Strategia Rozwoju Gminy Chełm na lata 2015-2020 z perspektywą do roku 2030
2
Spis treści
Wstęp ...................................................................................................................................................... 5
1. Cele i zakres aktualizacji strategii ................................................................................................ 5
2. Założenia metodologiczne Strategii ............................................................................................ 5
3. Struktura dokumentu .................................................................................................................. 6
4. Zgodność Strategii z dokumentami strategicznymi wyższych szczebli ........................................ 6
Diagnoza sytuacji społeczno-gospodarczej Gminy Chełm ....................................................................... 9
1. Przestrzeń i środowisko ............................................................................................................... 9
A. Położenie geograficzne ............................................................................................................ 9
B. Sieć osadnicza ........................................................................................................................ 10
C. Środowisko przyrodnicze i zasoby naturalne ......................................................................... 11
D. Zagospodarowanie przestrzenne ........................................................................................... 12
2. Sfera społeczna .......................................................................................................................... 12
A. Demografia ............................................................................................................................ 12
B. Rynek pracy ............................................................................................................................ 18
C. Źródła utrzymania ludności .................................................................................................... 21
3. Sfera gospodarcza ..................................................................................................................... 22
A. Podmioty gospodarcze ........................................................................................................... 22
B. Instytucje otoczenia biznesu .................................................................................................. 26
C. Turystyka i rekreacja .............................................................................................................. 26
4. Infrastruktura techniczna .......................................................................................................... 35
A. Transport i komunikacja ........................................................................................................ 35
B. Sieć wodociągowa i kanalizacyjna.......................................................................................... 40
C. Sieć gazowa ............................................................................................................................ 44
D. Zagospodarowanie odpadów................................................................................................. 45
E. Infrastruktura teleinformatyczna ........................................................................................... 46
F. Gospodarka mieszkaniowa .................................................................................................... 47
5. Infrastruktura społeczna ............................................................................................................ 49
A. Edukacja ................................................................................................................................. 49
B. Kultura i sport ........................................................................................................................ 52
C. Ochrona zdrowia i polityka społeczna ................................................................................... 53
D. Bezpieczeństwo i porządek publiczny .................................................................................... 56
Strategia Rozwoju Gminy Chełm na lata 2015-2020 z perspektywą do roku 2030
3
Analiza budżetu gminy .......................................................................................................................... 57
Analiza SWOT ........................................................................................................................................ 64
Wizja i misja rozwoju Gminy ................................................................................................................. 66
Cele i zadania strategiczne .................................................................................................................... 67
OBSZAR PRIORYTETOWY I: POPRAWA JAKOŚCI ŻYCIA W GMINIE..................................................................... 67
Cel strategiczny 1.1. Wykorzystanie aktywności mieszkańców do prowadzenia polityki rozwoju
gminy ............................................................................................................................................ 67
Cel strategiczny 1.2. Zwiększenie jakości usług publicznych ........................................................ 67
Cel strategiczny 1.3. Wspieranie mobilności mieszkańców ......................................................... 68
Cel strategiczny 1.4. Podnoszenie jakości edukacji ...................................................................... 68
Cel strategiczny 1.5. Poprawa dostępności oferty kulturalnej ..................................................... 69
Cel strategiczny 1.6. Rozwój aktywności sportowej i profilaktyka zdrowotna ............................. 69
Cel strategiczny 1.7. Wspieranie budowy społeczeństwa informacyjnego .................................. 69
Cel strategiczny 1.8. Włączenie społeczne grup marginalizowanych ........................................... 70
Cel strategiczny 1.9. Utrzymanie jakości środowiska naturalnego ............................................... 70
Cel strategiczny 1.10. Zwiększenie bezpieczeństwa publicznego................................................. 71
Cel strategiczny 1.11. Budowanie spójności społecznej ............................................................... 71
OBSZAR PRIORYTETOWY II: ROZBUDOWA I POPRAWA STANU INFRASTRUKTURY .............................................. 73
Cel strategiczny 2.1. Zwiększenie spójności układu drogowego gminy ....................................... 73
Cel strategiczny 2.2. Poprawa bezpieczeństwa ruchu drogowego ............................................... 73
Cel strategiczny 2.3. Rozbudowa infrastruktury sieci komunalnych ............................................ 74
Cel strategiczny 2.4. Rozwój infrastruktury turystycznej i rekreacyjnej ....................................... 74
Cel strategiczny 2.5. Zapewnianie dostępności terenów pod budownictwo mieszkaniowe ....... 74
Cel strategiczny 2.6. Poprawa stanu infrastruktury społecznej .................................................... 75
OBSZAR PRIORYTETOWY III: ROZWÓJ GOSPODARCZY ................................................................................... 76
Cel strategiczny 3.1. Zapewnienie dostępności atrakcyjnych terenów inwestycyjnych .............. 76
Cel strategiczny 3.2. Stała poprawa poziomu obsługi inwestorów .............................................. 76
Cel strategiczny 3.3. Wspieranie funkcjonujących i przyciąganie nowych przedsiębiorstw ........ 76
Cel strategiczny 3.4. Promocja gospodarcza gminy ...................................................................... 77
Cel strategiczny 3.5. Promocja aktywności gospodarczej wśród mieszkańców ........................... 77
Cel strategiczny 3.6. Wykorzystanie potencjału Chełmskiego Obszaru Funkcjonalnego do
rozwoju gminy .............................................................................................................................. 77
Cel strategiczny 3.7. Rozwój turystyki .......................................................................................... 77
Strategia Rozwoju Gminy Chełm na lata 2015-2020 z perspektywą do roku 2030
4
Cel strategiczny 3.8. Wspieranie rozwoju rolnictwa .................................................................... 78
Cel strategiczny 3.9. Rozwój współpracy z uczelniami wyższymi ................................................. 78
Cel strategiczny 3.10. Promocja i wzrost zatrudnienia poza rolnictwem ..................................... 78
Monitoring Strategii .............................................................................................................................. 79
Spis tabel ........................................................................................................................................... 82
Spis rysunków.................................................................................................................................... 83
Spis wykresów ................................................................................................................................... 83
Spis fotografii .................................................................................................................................... 84
Spis map ............................................................................................................................................ 84
Załącznik nr 1. Przykładowe wskaźniki monitoringowe .................................................................... 85
Strategia Rozwoju Gminy Chełm na lata 2015-2020 z perspektywą do roku 2030
5
Wstęp
1. Cele i zakres aktualizacji strategii
Strategia Rozwoju Gminy Chełm określa podstawowe kierunki rozwoju społeczno-gospodarczego
gminy na najbliższe 15 lat. Dokument pozwoli określić sytuację gminy, stworzyć wizję jej przyszłości
poprzez wyznaczenie celów, które powinny zostać osiągnięte w kolejnych latach, jak również
pozyskać środki zewnętrzne niezbędne do realizacji przedsięwzięć rozwojowych.
Strategia Rozwoju Gminy Chełm na lata 2015-2020 stanowi aktualizację dokumentu Strategia
Rozwoju Gminy Chełm na lata 2007-2015 przyjętego uchwałą Nr XXX/181/2009 Rady Gminy Chełm
z dnia 29 stycznia 2009 r. Aktualizacja strategii jest konieczna, bowiem w bieżącym roku kończy się
okres obowiązywania dotychczasowego dokumentu. Ponadto Strategia podlega cyklicznym
modyfikacjom ze względu na stale zmieniające się zewnętrzne oraz wewnętrzne uwarunkowania
rozwoju gminy. Zasadność zmian warunkuje również założenie, że dokument strategiczny powinien
mieć charakter otwarty, a zapisy Strategii winny być przekształcane odpowiednio do zmieniającej się
rzeczywistości. Istotną przesłanką aktualizacji dokumentu strategicznego jest również nowa
perspektywa programowo-finansowa UE, która otwiera przed samorządem możliwości realizacji
istotnych dla gminy i mieszkańców przedsięwzięć i inwestycji.
Dokument strategiczny poddany został wyraźnym modyfikacjom. Diagnoza społeczno-gospodarcza
poszerzona została o dodatkowe zagadnienia. Misja oraz wizja gminy otrzymały nowe brzmienie.
Zmieniły się również zapisy na poziomie celów strategicznych i operacyjnych. Sama struktura
dokumentu przekształcona została na bardziej przejrzystą i jednolitą.
Perspektywa czasowa nowej Strategii została określona do 2030 r., co z punktu widzenia założonych
celów strategicznych stwarza odpowiednie możliwości do ich realizacji.
2. Założenia metodologiczne Strategii
Prace nad dokumentem toczyły się w okresie marzec-wrzesień 2015 r. W procesie tworzenia Strategii
uczestniczyły trzy grupy podmiotów: zespół zewnętrznych konsultantów, pracownicy samorządu oraz
mieszkańcy gminy.
Podstawę do sporządzenia części analitycznej Strategii stanowiły dane pozyskane od gminy oraz
zgromadzone w bazach danych GUS (Bank Danych Lokalnych). Spotkania robocze z pracownikami
samorządu pozwoliły przygotować część strategiczną: określić cele kluczowe dla społeczności gminy
oraz wyznaczyć zadania, które przyczynią się do osiągnięcia owych celów.
Współpraca zainteresowanych podmiotów pozwoliła na stworzenie opracowania, które następnie
poddane zostało konsultacjom społecznym. W tym czasie wszyscy interesariusze mieli możliwość
zgłaszania swych spostrzeżeń i uwag do dokumentu.
Projekt dokumentu Strategii podlegał również niezbędnym uzgodnieniom w trybie ustawy z dnia
3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale
społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2013 r.,
poz. 1235, z późn. zm.). Zarówno Lubelski Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny w Lublinie
pismem z dnia 12 października 2015 roku, znak: DNS-NZ.7016.188.2015.MW, jak i Regionalny
Strategia Rozwoju Gminy Chełm na lata 2015-2020 z perspektywą do roku 2030
6
Dyrektor Ochrony Środowiska w Lublinie pismem z dnia 27 października 2015 roku,
znak: WSTII.410.44.2015.DB wyrazili zgodę na odstąpienie od przeprowadzenia strategicznej oceny
oddziaływania na środowisko dla projektu dokumentu „Strategii Rozwoju Gminy Chełm na lata 2015-
2020 z perspektywą do roku 2030”. Wójt Gminy Chełm z dniem 29 października 2015 roku podał do
publicznej wiadomości informację o odstąpieniu od przeprowadzenia strategicznej oceny
oddziaływania na środowisko dla projektu dokumentu Strategii.
3. Struktura dokumentu
Dokument strategiczny podzielony został na trzy części. Pierwsza z nich Diagnoza sytuacji społeczno-
gospodarczej Gminy Chełm odnosi się do społeczno-gospodarczych uwarunkowań gminy i zawiera
analizę głównych czynników wpływających na aktualną sytuację gminy, co stanowiło grunt do
formułowania kierunków działań, które zostaną podjęte do realizacji w ramach niniejszej strategii.
Część druga dokumentu dotyczy wizji i misji rozwoju gminy, które są projekcją oczekiwań i dążeń
społeczności lokalnej i stanowią cel podejmowanych przez samorząd działań. W tej części dokumentu
przedstawiono również cele i zadania strategiczne, których podjęcie umożliwi osiągnięcie
wskazanych w misji i wizji założeń.
Trzecia część dokumentu poświęcona została kwestiom monitorowania realizacji zapisów strategii
oraz badania stopnia efektywności podjętych działań w odniesieniu do założonych celów.
4. Zgodność Strategii z dokumentami strategicznymi wyższych szczebli
Strategia Rozwoju Województwa Lubelskiego na lata 2014-2020 (z perspektywą do 2030 r.)
„Strategia Rozwoju Województwa Lubelskiego na lata 2014-2020 (z perspektywą do 2030 r.)”
uwzględnia zapisy szeregu nadrzędnych dokumentów strategicznych, zarówno na poziomie
krajowym, jak i na poziomie Unii Europejskiej.
Wizja rozwoju w Strategii nie została określona w sposób klasyczny – nie przedstawia stanu
docelowego w żadnym z horyzontów czasowych. Wizję Strategii stanowi grupa 8 procesów
rozwojowych, które będą możliwe do osiągnięcia pod warunkiem ciągłości istnienia bazującego na
czynnikach jakościowych współczesnego modelu rozwoju otoczenia regionu oraz pod warunkiem
niewystąpienia w tym otoczeniu głębokiego i długotrwałego załamania gospodarczego.
Do ww. procesów rozwojowych, które stanowią wizję Strategii, należą:
przyspieszenie przemian strukturalnych, w tym zmniejszenie skali zatrudnienia
w rolnictwie;
zastąpienie modelu rozwoju tradycyjnego modelem selektywnym opartym na specjalizacji
i innowacjach;
przyspieszenie rozwoju najważniejszych miast regionu;
poprawa społecznej i gospodarczej atrakcyjności regionu;
poprawa jakości bazy turystycznej regionu;
zbudowanie poczucia wspólnoty i tożsamości regionalnej;
zmniejszenie dystansu województwa lubelskiego do wyżej rozwiniętych regionów Polski;
Strategia Rozwoju Gminy Chełm na lata 2015-2020 z perspektywą do roku 2030
7
stosunkowo łagodne przejście przez światowy kryzys gospodarczy.
W horyzoncie 2020 roku (z perspektywą do 2030 r.) strategiczne cele rozwoju regionu lubelskiego są
określone następująco:
1) wzmacnianie urbanizacji regionu;
2) restrukturyzacja rolnictwa oraz rozwój obszarów wiejskich;
3) selektywne zwiększanie potencjału wiedzy, kwalifikacji, zaawansowania
technologicznego, przedsiębiorczości i innowacyjności regionu;
4) funkcjonalna, przestrzenna, społeczna i kulturowa integracja regionu.
Niniejsza Strategia Rozwoju Gminy Chełm przyczyni się do realizacji celów rozwojowych regionu
lubelskiego, w szczególności celu nr 2 oraz celu nr 4.
W Strategii sformułowanych zostało 19 celów operacyjnych, które z różną intensywnością będą
dotyczyć także rozwoju subregionu chełmsko-zamojskiego, do którego należy gmina Chełm.
Regionalny Program Operacyjny Województwa Lubelskiego na lata 2014-2020
Głównym celem Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Lubelskiego na lata 2014-2020
(RPO WL 2014-2020) jest podniesienie konkurencyjności regionu w oparciu o wewnętrzne potencjały,
sprzyjające zwiększeniu spójności społecznej i terytorialnej.
Program został skoncentrowany na 13 głównych osiach priorytetowych:
1) badania i innowacje,
2) Cyfrowe Lubelskie,
3) konkurencyjność przedsiębiorstw,
4) energia przyjazna środowisku,
5) efektywność energetyczna i gospodarka niskoemisyjna,
6) ochrona środowiska i efektywne wykorzystanie zasobów,
7) ochrona dziedzictwa kulturowego i naturalnego,
8) mobilność regionalna i ekologiczny transport,
9) rynek pracy,
10) adaptacyjność przedsiębiorstw i pracowników do zmian,
11) włączenie społeczne,
12) edukacja, kwalifikacje i kompetencje,
13) infrastruktura społeczna.
Niniejsza Strategia Rozwoju Gminy Chełm jest zgodna z zapisami RPO WL. Cele wskazane w Strategii
wpisują się w poszczególne priorytety inwestycyjne RPO i odpowiadające im osie priorytetowe.
Szczególną zgodność zachowuje w zakresie ochrony środowiska, dziedzictwa kulturowego
i naturalnego, włączenia społecznego oraz infrastruktury społecznej.
Strategia Rozwoju Gminy Chełm na lata 2015-2020 z perspektywą do roku 2030
8
Aktualizacja Strategii Rozwoju Powiatu Chełmskiego na lata 2008-2015 z perspektywą do roku
2020
Przy planowaniu, a następnie wykonywaniu polityki rozwoju lokalnego samorząd powiatowy
powinien współpracować z samorządami gminnymi wchodzącymi w skład powiatu. Strategia
Rozwoju Powiatu Chełmskiego w sposób naturalny skupia się na sferach bezpośrednich kompetencji
i oddziaływania szczebla gminnego, ale uwzględnia także powiązane z własną działalnością inne
problemy będące m.in. w kompetencjach gmin.
W Strategii Rozwoju Powiatu Chełmskiego wytypowano cztery cele strategiczne, które zostały ujęte
w postaci priorytetów:
Priorytet 1. Zrównoważone wykorzystanie istniejących zasobów dla rozwoju społeczno-
gospodarczego,
Priorytet 2. Zwiększenie konkurencyjności i innowacyjności lokalnej gospodarki,
Priorytet 3. Wzrost poziomu zatrudnienia i jakości życia mieszkańców powiatu,
Priorytet 4. Podnoszenie kompetencji i zdolności do kooperacji mieszkańców oraz ograniczenie
wykluczenia cywilizacyjnego.
Cele operacyjne, do których realizacji w znaczącym stopniu przyczyni się realizacja Strategii Rozwoju
Gminy Chełm, są następujące:
1.2. Ochrona środowiska w zgodzie z potrzebami życiowymi człowieka,
2.1. Rozwój infrastruktury liniowej i punktowej służącej poprawie dostępności transportowej
i atrakcyjności inwestycyjnej,
3.2. Rozbudowa infrastruktury sportowej, rekreacyjnej i turystycznej służącej zwiększeniu
zatrudnienia w sektorze usług,
3.3. Rozwój społeczeństwa informacyjnego,
4.1. Stałe podnoszenie poziomu wykształcenia i wiedzy mieszkańców oraz dostosowywanie
oferty edukacyjnej do potrzeb rynku pracy,
4.2. Poprawa stanu zdrowia mieszkańców i jakości świadczonych usług w publicznej służbie
zdrowia,
4.3. Przeciwdziałanie wykluczeniu cywilizacyjnemu w zakresie społecznym, kulturalnym,
edukacyjnym, informatycznym, komunikacyjnym, technicznym,
4.4. Poprawa stanu bezpieczeństwa publicznego, jakości rządzenia oraz wspieranie rozwoju
organizacji pozarządowych.
Strategia Rozwoju Gminy Chełm na lata 2015-2020 z perspektywą do roku 2030
9
Diagnoza sytuacji społeczno-gospodarczej Gminy Chełm
1. Przestrzeń i środowisko
A. Położenie geograficzne
Gmina Chełm położona jest w południowo-wschodniej Polsce, we wschodniej części województwa
lubelskiego. Od północnej, wschodniej i południowej strony otacza Miasto Chełm. Ponadto sąsiaduje
z gminami: Rejowiec, Rejowiec Fabryczny, Siedliszcze, Wierzbica, Sawin, Ruda-Huta, Dorohusk,
Kamień, Leśniowice (w powiecie chełmskim) oraz gminą Siennica Różana (w powiecie
krasnostawskim). Siedzibą gminy jest Pokrówka.
Mapa 1. Położenie Gminy Chełm w województwie lubelskim
Źródło: Opracowanie własne
Przez gminę wiodą ważne szlaki komunikacyjne zarówno kolejowe, jak i drogowe, łączące wschód
Europy z zachodem. Są to drogi wojewódzkie (812, 841 i 843), krajowe (12) i międzynarodowe (E373)
oraz linie kolejowe (7 i 69). Bezpośrednie położenie przy nich sprawia, że gmina ma dobre połączenie
komunikacyjne ze stolicą regionu i kraju, a także innymi ważnymi ośrodkami, jak Zamość czy Rzeszów.
Strategia Rozwoju Gminy Chełm na lata 2015-2020 z perspektywą do roku 2030
10
B. Sieć osadnicza
Gmina Chełm ma charakter wiejski. Strukturę administracyjną tworzą 43 miejscowości skupione
wokół 39 sołectw: Depułtycze Królewskie, Depułtycze Królewskie Kolonia, Henrysin, Horodyszcze,
Horodyszcze-Kolonia, Janów, Józefin, Koza Gotówka, Krzywice, Ludwinów, Nowe Depułtycze, Nowiny,
Nowosiółki, Nowosiółki-Kolonia, Ochoża-Kolonia, Okszów, Parypse, Podgórze, Pokrówka, Rożdżałów,
Rudka, Srebrzyszcze, Stańków, Stare Depułtycze, Staw, Stołpie, Strupin Duży, Strupin Łanowy, Strupin
Mały, Tytusin, Uher, Weremowice, Wojniaki, Wólka Czułczycka, Zarzecze, Zagroda, Zawadówka,
Żółtańce, Żółtańce-Kolonia.
Mapa 2. Sieć osadnicza Gminy Chełm
Źródło: http://gmina.chelm.pl/miejscowosci-gminy-chelm
Strategia Rozwoju Gminy Chełm na lata 2015-2020 z perspektywą do roku 2030
11
C. Środowisko przyrodnicze i zasoby naturalne
Gmina Chełm leży na obszarze dwóch makroregionów geograficznych, Polesia Wołyńskiego
należącego do Europy Wschodniej oraz Wyżyny Lubelskiej zaliczanej do Europy Zachodniej. Główną
częścią pierwszej krainy są Pagóry Chełmskie, system łagodnych wzniesień, zbudowanych z margli
kredowych i piaskowców. Na zachód od Pagórów rozciąga się Obniżenie Dorohuckie, równina na
kredowym podłożu, której znaczne powierzchnie zajmują łąki oraz torfy. Od wschodu z Pagórami
graniczy Obniżenie Dubienki, w którego podłożu również dominują utwory kredowe. Dodatkowo
w licznych obniżeniach terenu występują piaski, torfowiska i mady, najczęściej porośnięte przez łąki
i lasy. Hydrograficznie gmina należy do dorzecza Bugu, do którego wpadają główne rzeki regionu:
Uherka (wraz z dopływami) i Udal. Klimatycznie leży na pograniczu strefy umiarkowanej
i kontynentalnej. Obszar gminy jest bardzo zróżnicowany krajobrazowo, a gleby (najczęściej rędziny,
lessy, mady) są na ogół bogate w składniki odżywcze. Warunkuje to dużą różnorodność siedlisk, a tym
samym bogactwo gatunków roślin i zwierząt. Stosunkowo dużą powierzchnię zajmują lasy,
w większości mieszane i liściaste, niezwykle bogate w chronione gatunki roślin.
Stan środowiska naturalnego, warunkowanego brakiem dużych zakładów przemysłowych i dominacją
rolnictwa, pozwolił na objęcie terenów gminy systemem ochrony. Głównym obszarem jest Chełmski
Park Krajobrazowy, utworzony w 1983 r. na powierzchni 16 457 ha (na obszarze gminy 4 702 ha).
Urozmaicony krajobraz i różnorodność siedlisk sprawia, że park posiada bogaty świat roślin i zwierząt.
Dotyczy to szczególnie terenów torfowiskowych, chronionych w rezerwatach „Bagno Serebryskie”
i „Brzeźno” (tylko część znajduje się na terenie gminy, poza obszarem gminy znajduje się jeszcze
rezerwat „Roskosz”). Wymienione rezerwaty chronią torfowiska niskie węglanowe i wraz
z rezerwatem „Torfowisko Sobowice” stanowią najcenniejszy obiekt przyrodniczy w okolicach
Chełma, którego walory są niezwykłe w skali Europy.
Drugim obiektem jest Chełmski Obszar Chronionego Krajobrazu, położony w północnej i centralnej
części powiatu chełmskiego. Tworzą go krajobrazy Pagórów Chełmskich i Obniżenia Dubienki.
W lasach tego obszaru występują najczęściej drzewostany wielogatunkowe (zwłaszcza przekształcone
grądy lipowo-grabowe z udziałem grabu, dębu, osiki, klonu, sosny lub dąbrowy świetlistej) z bogatym
runem, zaś w obniżeniach terenu torfowiska. Obok rezerwatów położonych na obszarze Chełmskiego
Parku Krajobrazowego, na terenie gminy znajduje się jeszcze rezerwat florystyczno-stepowy
„Stawska Góra”, utworzony w 1956 r. na powierzchni 4 ha. Usytuowany jest na malowniczym
wzniesieniu, należącym do Pagórów Chełmskich, na wierzchowinie bocznej kulminacji Góry Czubatki.
Obszary chronione uzupełniają liczne pomniki przyrody. Jeden z najciekawszych znajduje się
w miejscowości Horodyszcze-Kolonia. Jest to wzgórze widokowe „Dziewicza Góra”. Obiekt utworzony
ze względu na walory krajobrazowe porośniętego dębami wzniesienia. Chronione drzewa znajdują się
na terenie parku podworskiego w Nowych Depułtyczach (kasztanowiec biały i dąb szypułkowy).
W pobliskim Ludwinowie znajduje się pomnikowa brzoza brodawkowata. W parku podworskim
w Stawie znajdują się dwie pomnikowe lipy drobnolistne. Natomiast w Stańkowie znajdują się trzy
modrzewie europejskie. Najmłodsze obiekty usytuowane są w Nowosiółkach Kolonii (źródło z niszą
źródłową) oraz w Leśnictwie Góry (stanowisko groszku wschodniokarpackiego).
System obiektów chronionych uzupełniają użytki ekologiczne. Są to głównie tereny bagienno-
torfowiskowe, usytuowane w okolicach Janowa, Nowosiółek, Srebrzyszcza, Stańkowa i Zawadówki.
W sumie tą formą ochrony objęto prawie 400 hektarów terenu. Część terenów gminy, wraz
z obiektami chronionymi, została również włączona do sieci obszarów Natura 2000. W ramach tzw.
Strategia Rozwoju Gminy Chełm na lata 2015-2020 z perspektywą do roku 2030
12
„dyrektywy ptasiej” objęto ochroną teren „Chełmskich Torfowisk Węglanowych”. Natomiast
w ramach tzw. „dyrektywy siedliskowej” ochroną objęto cztery obszary: „Torfowiska Chełmskie”,
„Torfowisko Sobowice”, „Stawska Góra” oraz „Nowosiółki – Julianów”.
Fotografia 1. Rezerwat Torfowisko „Sobowice”
Źródło: http://www.chelmskie.eu/pl/przyroda
D. Zagospodarowanie przestrzenne
Podstawowym dokumentem regulującym stan prawny zagospodarowania przestrzennego Gminy
Chełm jest „Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Chełm”
przyjęte Uchwałą Nr XX/106/96 Rady Gminy Chełm z dnia 16 grudnia 1996 r., zmieniane w latach
kolejnych. Studium określa politykę przestrzenną gminy, w tym zasady zagospodarowania
przestrzennego służące realizacji celów publicznych. Na terenie Gminy Chełm obowiązuje ponadto
6 miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego.
2. Sfera społeczna
A. Demografia
Na dzień 31 grudnia 2014 roku Gminę Chełm zamieszkiwało 14 174 osoby, tj. o niemal 13% więcej niż
w 2004. Na przestrzeni ostatnich dziesięciu lat odnotowywano systematyczny wzrost liczby
mieszkańców gminy, co zostało przedstawione na poniższym wykresie.
Strategia Rozwoju Gminy Chełm na lata 2015-2020 z perspektywą do roku 2030
13
Wykres 1. Liczba ludności Gminy Chełm według faktycznego miejsca zamieszkania w latach 2004-2014
12 561
12 798
13 027
13 22613 343
13 46713 603
13 716 13 78713 930
14 174
11 500
12 000
12 500
13 000
13 500
14 000
14 500
2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS
Zgodnie z publikowanymi przez GUS prognozami liczba ludności w kolejnych latach będzie się
systematycznie zmniejszać.
Wykres 2. Prognoza liczby ludności Gminy Chełm w latach 2014-2035
14 17414 196
14 21514 232
14 25014 264
14 279 14 289 14 297 14 299 14 299 14 293 14 28614 269
14 24914 227
14 19914 168
14 131
14 091
14 047
13 998
13 800
13 850
13 900
13 950
14 000
14 050
14 100
14 150
14 200
14 250
14 300
14 350
2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025 2026 2027 2028 2029 2030 2031 2032 2033 2034 2035
Źródło: Opracowanie własne na podstawie prognoz GUS1
Na zmiany liczby mieszkańców w minionych latach wpływ ma przede wszystkim dodatnie saldo
migracji, gdyż przyrost naturalny – poza rokiem 2014 – był ujemny.
1 Prognozy Głównego Urzędu Statystycznego zostały zaktualizowane o dane faktyczne zanotowane w latach
2011-2013
Strategia Rozwoju Gminy Chełm na lata 2015-2020 z perspektywą do roku 2030
14
Wykres 3. Przyrost naturalny, saldo migracji i przyrost rzeczywisty ludności Gminy Chełm w latach 2004-2014
127142
114
147157
138115
140124 131
116
142 155121
150
213
151 145 145 138 134 115
-15 -13 -7 -3
-56
-13 -30
-5 -14 -3
1
-100
-50
0
50
100
150
200
250
2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Urodzenia żywe Zgony ogółem Przyrost naturalny
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS
Analiza struktury mieszkańców Gminy Chełm ze względu na płeć wskazuje na wyraźną przewagę
kobiet, co jest odzwierciedleniem ogólnokrajowych tendencji. Wskaźnik feminizacji, oznaczający
liczbę kobiet przypadającą na 100 mężczyzn, wyniósł w 2014 roku 104 i był wyższy niż w roku 2004
o 0,4%.
Wykres 4. Struktura ludności Gminy Chełm ze względu na płeć w latach 2004-2014
6 1716 307
6 4466 538 6 598 6 614 6 670 6 719 6 739
6 8046 948
6 3906 491
6 5816 688 6 745
6 8536 933
6 997 7 0487 126
7 226
100,5
101,0
101,5
102,0
102,5
103,0
103,5
104,0
104,5
105,0
5 600
5 800
6 000
6 200
6 400
6 600
6 800
7 000
7 200
7 400
2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
mężczyźni kobiety liczba kobiet na 100 mężczyzn
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS
Gminę Chełm w niewielkim stopniu dotyka częsty w Polsce problem starzenia się społeczności, czego
dowodem są poniższe piramidy wieku.
Strategia Rozwoju Gminy Chełm na lata 2015-2020 z perspektywą do roku 2030
15
Wykres 5. Struktura ludności ze względu na wiek i płeć w 2005 oraz w 2014 roku
800 600 400 200 0 200 400 600 800
0-4
5-9
10-14
15-19
20-24
25-29
30-34
35-39
40-44
45-49
50-54
55-59
60-64
65-69
70-74
75-79
80-84
85 i więcej
2014 rok
Mężczyźni Kobiety
800 600 400 200 0 200 400 600
0-4
5-9
10-14
15-19
20-24
25-29
30-34
35-39
40-44
45-49
50-54
55-59
60-64
65-69
70-74
75-79
80-84
85 i więcej
2005 rok
Mężczyźni Kobiety
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS
Strategia Rozwoju Gminy Chełm na lata 2015-2020 z perspektywą do roku 2030
16
Zjawisko względnej stabilizacji struktury wiekowej mieszkańców widoczne jest także przy
analizowaniu ekonomicznych grup wieku.
Wykres 6. Struktura ludności Gminy Chełm według ekonomicznych grup wieku w latach 2004-2014
24,7% 24,2% 23,4% 23,3% 22,8% 21,8% 21,3% 20,8% 20,2% 20,1% 19,9%
60,8% 61,5% 62,4% 62,6% 63,1% 64,2% 64,7% 64,9% 65,0% 65,0% 64,8%
14,5% 14,3% 14,2% 14,1% 14,1% 14,0% 14,0% 14,3% 14,7% 14,9% 15,3%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
wiek przedprodukcyjny wiek produkcyjny wiek poprodukcyjny
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS
Na przestrzeni ostatnich dziesięciu lat wzrósł udział osób w wieku produkcyjnym kosztem udziału
osób w wieku przedprodukcyjnym i przy nieznacznym wzroście odsetka osób w wieku
poprodukcyjnym. Wpłynęło to na zmniejszenie części wskaźników obciążenia demograficznego.
Tabela 1. Poziom wskaźników obciążenia demograficznego dla Gminy Chełm w latach 2004-2014
Wyszczególnienie 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
ludność w wieku nieprodukcyjnym na
100 osób w wieku produkcyjnym64,5 62,5 60,4 59,8 58,5 55,8 54,6 54,0 53,8 53,9 54,4
ludność w wieku poprodukcyjnym na
100 osób w wieku przedprodukcyjnym58,6 59,2 60,8 60,6 61,9 64,1 65,9 68,8 72,9 74,0 77,2
ludność w wieku poprodukcyjnym na
100 osób w wieku produkcyjnym23,8 23,2 22,8 22,6 22,4 21,8 21,7 22,0 22,7 22,9 23,7
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS
Należy zwrócić uwagę na znaczny wzrost drugiego z prezentowanych wskaźników. W 2014 roku na
100 osób w wieku przedprodukcyjnym przypadało 77 osób w wieku poprodukcyjnym, podczas gdy
dziesięć lat wcześniej było to niespełna 59 osób. Postępujący wzrost poziomu tego wskaźnika rodzi
w przyszłości zagrożenie braku zastępowalności pokoleń.
Strategia Rozwoju Gminy Chełm na lata 2015-2020 z perspektywą do roku 2030
17
Wykres 7. Poziom wskaźników obciążenia demograficznego dla Gminy Chełm, woj. lubelskiego i kraju w 2014 roku
54,4
77,2
23,7
60,2
107,7
31,2
58,8
105,2
30,2
0
20
40
60
80
100
120
ludność w wieku nieprodukcyjnym
na 100 osób w wieku
produkcyjnym
ludność w wieku poprodukcyjnym
na 100 osób w wieku
przedprodukcyjnym
ludność w wieku poprodukcyjnym
na 100 osób w wieku
produkcyjnym
Gmina Chełm woj. lubelskie Polska
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS
Poziom wskaźników obciążenia demograficznego dla Gminy Chełm jest zdecydowanie lepszy od
poziomów notowanych w regionie i całym kraju. Należy jednak zaznaczyć, że jest to rezultat nie tyle
naturalnych ruchów ludności (urodzenia, zgony, itp.), lecz w dużej mierze efekt dodatniego salda
migracji.
Tabela 2. Poziom współczynników naturalnego ruchu ludności dla Gminy Chełm na tle województwa i kraju w latach 2004-2013
Lp. Wyszczególnienie Nazwa wskaźnika 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Średnia
2004-2013
I
Gmina Chełm
współczynnik urodzeń 10,379 11,682 9,471 11,610 11,735 10,624 8,381 10,165 9,004 9,395 10,215
II współczynnik zgonów 11,577 12,795 12,391 11,376 12,430 11,625 10,567 10,528 10,020 9,610 11,255
III współczynnik przyrostu naturalnego (I - II)
-1,198 -1,113 -2,920 0,234 -0,695 -1,001 -2,186 -0,363 -1,017 -0,215 -1,040
I
woj. lubelskie
współczynnik urodzeń 9,516 9,793 9,893 10,061 10,643 10,645 10,390 9,836 9,796 9,154 9,973
II współczynnik zgonów 10,433 10,636 10,437 10,767 10,837 10,988 10,574 10,581 10,418 10,597 10,626
III współczynnik przyrostu naturalnego (I - II)
-0,917 -0,842 -0,544 -0,705 -0,194 -0,343 -0,185 -0,745 -0,622 -1,443 -0,654
I
Polska
współczynnik urodzeń 9,329 9,550 9,816 10,176 10,869 10,941 10,727 10,079 10,024 9,600 10,111
II współczynnik zgonów 9,523 9,652 9,697 9,897 9,949 10,086 9,823 9,744 9,986 10,061 9,842
III współczynnik przyrostu naturalnego (I - II)
-0,194 -0,102 0,120 0,279 0,920 0,855 0,904 0,335 0,038 -0,461 0,269
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS
Podsumowując, Gmina Chełm ma obecnie bardzo dobre wskaźniki demograficzne. Liczba ludności
w ostatnich latach stale rośnie, struktura wiekowa przedstawia się bardzo korzystnie. Według
prognoz GUS z 2010 roku, zaktualizowanych do bieżących danych, można zauważyć, że do ok. 2024
roku liczba mieszkańców będzie rosła, po czym nastąpi powolny spadek.
Należy przy tym pamiętać, że pozytywne wskaźniki demograficzne są rezultatem dodatniego salda
migracji. Oznacza to, że na terenie gminy występują podobne niekorzystne zjawiska jak w całym
województwie i kraju (niski poziom dzietności, ubytek naturalny), lecz są one kompensowane przez
osiadanie nowych mieszkańców.
Strategia Rozwoju Gminy Chełm na lata 2015-2020 z perspektywą do roku 2030
18
B. Rynek pracy
Liczba osób bezrobotnych z terenu Gminy Chełm zarejestrowanych w Powiatowym Urzędzie Pracy
w Chełmie na dzień 31 XII 2014 wynosiła 745 i była niższa niż rok wcześniej o niemal 16% i o 5%
niższa niż w roku 2007. Aż 59% osób pozostających bez zatrudnienia to długotrwale bezrobotni.
Wykres 8. Poziom bezrobocia w Gminie Chełm w latach 2007-2014
783 623 682 732 768 852 884 745
9,8%
7,6%8,2% 8,2% 8,6%
9,5% 9,8%
8,1%
20,9%
16,3% 16,3% 16,7%
18,2%19,4%
20,6%
18,0%
0%
5%
10%
15%
20%
25%
0
100
200
300
400
500
600
700
800
900
1 000
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Bezrobotni ogółemudział bezrobotnych w grupie osób w wieku produkcyjnym
stopa bezrobocia w powiecie chełmskim
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS oraz PUP w Chełmie
Po spadku zarówno liczby zarejestrowanych bezrobotnych, jak i wskaźników charakteryzujących
poziom bezrobocia (udział bezrobotnych w grupie osób w wieku produkcyjnym oraz stopa
bezrobocia) zaobserwowanym w roku 2008 w porównaniu z rokiem wcześniejszym, od 2009 roku
wszystkie wartości systematycznie rosną do roku 2013. W roku 2014 obserwuje się ponowny ich
spadek. Liczba bezrobotnych przypadających na 100 pracujących osiągnęła w roku 2013 wartość
49,11, co w porównaniu z rokiem poprzednim oznacza spadek o niemal 7% i jest zjawiskiem
korzystnym.
Strategia Rozwoju Gminy Chełm na lata 2015-2020 z perspektywą do roku 2030
19
Wykres 9. Liczba bezrobotnych na 100 pracujących w Gminie Chełm w latach 2004-2013
131,61 130,05
141,95
102,49
47,74 47,66 45,07 45,6352,56 49,11
0
20
40
60
80
100
120
140
160
2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS
Przez cały analizowany okres w gorszej sytuacji na rynku pracy były kobiety. Dominowały wśród
bezrobotnych, a ich udział wśród kobiet w wieku produkcyjnym był wyższy niż miało to miejsce
w przypadku mężczyzn.
Tabela 3. Struktura bezrobotnych według płci w latach 2004-2014
Wyszczególnienie 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Bezrobotni ogółem, w tym: 1 120 1 056 1 076 783 623 682 732 768 852 884 745
mężczyźni 582 496 471 301 240 322 335 344 383 419 358
kobiety 538 560 605 482 383 360 397 424 469 465 387
udział bezrobotnych w grupie osób w wieku
produkcyjnym 14,7% 13,6% 13,6% 9,8% 7,6% 8,2% 8,2% 8,6% 9,5% 9,8% 8,1%
wśród mężczyzn 14,6% 12,2% 11,3% 7,1% 5,6% 7,3% 7,1% 7,3% 8,1% 8,8% 7,4%
wśród kobiet 14,8% 15,2% 16,2% 12,7% 9,9% 9,2% 9,5% 10,0% 11,1% 10,8% 8,9%
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS
Wśród bezrobotnych dominują osoby młode (do 34. roku życia) oraz osoby słabo wykształcone
(posiadające wykształcenie policealne i średnie zawodowe). Drugą pod względem liczebności grupę
wśród pozostających bez zatrudnienia stanowią osoby z wykształceniem zasadniczym zawodowym.
Strukturę bezrobotnych według wieku oraz wykształcenia przedstawiono w kolejnych dwóch
tabelach.
Tabela 4. Struktura bezrobotnych według wieku w 2013 i 2014 roku
Wyszczególnienie 31 XII 2013 31 XII 2014
24 lata i mniej 189 153
25-34 311 233
35-44 175 154
45-54 137 128
55 i więcej 72 77 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS
Strategia Rozwoju Gminy Chełm na lata 2015-2020 z perspektywą do roku 2030
20
Tabela 5. Struktura bezrobotnych według poziomu wykształcenia w 2012 i 2013 roku
Wyszczególnienie 31 XII 2013 31 XII 2014
wyższe 155 109
pol icealne, ś rednie
zawodowe233 203
średnie ogólnokształcące 98 71
zasadnicze zawodowe 224 199
gimnazja lne i poniżej 174 163 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS
Sytuacja na rynku pracy w Gminie Chełm jest podobna do sytuacji obserwowanej w regionie.
Niemal co piąty aktywny zawodowo mieszkaniec gminy jest bezrobotny. Dla powiatu chełmskiego
wskaźnik ten osiągnął jeszcze wyższą wartość, podczas gdy stopa bezrobocia dla kraju i województwa
wyniosła odpowiednio: 13,4% i 14,4%.
Wykres 10. Sytuacja na rynku pracy w Gminie Chełm na tle powiatu chełmskiego, województwa lubelskiego i kraju w 2013 roku
8,8%
35,5%
13,4%9,9%
27,5%
14,4%12,7% 12,1%
20,6%
8,2%
19,9% 20,6%
0%
5%
10%
15%
20%
25%
30%
35%
40%
Udział bezrobotnych w grupie
osób w wieku produkcyjnym
Udział pracujących w grupie osób
w wieku produkcyjnym
Stopa bezrobocia
Polska woj. lubelskie pow. chełmski Gmina Chełm
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS i PUP w Chełmie
Ogólna liczba pracujących mieszkańców Gminy Chełm w 2013 roku wyniosła 1 800 i była ponad
dwukrotnie wyższa niż 9 lat wcześniej. W tym samym okresie udział pracujących w grupie osób
w wieku produkcyjnym zwiększył się z 11,2% do 19,9%. Wśród pracujących dominowały kobiety.
Także ich udział wśród kobiet w wieku produkcyjnym jest wyższy niż ma to miejsce w przypadku
mężczyzn (21,5% wobec 18,4%).
Tabela 6. Struktura pracujących według płci w latach 2004-2014
Wyszczególnienie 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
Pracujący ogółem, w tym: 851 812 758 764 1 305 1 431 1 624 1 683 1 621 1 800
mężczyźni 377 322 300 293 697 745 861 865 807 877
kobiety 474 490 458 471 608 686 763 818 814 923
udział pracujących w grupie osób w wieku
produkcyjnym 11,2% 10,5% 9,6% 9,5% 16,0% 17,2% 18,3% 18,8% 18,1% 19,9%
wśród mężczyzn 9,5% 7,9% 7,2% 6,9% 16,2% 16,9% 18,4% 18,4% 17,1% 18,4%
wśród kobiet 13,0% 13,3% 12,2% 12,4% 15,8% 17,5% 18,2% 19,3% 19,2% 21,5%
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS
Strategia Rozwoju Gminy Chełm na lata 2015-2020 z perspektywą do roku 2030
21
Bezrobocie jest podstawowym problemem społecznym Gminy Chełm. Trudności
w przezwyciężaniu negatywnych następstw braku pracy potęguje długotrwałość pozostawania bez
zatrudnienia niemal 60% bezrobotnych z terenu gminy. Istotną kwestią jest ponadto bezrobocie
ukryte, niewykazywane w oficjalnej ewidencji statystycznej, ale niosące szereg konsekwencji
zarówno o charakterze społecznym, jak i ekonomicznym. Zadanie dla samorządu stanowić będzie
więc przezwyciężanie trudnej sytuacji na rynku pracy poprzez promocję zatrudnienia, rozwój
przedsiębiorczości oraz pobudzanie inwestycji lokalnych.
C. Źródła utrzymania ludności
Gmina Chełm jest gminą rolniczo-przemysłową. Działają tu firmy przetwórcze, budowlane, handlowe
i transportowe. Rolnictwo, będące głównym źródłem utrzymania mieszkańców, specjalizuje się
w produkcji zbóż, rzepaku, buraków i ziemniaków. Według danych Powszechnego Spisu Rolnego
z 2010 r. na terenie gminy prowadzone były 2 224 gospodarstwa rolne o łącznej powierzchni
16 284 ha. Wśród nich dominowały gospodarstwa o powierzchni od 1 do 5 ha (1 010 gospodarstw).
Drugą pod względem liczebności kategorią gospodarstw były gospodarstwa o powierzchni do 1 ha
(638 gospodarstw). Średnia powierzchnia gospodarstwa rolnego wynosi 7,32 ha.
Tabela 7. Gospodarstwa rolne w Gminie Chełm
Powierzchnia gospodarstwa
Liczba gospodarstw
Powierzchnia (ha)
do 1 ha 638 432,37
1 - 5 ha 1 010 2 718,38
5 - 10 ha 301 2 303,26
10 - 15 ha 113 1 468,52
15 ha i więcej 162 9 361,34
OGÓŁEM 2 224 16 283,87
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS
Rolniczy charakter gminy potwierdza analiza struktury gruntów. Największą powierzchnię (15 658 ha)
zajmują użytki rolne, ich udział w całkowitej powierzchni gminy wynosi 70,6%. Grunty leśne oraz
zadrzewione i zakrzewione (4 526 ha) zajmują 20,4% powierzchni gminy. Trzecim pod względem
zajmowanej powierzchni (860 ha) rodzajem gruntów są grunty zabudowane i zurbanizowane (3,9%).
Tabela 8. Struktura gruntów w Gminie Chełm
Wyszczególnienie Powierzchnia (ha) Udział (%)
użytki rolne 15 658 70,6%
grunty leśne oraz zadrzewione i zakrzewione 4 526 20,4%
grunty pod wodami 120 0,5%
grunty zabudowane i zurbanizowane 860 3,9%
użytki ekologiczne 375 1,7%
nieużytki 499 2,2%
tereny różne 142 0,6%
OGÓŁEM 22 180 100,0%
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS
Strategia Rozwoju Gminy Chełm na lata 2015-2020 z perspektywą do roku 2030
22
3. Sfera gospodarcza
A. Podmioty gospodarcze
W Gminie Chełm zlokalizowanych jest obecnie 978 podmiotów gospodarczych, z czego niemal 97%
stanowią podmioty działające w sektorze prywatnym. Dodatkowo ich liczba na przestrzeni ostatniej
dekady wzrosła o 2/3. Wśród podmiotów prywatnych dominują osoby fizyczne prowadzące
działalność gospodarczą – ich liczba uległa wzrostowi o ponad 73%. W analizowanym okresie
znacznie wzrosła także liczba spółek handlowych, spółek z udziałem kapitału zagranicznego oraz
stowarzyszeń i organizacji społecznych, choć wzrosty te liczone są od niskich poziomów bazowych.
Tabela 9. Podmioty gospodarki narodowej w Gminie Chełm w latach 2004-2014
Wyszczególnienie 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Zmiana
2004/2014 Zmiana
2013/2014
podmioty gospodarki
narodowej ogółem 588 589 599 645 660 729 826 839 882 920 978 66,33% 6,30%
sektor publiczny ogółem, w tym:
37 37 37 38 38 33 31 31 31 32 32 -13,51% b.z.
państwowe i samorządowe jednostki prawa
budżetowego
34 34 34 35 35 30 28 28 28 29 29 -14,71% b.z.
gospodarstwa pomocnicze
1 1 1 1 1 1 0 0 0 0 0 - -
Sektor prywatny ogółem, w tym:
551 552 562 607 622 696 795 808 851 888 946 71,69% 6,53%
osoby fizyczne prowadzące działalność
gospodarczą
478 476 485 528 544 616 706 722 754 787 829 73,43% 5,34%
spółki handlowe 24 27 25 27 27 28 29 28 32 37 40 66,67% 8,11%
spółki handlowe z udziałem kapitału
zagranicznego 4 4 4 4 4 4 4 4 6 7 8 100,00% 14,29%
spółdzielnie 7 6 6 6 6 6 6 7 7 7 7 b.z. b.z.
fundacje 0 0 0 0 0 1 1 1 2 2 4 - 100,00%
stowarzyszenia i organizacje
społeczne 10 10 10 12 14 15 15 14 16 17 17 70,00% b.z.
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS
Wskaźnik przedsiębiorczości w Gminie Chełm w 2014 roku wyniósł 691 zarejestrowanych podmiotów
gospodarczych na 10 tys. mieszkańców i był wyraźnie niższy niż w regionie (799) oraz znacznie niższy
niż w kraju (1 071). Warto jednak zauważyć, że w ostatnich latach wartość tego wskaźnika
systematycznie rośnie.
Tabela 10. Wskaźnik przedsiębiorczości w Gminie Chełm, województwie oraz w kraju w latach 2009-2014
Wyszczególnienie 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Gmina Chełm 561 602 609 640 660 691
woj. lubelskie 724 753 746 767 787 799
Polska 981 1 015 1 004 1 032 1 057 1 071
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS
Strategia Rozwoju Gminy Chełm na lata 2015-2020 z perspektywą do roku 2030
23
Analiza podmiotów gospodarczych według sekcji PKD 2007 pozwala stwierdzić, że najwięcej
podmiotów (296) działa w sekcji G Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych
włączając motocykle, stanowiąc 30% ogółu podmiotów wpisanych do rejestru REGON. Niemal 18%
podmiotów gospodarczych (173) w Gminie Chełm działa w sekcji F Budownictwo. Na trzecim miejscu
pod względem liczby zarejestrowanych podmiotów gospodarczych znalazły się przedsiębiorstwa
działające w sekcji H Transport i gospodarka magazynowa. W 2014 roku zarejestrowane były 84 tego
typu podmioty, stanowiąc niemal 9% ogółu podmiotów wpisanych do rejestru REGON.
Tabela 11. Struktura podmiotów gospodarki narodowej w Gminie Chełm według sekcji PKD 2007 w latach 2009-2014
Wyszczególnienie 2009 2010 2011 2012 2013 2014
A Rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo 25 28 26 22 23 22 2,25%
B Górnictwo i wydobywanie 1 2 3 4 4 4 0,41%
C Przetwórstwo przemysłowe 56 65 69 71 67 72 7,36%
DWytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę
wodną, gorącą wodę i powietrze do układów klimatyzacyjnych0 0 0 1 1 0 0,00%
EDostawa wody; gospodarowanie ściekami i odpadami oraz
działalność zwiazana z rekultywacją0 0 0 1 3 3 0,31%
F Budownictwo 130 158 160 163 167 173 17,69%
GHandel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów
samochodowych, włączając motocykle266 270 262 285 298 296 30,27%
H Transport i gospodarka magazynowa 59 68 69 80 82 84 8,59%
IDziałalność związana z zakwaterowaniem i usługami
gastronomicznymi14 19 23 23 28 32 3,27%
J Informacja i komunikacja 1 4 5 3 5 6 0,61%
K Działalność finansowa i ubezpieczeniowa 27 28 26 25 26 29 2,97%
L Działalność związana z obsługą rynku nieruchomości 15 14 14 13 14 17 1,74%
M Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna 32 43 47 50 49 57 5,83%
NDziałalność w zakresie usług administrowania i działalność
wspierająca3 8 17 16 19 32 3,27%
OAdministracja publiczna i obrona narodowa; obowiązkowe
zabezpieczenia społeczne10 10 10 10 10 10 1,02%
P Edukacja 39 37 38 40 44 43 4,40%
Q Opieka zdrowotna i pomoc społeczna 19 28 29 32 31 34 3,48%
R Działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją 9 8 7 10 12 12 1,23%
S i T Pozostała działalność 23 36 34 33 37 52 5,32%
RAZEM 729 826 839 882 920 978 100%
udział
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS
W latach 2009-2014 zarejestrowane zostały 674 nowe podmioty gospodarcze. W tym samym czasie
wyrejestrowanych z rejestru REGON zostało 471 podmiotów. Oznacza to, że ogólna liczba podmiotów
uległa zwiększeniu. Jedynie w roku 2011 liczba podmiotów wyrejestrowanych była wyższa (o 9) niż
liczba podmiotów nowo zarejestrowanych.
Strategia Rozwoju Gminy Chełm na lata 2015-2020 z perspektywą do roku 2030
24
Wykres 11. Liczba nowo zarejestrowanych i wyrejestrowanych podmiotów gospodarki narodowej w Gminie Chełm w latach 2009-2014
104122
91106
118133
62 58
100
69
92 90
42
64
-9
37 26
43
150
100
50
0
50
100
150
2009 2010 2011 2012 2013 2014
Podmioty nowo zarejestrowane Podmioty wyrejestrowane Przyrost
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS
W roku 2014 najwięcej podmiotów zarówno zarejestrowanych, jak i wyrejestrowanych zostało
w dwóch najliczniejszych sekcjach, tj. G oraz F.
Rysunek 1. Podmioty nowo zarejestrowane i wyrejestrowane z rejestru REGON w Gminie Chełm w 2014 roku według sekcji PKD 2007 (najwyższe wartości)
G. Handel hurtowy i detaliczny… - 27
F. Budownictwo - 20
S i T. Pozostała działalność - 20
G. Handel hurtowy i detaliczny… - 35
F. Budownictwo - 26
Źródło: Opracowanie własne
Strategia Rozwoju Gminy Chełm na lata 2015-2020 z perspektywą do roku 2030
25
GŁÓWNI PRACODAWCY
Największą grupę przedsiębiorstw stanowią mikroprzedsiębiorstwa zatrudniające do 9 osób. Ich
udział w ogólnej liczbie podmiotów gospodarczych zarejestrowanych na terenie Gminy Chełm
w 2014 roku wyniósł ponad 97%. W Gminie działają ponadto 24 przedsiębiorstwa zaliczone do
małych (od 10 do 49 zatrudnionych) oraz dwa przedsiębiorstwa klasyfikowane jako średnie
(zatrudniające 50-249 osób). Struktura podmiotów według klas wielkości w Gminie Chełm stanowi
odzwierciedlenie struktury ogólnokrajowej.
Tabela 12. Struktura podmiotów gospodarczych według klas wielkości zarejestrowanych na terenie Gminy Chełm w latach 2009-2013
Wyszczególnienie 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Udział
0-9 692 790 805 855 895 952 97,3%
10-49 36 35 33 25 23 24 2,5%
50-249 1 1 1 2 2 2 0,2%
250 i więcej 0 0 0 0 0 0 0,0%
RAZEM 729 826 839 882 920 978 100%
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS
W okresie od 2009 do 2014 roku zaobserwować można wyraźny trend wzrostowy w grupie
mikroprzedsiębiorstw. Zjawisko to ocenić należy jako pozytywne, będące zapowiedzią przyszłego
rozwoju lokalnej przedsiębiorczości. Jednoznacznie negatywny jest natomiast coroczny spadek liczby
przedsiębiorstw zatrudniających więcej niż 9 pracowników.
Wykaz głównych przedsiębiorstw produkcyjno-usługowych zlokalizowanych na terenie Gminy Chełm
zwiera poniższa tabela.
Tabela 13. Wykaz przedsiębiorstw produkcyjno-usługowych zlokalizowanych w Gminie Chełm
L.p. Nazwa firmy Miejscowość Przedmiot działalności
1. Browar „Jagiełło” Pokrówka branża browarnicza
2. „OMEGA Plus” Sp. z o.o. Antonin usługi budowlane, handel mat. budowlanymi
3. Polimer Sp. z o.o. Janów produkcja akcesoriów meblowych
4. „Elcom” Michalak Ewa Janów wykonywanie instalacji elektrycznych
5. Piwne Podziemie Dariusz Piecuch Rożdżałów branża browarnicza
6. Auto Bienias & Bienies Spółka Jawna Janów sprzedaż samochodów
7. Przedsiębiorstwo Wielobranżowe „Enstal” Henryk Nachuniak
Pokrówka branża budowlana
8. Hotel & Restauracja Zajazd „Trzy Dęby” Janów branża hotelarsko-gastronomiczna
9. Pstrągowo Grzegorz Jakimiak Żółtańce-Kolonia gospodarstwo rybackie i smażalnia ryb
10. „Ta Karczma Rzym Się Nazywa” Okszów branża hotelarsko-gastronomiczna
11. „Dworek Pan Tadeusz” Żółtańce branża hotelarsko-gastronomiczna
12. „Dom Weselny DIANA” Pokrówka branża hotelarsko-gastronomiczna
Źródło: Opracowanie własne na podstawie „Strategii Rozwoju Gminy Chełm na lata 2007-2015”
Należy zwrócić uwagę na fakt, że znaczna część firm działających na terenie Chełma to
przedsiębiorstwa o wieloletniej tradycji oraz stanowiące kontynuację podmiotów działających we
wcześniejszym okresie. Brakuje natomiast przedsiębiorstw młodych, działających w branżach
innowacyjnych. Sytuacja taka jest jednak charakterystyczna dla województw Polski Wschodniej. Jej
przyczyn należy upatrywać w niewielkim zainteresowaniu ze strony potencjalnych inwestorów, jak
również braku podejmowania działań strategicznych pobudzających rozwój gospodarczy.
Strategia Rozwoju Gminy Chełm na lata 2015-2020 z perspektywą do roku 2030
26
B. Instytucje otoczenia biznesu
Istotnym narzędziem rozwoju przedsiębiorczości są instytucje otoczenia biznesu (IOB). W szerokim
ujęciu można zaliczyć do nich wszystkie podmioty świadczące pomoc w aktywizacji społeczno-
gospodarczej. Ich zadaniem jest wsparcie przedsiębiorców w zakresie tworzenia i prowadzenia
działalności gospodarczej.
Gmina Chełm korzysta z oferty strefy otoczenia biznesu zlokalizowanej w Mieście Chełm. Instytucje
szczególnie wspierające rozwój przedsiębiorczości w Chełmie to:
Agencja Rozwoju Lokalnego w Chełmie – Oddział Lubelskiej Fundacji Rozwoju,
Cech Rzemiosł Różnych,
Chełmska Izba Gospodarcza Sp. z o.o.,
Chełmskie Stowarzyszenie Kupieckie,
Lubelski Klub Biznesu Oddział Chełm,
Związek Kupców Bazarowych,
Chełmskie Towarzystwo Samorządowe,
Chełmskie Stowarzyszenie Samorządowe,
Centrum Aktywizacji Młodych,
Stowarzyszenie Producentów Roślin Ogrodniczych,
Lubelskie Stowarzyszenie Tłumaczy,
Ośrodek Wspierania Przedsiębiorczości w Chełmie,
Stowarzyszenie PASMO – Aktywni i Bezrobotni,
Lubelskie Stowarzyszenie Przedsiębiorców Rozwoju i Aktywizacji Aurora,
Stowarzyszenie Rozwoju Aktywności Społecznej „Triada”,
Lubelska Izba Rolnicza o/ Zamiejscowy Chełm,
Stowarzyszenie Lokalna Grupa Działania „Ziemi Chełmskiej”.
Zakres działań wymienionych wyżej instytucji otoczenia biznesu obejmuje m.in. promocję podmiotów
w nich zrzeszonych w zakresie możliwości rozwojowych i inwestycyjnych, wspieranie rozwoju
przedsiębiorczości wśród mieszkańców czy też pomoc osobom prowadzącym działalność
gospodarczą.
Podsumowując należy stwierdzić, że Gminę Chełm charakteryzuje wysoka aktywność społeczno-
gospodarcza oraz dogodne warunki dla rozwoju przedsiębiorczości. Należy ponadto kontynuować
działania wspierające rozwój IOB.
C. Turystyka i rekreacja
O atrakcyjności Gminy Chełm decydują przede wszystkim korzystne położenie oraz stan środowiska
naturalnego. Odpowiednie warunki przyrodnicze wraz z dostępną na terenie gminy infrastrukturą
sprzyjają rozwojowi turystyki aktywnej. Na amatorów aktywnego wypoczynku czekają trasy
rowerowe, piesze szlaki turystyczne, ścieżki przyrodnicze oraz ośrodki jeździeckie.
Strategia Rozwoju Gminy Chełm na lata 2015-2020 z perspektywą do roku 2030
27
INFRASTRUKTURA TURYSTYCZNA
W roku 2014 w Gminie Chełm działalność prowadził 1 obiekt hotelowy, który oferował 90 miejsc
noclegowych. Ponadto usługi noclegowe na terenie gminy świadczy kilkanaście gospodarstw
agroturystycznych.
WYKORZYSTANIE TURYSTYCZNYCH OBIEKTÓW NOCLEGOWYCH
Z noclegów na terenie Gminy Chełm w roku 2014 skorzystało 6,3 tys. osób, spośród których 2,8 tys.
to turyści zagraniczni. W porównaniu z rokiem poprzednim ogólna liczba udzielonych noclegów
uległa zmniejszeniu z 7,9 tys. do 6,8 tys. W latach 2004-2014 liczba osób korzystających z noclegów
w Gminie Chełm zwiększyła się o 17%, zaś liczba udzielonych noclegów wzrosła o 3%.
Tabela 14. Udzielone noclegi w Gminie Chełm w latach 2004-2014
Wyszczególnienie 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Korzystający z noclegów ogółem
5 364 5 845 4 507 3 970 2 245 1 405 4 480 5 914 6 222 7 288 6 257
w tym: turyści zagraniczni
1 273 1 479 1 177 1 128 535 330 1 052 1 709 2 048 3 427 2 836
Udzielone noclegi ogółem
6 614 6 826 5 358 4 920 2 848 1 703 5 882 7 213 7 142 7 925 6 822
w tym: turystom zagranicznym
1 648 1 669 1 384 1 298 647 410 1 214 1 900 2 123 3 503 2 941
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS
Porównując dane dotyczące turystyki w gminie na przestrzeni ostatnich 10 lat można zaobserwować,
iż w latach 2006-2009 liczba osób korzystających z noclegów oraz liczba udzielonych noclegów
ulegały systematycznemu spadkowi, osiągając w roku 2009 najniższe wartości. W kolejnych latach
widoczny był znaczny wzrost zainteresowania wypoczynkiem w gminie, zaś liczba korzystających
z noclegów już w roku 2010 przekroczyła wartości z roku 2008. W latach 2011-2013 nastąpił dalszy
wzrost liczby nocujących i udzielonych noclegów. Ponowny spadek liczby turystów i udzielonych
noclegów nastąpił w roku 2014.
Wykres 12. Korzystający z noclegów w Gminie Chełm w latach 2004-2014
5 3645 845
4 507 3 970
2 2451 405
4 480
5 9146 222
7 288
6 257
1 273 1 4791 177 1 128
535 330
1 052
1 7092 048
3 427
2 83623,7%25,3% 26,1%
28,4%
23,8% 23,5% 23,5%
28,9%
32,9%
47,0%
45,3%
0%
5%
10%
15%
20%
25%
30%
35%
40%
45%
50%
0
1 000
2 000
3 000
4 000
5 000
6 000
7 000
8 000
2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
korzystający z noclegów ogółem
korzystający z noclegów turyści zagraniczni
udział turystów zagranicznych wśród korzystających z noclegów ogółem
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS
Strategia Rozwoju Gminy Chełm na lata 2015-2020 z perspektywą do roku 2030
28
W analizowanym okresie zarówno liczba, jak i udział turystów zagranicznych w ogólnej liczbie
korzystających z noclegów uległy zdecydowanemu zwiększeniu - z 1,3 tys. osób (23,7%) w 2004 roku
do 2,8 tys. osób (45,3%) w roku 2014. Świadczy to o zwiększającym się potencjale rozwoju rynku
noclegów dla turystów zagranicznych.
Wykres 13. Liczba udzielonych noclegów w Gminie Chełm w latach 2004-2014
6 614 6 826
5 358 4 920
2 848
1 703
5 882
7 213 7 142
7 925
6 822
1 648 1 6691 384 1 298
647410
1 214
1 900 2 123
3 503
2 941
24,9% 24,5%25,8% 26,4%
22,7%24,1%
20,6%
26,3%
29,7%
44,2%
43,1%
0%
5%
10%
15%
20%
25%
30%
35%
40%
45%
50%
0
1 000
2 000
3 000
4 000
5 000
6 000
7 000
8 000
9 000
2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
udzielone noclegi ogółem
udzielone noclegi turystom zagranicznym
udział noclegów udzielonych turystom zagranicznym wśród noclegów ogółem
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS
ATRAKCJE TURYSTYCZNE
Wśród atrakcji turystycznych Gminy Chełm na szczególną uwagę zasługują:
Pałac w Srebrzyszczu,
Młyn i zabudowania podworskie w Uhrze,
Wieża w Stołpiu,
Zabytki sakralne,
Poleski Szlak Konny,
Trasy rowerowe i szlaki piesze,
Zalew Żółtańce i Zalew Staw.
Pałac w Srebrzyszczu
Pałac zlokalizowany w miejscowości Srebrzyszcze jest budowlą barkową powstałą w XVII wieku.
Pierwotnie stanowił on obronną siedzibę rodu Serebryskich. W kolejnym wieku przebudowany przez
Józefa Łopuskiego, prawdopodobnie według projektu Pawła Fontany. Pałac jest budowlą murowaną
na planie prostokąta. Wewnątrz obiektu na szczególną uwagę zasługują późnobarokowe kominki oraz
XIX-wieczne piece. Wokół budowli rozciąga się park w formie ogrodu włoskiego. Obecnie na jego
powierzchni znajduje się niemal 500 starych drzew oraz aleja morwowa. W południowej części parku
zlokalizowany jest staw z usypaną wyspą.
Strategia Rozwoju Gminy Chełm na lata 2015-2020 z perspektywą do roku 2030
29
Fotografia 2. Pałac w Srebrzyszczu
Źródło: http://www.chelmskie.eu/pl/
Młyn i zabudowania podworskie w Uhrze
Ciekawym architektonicznie obiektem jest młyn w Uhrze, będący pozostałością po zespole pałacowo-
parkowym. Pierwsze informacje o dworze w Uhrze pochodzą z połowy XVII w. Pierwotnie był to
obiekt drewniany o charakterze obronnym. Całość otaczał olbrzymi park. W XVIII w. Michał Olędzki
ufundował murowany dwór, przebudowany pod koniec XIX w. przez Fudakowskich w luksusową
rezydencję. Obiekt został zniszczony w 1914 r., a ostatecznie rozebrany w 1934 r. W okresie
międzywojennym większość dóbr została rozparcelowana, a park dworski uległ likwidacji.
Pozostałości zabudowań dworskich obecnie znajdują się w rękach prywatnych. Jednym z nielicznych
ocalałych budynków zespołu dworsko-parkowego w Uhrze jest zabytkowy młyn powstały w dawnej
gorzelni. Obecnie funkcjonuje tutaj galeria znanych chełmskich artystów - Teresy Chomik-Kazarian
i Oganesa Kazariana. Obiekt powstał prawdopodobnie w XVIII w. jako magazyn browaru dworskiego.
Po zniszczeniu w 1915 r., został przebudowany na młyn, czynny do 1950 r. W latach 1996-1998
przeprowadzono gruntowny remont obiektu.
Fotografia 3. Młyn i zabudowania podworskie w Uhrze
Źródło: http://www.chelmskie.eu/pl/
Strategia Rozwoju Gminy Chełm na lata 2015-2020 z perspektywą do roku 2030
30
Wieża w Stołpiu
Najcenniejszym obiektem zabytkowym gminy jest wieża obronna w Stołpiu. Według ustaleń
archeologów, obiekt powstał pod koniec XII w. i był wykorzystywany do końca XIII w. Za najbardziej
prawdopodobnych fundatorów wieży uznano władców Księstwa Halicko-Włodzimierskiego, Romana
Mścisławowicza lub jego syna Daniela Romanowicza. Wieża posiada wysokość ok. 17 m i wymiary
5,7 m na 6,3 m i została zbudowana na planie prostokąta. Wnętrze jest o kształcie cylindrycznym,
przechodzącym na ostatniej kondygnacji w ośmiobok. Wieżę wykonano ze zlepieńców
trzeciorzędowych oraz cegły palcówki (na najwyższej kondygnacji). W budowli wyróżniono pięć
kondygnacji, poprzedzielanych pierwotnie drewnianymi podestami. Pierwsza, znajdująca się poniżej
poziomu gruntu, pełniła funkcję piwnicy lub skarbca. Druga, oświetlona dwoma małymi okienkami,
służyła jako pomieszczenie gospodarczo-kuchenne. Trzecia kondygnacja, pozbawiona okien, służyła
prawdopodobnie jako sypialnia. Czwarta kondygnacja, posiadająca trzy wysokie otwory okienne, była
salą reprezentacyjną. Tutaj znajdował się także otwór drzwiowy, do którego prowadził drewniany
balkon. Najbardziej efektowna była piąta kondygnacja, służąca do celów sakralnych, posiadająca
powierzchnię 17 m2 (pozostałe części obejmują łącznie ok. 28 m2). Znajdowały się tutaj nisze, ceglane
wykończenia o charakterze ozdobnym oraz posadzka. W trakcie badań ustalono, że obiekt powstał na
dosyć niekorzystnym osadniczo terenie (liczne źródła). W związku z tym na potrzeby grodu powstała
unikalna platforma ziemna o wysokości 2,5 m i wymiarach 12,5 m na 25,4 m, z dziedzińcem
wykonanym z płyt kamiennych, przekładanych warstwą marglu i szalowanych od wschodu drewnem.
Fotografia 4. Kamienna wieża w Stołpiu
Źródło: http://www.chelmskie.eu/pl/
Strategia Rozwoju Gminy Chełm na lata 2015-2020 z perspektywą do roku 2030
31
Zabytki sakralne
Kościół pw. Wszystkich Świętych w Nowych Depułtyczach
Kolejnym cennym obiektem wpisanym do rejestru zabytków jest kościół rzymskokatolicki
pw. Wszystkich Świętych w Nowych Depułtyczach. Świątynia powstała jako cerkiew unicka
pw. Podwyższenia Krzyża Świętego w latach 1770-1790, z fundacji sufragana kijowskiego Franciszka
Olędzkiego na miejscu poprzednich świątyń. W 1875 r. została przejęta przez prawosławnych
(w 1905 r. obok wybudowano murowaną cerkiew prawosławną, zburzoną w 1938 r.). Funkcję
świątyni katolickiej pełni od 1916 r. (parafię erygowano w 1929 r.). Drewniana budowla jest
konstrukcji zrębowej i posiada kwadratową nawę z niewielkim przedsionkiem oraz zamknięte
trójbocznie prezbiterium z prostokątnymi zakrystiami. Ołtarz główny jest późnobarokowy i pochodzi
z drugiej połowy XVIII w. Został przeniesiony z kościoła w Trzeszczanach (powiat hrubieszowski).
Znajduje się w nim barokowy obraz Wszystkich Świętych z XVIII w. Obok kościoła znajduje się
drewniana dzwonnica, powstała w końcu XVIII w. W obiekcie znajdują się dwa dzwony – dar
arcybiskupa lubelskiego Bolesława Pylaka, który służył w parafii pomocą duszpasterską podczas
studiów.
Kościół pw. Chrystusa Pana Zbawiciela na Podgórzu
Zabytkowa świątynia znajduje się również w Podgórzu. Obiekt, obecnie funkcjonujący jako kościół
parafialny pw. Chrystusa Pana Zbawiciela, powstał jako cerkiew prawosławna, wymieniana
w źródłach historycznych od 1440 r., wraz z prawosławnym monastyrem. Po unii brzeskiej powstała
parafia unicka, zarządzana od 1640 r. przez chełmskich bazylianów. Po kasacie unii w 1875 r.
świątynia została gruntowanie przebudowana. Badania archeologiczno-architektoniczne pozwoliły
ustalić, że prezbiterium kościoła pochodzi z XIII w. i stanowiło pierwotnie odrębną świątynię. Według
ustaleń był to niewielkich rozmiarów obiekt jednonawowy, założony na planie kwadratu o wymiarach
5,4 m na 5,4 m na zewnątrz, z małym prezbiterium (2,2 m na 2,2 m). Zbudowany został z ciosów
kamienia naturalnego w kolorze ciemnoszarym, zielonego glaukonitytu i kamienia łamanego.
W XV w. do ściany zachodniej świątyni dobudowano prostokątny budynek pełniący rolę klasztoru.
W ramach przebudowy w drugiej połowie XVII w. przekształcono istniejący kompleks budowli
w jedną świątynię. W XIX w. przy prezbiterium umieszczono zakrystię i przedsionek. Na zewnątrz
kościół wzmocniony jest skośnymi szkarpami. Wnętrze ozdabia polichromia o cechach
klasycystycznych. Obok świątyni znajduje się murowana dzwonnica, powstała w latach 1909-1913,
wzniesiona w stylu bizantyjsko-ruskim.
Dawny kościół ewangelicko - augsburski w Janowie
Budynek został wzniesiony na początku XX w. na potrzeby kolonii niemieckiej założonej w Janowie na
gruntach majątku Nowosiółki przez Wilhelma Kamenza. Obiekt jest murowany i rozplanowany na
rzucie prostokąta, przykryty został dwuspadowym dachem oraz oblicowany opoką, poprzedzielaną
czerwoną cegłą, z której wykonano również narożniki i elementy ozdobne. W okresie
międzywojennym do 1999 roku funkcjonowała tutaj szkoła powszechna. Obecnie w budynku
znajduje się świetlica i punkt biblioteczny. W pobliżu zlokalizowany jest cmentarz ewangelicki
z przełomu XIX i XX w. z nagrobkami z początków XX w.
Strategia Rozwoju Gminy Chełm na lata 2015-2020 z perspektywą do roku 2030
32
Fotografia 5. Zabytki sakralne Gminy Chełm
Źródło: http://www.chelmskie.eu/pl/
Poleski Szklak Konny
To pierwsza tego typu atrakcja na Lubelszczyźnie i jeden z najdłuższych szlaków konnych w Polsce.
Szlak przebiega przez Polesie Lubelskie i Wołyńskie, dzięki czemu na trasie podziwiać można liczne
jeziora i kompleksy leśne. Trasa wiedzie poprzez Poleski Park Narodowy, Chełmski, Sobiborski
i Poleski Park Krajobrazowy oraz rezerwaty przyrody Stawska Góra i Bagno Serebryskie. Na szlaku
poznać można ponadto liczne zabytki architektury regionu. Dla miłośników jazdy konnej
organizowane są przejażdżki i rajdy, możliwa jest również nauka jazdy konnej pod okiem
profesjonalnych instruktorów. Szlak nadaje się także do uprawiania turystyki pieszej i rowerowej.
Długość całkowita szlaku to 280 km.
Strategia Rozwoju Gminy Chełm na lata 2015-2020 z perspektywą do roku 2030
33
Rysunek 2. Przebieg trasy Poleskiego Szlaku Konnego
Źródło: http://www.agroturystykabug.pl/index.php?option=com_atrakcje&task=detail&Itemid=5&id=24
Zalew Żółtańce i Zalew Staw
Zalew Żółtańce zajmuje powierzchnię 103 ha. Podzielony został na dwie części: mniejszą
przeznaczoną na staw rybny i większą z wydzielonym terenem rekreacyjnym. Część rekreacyjna
posiada plażę, 3 pomosty, plac zabaw, siłownię zewnętrzną, boiska do gry w piłkę nożną i plażową,
miejsce na ognisko i grillowanie oraz ławki z zadaszeniem. Obok znajduje się duży parking. Zalew
Staw zajmuje powierzchnię 15 ha. Posiada on zarówno zagospodarowanie rekreacyjne, jak
i wędkarskie. W części turystycznej znajduje się naturalna plaża, 2 pomosty oraz liczne ławki
z zadaszeniem i plac zabaw. Od strony kąpieliska dostępny jest również duży parking.
Fotografia 6. Zalew Żółtańce i Zalew Staw
Źródło: http://www.chelmskie.eu/pl/
Strategia Rozwoju Gminy Chełm na lata 2015-2020 z perspektywą do roku 2030
34
Trasy rowerowe i szlaki piesze
Tereny Gminy Chełm stwarzają znakomite warunki do uprawiania turystyki rowerowej i pieszej. Na
obszarze gminy znajdują się następujące obiekty tego rodzaju: Ścieżka „Uroki Sobowickie” (18 km),
Ścieżka „Leśne ostępy Chełmskiego Parku Krajobrazowego” (19 km) i Ścieżka „Południowe panoramy
Chełma” (30 km). Uzupełnieniem oferty dla turystów rowerowych (oraz spacerowiczów) jest ścieżka
„Południowe barwy krajobrazu Gminy Chełm”, powstała wzdłuż rzeki Uherki. W 2014 r. została
również wytyczona ścieżka rowerowa „Pagóry Janowskie” (2 km), biegnąca z Chełma do Janowa,
w znacznej części wzdłuż drogi krajowej Chełm – Lublin. W 2015 r. na terenie gminy powstały również
trasy rowerowe w ramach Wschodniego Szlaku Rowerowego Green Velo (w rejonie Strupina
Łanowego, Strupina Dużego i Pokrówki). Wyznaczono i będzie sukcesywnie realizowany szlak
rowerowy „Gmina Chełm – wpisane w krajobraz i historię”, który będzie przebiegał przez
najciekawsze miejsca przyrodnicze i historyczne gminy (długość ponad 70 km). Ścieżka przyrodnicza
„Stańków”, której trasa zaczyna się przy zbiorniku Stańków, biegnie obok zabytkowych leśniczówek
i chałup oraz dawnej wyłuszczarni nasion przez lasy Nadleśnictwa Chełm do miejscowości Nowiny,
(długość ok. 2 km) oraz Szlak Chełmskich Torfowisk Węglanowych (przebieg: Chełm Podziemia
Kredowe – ulica Lubelska, Szpitalna – Stańków – Srebrzyszcze – rezerwat torfowiskowy "Bagno
Serebryskie – Brzeźno Ośrodek Dydaktyczno - Muzealny Zarządu Chełmskich Parków Krajobrazowych
- rezerwat torfowiskowy "Brzeźno" w Chełmskim Parku Krajobrazowym – rezerwat torfowiskowy
"Roskosz"– Ostrów – Turka – Dorohusk PKP).
Fotografia 7. Trasy rowerowe i szlaki piesze Gminy Chełm
Źródło: http://www.chelmskie.eu/pl/
Strategia Rozwoju Gminy Chełm na lata 2015-2020 z perspektywą do roku 2030
35
Portal turystyczny Gminy Chełm
Portal turystyczny Gminy Chełm powstał w ramach wdrażania działania 413 „Wdrażanie lokalnych
strategii rozwoju” objętego PROW na lata 2007-2013. Atrakcje turystyczne z terenu Gminy Chełm
zostały pogrupowane na portalu w 8 kategorii: zabytki, noclegi, agroturystyka, atrakcje, gastronomia,
przyroda, trasy rowerowe oraz szlaki piesze.
Portal umożliwia dostęp do interaktywnej mapki z lokalizacjami atrakcji Gminy Chełm oraz zawiera
zwięzłe informacje o tych atrakcjach.
Rysunek 3. Portal Turystyczny Gminy Chełm
Źródło: http://www.chelmskie.eu/pl/
Potencjał turystyczny Gminy Chełm stwarza szanse do rozwoju tej gałęzi gospodarki.
O atrakcyjności turystycznej gminy stanowią bogate dziedzictwo kulturowe oraz dobry stan
środowiska naturalnego. Warto zatem podejmować działania w zakresie rozszerzania oferty
turystycznej oraz jej promocji. Szansą na osiągnięcie tego celu jest współpraca z Miastem Chełm
i Gminą Kamień w ramach Chełmskiego Obszaru Funkcjonalnego.
4. Infrastruktura techniczna
A. Transport i komunikacja
Gmina Chełm leży w pobliżu ważnego międzynarodowego węzła komunikacyjnego łączącego wschód
Europy z zachodem. Wiedzie przez nią droga krajowa nr 12, która stanowi fragment drogi
międzynarodowej E373 i docelowo ma zostać przebudowana do parametrów drogi ekspresowej,
drogi wojewódzkie: 812, 841 i 843 oraz linie kolejowe nr 7 i 69.
Połączenia komunikacyjne są ważnym czynnikiem rozwoju gminy. Stanowią bowiem o jej dostępności
komunikacyjnej, a co za tym idzie, o atrakcyjności dla mieszkańców, turystów i przede wszystkim dla
potencjalnych inwestorów.
Strategia Rozwoju Gminy Chełm na lata 2015-2020 z perspektywą do roku 2030
36
TRANSPORT DROGOWY
Główny układ drogowy gminy tworzą drogi krajowe oraz wojewódzkie:
droga krajowa nr 12: Łęknica (granica państwa) – Głogów – Leszno – Kalisz – Piotrków
Trybunalski – Radom – Lublin – Chełm – Dorohusk (granica państwa),
droga wojewódzka nr 812: Biała Podlaska – Chełm – Krasnystaw,
droga wojewódzka nr 841: Cyców – Wierzbica – Horodyszcze,
droga wojewódzka nr 843: Chełm – Zamość.
Podstawowy układ drogowy Gminy Chełm składa się z odcinków dróg krajowych, wojewódzkich
i powiatowych, uzupełnionych siecią dróg gminnych. Łączna długość dróg w gminie wynosi 784,1 km,
z czego:
drogi krajowe (droga krajowa nr 12) – 12,9 km,
drogi wojewódzkie – 22,1 km,
drogi powiatowe – 74,1 km,
drogi gminne – 651,8 km,
drogi wewnętrzne – 23,2 km.
Najważniejsze zewnętrzne ciągi drogowe oraz ciągi tworzące układ połączeń związanych
z funkcjonowaniem ruchu wewnątrz gminy zaprezentowano na poniższej mapie. Drogi te są również
najbardziej obciążone, przy czym największym obciążeniem charakteryzują się te leżące w ciągach
dróg krajowych i wojewódzkich.
Strategia Rozwoju Gminy Chełm na lata 2015-2020 z perspektywą do roku 2030
37
Mapa 3. Podstawowy układ komunikacyjny Gminy Chełm
Źródło: UG Chełm
Strategia Rozwoju Gminy Chełm na lata 2015-2020 z perspektywą do roku 2030
38
Gmina Chełm posiada dosyć dobrze rozwiniętą infrastrukturę drogową i komunikacyjną, co wynika
z tranzytowego charakteru gminy. Konieczne jest jednak dalsze podejmowanie inwestycji, mające na
celu poprawę stanu tej infrastruktury. Jakość użytkowa i techniczna wielu dróg nie odpowiada
bowiem wymaganym standardom. Dotyczy to przede wszystkim dróg powiatowych, gminnych
i wewnętrznych, z których część ma nawierzchnię gruntową. Należy jednak podkreślić, że w ostatnich
latach zrealizowano wiele przedsięwzięć związanych z budową, remontami i utrzymaniem dróg.
Rosnący ruch pojazdów samochodowych, zwłaszcza w obszarze przygranicznym, wymaga budowy
dróg ekspresowych wraz z obwodnicami miast w celu usprawnienia ruchu tranzytowego. Na taką
potrzebę wskazuje również obecnie obowiązujący Plan Zagospodarowania Przestrzennego
Województwa Lubelskiego, który wśród zadań rządowych i komplementarnych inwestycji celu
publicznego wymienia m.in. budowę odcinka drogi ekspresowej S12 Piaski-Dorohusk z północną
obwodnicą miasta Chełm. Inwestycja ta realizowana przez Generalną Dyrekcję Dróg Krajowych
i Autostrad jest obecnie w przygotowaniu. Brane są pod uwagę dwa warianty realizacji
przedsięwzięcia. Oba zakładają przebieg drogi przez teren Gminy Chełm z ominięciem Miasta Chełm
od strony północnej.
Mapa 4. Przebieg projektowanej obwodnicy Miasta Chełm w dwóch wariantach, stan na 2010 r.
Źródło: GDDKiA, http://www.gddkia.gov.pl/pl/a/8062/s12-obwodnica-chelma (dostęp: 20.11.2014)
TRANSPORT KOLEJOWY
Istotnym elementem układu komunikacyjnego Gminy Chełm jest dobrze rozwinięta sieć kolejowa
obsługująca zarówno przewozy pasażerskie, jak i towarowe w ruchu krajowym i międzynarodowym.
Przez teren gminy wiedzie magistrala kolejowa z Warszawy do Kijowa.
W węźle kolejowym Chełm zbiegają się linie kolejowe:
linia nr 7: Warszawa – Lublin – Chełm – Dorohusk – granica państwa,
Linia państwowego znaczenia o długości w granicach województwa 177,5 km. Ma ona zasadnicze
znaczenie dla połączeń Lublina i całego regionu w komunikacji krajowej oraz dla przewozów
międzynarodowych. Zaliczana jest do europejskiej sieci TEN-T (TransEuropean Network).
Strategia Rozwoju Gminy Chełm na lata 2015-2020 z perspektywą do roku 2030
39
linia nr 69: Rejowiec – Hrebenne,
Linia ta stanowi element najkrótszego połączenia kolejowego z Warszawy do Lwowa. Podobnie jak
linia nr 7 ma ona ogromne znaczenie w skali kraju i regionu dla przewozów krajowych
i międzynarodowych. Zaliczana jest do europejskiej sieci TEN-T.
linia nr 81: Chełm – Włodawa,
Jest to linia o znaczeniu lokalnym wykorzystywana obecnie wyłącznie do przewozów towarowych.
linia nr 63: Dorohusk – Zawadówka.
Położone centralnie względem Gminy Chełm Miasto Chełm stanowi zatem ważny węzeł kolejowy
łączący Polskę z Ukrainą i Białorusią. Podstawowe utrudnienie w tym zakresie stanowi różny rozstaw
osi podwozi spowodowany różną szerokością torów. Konieczność wymiany podwozia przez tabor
kolejowy w momencie przekraczania granicy znacznie wydłuża czas podróży, istotnie ograniczając
efektywność transportu kolejowego.
Na znaczenie transportu kolejowego w obsłudze ruchu trans- i międzynarodowego wskazują także
zapisy „Strategii Współpracy Transgranicznej Województwa Lubelskiego, Obwodu Lwowskiego,
Obwodu Wołyńskiego i Obwodu Brzeskiego na lata 2014-2020”. Jednym z celów Strategii jest
bowiem Rewitalizacja transgranicznej infrastruktury kolejowej. Cel ten realizowany będzie
m.in. poprzez projekty rekomendowane, wśród których znalazła się istotna z punktu widzenia Gminy
Chełm inwestycja dotycząca przywrócenia bezpośredniego połączenia kolejowego pomiędzy
miastami: Chełm i Kowel poprzez remont kolei na długości ok. 65 km.
TRANSPORT LOTNICZY
Na terenie gminy, w Depułtyczach Królewskich, zlokalizowane jest lotnisko Państwowej Wyższej
Szkoły Zawodowej w Chełmie. Przeznaczone jest ono głównie do szkolenia studentów specjalności
pilotaż samolotowy PWSZ w Chełmie oraz do lotów cywilnych (Straż Graniczna, Lotnicze Pogotowie
Ratunkowe). Nie ma ono zatem zbyt dużego znaczenia dla transportu lotniczego.
Fotografia 8. Teren lotniska w Depułtyczach Królewskich
Źródło: http://www.chelmskie.eu/
Większe znaczenie w obsłudze ruchu lotniczego mają lotniska cywilne, z którymi gmina ma dosyć
dobre połączenie. Gmina Chełm położona jest w odległości około:
66 km od lotniska Lublin-Świdnik,
Strategia Rozwoju Gminy Chełm na lata 2015-2020 z perspektywą do roku 2030
40
190 km od lotniska Rzeszów-Jasionka,
190 km od lotniska Radom,
250 km od lotniska Chopina w Warszawie,
280 km od lotniska Modlin.
PUBLICZNY TRANSPORT ZBIOROWY
Na terenie Gminy Chełm publiczny transport zbiorowy zapewniany jest w głównej mierze przez PKS
i przewoźników prywatnych. Nieliczne miejscowości Gminy Chełm obsługiwane są przez komunalną
spółkę komunikacyjną Miasta Chełm – Chełmskie Linie Autobusowe Sp. z o.o., co zapewnia im dobre
skomunikowanie z miastem.
Mapa 5. Schemat sieci komunikacyjnej CLA
Źródło: http://www.cla.net.pl/02_firma/schemat.htm (dostęp: 28.11.2014)
B. Sieć wodociągowa i kanalizacyjna
Gmina Chełm należy do wyznaczonej w roku 2005 przez Wojewodę Lubelskiego aglomeracji Chełm
położonej na terenie miasta i gminy Chełm o równoważnej liczbie mieszkańców (RLM) 101 000.
Zasięg granic aglomeracji Chełm podlegał weryfikacji w 2012 i 2014 r. Obecny kształt aglomeracji
Chełm został przyjęty w roku 2014 uchwałą Sejmiku Województwa Lubelskiego. Aglomeracja Chełm
o równoważnej liczbie mieszkańców 108 311 obejmuje obecnie teren miasta i gminy Chełm: miasto
Chełm, Pokrówka, Żółtańce Kolonia, Okszów, Okszów Kolonia, Depułtycze Królewskie (jedynie
Strategia Rozwoju Gminy Chełm na lata 2015-2020 z perspektywą do roku 2030
41
Ośrodek Szkolenia Lotniczego i Centrum Studiów Inżynierskich Państwowej Wyższej Szkoły
Zawodowej w Chełmie).
Mapa 6. Lokalizacja i zasięg Aglomeracji Chełm
Oczyszczalnia ścieków w Chełmie
Obszar Aglomeracji Chełm
Źródło: Opracowanie własne na podstawie maps.google.pl oraz Załącznika do uchwały Nr XLVII/754/2014 Sejmiku
Województwa Lubelskiego z dnia 14 lipca 2014 r.
W granicach Aglomeracji Chełm z istniejącej sieci kanalizacyjnej o długości 180,4 km korzysta 67 892
mieszkańców, z czego 2 528 to turyści w sezonie turystyczno-wypoczynkowym. Do sieci podłączone
są także zakłady przemysłowe liczące razem 38 000 RLM.
Podmiotem zajmującym się gospodarką wodno-kanalizacyjną w aglomeracji Chełm jest Miejskie
Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej Sp. z o.o. w Chełmie.
Na terenie Gminy Chełm sieć wodociągowa zasilana jest w wodę przede wszystkim z dwóch ujęć
znajdujących się w miejscowościach: Pokrówka i Nowosiółki Kolonia. Łączna długość sieci
wodociągowej wynosi 212,6 km, a liczba połączeń prowadzących do budynków mieszkalnych
i zbiorowego zamieszkania osiągnęła wartość niemal 3,6 tys. szt. Korzysta z niej 13 147 osób, co
stanowi 94,4% mieszkańców gminy. Przeciętnie 1 mieszkaniec zużywa 25,6 m3 wody rocznie.
Tabela 15. Podstawowe dane na temat infrastruktury wodociągowej Gminy Chełm w latach 2006-2013
Wyszczególnienie JM 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Zmiana
2004/2013 Zmiana
2012/2013
długość czynnej sieci rozdzielczej
km 158,6 164,5 185 189,3 205,3 209 209,3 211,1 212 212,6 34,0% 0,3%
połączenia
prowadzące do budynków
mieszkalnych
i zbiorowego zamieszkania
szt. 2 782 2 809 3 026 3 066 3 264 3 305 3 380 3 431 3 522 3 573 28,4% 1,4%
woda dostarczona gospodarstwom
domowym
dam3 230,9 265,0 276,2 279,9 294,7 318,3 321,8 347,7 360,0 354,4 53,5% -1,6%
ludność korzystająca z sieci wodociągowej
osoba 7 566 7 632 7 980 8 134 8 453 12 197 12 901 12 959 12 976 13 147 73,8% 1,3%
Strategia Rozwoju Gminy Chełm na lata 2015-2020 z perspektywą do roku 2030
42
Wyszczególnienie JM 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Zmiana
2004/2013
Zmiana
2012/2013
udział w ogóle ludności
% 60,2% 59,6% 61,3% 61,5% 63,4% 90,6% 94,8% 94,5% 94,1% 94,4% 56,7% 0,3%
zużycie wody w
gospodarstwach domowych ogółem na 1 mieszkańca
m3 18,5 21,1 21,9 22,0 22,9 24,5 23,6 25,3 26,1 25,6 38,4% -1,9%
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS
Wykres 14. Długość czynnej wodociągowej sieci rozdzielczej oraz liczba połączeń do budynków mieszkalnych w Gminie Chełm w latach 2004-2013
158,6 164,5185 189,3 205,3 209 209,3 211,1 212 212,6
2 782 2 8093 026 3 066
3 264 3 305 3 380 3 431 3 522 3 573
0
500
1 000
1 500
2 000
2 500
3 000
3 500
4 000
0
50
100
150
200
250
2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
długość czynnej sieci rozdzielczej
połączenia prowadzące do budynków mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS
Sieć wodociągowa uległa w latach 2004-2013 istotnym zmianom. W analizowanym okresie o 28%
wzrosła liczba połączeń do budynków, a ogólne zużycie wody w gospodarstwach domowych
zwiększyło się o ponad połowę. Największy wzrost odnotowano dla liczby ludności korzystającej
z sieci wodociągowej, wartość ta zwiększyła się o niemal 74%. Spowodowało to wzrost zużycia wody
w przeliczeniu na 1 mieszkańca z 18,5 m3 w roku 2004 do 25,6 m3 w roku 2014 (wzrost o 38%).
Gmina Chełm nie jest w całości wyposażona w zbiorczą sieć kanalizacyjną. Istnieją natomiast lokalne
sieci w miejscach zbiorowego zamieszkania - ich całkowita długość wynosi 35,5 km i swym zasięgiem
obejmują 29,2% ogółu ludności gminy (4 142 mieszkańców). Ścieki sanitarne odprowadzane są do
istniejących oczyszczalni w miejscowościach Staw i Nowiny. W 2000 roku oddano do użytku
oczyszczalnie przy Zespołach Szkół w Stołpiu, Stawie, Uhrze i Strupinie Dużym. W pozostałych
gospodarstwach domowych funkcjonują indywidualne bezodpływowe zbiorniki na ścieki bytowe
(szamba) oraz system oczyszczalni przydomowych.
Tabela 16. Podstawowe dane dotyczące sieci kanalizacyjnej w Gminie Chełm w latach 2004-2014
Wyszczególnienie JM 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Zmiana
2004/2014 Zmiana
2013/2014
długość czynnej sieci
kanalizacyjnej km 19,8 20,6 20,6 20,6 20,1 20,1 20,1 21,1 24,4 27,7 35,5 79,1% 28,1%
połączenia prowadzące do
budynków mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania
szt. 422 366 432 438 447 452 459 469 481 543 553 31,0% 1,8%
ścieki odprowadzone
dam3 50,1 53,3 45,3 54,3 50,7 50,6 56 45 63 58 73 45,7% 25,9%
Strategia Rozwoju Gminy Chełm na lata 2015-2020 z perspektywą do roku 2030
43
Wyszczególnienie JM 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Zmiana
2004/2014 Zmiana
2013/2014
ludność korzystająca
z sieci kanalizacyjnej
osoba 1 557 1 564 1 774 1 815 1 858 1 877 2 005 2 060 2 096 2 440 4 142 166,0% 69,8%
udział w ogóle ludności
% 12,4% 12,2% 13,6% 13,7% 13,9% 13,9% 14,7% 15,0% 15,2% 17,5% 29,2% 135,8% 66,8%
ścieki odprowadzane na
1 mieszkańca m3 3,99 4,16 3,48 4,11 3,80 3,76 4,12 3,28 4,57 4,16 5,15 29,1% 23,7%
ścieki odprowadzane na 1 korzystającego
m3 32,18 34,08 25,54 29,92 27,29 26,96 27,93 21,84 30,06 23,77 17,62 -45,2% -25,9%
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS
Wykres 15. Długość czynnej kanalizacyjnej sieci rozdzielczej oraz liczba połączeń do budynków mieszkalnych w Gminie Chełm w latach 2004-2014
19,8 20,6 20,6 20,6 20,1 20,1 20,1 21,124,4
27,7
35,5
422
366
432 438 447 452459
469 481543 553
0
100
200
300
400
500
600
0,0
5,0
10,0
15,0
20,0
25,0
30,0
35,0
40,0
2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
długość czynnej sieci kanalizacyjnej
połączenia prowadzące do budynków mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS
W latach 2004-2014 długość czynnej sieci kanalizacyjnej na terenie Gminy Chełm wzrosła o 79%.
Liczba połączeń prowadzących do budynków mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania zwiększyła się
o 31%, co wpłynęło na zwiększenie się liczby osób korzystających z sieci kanalizacyjnej z 1,6 tys.
w roku 2004 do 4,1 tys. w roku 2014. Wciąż jednak ich udział w ogóle ludności jest niewielki (29,2%).
Gmina Chełm zamierza podejmować działania zmierzające do poprawy gospodarki wodno-
kanalizacyjnej. Należą do nich w szczególności:
rozbudowa sieci wodociągowych dla obszarów zwartej zabudowy (Rożdżałów Kolonia, Rudka,
Żółtańce, Pokrówka),
budowa przydomowych oczyszczalni ścieków,
rozwój sieci kanalizacji w miejscowościach: Pokrówka, Żółtańce.
Strategia Rozwoju Gminy Chełm na lata 2015-2020 z perspektywą do roku 2030
44
C. Sieć gazowa
Długość czynnej sieci gazowej na koniec 2013 r. wynosiła 97,3 km (w tym 79,6 km sieci rozdzielczej).
W Gminie Chełm działają 1 144 czynne przyłącza do budynków mieszkalnych, a ich liczba od kilku lat
systematycznie rośnie, czemu towarzyszy widoczne wydłużanie się sieci.
Wykres 16. Długość czynnej gazowej sieci rozdzielczej (km) oraz liczba czynnych przyłączy do budynków mieszkalnych w Gminie Chełm w latach 2004-2013
57,0 57,1 58,1 59,865,0 68,1 69,1
79,6
1 008 1 028
915954
999 1 0251 057
1 144
0
200
400
600
800
1 000
1 200
1 400
0,0
10,0
20,0
30,0
40,0
50,0
60,0
70,0
80,0
90,0
2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
długość czynnej sieci rozdzielczej
czynne przyłącza do budynków
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS
Pod koniec roku 2013 z sieci gazowej na terenie Gminy Chełm korzystało 2 725 osób, co stanowiło
19,5% ogółu ludności. W okresie 2004-2013 liczba osób korzystających z sieci uległa wyraźnemu
zwiększeniu (wzrost o 54%), co wpłynęło na zwiększenie się przeciętnego zużycia gazu na
1 mieszkańca (wzrost o 33%).
Tabela 17. Podstawowe dane dotyczące zużycia gazu w Gminie Chełm w latach 2004-2013
Wyszczególnienie JM 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Zmiana
2004/2013 Zmiana
2012/2013
ludność korzystająca z sieci gazowej
osoba 1 766 1 825 2 116 2 155 2 214 2 294 2 536 2 587 2 563 2 725 54,3% 6,3%
udział w ogóle ludności
% 14,1% 14,5% 16,7% 16,8% 17,1% 17,7% 18,5% 18,8% 18,6% 19,5% 38,6% 5,0%
zużycie gazu na
1 mieszkańca m3 40,0 43,9 52,1 44,9 46,5 45,7 49,2 48,2 48,9 53,1 32,8% 8,6%
zużycie gazu na
1 korzystającego m3 283,1 302,7 310,3 265,3 270,5 258,4 264,9 255,8 263,1 269,9 -4,7% 2,6%
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS
Strategia Rozwoju Gminy Chełm na lata 2015-2020 z perspektywą do roku 2030
45
D. Zagospodarowanie odpadów
Zgodnie z wprowadzonymi 1 lipca 2013 r. zmianami Gmina Chełm przejęła odpowiedzialność za
odbiór i zagospodarowanie odpadów komunalnych powstających na nieruchomościach
zamieszkałych i niezamieszkałych. Mieszkańcy zobowiązani zostali do złożenia w Urzędzie Gminy
deklaracji o sposobie gromadzenia odpadów, na podstawie której wyliczona zostaje wysokość
miesięcznej opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi. Za odbiór odpadów komunalnych
z terenu gminy odpowiada firma wybrana w drodze przetargu. Gromadzenie odpadów w sposób
selektywny wiąże się z niższą opłatą. Na terenie Gminy Chełm zbiórka selektywna odbywa się
w podziale na trzy frakcje: mokrą (m.in. resztki jedzenia, odpady kuchenne, odpady z pielęgnacji
roślin doniczkowych, pieluchy jednorazowe, materiały higieniczne), suchą (m.in. papier i tektury,
plastik, tworzywa sztuczne, metale, tekstylia, odzież i obuwie) oraz szkło (m.in. opróżnione słoiki
i butelki). Gminny Punkt Selektywnej Zbiórki Odpadów Komunalnych (PSZOK) znajduje się
w miejscowości Srebrzyszcze.
Gmina Chełm należy do rejonu obsługiwanego przez instalację administrowaną przez
Przedsiębiorstwo Gospodarki Odpadami sp. z o.o. w Chełmie. Odpady komunalne
zagospodarowywane są w Zakładzie Przetwarzania Odpadów Komunalnych (ZPOK) regionu
chełmskiego położonym w miejscowości Srebrzyszcze. Na terenie Gminy Chełm znajduje się
Regionalna Instalacja Przetwarzania Odpadów Komunalnych (RIPOK).
Według danych zawartych w Analizie stanu gospodarki odpadami komunalnymi za 2014 r.
w deklaracjach o wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi ujętych zostało
11 298 mieszkańców spośród 14 174 zameldowanych. Różnica ta wynika z faktu, iż część
mieszkańców przebywa poza terenem gminy w celu kontynuowania nauki bądź w związku
z wykonywaną pracą zawodową.
W roku 2014 z terenu Gminy Chełm odebrano 1 143,8 ton odpadów komunalnych zmieszanych, czyli
aż o 38% więcej niż przed rokiem. Wyraźny wzrost ilości zbieranych odpadów zbiega się
z wdrożeniem w lipcu 2013 roku nowego systemu gospodarowania odpadami komunalnymi, za który
odpowiedzialność wziął samorząd gminny.
Kształtowanie się masy odbieranych odpadów komunalnych w latach 2005-2013 przedstawia
poniższa tabela.
Tabela 18. Masa odpadów odebranych w latach 2005-2013 z terenu Gminy Chełm
Wyszczególnienie JM 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Zmiana
2005/2013 Zmiana
2012/2013
masa odpadów ogółem
t 1
270,6 1
900,1 2
106,8 1
808,8 519,8 531,0 517,5 533,3 826,5 -35,0% 55,0%
masa odpadów z gospodarstw
domowych t 915,3
1 310,8
1 666,8
1 460,7
380,0 384,0 391,5 403,4 749,5 -18,1% 85,8%
udział % 72,0% 69,0% 79,1% 80,8% 73,1% 72,3% 75,7% 75,6% 90,7% - -
odpady z gospodarstw
domowych przypadające na
1 mieszkańca
kg 72,8 104,0 130,8 113,4 29,3 28,1 28,5 29,3 54,1 -25,7% 84,6%
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS
Strategia Rozwoju Gminy Chełm na lata 2015-2020 z perspektywą do roku 2030
46
Według danych GUS masa odbieranych odpadów zmniejszyła się w okresie 2005-2013 o 35%. W roku
2013 odebranych zostało 826,5 ton odpadów, z czego 749,5 ton to odpady z gospodarstw
domowych. Odpady z gospodarstw domowych stanowiły więc 90,7% wszystkich odpadów. Na
jednego mieszkańca gminy przypadało średnio 54,1 kg odpadów, tj. o 26% mniej niż w roku 2005, ale
aż o 85% więcej niż przed rokiem.
Graficznie omówione dane zaprezentowane zostały na poniższym wykresie.
Wykres 17. Masa zmieszanych odpadów komunalnych odebranych w latach 2005-2013 z terenu Gminy Chełm
1 270,6
1 900,12 106,8
1 808,8
519,8 531,0 517,5 533,3826,5
915,3
1 310,8
1 666,8
1 460,7
380,0 384,0 391,5 403,4
749,5
72,8
104,0
130,8
113,4
29,3 28,1 28,5 29,3
54,1
0,0
20,0
40,0
60,0
80,0
100,0
120,0
140,0
0
500
1 000
1 500
2 000
2 500
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
masa odpadów ogółemmasa odpadów z gospodarstw domowychodpady z gospodarstw domowych przypadające na 1 mieszkańca
kgt
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS
E. Infrastruktura teleinformatyczna
Internet gminny
W Gminie Chełm funkcjonuje sieć hot spotów, dzięki którym mieszkańcy mogą korzystać
z darmowego Internetu.
Na terenie gminy Chełm działa siedemnaście publicznych punktów bezprzewodowego dostępu do
Internetu w następujących lokalizacjach: Okszów (2 szt.), Pokrówka, Żółtańce, Strupin Duży,
Srebrzyszcze, Staw, Zawadówka, Horodyszcze, Zarzecze, Stołpie, Janów, Rożdżałów, Strupin Mały,
Nowosiółki, Pokrówka-Wiosenna, Zagroda.
Lokalizacja hot spotów w Gminie Chełm przedstawiona została na poniższej mapie.
Strategia Rozwoju Gminy Chełm na lata 2015-2020 z perspektywą do roku 2030
47
Mapa 7. Lokalizacja hotspotów w Gminie Chełm
Źródło: Opracowanie własne na podstawie http://gmina.chelm.pl/39-gmina/405-bezplatny-internet-w-gminie-chelm
F. Gospodarka mieszkaniowa
W roku 2013 na terenie Gminy Chełm zlokalizowanych było 4 347 mieszkań o łącznej powierzchni
użytkowej 396 888 m2. Jest to ponad 20% mieszkań więcej niż w roku 2004 i o 1,5% więcej niż przed
rokiem. Na przestrzeni lat 2004-2013 ogólna powierzchnia użytkowa mieszkań uległa 34% wzrostowi.
Wzrost powierzchni użytkowej mieszkań był większy niż wzrost ogólnej ich liczby, co wskazuje na
zwiększenie przeciętnej powierzchni użytkowej 1 mieszkania. Przeciętna powierzchnia użytkowa
mieszkania na 1 osobę wynosiła w 2013 roku 28,5 m2.
Tabela 19. Zasoby mieszkaniowe w Gminie Chełm w latach 2004-2013
Wyszczególnienie 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Zmiana
2004/2013 Zmiana
2012/2013
mieszkania 3 609 3 651 3 699 3 766 3 854 3 909 4 152 4 221 4 283 4 347 20,4% 1,5%
izby 13
947 14
175 14
441 14
817 15
300 15
602 16
956 17
341 17
673 18
027 29,3% 2,0%
powierzchnia użytkowa mieszkań
(m2)
296 395
301 812
307 879
317 008
329 178
337 095
368 784
379 157
388 011
396 888
33,9% 2,3%
przeciętna powierzchnia
użytkowa 1 mieszkania
82,1 82,7 83,2 84,2 85,4 86,2 88,8 89,8 90,6 91,3 11,2% 0,8%
przeciętna powierzchnia
użytkowa mieszkania na
1 osobę
23,7 24 24,3 24,7 25,4 26 26,9 27,5 28,2 28,5 20,3% 1,1%
Strategia Rozwoju Gminy Chełm na lata 2015-2020 z perspektywą do roku 2030
48
Wyszczególnienie 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Zmiana
2004/2013 Zmiana
2012/2013
przeciętna liczba izb w mieszkaniu
3,9 3,9 3,9 3,9 4,0 4,0 4,1 4,1 4,1 4,1 7,3% 0,5%
mieszkania na 1000 mieszkańców
288,1 290,2 291,9 293,4 297,5 300,9 302,6 306,5 311,0 311,7 8,2% 0,2%
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS
Wykres 18. Przeciętna powierzchnia użytkowa mieszkań w Gminie Chełm w latach 2004-2013
82,182,7
83,2
84,2
85,486,2
88,8
89,890,6
91,3
76
78
80
82
84
86
88
90
92
2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS
Z danych GUS za rok 2013 wynika, że 89% mieszkań w Gminie Chełm wyposażonych jest w wodociąg,
82% posiada ustęp spłukiwany, a 78% ma łazienkę. Większość mieszkań posiada również centralne
ogrzewanie (70%). Najmniej gospodarstw domowych wyposażonych jest w gaz sieciowy (18%). Na
przestrzeni lat 2004-2013 poprawie uległy wszystkie analizowane wskaźniki, zaś największy wzrost
zaobserwowano w zakresie wyposażenia w ustęp spłukiwany (55%) oraz gaz sieciowy (55%).
Tabela 20. Mieszkania wyposażone w wodociąg, ustęp spłukiwany, łazienkę, centralne ogrzewanie i gaz sieciowy w ogóle mieszkań w Gminie Chełm w latach 2004-2013
Wyszczególnienie 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Zmiana
2004/2013 Zmiana
2012/2013
wodociąg 2 901 2 943 2 991 3 060 3 148 3 204 3 679 3 750 3 813 3 877 33,6% 1,7%
udział 80,4% 80,6% 80,9% 81,3% 81,7% 82,0% 88,6% 88,8% 89,0% 89,2% - -
ustęp spłukiwany 2 294 2 336 2 384 2 453 2 541 2 598 3 353 3 424 3 487 3 551 54,8% 1,8%
udział 63,6% 64,0% 64,4% 65,1% 65,9% 66,5% 80,8% 81,1% 81,4% 81,7% - -
łazienka 2 373 2 415 2 463 2 532 2 620 2 677 3 203 3 274 3 337 3 401 43,3% 1,9%
udział 65,8% 66,1% 66,6% 67,2% 68,0% 68,5% 77,1% 77,6% 77,9% 78,2% - -
centralne
ogrzewanie 2 153 2 195 2 243 2 312 2 400 2 458 2 848 2 919 2 982 3 046 41,5% 2,1%
udział 59,7% 60,1% 60,6% 61,4% 62,3% 62,9% 68,6% 69,2% 69,6% 70,1% - -
gaz sieciowy 509 529 617 632 659 691 741 757 771 785 54,2% 1,8%
udział 14,1% 14,5% 16,7% 16,8% 17,1% 17,7% 17,8% 17,9% 18,0% 18,1% - -
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS
Strategia Rozwoju Gminy Chełm na lata 2015-2020 z perspektywą do roku 2030
49
Analiza budownictwa mieszkaniowego na terenie Gminy Chełm wykazuje, iż liczba nowo
wybudowanych mieszkań uległa w okresie 2004-2013 wyraźnemu zwiększeniu. W roku 2013 oddano
do użytkowania 90 mieszkań o łącznej powierzchni użytkowej 12 545 m2. Jest to aż o 76% więcej niż
w roku 2004 i o 17% więcej niż przed rokiem. Powierzchnia użytkowa mieszkań także uległa
zwiększeniu w porównaniu z latami poprzednimi. Przeciętna powierzchnia użytkowa 1 mieszkania
w roku 2013 wyniosła 139,4 m2.
Tabela 21. Mieszkania oddane do użytkowania w Gminie Chełm w latach 2004-2013
Wyszczególnienie 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Zmiana
2004/2013 Zmiana
2012/2013
mieszkania 51 51 56 75 92 61 72 76 77 90 76,5% 16,9%
izby 263 280 307 416 505 327 392 414 411 486 84,8% 18,2%
powierzchnia użytkowa
mieszkań (m2) 7 107 6 547 7 158 10 424 12 633 8 457 9 990 11 068 11 229 12 545 76,5% 11,7%
przeciętna powierzchnia
użytkowa 1 mieszkania
139,4 128,4 127,8 139,0 137,3 138,6 138,8 145,6 145,8 139,4 b.z. -4,4%
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS
5. Infrastruktura społeczna
A. Edukacja
Na terenie Gminy Chełm funkcjonuje 6 zespołów szkół, w skład których wchodzą szkoły podstawowe
i szkoły gimnazjalne. Zespoły szkół prowadzone są w miejscowościach: Staw, Strupin Duży, Stołpie,
Uher, Żółtańce oraz Okszów. Na poziomie ponadgimnazjalnym działalność prowadzi jedna placówka
– Zespół Szkół Centrum Kształcenia Rolniczego im. Józefa Piłsudskiego zlokalizowana w Okszowie. Na
poziomie szkolnictwa wyższego funkcjonuje Centrum Studiów Inżynierskich Państwowej Wyższej
Szkoły Zawodowej w Chełmie zlokalizowane w miejscowości Depułtycze Królewskie.
WYCHOWANIE PRZEDSZKOLNE
Obecnie na terenie Gminy Chełm usługi wychowania przedszkolnego świadczą oddziały przedszkolne
prowadzone w szkołach podstawowych.
W 2014 roku do wszystkich placówek uczęszczało 181 dzieci, o 17% mniej niż w roku poprzednim, ale
o 12% więcej niż przed dziesięcioma laty. Podstawowe informacje na temat wychowania
przedszkolnego w Gminie Chełm zawiera poniższa tabela.
Tabela 22. Podstawowe dane na temat wychowania przedszkolnego w Gminie Chełm w latach 2004-2014
Wyszczególnienie 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Zmiana
2004/2014 Zmiana
2013/2014
Oddziały przedszkolne
w szkołach podstawowych
7 7 7 7 7 8 9 9 10 10 10 43% b.z.
dzieci ogółem 161 127 139 122 143 164 142 194 189 219 181 12% -17%
nauczyciele w przeliczeniu na
etaty b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. 11,14 11,08 11,76 10,54 b.d. -10%
liczba dzieci przypadających
na 1 oddział 23 18 20 17 20 21 16 22 19 22 18 -22% -18%
Strategia Rozwoju Gminy Chełm na lata 2015-2020 z perspektywą do roku 2030
50
Wyszczególnienie 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Zmiana
2004/2014 Zmiana
2013/2014
liczba dzieci przypadających
na 1 etat nauczycielski
b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. 17 17 19 17 b.d. -8%
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS
Na przestrzeni analizowanego okresu zwiększyła się liczba dzieci w wieku 3-6 objętych wychowaniem
przedszkolnym (wzrost o 12%). W roku 2014 odsetek dzieci objętych wychowaniem przedszkolnym
wyniósł 27,6%.
Tabela 23. Dzieci w wieku 3-6 lat objęte wychowaniem przedszkolnym w Gminie Chełm w latach 2004-2014
Wyszczególnienie 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Dzieci w wieku 3-6 lat
ogółem512 497 515 500 525 522 574 598 615 635 655
Dzieci objęte wychowaniem
przedszkolnym ogółem161 127 139 122 143 164 142 194 189 219 181
Odsetek dzieci objętych
wychowaniem
przedszkolnym
31,4% 25,6% 27,0% 24,4% 27,2% 31,4% 24,7% 32,4% 30,7% 34,5% 27,6%
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS
SZKOLNICTWO PODSTAWOWE I GIMNAZJALNE
Na terenie Gminy Chełm funkcjonuje 7 szkół podstawowych. W roku 2013 naukę w nich podjęło
798 dzieci, o 19% mniej niż przed dziewięcioma laty i o 2% mniej niż przed rokiem. Konsekwencją
spadku liczby uczniów było zmniejszenie liczby oddziałów z 49 w 2004 roku do 44 w roku 2013
(spadek o 10%). Na jeden oddział przypadało średnio 18 uczniów, o 10% mniej niż w roku 2004.
Tabela 24. Podstawowe informacje dotyczące edukacji podstawowej w Gminie Chełm w latach 2004-2013
Wyszczególnienie 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Zmiana
2004/2013 Zmiana
2012/2013
Liczba placówek 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 b.z. b.z.
Liczba oddziałów 49 47 46 45 44 44 44 44 43 44 -10% 2%
Pomieszczenia szkolne 60 60 61 60 61 63 65 63 67 b.d. b.d. b.d.
Uczniowie 983 962 914 868 838 830 845 809 811 798 -19% -2%
zmiana - -2,14% -4,99% -5,03% -3,46% -0,95% 1,81% -4,26% 0,25% -1,60% - -
Uczniowie na jeden oddział
20,06 20,47 19,87 19,29 19,05 18,86 19,20 18,39 18,86 18,14 -10% -4%
Uczniowie na jedno pomieszczenie
16,38 16,03 14,98 14,47 13,74 13,17 13,00 12,84 12,10 b.d. b.d. b.d.
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS
Na terenie Gminy Chełm funkcjonuje 6 gimnazjów. Wszystkie placówki prowadzone są przez
jednostki samorządu gminnego. W roku 2013 w 21 oddziałach naukę podjęło 434 uczniów, o 6%
mniej niż przed rokiem. Na jeden oddział przypada średnio 21 uczniów.
Tabela 25. Podstawowe informacje dotyczące edukacji gimnazjalnej w Gminie Chełm w latach 2004-2013
Wyszczególnienie 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Zmiana
2004/2013 Zmiana
2012/2013
Liczba placówek 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 b.z. b.z.
Liczba oddziałów 22 24 25 24 23 23 22 22 21 21 -5% b.z.
Pomieszczenia szkolne 14 12 13 19 19 18 13 15 24 b.d. b.d. b.d.
Uczniowie 463 525 553 537 512 514 476 464 432 434 -6% 0,5%
Strategia Rozwoju Gminy Chełm na lata 2015-2020 z perspektywą do roku 2030
51
Wyszczególnienie 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Zmiana
2004/2013 Zmiana
2012/2013
zmiana - 13,4% 5,3% -2,9% -4,7% 0,4% -7,4% -2,5% -6,9% 0,5% - -
Uczniowie na jeden oddział
21,05 21,88 22,12 22,38 22,26 22,35 21,64 21,09 20,57 20,67 -2% 0,5%
Uczniowie na jedno pomieszczenie
33,07 43,75 42,54 28,26 26,95 28,56 36,62 30,93 18,00 b.d. b.d. b.d.
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS
SZKOLNICTWO PONADGIMNAZJALNE
Na terenie Gminy Chełm działa jedna placówka nauczania na poziomie ponadgimnazjalnym – Zespół
Szkół Centrum Kształcenia Rolniczego im. Józefa Piłsudskiego w Okszowie. W skład zespołu szkół
wchodzą: zasadnicza szkoła zawodowa, technikum oraz szkoła policealna dla dorosłych. W roku
szkolnym 2015/2016 zasadnicza szkoła zawodowa kształci w zawodach: mechanik-operator pojazdów
i maszyn rolniczych oraz rolnik, technikum oferuje kształcenie w zawodach: technik mechanizacji
rolnictwa, żywienia i usług gastronomicznych, technologii żywności, agrobiznesu, hodowca koni,
weterynarii, rolnik, turystyki wiejskiej oraz technik inżynierii środowiska i melioracji, zaś szkoła
policealna dla dorosłych prowadzi kształcenie w zawodach: technik weterynarii oraz technik turystyki
wiejskiej.
W roku 2013 w zasadniczej szkole zawodowej naukę podjęło 19 uczniów w 1 oddziale, w technikum
w 6 oddziałach kształciło się 122 uczniów. W szkole policealnej dla dorosłych uczyło się 58 osób
w 3 oddziałach, zaś w ponadgimnazjalnym technikum uzupełniającym dla dorosłych w 2 oddziałach
naukę pobierało 19 osób. Liczba uczniów we wszystkich typach szkół poza szkołą policealną dla
dorosłych uległa w latach 2008-2013 zmniejszeniu, co wpłynęło na zmniejszenie się liczby oddziałów.
Tabela 26. Podstawowe informacje dotyczące edukacji ponadgimnazjalnej w Gminie Chełm w latach 2008-2013
Wyszczególnienie 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Zmiana
2008/2013 Zmiana
2012/2013
Zasadnicza szkoła zawodowa 1 1 1 1 1 1 b.z. b.z.
Liczba oddziałów 3 3 3 2 1 1 -67% b.z.
Uczniowie 55 51 43 25 13 19 -65% 46%
Technikum 5 2 1 1 1 1 -80% b.z.
Liczba oddziałów 15 14 11 8 7 6 -60% -14%
Uczniowie 327 315 208 145 133 122 -63% -8%
Ponadgimnazjalne technikum uzupełniające dla dorosłych
0 0 1 1 1 1 - b.z.
Liczba oddziałów 0 0 1 2 3 2 - -33%
Uczniowie 0 0 20 31 41 19 - -54%
Szkoła policealna dla dorosłych 1 1 0 1 1 1 b.z. b.z.
Liczba oddziałów 1 1 0 2 3 3 200% b.z.
Uczniowie 28 15 0 55 59 58 107% -2%
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS
Strategia Rozwoju Gminy Chełm na lata 2015-2020 z perspektywą do roku 2030
52
B. Kultura i sport
Na terenie Gminy Chełm działalność kulturalna, integracyjna i rekreacyjna prowadzona jest
w 12 świetlicach, zaś w planach znajduje się powołanie kolejnych trzech. Przy świetlicach
zlokalizowane są place zabaw, boiska do piłki nożnej, siatkówki i koszykówki. Świetlice wyposażone są
m.in. w sprzęt sportowy i rekreacyjny oraz dostęp do Internetu. W Żółtańcach znajduje się Ośrodek
Kultury Gminy Chełm, w którym działa Kabaret „Dunia” i Grupa „Wesołe Promyki”.
Na terenie gminy Chełm funkcjonuje Biblioteka Publiczna Gminy Chełm w Okszowie. Placówka
oferuje czytelnikom bogaty księgozbiór – na dzień 31 XII 2014 r. zasoby biblioteki liczyły 11 234
woluminów. Ponadto do dyspozycji czytelników oddane są czasopisma, wydawnictwa regionalne,
oraz Biuletyn Informacyjny Głos Gminy Chełm. Biblioteka jako placówka kultury, prowadzi ponadto
różne formy pracy kulturalno-oświatowej.
Wśród najważniejszych wydarzeń kulturalnych organizowanych na terenie Gminy Chełm wskazać
należy:
Uroczystości Dożynkowe
To impreza składająca się z części obrzędowej oraz artystycznej, połączonej z różnorodnymi
wystawami i prezentacjami m.in. twórców ludowych, firm związanych z rolnictwem. Organizowane są
konkursy na Najładniejszy Wieniec Dożynkowy i Najsmaczniejszy Chleb Dożynkowy.
Spotkanie „Święty Wieczór”
„Święty Wieczór” jest cyklicznym wydarzeniem odbywającym się w pierwszych dniach roku,
nawiązującym do tradycji wspólnego kolędowania w okresie od Wigilii Bożego Narodzenia do Święta
Trzech Króli. W programie imprezy znajdują się występy lokalnych artystów, m.in. zespołów pieśni
i tańca, solistów, poetów, a także świąteczny konkurs z nagrodami i tradycyjny poczęstunek. „Święty
Wieczór” odbywa się w Dworku Pan Tadeusz w Żółtańcach. Wydarzenie jest organizowane we
współpracy z Biurem Promocji Gminy Chełm.
Festyn „Dzieci Dzieciom”
Festyn „Dzieci Dzieciom” jest jedną z największych imprez charytatywnych w regionie.
Organizatorami wydarzenia są Starostwo Powiatowe w Chełmie, Biuro Promocji Gminy Chełm oraz
dzieci ze szkół Gminy Chełm. Główny cel przedsięwzięcia stanowi zbiórka pieniędzy na rzecz
podopiecznych Lubelskiego Hospicjum dla Dzieci im. Małego Księcia. Podczas festynu prowadzona
jest licytacja i sprzedaż różnego rodzaju wyrobów artystycznych, dzieł sztuki, gadżetów itp.
przekazanych przez artystów, twórców, instytucje i przedsiębiorstwa. W programie imprezy znajduje
się również Finał Festiwalu Polskiej Piosenki o Miłości o Różę Małego Księcia.
Biesiady Rodzinne
To imprezy integracyjno-rekreacyjne połączone z występami artystycznymi, konkursami, rozgrywkami
sportowymi, przeznaczone dla wszystkich mieszkańców gminy.
Strategia Rozwoju Gminy Chełm na lata 2015-2020 z perspektywą do roku 2030
53
Fotografia 9. Wydarzenia kulturalne Gminy Chełm
Źródło: http://gmina.chelm.pl/
Aktywność sportowa mieszkańców gminy odbywa się w obiektach sportowych zlokalizowanych przy
placówkach edukacyjnych oraz świetlicach wiejskich. Infrastruktura rekreacyjno-sportowa uległa
w ostatnich latach widocznej poprawie dzięki realizacji inwestycji dofinansowanych z Programu
Rozwoju Obszarów Wiejskich oraz Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Lubelskiego
na lata 2007-2013. Dzięki uzyskanemu dofinansowaniu zbudowano sale gimnastyczne,
wielofunkcyjne boiska sportowe, szkolne place zabaw oraz ścieżki rowerowe. Zmodernizowana
infrastruktura sprzyja aktywności fizycznej mieszkańców, a także podnosi atrakcyjność turystyczną
gminy. Ponadto gmina organizuje liczne wydarzenia sportowe m.in. rowerowy Maraton Kresowy,
turnieje piłki nożnej oraz siatkowej.
C. Ochrona zdrowia i polityka społeczna
OCHRONA ZDROWIA
Usługi z zakresu ochrony zdrowia na terenie Gminy Chełm świadczy Niepubliczny Zakład Opieki
Zdrowotnej OMNI-MED Filia Zagroda. Opieka szpitalna świadczona jest w Mieście Chełm przez
Samodzielny Publiczny Wojewódzki Szpital Specjalistyczny, który zapewnia świadczenia zdrowotne
w zakresie opieki stacjonarnej, specjalistycznej opieki ambulatoryjnej, diagnostyki i rehabilitacji.
Opieka szpitalna prowadzona jest w ramach 18 oddziałów oraz 24 poradni specjalistycznych.
POMOC SPOŁECZNA
W zakresie pomocy społecznej na terenie Gminy Chełm usługi świadczy Ośrodek Pomocy Społecznej
Gminy Chełm. Celem działalności tej instytucji jest wspieranie osób i rodzin będących w trudnej
sytuacji życiowej w wysiłkach zmierzających do zaspokojenia niezbędnych potrzeb i doprowadzenie
Strategia Rozwoju Gminy Chełm na lata 2015-2020 z perspektywą do roku 2030
54
do ich życiowego usamodzielnienia oraz integracji ze środowiskiem. Ponadto instytucja ta dąży do
zapobiegania trudnym sytuacjom życiowym na obszarze gminy.
Na terenie gminy Chełm funkcjonuje również Dom Pomocy Społecznej w Nowinach będący
placówką o zasięgu ponadgminnym prowadzoną przez powiat. Przeznaczony jest on dla osób
w podeszłym wieku, dorosłych niepełnosprawnych intelektualnie i przewlekle somatycznie chorych.
Placówka dysponuje 211 miejscami. W roku 2014 opieką obejmowała 188 osób, w tym 105
niepełnosprawnych, 51 osób w podeszłym wieku oraz 32 osoby przewlekle somatycznie chore.
Tabela 27. Placówki pomocy społecznej w Gminie Chełm w latach 2008-2014
Wyszczególnienie 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Zmiana
2008/2013 Zmiana
2012/2013
Mieszkańcy ogółem w tym:
226 205 195 190 187 182 188 -17% 3%
niepełnosprawni 117 111 108 108 107 106 105 -10% -1%
osoby w podeszłym wieku
109 94 87 82 80 44 51 -53% 16%
przewlekle somatycznie chorzy
- - - - - 32 32 - b.z.
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS
W roku 2013 ze środowiskowej pomocy społecznej korzystało 298 gospodarstw domowych, które
zamieszkiwało 921 osób. Liczba gospodarstw domowych korzystających ze środowiskowej pomocy
społecznej uległa w latach 2008-2013 zmniejszeniu o 32%. Spadek na poziomie 43% odnotowano
również w zakresie liczby osób zamieszkujących te gospodarstwa. Skutkowało to obniżeniem z 12,4%
w roku 2008 do 6,6% w roku 2013 udziału osób zamieszkujących gospodarstwa domowe korzystające
z pomocy w ogólnej liczbie ludności.
Wykres 19. Środowiskowa pomoc społeczna w Gminie Chełm w latach 2008-2013
436 415360 339 312 298
1 607
1 440
1 2401 105
988921
12,4%
11,1%
9,0%8,0%
7,2%6,6%
0,0%
2,0%
4,0%
6,0%
8,0%
10,0%
12,0%
14,0%
0
200
400
600
800
1 000
1 200
1 400
1 600
1 800
2008 2009 2010 2011 2012 2013
gospodarstwa domowe korzystające ze środowiskowej pomocy społecznej
osoby w gospodarstwach domowych korzystających ze środowiskowej pomocy społecznej
udział osób w gospodarstwach domowych korzystających ze środowiskowej pomocy społecznej w ludności ogółem
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS
Porównując udział osób zamieszkujących gospodarstwa domowe korzystające ze środowiskowej
pomocy społecznej w ogóle ludności w Gminie Chełm, w województwie i w kraju można zauważyć, iż
w latach 2008-2009 wskaźnik ten osiągał w Gminie Chełm wyższe wartości niż dla województwa
i kraju, jednak od roku 2011 odsetek osób korzystających ze wsparcia był tutaj niższy niż
w województwie i w kraju, co można uznać za zjawisko pozytywne, bowiem region wschodni,
Strategia Rozwoju Gminy Chełm na lata 2015-2020 z perspektywą do roku 2030
55
w którym leży Gmina Chełm, charakteryzuje wysoki wskaźnik zagrożenia ubóstwem skrajnym,
relatywnym i ustawowym.
Wykres 20. Udział osób zamieszkujących gospodarstwa domowe korzystające ze środowiskowej pomocy społecznej w ludności ogółem w latach 2008-2013 w Gminie Chełm, województwie i kraju
12,4%
11,1%
9,0%8,0%
7,2%6,6%
11,4%10,6%
10,1%9,6% 9,6% 9,8%9,6%
9,1% 8,7%8,1% 8,1% 8,3%
0,0%
2,0%
4,0%
6,0%
8,0%
10,0%
12,0%
14,0%
2008 2009 2010 2011 2012 2013
Gmina Chełm woj. lubelskie Polska
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS
Ważnym zagadnieniem związanym z polityką społeczną są również świadczenia rodzinne wypłacane
osobom będącym w trudnej sytuacji życiowej. Z danych wynika, iż w badanym okresie wyraźnie
zmniejszyła się liczba rodzin otrzymujących zasiłki rodzinne na dzieci, na przestrzeni lat 2008-2013
odnotowano spadek tej wartości o 33%. Liczba dzieci, na które rodzice otrzymywali zasiłki rodzinne
uległa zmniejszeniu z 1,9 tys. w roku 2008 do 1,2 tys. w roku 2013 (spadek o 38%). Udział dzieci
w wieku do 17. roku życia, których rodzice objęci zostali wsparciem w ogólnej liczbie dzieci w tym
wieku obniżył się w analizowanym okresie z 57,8% do 37,0% .
Wykres 21. Świadczenia rodzinne w Gminie Chełm w latach 2008-2013
910845 787
716 664 611
1 889
1 7261 581
1 4451 311
1 169
57,8%53,4%
48,0%44,7%
41,0%37,0%
0,0%
10,0%
20,0%
30,0%
40,0%
50,0%
60,0%
70,0%
0
200
400
600
800
1 000
1 200
1 400
1 600
1 800
2 000
2008 2009 2010 2011 2012 2013
rodziny otrzymujące zasiłki rodzinne na dzieci
dzieci, na które rodzice otrzymują zasiłek rodzinny
udział dzieci w wieku do lat 17, na które rodzice otrzymują zasiłek rodzinny w ogólnej liczbie dzieci w tym wieku
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS
Analiza danych za lata 2008-2013 wykazała, iż kwota wypłacanych potrzebującym świadczeń
rodzinnych ulegała niewielkim zmianom, a w roku 2013 osiągnęła wartość 3,4 mln zł. W tym czasie
o 17% zmniejszyła się kwota zasiłków rodzinnych – z 2,6 mln zł w roku 2008 do 2,1 mln zł w roku
2013. Zwiększyła się natomiast kwota zasiłków pielęgnacyjnych – wzrost o 9%. Kwota świadczeń
rodzinnych przypadających na jedną rodzinę wzrosła w analizowanym okresie o 49%.
Strategia Rozwoju Gminy Chełm na lata 2015-2020 z perspektywą do roku 2030
56
Tabela 28. Kwoty świadczeń rodzinnych wypłaconych w Gminie Chełm w latach 2008-2013
Wyszczególnienie JM 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Zmiana
2008/2013 Zmiana
2012/2013
kwota świadczeń rodzinnych
tys. zł 3 429 3 418 3 666 3 696 3 728 3 423 -0,17% -8,18%
kwota zasiłków rodzinnych (wraz
z dodatkami) tys. zł 2 570 2 494 2 656 2 434 2 254 2 135 -16,93% -5,28%
kwota zasiłków pielęgnacyjnych
tys. zł 587 652 650 666 668 640 9,03% -4,19%
kwota świadczeń rodzinnych
przypadających na jedną rodzinę
tys. zł 3,77 4,04 4,66 5,16 5,61 5,60 48,68% -0,22%
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS
D. Bezpieczeństwo i porządek publiczny
Bezpieczeństwem publicznym określa się stan umożliwiający sprawne funkcjonowanie
społeczeństwa. Zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty, w tym zapewnienie porządku
publicznego i bezpieczeństwa obywateli należy do zadań własnych gminy. Działania podejmowane
w tym zakresie nie ograniczają się jedynie do walki z przestępczością i podejmowania działań
interwencyjnych, lecz również dążą do ograniczania pośrednich przyczyn stanowiących podłoże
przestępczości oraz patologii społecznych. Wśród tego typu inicjatyw znajdują się m.in. działania
w obszarze edukacji, ochrony zdrowia, przeciwdziałania bezrobociu, narkomanii, alkoholizmowi,
przemocy.
Bezpieczeństwo mieszkańców i porządek publiczny na obszarze Gminy Chełm zapewnia Komenda
Miejska Policji w Chełmie. Służba ta wykonuje zadania z zakresu ochrony bezpieczeństwa ludzi oraz
utrzymywania bezpieczeństwa i porządku publicznego.
Ochronę przeciwpożarową w Gminie Chełm zapewnia Komenda Miejska Państwowej Straży
Pożarnej w Chełmie oraz 8 jednostek Ochotniczej Straży Pożarnej działających w miejscowościach:
Krzywice, Rożdżałów, Stare Depułtycze, Staw, Strupin Duży, Weremowice, Zarzecze, i Żółtańce.
Służby te wykonują zadania z zakresu walki z pożarami, klęskami żywiołowymi oraz innymi
miejscowymi zagrożeniami.
Strategia Rozwoju Gminy Chełm na lata 2015-2020 z perspektywą do roku 2030
57
Analiza budżetu gminy
Zestawienie danych dotyczących wykonania budżetów Gminy Chełm w latach 2008-2014 oraz plan na
2015 r. przedstawia poniższa tabela.
Tabela 29. Budżet Gminy Chełm w latach 2008-2014 oraz plan na 2015 r.
Wyszczególnienie 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Plan 2015
DOCHODY OGÓŁEM 27 089 696 30 003 928 33 510 567 37 733 448 36 518 511 38 487 311 42 415 045 48 520 857
Dochody własne, w tym: 9 209 412 9 456 386 10 839 905 10 537 619 11 994 770 13 167 203 15 260 470 15 167 463
udział w podatku dochodowym od osób fizycznych
3 120 307 2 773 262 3 098 711 3 579 080 4 135 733 4 513 812 5 307 712 5 642 919
dochody z majątku 292 250 666 348 207 060 500 104 456 610 174 907 130 059 302 800
podatek od nieruchomości 3 301 890 3 382 220 3 475 078 3 719 287 4 427 471 4 933 332 5 238 543 5 000 000
pozostałe 2 494 965 2 634 556 4 059 056 2 739 147 2 974 957 3 545 152 4 584 156 4 221 744
Subwencje 11 891 255 13 272 597 13 985 054 14 287 378 15 028 138 16 191 639 15 099 263 14 711 255
Dotacje 5 990 979 6 231 395 2 513 946 9 197 276 8 964 454 8 953 562 10 924 632 18 339 339
Pozostałe dochody 0 1 043 550 6 171 663 3 711 175 531 148 174 907 1 130 680 302 800
WYDATKI OGÓŁEM 27 566 401 31 334 774 38 281 322 42 884 139 35 513 702 37 368 055 41 054 251 53 078 857
Wydatki bieżące 22 088 225 24 333 415 26 140 558 29 135 342 30 538 790 29 851 353 31 181 456 31 612 440
Wydatki majątkowe 5 478 176 7 001 359 12 140 764 13 748 797 4 974 912 7 516 703 9 872 795 21 466 417
Nadwyżka dochodów ogółem nad wydatkami bieżącymi
5 001 471 5 670 513 7 370 010 8 598 106 5 979 721 8 635 958 11 233 589 16 908 417
NADWYŻKA / DEFICYT -476 705 -1 330 846 -4 770 755 -5 150 691 1 004 808 1 119 256 1 360 794 -4 558 000
Zadłużenie budżetu ogółem 2 121 800 2 024 639 6 439 632 13 713 800 12 956 239 11 930 291 12 655 155 15 154 343
Spłata i obsługa zadłużenia, w tym:
658 056 828 674 1 596 438 1 922 403 3 488 122 3 356 579 2 404 322 3 000 000
spłata kapitału 528 943 740 600 1 491 007 1 508 193 2 743 561 2 865 948 1 935 948 2 500 000
zapłata odsetek 129 113 88 074 105 431 414 210 744 561 490 631 468 374 500 000
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych UG Chełm
W badanym okresie dochody budżetowe Gminy systematycznie wzrastały, za wyjątkiem roku 2012,
kiedy odnotowano niewielki spadek. Dochody budżetu w 2014 r. stanowią dokładnie 156,6%
dochodów z 2008 r. Według planów na 2015 rok, dochody mają wzrosnąć o ponad 14% względem
roku 2014.
Zmianom po stronie dochodów towarzyszyły analogiczne wahania wydatków budżetowych.
Przez większość analizowanego okresu Gmina prowadziła politykę finansową z wykorzystaniem
deficytu, który z 0,48 mln zł w 2008 roku wzrósł do 5,15 mln zł w 2011. Następnie przez 3 kolejne lata
odnotowywano nadwyżkę budżetową, by w planach na 2015 rok ponownie prognozować
kilkumilionowy deficyt. Wzrost deficytu wiązał się z wysokimi wydatkami inwestycyjnymi, które
w latach 2008-2011 wzrosły z 5,5 mln zł do 13,7 mln zł. W latach 2012-2014 ograniczono wydatki
majątkowe, co pozwoliło uzyskać nadwyżki. W okresie 2008-2014 łączny wynik budżetu (suma
nadwyżek i deficytów) wyniósł -8,2 mln zł. Obniżenie wydatków majątkowych było rezultatem
nowelizacji ustawy o finansach publicznych i wprowadzenia od 2014 roku tzw. indywidualnego
wskaźnika zadłużenia (IWZ), liczonego na podstawie danych budżetowych z 3 poprzednich lat, tj. od
2012 roku.
Strukturę budżetu Gminy w badanym okresie przedstawiono w poniższej tabeli.
Strategia Rozwoju Gminy Chełm na lata 2015-2020 z perspektywą do roku 2030
58
Tabela 30. Struktura budżetu Gminy Chełm w latach 2008-2015
Wyszczególnienie 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Plan 2015
Udział dochodów własnych w dochodach ogółem
34,00% 31,52% 32,35% 27,93% 32,85% 34,21% 35,98% 31,26%
Udział podatku dochodowego w dochodach własnych
33,88% 29,33% 28,59% 33,96% 34,48% 34,28% 34,78% 37,20%
Udział dochodów z majątku w dochodach własnych
3,17% 7,05% 1,91% 4,75% 3,81% 1,33% 0,85% 2,00%
Udział podatku od nieruchomości w dochodach własnych
35,85% 35,77% 32,06% 35,30% 36,91% 37,47% 34,33% 32,97%
Udział pozostałych dochodów w dochodach własnych
27,09% 27,86% 37,45% 25,99% 24,80% 26,92% 30,04% 27,83%
Udział subwencji w dochodach ogółem 43,90% 44,24% 41,73% 37,86% 41,15% 42,07% 35,60% 30,32%
Udział dotacji w dochodach ogółem 22,12% 20,77% 7,50% 24,37% 24,55% 23,26% 25,76% 37,80%
Udział pozostałych dochodów w dochodach ogółem
0,00% 3,48% 18,42% 9,84% 1,45% 0,45% 2,67% 0,62%
Razem 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100%
Udział wydatków bieżących w wydatkach ogółem
80,13% 77,66% 68,29% 67,94% 85,99% 79,88% 75,95% 59,56%
Udział wydatków majątkowych w wydatkach ogółem
19,87% 22,34% 31,71% 32,06% 14,01% 20,12% 24,05% 40,44%
Razem 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100%
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych UG Chełm
Struktura dochodów jest poprawna. W latach 2008-2013 największy udział mają subwencje, w 2014 –
dochody własne, natomiast według planów na 2015 rok dominującą pozycję uzyskają dotacje.
Poziom dochodów własnych wzrasta w badanym okresie z 9,2 mln zł w roku 2008 do 15,3 mln zł
w roku 2014. W planie na 2015 rok przewiduje się je w wysokości 15,2 mln zł.
W strukturze wydatków zdecydowanie przeważają wydatki bieżące, których udział w latach 2008-
2014 zawiera się w przedziale 68-86%. W 2015 roku ich poziom przewidziano na 60%.
Poniższa tabela przedstawia dynamikę zmian poszczególnych pozycji budżetu Gminy.
Tabela 31. Dynamika zmian w budżecie Gminy Chełm w latach 2008-2015
Wyszczególnienie 2009/2008 2010/2009 2011/2010 2012/2011 2013/2012 2014/2013 2015/2014
DOCHODY OGÓŁEM 110,8% 111,7% 112,6% 96,8% 105,4% 110,2% 114,4%
Dochody własne 102,7% 114,6% 97,2% 113,8% 109,8% 115,9% 99,4%
w tym: udział w podatku dochodowym od osób fizycznych
88,9% 111,7% 115,5% 115,6% 109,1% 117,6% 106,3%
dochody z majątku 228,0% 31,1% 241,5% 91,3% 38,3% 74,4% 232,8%
podatek od nieruchomości 102,4% 102,7% 107,0% 119,0% 111,4% 106,2% 95,4%
pozostałe 105,6% 154,1% 67,5% 108,6% 119,2% 129,3% 92,1%
Subwencje 111,6% 105,4% 102,2% 105,2% 107,7% 93,3% 97,4%
Dotacje 104,0% 40,3% 365,9% 97,5% 99,9% 122,0% 167,9%
Pozostałe dochody – 591,4% 60,1% 14,3% 32,9% 646,4% 26,8%
WYDATKI OGÓŁEM 113,7% 122,2% 112,0% 82,8% 105,2% 109,9% 129,3%
Wydatki bieżące 110,2% 107,4% 111,5% 104,8% 97,7% 104,5% 101,4%
Wydatki majątkowe 127,8% 173,4% 113,2% 36,2% 151,1% 131,3% 217,4%
Nadwyżka dochodów ogółem nad wydatkami bieżącymi
113,4% 130,0% 116,7% 69,5% 144,4% 130,1% 150,5%
NADWYŻKA / DEFICYT 279,2% 358,5% 108,0% -19,5% 111,4% 121,6% -335,0%
Zadłużenie budżetu ogółem 95,4% 318,1% 213,0% 94,5% 92,1% 106,1% 119,7%
Spłata i obsługa zadłużenia, w tym: 125,9% 192,6% 120,4% 181,4% 96,2% 71,6% 124,8%
spłata kapitału 140,0% 201,3% 101,2% 181,9% 104,5% 67,6% 129,1%
Strategia Rozwoju Gminy Chełm na lata 2015-2020 z perspektywą do roku 2030
59
Wyszczególnienie 2009/2008 2010/2009 2011/2010 2012/2011 2013/2012 2014/2013 2015/2014
zapłata odsetek 68,2% 119,7% 392,9% 179,8% 65,9% 95,5% 106,8%
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych UG Chełm
W latach 2009, 2010 i 2012 występowały duże różnice w dynamice dochodów i wydatków, co
wpływało na znaczne wahania zmian wyniku budżetowego.
Wykres 22. Dochody, wydatki i wynik budżetu Gminy Chełm w latach 2008-2015 (w mln zł)
27,1 30,0
33,5
37,7 36,5
38,5 42,4
48,5
27,6
31,3
38,3
42,9
35,5 37,4
41,1
53,1
-0,5 -1,3
-4,8 -5,2
1,0 1,1 1,4
-4,6
22,1 24,3 26,1 29,1 30,5 29,9 31,2 31,6
5,5
7,0
12,1
13,7
5,0 7,5 9,9
21,5
-10
0
10
20
30
40
50
60
2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
Dochody ogółem Nadwyżka/deficyt Wydatki bieżące Wydatki majątkowe
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych UG Chełm
Występowanie deficytu związane jest w znacznej części z wydatkami majątkowymi. Ich ograniczenie
w latach 2012-2014 zdecydowanie poprawiło wynik budżetowy.
Dla określenia potencjału inwestycyjnego budżetu konieczne jest przeanalizowanie kształtowania się
nadwyżki dochodów ogółem nad wydatkami bieżącymi.
Nadwyżka ta wzrastała z 5,0 mln zł w 2008 do 8,6 mln zł w 2011, by w 2012 roku spaść do 6,0 mln zł,
a następnie znowu rosnąć do 11,2 mln zł w roku 2014. Zwiększanie tej nadwyżki jest bardzo
korzystne, oznacza bowiem, że wzrasta potencjał Gminy do realizacji programu inwestycyjnego.
Nadwyżka dochodów ogółem nad wydatkami bieżącymi to kwota wygenerowana w budżecie, którą
władze samorządowe mogą przeznaczyć na realizację planu inwestycyjnego i spłatę zadłużenia.
Strategia Rozwoju Gminy Chełm na lata 2015-2020 z perspektywą do roku 2030
60
Wykres 23. Nadwyżka dochodów ogółem nad wydatkami bieżącymi, spłata i obsługa zadłużenia oraz wydatki majątkowe Gminy Chełm w latach 2008-2015 (w mln zł)
5,0 5,7 7,4
8,6
6,0
8,6
11,2
16,9
0,5 0,7 1,5 1,5
2,7 2,9 1,9
2,5 0,1 0,1
0,1 0,4
0,7 0,5 0,5
0,5 5,5
7,0
12,1 13,7
5,0 7,5 9,9
21,5
0,0
5,0
10,0
15,0
20,0
25,0
2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
Nadwyżka dochodów ogółem nad wydatkami bieżącymi Spłata kapitału Zapłata odsetek Wydatki majątkowe
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych UG Chełm
Gmina prowadzi dość ekspansywną politykę inwestycyjną, stąd konieczność posiłkowania się
finansowaniem zewnętrznym i wzrost zadłużenia Gminy Chełm. W latach 2008-2011 nastąpił wzrost
zadłużenia z 2,1 do 13,7 mln zł, co związane było z wydatkami inwestycyjnymi Gminy (w okresie
2008-2011 wyniosły łącznie 38,4 mln zł). Informacje nt. zadłużenia Gminy i jego obsługi
przedstawiono na poniższym wykresie.
Wykres 24. Stan i obsługa zadłużenia Gminy Chełm w latach 2008-2015 (w mln zł)
2,1 2,0
6,4
13,713,0
11,912,7
15,2
0,5 0,7 1,5 1,52,7 2,9
1,9 2,50,1 0,10,1 0,4
0,7 0,50,5
0,5
0,0
2,0
4,0
6,0
8,0
10,0
12,0
14,0
16,0
2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
Zadłużenie budżetu ogółem Spłata kapitału Zapłata odsetek
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych UG Chełm
Strategia Rozwoju Gminy Chełm na lata 2015-2020 z perspektywą do roku 2030
61
Dla oceny sytuacji finansowej Gminy istotne jest określenie nie tylko wysokości nadwyżki dochodów
ogółem nad wydatkami bieżącymi, ale też wskazanie, czy nadwyżka ta pokrywa całość obsługi długu
w danym roku, a więc czy nie mamy do czynienia z sytuacją zaciągania długu na spłatę wcześniejszych
zobowiązań.
Zasadniczo wskaźnik nadwyżka dochodów ogółem nad wydatkami bieżącymi/obsługa zadłużenia
powinien w długim okresie utrzymywać się na poziomie powyżej 1. Oznacza to, iż całość obsługi
długu przypadającego do spłaty w danym roku wraz z należnymi odsetkami może być pokryta
z dochodów danego budżetu.
W przypadku Gminy Chełm wskaźnik ten w całym badanym okresie utrzymywał się powyżej tej
granicznej wartości, co gwarantowało bezpieczeństwo terminowej realizacji zobowiązań ciążących na
budżecie.
Wykres 25. Wskaźnik nadwyżki dochodów ogółem nad wydatkami bieżącymi/obsługa zadłużenia dla Gminy Chełm w latach 2008-2015
7,60
6,84
4,62 4,47
1,71
2,57
4,67
5,64
0,0
1,0
2,0
3,0
4,0
5,0
6,0
7,0
8,0
2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych UG Chełm
Przeanalizowano również kształtowanie się ustawowych wskaźników limitujących stan i obsługę
zadłużenia w relacji do dochodów. W przypadku pierwszego z nich limit ustawowy (obowiązujący do
2013 roku) to 60%, zaś przy drugim 15%.
Strategia Rozwoju Gminy Chełm na lata 2015-2020 z perspektywą do roku 2030
62
Wykres 26. Wskaźniki stanu i obsługi zadłużenia do dochodów dla Gminy Chełm w latach 2008-2015
7,8% 6,7%
19,2%
36,3% 35,5%
31,0% 29,8%31,2%
2,4% 2,8%4,8% 5,1%
9,6% 8,7%
5,7% 6,2%
0%
5%
10%
15%
20%
25%
30%
35%
40%
2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
Stan zadłużenia / Dochody ogółem Obsługa zadłużenia / Dochody ogółem
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych UG Chełm
W przypadku wskaźnika zadłużenia Gmina utrzymywała wartości poniżej limitów. Według planów na
rok 2015 wskaźnik stanu zadłużenia wzrośnie do 31,2%.
Wskaźnik obsługi zadłużenia w 2012 roku przekroczył 9,6%, by w 2014 spaść do 5,7%. Według
planów na 2015 rok będzie wynosił 6,2%.
Od 2014 roku obowiązuje nowy wskaźnik ograniczający możliwość zadłużania się jednostek
samorządu terytorialnego – tzw. indywidualny wskaźnik zadłużenia (IWZ). Gmina Chełm,
przygotowując się do rozpoczęcia obowiązywania tego wskaźnika, od 2012 roku ograniczała wydatki
majątkowe, dzięki czemu nie ma problemu z wypełnieniem tego limitu.
Poniżej zaprezentowano wysokość indywidualnego wskaźnika zadłużenia oraz planowaną wartość
wskaźnika łącznej kwoty spłaty zobowiązań, ograniczanego przez IWZ.
Tabela 32. Wysokość wskaźnika łącznej kwoty spłaty zobowiązań do dochodów oraz limit tego wskaźnika (IWZ) dla Gminy Chełm na lata 2015-2022
Wyszczególnienie 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022
Wskaźnik planowanej łącznej kwoty spłaty zobowiązań (o której mowa w art. 243 ust. 1 ustawy o fin. publicznych) do dochodów
6,18% 10,78% 8,77% 8,92% 8,47% 5,68% 3,17% 0,00%
Dopuszczalny wskaźnik spłaty zobowiązań określony w art. 243 ustawy o fin. publicznych (indywidualny wskaźnik zadłużenia - IWZ)
11,81% 10,94% 9,12% 9,05% 9,12% 8,45% 7,43% 5,52%
Źródło: Wieloletnia Prognoza Finansowa Gminy Chełm (Załącznik nr 1 do Zarządzenia Wójta Gminy Chełm z dnia
30.06.2015 r.)
Poniżej zaprezentowano wielkość dochodów przypadających na 1 mieszkańca.
Tabela 33. Wskaźnik dochody ogółem/mieszkańca dla Gminy Chełm w latach 2008-2015
Wyszczególnienie 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
Dochody ogółem 27 089 696 30 003 928 33 510 567 37 733 448 36 518 511 38 487 311 42 415 045 48 520 857
Liczba mieszkańców 13 343 13 467 13 603 13 716 13 787 13 930 14 174 14 174*
Dochody ogółem/mieszkańca 2 030 2 228 2 463 2 751 2 649 2 763 2 992 3 423
* przyjęto liczbę ludności z 2014 r.
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych UG Chełm
Strategia Rozwoju Gminy Chełm na lata 2015-2020 z perspektywą do roku 2030
63
Podsumowując analizę budżetu Gminy Chełm, należy stwierdzić, iż struktura wydatków jak
i dochodów jest poprawna, zadłużenie budżetu utrzymuje się na rozsądnym poziomie, a konieczność
obsługi długu nie zagraża obecnie sytuacji finansowej Gminy, zarówno w świetle wskaźników
limitujących stan i obsługę zadłużenia, jak i w relacji do nadwyżki dochodów ogółem nad wydatkami
bieżącymi. Deficyt budżetowy pojawiający się w latach objętych analizą jest związany w głównej
mierze z wydatkami inwestycyjnymi.
Strategia Rozwoju Gminy Chełm na lata 2015-2020 z perspektywą do roku 2030
64
Analiza SWOT
MOCNE STRONY
położenie przy międzynarodowych szlakach komunikacyjnych, w pobliżu granicy z Ukrainą,
szeroka oferta dostępnych terenów inwestycyjnych,
bliskość silnego ośrodka urbanistycznego – Miasta Chełm,
bliskość Lublina i lotniska w Świdniku,
działalność ośrodka inżynierii lotniczej w Depułtyczach Królewskich,
korzystna struktura wiekowa mieszkańców,
tania siła robocza,
bogate zasoby surowców mineralnych,
atrakcje przyrodnicze (lasy, obszary Natura 2000) i turystyczne,
dobre gleby sprzyjające działalności rolniczej,
dobrze rozwinięte rolnictwo towarowe.
SŁABE STRONY
niewielka liczba przedsiębiorstw,
niskie dochody mieszkańców,
dość wysoka stopa bezrobocia,
duże bezrobocie ukryte wśród rolników,
niewielka liczba miejsc pracy dostępnych na terenie gminy,
kłopoty z przyciągnięciem zewnętrznych inwestycji,
niedostatecznie rozwinięta infrastruktura komunikacyjna,
ograniczona rozpoznawalność gminy jako potencjalnego miejsca wypoczynku,
niedostateczny poziom infrastruktury turystycznej.
Strategia Rozwoju Gminy Chełm na lata 2015-2020 z perspektywą do roku 2030
65
SZANSE
ograniczone możliwości powiększania terenów inwestycyjnych i mieszkaniowych w Mieście
Chełm (konieczność wyjścia na tereny sąsiednich gmin: Chełma i Kamienia),
wzrost liczby mieszkańców przeprowadzających się z Miasta Chełm,
rozwój gospodarczy Chełma przekładający się na rozwój całego subregionu chełmskiego,
planowana budowa kopalni w sąsiednich gminach – szansa na przyciągnięcie firm
obsługujących kopalnie,
korzystne zmiany w sferze turystyki i rekreacji,
rozwój obszaru przygranicznego (środki pomocowe).
ZAGROŻENIA
trudności z asymilowaniem nowo osiadłych mieszkańców,
migracja osób młodych do dużych ośrodków miejskich,
niska aktywność społeczna mieszkańców,
przechwytywanie przez Miasto Chełm najważniejszych inwestorów w subregionie,
niewielki poziom nakładów inwestycyjnych prywatnych przedsiębiorstw,
spadek wymiany handlowej z Ukrainą na skutek wojny we wschodniej części kraju, mogący
wstrzymać realizację inwestycji na terenie Polski.
Strategia Rozwoju Gminy Chełm na lata 2015-2020 z perspektywą do roku 2030
66
Wizja i misja rozwoju Gminy
WIZJA ROZWOJU GMINY
Wizja Gminy jest projekcją oczekiwań stawianych wobec samorządu w perspektywie wieloletniej.
Przedstawia ona stan docelowy, jaki władze lokalne oraz ich partnerzy chcą osiągnąć w założonym
okresie wdrażania Strategii.
MISJA ROZWOJU GMINY
Misja rozwoju Gminy Chełm stanowi nadrzędny cel, do którego gmina dąży podczas planowania
działań rozwojowych. Jego osiągnięcie umożliwi konsekwentne dążenie do osiągania wyznaczonych
w dalszej części Strategii celów i zadań strategicznych.
Gmina Chełm to wspólnota samorządowa stanowiąca dobre miejsce
do zamieszkania i aktywności gospodarczej i społecznej. Dzięki
umiejętnemu współdziałaniu z sąsiednim Chełmem daje swoim
mieszkańcom dostateczne możliwości do rozwijania ich potencjału.
Rozwija się tu konkurencyjna gospodarka lokalna, powiązana
z efektywnym systemem edukacji i aktywnością zawodową
mieszkańców, wraz z sąsiednim miastem przyciąga nowe inwestycje,
nowe funkcje usługowe, handlowe i produkcyjne.
Sprawne i efektywne zarządzanie publiczne, aktywna współpraca
samorządów, przedstawicieli biznesu, rolnictwa i organizacji
pozarządowych zapewniają wysoką jakość i dostępność usług.
publicznych, natomiast aktywność obywateli oraz poczucie
wspólnoty sprawiają, że pozytywne zmiany w otoczeniu pojawiają się
również dzięki oddolnym inicjatywom.
Misją Gminy Chełm jest stworzenie korzystnych warunków do
osiągania i utrzymania wysokiej jakości życia mieszkańców,
wyrażającej się w bezpieczeństwie, dostępie do wysokiej jakości
usług publicznych, satysfakcjonującej pracy i zadowalających
dochodach, a także poczuciu dumy ze swojego otoczenia. Dla dobra
swoich mieszkańców Gmina uruchomi i wykorzysta potencjał własny
oraz dostępne zasoby wspólnoty mieszkańców i podmiotów
zewnętrznych.
Strategia Rozwoju Gminy Chełm na lata 2015-2020 z perspektywą do roku 2030
67
Cele i zadania strategiczne
OBSZAR PRIORYTETOWY I: POPRAWA JAKOŚCI ŻYCIA W GMINIE
Cel strategiczny 1.1. Wykorzystanie aktywności mieszkańców do prowadzenia
polityki rozwoju gminy
Aktywne zaangażowanie społeczeństwa obywatelskiego jest obecnie coraz częściej postrzegane jako
główny warunek skutecznego rozwoju lokalnego. Twórczy i zaangażowani w rozwój lokalny
obywatele stanowią ogromne wsparcie dla jednostek samorządu terytorialnego i nierzadko stają się
inicjatorami zmian społecznych.
W celu podnoszenia jakości kapitału społecznego samorząd podejmował będzie działania na rzecz
integrowania społeczności lokalnej i wzmacniania więzi społecznych. Ponadto wspierane będą
wszelkie inicjatywy mieszkańców zorientowane na wymianę doświadczeń, przekazywanie wiedzy
oraz budowanie wzajemnego wsparcia (np. ruchy sąsiedzkie). Formy uczestnictwa mieszkańców
w życiu publicznym takie jak m.in. budżet obywatelski czy udział w konsultacjach społecznych
wykorzystane zostaną jako narzędzie do kształtowania społecznej odpowiedzialności i poczucia
wspólnoty wśród mieszkańców.
Prowadzenie otwartej na mieszkańców polityki rozwoju gminy ma szansę rozbudzić ducha
współpracy w społeczności lokalnej oraz pozwoli kształtować postawy patriotyzmu i solidaryzmu
społecznego.
Cel strategiczny 1.2. Zwiększenie jakości usług publicznych
Ustawa o samorządzie gminnym nakłada na samorząd szereg zadań o charakterze publicznym,
których cel stanowi zaspokojenie zbiorowych potrzeb społeczności lokalnej. Są to działania na takich
płaszczyznach jak m.in.: edukacja, kultura, ochrona zdrowia, komunikacja czy ochrona środowiska.
Usługi publiczne stanowią istotny czynnik rozwoju lokalnego w gminie. Zgodnie z przepisami
priorytetem w zakresie świadczenia tego typu usług powinno być zarówno dobro wspólne wszystkich
mieszkańców, jak też interes poszczególnych jednostek.
W celu podnoszenia standardów obsługi mieszkańców podjęte zostaną działania z zakresu
doskonalenia metod funkcjonowania samorządu gminnego. Szczególnie ważne zadanie stanowi
podniesienie poziomu wiedzy pracowników jednostek samorządu terytorialnego na temat usług
publicznych i wymiana dobrych praktyk. Istotnym działaniem będzie ponadto podnoszenie jakości
obsługi interesantów poprzez rozwój kompetencji miękkich wśród pracowników samorządowych.
Znaczne udoskonalenie metod funkcjonowania JST zapewnić może również informatyzacja usług
publicznych. Cel ten realizowany będzie m.in. poprzez wprowadzenie formularzy elektronicznych,
umożliwienie zamawiania przez Internet wizyty w urzędzie, możliwość śledzenia statusu załatwianych
spraw oraz oceny sposobu załatwiania spraw. Rozwój e-usług publicznych przyczyni się do skrócenia
czasu obsługi interesantów oraz usprawnienia procesu przekazywania informacji mieszkańcom.
Strategia Rozwoju Gminy Chełm na lata 2015-2020 z perspektywą do roku 2030
68
Cel strategiczny 1.3. Wspieranie mobilności mieszkańców
Bardzo ważnym czynnikiem wpływającym na wysoką jakość życia w gminie jest istnienie dogodnych
połączeń transportowych. Wspiera ono mobilność mieszkańców i skłonność do podejmowania przez
nich zatrudnienia poza miejscem zamieszkania. Ponadto ułatwia dostęp do usług z zakresu opieki
zdrowotnej, pomocy społecznej czy handlu oferowanych poza obszarem gminy. Dobre połączenie
komunikacyjne podnosi także atrakcyjność organizowanych wydarzeń kulturalnych.
Istotnym elementem oceny systemu transportu zbiorowego przez użytkowników, obok
punktualności przewozów, jest gęstość sieci połączeń oraz częstotliwość przewozów. Uwarunkowania
te wpływają na decyzje ludności o korzystaniu z transportu publicznego.
Samorząd podejmie działania mające na celu rozwój połączeń i usprawnienie transportu zbiorowego,
co przyczyni się do zwiększenia mobilności mieszkańców, a co za tym idzie, podniesienia poziomu
życia w gminie. Szczególnie ważne w tym aspekcie będzie dążenie do udostępnienia komunikacji
zbiorowej do Miasta Chełm, w którym zlokalizowane są usługi z zakresu administracji publicznej,
ochrony zdrowia i bezpieczeństwa. Ponadto w ramach tego celu zakłada się rozbudowę
i modernizację istniejących ścieżek rowerowych, co sprzyjać będzie wybieraniu przez mieszkańców
aktywnych form transportu. Korzystanie z rowerów jako alternatywy dla samochodów pozytywnie
wpłynie na stan środowiska naturalnego gminy.
Cel strategiczny 1.4. Podnoszenie jakości edukacji
W społeczeństwie opartym na wiedzy szczególną wartość zyskuje wysoka jakość kształcenia. Wiedza,
umiejętności oraz postawa świadomego funkcjonowania w życiu społeczno-gospodarczym, to
kluczowe kompetencje, które uczniowie powinni nabyć podczas całego cyklu edukacji. Wraz ze
zwiększającymi się oczekiwaniami otoczenia, proces kształcenia powinien być stale dostosowywany
do możliwości, indywidualnych potrzeb i zainteresowań ucznia oraz wymogów zmieniającej się
rzeczywistości, by mury placówek edukacyjnych opuszczali świadomi, twórczy i przedsiębiorczy
obywatele.
Samorząd gminy we współpracy ze szkołami zlokalizowanymi na jej terenie podejmie starania
w zakresie zapewnienia wysokiej jakości usług edukacyjnych. Osiągnięcie tego celu zapewni przede
wszystkim doposażanie placówek w nowoczesne pomoce dydaktyczne oraz sprzęt sportowy
stymulujący rozwój fizyczny uczniów.
Ogromną rolę w procesie nauczania odgrywają nauczyciele i wychowawcy, dlatego bardzo ważne
jest, by byli oni kompetentni i zaangażowani oraz wykorzystywali nowoczesne i skuteczne metody
nauczania. Z tego względu warto dążyć do stałego podnoszenia ich kwalifikacji zawodowych oraz
umiejętności dydaktycznych poprzez zapewnienie możliwości udziału w kursach i szkoleniach.
Ważnym aspektem edukacji są także oferowane przez szkoły zajęcia pozalekcyjne, które pozwalają na
rozwijanie pasji i zainteresowań, uczą młodych ludzi współzawodnictwa oraz twórczego myślenia.
W związku z tym oferta zajęć dodatkowych będzie rozszerzana i dostosowywana do zwiększających
się oczekiwań uczniów.
Wszelkie działania podejmowane przez samorząd w zakresie realizacji niniejszego celu prowadzone
będą we współpracy z rodzicami i opiekunami, co pozwoli na efektywne przygotowanie młodych
ludzi do podjęcia nauki w szkołach wyższych i aktywności na rynku pracy.
Strategia Rozwoju Gminy Chełm na lata 2015-2020 z perspektywą do roku 2030
69
Cel strategiczny 1.5. Poprawa dostępności oferty kulturalnej
Organizowanie i prowadzenie działalności kulturalnej jest jednym z zadań własnych jednostek
samorządu terytorialnego. Owa działalność polega na tworzeniu, upowszechnianiu oraz ochronie
kultury i jest realizowana przez samorządowe instytucje kultury. Cel działania tych instytucji stanowi
rozbudzanie i zaspokajanie potrzeb kulturalnych społeczności poprzez tworzenie, organizowanie
i upowszechnianie aktywnego i kreatywnego uczestnictwa w kulturze oraz promowanie wszelkiego
rodzaju działalności artystycznej i kulturalnej mieszkańców.
Samorząd wraz z animatorami życia kulturalnego Gminy Chełm podejmą starania w zakresie
wzbogacenia oferty kulturalnej. Imprezy kulturalne, kulturalno-sportowe i rekreacyjne uzupełniać
będą wydarzenia związane z kultywowaniem dawnych tradycji ludowych sprzyjające integracji
mieszkańców i zacieśnianiu więzi społecznych. Dotychczas realizowane przedsięwzięcia uzupełnione
zostaną o nowe atrakcje odpowiadające oczekiwaniom mieszkańców. Wspierane będą również
wszelkie inicjatywy obywateli, które przyczynią się do upowszechniania kultury na terenie gminy.
Ważnym zadaniem stawianym przed samorządem jest ponadto stałe dążenie do zapewnienia
wysokiej jakości usług poprzez modernizację budynków instytucji kultury, unowocześnianie ich
wyposażenia oraz uzupełnianie oferowanych przez nie zasobów. Pomocna w tym aspekcie będzie
współpraca z sąsiednimi gminami realizowana w ramach Chełmskiego Obszaru Funkcjonalnego, która
pozwoli na poszerzenie oferty i ograniczenie kosztów realizacji tego celu.
Powyższe działania uzupełni popularyzacja dóbr kultury, realizowana poprzez dążenie do ułatwienia
wszystkim mieszkańcom korzystania z zasobów i atrakcji kulturalnych.
Cel strategiczny 1.6. Rozwój aktywności sportowej i profilaktyka zdrowotna
Na stan zdrowia człowieka największy wpływ ma styl życia, na który składają się między innymi takie
elementy jak aktywność fizyczna, sposób odżywiania się, stosowanie używek czy umiejętność
radzenia sobie ze stresem. Promocja zdrowego stylu życia i aktywności sportowej ma szansę wpłynąć
na poprawę zdrowia społeczności, a także zmniejszyć zapotrzebowanie na opiekę medyczną.
Dążąc do realizacji stawianych przed samorządem zadań w zakresie ochrony zdrowia mieszkańców
i rozwoju kultury fizycznej na terenie gminy, podjęte zostaną działania w zakresie udostępnienia
wysokiej jakości obiektów i urządzeń sportowych. W celu zapewnienia powszechnej dostępności do
sportu dla wszystkich mieszkańców zakłada się budowę nowych ogólnodostępnych obiektów
sportowych oraz unowocześnianie istniejących. Ze względu na ogromną rolę sportu szkolnego
w rozwoju psychofizycznym dzieci i młodzieży, istotne zadanie stanowi także zapewnienie wysokiej
jakości obiektów i urządzeń sportowych w placówkach edukacyjnych. Działania w zakresie
modernizacji dostępnej infrastruktury uzupełnione zostaną przez promocję aktywności sportowo-
rekreacyjnej wśród mieszkańców gminy. Cel ten pozwoli osiągnąć organizacja kampanii społecznych
promujących uprawianie sportu i prowadzenie zdrowego stylu życia.
Cel strategiczny 1.7. Wspieranie budowy społeczeństwa informacyjnego
Dynamiczny rozwój technologii informacyjnych i komunikacyjnych obserwowany w ostatnich latach
spowodowany jest wzrostem znaczenia informacji i wiedzy w procesach rozwojowych. Czynniki te
determinują rozwój nowego systemu społeczeństwa, które charakteryzuje rozbudowana
i nowoczesna sieć telekomunikacyjna, zasoby informacyjne dostępne publicznie oraz mieszkańcy
Strategia Rozwoju Gminy Chełm na lata 2015-2020 z perspektywą do roku 2030
70
dysponujący odpowiednią wiedzą w zakresie wykorzystania narzędzi informatycznych, posiadający do
nich dostęp i chcący z nich korzystać.
Samorząd wspierał będzie rozwój usług teleinformatycznych na obszarze gminy. Działania te obejmą
przede wszystkim monitorowanie rozwoju infrastruktury sieciowej i dostrzeganie dysfunkcji rynku,
a w dalszym ciągu podejmowanie działań regulujących obszary, w których rynek nie jest dostatecznie
rozwinięty, bądź dotychczasowi operatorzy z różnych względów nie rozwijają swoich usług. Aby
uzyskać stan, w którym rzeczywiście większość mieszkańców gminy będzie miała łatwy i tani dostęp
do Internetu, ważne jest ponadto zaprogramowanie i wdrożenie ułatwień dla lokalnych operatorów
telekomunikacyjnych, którzy zainteresowani są dostarczaniem użytkownikom końcowym tzw.
„ostatniej mili”. Ułatwienia dotyczyć powinny szczególnie możliwości lokalizowania obiektów
telekomunikacyjnych (np. wieże) na terenach i obiektach samorządowych w połączeniu z możliwie
dużym obniżeniem opłat dzierżawnych lub opłat za użytkowanie terenu.
Cel strategiczny 1.8. Włączenie społeczne grup marginalizowanych
W każdej zbiorowości funkcjonują osoby, które z różnych powodów zostały pozbawione możliwości
uczestnictwa w ważnych aspektach życia społecznego. Przyczyny takiego stanu rzeczy są
zróżnicowane i nierzadko pozostają poza kontrolą marginalizowanej jednostki. Niezdolność do
udziału w życiu społecznym powoduje izolację i wycofanie grup mieszkańców, a co za tym idzie,
podziały społeczności, które stanowią barierę pełnego rozwoju lokalnego.
Dążąc do osiągnięcia spójności społecznej na terenie gminy, samorząd podejmie działania w zakresie
promowania idei solidarności społecznej zorientowanej na budowanie wspólnego dobra. Ponieważ
największe możliwości w zakresie włączania do życia w społeczeństwie jednostek czy grup
wykluczonych mają sami mieszkańcy, popularyzowana będzie troska o najsłabszych członków
społeczności, bazująca na zasadzie wzajemności i solidaryzmu. Podejmowane będą również działania
w zakresie utrwalania więzi społecznej pomiędzy obywatelami. Wsparcie otrzymają także wszelkie
inicjatywy mieszkańców zorientowane na pomoc osobom pozostającym w trudnej sytuacji życiowej.
Cel strategiczny 1.9. Utrzymanie jakości środowiska naturalnego
Ochrona środowiska naturalnego poprzez gospodarowanie zasobami naturalnymi zgodnie z zasadą
zrównoważonego rozwoju stanowi obowiązek władz publicznych. Skupia się ona wokół ochrony
i racjonalnego użytkowania zasobów przyrody, ochrony szczególnych walorów środowiska i cennych
elementów przyrodniczych, jak również ochrony środowiska życia człowieka przed obciążeniami
i uciążliwościami.
W ramach niniejszego celu samorząd podejmie starania w zakresie zapewnienia ochrony środowiska
na obszarze gminy oraz racjonalnego gospodarowania jego zasobami. Szczególną opieką otoczone
zostaną cenne przyrodniczo obszary gminy, których zachowanie w niezmienionym stanie wpłynie
zarówno na jakość życia mieszkańców, jak i atrakcyjność turystyczną tego terenu.
Ważnym zadaniem stawianym przed władzami gminy jest ponadto prowadzenie racjonalnej
gospodarki odpadami dostosowanej do warunków lokalnych. Cel ten pozwoli osiągnąć stałe
doskonalenie systemu gospodarki odpadami komunalnymi realizowane poprzez konsultacje
z mieszkańcami i podmiotami odpowiedzialnymi za zagospodarowanie odpadów w gminie. Ponadto
prowadzone będą akcje edukacyjne na temat właściwego postępowania z odpadami i ściekami
komunalnymi.
Strategia Rozwoju Gminy Chełm na lata 2015-2020 z perspektywą do roku 2030
71
Ponieważ każdy człowiek jest zobowiązany do dbałości o stan środowiska i ponosi odpowiedzialność
za spowodowanie jego pogorszenia, szczególnie ważnym zadaniem jest prowadzenie działań
profilaktycznych z zakresu ochrony środowiska wśród mieszkańców. Inicjatywy w tym obszarze
dotyczyć będą kształtowania postaw przeciwdziałania negatywnym ingerencjom w środowisko
i reagowania na niepożądane zachowania obserwowane w najbliższym otoczeniu. Zwiększenie
świadomości ekologicznej zapewnią akcje proekologiczne i edukacyjne skierowane do wszystkich
mieszkańców, ze szczególnym uwzględnieniem dzieci i młodzieży.
Cel strategiczny 1.10. Zwiększenie bezpieczeństwa publicznego
Bezpieczeństwem publicznym określa się stan przejawiający się ochroną porządku prawnego, życia
i zdrowia obywateli przed bezprawnymi działaniami. Jest to sytuacja, w której państwo ze swymi
celami oraz ogół społeczeństwa wraz z jego interesami, mają zagwarantowaną ochronę od
wszelkiego rodzaju szkód zagrażających im z jakiegokolwiek źródła. Jest ono, obok porządku
publicznego, głównym czynnikiem umożliwiającym zorganizowanie społeczeństwu niezakłóconego
współżycia i rozwoju.
Na poziomie samorządu za bezpieczeństwo publiczne odpowiadają straże miejskie i gminne.
W Gminie Chełm są to ochotnicze straże pożarne, które odpowiadają za zadania z zakresu ochrony
ludności, ochrony przeciwpożarowej oraz ratownictwa, a także prowadzą działalność w zakresie
informowania ludności o istniejących zagrożeniach. Ponieważ głównym ograniczeniem skuteczności
działania tych służb są niedostatki związane z ich wyposażeniem, samorząd podejmie starania
zmierzające do pozyskania wsparcia finansowego w celu doposażenia jednostek OSP w potrzebny
sprzęt.
Ponadto służby ratownicze dążyć będą do ciągłego doskonalenia sposobów reagowania w sytuacjach
zagrożeń oraz zapobiegania występowaniu zjawisk kryzysowych. Zapewnieniu bezpieczeństwa
mieszkańcom i odpowiedniemu przygotowaniu się do zaistnienia niepożądanych zjawisk sprzyjać
będzie sporządzenie charakterystyki potencjalnych zagrożeń oraz oceny ryzyka ich wystąpienia na
terenie gminy.
W trosce o bezpieczeństwo mieszkańców prowadzone będą również działania profilaktyczne
w zakresie przeciwdziałania występowaniu zjawisk niepożądanych na terenie gminy.
Cel strategiczny 1.11. Budowanie spójności społecznej
Lokalne społeczności będą spójne, jeśli z jednej strony uda się w mieszkańcach wzbudzić przekonanie
o przynależności do wspólnoty i współodpowiedzialności za nią, z drugiej zaś ograniczone zostaną
warunki do powstawania wykluczeń. Należy dążyć do tego, by wszyscy mieszkańcy postrzegali swoje
miejscowości oraz gminę jako dobro autentycznie wspólne i naprawdę cenne.
Istotnym czynnikiem jest tutaj wzrost poczucia współodpowiedzialności mieszkańców za rozwój
społeczności lokalnej. W tym celu warto podejmować działania, które pozwolą uświadomić
obywatelom, jak duży wpływ na otaczającą ich rzeczywistość mają oni sami.
Ponieważ jednostkę samorządu terytorialnego tworzą jej mieszkańcy, warto ponadto dążyć do
wzrostu solidarności społecznej w gminie i poprawy relacji międzyludzkich. Cel ten pomoże osiągnąć
organizowanie wszelkiego rodzaju imprez integrujących, rekreacyjnych i rozrywkowych, które
sprzyjają kształtowaniu postaw wzajemnej otwartości i życzliwości. Ważnym działaniem sprzyjającym
Strategia Rozwoju Gminy Chełm na lata 2015-2020 z perspektywą do roku 2030
72
realizacji niniejszego celu będzie ponadto rozwój świetlic wiejskich, będących miejscem spotkań,
aktywności i współdziałania mieszkańców gminy.
Strategia Rozwoju Gminy Chełm na lata 2015-2020 z perspektywą do roku 2030
73
OBSZAR PRIORYTETOWY II: ROZBUDOWA I POPRAWA STANU
INFRASTRUKTURY
Cel strategiczny 2.1. Zwiększenie spójności układu drogowego gminy
Gmina Chełm – ze względu na wiejski charakter większości należących do niej miejscowości
i wynikające z tego znaczne rozproszenie zabudowy – cierpi na niedostatki związane z infrastrukturą
drogową. Istniejące odcinki dróg gminnych (utwardzonych i gruntowych) nie tworzą spójnego
systemu komunikacyjnego, ułatwiającego dotarcie do głównych dróg i dojazd do Chełma oraz innych
regionów kraju; brakuje również dobrych połączeń między poszczególnymi miejscowościami.
Władze gminne, w miarę możliwości zapewnienia finansowania inwestycji ze środków własnych
i zewnętrznych, podejmować będą starania na rzecz wytyczenia nowych dróg usprawniających
komunikację dla obecnych i nowych mieszkańców oraz osób przyjezdnych.
Wśród planowanych inwestycji drogowych znalazła się modernizacja następujących dróg:
DG Nr 112725L Rudka – Zawadówka,
DG Nr 112609L Horodyszcze Kolonia,
DG Nr 105046L Zagroda – granica Gminy Rejowiec,
DG Nr 105049L Krzywice,
DG Nr 104649L Zawadówka – Żółtańce,
DG Nr 104648L Depułtycze Królewskie – Rożdżałów,
DG Nr 112701L Staw – Horodyszcze Kolonia,
DG Nr 104650L Stare Depułtycze – Depułtycze Królewskie,
DG Nr 105071L Rożdżałów – Strupin Duży,
DP Staw – granica Gminy Sawin.
Cel strategiczny 2.2. Poprawa bezpieczeństwa ruchu drogowego
Niedostatkom w zakresie brakujących połączeń drogowych i stanu dróg istniejących towarzyszą braki
pogarszające bezpieczeństwo. Wzdłuż większości dróg nie ma chodników, jeszcze rzadsze są ścieżki
i trasy rowerowe. Znaczne luki występują również w oświetleniu drogowym. Wraz z rosnącym
natężeniem ruchu wzrasta zagrożenie dla wszystkich jego uczestników, ale w szczególności dotyczy to
„słabszych” użytkowników dróg – pieszych i rowerzystów, którzy są najczęstszymi ofiarami
wymienionych braków infrastrukturalnych.
Gmina Chełm inicjować będzie działania na rzecz separacji pieszych i rowerzystów od ruchu
samochodowego, budowy oświetlenia oraz rozwoju pozostałej infrastruktury zwiększającej
bezpieczeństwo wszystkich uczestników ruchu na najbardziej uczęszczanych i zagrożonych
wypadkami drogach.
Strategia Rozwoju Gminy Chełm na lata 2015-2020 z perspektywą do roku 2030
74
Cel strategiczny 2.3. Rozbudowa infrastruktury sieci komunalnych
Jak większość obszarów o charakterze wiejskim, Gmina Chełm ma niedobory w zakresie
infrastruktury doprowadzającej wodę i odprowadzającej ścieki. Sieć wodociągowa nie jest w pełni
rozwinięta (ok. 6% mieszkańców nie jest podłączone do sieci), a z sieci kanalizacyjnej korzysta
zaledwie co piąty mieszkaniec. Pozostali w większości wykorzystują zbiorniki bezodpływowe
(szamba), z których wiele z racji swego wieku nie zapewnia wymaganej szczelności i zanieczyszcza
wody podziemne. W połączeniu z korzystaniem z własnych ujęć wody, stwarza to duże zagrożenie
epidemiologiczne.
Gmina Chełm będzie rozwijać sieci wodno-kanalizacyjne, dążąc do osiągnięcia jak najpełniejszego
zaspokojenia potrzeb mieszkańców w tę infrastrukturę. W przypadku braku możliwości przyłączenia
do sieci komunalnych, gmina wspierać będzie mieszkańców w budowie własnych (indywidualnych
i grupowych) obiektów służących bezpiecznemu zaopatrzeniu w wodę bytową i skutecznemu
oczyszczaniu ścieków (w szczególności oczyszczalni przydomowych).
Cel strategiczny 2.4. Rozwój infrastruktury turystycznej i rekreacyjnej
Potencjał turystyczny Gminy Chełm tworzy korzystne położenie oraz dobra jakość i różnorodność
środowiska naturalnego. Atuty te warto wykorzystać do rozwoju turystyki w gminie.
Bardzo ważnym czynnikiem podnoszącym atrakcyjność turystyczną jest nowoczesna infrastruktura
sportowo-rekreacyjna. Z tego względu należy dążyć do stałego podnoszenia jakości obiektów
sportowych i rekreacyjnych zlokalizowanych w gminie. Ogromny potencjał turystyczny Gminy Chełm
stanowią znajdujące się na jej terenie zabytki. Obiekty te warto promować w celu podnoszenia
atrakcyjności oferty turystycznej i wydłużenia pobytu turystów na obszarze gminy. W związku ze
zwiększającym się zainteresowaniem aktywnym wypoczynkiem, zasadne jest również dążenie do
rozbudowywania sieci ścieżek rowerowych wraz z infrastrukturą im towarzyszącą. Pomocna w tym
zakresie może okazać się współpraca Gminy Chełm z Miastem Chełm i Gminą Kamień w ramach
porozumienia zawiązanego w celu utworzenia Chełmskiego Obszaru Funkcjonalnego. Wspólne
działania gmin pomogą stworzyć sieć ścieżek rowerowych, które pozwolą na swobodne
przemieszczanie się rowerem po całym obszarze, co usprawni transport mieszkańców, a także
wpłynie na wzrost jego atrakcyjności turystycznej. Warto również dążyć do poprawy dostępu do
obiektów wodnych przeznaczonych na cele rekreacyjne oraz poprawy jakości ich wyposażenia.
Cel strategiczny 2.5. Zapewnianie dostępności terenów pod budownictwo
mieszkaniowe
Ze względu na ograniczone możliwości rozwoju urbanistycznego Miasta Chełm oraz widoczną od lat
wśród mieszkańców Miasta i innych gmin tendencję do przenoszenia się na teren Gminy Chełm,
uwidaczniającą się poprzez stały wzrost liczby mieszkańców Gminy, koniecznym działaniem staje się
zwiększanie dostępności obszarów nadających się pod budownictwo mieszkaniowe (przede
wszystkim indywidualne, w mniejszym zakresie zbiorowe).
Władze gminy zapewnią w miejscowych dokumentach planistycznych odpowiednią powierzchnię
wyznaczoną na cele mieszkaniowe oraz podejmować będą starania na rzecz udostępnienia
uzbrojonych działek. Pozwoli to ograniczyć chaos przestrzenny związany z niekontrolowaną
Strategia Rozwoju Gminy Chełm na lata 2015-2020 z perspektywą do roku 2030
75
rozbudową terenów zamieszkanych oraz zapewnić rozsądne koszty i terminy przyłączenia mediów do
nowopowstających budynków.
Cel strategiczny 2.6. Poprawa stanu infrastruktury społecznej
Na jakość usług służących społeczeństwu wpływ ma przede wszystkim stan dostępnej infrastruktury.
Dlatego też zainicjowane zostaną starania o podnoszenie jakości infrastruktury społecznej dostępnej
na terenie gminy.
W ramach celu przedmiotowego samorząd podejmie starania w zakresie rozbudowy i modernizacji
placówek edukacyjnych, świetlic wiejskich, przyszkolnych obiektów sportowo-rekreacyjnych oraz
zakupu wyposażenia tych obiektów w potrzebne sprzęty. Poprawę skuteczności pomocy społecznej
zapewni usprawnienie obiektów służących realizacji działań opiekuńczych w gminie. Modernizacja
infrastruktury kultury pozwoli zwiększyć standard i dostępność świadczonych usług oraz przyczyni się
do ochrony i zachowania dziedzictwa kulturowego. Wszelkie inicjatywy realizowane będą w sposób
sprzyjający likwidacji barier architektonicznych, co pozwoli na pełne korzystanie z przestrzeni
społecznej przez wszystkich mieszkańców.
Strategia Rozwoju Gminy Chełm na lata 2015-2020 z perspektywą do roku 2030
76
OBSZAR PRIORYTETOWY III: ROZWÓJ GOSPODARCZY
Cel strategiczny 3.1. Zapewnienie dostępności atrakcyjnych terenów inwestycyjnych
Możliwość znalezienia odpowiednich działek pod inwestycje stanowi jeden z kluczowych czynników
atrakcyjności inwestycyjnej danego obszaru. Poprzez „odpowiednich” rozumie się: dobrze
skomunikowanych, uzbrojonych bądź z możliwością szybkiego uzbrojenia, z właściwym
przeznaczeniem w dokumentach planistycznych. Brak takich atutów zdecydowanie utrudnia,
a czasem wręcz uniemożliwia znalezienie przedsiębiorców zainteresowanych inwestowaniem na
danym terenie.
Gmina Chełm, z racji położenia w „otulinie” Miasta Chełm, stanowi naturalny zasób terenów
inwestycyjnych dla przedsiębiorców zainteresowanych lokalizacjami w Mieście. Działania władz
powinny skupiać się na wynajdywaniu takich terenów, odpowiednim ich przeznaczaniu
w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego oraz udostępnianiu informacji o nich
wszystkim zainteresowanym.
Cel strategiczny 3.2. Stała poprawa poziomu obsługi inwestorów
Kolejnym elementem wpływającym na atrakcyjność inwestycyjną gminy jest jakość obsługi
przedsiębiorców zainteresowanych lokalizacją swoich przedsięwzięć na jej terenie.
Obejmuje ona pokierowanie inwestorem i udzielanie mu wsparcia na całym etapie: od wyboru
lokalizacji, przez odpowiednie wsparcie przy pozyskiwaniu niezbędnych pozwoleń, aż do zakończenia
przedsięwzięcia inwestycyjnego.
Czynnikiem, który może zadecydować o wyborze lub odrzuceniu danego terenu, bywa niekiedy
właściwa obsługa ze strony urzędników. Gmina Chełm poczyni starania na rzecz ciągłego podnoszenia
poziomu obsługi przedsiębiorców przez jej pracowników.
Cel strategiczny 3.3. Wspieranie funkcjonujących i przyciąganie nowych
przedsiębiorstw
Kolejnym elementem zachęcającym do inwestowania w danej gminie jest dobrze przemyślany
system zachęt inwestycyjnych, pozwalających na obniżenie kosztów funkcjonowania nowego
przedsięwzięcia. Z racji ograniczenia zestawu narzędzi dostępnych władzom lokalnym, w grę wchodzi
przede wszystkim ulga w podatku od nieruchomości.
Należy przy tym zadbać, aby zachęty te były kierowane do podmiotów tworzących nowe trwałe
miejsca pracy (a nie np. przenoszących produkcję z innej lokalizacji), co przełoży się na korzyści dla
osób zamieszkujących Gminę. Władze gminy opracują zestaw narzędzi zgodnych z przepisami
o pomocy publicznej, zapewniających wsparcie dla obecnie działających i przyciągających nowe firmy
na teren gminy.
Strategia Rozwoju Gminy Chełm na lata 2015-2020 z perspektywą do roku 2030
77
Cel strategiczny 3.4. Promocja gospodarcza gminy
Poza zapewnieniem przedsiębiorcom odpowiednich warunków do działania, niezbędne jest także
przekonanie ich, że warto rozpocząć działalność na terenie gminy. O inwestorów konkuruje między
sobą niemal 2,5 tys. gmin z całej Polski. Niezbędne jest podejmowanie działań mających na celu
przekonanie przedsiębiorców o atrakcyjności inwestycyjnej Gminy Chełm.
Władze gminy będę prowadzić działania promocyjne – z wykorzystaniem własnych zasobów oraz
poprzez inicjatywę Chełmskiego Obszaru Funkcjonalnego – na targach, wystawach i innych miejscach
oraz z wykorzystaniem innych metod pozyskiwania inwestorów (Internet, bezpośrednie oferty
skierowane do zrzeszeń przedsiębiorców, itp.), mając na szczególnym względzie przedsiębiorstwa
tworzące stałe miejsca pracy i działające z poszanowaniem zasady zrównoważonego rozwoju.
Cel strategiczny 3.5. Promocja aktywności gospodarczej wśród mieszkańców
Niewielkie przedsiębiorstwa stanowią podstawę wszystkich rozwiniętych gospodarek, dając
zatrudnienie większości osób aktywnych zawodowo, a jednocześnie – dzięki szerokiemu spektrum
branż – zabezpieczając je przed wahaniami koniunktury w pojedynczej sferze aktywności. Celem
władz Gminy Chełm jest wzmacnianie lokalnej przedsiębiorczości poprzez zachęcanie mieszkańców
do podejmowania aktywności gospodarczej w rozmaitych dziedzinach. Dzięki temu sami znajdą
zatrudnienie, a część z nich stworzy w przyszłości miejsca pracy dla pozostałych mieszkańców.
Władze gminne zachęcać będą mieszkańców do zakładania i rozwoju działalności gospodarczej, m.in.
informując o możliwości uzyskiwania bezzwrotnego i preferencyjnego zwrotnego wsparcia
finansowego na zakup wyposażenia niezbędnego do rozpoczęcia i rozwoju działalności.
Cel strategiczny 3.6. Wykorzystanie potencjału Chełmskiego Obszaru
Funkcjonalnego do rozwoju gminy
Gmina Chełm przystąpiła, razem z Miastem Chełm i Gminą Kamień, do porozumienia o utworzeniu
Chełmskiego Obszaru Funkcjonalnego. Jego celem jest wspomaganie zrównoważonego rozwoju
wymienionych jednostek samorządowych przy wykorzystaniu ich potencjałów. Chełmski Obszar
Funkcjonalny pozwoli realizować zadania o zakresie wykraczającym poza obszar jednej gminy.
Gmina Chełm realizować będzie w ramach Chełmskiego Obszaru Funkcjonalnego wszelkie inicjatywy
sprzyjające osiąganiu celów rozwojowych gminy i jej mieszkańców, przy zachowaniu zasady
zrównoważonego rozwoju.
Cel strategiczny 3.7. Rozwój turystyki
Jedną z głównych atrakcji gminy Chełm stanowi bogactwo nieskażonych terenów, wykorzystywanych
m.in. na potrzeby rolnictwa indywidualnego. Ponadto atutem są duże kompleksy leśne oraz
rezerwaty przyrody. Skojarzenie tych dwóch aspektów skłania do wykorzystywania zasobów
przyrodniczych na cele turystyczne, w szczególności w formie agroturystyki. Pozwoli to z jednej
strony znaleźć dodatkowe źródło dochodów rolnikom z terenu gminy, z drugiej – udostępniać walory
przyrodnicze bez znaczącego oddziaływania na środowisko poprzez np. budowę dużych pensjonatów
turystycznych.
Strategia Rozwoju Gminy Chełm na lata 2015-2020 z perspektywą do roku 2030
78
Gmina Chełm sprzyjać będzie inicjatywom na rzecz rozwoju dostępności infrastruktury turystycznej,
a przy tym podejmować działania służące promowaniu Gminy jako atrakcyjnego miejsca do
wypoczynku.
Cel strategiczny 3.8. Wspieranie rozwoju rolnictwa
Żyzne gleby Gminy Chełm zapewniają bardzo dobre warunki do produkcji rolnej. Władze gminy
podejmować będą działania na rzecz zapewnienia miejscowym rolnikom jak najlepszego wsparcia
służącego rozwojowi ich gospodarstw (m.in. zwiększanie powierzchni i wydajności upraw, jakości
plonów, pogłowia zwierząt).
Gmina korzystać będzie ze wszelkich dostępnych instrumentów wpływających na realizację tego celu.
Najważniejszą rolę odgrywać będą inicjatywy informacyjne dla rolników, pomagające w zachęceniu
ich do korzystania z pomocy instytucji powołanych do udzielania im wsparcia merytorycznego
i finansowego.
Cel strategiczny 3.9. Rozwój współpracy z uczelniami wyższymi
Rozwój edukacji o jak najwyższym standardzie stanowi o przyszłości gospodarki. Pozwala to z jednej
strony przekonywać inwestorów o dostępności wykwalifikowanych pracowników i promować gminę
jako dobre miejsce do inwestowania, z drugiej – zachęcać młodych ludzi do pozostawania w gminie
i zdobywania w placówkach na jej terenie niezbędnej wiedzy i kwalifikacji.
Gmina Chełm posiada na swoim terenie ośrodek edukacji na poziomie wyższym w zakresie inżynierii
lotniczej. Władze gminy sprzyjać będą staraniom jego administracji w kierunku rozwoju ośrodka
i udzielać im wszelkiego możliwego wsparcia, a także zachęcać wszelkie inne instytucje edukacyjne
i naukowe do prowadzenia działalności na terenie gminy.
Cel strategiczny 3.10. Promocja i wzrost zatrudnienia poza rolnictwem
Profesjonalizacja działalności rolniczej oznacza m.in. scalenie mniejszych gospodarstw, większe
zmechanizowanie produkcji i zmniejszenie zatrudnienia w tym obszarze.
Władze Gminy Chełm wspierać będą starania na rzecz zwiększenia liczby pracujących w sektorach
produkcyjnym i usługowym oraz udziału zatrudnionych w tych sektorach w ogóle osób pracujących,
m.in. poprzez działania na rzecz przyciągnięcia nowych inwestorów tworzących nowe miejsca pracy
oraz podejmowania pracy etatowej przez osoby utrzymujące się dotychczas z rolnictwa (w tym
tzw. ukrytych bezrobotnych).
Strategia Rozwoju Gminy Chełm na lata 2015-2020 z perspektywą do roku 2030
79
Monitoring Strategii
Monitoring stanowi ważny element w procesie wdrażania dokumentu strategicznego. Podstawowym
celem funkcjonowania sytemu monitoringu jest gromadzenie i przetwarzanie informacji o stanie
realizacji Strategii i jej wpływie na otoczenie. Ponadto systematyczna interpretacja informacji
dotyczących Strategii pozwala dokonywać bieżącej korekty działań podmiotów odpowiedzialnych za
jej wdrażanie w sytuacji wystąpienia nieprawidłowości. Monitoring ma również na celu kontrolę
aktualności zapisów dokumentu strategicznego, co pozwala na podjęcie decyzji o ewentualnym
przystąpieniu do jego aktualizacji.
Monitoring Strategii Rozwoju Gminy Chełm odbywał się będzie w oparciu o przygotowywane przez
odpowiednie wydziały merytoryczne Urzędu Gminy raporty opisujące stopień realizacji
poszczególnych celów i zadań opisanych w dokumencie oraz analizę osiągnięcia wskaźników
monitoringowych. Przykładowe wskaźniki do wybranych celów zawiera załącznik nr 1.
Procedura monitorowania odbywać się będzie nie rzadziej niż raz na 2 lata. Jej oczekiwany przebieg
zaprezentowano w poniższej tabeli.
Tabela 34. Oczekiwany przebieg procedury monitorowania Strategii
Lp. Działanie Podmioty
zaangażowane Wyniki i procedury Termin
1. Zarządzenie
o rozpoczęciu monitoringu
Wójt Gminy
Wskazanie oczekiwanych ustaleń, podmiotów odpowiedzialnych za
przeprowadzenie monitoringu, określenie harmonogramu
przeprowadzenia monitoringu
październik-listopad; w okresie co najmniej co dwa
lata
2. Ogłoszenie rozpoczęcia monitoringu
Zespół zadaniowy wskazany
w zarządzeniu Wójta lub wyznaczony wydział
Przekazanie wydziałom merytorycznym UG oraz –
w miarę potrzeby i możliwości – innym podmiotom informacji o rozpoczęciu monitoringu oraz
o zakresie oczekiwanych informacji; przekazanie ankiet
i formularzy
1 tydzień
3. Opis stanu realizacji
zadań strategii
Wydziały merytoryczne UG przy współpracy innych podmiotów
zaangażowanych we wdrażanie strategii
Opis działań podjętych w celu realizacji strategii; opis
zagrożeń dla prawidłowej realizacji zadań strategii
2 tygodnie
4.
Przekazanie opisów stanu realizacji
strategii zespołowi zadaniowemu
Wydziały merytoryczne UG
- -
Strategia Rozwoju Gminy Chełm na lata 2015-2020 z perspektywą do roku 2030
80
Lp. Działanie Podmioty
zaangażowane Wyniki i procedury Termin
5.
Ocena wyników (porównanie
z planem), dyskusja nad
raportem
Zespół zadaniowy wskazany
w zarządzeniu Wójta lub wyznaczony wydział
Określenie stopnia wykonania przyjętych zapisów strategii;
określenie odchyleń; identyfikacja i analiza przyczyn
odchyleń. Celem dyskusji jest podjęcie
decyzji co do zakresu potrzebnych prac nad aktualizacją Strategii;
w przypadku podjęcia decyzji o konieczności dokonania
aktualizacji Strategii należy zastosować się do punktów 6.-
10., zaś w przypadku decyzji o niedokonywaniu aktualizacji należy zakończyć monitoring
w trybie przewidzianym w punktach 6a-8a.
2 tygodnie
Podjęcie decyzji o konieczności dokonania aktualizacji Strategii
6. Prace studyjne nad zapisami strategii
Zespół zadaniowy przy wsparciu wydziałów merytorycznych UG
Analiza zapisów strategii w części dotyczącej celów strategicznych, wskazanie
potrzebnych zmian, dyskusja nad proponowanymi zmianami
1 miesiąc
7. Przygotowanie
aktualizacji strategii Odpowiedni wydział
Aktualizacja zapisów strategii powinna być wykonana na podstawie ustaleń zespołu
zadaniowego
1 miesiąc
8. Przyjęcie aktualizacji
przez zespół zadaniowy
Zespół zadaniowy Przyjęcie tekstu, który zostanie przedłożony pod obrady Rady
Gminy -
9. Przedłożenie
aktualizacji Radzie Gminy
Wójt Gminy Przedłożenie dokumentu pod
obrady Rady Gminy
3 tygodnie przed terminem sesji
Rady Gminy
10. Przyjęcie aktualizacji
przez Radę Gminy Rada Gminy
Podjęcie uchwały w sprawie aktualizacji strategii rozwoju
W terminie sesji Rady Gminy
Podjęcie decyzji o niedokonywaniu aktualizacji Strategii
6a. Planowanie korekty
Wójt Gminy na podstawie zaleceń
zespołu zadaniowego wskazanego
w zarządzeniu Wójta lub wyznaczonego
wydziału
Zalecenia co do zmiany dotychczasowych metod
realizacji, bądź sugestia do wprowadzenia nowych;
określenie i akceptacja działań korygujących
1 tydzień
7a. Przekazanie
zalecanych korekt
Zespół zadaniowy wskazany
w zarządzeniu Wójta lub wyznaczony wydział
Przekazanie informacji o zauważonych
niedociągnięciach, problemach oraz o zalecanych sposobach rozwiązania problemów do
autorów strategii
-
Strategia Rozwoju Gminy Chełm na lata 2015-2020 z perspektywą do roku 2030
81
Lp. Działanie Podmioty
zaangażowane Wyniki i procedury Termin
8a.
Przedłożenie sprawozdania
z monitoringu Radzie Gminy
Wójt Gminy
Celem sprawozdania będzie powiadomienie Rady o stanie wdrażania strategii rozwoju
oraz o dostrzeżonych przy jej wdrażaniu problemach
w terminie kolejnego
posiedzenia Rady, chyba że Rada
postanowi o innym terminie
Źródło: Opracowanie własne
Strategia Rozwoju Gminy Chełm na lata 2015-2020 z perspektywą do roku 2030
82
Spis tabel
Tabela 1. Poziom wskaźników obciążenia demograficznego dla Gminy Chełm w latach 2004-2014 ... 16
Tabela 2. Poziom współczynników naturalnego ruchu ludności dla Gminy Chełm na tle województwa
i kraju w latach 2004-2013 .................................................................................................................... 17
Tabela 3. Struktura bezrobotnych według płci w latach 2004-2014 ..................................................... 19
Tabela 4. Struktura bezrobotnych według wieku w 2013 i 2014 roku .................................................. 19
Tabela 5. Struktura bezrobotnych według poziomu wykształcenia w 2012 i 2013 roku ...................... 20
Tabela 6. Struktura pracujących według płci w latach 2004-2014 ........................................................ 20
Tabela 7. Gospodarstwa rolne w Gminie Chełm ................................................................................... 21
Tabela 8. Struktura gruntów w Gminie Chełm ...................................................................................... 21
Tabela 9. Podmioty gospodarki narodowej w Gminie Chełm w latach 2004-2014 .............................. 22
Tabela 10. Wskaźnik przedsiębiorczości w Gminie Chełm, województwie oraz w kraju w latach 2009-
2014 ....................................................................................................................................................... 22
Tabela 11. Struktura podmiotów gospodarki narodowej w Gminie Chełm według sekcji PKD 2007
w latach 2009-2014 ............................................................................................................................... 23
Tabela 12. Struktura podmiotów gospodarczych według klas wielkości zarejestrowanych na terenie
Gminy Chełm w latach 2009-2013 ........................................................................................................ 25
Tabela 13. Wykaz przedsiębiorstw produkcyjno-usługowych zlokalizowanych w Gminie Chełm ........ 25
Tabela 14. Udzielone noclegi w Gminie Chełm w latach 2004-2014 .................................................... 27
Tabela 15. Podstawowe dane na temat infrastruktury wodociągowej Gminy Chełm w latach 2006-
2013 ....................................................................................................................................................... 41
Tabela 16. Podstawowe dane dotyczące sieci kanalizacyjnej w Gminie Chełm w latach 2004-2014 ... 42
Tabela 17. Podstawowe dane dotyczące zużycia gazu w Gminie Chełm w latach 2004-2013 ............. 44
Tabela 18. Masa odpadów odebranych w latach 2005-2013 z terenu Gminy Chełm .......................... 45
Tabela 19. Zasoby mieszkaniowe w Gminie Chełm w latach 2004-2013 .............................................. 47
Tabela 20. Mieszkania wyposażone w wodociąg, ustęp spłukiwany, łazienkę, centralne ogrzewanie
i gaz sieciowy w ogóle mieszkań w Gminie Chełm w latach 2004-2013 ............................................... 48
Tabela 21. Mieszkania oddane do użytkowania w Gminie Chełm w latach 2004-2013 ....................... 49
Tabela 22. Podstawowe dane na temat wychowania przedszkolnego w Gminie Chełm w latach 2004-
2014 ....................................................................................................................................................... 49
Tabela 23. Dzieci w wieku 3-6 lat objęte wychowaniem przedszkolnym w Gminie Chełm w latach
2004-2014 ............................................................................................................................................. 50
Tabela 24. Podstawowe informacje dotyczące edukacji podstawowej w Gminie Chełm w latach 2004-
2013 ....................................................................................................................................................... 50
Tabela 25. Podstawowe informacje dotyczące edukacji gimnazjalnej w Gminie Chełm w latach 2004-
2013 ....................................................................................................................................................... 50
Tabela 26. Podstawowe informacje dotyczące edukacji ponadgimnazjalnej w Gminie Chełm w latach
2008-2013 ............................................................................................................................................. 51
Tabela 27. Placówki pomocy społecznej w Gminie Chełm w latach 2008-2014 ................................... 54
Tabela 28. Kwoty świadczeń rodzinnych wypłaconych w Gminie Chełm w latach 2008-2013............. 56
Tabela 29. Budżet Gminy Chełm w latach 2008-2014 oraz plan na 2015 r. .......................................... 57
Tabela 30. Struktura budżetu Gminy Chełm w latach 2008-2015 ........................................................ 58
Tabela 31. Dynamika zmian w budżecie Gminy Chełm w latach 2008-2015 ........................................ 58
Strategia Rozwoju Gminy Chełm na lata 2015-2020 z perspektywą do roku 2030
83
Tabela 32. Wysokość wskaźnika łącznej kwoty spłaty zobowiązań do dochodów oraz limit tego
wskaźnika (IWZ) dla Gminy Chełm na lata 2015-2022 .......................................................................... 62
Tabela 33. Wskaźnik dochody ogółem/mieszkańca dla Gminy Chełm w latach 2008-2015 ................. 62
Tabela 34. Oczekiwany przebieg procedury monitorowania Strategii ................................................. 79
Spis rysunków
Rysunek 1. Podmioty nowo zarejestrowane i wyrejestrowane z rejestru REGON w Gminie Chełm
w 2014 roku według sekcji PKD 2007 (najwyższe wartości) ................................................................. 24
Rysunek 2. Przebieg trasy Poleskiego Szlaku Konnego ......................................................................... 33
Rysunek 3. Portal Turystyczny Gminy Chełm ........................................................................................ 35
Spis wykresów
Wykres 1. Liczba ludności Gminy Chełm według faktycznego miejsca zamieszkania w latach 2004-
2014 ....................................................................................................................................................... 13
Wykres 2. Prognoza liczby ludności Gminy Chełm w latach 2014-2035 ............................................... 13
Wykres 3. Przyrost naturalny, saldo migracji i przyrost rzeczywisty ludności Gminy Chełm w latach
2004-2014 ............................................................................................................................................. 14
Wykres 4. Struktura ludności Gminy Chełm ze względu na płeć w latach 2004-2014 .......................... 14
Wykres 5. Struktura ludności ze względu na wiek i płeć w 2005 oraz w 2014 roku ............................. 15
Wykres 6. Struktura ludności Gminy Chełm według ekonomicznych grup wieku w latach 2004-2014 ...
............................................................................................................................................................... 16
Wykres 7. Poziom wskaźników obciążenia demograficznego dla Gminy Chełm, woj. lubelskiego i kraju
w 2014 roku ........................................................................................................................................... 17
Wykres 8. Poziom bezrobocia w Gminie Chełm w latach 2007-2014 ................................................... 18
Wykres 9. Liczba bezrobotnych na 100 pracujących w Gminie Chełm w latach 2004-2013 ................ 19
Wykres 10. Sytuacja na rynku pracy w Gminie Chełm na tle powiatu chełmskiego, województwa
lubelskiego i kraju w 2013 roku ............................................................................................................. 20
Wykres 11. Liczba nowo zarejestrowanych i wyrejestrowanych podmiotów gospodarki narodowej
w Gminie Chełm w latach 2009-2014 ................................................................................................... 24
Wykres 12. Korzystający z noclegów w Gminie Chełm w latach 2004-2014......................................... 27
Wykres 13. Liczba udzielonych noclegów w Gminie Chełm w latach 2004-2014 ................................. 28
Wykres 14. Długość czynnej wodociągowej sieci rozdzielczej oraz liczba połączeń do budynków
mieszkalnych w Gminie Chełm w latach 2004-2013 ............................................................................. 42
Wykres 15. Długość czynnej kanalizacyjnej sieci rozdzielczej oraz liczba połączeń do budynków
mieszkalnych w Gminie Chełm w latach 2004-2014 ............................................................................. 43
Wykres 16. Długość czynnej gazowej sieci rozdzielczej (km) oraz liczba czynnych przyłączy do
budynków mieszkalnych w Gminie Chełm w latach 2004-2013 ........................................................... 44
Wykres 17. Masa zmieszanych odpadów komunalnych odebranych w latach 2005-2013 z terenu
Gminy Chełm ......................................................................................................................................... 46
Wykres 18. Przeciętna powierzchnia użytkowa mieszkań w Gminie Chełm w latach 2004-2013 ........ 48
Wykres 19. Środowiskowa pomoc społeczna w Gminie Chełm w latach 2008-2013 ........................... 54
Strategia Rozwoju Gminy Chełm na lata 2015-2020 z perspektywą do roku 2030
84
Wykres 20. Udział osób zamieszkujących gospodarstwa domowe korzystające ze środowiskowej
pomocy społecznej w ludności ogółem w latach 2008-2013 w Gminie Chełm, województwie i kraju ....
............................................................................................................................................................... 55
Wykres 21. Świadczenia rodzinne w Gminie Chełm w latach 2008-2013 ............................................. 55
Wykres 22. Dochody, wydatki i wynik budżetu Gminy Chełm w latach 2008-2015 (w mln zł) ............ 59
Wykres 23. Nadwyżka dochodów ogółem nad wydatkami bieżącymi, spłata i obsługa zadłużenia oraz
wydatki majątkowe Gminy Chełm w latach 2008-2015 (w mln zł) ....................................................... 60
Wykres 24. Stan i obsługa zadłużenia Gminy Chełm w latach 2008-2015 (w mln zł) ........................... 60
Wykres 25. Wskaźnik nadwyżki dochodów ogółem nad wydatkami bieżącymi/obsługa zadłużenia dla
Gminy Chełm w latach 2008-2015 ........................................................................................................ 61
Wykres 26. Wskaźniki stanu i obsługi zadłużenia do dochodów dla Gminy Chełm w latach 2008-2015
............................................................................................................................................................... 62
Spis fotografii
Fotografia 1. Rezerwat Torfowisko „Sobowice” .................................................................................... 12
Fotografia 2. Pałac w Srebrzyszczu ........................................................................................................ 29
Fotografia 3. Młyn i zabudowania podworskie w Uhrze ....................................................................... 29
Fotografia 4. Kamienna wieża w Stołpiu ............................................................................................... 30
Fotografia 5. Zabytki sakralne Gminy Chełm......................................................................................... 32
Fotografia 6. Zalew Żółtańce i Zalew Staw ............................................................................................ 33
Fotografia 7. Trasy rowerowe i szlaki piesze Gminy Chełm .................................................................. 34
Fotografia 8. Teren lotniska w Depułtyczach Królewskich .................................................................... 39
Fotografia 9. Wydarzenia kulturalne Gminy Chełm .............................................................................. 53
Spis map
Mapa 1. Położenie Gminy Chełm w województwie lubelskim ................................................................ 9
Mapa 2. Sieć osadnicza Gminy Chełm ................................................................................................... 10
Mapa 3. Podstawowy układ komunikacyjny Gminy Chełm .................................................................. 37
Mapa 4. Przebieg projektowanej obwodnicy Miasta Chełm w dwóch wariantach, stan na 2010 r. .... 38
Mapa 5. Schemat sieci komunikacyjnej CLA ......................................................................................... 40
Mapa 6. Lokalizacja i zasięg Aglomeracji Chełm ................................................................................... 41
Mapa 7. Lokalizacja hotspotów w Gminie Chełm ................................................................................. 47
Strategia Rozwoju Gminy Chełm na lata 2015-2020 z perspektywą do roku 2030
85
Załącznik nr 1. Przykładowe wskaźniki monitoringowe
Nr Obszar
priorytetowy / Cel Nazwa
Jednostka miary
Źródło
1. Obszar
priorytetowy Poprawa jakości życia w gminie
1.1. Cel strategiczny Wykorzystanie aktywności mieszkańców do prowadzenia polityki rozwoju gminy
Liczba mieszkańców zaangażowanych w działalność wolontariacką i projekty społeczne os. UG
Liczba przedsięwzięć integrujących społeczność lokalną i wzmacniających więzi społeczne szt. UG
Liczba inicjatyw realizowanych w ramach budżetu obywatelskiego szt. UG
Wartość inicjatyw realizowanych w ramach budżetu obywatelskiego PLN UG
Liczba akcji mających na celu aktywizację społeczną mieszkańców szt. UG
1.2. Cel strategiczny Zwiększenie jakości usług publicznych
Odsetek mieszkańców zadowolonych ze standardów usług świadczonych przez organy samorządowe wsk. opisowy ankiety
Liczba wdrożonych rozwiązań teleinformatycznych do komunikacji z obywatelami i załatwiania spraw urzędowych
szt. UG
1.3. Cel strategiczny Wspieranie mobilności mieszkańców
Liczba połączeń komunikacji zbiorowej między miejscowościami Gminy Chełm a Miastem Chełm szt. UG
Długość zmodernizowanych ścieżek rowerowych km UG
Długość wybudowanych ścieżek rowerowych km UG
1.4. Cel strategiczny Podnoszenie jakości edukacji
Liczba przedsięwzięć polegających na modernizacji infrastruktury edukacyjnej szt. UG, szkoły
Kwota przeznaczona na zakup pomocy dydaktycznych PLN UG, szkoły
Liczba nauczycieli i wychowawców biorących udział w programach rozwoju kompetencji i kwalifikacji os. szkoły
Liczba ofert zajęć dodatkowych i świetlicowych dostępnych w szkołach na terenie gminy szt. UG, szkoły
Liczba laureatów olimpiad przedmiotowych os. szkoły
1.5. Cel strategiczny Poprawa dostępności oferty kulturalnej
Liczba nowych atrakcji kulturalnych szt. UG, OK
Liczba zmodernizowanych budynków instytucji kultury szt. UG
Liczba budynków kultury, w których unowocześniono wyposażenie i uzupełniono zasoby szt. UG
Strategia Rozwoju Gminy Chełm na lata 2015-2020 z perspektywą do roku 2030
86
Nr Obszar
priorytetowy / Cel Nazwa
Jednostka miary
Źródło
Liczba porozumień zawartych z gminami sąsiednimi w zakresie udostępniania zasobów kultury szt. UG
1.6. Cel strategiczny Rozwój aktywności sportowej i profilaktyka zdrowotna
Liczba wybudowanych obiektów sportowych i rekreacyjnych szt. UG
Liczba zmodernizowanych obiektów sportowych i rekreacyjnych szt. UG
Liczba inicjatyw w zakresie promowania sportu oraz zdrowego stylu życia szt. UG
Liczba zrealizowanych przedsięwzięć z zakresu profilaktyki i edukacji zdrowotnej szt. UG
1.7. Cel strategiczny Wspieranie budowy społeczeństwa informacyjnego
Liczba operatorów działających na terenie gminy szt. UG
1.8. Cel strategiczny Włączenie społeczne grup marginalizowanych
Liczba inicjatyw z zakresu włączenia społecznego osób zagrożonych wykluczeniem społecznym szt. UG
1.9. Cel strategiczny Utrzymanie jakości środowiska naturalnego
Liczba kampanii w zakresie edukacji ekologicznej szt. UG
Liczba zrealizowanych akcji promujących postawy proekologiczne wśród mieszkańców szt. UG
1.10. Cel strategiczny Zwiększenie bezpieczeństwa publicznego
Modernizacja wyposażenia OSP w Gminie Chełm wsk. opisowy UG
Liczba zorganizowanych działań edukacyjnych w zakresie przeciwdziałania występowaniu zjawisk niepożądanych na terenie gminy
szt. UG
1.11. Cel strategiczny Budowanie spójności społecznej
Liczba zorganizowanych imprez integrujących, rekreacyjnych i rozrywkowych szt. UG
2. Obszar
priorytetowy Rozbudowa i poprawa stanu infrastruktury
2.1. Cel strategiczny Zwiększenie spójności układu drogowego
Długość wybudowanych dróg gminnych km UG
Długość zmodernizowanych dróg gminnych km UG
Długość wybudowanych dróg na terenie gminy km UG
Długość zmodernizowanych dróg na terenie gminy km UG
Strategia Rozwoju Gminy Chełm na lata 2015-2020 z perspektywą do roku 2030
87
Nr Obszar
priorytetowy / Cel Nazwa
Jednostka miary
Źródło
2.2. Cel strategiczny Poprawa bezpieczeństwa ruchu drogowego
Długość wybudowanych chodników hm UG
Liczba nowych punktów oświetlenia ulicznego szt. UG
Długość wybudowanych ścieżek i dróg rowerowych km UG
Długość zmodernizowanych ścieżek i dróg rowerowych km UG
Liczba wybudowanych elementów infrastruktury towarzyszącej dla rowerzystów szt. UG
Długość wybudowanych ciągów pieszych km UG
Długość zmodernizowanych ciągów pieszych km UG
2.3. Cel strategiczny Rozbudowa infrastruktury sieci komunalnych
Długość wybudowanej sieci wodociągowej km UG
Długość zmodernizowanej sieci wodociągowej km UG
Długość wybudowanej sieci kanalizacyjnej km UG
Długość zmodernizowanej sieci kanalizacyjnej km UG
Odsetek mieszkańców korzystających z instalacji wodociągowej % UG, GUS
Odsetek mieszkańców korzystających z instalacji kanalizacyjnej % UG, GUS
Liczba wybudowanych przydomowych oczyszczalni ścieków szt. UG
Liczba przeprowadzonych akcji ekologicznych skierowanych do mieszkańców szt. UG
2.4. Cel strategiczny Rozwój infrastruktury turystycznej i rekreacyjnej
Liczba wybudowanych obiektów sportowych i rekreacyjnych szt. UG
Liczba zmodernizowanych obiektów sportowych i rekreacyjnych szt. UG
Modernizacja wyposażenia obiektów wodnych (Zalew Żółtańce i Staw) wsk. opisowy UG
2.5. Cel strategiczny Zapewnianie dostępności terenów pod budownictwo mieszkaniowe
Powierzchnia terenów udostępnionych pod zabudowę mieszkaniową ha UG
Udział powierzchni uzbrojonych terenów udostępnionych pod zabudowę mieszkaniową w powierzchni terenów mieszkaniowych ogółem
% UG
2.6. Cel strategiczny Poprawa stanu infrastruktury społecznej
Liczba zmodernizowanych budynków szkolnych szt. UG
Liczba szkół doposażonych w pomoce naukowe i sprzęt sportowy szt. UG
Strategia Rozwoju Gminy Chełm na lata 2015-2020 z perspektywą do roku 2030
88
Nr Obszar
priorytetowy / Cel Nazwa
Jednostka miary
Źródło
Liczba szkół doposażonych w nowoczesną infrastrukturę teleinformatyczną szt. UG
Liczba zmodernizowanych obiektów instytucji kultury szt. UG
3. Obszar
priorytetowy Rozwój gospodarczy
3.1. Cel strategiczny Zapewnienie dostępności atrakcyjnych terenów inwestycyjnych
Liczba kanałów informowania o dostępnych zasobach inwestycyjnych gminy i ChOF szt. UG
Liczba ofert inwestycyjnych zamieszczonych w bazach danych o inwestycjach i inwestorach szt. UG
3.2. Cel strategiczny Stała poprawa poziomu obsługi inwestorów
Liczba obsłużonych inwestorów os. UG
Poziom zadowolenia inwestorów z obsługi wsk. opisowy ankiety
3.3. Cel strategiczny Wspieranie funkcjonujących i przyciąganie nowych przedsiębiorstw
Liczba nowopowstałych przedsiębiorstw szt. UG, GUS
Wskaźnik przedsiębiorczości w gminie UG, GUS
3.4. Cel strategiczny Promocja gospodarcza gminy
Liczba wydanych publikacji dotyczących oferty inwestycyjnej szt. UG
Liczba udziałów w targach i imprezach promocyjnych szt. UG
3.5. Cel strategiczny Promocja aktywności gospodarczej wśród mieszkańców
Liczba kanałów informowania o zakładaniu i prowadzeniu działalności gospodarczej udostępnianych przez jednostki samorządowe
szt. UG
Liczba akcji promujących prowadzenie działalności gospodarczej szt. UG
Liczba programów szkoleniowych i finansowo-doradczych skierowanych do nowopowstających przedsiębiorstw
szt. UG
Liczba programów szkoleniowych i finansowo-doradczych skierowanych do funkcjonujących przedsiębiorstw szt. UG
Strategia Rozwoju Gminy Chełm na lata 2015-2020 z perspektywą do roku 2030
89
Nr Obszar
priorytetowy / Cel Nazwa
Jednostka miary
Źródło
3.6. Cel strategiczny Wykorzystanie potencjału Chełmskiego Obszaru Funkcjonalnego do rozwoju gminy
Liczba inicjatyw podejmowanych wspólnie z partnerami ChOF szt. UG
3.7. Cel strategiczny Rozwój turystyki
Liczba nowopowstałych obiektów turystycznych szt. UG
Promocja turystyczna gminy wsk. opisowy UG
Liczba turystów korzystających z noclegów na terenie gminy os. UG, GUS
Czas pobytu turystów na terenie gminy doba UG, GUS
3.8. Cel strategiczny Wspieranie rozwoju rolnictwa
Liczba inicjatyw wspierających rozwój gospodarstw rolnych na terenie gminy szt. UG
Liczba akcji informacyjnych dla rolników zachęcających do korzystania z pomocy instytucjonalnej szt. UG
Liczba rolników korzystających ze wsparcia instytucjonalnego os. UG
3.9. Cel strategiczny Rozwój współpracy z uczelniami wyższymi
Liczba inicjatyw podjętych we współpracy z PWSZ szt. UG
3.10. Cel strategiczny Promocja i wzrost zatrudnienia poza rolnictwem
Liczba pracujących poza rolnictwem os. UG, GUS
Udział pracujących poza rolnictwem w ogóle osób pracujących % UG, GUS
Strategia Rozwoju Gminy Chełm na lata 2015-2020 z perspektywą do roku 2030
90
Opracowanie:
Strategia Rozwoju Gminy Chełm
na lata 2015-2020 z perspektywą do roku 2030
wykonane zostało przez firmę:
LLooggooss CCoonnssuullttiinngg SSpp.. zz oo.. oo..
uull.. 33 MMaajjaa 1188//44
2200--007788 LLuubblliinn
Autorzy:
Natalia Chmielewska
Kamil Kowalczyk
Paweł Dryl
Top Related