Starzenie się i jego wpływ na

funkcje organizmu człowieka

Maria Korzonek

Wydział Nauk o Zdrowiu PAM

Teorie starzenia się organizmu

Teoria mutacji somatycznych:

Nagromadzenie się przypadkowych

uszkodzeń materiału genetycznego

oraz białek powoduje zmniejszenie

się zdolności regeneracyjnych

organizmu. Mutacje mogą być

wynikiem ekspozycji na naturalne

źródła promieniowania.

Teorie starzenia się organizmu

Teoria katastrofy błędów:

Akumulacja błędów w syntezie białka,

w zakresie translacji i transkrypcji, z

upływem czasu prowadzi do

uszkodzenia funkcji komórkowych

Teorie starzenia się organizmu

Teoria wolnych rodników:

Reaktywne molekuły metabolizmu

tlenu mogą uszkadzać białka błon

komórkowych, enzymy, DNA.

Wraz z wiekiem wzrasta produkcja

wolnych rodników co prowadzi do

akumulacji uszkodzeń tkanowych.

Teorie starzenia się organizmu

Teoria modyfikacji białek:

W wyniku pewnych reakcji chem. (

np. utleniania czy glikacji) dochodzi

do zmian w strukturze białek, które

się odkładają i zaburzają funkcje

komórek czy tkanek

Teorie starzenia się organizmu

Teoria immunologiczna:

Pogorszenie sprawności układu

immunologicznego i osłabienie funkcji

limfocytów T i B powoduje spadek

odporności na infekcje i wzrost

chorób z autoagresji.

Spadek nadzoru immunologicznego

prowadzi do wzrostu kancerogenezy.

Teorie starzenia się organizmu

Teoria neuroendokrynna:

Zmiany w układzie nerwowym i

hormonalnym głównie na osi

podwzgórze-przysadka mózgowa-

nadnercza oraz insulina i czynniki

wzrostowe prowadzą do

nieprawidłowych reakcji organizmu na

bodźce środowiskowe

Teoria starzenia się

komórkowego

Komórki mogą podzielić się tylko

określoną liczbę razy ( limit Hayflicka)

W następstwie podziałów dochodzi do

skracania się telomerów aż do

całkowitego zahamowania replikacji

Komórki rozrodcze i macierzyste

posiadają telomerazę, która

odbudowuje skrócone telomery

:

Teoria starzenia się

komórkowego

Komórki rozrodcze i macierzyste są

zdolne do większej liczby podziałów

niż limit Haylicka.

Telomeraza jest aktywna również w

komórkach nowotworowych, co

umożliwia nieprzerwane podziały i

agresywną proliferację.

Teorie starzenia się organizmu

Teoria rozwojowo-genetyczna:

Starzenie się jest kolejnym etapem

rozwoju i dojrzewania organizmu,

gdzie dochodzi do przewagi procesów

katabolicznych nad anabolicznymi

Teorie starzenia się organizmu

Wg Hayflicka starzenie komórkowe

jest ściśle związane z określoną

liczbą możliwych podziałów, a

czynnikiem wyznaczającym kres

możliwych podziałów są telomery

Progeria – zespoły

przyśpieszonego starzenia

Zespół Hutchinsona-Gilforda i zespół

Wernera

Uwarunkowany genetycznie

Zahamowanie wzrostu, pojawienie się

zmarszczek, siwienie, łysienie, szybki

rozwój miażdżycy, chorób układu

krążenia i nowotworowych

Objawy już w dzieciństwie

Restrykcja kaloryczna

Zmniejszenie wartości kalorycznej

spożywanych pokarmów o ok. 20-

40% przy zachowanych wszystkich

niezbędnych składnikach może

spowolnić tempo starzenia i wydłużyć

czas życia o ok 50%)

Starzenie się wg WHO

Wiek podeszły 65 - 70 lat

Wiek starczy 71 – 90 lat

Długowieczność > 90 lat

Długość życia Polaków

Średnia długość życia Polaków – dla

mężczyzn 70,8 dla kobiet – 79,4 (

dane z 2005r.)

W ciągu ostatniej dekady średnia

długość życia wydłużyła się dla

mężczyzn o 4,9 lat, dla kobiet o 4 lata

Emeryci w Polsce

W ciągu 16 lat odsetek emerytów

zwiększył się z 12,8% w 1990r do

15,7% w 2006r, a w 2010 osiągnął

17% społeczeństwa

Organizm w okresie starości

Śmiertelność zwiększa się wraz z

wiekiem, po osiągnięciu dojrzałości

Pojawiają się zmiany w

biochemicznym składzie tkanek

Zmniejsza się fizjologiczna wydolność

organizmu ( np. spadek przesączania

kłębuszkowego, spadek częstości

akcji serca)

Organizm w okresie starości

Spada zdolność adaptacyjna

organizmu

Zwiększa się z wiekiem podatność na

choroby

Układ sercowo – naczyniowy w

okresie starzenia się organizmu

W sercu – spadek liczby komórek

mięśniowych i wzrost kolagenu

Obniżenie max. częstości serca

Wzrost późnorozkurczowej i

późnoskurczowej objętości serca

Pogorszenie rezerwy czynnościowej

serca

Układ sercowo-naczyniowy w

okresie starzenia się organizmu

Mechanizmy adaptacyjne

utrzymujące pojemność minutową

serca:

Wzrost objętości rzutu serca

Wzrost liczby uderzeń na minutę

Układ sercowo – naczyniowy w

okresie starzenia się organizmu

W układzie bodźco-przewodzącym

spadek liczby komórek

przewodzących a wzrost kolagenu

Spadek podatności wszystkich

naczyń z powodu pogrubienia

warstwy wewnętrznej i środkowej (

spadek tkanki sprężystej kosztem

wzrostu włókien kolagenu).

Układ sercowo – naczyniowy w

okresie starzenia się organizmu

Nadciśnienie tętnicze ( ok.57-70%

osób podeszłych), często wtórne:

choroby nerek, guz chromochłonny

nadnerczy, zespół Conna, choroby

tarczycy,zespół Cushinga

Izolowane nadciśnienie skurczowe

Układ sercowo – naczyniowy w

okresie starzenia się organizmu

Choroba niedokrwienna serca u ok.

30% ( w badaniach pośmiertnych u

ok. 70%)

Drugi szczyt ostrych zespołów

wieńcowych – po 65r. życia

Śmiertelność w przebiegu OZW jest

większa i rośnie wraz z wiekiem

Układ sercowo – naczyniowy w

okresie starzenia się organizmu

Niewydolność serca u ok. 13%

Przyczyny:nadciśnienie tętnicze,

choroba niedokrwienna, nabyte wady

zastawkowe, ograniczona

aktywność ruchowa

Układ oddechowy w okresie

starzenia się organizmu

Osłabienie odruchu kaszlowego

Osłabienie siły mięśni oddechowych

Zanik mięśni międzyżebrowych

Usztywnienie ścian klatki piersiowej

Układ oddechowy w okresie

starzenia się organizmu

Spadek ilości tkanki podporowej w

płucach

Zmniejszenie powierzchni wymiany

gazowej

Wzrost średnicy przewodów

pęcherzykowych

Układ oddechowy w okresie

starzenia się organizmu

Zwiększenie objętości zalegającej w

płucach

Wzrost czynnościowej pojemności

zalegającej

Spadek utlenowania krwi

Zmniejszenie czułości ośrodków

oddechowych

Układ oddechowy w okresie

starzenia się organizmu

Przewlekła obturacyjna choroba płuc związana z wiekiem ( czynniki środowiskowe, palenie papierosów, utrata funkcji płuc, spadek rezerw wentylacyjnych)

Zapalenia płuc (nadprodukcja śluzu, uszkodzenie aparatu rzęskowego)

Nowotwory płuc

Astma oskrzelowa

Układ odpornościowy w okresie

starzenia się organizmu

Zwiększona podatność na infekcje z

cięższym przebiegiem

Wzrost zachorowań na choroby z

autoagresji i nowotworowe

Zaburzenia produkcji cytokin

Spadek liczby limfocytów B

Wzrost produkcji autoprzeciwciał

Pogorszenie odpowiedzi nieswoistej

związanej z fagocytozą

Układ moczowo-płciowy w okresie

starzenia się organizmu

Spadek wielkości nerek o ok. 30%

Spadek liczby czynnych nefronów

Pogorszenie funkcji cewek nerkowych

Spadek filtracji kłębuszkowej o ok.

10% na każdą dekadę po 30 r. życia

Zwiększona utrata sodu

Wzrost zatrzymywania w organiźmie

potasu – ryzyko hiperkaliemii

Układ moczowo-płciowy w okresie

starzenia się organizmu

Odwodnienie spowodowane spadkiem pragnienia i utratą zdolności zagęszczania moczu

Utajona niewydolność nerek u ok. 48% po 70 r. życia

Zmniejszenie warstwy korowej nerek sięga 64% po 70 r. życia

Nefrotoksyczne działanie leków (głównie NLPZ )

Układ pokarmowy w okresie

starzenia się organizmu

Zmiany czynnościowe i morfologiczne p.p. spowodowane spadkiem elementów kurczliwych mięśni i wzrostem włókien kolagenowych

Spadek siły skurczu mięśni przewodu pokarmowego

Spadek ilości neuronów cholinergicznych przewodu pokarmowego ( p.p.)

Układ pokarmowy w okresie

starzenia się organizmu

Zaburzenia opróżniania żołądka

Zmiany zanikowe błony śluzowej

żołądka – hipochlorhydria, spadek

wydzielania pepsyny

Możliwość przemieszczania się

bakterii do p.p. – nasilone procesy

fermentacyjne, zaburzenia

wchłaniania

Układ pokarmowy w okresie

starzenia się organizmu

Zmiany w zakresie jelita cienkiego:

Osłabienie siły warstwy mięśniowej

Spadek ilości komórek endokrynnych

Pogorszenie wchłaniania głównie wit.

D, wapnia, żelaza, wit. B12

Uchyłkowatość jelita grubego

Układ pokarmowy w okresie

starzenia się organizmu

Zmniejszenie masy wątroby

Spadek przepływu krwi przez wątrobę

Upośledzenie funkcji wątroby

Kamica pęcherzyka żółciowego u

ok.20-30% po 65 r. życia

Ostre żółciopochodne zapalenie

trzustki stanowi 65% wszystkich OZT

w wieku starszym

Układ pokarmowy w okresie

starzenia się organizmu

Choroba wrzodowa żołądka i

dwunastnicy – najczęstsza przyczyna

– NLPZ

Powikłania – krwawienia, perforacje –

duży odsetek zgonów

Zapalenie wyrostka robaczkowego –

przebieg skąpoobjawowy – u 70% po

70r.ż. dochodzi do perforacji

Układ pokarmowy w okresie

starzenia się organizmu

Choroba uchyłkowa jelita grubego – u

10-35% postać objawowa

Powikłania – krwawienia lub

perforacja uchyłka – wysoka

śmiertelność – siega 18%

Nowotwory jelita grubego – druga co

do częstości przyczyna zgonów

wśród osób z chorobą nowotworową.

Układ kostno-stawowy w

okresie starzenia się organizmu

Spadek masy kostnej

Wzmożony metabolizm osteoklastów

zmniejszony osteoblastów – deficyt

odbudowy kostnej – osteoporoza

Układ kostno-stawowy w

okresie starzenia się organizmu

Choroba zwyrodnieniowa stawów:

Spadek liczby komórek

mezenchymalnych

Zmiany jakościowe kolagenu

Spadek hormonów tropowych i

cytokin związanych z utrzymaniem

integralności tkanki łącznej

Mikrouszkodzenia tkanki chrzęstnej

Układ nerwowy w okresie

starzenia się organizmu

Spadek masy i funkcji mózgu –

spadek liczby neuronów i kom. gleju,

które dostarczają substancji

odżywczych i pośredniczą w

neurotransmisji, gromadzenie

produktów przemiany materii.

Spowolnienie przetwarzania

informacji, upośledzenie pamięci,

rozwój chorób otępiennych.

otępiennych.

Układ nerwowy w okresie

starzenia się organizmu

Spadek wrażliwości receptorów

adrenergicznych

Zaburzenia funkcji wazomotorycznych

– zwężenie i rozszerzenie naczyń,

nagłe zwyżki RR, zasłabnięcia,

potliwość, upośledzenie

termoregulacji, „sztywność

emocjonalna”.

Narządy zmysłów w okresie

starzenia się organizmu

Starcza dalekowzroczność ( brak

zdolności akomodacji soczewki)

Zaćma starcza – mętnienie soczewki

Ubytek słuchu typu odbiorczego –

utrudnia rozumienie mowy w hałasie

Spadek czucia obwodowego,

zwłaszcza wibracji i czucia

głębokiego, co sprzyja upadkom

Dziękuję za uwagę