszkujących gospodarstwa domowe korzystające ze środowiskowej

pomocy społecznej w ogóle ludności w Gminie Chełm, w województwie i w kraju można zauważyć, iż

w latach 2008-2009 wskaźnik ten osiągał w Gminie Chełm wyższe wartości niż dla województwa

i kraju, jednak od roku 2011 odsetek osób korzystających ze wsparcia był tutaj niższy niż

w województwie i w kraju, co można uznać za zjawisko pozytywne, bowiem region wschodni,


55

w którym leży Gmina Chełm, charakteryzuje wysoki wskaźnik zagrożenia ubóstwem skrajnym,

relatywnym i ustawowym.

Wykres 20. Udział osób zamieszkujących gospodarstwa domowe korzystające ze środowiskowej pomocy społecznej w ludności ogółem w latach 2008-2013 w Gminie Chełm, województwie i kraju

12,4%

11,1%

9,0%8,0%

7,2%6,6%

11,4%10,6%

10,1%9,6% 9,6% 9,8%9,6%

9,1% 8,7%8,1% 8,1% 8,3%

0,0%

2,0%

4,0%

6,0%

8,0%

10,0%

12,0%

14,0%

2008 2009 2010 2011 2012 2013

Gmina Chełm woj. lubelskie Polska


Ważnym zagadnieniem związanym z polityką społeczną są również świadczenia rodzinne wypłacane

osobom będącym w trudnej sytuacji życiowej. Z danych wynika, iż w badanym okresie wyraźnie

zmniejszyła się liczba rodzin otrzymujących zasiłki rodzinne na dzieci, na przestrzeni lat 2008-2013

odnotowano spadek tej wartości o 33%. Liczba dzieci, na które rodzice otrzymywali zasiłki rodzinne

uległa zmniejszeniu z 1,9 tys. w roku 2008 do 1,2 tys. w roku 2013 (spadek o 38%). Udział dzieci

w wieku do 17. roku życia, których rodzice objęci zostali wsparciem w ogólnej liczbie dzieci w tym

wieku obniżył się w analizowanym okresie z 57,8% do 37,0% .

Wykres 21. Świadczenia rodzinne w Gminie Chełm w latach 2008-2013

910845 787

716 664 611

1 889

1 7261 581

1 4451 311

1 169

57,8%53,4%

48,0%44,7%

41,0%37,0%

0,0%

10,0%

20,0%

30,0%

40,0%

50,0%

60,0%

70,0%

0

200

400

600

800

1 000

1 200

1 400

1 600

1 800

2 000

2008 2009 2010 2011 2012 2013

rodziny otrzymujące zasiłki rodzinne na dzieci

dzieci, na które rodzice otrzymują zasiłek rodzinny

udział dzieci w wieku do lat 17, na które rodzice otrzymują zasiłek rodzinny w ogólnej liczbie dzieci w tym wieku


Analiza danych za lata 2008-2013 wykazała, iż kwota wypłacanych potrzebującym świadczeń

rodzinnych ulegała niewielkim zmianom, a w roku 2013 osiągnęła wartość 3,4 mln zł. W tym czasie

o 17% zmniejszyła się kwota zasiłków rodzinnych – z 2,6 mln zł w roku 2008 do 2,1 mln zł w roku

2013. Zwiększyła się natomiast kwota zasiłków pielęgnacyjnych – wzrost o 9%. Kwota świadczeń

rodzinnych przypadających na jedną rodzinę wzrosła w analizowanym okresie o 49%.


56

Tabela 28. Kwoty świadczeń rodzinnych wypłaconych w Gminie Chełm w latach 2008-2013

Wyszczególnienie JM 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Zmiana

2008/2013 Zmiana

2012/2013

kwota świadczeń rodzinnych

tys. zł 3 429 3 418 3 666 3 696 3 728 3 423 -0,17% -8,18%

kwota zasiłków rodzinnych (wraz

z dodatkami) tys. zł 2 570 2 494 2 656 2 434 2 254 2 135 -16,93% -5,28%

kwota zasiłków pielęgnacyjnych

tys. zł 587 652 650 666 668 640 9,03% -4,19%

kwota świadczeń rodzinnych

przypadających na jedną rodzinę

tys. zł 3,77 4,04 4,66 5,16 5,61 5,60 48,68% -0,22%


D. Bezpieczeństwo i porządek publiczny

Bezpieczeństwem publicznym określa się stan umożliwiający sprawne funkcjonowanie

społeczeństwa. Zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty, w tym zapewnienie porządku

publicznego i bezpieczeństwa obywateli należy do zadań własnych gminy. Działania podejmowane

w tym zakresie nie ograniczają się jedynie do walki z przestępczością i podejmowania działań

interwencyjnych, lecz również dążą do ograniczania pośrednich przyczyn stanowiących podłoże

przestępczości oraz patologii społecznych. Wśród tego typu inicjatyw znajdują się m.in. działania

w obszarze edukacji, ochrony zdrowia, przeciwdziałania bezrobociu, narkomanii, alkoholizmowi,

przemocy.

Bezpieczeństwo mieszkańców i porządek publiczny na obszarze Gminy Chełm zapewnia Komenda

Miejska Policji w Chełmie. Służba ta wykonuje zadania z zakresu ochrony bezpieczeństwa ludzi oraz

utrzymywania bezpieczeństwa i porządku publicznego.

Ochronę przeciwpożarową w Gminie Chełm zapewnia Komenda Miejska Państwowej Straży

Pożarnej w Chełmie oraz 8 jednostek Ochotniczej Straży Pożarnej działających w miejscowościach:

Krzywice, Rożdżałów, Stare Depułtycze, Staw, Strupin Duży, Weremowice, Zarzecze, i Żółtańce.

Służby te wykonują zadania z zakresu walki z pożarami, klęskami żywiołowymi oraz innymi

miejscowymi zagrożeniami.


57

Analiza budżetu gminy

Zestawienie danych dotyczących wykonania budżetów Gminy Chełm w latach 2008-2014 oraz plan na

2015 r. przedstawia poniższa tabela.

Tabela 29. Budżet Gminy Chełm w latach 2008-2014 oraz plan na 2015 r.

Wyszczególnienie 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Plan 2015

DOCHODY OGÓŁEM 27 089 696 30 003 928 33 510 567 37 733 448 36 518 511 38 487 311 42 415 045 48 520 857

Dochody własne, w tym: 9 209 412 9 456 386 10 839 905 10 537 619 11 994 770 13 167 203 15 260 470 15 167 463

udział w podatku dochodowym od osób fizycznych

3 120 307 2 773 262 3 098 711 3 579 080 4 135 733 4 513 812 5 307 712 5 642 919

dochody z majątku 292 250 666 348 207 060 500 104 456 610 174 907 130 059 302 800

podatek od nieruchomości 3 301 890 3 382 220 3 475 078 3 719 287 4 427 471 4 933 332 5 238 543 5 000 000

pozostałe 2 494 965 2 634 556 4 059 056 2 739 147 2 974 957 3 545 152 4 584 156 4 221 744

Subwencje 11 891 255 13 272 597 13 985 054 14 287 378 15 028 138 16 191 639 15 099 263 14 711 255

Dotacje 5 990 979 6 231 395 2 513 946 9 197 276 8 964 454 8 953 562 10 924 632 18 339 339

Pozostałe dochody 0 1 043 550 6 171 663 3 711 175 531 148 174 907 1 130 680 302 800

WYDATKI OGÓŁEM 27 566 401 31 334 774 38 281 322 42 884 139 35 513 702 37 368 055 41 054 251 53 078 857

Wydatki bieżące 22 088 225 24 333 415 26 140 558 29 135 342 30 538 790 29 851 353 31 181 456 31 612 440

Wydatki majątkowe 5 478 176 7 001 359 12 140 764 13 748 797 4 974 912 7 516 703 9 872 795 21 466 417

Nadwyżka dochodów ogółem nad wydatkami bieżącymi

5 001 471 5 670 513 7 370 010 8 598 106 5 979 721 8 635 958 11 233 589 16 908 417

NADWYŻKA / DEFICYT -476 705 -1 330 846 -4 770 755 -5 150 691 1 004 808 1 119 256 1 360 794 -4 558 000

Zadłużenie budżetu ogółem 2 121 800 2 024 639 6 439 632 13 713 800 12 956 239 11 930 291 12 655 155 15 154 343

Spłata i obsługa zadłużenia, w tym:

658 056 828 674 1 596 438 1 922 403 3 488 122 3 356 579 2 404 322 3 000 000

spłata kapitału 528 943 740 600 1 491 007 1 508 193 2 743 561 2 865 948 1 935 948 2 500 000

zapłata odsetek 129 113 88 074 105 431 414 210 744 561 490 631 468 374 500 000

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych UG Chełm

W badanym okresie dochody budżetowe Gminy systematycznie wzrastały, za wyjątkiem roku 2012,

kiedy odnotowano niewielki spadek. Dochody budżetu w 2014 r. stanowią dokładnie 156,6%

dochodów z 2008 r. Według planów na 2015 rok, dochody mają wzrosnąć o ponad 14% względem

roku 2014.

Zmianom po stronie dochodów towarzyszyły analogiczne wahania wydatków budżetowych.

Przez większość analizowanego okresu Gmina prowadziła politykę finansową z wykorzystaniem

deficytu, który z 0,48 mln zł w 2008 roku wzrósł do 5,15 mln zł w 2011. Następnie przez 3 kolejne lata

odnotowywano nadwyżkę budżetową, by w planach na 2015 rok ponownie prognozować

kilkumilionowy deficyt. Wzrost deficytu wiązał się z wysokimi wydatkami inwestycyjnymi, które

w latach 2008-2011 wzrosły z 5,5 mln zł do 13,7 mln zł. W latach 2012-2014 ograniczono wydatki

majątkowe, co pozwoliło uzyskać nadwyżki. W okresie 2008-2014 łączny wynik budżetu (suma

nadwyżek i deficytów) wyniósł -8,2 mln zł. Obniżenie wydatków majątkowych było rezultatem

nowelizacji ustawy o finansach publicznych i wprowadzenia od 2014 roku tzw. indywidualnego

wskaźnika zadłużenia (IWZ), liczonego na podstawie danych budżetowych z 3 poprzednich lat, tj. od

2012 roku.

Strukturę budżetu Gminy w badanym okresie przedstawiono w poniższej tabeli.


58

Tabela 30. Struktura budżetu Gminy Chełm w latach 2008-2015

Wyszczególnienie 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Plan 2015

Udział dochodów własnych w dochodach ogółem

34,00% 31,52% 32,35% 27,93% 32,85% 34,21% 35,98% 31,26%

Udział podatku dochodowego w dochodach własnych

33,88% 29,33% 28,59% 33,96% 34,48% 34,28% 34,78% 37,20%

Udział dochodów z majątku w dochodach własnych

3,17% 7,05% 1,91% 4,75% 3,81% 1,33% 0,85% 2,00%

Udział podatku od nieruchomości w dochodach własnych

35,85% 35,77% 32,06% 35,30% 36,91% 37,47% 34,33% 32,97%

Udział pozostałych dochodów w dochodach własnych

27,09% 27,86% 37,45% 25,99% 24,80% 26,92% 30,04% 27,83%

Udział subwencji w dochodach ogółem 43,90% 44,24% 41,73% 37,86% 41,15% 42,07% 35,60% 30,32%

Udział dotacji w dochodach ogółem 22,12% 20,77% 7,50% 24,37% 24,55% 23,26% 25,76% 37,80%

Udział pozostałych dochodów w dochodach ogółem

0,00% 3,48% 18,42% 9,84% 1,45% 0,45% 2,67% 0,62%

Razem 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100%

Udział wydatków bieżących w wydatkach ogółem

80,13% 77,66% 68,29% 67,94% 85,99% 79,88% 75,95% 59,56%

Udział wydatków majątkowych w wydatkach ogółem

19,87% 22,34% 31,71% 32,06% 14,01% 20,12% 24,05% 40,44%

Razem 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100%


Struktura dochodów jest poprawna. W latach 2008-2013 największy udział mają subwencje, w 2014 –

dochody własne, natomiast według planów na 2015 rok dominującą pozycję uzyskają dotacje.

Poziom dochodów własnych wzrasta w badanym okresie z 9,2 mln zł w roku 2008 do 15,3 mln zł

w roku 2014. W planie na 2015 rok przewiduje się je w wysokości 15,2 mln zł.

W strukturze wydatków zdecydowanie przeważają wydatki bieżące, których udział w latach 2008-

2014 zawiera się w przedziale 68-86%. W 2015 roku ich poziom przewidziano na 60%.

Poniższa tabela przedstawia dynamikę zmian poszczególnych pozycji budżetu Gminy.

Tabela 31. Dynamika zmian w budżecie Gminy Chełm w latach 2008-2015

Wyszczególnienie 2009/2008 2010/2009 2011/2010 2012/2011 2013/2012 2014/2013 2015/2014

DOCHODY OGÓŁEM 110,8% 111,7% 112,6% 96,8% 105,4% 110,2% 114,4%

Dochody własne 102,7% 114,6% 97,2% 113,8% 109,8% 115,9% 99,4%

w tym: udział w podatku dochodowym od osób fizycznych

88,9% 111,7% 115,5% 115,6% 109,1% 117,6% 106,3%

dochody z majątku 228,0% 31,1% 241,5% 91,3% 38,3% 74,4% 232,8%

podatek od nieruchomości 102,4% 102,7% 107,0% 119,0% 111,4% 106,2% 95,4%

pozostałe 105,6% 154,1% 67,5% 108,6% 119,2% 129,3% 92,1%

Subwencje 111,6% 105,4% 102,2% 105,2% 107,7% 93,3% 97,4%

Dotacje 104,0% 40,3% 365,9% 97,5% 99,9% 122,0% 167,9%

Pozostałe dochody – 591,4% 60,1% 14,3% 32,9% 646,4% 26,8%

WYDATKI OGÓŁEM 113,7% 122,2% 112,0% 82,8% 105,2% 109,9% 129,3%

Wydatki bieżące 110,2% 107,4% 111,5% 104,8% 97,7% 104,5% 101,4%

Wydatki majątkowe 127,8% 173,4% 113,2% 36,2% 151,1% 131,3% 217,4%

Nadwyżka dochodów ogółem nad wydatkami bieżącymi

113,4% 130,0% 116,7% 69,5% 144,4% 130,1% 150,5%

NADWYŻKA / DEFICYT 279,2% 358,5% 108,0% -19,5% 111,4% 121,6% -335,0%

Zadłużenie budżetu ogółem 95,4% 318,1% 213,0% 94,5% 92,1% 106,1% 119,7%

Spłata i obsługa zadłużenia, w tym: 125,9% 192,6% 120,4% 181,4% 96,2% 71,6% 124,8%

spłata kapitału 140,0% 201,3% 101,2% 181,9% 104,5% 67,6% 129,1%


59

Wyszczególnienie 2009/2008 2010/2009 2011/2010 2012/2011 2013/2012 2014/2013 2015/2014

zapłata odsetek 68,2% 119,7% 392,9% 179,8% 65,9% 95,5% 106,8%


W latach 2009, 2010 i 2012 występowały duże różnice w dynamice dochodów i wydatków, co

wpływało na znaczne wahania zmian wyniku budżetowego.

Wykres 22. Dochody, wydatki i wynik budżetu Gminy Chełm w latach 2008-2015 (w mln zł)

27,1 30,0

33,5

37,7 36,5

38,5 42,4

48,5

27,6

31,3

38,3

42,9

35,5 37,4

41,1

53,1

-0,5 -1,3

-4,8 -5,2

1,0 1,1 1,4

-4,6

22,1 24,3 26,1 29,1 30,5 29,9 31,2 31,6

5,5

7,0

12,1

13,7

5,0 7,5 9,9

21,5

-10

0

10

20

30

40

50

60

2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Dochody ogółem Nadwyżka/deficyt Wydatki bieżące Wydatki majątkowe


Występowanie deficytu związane jest w znacznej części z wydatkami majątkowymi. Ich ograniczenie

w latach 2012-2014 zdecydowanie poprawiło wynik budżetowy.

Dla określenia potencjału inwestycyjnego budżetu konieczne jest przeanalizowanie kształtowania się

nadwyżki dochodów ogółem nad wydatkami bieżącymi.

Nadwyżka ta wzrastała z 5,0 mln zł w 2008 do 8,6 mln zł w 2011, by w 2012 roku spaść do 6,0 mln zł,

a następnie znowu rosnąć do 11,2 mln zł w roku 2014. Zwiększanie tej nadwyżki jest bardzo

korzystne, oznacza bowiem, że wzrasta potencjał Gminy do realizacji programu inwestycyjnego.

Nadwyżka dochodów ogółem nad wydatkami bieżącymi to kwota wygenerowana w budżecie, którą

władze samorządowe mogą przeznaczyć na realizację planu inwestycyjnego i spłatę zadłużenia.


60

Wykres 23. Nadwyżka dochodów ogółem nad wydatkami bieżącymi, spłata i obsługa zadłużenia oraz wydatki majątkowe Gminy Chełm w latach 2008-2015 (w mln zł)

5,0 5,7 7,4

8,6

6,0

8,6

11,2

16,9

0,5 0,7 1,5 1,5

2,7 2,9 1,9

2,5 0,1 0,1

0,1 0,4

0,7 0,5 0,5

0,5 5,5

7,0

12,1 13,7

5,0 7,5 9,9

21,5

0,0

5,0

10,0

15,0

20,0

25,0

2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Nadwyżka dochodów ogółem nad wydatkami bieżącymi Spłata kapitału Zapłata odsetek Wydatki majątkowe


Gmina prowadzi dość ekspansywną politykę inwestycyjną, stąd konieczność posiłkowania się

finansowaniem zewnętrznym i wzrost zadłużenia Gminy Chełm. W latach 2008-2011 nastąpił wzrost

zadłużenia z 2,1 do 13,7 mln zł, co związane było z wydatkami inwestycyjnymi Gminy (w okresie

2008-2011 wyniosły łącznie 38,4 mln zł). Informacje nt. zadłużenia Gminy i jego obsługi

przedstawiono na poniższym wykresie.

Wykres 24. Stan i obsługa zadłużenia Gminy Chełm w latach 2008-2015 (w mln zł)

2,1 2,0

6,4

13,713,0

11,912,7

15,2

0,5 0,7 1,5 1,52,7 2,9

1,9 2,50,1 0,10,1 0,4

0,7 0,50,5

0,5

0,0

2,0

4,0

6,0

8,0

10,0

12,0

14,0

16,0

2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Zadłużenie budżetu ogółem Spłata kapitału Zapłata odsetek



61

Dla oceny sytuacji finansowej Gminy istotne jest określenie nie tylko wysokości nadwyżki dochodów

ogółem nad wydatkami bieżącymi, ale też wskazanie, czy nadwyżka ta pokrywa całość obsługi długu

w danym roku, a więc czy nie mamy do czynienia z sytuacją zaciągania długu na spłatę wcześniejszych

zobowiązań.

Zasadniczo wskaźnik nadwyżka dochodów ogółem nad wydatkami bieżącymi/obsługa zadłużenia

powinien w długim okresie utrzymywać się na poziomie powyżej 1. Oznacza to, iż całość obsługi

długu przypadającego do spłaty w danym roku wraz z należnymi odsetkami może być pokryta

z dochodów danego budżetu.

W przypadku Gminy Chełm wskaźnik ten w całym badanym okresie utrzymywał się powyżej tej

granicznej wartości, co gwarantowało bezpieczeństwo terminowej realizacji zobowiązań ciążących na

budżecie.

Wykres 25. Wskaźnik nadwyżki dochodów ogółem nad wydatkami bieżącymi/obsługa zadłużenia dla Gminy Chełm w latach 2008-2015

7,60

6,84

4,62 4,47

1,71

2,57

4,67

5,64

0,0

1,0

2,0

3,0

4,0

5,0

6,0

7,0

8,0

2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015


Przeanalizowano również kształtowanie się ustawowych wskaźników limitujących stan i obsługę

zadłużenia w relacji do dochodów. W przypadku pierwszego z nich limit ustawowy (obowiązujący do

2013 roku) to 60%, zaś przy drugim 15%.


62

Wykres 26. Wskaźniki stanu i obsługi zadłużenia do dochodów dla Gminy Chełm w latach 2008-2015

7,8% 6,7%

19,2%

36,3% 35,5%

31,0% 29,8%31,2%

2,4% 2,8%4,8% 5,1%

9,6% 8,7%

5,7% 6,2%

0%

5%

10%

15%

20%

25%

30%

35%

40%

2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Stan zadłużenia / Dochody ogółem Obsługa zadłużenia / Dochody ogółem


W przypadku wskaźnika zadłużenia Gmina utrzymywała wartości poniżej limitów. Według planów na

rok 2015 wskaźnik stanu zadłużenia wzrośnie do 31,2%.

Wskaźnik obsługi zadłużenia w 2012 roku przekroczył 9,6%, by w 2014 spaść do 5,7%. Według

planów na 2015 rok będzie wynosił 6,2%.

Od 2014 roku obowiązuje nowy wskaźnik ograniczający możliwość zadłużania się jednostek

samorządu terytorialnego – tzw. indywidualny wskaźnik zadłużenia (IWZ). Gmina Chełm,

przygotowując się do rozpoczęcia obowiązywania tego wskaźnika, od 2012 roku ograniczała wydatki

majątkowe, dzięki czemu nie ma problemu z wypełnieniem tego limitu.

Poniżej zaprezentowano wysokość indywidualnego wskaźnika zadłużenia oraz planowaną wartość

wskaźnika łącznej kwoty spłaty zobowiązań, ograniczanego przez IWZ.

Tabela 32. Wysokość wskaźnika łącznej kwoty spłaty zobowiązań do dochodów oraz limit tego wskaźnika (IWZ) dla Gminy Chełm na lata 2015-2022

Wyszczególnienie 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022

Wskaźnik planowanej łącznej kwoty spłaty zobowiązań (o której mowa w art. 243 ust. 1 ustawy o fin. publicznych) do dochodów

6,18% 10,78% 8,77% 8,92% 8,47% 5,68% 3,17% 0,00%

Dopuszczalny wskaźnik spłaty zobowiązań określony w art. 243 ustawy o fin. publicznych (indywidualny wskaźnik zadłużenia - IWZ)

11,81% 10,94% 9,12% 9,05% 9,12% 8,45% 7,43% 5,52%

Źródło: Wieloletnia Prognoza Finansowa Gminy Chełm (Załącznik nr 1 do Zarządzenia Wójta Gminy Chełm z dnia

30.06.2015 r.)

Poniżej zaprezentowano wielkość dochodów przypadających na 1 mieszkańca.

Tabela 33. Wskaźnik dochody ogółem/mieszkańca dla Gminy Chełm w latach 2008-2015

Wyszczególnienie 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Dochody ogółem 27 089 696 30 003 928 33 510 567 37 733 448 36 518 511 38 487 311 42 415 045 48 520 857

Liczba mieszkańców 13 343 13 467 13 603 13 716 13 787 13 930 14 174 14 174*

Dochody ogółem/mieszkańca 2 030 2 228 2 463 2 751 2 649 2 763 2 992 3 423

* przyjęto liczbę ludności z 2014 r.



63

Podsumowując analizę budżetu Gminy Chełm, należy stwierdzić, iż struktura wydatków jak

i dochodów jest poprawna, zadłużenie budżetu utrzymuje się na rozsądnym poziomie, a konieczność

obsługi długu nie zagraża obecnie sytuacji finansowej Gminy, zarówno w świetle wskaźników

limitujących stan i obsługę zadłużenia, jak i w relacji do nadwyżki dochodów ogółem nad wydatkami

bieżącymi. Deficyt budżetowy pojawiający się w latach objętych analizą jest związany w głównej

mierze z wydatkami inwestycyjnymi.


64

Analiza SWOT

MOCNE STRONY

położenie przy międzynarodowych szlakach komunikacyjnych, w pobliżu granicy z Ukrainą,

szeroka oferta dostępnych terenów inwestycyjnych,

bliskość silnego ośrodka urbanistycznego – Miasta Chełm,

bliskość Lublina i lotniska w Świdniku,

działalność ośrodka inżynierii lotniczej w Depułtyczach Królewskich,

korzystna struktura wiekowa mieszkańców,

tania siła robocza,

bogate zasoby surowców mineralnych,

atrakcje przyrodnicze (lasy, obszary Natura 2000) i turystyczne,

dobre gleby sprzyjające działalności rolniczej,

dobrze rozwinięte rolnictwo towarowe.

SŁABE STRONY

niewielka liczba przedsiębiorstw,

niskie dochody mieszkańców,

dość wysoka stopa bezrobocia,

duże bezrobocie ukryte wśród rolników,

niewielka liczba miejsc pracy dostępnych na terenie gminy,

kłopoty z przyciągnięciem zewnętrznych inwestycji,

niedostatecznie rozwinięta infrastruktura komunikacyjna,

ograniczona rozpoznawalność gminy jako potencjalnego miejsca wypoczynku,

niedostateczny poziom infrastruktury turystycznej.


65

SZANSE

ograniczone możliwości powiększania terenów inwestycyjnych i mieszkaniowych w Mieście

Chełm (konieczność wyjścia na tereny sąsiednich gmin: Chełma i Kamienia),

wzrost liczby mieszkańców przeprowadzających się z Miasta Chełm,

rozwój gospodarczy Chełma przekładający się na rozwój całego subregionu chełmskiego,

planowana budowa kopalni w sąsiednich gminach – szansa na przyciągnięcie firm

obsługujących kopalnie,

korzystne zmiany w sferze turystyki i rekreacji,

rozwój obszaru przygranicznego (środki pomocowe).

ZAGROŻENIA

trudności z asymilowaniem nowo osiadłych mieszkańców,

migracja osób młodych do dużych ośrodków miejskich,

niska aktywność społeczna mieszkańców,

przechwytywanie przez Miasto Chełm najważniejszych inwestorów w subregionie,

niewielki poziom nakładów inwestycyjnych prywatnych przedsiębiorstw,

spadek wymiany handlowej z Ukrainą na skutek wojny we wschodniej części kraju, mogący

wstrzymać realizację inwestycji na terenie Polski.


66

Wizja i misja rozwoju Gminy

WIZJA ROZWOJU GMINY

Wizja Gminy jest projekcją oczekiwań stawianych wobec samorządu w perspektywie wieloletniej.

Przedstawia ona stan docelowy, jaki władze lokalne oraz ich partnerzy chcą osiągnąć w założonym

okresie wdrażania Strategii.

MISJA ROZWOJU GMINY

Misja rozwoju Gminy Chełm stanowi nadrzędny cel, do którego gmina dąży podczas planowania

działań rozwojowych. Jego osiągnięcie umożliwi konsekwentne dążenie do osiągania wyznaczonych

w dalszej części Strategii celów i zadań strategicznych.

Gmina Chełm to wspólnota samorządowa stanowiąca dobre miejsce

do zamieszkania i aktywności gospodarczej i społecznej. Dzięki

umiejętnemu współdziałaniu z sąsiednim Chełmem daje swoim

mieszkańcom dostateczne możliwości do rozwijania ich potencjału.

Rozwija się tu konkurencyjna gospodarka lokalna, powiązana

z efektywnym systemem edukacji i aktywnością zawodową

mieszkańców, wraz z sąsiednim miastem przyciąga nowe inwestycje,

nowe funkcje usługowe, handlowe i produkcyjne.

Sprawne i efektywne zarządzanie publiczne, aktywna współpraca

samorządów, przedstawicieli biznesu, rolnictwa i organizacji

pozarządowych zapewniają wysoką jakość i dostępność usług.

publicznych, natomiast aktywność obywateli oraz poczucie

wspólnoty sprawiają, że pozytywne zmiany w otoczeniu pojawiają się

również dzięki oddolnym inicjatywom.

Misją Gminy Chełm jest stworzenie korzystnych warunków do

osiągania i utrzymania wysokiej jakości życia mieszkańców,

wyrażającej się w bezpieczeństwie, dostępie do wysokiej jakości

usług publicznych, satysfakcjonującej pracy i zadowalających

dochodach, a także poczuciu dumy ze swojego otoczenia. Dla dobra

swoich mieszkańców Gmina uruchomi i wykorzysta potencjał własny

oraz dostępne zasoby wspólnoty mieszkańców i podmiotów

zewnętrznych.


67

Cele i zadania strategiczne

OBSZAR PRIORYTETOWY I: POPRAWA JAKOŚCI ŻYCIA W GMINIE

Cel strategiczny 1.1. Wykorzystanie aktywności mieszkańców do prowadzenia

polityki rozwoju gminy

Aktywne zaangażowanie społeczeństwa obywatelskiego jest obecnie coraz częściej postrzegane jako

główny warunek skutecznego rozwoju lokalnego. Twórczy i zaangażowani w rozwój lokalny

obywatele stanowią ogromne wsparcie dla jednostek samorządu terytorialnego i nierzadko stają się

inicjatorami zmian społecznych.

W celu podnoszenia jakości kapitału społecznego samorząd podejmował będzie działania na rzecz

integrowania społeczności lokalnej i wzmacniania więzi społecznych. Ponadto wspierane będą

wszelkie inicjatywy mieszkańców zorientowane na wymianę doświadczeń, przekazywanie wiedzy

oraz budowanie wzajemnego wsparcia (np. ruchy sąsiedzkie). Formy uczestnictwa mieszkańców

w życiu publicznym takie jak m.in. budżet obywatelski czy udział w konsultacjach społecznych

wykorzystane zostaną jako narzędzie do kształtowania społecznej odpowiedzialności i poczucia

wspólnoty wśród mieszkańców.

Prowadzenie otwartej na mieszkańców polityki rozwoju gminy ma szansę rozbudzić ducha

współpracy w społeczności lokalnej oraz pozwoli kształtować postawy patriotyzmu i solidaryzmu

społecznego.

Cel strategiczny 1.2. Zwiększenie jakości usług publicznych

Ustawa o samorządzie gminnym nakłada na samorząd szereg zadań o charakterze publicznym,

których cel stanowi zaspokojenie zbiorowych potrzeb społeczności lokalnej. Są to działania na takich

płaszczyznach jak m.in.: edukacja, kultura, ochrona zdrowia, komunikacja czy ochrona środowiska.

Usługi publiczne stanowią istotny czynnik rozwoju lokalnego w gminie. Zgodnie z przepisami

priorytetem w zakresie świadczenia tego typu usług powinno być zarówno dobro wspólne wszystkich

mieszkańców, jak też interes poszczególnych jednostek.

W celu podnoszenia standardów obsługi mieszkańców podjęte zostaną działania z zakresu

doskonalenia metod funkcjonowania samorządu gminnego. Szczególnie ważne zadanie stanowi

podniesienie poziomu wiedzy pracowników jednostek samorządu terytorialnego na temat usług

publicznych i wymiana dobrych praktyk. Istotnym działaniem będzie ponadto podnoszenie jakości

obsługi interesantów poprzez rozwój kompetencji miękkich wśród pracowników samorządowych.

Znaczne udoskonalenie metod funkcjonowania JST zapewnić może również informatyzacja usług

publicznych. Cel ten realizowany będzie m.in. poprzez wprowadzenie formularzy elektronicznych,

umożliwienie zamawiania przez Internet wizyty w urzędzie, możliwość śledzenia statusu załatwianych

spraw oraz oceny sposobu załatwiania spraw. Rozwój e-usług publicznych przyczyni się do skrócenia

czasu obsługi interesantów oraz usprawnienia procesu przekazywania informacji mieszkańcom.


68

Cel strategiczny 1.3. Wspieranie mobilności mieszkańców

Bardzo ważnym czynnikiem wpływającym na wysoką jakość życia w gminie jest istnienie dogodnych

połączeń transportowych. Wspiera ono mobilność mieszkańców i skłonność do podejmowania przez

nich zatrudnienia poza miejscem zamieszkania. Ponadto ułatwia dostęp do usług z zakresu opieki

zdrowotnej, pomocy społecznej czy handlu oferowanych poza obszarem gminy. Dobre połączenie

komunikacyjne podnosi także atrakcyjność organizowanych wydarzeń kulturalnych.

Istotnym elementem oceny systemu transportu zbiorowego przez użytkowników, obok

punktualności przewozów, jest gęstość sieci połączeń oraz częstotliwość przewozów. Uwarunkowania

te wpływają na decyzje ludności o korzystaniu z transportu publicznego.

Samorząd podejmie działania mające na celu rozwój połączeń i usprawnienie transportu zbiorowego,

co przyczyni się do zwiększenia mobilności mieszkańców, a co za tym idzie, podniesienia poziomu

życia w gminie. Szczególnie ważne w tym aspekcie będzie dążenie do udostępnienia komunikacji

zbiorowej do Miasta Chełm, w którym zlokalizowane są usługi z zakresu administracji publicznej,

ochrony zdrowia i bezpieczeństwa. Ponadto w ramach tego celu zakłada się rozbudowę

i modernizację istniejących ścieżek rowerowych, co sprzyjać będzie wybieraniu przez mieszkańców

aktywnych form transportu. Korzystanie z rowerów jako alternatywy dla samochodów pozytywnie

wpłynie na stan środowiska naturalnego gminy.

Cel strategiczny 1.4. Podnoszenie jakości edukacji

W społeczeństwie opartym na wiedzy szczególną wartość zyskuje wysoka jakość kształcenia. Wiedza,

umiejętności oraz postawa świadomego funkcjonowania w życiu społeczno-gospodarczym, to

kluczowe kompetencje, które uczniowie powinni nabyć podczas całego cyklu edukacji. Wraz ze

zwiększającymi się oczekiwaniami otoczenia, proces kształcenia powinien być stale dostosowywany

do możliwości, indywidualnych potrzeb i zainteresowań ucznia oraz wymogów zmieniającej się

rzeczywistości, by mury placówek edukacyjnych opuszczali świadomi, twórczy i przedsiębiorczy

obywatele.

Samorząd gminy we współpracy ze szkołami zlokalizowanymi na jej terenie podejmie starania

w zakresie zapewnienia wysokiej jakości usług edukacyjnych. Osiągnięcie tego celu zapewni przede

wszystkim doposażanie placówek w nowoczesne pomoce dydaktyczne oraz sprzęt sportowy

stymulujący rozwój fizyczny uczniów.

Ogromną rolę w procesie nauczania odgrywają nauczyciele i wychowawcy, dlatego bardzo ważne

jest, by byli oni kompetentni i zaangażowani oraz wykorzystywali nowoczesne i skuteczne metody

nauczania. Z tego względu warto dążyć do stałego podnoszenia ich kwalifikacji zawodowych oraz

umiejętności dydaktycznych poprzez zapewnienie możliwości udziału w kursach i szkoleniach.

Ważnym aspektem edukacji są także oferowane przez szkoły zajęcia pozalekcyjne, które pozwalają na

rozwijanie pasji i zainteresowań, uczą młodych ludzi współzawodnictwa oraz twórczego myślenia.

W związku z tym oferta zajęć dodatkowych będzie rozszerzana i dostosowywana do zwiększających

się oczekiwań uczniów.

Wszelkie działania podejmowane przez samorząd w zakresie realizacji niniejszego celu prowadzone

będą we współpracy z rodzicami i opiekunami, co pozwoli na efektywne przygotowanie młodych

ludzi do podjęcia nauki w szkołach wyższych i aktywności na rynku pracy.


69

Cel strategiczny 1.5. Poprawa dostępności oferty kulturalnej

Organizowanie i prowadzenie działalności kulturalnej jest jednym z zadań własnych jednostek

samorządu terytorialnego. Owa działalność polega na tworzeniu, upowszechnianiu oraz ochronie

kultury i jest realizowana przez samorządowe instytucje kultury. Cel działania tych instytucji stanowi

rozbudzanie i zaspokajanie potrzeb kulturalnych społeczności poprzez tworzenie, organizowanie

i upowszechnianie aktywnego i kreatywnego uczestnictwa w kulturze oraz promowanie wszelkiego

rodzaju działalności artystycznej i kulturalnej mieszkańców.

Samorząd wraz z animatorami życia kulturalnego Gminy Chełm podejmą starania w zakresie

wzbogacenia oferty kulturalnej. Imprezy kulturalne, kulturalno-sportowe i rekreacyjne uzupełniać

będą wydarzenia związane z kultywowaniem dawnych tradycji ludowych sprzyjające integracji

mieszkańców i zacieśnianiu więzi społecznych. Dotychczas realizowane przedsięwzięcia uzupełnione

zostaną o nowe atrakcje odpowiadające oczekiwaniom mieszkańców. Wspierane będą również

wszelkie inicjatywy obywateli, które przyczynią się do upowszechniania kultury na terenie gminy.

Ważnym zadaniem stawianym przed samorządem jest ponadto stałe dążenie do zapewnienia

wysokiej jakości usług poprzez modernizację budynków instytucji kultury, unowocześnianie ich

wyposażenia oraz uzupełnianie oferowanych przez nie zasobów. Pomocna w tym aspekcie będzie

współpraca z sąsiednimi gminami realizowana w ramach Chełmskiego Obszaru Funkcjonalnego, która

pozwoli na poszerzenie oferty i ograniczenie kosztów realizacji tego celu.

Powyższe działania uzupełni popularyzacja dóbr kultury, realizowana poprzez dążenie do ułatwienia

wszystkim mieszkańcom korzystania z zasobów i atrakcji kulturalnych.

Cel strategiczny 1.6. Rozwój aktywności sportowej i profilaktyka zdrowotna

Na stan zdrowia człowieka największy wpływ ma styl życia, na który składają się między innymi takie

elementy jak aktywność fizyczna, sposób odżywiania się, stosowanie używek czy umiejętność

radzenia sobie ze stresem. Promocja zdrowego stylu życia i aktywności sportowej ma szansę wpłynąć

na poprawę zdrowia społeczności, a także zmniejszyć zapotrzebowanie na opiekę medyczną.

Dążąc do realizacji stawianych przed samorządem zadań w zakresie ochrony zdrowia mieszkańców

i rozwoju kultury fizycznej na terenie gminy, podjęte zostaną działania w zakresie udostępnienia

wysokiej jakości obiektów i urządzeń sportowych. W celu zapewnienia powszechnej dostępności do

sportu dla wszystkich mieszkańców zakłada się budowę nowych ogólnodostępnych obiektów

sportowych oraz unowocześnianie istniejących. Ze względu na ogromną rolę sportu szkolnego

w rozwoju psychofizycznym dzieci i młodzieży, istotne zadanie stanowi także zapewnienie wysokiej

jakości obiektów i urządzeń sportowych w placówkach edukacyjnych. Działania w zakresie

modernizacji dostępnej infrastruktury uzupełnione zostaną przez promocję aktywności sportowo-

rekreacyjnej wśród mieszkańców gminy. Cel ten pozwoli osiągnąć organizacja kampanii społecznych

promujących uprawianie sportu i prowadzenie zdrowego stylu życia.

Cel strategiczny 1.7. Wspieranie budowy społeczeństwa informacyjnego

Dynamiczny rozwój technologii informacyjnych i komunikacyjnych obserwowany w ostatnich latach

spowodowany jest wzrostem znaczenia informacji i wiedzy w procesach rozwojowych. Czynniki te

determinują rozwój nowego systemu społeczeństwa, które charakteryzuje rozbudowana

i nowoczesna sieć telekomunikacyjna, zasoby informacyjne dostępne publicznie oraz mieszkańcy


70

dysponujący odpowiednią wiedzą w zakresie wykorzystania narzędzi informatycznych, posiadający do

nich dostęp i chcący z nich korzystać.

Samorząd wspierał będzie rozwój usług teleinformatycznych na obszarze gminy. Działania te obejmą

przede wszystkim monitorowanie rozwoju infrastruktury sieciowej i dostrzeganie dysfunkcji rynku,

a w dalszym ciągu podejmowanie działań regulujących obszary, w których rynek nie jest dostatecznie

rozwinięty, bądź dotychczasowi operatorzy z różnych względów nie rozwijają swoich usług. Aby

uzyskać stan, w którym rzeczywiście większość mieszkańców gminy będzie miała łatwy i tani dostęp

do Internetu, ważne jest ponadto zaprogramowanie i wdrożenie ułatwień dla lokalnych operatorów

telekomunikacyjnych, którzy zainteresowani są dostarczaniem użytkownikom końcowym tzw.

„ostatniej mili”. Ułatwienia dotyczyć powinny szczególnie możliwości lokalizowania obiektów

telekomunikacyjnych (np. wieże) na terenach i obiektach samorządowych w połączeniu z możliwie

dużym obniżeniem opłat dzierżawnych lub opłat za użytkowanie terenu.

Cel strategiczny 1.8. Włączenie społeczne grup marginalizowanych

W każdej zbiorowości funkcjonują osoby, które z różnych powodów zostały pozbawione możliwości

uczestnictwa w ważnych aspektach życia społecznego. Przyczyny takiego stanu rzeczy są

zróżnicowane i nierzadko pozostają poza kontrolą marginalizowanej jednostki. Niezdolność do

udziału w życiu społecznym powoduje izolację i wycofanie grup mieszkańców, a co za tym idzie,

podziały społeczności, które stanowią barierę pełnego rozwoju lokalnego.

Dążąc do osiągnięcia spójności społecznej na terenie gminy, samorząd podejmie działania w zakresie

promowania idei solidarności społecznej zorientowanej na budowanie wspólnego dobra. Ponieważ

największe możliwości w zakresie włączania do życia w społeczeństwie jednostek czy grup

wykluczonych mają sami mieszkańcy, popularyzowana będzie troska o najsłabszych członków

społeczności, bazująca na zasadzie wzajemności i solidaryzmu. Podejmowane będą również działania

w zakresie utrwalania więzi społecznej pomiędzy obywatelami. Wsparcie otrzymają także wszelkie

inicjatywy mieszkańców zorientowane na pomoc osobom pozostającym w trudnej sytuacji życiowej.

Cel strategiczny 1.9. Utrzymanie jakości środowiska naturalnego

Ochrona środowiska naturalnego poprzez gospodarowanie zasobami naturalnymi zgodnie z zasadą

zrównoważonego rozwoju stanowi obowiązek władz publicznych. Skupia się ona wokół ochrony

i racjonalnego użytkowania zasobów przyrody, ochrony szczególnych walorów środowiska i cennych

elementów przyrodniczych, jak również ochrony środowiska życia człowieka przed obciążeniami

i uciążliwościami.

W ramach niniejszego celu samorząd podejmie starania w zakresie zapewnienia ochrony środowiska

na obszarze gminy oraz racjonalnego gospodarowania jego zasobami. Szczególną opieką otoczone

zostaną cenne przyrodniczo obszary gminy, których zachowanie w niezmienionym stanie wpłynie

zarówno na jakość życia mieszkańców, jak i atrakcyjność turystyczną tego terenu.

Ważnym zadaniem stawianym przed władzami gminy jest ponadto prowadzenie racjonalnej

gospodarki odpadami dostosowanej do warunków lokalnych. Cel ten pozwoli osiągnąć stałe

doskonalenie systemu gospodarki odpadami komunalnymi realizowane poprzez konsultacje

z mieszkańcami i podmiotami odpowiedzialnymi za zagospodarowanie odpadów w gminie. Ponadto

prowadzone będą akcje edukacyjne na temat właściwego postępowania z odpadami i ściekami

komunalnymi.


71

Ponieważ każdy człowiek jest zobowiązany do dbałości o stan środowiska i ponosi odpowiedzialność

za spowodowanie jego pogorszenia, szczególnie ważnym zadaniem jest prowadzenie działań

profilaktycznych z zakresu ochrony środowiska wśród mieszkańców. Inicjatywy w tym obszarze

dotyczyć będą kształtowania postaw przeciwdziałania negatywnym ingerencjom w środowisko

i reagowania na niepożądane zachowania obserwowane w najbliższym otoczeniu. Zwiększenie

świadomości ekologicznej zapewnią akcje proekologiczne i edukacyjne skierowane do wszystkich

mieszkańców, ze szczególnym uwzględnieniem dzieci i młodzieży.

Cel strategiczny 1.10. Zwiększenie bezpieczeństwa publicznego

Bezpieczeństwem publicznym określa się stan przejawiający się ochroną porządku prawnego, życia

i zdrowia obywateli przed bezprawnymi działaniami. Jest to sytuacja, w której państwo ze swymi

celami oraz ogół społeczeństwa wraz z jego interesami, mają zagwarantowaną ochronę od

wszelkiego rodzaju szkód zagrażających im z jakiegokolwiek źródła. Jest ono, obok porządku

publicznego, głównym czynnikiem umożliwiającym zorganizowanie społeczeństwu niezakłóconego

współżycia i rozwoju.

Na poziomie samorządu za bezpieczeństwo publiczne odpowiadają straże miejskie i gminne.

W Gminie Chełm są to ochotnicze straże pożarne, które odpowiadają za zadania z zakresu ochrony

ludności, ochrony przeciwpożarowej oraz ratownictwa, a także prowadzą działalność w zakresie

informowania ludności o istniejących zagrożeniach. Ponieważ głównym ograniczeniem skuteczności

działania tych służb są niedostatki związane z ich wyposażeniem, samorząd podejmie starania

zmierzające do pozyskania wsparcia finansowego w celu doposażenia jednostek OSP w potrzebny

sprzęt.

Ponadto służby ratownicze dążyć będą do ciągłego doskonalenia sposobów reagowania w sytuacjach

zagrożeń oraz zapobiegania występowaniu zjawisk kryzysowych. Zapewnieniu bezpieczeństwa

mieszkańcom i odpowiedniemu przygotowaniu się do zaistnienia niepożądanych zjawisk sprzyjać

będzie sporządzenie charakterystyki potencjalnych zagrożeń oraz oceny ryzyka ich wystąpienia na

terenie gminy.

W trosce o bezpieczeństwo mieszkańców prowadzone będą również działania profilaktyczne

w zakresie przeciwdziałania występowaniu zjawisk niepożądanych na terenie gminy.

Cel strategiczny 1.11. Budowanie spójności społecznej

Lokalne społeczności będą spójne, jeśli z jednej strony uda się w mieszkańcach wzbudzić przekonanie

o przynależności do wspólnoty i współodpowiedzialności za nią, z drugiej zaś ograniczone zostaną

warunki do powstawania wykluczeń. Należy dążyć do tego, by wszyscy mieszkańcy postrzegali swoje

miejscowości oraz gminę jako dobro autentycznie wspólne i naprawdę cenne.

Istotnym czynnikiem jest tutaj wzrost poczucia współodpowiedzialności mieszkańców za rozwój

społeczności lokalnej. W tym celu warto podejmować działania, które pozwolą uświadomić

obywatelom, jak duży wpływ na otaczającą ich rzeczywistość mają oni sami.

Ponieważ jednostkę samorządu terytorialnego tworzą jej mieszkańcy, warto ponadto dążyć do

wzrostu solidarności społecznej w gminie i poprawy relacji międzyludzkich. Cel ten pomoże osiągnąć

organizowanie wszelkiego rodzaju imprez integrujących, rekreacyjnych i rozrywkowych, które

sprzyjają kształtowaniu postaw wzajemnej otwartości i życzliwości. Ważnym działaniem sprzyjającym


72

realizacji niniejszego celu będzie ponadto rozwój świetlic wiejskich, będących miejscem spotkań,

aktywności i współdziałania mieszkańców gminy.


73

OBSZAR PRIORYTETOWY II: ROZBUDOWA I POPRAWA STANU

INFRASTRUKTURY

Cel strategiczny 2.1. Zwiększenie spójności układu drogowego gminy

Gmina Chełm – ze względu na wiejski charakter większości należących do niej miejscowości

i wynikające z tego znaczne rozproszenie zabudowy – cierpi na niedostatki związane z infrastrukturą

drogową. Istniejące odcinki dróg gminnych (utwardzonych i gruntowych) nie tworzą spójnego

systemu komunikacyjnego, ułatwiającego dotarcie do głównych dróg i dojazd do Chełma oraz innych

regionów kraju; brakuje również dobrych połączeń między poszczególnymi miejscowościami.

Władze gminne, w miarę możliwości zapewnienia finansowania inwestycji ze środków własnych

i zewnętrznych, podejmować będą starania na rzecz wytyczenia nowych dróg usprawniających

komunikację dla obecnych i nowych mieszkańców oraz osób przyjezdnych.

Wśród planowanych inwestycji drogowych znalazła się modernizacja następujących dróg:

DG Nr 112725L Rudka – Zawadówka,

DG Nr 112609L Horodyszcze Kolonia,

DG Nr 105046L Zagroda – granica Gminy Rejowiec,

DG Nr 105049L Krzywice,

DG Nr 104649L Zawadówka – Żółtańce,

DG Nr 104648L Depułtycze Królewskie – Rożdżałów,

DG Nr 112701L Staw – Horodyszcze Kolonia,

DG Nr 104650L Stare Depułtycze – Depułtycze Królewskie,

DG Nr 105071L Rożdżałów – Strupin Duży,

DP Staw – granica Gminy Sawin.

Cel strategiczny 2.2. Poprawa bezpieczeństwa ruchu drogowego

Niedostatkom w zakresie brakujących połączeń drogowych i stanu dróg istniejących towarzyszą braki

pogarszające bezpieczeństwo. Wzdłuż większości dróg nie ma chodników, jeszcze rzadsze są ścieżki

i trasy rowerowe. Znaczne luki występują również w oświetleniu drogowym. Wraz z rosnącym

natężeniem ruchu wzrasta zagrożenie dla wszystkich jego uczestników, ale w szczególności dotyczy to

„słabszych” użytkowników dróg – pieszych i rowerzystów, którzy są najczęstszymi ofiarami

wymienionych braków infrastrukturalnych.

Gmina Chełm inicjować będzie działania na rzecz separacji pieszych i rowerzystów od ruchu

samochodowego, budowy oświetlenia oraz rozwoju pozostałej infrastruktury zwiększającej

bezpieczeństwo wszystkich uczestników ruchu na najbardziej uczęszczanych i zagrożonych

wypadkami drogach.


74

Cel strategiczny 2.3. Rozbudowa infrastruktury sieci komunalnych

Jak większość obszarów o charakterze wiejskim, Gmina Chełm ma niedobory w zakresie

infrastruktury doprowadzającej wodę i odprowadzającej ścieki. Sieć wodociągowa nie jest w pełni

rozwinięta (ok. 6% mieszkańców nie jest podłączone do sieci), a z sieci kanalizacyjnej korzysta

zaledwie co piąty mieszkaniec. Pozostali w większości wykorzystują zbiorniki bezodpływowe

(szamba), z których wiele z racji swego wieku nie zapewnia wymaganej szczelności i zanieczyszcza

wody podziemne. W połączeniu z korzystaniem z własnych ujęć wody, stwarza to duże zagrożenie

epidemiologiczne.

Gmina Chełm będzie rozwijać sieci wodno-kanalizacyjne, dążąc do osiągnięcia jak najpełniejszego

zaspokojenia potrzeb mieszkańców w tę infrastrukturę. W przypadku braku możliwości przyłączenia

do sieci komunalnych, gmina wspierać będzie mieszkańców w budowie własnych (indywidualnych

i grupowych) obiektów służących bezpiecznemu zaopatrzeniu w wodę bytową i skutecznemu

oczyszczaniu ścieków (w szczególności oczyszczalni przydomowych).

Cel strategiczny 2.4. Rozwój infrastruktury turystycznej i rekreacyjnej

Potencjał turystyczny Gminy Chełm tworzy korzystne położenie oraz dobra jakość i różnorodność

środowiska naturalnego. Atuty te warto wykorzystać do rozwoju turystyki w gminie.

Bardzo ważnym czynnikiem podnoszącym atrakcyjność turystyczną jest nowoczesna infrastruktura

sportowo-rekreacyjna. Z tego względu należy dążyć do stałego podnoszenia jakości obiektów

sportowych i rekreacyjnych zlokalizowanych w gminie. Ogromny potencjał turystyczny Gminy Chełm

stanowią znajdujące się na jej terenie zabytki. Obiekty te warto promować w celu podnoszenia

atrakcyjności oferty turystycznej i wydłużenia pobytu turystów na obszarze gminy. W związku ze

zwiększającym się zainteresowaniem aktywnym wypoczynkiem, zasadne jest również dążenie do

rozbudowywania sieci ścieżek rowerowych wraz z infrastrukturą im towarzyszącą. Pomocna w tym

zakresie może okazać się współpraca Gminy Chełm z Miastem Chełm i Gminą Kamień w ramach

porozumienia zawiązanego w celu utworzenia Chełmskiego Obszaru Funkcjonalnego. Wspólne

działania gmin pomogą stworzyć sieć ścieżek rowerowych, które pozwolą na swobodne

przemieszczanie się rowerem po całym obszarze, co usprawni transport mieszkańców, a także

wpłynie na wzrost jego atrakcyjności turystycznej. Warto również dążyć do poprawy dostępu do

obiektów wodnych przeznaczonych na cele rekreacyjne oraz poprawy jakości ich wyposażenia.

Cel strategiczny 2.5. Zapewnianie dostępności terenów pod budownictwo

mieszkaniowe

Ze względu na ograniczone możliwości rozwoju urbanistycznego Miasta Chełm oraz widoczną od lat

wśród mieszkańców Miasta i innych gmin tendencję do przenoszenia się na teren Gminy Chełm,

uwidaczniającą się poprzez stały wzrost liczby mieszkańców Gminy, koniecznym działaniem staje się

zwiększanie dostępności obszarów nadających się pod budownictwo mieszkaniowe (przede

wszystkim indywidualne, w mniejszym zakresie zbiorowe).

Władze gminy zapewnią w miejscowych dokumentach planistycznych odpowiednią powierzchnię

wyznaczoną na cele mieszkaniowe oraz podejmować będą starania na rzecz udostępnienia

uzbrojonych działek. Pozwoli to ograniczyć chaos przestrzenny związany z niekontrolowaną


75

rozbudową terenów zamieszkanych oraz zapewnić rozsądne koszty i terminy przyłączenia mediów do

nowopowstających budynków.

Cel strategiczny 2.6. Poprawa stanu infrastruktury społecznej

Na jakość usług służących społeczeństwu wpływ ma przede wszystkim stan dostępnej infrastruktury.

Dlatego też zainicjowane zostaną starania o podnoszenie jakości infrastruktury społecznej dostępnej

na terenie gminy.

W ramach celu przedmiotowego samorząd podejmie starania w zakresie rozbudowy i modernizacji

placówek edukacyjnych, świetlic wiejskich, przyszkolnych obiektów sportowo-rekreacyjnych oraz

zakupu wyposażenia tych obiektów w potrzebne sprzęty. Poprawę skuteczności pomocy społecznej

zapewni usprawnienie obiektów służących realizacji działań opiekuńczych w gminie. Modernizacja

infrastruktury kultury pozwoli zwiększyć standard i dostępność świadczonych usług oraz przyczyni się

do ochrony i zachowania dziedzictwa kulturowego. Wszelkie inicjatywy realizowane będą w sposób

sprzyjający likwidacji barier architektonicznych, co pozwoli na pełne korzystanie z przestrzeni

społecznej przez wszystkich mieszkańców.


76

OBSZAR PRIORYTETOWY III: ROZWÓJ GOSPODARCZY

Cel strategiczny 3.1. Zapewnienie dostępności atrakcyjnych terenów inwestycyjnych

Możliwość znalezienia odpowiednich działek pod inwestycje stanowi jeden z kluczowych czynników

atrakcyjności inwestycyjnej danego obszaru. Poprzez „odpowiednich” rozumie się: dobrze

skomunikowanych, uzbrojonych bądź z możliwością szybkiego uzbrojenia, z właściwym

przeznaczeniem w dokumentach planistycznych. Brak takich atutów zdecydowanie utrudnia,

a czasem wręcz uniemożliwia znalezienie przedsiębiorców zainteresowanych inwestowaniem na

danym terenie.

Gmina Chełm, z racji położenia w „otulinie” Miasta Chełm, stanowi naturalny zasób terenów

inwestycyjnych dla przedsiębiorców zainteresowanych lokalizacjami w Mieście. Działania władz

powinny skupiać się na wynajdywaniu takich terenów, odpowiednim ich przeznaczaniu

w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego oraz udostępnianiu informacji o nich

wszystkim zainteresowanym.

Cel strategiczny 3.2. Stała poprawa poziomu obsługi inwestorów

Kolejnym elementem wpływającym na atrakcyjność inwestycyjną gminy jest jakość obsługi

przedsiębiorców zainteresowanych lokalizacją swoich przedsięwzięć na jej terenie.

Obejmuje ona pokierowanie inwestorem i udzielanie mu wsparcia na całym etapie: od wyboru

lokalizacji, przez odpowiednie wsparcie przy pozyskiwaniu niezbędnych pozwoleń, aż do zakończenia

przedsięwzięcia inwestycyjnego.

Czynnikiem, który może zadecydować o wyborze lub odrzuceniu danego terenu, bywa niekiedy

właściwa obsługa ze strony urzędników. Gmina Chełm poczyni starania na rzecz ciągłego podnoszenia

poziomu obsługi przedsiębiorców przez jej pracowników.

Cel strategiczny 3.3. Wspieranie funkcjonujących i przyciąganie nowych

przedsiębiorstw

Kolejnym elementem zachęcającym do inwestowania w danej gminie jest dobrze przemyślany

system zachęt inwestycyjnych, pozwalających na obniżenie kosztów funkcjonowania nowego

przedsięwzięcia. Z racji ograniczenia zestawu narzędzi dostępnych władzom lokalnym, w grę wchodzi

przede wszystkim ulga w podatku od nieruchomości.

Należy przy tym zadbać, aby zachęty te były kierowane do podmiotów tworzących nowe trwałe

miejsca pracy (a nie np. przenoszących produkcję z innej lokalizacji), co przełoży się na korzyści dla

osób zamieszkujących Gminę. Władze gminy opracują zestaw narzędzi zgodnych z przepisami

o pomocy publicznej, zapewniających wsparcie dla obecnie działających i przyciągających nowe firmy

na teren gminy.


77

Cel strategiczny 3.4. Promocja gospodarcza gminy

Poza zapewnieniem przedsiębiorcom odpowiednich warunków do działania, niezbędne jest także

przekonanie ich, że warto rozpocząć działalność na terenie gminy. O inwestorów konkuruje między

sobą niemal 2,5 tys. gmin z całej Polski. Niezbędne jest podejmowanie działań mających na celu

przekonanie przedsiębiorców o atrakcyjności inwestycyjnej Gminy Chełm.

Władze gminy będę prowadzić działania promocyjne – z wykorzystaniem własnych zasobów oraz

poprzez inicjatywę Chełmskiego Obszaru Funkcjonalnego – na targach, wystawach i innych miejscach

oraz z wykorzystaniem innych metod pozyskiwania inwestorów (Internet, bezpośrednie oferty

skierowane do zrzeszeń przedsiębiorców, itp.), mając na szczególnym względzie przedsiębiorstwa

tworzące stałe miejsca pracy i działające z poszanowaniem zasady zrównoważonego rozwoju.

Cel strategiczny 3.5. Promocja aktywności gospodarczej wśród mieszkańców

Niewielkie przedsiębiorstwa stanowią podstawę wszystkich rozwiniętych gospodarek, dając

zatrudnienie większości osób aktywnych zawodowo, a jednocześnie – dzięki szerokiemu spektrum

branż – zabezpieczając je przed wahaniami koniunktury w pojedynczej sferze aktywności. Celem

władz Gminy Chełm jest wzmacnianie lokalnej przedsiębiorczości poprzez zachęcanie mieszkańców

do podejmowania aktywności gospodarczej w rozmaitych dziedzinach. Dzięki temu sami znajdą

zatrudnienie, a część z nich stworzy w przyszłości miejsca pracy dla pozostałych mieszkańców.

Władze gminne zachęcać będą mieszkańców do zakładania i rozwoju działalności gospodarczej, m.in.

informując o możliwości uzyskiwania bezzwrotnego i preferencyjnego zwrotnego wsparcia

finansowego na zakup wyposażenia niezbędnego do rozpoczęcia i rozwoju działalności.

Cel strategiczny 3.6. Wykorzystanie potencjału Chełmskiego Obszaru

Funkcjonalnego do rozwoju gminy

Gmina Chełm przystąpiła, razem z Miastem Chełm i Gminą Kamień, do porozumienia o utworzeniu

Chełmskiego Obszaru Funkcjonalnego. Jego celem jest wspomaganie zrównoważonego rozwoju

wymienionych jednostek samorządowych przy wykorzystaniu ich potencjałów. Chełmski Obszar

Funkcjonalny pozwoli realizować zadania o zakresie wykraczającym poza obszar jednej gminy.

Gmina Chełm realizować będzie w ramach Chełmskiego Obszaru Funkcjonalnego wszelkie inicjatywy

sprzyjające osiąganiu celów rozwojowych gminy i jej mieszkańców, przy zachowaniu zasady

zrównoważonego rozwoju.

Cel strategiczny 3.7. Rozwój turystyki

Jedną z głównych atrakcji gminy Chełm stanowi bogactwo nieskażonych terenów, wykorzystywanych

m.in. na potrzeby rolnictwa indywidualnego. Ponadto atutem są duże kompleksy leśne oraz

rezerwaty przyrody. Skojarzenie tych dwóch aspektów skłania do wykorzystywania zasobów

przyrodniczych na cele turystyczne, w szczególności w formie agroturystyki. Pozwoli to z jednej

strony znaleźć dodatkowe źródło dochodów rolnikom z terenu gminy, z drugiej – udostępniać walory

przyrodnicze bez znaczącego oddziaływania na środowisko poprzez np. budowę dużych pensjonatów

turystycznych.


78

Gmina Chełm sprzyjać będzie inicjatywom na rzecz rozwoju dostępności infrastruktury turystycznej,

a przy tym podejmować działania służące promowaniu Gminy jako atrakcyjnego miejsca do

wypoczynku.

Cel strategiczny 3.8. Wspieranie rozwoju rolnictwa

Żyzne gleby Gminy Chełm zapewniają bardzo dobre warunki do produkcji rolnej. Władze gminy

podejmować będą działania na rzecz zapewnienia miejscowym rolnikom jak najlepszego wsparcia

służącego rozwojowi ich gospodarstw (m.in. zwiększanie powierzchni i wydajności upraw, jakości

plonów, pogłowia zwierząt).

Gmina korzystać będzie ze wszelkich dostępnych instrumentów wpływających na realizację tego celu.

Najważniejszą rolę odgrywać będą inicjatywy informacyjne dla rolników, pomagające w zachęceniu

ich do korzystania z pomocy instytucji powołanych do udzielania im wsparcia merytorycznego

i finansowego.

Cel strategiczny 3.9. Rozwój współpracy z uczelniami wyższymi

Rozwój edukacji o jak najwyższym standardzie stanowi o przyszłości gospodarki. Pozwala to z jednej

strony przekonywać inwestorów o dostępności wykwalifikowanych pracowników i promować gminę

jako dobre miejsce do inwestowania, z drugiej – zachęcać młodych ludzi do pozostawania w gminie

i zdobywania w placówkach na jej terenie niezbędnej wiedzy i kwalifikacji.

Gmina Chełm posiada na swoim terenie ośrodek edukacji na poziomie wyższym w zakresie inżynierii

lotniczej. Władze gminy sprzyjać będą staraniom jego administracji w kierunku rozwoju ośrodka

i udzielać im wszelkiego możliwego wsparcia, a także zachęcać wszelkie inne instytucje edukacyjne

i naukowe do prowadzenia działalności na terenie gminy.

Cel strategiczny 3.10. Promocja i wzrost zatrudnienia poza rolnictwem

Profesjonalizacja działalności rolniczej oznacza m.in. scalenie mniejszych gospodarstw, większe

zmechanizowanie produkcji i zmniejszenie zatrudnienia w tym obszarze.

Władze Gminy Chełm wspierać będą starania na rzecz zwiększenia liczby pracujących w sektorach

produkcyjnym i usługowym oraz udziału zatrudnionych w tych sektorach w ogóle osób pracujących,

m.in. poprzez działania na rzecz przyciągnięcia nowych inwestorów tworzących nowe miejsca pracy

oraz podejmowania pracy etatowej przez osoby utrzymujące się dotychczas z rolnictwa (w tym

tzw. ukrytych bezrobotnych).


79

Monitoring Strategii

Monitoring stanowi ważny element w procesie wdrażania dokumentu strategicznego. Podstawowym

celem funkcjonowania sytemu monitoringu jest gromadzenie i przetwarzanie informacji o stanie

realizacji Strategii i jej wpływie na otoczenie. Ponadto systematyczna interpretacja informacji

dotyczących Strategii pozwala dokonywać bieżącej korekty działań podmiotów odpowiedzialnych za

jej wdrażanie w sytuacji wystąpienia nieprawidłowości. Monitoring ma również na celu kontrolę

aktualności zapisów dokumentu strategicznego, co pozwala na podjęcie decyzji o ewentualnym

przystąpieniu do jego aktualizacji.

Monitoring Strategii Rozwoju Gminy Chełm odbywał się będzie w oparciu o przygotowywane przez

odpowiednie wydziały merytoryczne Urzędu Gminy raporty opisujące stopień realizacji

poszczególnych celów i zadań opisanych w dokumencie oraz analizę osiągnięcia wskaźników

monitoringowych. Przykładowe wskaźniki do wybranych celów zawiera załącznik nr 1.

Procedura monitorowania odbywać się będzie nie rzadziej niż raz na 2 lata. Jej oczekiwany przebieg

zaprezentowano w poniższej tabeli.

Tabela 34. Oczekiwany przebieg procedury monitorowania Strategii

Lp. Działanie Podmioty

zaangażowane Wyniki i procedury Termin

1. Zarządzenie

o rozpoczęciu monitoringu

Wójt Gminy

Wskazanie oczekiwanych ustaleń, podmiotów odpowiedzialnych za

przeprowadzenie monitoringu, określenie harmonogramu

przeprowadzenia monitoringu

październik-listopad; w okresie co najmniej co dwa

lata

2. Ogłoszenie rozpoczęcia monitoringu

Zespół zadaniowy wskazany

w zarządzeniu Wójta lub wyznaczony wydział

Przekazanie wydziałom merytorycznym UG oraz –

w miarę potrzeby i możliwości – innym podmiotom informacji o rozpoczęciu monitoringu oraz

o zakresie oczekiwanych informacji; przekazanie ankiet

i formularzy

1 tydzień

3. Opis stanu realizacji

zadań strategii

Wydziały merytoryczne UG przy współpracy innych podmiotów

zaangażowanych we wdrażanie strategii

Opis działań podjętych w celu realizacji strategii; opis

zagrożeń dla prawidłowej realizacji zadań strategii

2 tygodnie

4.

Przekazanie opisów stanu realizacji

strategii zespołowi zadaniowemu

Wydziały merytoryczne UG

- -


80



5.

Ocena wyników (porównanie

z planem), dyskusja nad

raportem



Określenie stopnia wykonania przyjętych zapisów strategii;

określenie odchyleń; identyfikacja i analiza przyczyn

odchyleń. Celem dyskusji jest podjęcie

decyzji co do zakresu potrzebnych prac nad aktualizacją Strategii;

w przypadku podjęcia decyzji o konieczności dokonania

aktualizacji Strategii należy zastosować się do punktów 6.-

10., zaś w przypadku decyzji o niedokonywaniu aktualizacji należy zakończyć monitoring

w trybie przewidzianym w punktach 6a-8a.

2 tygodnie

Podjęcie decyzji o konieczności dokonania aktualizacji Strategii

6. Prace studyjne nad zapisami strategii

Zespół zadaniowy przy wsparciu wydziałów merytorycznych UG

Analiza zapisów strategii w części dotyczącej celów strategicznych, wskazanie

potrzebnych zmian, dyskusja nad proponowanymi zmianami

1 miesiąc

7. Przygotowanie

aktualizacji strategii Odpowiedni wydział

Aktualizacja zapisów strategii powinna być wykonana na podstawie ustaleń zespołu

zadaniowego

1 miesiąc

8. Przyjęcie aktualizacji

przez zespół zadaniowy

Zespół zadaniowy Przyjęcie tekstu, który zostanie przedłożony pod obrady Rady

Gminy -

9. Przedłożenie

aktualizacji Radzie Gminy

Wójt Gminy Przedłożenie dokumentu pod

obrady Rady Gminy

3 tygodnie przed terminem sesji

Rady Gminy

10. Przyjęcie aktualizacji

przez Radę Gminy Rada Gminy

Podjęcie uchwały w sprawie aktualizacji strategii rozwoju

W terminie sesji Rady Gminy

Podjęcie decyzji o niedokonywaniu aktualizacji Strategii

6a. Planowanie korekty

Wójt Gminy na podstawie zaleceń

zespołu zadaniowego wskazanego

w zarządzeniu Wójta lub wyznaczonego

wydziału

Zalecenia co do zmiany dotychczasowych metod

realizacji, bądź sugestia do wprowadzenia nowych;

określenie i akceptacja działań korygujących

1 tydzień

7a. Przekazanie

zalecanych korekt



Przekazanie informacji o zauważonych

niedociągnięciach, problemach oraz o zalecanych sposobach rozwiązania problemów do

autorów strategii

-


81



8a.

Przedłożenie sprawozdania

z monitoringu Radzie Gminy

Wójt Gminy

Celem sprawozdania będzie powiadomienie Rady o stanie wdrażania strategii rozwoju

oraz o dostrzeżonych przy jej wdrażaniu problemach

w terminie kolejnego

posiedzenia Rady, chyba że Rada

postanowi o innym terminie



82

Spis tabel

Tabela 1. Poziom wskaźników obciążenia demograficznego dla Gminy Chełm w latach 2004-2014 ... 16

Tabela 2. Poziom współczynników naturalnego ruchu ludności dla Gminy Chełm na tle województwa

i kraju w latach 2004-2013 .................................................................................................................... 17

Tabela 3. Struktura bezrobotnych według płci w latach 2004-2014 ..................................................... 19

Tabela 4. Struktura bezrobotnych według wieku w 2013 i 2014 roku .................................................. 19

Tabela 5. Struktura bezrobotnych według poziomu wykształcenia w 2012 i 2013 roku ...................... 20

Tabela 6. Struktura pracujących według płci w latach 2004-2014 ........................................................ 20

Tabela 7. Gospodarstwa rolne w Gminie Chełm ................................................................................... 21

Tabela 8. Struktura gruntów w Gminie Chełm ...................................................................................... 21

Tabela 9. Podmioty gospodarki narodowej w Gminie Chełm w latach 2004-2014 .............................. 22

Tabela 10. Wskaźnik przedsiębiorczości w Gminie Chełm, województwie oraz w kraju w latach 2009-

2014 ....................................................................................................................................................... 22

Tabela 11. Struktura podmiotów gospodarki narodowej w Gminie Chełm według sekcji PKD 2007

w latach 2009-2014 ............................................................................................................................... 23

Tabela 12. Struktura podmiotów gospodarczych według klas wielkości zarejestrowanych na terenie

Gminy Chełm w latach 2009-2013 ........................................................................................................ 25

Tabela 13. Wykaz przedsiębiorstw produkcyjno-usługowych zlokalizowanych w Gminie Chełm ........ 25

Tabela 14. Udzielone noclegi w Gminie Chełm w latach 2004-2014 .................................................... 27

Tabela 15. Podstawowe dane na temat infrastruktury wodociągowej Gminy Chełm w latach 2006-

2013 ....................................................................................................................................................... 41

Tabela 16. Podstawowe dane dotyczące sieci kanalizacyjnej w Gminie Chełm w latach 2004-2014 ... 42

Tabela 17. Podstawowe dane dotyczące zużycia gazu w Gminie Chełm w latach 2004-2013 ............. 44

Tabela 18. Masa odpadów odebranych w latach 2005-2013 z terenu Gminy Chełm .......................... 45

Tabela 19. Zasoby mieszkaniowe w Gminie Chełm w latach 2004-2013 .............................................. 47

Tabela 20. Mieszkania wyposażone w wodociąg, ustęp spłukiwany, łazienkę, centralne ogrzewanie

i gaz sieciowy w ogóle mieszkań w Gminie Chełm w latach 2004-2013 ............................................... 48

Tabela 21. Mieszkania oddane do użytkowania w Gminie Chełm w latach 2004-2013 ....................... 49

Tabela 22. Podstawowe dane na temat wychowania przedszkolnego w Gminie Chełm w latach 2004-

2014 ....................................................................................................................................................... 49

Tabela 23. Dzieci w wieku 3-6 lat objęte wychowaniem przedszkolnym w Gminie Chełm w latach

2004-2014 ............................................................................................................................................. 50

Tabela 24. Podstawowe informacje dotyczące edukacji podstawowej w Gminie Chełm w latach 2004-

2013 ....................................................................................................................................................... 50

Tabela 25. Podstawowe informacje dotyczące edukacji gimnazjalnej w Gminie Chełm w latach 2004-

2013 ....................................................................................................................................................... 50

Tabela 26. Podstawowe informacje dotyczące edukacji ponadgimnazjalnej w Gminie Chełm w latach

2008-2013 ............................................................................................................................................. 51

Tabela 27. Placówki pomocy społecznej w Gminie Chełm w latach 2008-2014 ................................... 54

Tabela 28. Kwoty świadczeń rodzinnych wypłaconych w Gminie Chełm w latach 2008-2013............. 56

Tabela 29. Budżet Gminy Chełm w latach 2008-2014 oraz plan na 2015 r. .......................................... 57

Tabela 30. Struktura budżetu Gminy Chełm w latach 2008-2015 ........................................................ 58

Tabela 31. Dynamika zmian w budżecie Gminy Chełm w latach 2008-2015 ........................................ 58


83

Tabela 32. Wysokość wskaźnika łącznej kwoty spłaty zobowiązań do dochodów oraz limit tego

wskaźnika (IWZ) dla Gminy Chełm na lata 2015-2022 .......................................................................... 62

Tabela 33. Wskaźnik dochody ogółem/mieszkańca dla Gminy Chełm w latach 2008-2015 ................. 62

Tabela 34. Oczekiwany przebieg procedury monitorowania Strategii ................................................. 79

Spis rysunków

Rysunek 1. Podmioty nowo zarejestrowane i wyrejestrowane z rejestru REGON w Gminie Chełm

w 2014 roku według sekcji PKD 2007 (najwyższe wartości) ................................................................. 24

Rysunek 2. Przebieg trasy Poleskiego Szlaku Konnego ......................................................................... 33

Rysunek 3. Portal Turystyczny Gminy Chełm ........................................................................................ 35

Spis wykresów

Wykres 1. Liczba ludności Gminy Chełm według faktycznego miejsca zamieszkania w latach 2004-

2014 ....................................................................................................................................................... 13

Wykres 2. Prognoza liczby ludności Gminy Chełm w latach 2014-2035 ............................................... 13

Wykres 3. Przyrost naturalny, saldo migracji i przyrost rzeczywisty ludności Gminy Chełm w latach

2004-2014 ............................................................................................................................................. 14

Wykres 4. Struktura ludności Gminy Chełm ze względu na płeć w latach 2004-2014 .......................... 14

Wykres 5. Struktura ludności ze względu na wiek i płeć w 2005 oraz w 2014 roku ............................. 15

Wykres 6. Struktura ludności Gminy Chełm według ekonomicznych grup wieku w latach 2004-2014 ...

............................................................................................................................................................... 16

Wykres 7. Poziom wskaźników obciążenia demograficznego dla Gminy Chełm, woj. lubelskiego i kraju

w 2014 roku ........................................................................................................................................... 17

Wykres 8. Poziom bezrobocia w Gminie Chełm w latach 2007-2014 ................................................... 18

Wykres 9. Liczba bezrobotnych na 100 pracujących w Gminie Chełm w latach 2004-2013 ................ 19

Wykres 10. Sytuacja na rynku pracy w Gminie Chełm na tle powiatu chełmskiego, województwa

lubelskiego i kraju w 2013 roku ............................................................................................................. 20

Wykres 11. Liczba nowo zarejestrowanych i wyrejestrowanych podmiotów gospodarki narodowej

w Gminie Chełm w latach 2009-2014 ................................................................................................... 24

Wykres 12. Korzystający z noclegów w Gminie Chełm w latach 2004-2014......................................... 27

Wykres 13. Liczba udzielonych noclegów w Gminie Chełm w latach 2004-2014 ................................. 28

Wykres 14. Długość czynnej wodociągowej sieci rozdzielczej oraz liczba połączeń do budynków

mieszkalnych w Gminie Chełm w latach 2004-2013 ............................................................................. 42

Wykres 15. Długość czynnej kanalizacyjnej sieci rozdzielczej oraz liczba połączeń do budynków

mieszkalnych w Gminie Chełm w latach 2004-2014 ............................................................................. 43

Wykres 16. Długość czynnej gazowej sieci rozdzielczej (km) oraz liczba czynnych przyłączy do

budynków mieszkalnych w Gminie Chełm w latach 2004-2013 ........................................................... 44

Wykres 17. Masa zmieszanych odpadów komunalnych odebranych w latach 2005-2013 z terenu

Gminy Chełm ......................................................................................................................................... 46

Wykres 18. Przeciętna powierzchnia użytkowa mieszkań w Gminie Chełm w latach 2004-2013 ........ 48

Wykres 19. Środowiskowa pomoc społeczna w Gminie Chełm w latach 2008-2013 ........................... 54


84

Wykres 20. Udział osób zamieszkujących gospodarstwa domowe korzystające ze środowiskowej

pomocy społecznej w ludności ogółem w latach 2008-2013 w Gminie Chełm, województwie i kraju ....

............................................................................................................................................................... 55

Wykres 21. Świadczenia rodzinne w Gminie Chełm w latach 2008-2013 ............................................. 55

Wykres 22. Dochody, wydatki i wynik budżetu Gminy Chełm w latach 2008-2015 (w mln zł) ............ 59

Wykres 23. Nadwyżka dochodów ogółem nad wydatkami bieżącymi, spłata i obsługa zadłużenia oraz

wydatki majątkowe Gminy Chełm w latach 2008-2015 (w mln zł) ....................................................... 60

Wykres 24. Stan i obsługa zadłużenia Gminy Chełm w latach 2008-2015 (w mln zł) ........................... 60

Wykres 25. Wskaźnik nadwyżki dochodów ogółem nad wydatkami bieżącymi/obsługa zadłużenia dla

Gminy Chełm w latach 2008-2015 ........................................................................................................ 61

Wykres 26. Wskaźniki stanu i obsługi zadłużenia do dochodów dla Gminy Chełm w latach 2008-2015

............................................................................................................................................................... 62

Spis fotografii

Fotografia 1. Rezerwat Torfowisko „Sobowice” .................................................................................... 12

Fotografia 2. Pałac w Srebrzyszczu ........................................................................................................ 29

Fotografia 3. Młyn i zabudowania podworskie w Uhrze ....................................................................... 29

Fotografia 4. Kamienna wieża w Stołpiu ............................................................................................... 30

Fotografia 5. Zabytki sakralne Gminy Chełm......................................................................................... 32

Fotografia 6. Zalew Żółtańce i Zalew Staw ............................................................................................ 33

Fotografia 7. Trasy rowerowe i szlaki piesze Gminy Chełm .................................................................. 34

Fotografia 8. Teren lotniska w Depułtyczach Królewskich .................................................................... 39

Fotografia 9. Wydarzenia kulturalne Gminy Chełm .............................................................................. 53

Spis map

Mapa 1. Położenie Gminy Chełm w województwie lubelskim ................................................................ 9

Mapa 2. Sieć osadnicza Gminy Chełm ................................................................................................... 10

Mapa 3. Podstawowy układ komunikacyjny Gminy Chełm .................................................................. 37

Mapa 4. Przebieg projektowanej obwodnicy Miasta Chełm w dwóch wariantach, stan na 2010 r. .... 38

Mapa 5. Schemat sieci komunikacyjnej CLA ......................................................................................... 40

Mapa 6. Lokalizacja i zasięg Aglomeracji Chełm ................................................................................... 41

Mapa 7. Lokalizacja hotspotów w Gminie Chełm ................................................................................. 47


85

Załącznik nr 1. Przykładowe wskaźniki monitoringowe

Nr Obszar

priorytetowy / Cel Nazwa

Jednostka miary

Źródło

1. Obszar

priorytetowy Poprawa jakości życia w gminie

1.1. Cel strategiczny Wykorzystanie aktywności mieszkańców do prowadzenia polityki rozwoju gminy

Liczba mieszkańców zaangażowanych w działalność wolontariacką i projekty społeczne os. UG

Liczba przedsięwzięć integrujących społeczność lokalną i wzmacniających więzi społeczne szt. UG

Liczba inicjatyw realizowanych w ramach budżetu obywatelskiego szt. UG

Wartość inicjatyw realizowanych w ramach budżetu obywatelskiego PLN UG

Liczba akcji mających na celu aktywizację społeczną mieszkańców szt. UG

1.2. Cel strategiczny Zwiększenie jakości usług publicznych

Odsetek mieszkańców zadowolonych ze standardów usług świadczonych przez organy samorządowe wsk. opisowy ankiety

Liczba wdrożonych rozwiązań teleinformatycznych do komunikacji z obywatelami i załatwiania spraw urzędowych

szt. UG

1.3. Cel strategiczny Wspieranie mobilności mieszkańców

Liczba połączeń komunikacji zbiorowej między miejscowościami Gminy Chełm a Miastem Chełm szt. UG

Długość zmodernizowanych ścieżek rowerowych km UG

Długość wybudowanych ścieżek rowerowych km UG

1.4. Cel strategiczny Podnoszenie jakości edukacji

Liczba przedsięwzięć polegających na modernizacji infrastruktury edukacyjnej szt. UG, szkoły

Kwota przeznaczona na zakup pomocy dydaktycznych PLN UG, szkoły

Liczba nauczycieli i wychowawców biorących udział w programach rozwoju kompetencji i kwalifikacji os. szkoły

Liczba ofert zajęć dodatkowych i świetlicowych dostępnych w szkołach na terenie gminy szt. UG, szkoły

Liczba laureatów olimpiad przedmiotowych os. szkoły

1.5. Cel strategiczny Poprawa dostępności oferty kulturalnej

Liczba nowych atrakcji kulturalnych szt. UG, OK

Liczba zmodernizowanych budynków instytucji kultury szt. UG

Liczba budynków kultury, w których unowocześniono wyposażenie i uzupełniono zasoby szt. UG


86

Nr Obszar


Jednostka miary

Źródło

Liczba porozumień zawartych z gminami sąsiednimi w zakresie udostępniania zasobów kultury szt. UG

1.6. Cel strategiczny Rozwój aktywności sportowej i profilaktyka zdrowotna

Liczba wybudowanych obiektów sportowych i rekreacyjnych szt. UG

Liczba zmodernizowanych obiektów sportowych i rekreacyjnych szt. UG

Liczba inicjatyw w zakresie promowania sportu oraz zdrowego stylu życia szt. UG

Liczba zrealizowanych przedsięwzięć z zakresu profilaktyki i edukacji zdrowotnej szt. UG

1.7. Cel strategiczny Wspieranie budowy społeczeństwa informacyjnego

Liczba operatorów działających na terenie gminy szt. UG

1.8. Cel strategiczny Włączenie społeczne grup marginalizowanych

Liczba inicjatyw z zakresu włączenia społecznego osób zagrożonych wykluczeniem społecznym szt. UG

1.9. Cel strategiczny Utrzymanie jakości środowiska naturalnego

Liczba kampanii w zakresie edukacji ekologicznej szt. UG

Liczba zrealizowanych akcji promujących postawy proekologiczne wśród mieszkańców szt. UG

1.10. Cel strategiczny Zwiększenie bezpieczeństwa publicznego

Modernizacja wyposażenia OSP w Gminie Chełm wsk. opisowy UG

Liczba zorganizowanych działań edukacyjnych w zakresie przeciwdziałania występowaniu zjawisk niepożądanych na terenie gminy

szt. UG

1.11. Cel strategiczny Budowanie spójności społecznej

Liczba zorganizowanych imprez integrujących, rekreacyjnych i rozrywkowych szt. UG

2. Obszar

priorytetowy Rozbudowa i poprawa stanu infrastruktury

2.1. Cel strategiczny Zwiększenie spójności układu drogowego

Długość wybudowanych dróg gminnych km UG

Długość zmodernizowanych dróg gminnych km UG

Długość wybudowanych dróg na terenie gminy km UG

Długość zmodernizowanych dróg na terenie gminy km UG


87

Nr Obszar


Jednostka miary

Źródło

2.2. Cel strategiczny Poprawa bezpieczeństwa ruchu drogowego

Długość wybudowanych chodników hm UG

Liczba nowych punktów oświetlenia ulicznego szt. UG

Długość wybudowanych ścieżek i dróg rowerowych km UG

Długość zmodernizowanych ścieżek i dróg rowerowych km UG

Liczba wybudowanych elementów infrastruktury towarzyszącej dla rowerzystów szt. UG

Długość wybudowanych ciągów pieszych km UG

Długość zmodernizowanych ciągów pieszych km UG

2.3. Cel strategiczny Rozbudowa infrastruktury sieci komunalnych

Długość wybudowanej sieci wodociągowej km UG

Długość zmodernizowanej sieci wodociągowej km UG

Długość wybudowanej sieci kanalizacyjnej km UG

Długość zmodernizowanej sieci kanalizacyjnej km UG

Odsetek mieszkańców korzystających z instalacji wodociągowej % UG, GUS

Odsetek mieszkańców korzystających z instalacji kanalizacyjnej % UG, GUS

Liczba wybudowanych przydomowych oczyszczalni ścieków szt. UG

Liczba przeprowadzonych akcji ekologicznych skierowanych do mieszkańców szt. UG

2.4. Cel strategiczny Rozwój infrastruktury turystycznej i rekreacyjnej

Liczba wybudowanych obiektów sportowych i rekreacyjnych szt. UG

Liczba zmodernizowanych obiektów sportowych i rekreacyjnych szt. UG

Modernizacja wyposażenia obiektów wodnych (Zalew Żółtańce i Staw) wsk. opisowy UG

2.5. Cel strategiczny Zapewnianie dostępności terenów pod budownictwo mieszkaniowe

Powierzchnia terenów udostępnionych pod zabudowę mieszkaniową ha UG

Udział powierzchni uzbrojonych terenów udostępnionych pod zabudowę mieszkaniową w powierzchni terenów mieszkaniowych ogółem

% UG

2.6. Cel strategiczny Poprawa stanu infrastruktury społecznej

Liczba zmodernizowanych budynków szkolnych szt. UG

Liczba szkół doposażonych w pomoce naukowe i sprzęt sportowy szt. UG


88

Nr Obszar


Jednostka miary

Źródło

Liczba szkół doposażonych w nowoczesną infrastrukturę teleinformatyczną szt. UG

Liczba zmodernizowanych obiektów instytucji kultury szt. UG

3. Obszar

priorytetowy Rozwój gospodarczy

3.1. Cel strategiczny Zapewnienie dostępności atrakcyjnych terenów inwestycyjnych

Liczba kanałów informowania o dostępnych zasobach inwestycyjnych gminy i ChOF szt. UG

Liczba ofert inwestycyjnych zamieszczonych w bazach danych o inwestycjach i inwestorach szt. UG

3.2. Cel strategiczny Stała poprawa poziomu obsługi inwestorów

Liczba obsłużonych inwestorów os. UG

Poziom zadowolenia inwestorów z obsługi wsk. opisowy ankiety

3.3. Cel strategiczny Wspieranie funkcjonujących i przyciąganie nowych przedsiębiorstw

Liczba nowopowstałych przedsiębiorstw szt. UG, GUS

Wskaźnik przedsiębiorczości w gminie UG, GUS

3.4. Cel strategiczny Promocja gospodarcza gminy

Liczba wydanych publikacji dotyczących oferty inwestycyjnej szt. UG

Liczba udziałów w targach i imprezach promocyjnych szt. UG

3.5. Cel strategiczny Promocja aktywności gospodarczej wśród mieszkańców

Liczba kanałów informowania o zakładaniu i prowadzeniu działalności gospodarczej udostępnianych przez jednostki samorządowe

szt. UG

Liczba akcji promujących prowadzenie działalności gospodarczej szt. UG

Liczba programów szkoleniowych i finansowo-doradczych skierowanych do nowopowstających przedsiębiorstw

szt. UG

Liczba programów szkoleniowych i finansowo-doradczych skierowanych do funkcjonujących przedsiębiorstw szt. UG


89

Nr Obszar


Jednostka miary

Źródło

3.6. Cel strategiczny Wykorzystanie potencjału Chełmskiego Obszaru Funkcjonalnego do rozwoju gminy

Liczba inicjatyw podejmowanych wspólnie z partnerami ChOF szt. UG

3.7. Cel strategiczny Rozwój turystyki

Liczba nowopowstałych obiektów turystycznych szt. UG

Promocja turystyczna gminy wsk. opisowy UG

Liczba turystów korzystających z noclegów na terenie gminy os. UG, GUS

Czas pobytu turystów na terenie gminy doba UG, GUS

3.8. Cel strategiczny Wspieranie rozwoju rolnictwa

Liczba inicjatyw wspierających rozwój gospodarstw rolnych na terenie gminy szt. UG

Liczba akcji informacyjnych dla rolników zachęcających do korzystania z pomocy instytucjonalnej szt. UG

Liczba rolników korzystających ze wsparcia instytucjonalnego os. UG

3.9. Cel strategiczny Rozwój współpracy z uczelniami wyższymi

Liczba inicjatyw podjętych we współpracy z PWSZ szt. UG

3.10. Cel strategiczny Promocja i wzrost zatrudnienia poza rolnictwem

Liczba pracujących poza rolnictwem os. UG, GUS

Udział pracujących poza rolnictwem w ogóle osób pracujących % UG, GUS


90

Opracowanie:

Strategia Rozwoju Gminy Chełm

na lata 2015-2020 z perspektywą do roku 2030

wykonane zostało przez firmę:

LLooggooss CCoonnssuullttiinngg SSpp.. zz oo.. oo..

uull.. 33 MMaajjaa 1188//44

2200--007788 LLuubblliinn

Autorzy:

Natalia Chmielewska

Kamil Kowalczyk

Paweł Dryl

Strategia Rozwoju Gminy Chełm na lata 2015-2020 z ... · społeczeństwa w ochronie środowiska...

Documents

Transcript of Strategia Rozwoju Gminy Chełm na lata 2015-2020 z ... · społeczeństwa w ochronie środowiska...