Standardy wymagań Historia i społeczeństwo. Historia wokół ...

Standardy wymagań – Historia i społeczeństwo. Historia wokół nas. Klasa 4

Temat lekcji (rozdział

w podręczniku)

Środki dydaktyczne

Zagadnienia, materiał nauczania

Odniesienia do podstawy

programowej

Wymagania na ocenę

dopuszczającą; uczeń:

Wymagania na ocenę

dostateczną; uczeń:

Wymagania na ocenę

dobrą; uczeń:

Wymagania na ocenę

bardzo dobrą uczeń:

Wymagania na ocenę celującą; uczeń:

Liczba godzin

CZĘŚĆ I. POZNAJĘ HISTORIĘ

1. O czym mówi nam historia?

1. Historia jest na-

uką o dziejach. 2. W dziejach było

wiele epok. 3. Czym zajmuje

się historyk? 4. Czym jeszcze

będziemy zaj-mować się na lekcjach historii?

• podręcznik • zeszyt

ćwiczeń

• historia jako nauka zajmująca się ba-daniem przeszłości

• historia jako dzieje • podział dziejów na

epoki – prehistoria, starożytność, śre-dniowiecze, nowo-żytność, współczesność

• czym zajmuje się historyk

• nauki wspomagają-ce historię – chro-nologia, archeologia, gene-alogia, numizmaty-ka, heraldyka

• przeszłość, trady-cja, badanie prze-szłości na podstawie źródeł historycznych, pra-ca historyka, epoki historyczne, czasy prehistoryczne, prehistoria, czasy historyczne

8. Historia jako dzieje. Uczeń: 1) odróżnia historię

rozumianą jako dzieje, prze-szłość od historii rozumianej jako opis dziejów przeszłości;

2) wyjaśnia, na czym polega praca historyka.

• wyjaśnia, czym zajmuje się hi-storia

• wymienia co najmniej dwie nauki wspo-magające hi-storię

• wyjaśnia poję-cia: dawno, przeszłość

• wyjaśnia poję-cia: tradycja, epoka, prehi-storia, historia, cywilizacja

• wymienia w kolejności chronologicz-nej epoki histo-ryczne: starożytność, średniowiecze, nowożytność, współczesność

• wyjaśnia różne znaczenia po-jęcia historia – nauka zajmu-jąca się bada-niem przeszłości i historia jako wszystkie wy-darzenia, które kiedyś się działy

• podaje przy-kłady nauk wspomagają-cych historię (chronologia, numizmatyka, archeologia, genealogia, heraldyka) i wyjaśnia, czym się zaj-mują

• wyjaśnia, czym zajmuje się hi-storyk – bada-niem źródeł pisanych

• wyjaśnia różni-cę pomiędzy prehistorią i historią

• wyjaśnia, jakie znaczenie mia-ło wynalezienie pisma

• wyjaśnia po-trzebę znajo-mości historii

• wymienia i wskazuje na osi czasu w kolejności chronologicz-nej epoki histo-ryczne: starożytność, średniowiecze, nowożytność, współczesność

• wyjaśnia, że epoki histo-ryczne składa-ją się na całość dziejów

• wyjaśnia zna-czenie tradycji dla ciągłości historycznej

• własnymi słowami wyjaśnia, dlaczego historię nazywamy nauczycielką życia

• wyjaśnia, że każda nowa epoka roz-poczyna się na skutek jakiegoś wielkiego odkrycia albo wydarzenia, takiego np., jak opanowanie przez ludzi umiejętności posługiwania się ogniem, wynale-zienie pisma czy narodziny Chrystu-sa

• wyjaśnia znacze-nie tradycji dla ciągłości histo-rycznej

1

2. Co to jest czas i jak go mierzy-my?

1. Kiedy nie było

zegarka. 2. Czas w historii. 3. Do czego służy

oś czasu? 4. Jak obliczyć czas

w historii, czyli trochę matema-


ćwiczeń • czasomie-

rze • kalendarze

• sposoby mierzenia czasu – zegar sło-neczny, klepsydra

• jednostki czasu w historii – era, ty-siąclecie, wiek, pół-wiecze

• oś czasu • obliczanie czasu

pomiędzy wydarze-niami

• kalendarz księży-

I. Chronologia histo-ryczna. Uczeń posługuje się podstawowymi określeniami czasu historycznego: okres p.n.e., n.e., tysiąclecie, wiek, rok; przyporządko-wuje fakty histo-ryczne datom; oblicza upływ czasu

• wyjaśnia, do czego służy oś czasu

• wymienia spo-soby mierzenia czasu używane przez człowie-ka (klepsydra, zegar słonecz-ny, zegar me-chaniczny itp.)

• podaje, ile lat

• wyjaśnia, jak działała klep-sydra i zegar słoneczny

• na podstawie daty, wskazuje wiek, w jakim miało miejsce wydarzenie

• wyjaśnia skróty – p.n.e. i n.e.

• posługuje się osią czasu, lo-kalizuje daty na osi czasu

• określa wiek i jego połowę

• szereguje wy-darzenia w czasie, obli-cza czas mię-dzy wydarzeniami

• swobodnie po-sługuje się osią czasu

• podaje, ile dni ma kalendarz gregoriański, kiedy i przez kogo został wprowadzony oraz co ozna-cza, że rok jest przestępny

• wskazuje różnicę pomiędzy kalenda-rzem księżycowym i kalendarzem sło-necznym

2

2


w podręczniku)

Środki dydaktyczne



programowej

Wymagania na ocenę


Wymagania na ocenę


Wymagania na ocenę

dobrą; uczeń:

Wymagania na ocenę



Liczba godzin

tyki. 5. Długa droga do

powstania kalen-darza.

cowy i słoneczny • chronologia • czasy przed naszą

erą, czasy naszej ery, tysiąclecie, wiek, pierwsza połowa wieku, druga poło-wa wieku

między wydarze-niami historycznymi i umieszcza je na linii chronologicznej; dostrzega związki teraźniejszości z przeszłością

liczy wiek i półwiecze

• wyjaśnia, że stulecie ozna-cza 100 lat, czyli wiek

• wyjaśnia, czym zajmuje się chronologia

• wyjaśnia poję-cia: wiek, ty-siąclecie, półwiecze

• wyjaśnia, jakie wydarzenie posłużyło do podziału czasu na wydarzenia przed naszą erą i wydarzenia naszej ery

• wyjaśnia poję-cia: era, mit

• wyjaśnia poję-cia: wiek, ty-siąclecie, półwiecze

• wskazuje na osi czasu na-rodziny Chry-stusa, czasy przed naszą erą i czasy na-szej ery

3. Źródła histo-ryczne opowiada-ją nam o przeszłości

1. Bez źródła ani

rusz. 2. Co to jest źródło

historyczne? 3. Jakie znamy

źródła historycz-ne?

4. Jak chronimy bezcenne źródła historyczne?

5. Różnorodne przekazy o życiu ludzi – dawniej i dziś.


ćwiczeń • źródła

historycz-ne, np. kronika szkoły

• źródło historyczne – ślad działalności człowieka pozosta-wiony w przeszłości

• rodzaje źródeł histo-rycznych: źródła materialne i niematerialne, pi-sane i niepisane

• pojęcia: źródło hi-storyczne, zabytek, archeologia, ekspo-nat, muzeum, skan-sen

• źródła pisane: listy, kroniki, roczniki, pamiętniki

• znaczenie arche-ologii w odkrywaniu i badaniu material-nych źródeł histo-rycznych

• muzeum jako miej-sce gromadzenia

8. Historia jako dzieje. Uczeń: 3) podaje przykłady

różnych źródeł historycznych i wyjaśnia, dla-czego należy je chronić.

• podaje przy-kład znanego mu muzeum

• podaje przy-kłady źródeł historycznych

• rozróżnia po-dział źródeł hi-storycznych na materialne i niematerialne

• wyjaśnia, co to jest źródło hi-storyczne

• wymienia przykłady źró-deł pisanych (kronika, rocz-niki, pamiętni-ki)

• wymienia przykłady źró-deł material-nych (naczynia, broń, budowle)

• wyjaśnia poję-cia: rocznik, kronika

• opisuje, czym zajmują się muzea, archi-wa i skanseny

• wyjaśnia, na czym polega praca historyka

• wymienia ro-dzaje źródeł historycznych przechowywa-nych w archiwach, muzeach i skansenach

• podaje przy-kłady informa-cji, jakie możemy zdo-być korzysta-jąc ze źródeł historycznych

• uzasadnia, dla-czego zabytki i źródła historycz-ne należy chronić i zabezpieczać przed zniszcze-niem

• omawia znaczenie odkrycia grobowca Tutenchamona i podaje przykłady znalezionych tam przedmiotów

1

3


w podręczniku)

Środki dydaktyczne



programowej

Wymagania na ocenę


Wymagania na ocenę


Wymagania na ocenę

dobrą; uczeń:

Wymagania na ocenę



Liczba godzin

i przechowywania pamiątek z przeszłości

• skansen jako miej-sce gromadzenia dawnych budynków wiejskich i ich wy-posażenia

4. Do czego służy mapa?

1. O pewnym waż-

nym pytaniu. 2. Jak czytać ma-

pę? 3. Co widać na ma-

pach i planach?


ćwiczeń • mapa

historyczna • mapa

geograficz-na

• plan

• znaczenie mapy w poznawaniu miej-sca wydarzeń

• kartografia – nauka rysowania map

• jak czytamy mapę i plan – tytuł mapy, legenda mapy

• rodzaje map – geo-graficzne, politycz-ne, tematyczne, historyczne

• plan miejscowości, przebiegu wydarze-nia

• atlas historyczny

II. Analiza i interpretacja historyczna. Uczeń odpowiada na proste pytania postawione do tek-stu źródłowego, planu, mapy, ilu-stracji.

• wskazuje tytuł i legendę mapy

• odczytuje pro-ste informacje z mapy przy pomocy na-uczyciela

• wyjaśnia, do czego history-kowi potrzebna jest mapa

• wyjaśnia, co to jest legenda mapy

• wyjaśnia, czym jest plan mia-sta lub jakie-goś wydarzenia

• opisuje, czym zajmuje się kartograf

• wymienia róż-nice pomiędzy mapą histo-ryczną a mapą geograficzną

• odczytuje pro-ste informacje z mapy

• podaje przy-kładowe infor-macje, jakie historyk może wyczytać z mapy

• wymienia ro-dzaje map – historyczna, polityczna, geograficzna

• wyjaśnia poję-cie: kartografia

• samodzielnie po-sługuje się mapą historyczną

1

POWTÓRZENIE MATERIAŁU I SPRAWDZIAN WIADOMOŚCI –

POZNAJĘ HISTORIĘ


ćwiczeń

1. O czym mówi nam historia?

2. Co to jest czas i jak go mierzymy?

3. Źródła historyczne opowiadają nam o przeszłości.

4. Do czego służy mapa?

• jw. • wyjaśnia, czym zajmuje się hi-storia i na czym polega praca historyka

• podaje przy-kłady nauk wspomagają-cych historię

• wyjaśnia, do czego służy oś czasu

• wymienia co najmniej jedno muzeum

• wskazuje tytuł i legendę mapy

• wyjaśnia poję-cia: tradycja, epoka, prehi-storia, cywili-zacja,

• wyjaśnia różne znaczenia sło-wa historia – historia jako nauka i historia jako prze-szłość, to co się wydarzyło

• określa wiek na podstawie daty rocznej

• wyjaśnia skró-ty: n.e. i p.n.e.

• wymienia przykłady źró-deł historycz-nych

• wyjaśnia poję-cia: wiek, ty-siąclecie, rocznik, kroni-ka

• wyjaśnia, na czym polega praca historyka

• wymienia na-uki wspomaga-jące historię (chronologia, numizmatyka, archeologia, genealogia, heraldyka)

• wymienia różni-ce między pre-historią i historią i wyjaśnia, jakie znaczenie mia-ło wynalezienie

• wyjaśnia poję-cie: mit

• posługuje się osią czasu

• wyjaśnia, jakie wydarzenie posłużyło do podziału czasu na wydarzenia przed naszą erą i wydarzenia naszej ery

• wyjaśnia poję-cie: kartografia

• wymienia co najmniej jedno znane mu mu-zeum i skansen

• własnymi słowami wyjaśnia, dlaczego historię nazywamy nauczycielką życia

• uzasadnia, dla-czego zabytki i źródła historycz-ne należy chronić i zabezpieczać przed zniszcze-niem

• samodzielnie po-sługuje się mapą historyczną

2

4


w podręczniku)

Środki dydaktyczne



programowej

Wymagania na ocenę


Wymagania na ocenę


Wymagania na ocenę

dobrą; uczeń:

Wymagania na ocenę



Liczba godzin

• odczytuje in-formacje z legendy ma-py

pisma • prawidłowo

umieszcza da-ty na osi czasu

• odczytuje pro-ste informacje z mapy

• wskazuje po-dobieństwa i różnice po-między mapą historyczną a polityczną

• wyjaśnia, czym zajmują się muzea i skanseny

CZĘŚĆ II. ŚWIAT WOKÓŁ NAS

5. Kim jestem, czym się różnię od innych?

1. Co to jest oso-

bowość i o czym nam mówi?

2. Nasze podobień-stwo jest wi-doczne mimo różnic między nami.

3. Czego uczymy się od innych?

4. Tacy jesteśmy, czyli nasze ce-chy osobiste.

5. Każdy jest oso-bą.


ćwiczeń

• osobowość czło-wieka

• cechy biologiczne, osobiste i społeczne każdego człowieka

• tolerancja jako po-szanowanie od-mienności innych osób

• odmienność i niepowtarzalność każdego człowieka

• uprzejmość jako wzorzec zachowa-nia będący przeja-wem szacunku dla innych

1. Refleksja nad sobą i otoczeniem społecznym. Uczeń: 1) wyjaśnia, w czym

wyraża się od-mienność i niepowtarzalność każdego czło-wieka;

2) podaje przykłady różnorodnych potrzeb człowie-ka oraz sposoby ich zaspokajania;

3) wyjaśnia, w czym przejawia się uprzejmość i tolerancja;

4) podaje przykłady konfliktów mię-dzy ludźmi i pro-ponuje sposoby ich rozwiązania.

• wymienia ce-chy osobiste i społeczne człowieka

• wymienia pod-stawowe po-trzeby człowieka

• wyjaśnia, czym jest osobo-wość człowie-ka

• rozróżnia ce-chy osobiste i społeczne człowieka

• porównuje sie-bie z innymi – wskazuje po-dobieństwa i różnice z grupą rówie-śników

• wyjaśnia, co znaczy, że osobowość człowieka jest niepowtarzalna

• odróżnia dobro od zła

• wyjaśnia, co oznacza, że ludzie powinni być tolerancyj-ni wobec in-nych

• wyjaśnia, cze-go uczymy się od innych

• podaje przy-kłady pozytyw-nych i negatywnych zachowań

• wyjaśnia pojęcie savoir-vivre

• tłumaczy, na czym polega różnica między tolerancją a obojętnością wobec drugiego człowieka

1

6. Społeczeństwo, rodzina, szkoła

1. Społeczeństwo.


ćwiczeń

• społeczeństwo, w którym żyjemy

• rodzina i jej zna-czenie

1. Refleksja nad sobą i otoczeniem społecznym. Uczeń:

• wymienia pra-wa i obowiązki członków ro-dziny

• wyjaśnia poję-cie: społe-czeństwo

• wymienia za-

• wyjaśnia, jakie wartości prze-kazuje nam szkoła

• wyjaśnia, czym zajmuje się w szkole sa-morząd

• własnymi słowami przedstawia swoje miejsce w społeczeństwie,

1

5


w podręczniku)

Środki dydaktyczne



programowej

Wymagania na ocenę


Wymagania na ocenę


Wymagania na ocenę

dobrą; uczeń:

Wymagania na ocenę



Liczba godzin

2. Rodzina. 3. Nasze potrzeby. 4. Koledzy

i przyjaciele. 5. W klasie i na

szkolnym koryta-rzu.

6. Moje prawa.

w wychowaniu dzieci

• prawa i obowiązki poszczególnych członków rodziny

• rola rówieśników w rozwoju i poznawaniu świata

• szkoła i jej znacze-nie dla przekazywania wiedzy i wychowania dzieci

• samorząd uczniow-ski i jego znaczenie w życiu szkoły

• prawa dziecka, prawa i obowiązki ucznia

• postępowanie sprawiedliwe, uprzejmość, tole-rancja, sprawiedli-wość

• przyjaźń, wiedza, wartości

2) podaje przykłady różnorodnych po-trzeb człowieka oraz sposoby ich zaspokajania;

3) wyjaśnia znacze-nie rodziny w życiu oraz wskazuje przykła-dy praw i obowiązków przysługujących poszczególnym członkom rodziny;

5) charakteryzuje społeczność szkolną z uwzględnieniem swoich praw i obowiązków;

6) podaje przykłady działań samorzą-du uczniowskiego w swojej szkole;

7) tłumaczy, odwo-łując się do przy-kładów, na czym polega postępo-wanie sprawie-dliwe.

4. Państwo. Uczeń: 4) omawia wybrane

prawa dziecka i podaje, gdzie można się zwró-cić, gdy są one łamane.

V. Współdziałanie w sprawach pu-blicznych. Uczeń współpracuje z innymi – planuje, dzieli się zadaniami i wywiązuje się z nich.

• podaje przy-kłady różno-rodnych potrzeb czło-wieka

• wymienia pra-wa dziecka i prawa ucznia

• odróżnia po-stępowanie sprawiedliwe od niesprawie-dliwego

dania samo-rządu uczniowskiego

• podaje przy-kłady zacho-wania rówieśników, które mogą mieć wpływ na zachowanie innych

• podaje proste przykłady uprzejmości i tolerancji

• wyjaśnia, co oznacza, że rodzice są na-szymi pierw-szymi nauczycielami

• podaje przy-kłady działal-ności samorządu uczniowskiego w szkole

uczniowski i jaki ma wpływ na życie szkoły

• odróżnia i charakteryzuje różne po-trzeby człowie-ka

• wymienia in-stytucje zajmu-jące się ochroną praw dziecka

odpowiada na py-tanie, jakie ma prawa i obowiązki (jako syn/córka, uczeń, obywatel)

• wyjaśnia znacze-nie zaspokajania podstawowych i wyższych potrzeb w życiu człowieka dla jego intelektu-alnego i emocjonalnego rozwoju

6


w podręczniku)

Środki dydaktyczne



programowej

Wymagania na ocenę


Wymagania na ocenę


Wymagania na ocenę

dobrą; uczeń:

Wymagania na ocenę



Liczba godzin

7. Skąd mój ród, moje korzenie?

1. Co kryją pamiątki

rodzinne? 2. Opowieści pra-

babci. 3. Drzewo

genealogiczne obrazem historii naszego rodu.

4. Historia nazwi-ska.


ćwiczeń

• pamiątki rodzinne jako świadectwo naszej przeszłości

• opowieści rodzinne przekazywane ust-nie przez dziadków

• drzewo genealo-giczne – graficzne przedstawienie rodu i rodowodu

• genealogia jako na-uka zajmująca się badaniem więzi ro-dzinnych

• pochodzenie na-zwisk

• kultywowanie trady-cji

1. Refleksja nad sobą i otoczeniem społecznym. Uczeń: 3) wyjaśnia znacze-

nie rodziny w życiu oraz wskazuje przy-kłady praw i obowiązków przysługujących poszczególnym członkom rodzi-ny;

4) wyraża opinię na temat kultywo-wania tradycji i gromadzenia pamiątek rodzin-nych.

I. Chronologia histo-ryczna. Uczeń posługuje się podstawowymi określeniami czasu historycznego; do-strzega związki te-raźniejszości z przeszłością. II. Analiza i interpretacja histo-ryczna. Uczeń pozyskuje informacje z różnych źródeł oraz selekcjonuje je i porządkuje; stawia pytania dotyczące przyczyn i skutków analizowanych wy-darzeń historycz-nych i współczesnych.

• rysuje swój ro-dowód (naj-bliższej rodziny)

• podaje przy-kłady pamiątek rodzinnych

• wyjaśnia poję-cie: genealogia

• rozumie zna-czenie pamią-tek w kultywowaniu przeszłości

• podaje defini-cję pojęcia: genealogia

• wyjaśnia poję-cie: ród

• krótko omawia własnymi sło-wami, jaką wartość histo-ryczną mają pamiątki ro-dzinne

• wie, skąd się wzięły nazwi-ska

• podaje, jakie informacje przydatne hi-storykowi mo-żemy uzyskać od dziadków

• rysuje uprosz-czone drzewo genealogiczne swojego rodu

• podaje pochodze-nie nazwisk: Ko-walski, Młynarski, Górski

• formułuje pytania, jakie można zadać świadkowi ważne-go wydarzenia hi-storycznego

1

POWTÓRZENIE MATERIAŁU I SPRAWDZIAN


ćwiczeń

5. Kim jestem, czym się różnię od in-nych?

• jw. • wymienia ce-chy osobiste i społeczne

• wyjaśnia, czym jest osobo-wość człowie-

• wyjaśnia, na czym polega niepowtarzal-

• wyjaśnia, co to jest tolerancja

• wyjaśnia, czym

• wyjaśnia, na czym polega różnica między tolerancją

2

7


w podręczniku)

Środki dydaktyczne



programowej

Wymagania na ocenę


Wymagania na ocenę


Wymagania na ocenę

dobrą; uczeń:

Wymagania na ocenę



Liczba godzin

WIADOMOŚCI –

ŚWIAT WOKÓŁ NAS

6. Społeczeństwo, rodzina, szkoła.

7. Skąd mój ród, skąd moje korzenie?

człowieka • wymienia pod-

stawowe po-trzeby człowieka

• wie, że istnieją prawa dziecka

• rysuje swój ro-dowód (naj-bliższej rodziny)

ka • odróżnia cechy

osobiste od cech społecz-nych człowieka

• wyjaśnia poję-cie: społe-czeństwo

• wie, czym zaj-muje się w szkole sa-morząd uczniowski

• podaje przy-kłady pamiątek rodzinnych

ność każdego człowieka

• wyjaśnia poję-cia: genealo-gia, ród

• omawia war-tość historycz-ną pamiątek rodzinnych

zajmuje się w szkole sa-morząd uczniowski i jaki ma wpływ na życie szkoły

• wie, skąd się wzięły nazwi-ska

• rysuje uprosz-czone drzewo genealogiczne swojego rodu

a obojętnością wobec drugiego człowieka

• podaje pochodze-nie nazwisk: Ko-walski, Młynarski, Górski

CZĘŚĆ III. MOJA MAŁA OJCZYZNA, MÓJ KRAJ

8. Legendy i historia mojego miasta i regionu

1. Miejsca i ludzie. 2. Mała ojczyzna. 3. Jak można opi-

sać swoją małą ojczyznę?

4. Historia, histo-ria…

5. Symbole lokalne. 6. Co powiedzieliby

nam nasi przod-kowie?

7. Tam, gdzie ży-jemy i gdzie mieszkamy – re-giony.

8. Co mówią lu-dzie?


ćwiczeń • mapa naj-

bliższej okolicy, miasta

• regiony Polski • mała ojczyzna jako

miejsce, w którym żyjemy

• legenda – opowieść zawierająca ele-menty fantastyczne

• zabytki – świadec-two historii danej miejscowości

• tradycja i obyczaje – wartości przeka-zywane z pokolenia na pokolenie

• różnorodność re-gionów historyczno-geograficznych w Polsce i ich cha-rakterystyka

• gwara jako odmiana języka, którą posłu-guje się ludność danego regionu

2. „Mała Ojczyzna”. Uczeń: 1) opisuje swoją

„małą Ojczyznę’, uwzględniając tradycję histo-ryczno-kulturową i problemy spo-łeczno-gospodarcze;

2) zbiera informacje o rozmaitych formach upa-miętnienia posta-ci i wydarzeń z przeszłości „małej Ojczyzny”;

3) wskazuje na ma-pie miejscowości siedzibę władz lokalnych i na przykładach omawia zakres ich działań.

• wyjaśnia poję-cie: legenda

• wskazuje na mapie region swojego za-mieszkania i jego stolicę

• wskazuje na mapie i wymienia co najmniej trzy regiony Polski i podaje ich sto-lice

• wymienia le-gendy związa-ne z początkiem państwa pol-skiego

• wyjaśnia, czym jest gwara

• podaje co naj-mniej trzy przy-kłady potraw regionalnych

• wymienia co naj-mniej dwa przykłady tań-ców regional-nych

• podaje przykła-dy gwar i wskazuje na mapie obszary, z których po-

• wyjaśnia poję-cie: mała oj-czyzna

• podaje przy-kłady potraw regionalnych

• opowiada o swoim regio-nie jako o małej oj-czyźnie

• podaje genezę symboli lokal-nych

• wyjaśnia, skąd się wzięły her-by

• podaje nazwę najbliższego muzeum re-gionalnego

• opowiada o swoim regio-nie jako o małej oj-czyźnie

• odszukuje w różnych źró-dłach i przedstawia informacje do-tyczące swojej miejscowo-ści/regionu

• podaje przykła-dy gwar i wskazuje na mapie obszary, z których po-chodzą



• wymienia, jakie obyczaje i tradycje skła-dają się na

• opowiada, co dla niego oznacza po-jęcie małej ojczy-zny i jakie miejsce uznaje za swoją małą ojczyznę

1

8


w podręczniku)

Środki dydaktyczne



programowej

Wymagania na ocenę


Wymagania na ocenę


Wymagania na ocenę

dobrą; uczeń:

Wymagania na ocenę



Liczba godzin

chodzą • podaje przykła-

dy informacji na temat zwycza-jów i tradycji, jakie mogą nam przekazać nasi dziadko-wie

folklor (twór-czość arty-styczna, baśnie, legen-dy, przysłowia, rzeźbiarstwo, muzyka, tańce, potrawy regio-nalne)

9. Polska – moja ojczyzna

1. Ojczyzna jest

wspólna. 2. Tam, gdzie ży-

jemy i gdzie mieszkamy.

3. Stolica Polski. 4. Nasze najważ-

niejsze symbole. 5. Hymn narodowy.

• podręcznik • zeszyt ćwi-

czeń • mapa

• Polska, nasza oj-czyzna

• Polska i jej miejsce w Europie – poło-żenie geograficzne, sąsiedzi

• mniejszości naro-dowe zamieszkują-ce Polskę

• Warszawa jako sto-lica państwa i siedziba władz państwowych, sejm i senat

• symbole państwowe – flaga, godło, hymn państwowy

• święta państwowe

3. Ojczyzna. Uczeń: 1) wymienia

i tłumaczy zna-czenie najważ-niejszych świąt narodowych, symboli pań-stwowych i miejsc ważnych dla pamięci naro-dowej;

2) wskazuje na ma-pie i opisuje główne regiony Polski;

3) wymienia mniej-szości narodowe i etniczne żyjące w Polsce

• wskazuje na mapie i wymienia są-siadów Polski

• wymienia pol-skie symbole narodowe

• wymienia pol-skie święta na-rodowe

• wyjaśnia poję-cie ojczyzny

• wymienia co najmniej trzy mniejszości na-rodowe za-mieszkujące Polskę

• wyjaśnia, co oznacza, że język polski jest naszym ję-zykiem urzę-dowym

• wymienia pol-skie święta na-rodowe, podaje ich daty

• wykonuje hymn Polski

• podaje imię i nazwisko au-tora słów Ma-zurka Dąbrowskiego

• wyjaśnia, że autor melodii nie jest znany

• wymienia mniejszości na-rodowe za-mieszkujące Polskę

• podaje, gdzie znajdują się siedziby pol-skiego parla-

• wyjaśnia po-chodzenie pol-skich symboli narodowych

• wymienia mniejszości narodowe za-mieszkujące Polskę

• wyjaśnia, na czym polega stołeczny cha-rakter War-szawy

• wyjaśnia, dla-czego w wielu miejscowo-ściach znajdu-je się ulica Warszawska

• wymienia daw-ne stolice Pol-ski (Gniezno, Kraków)

• opowiada o okolicznościach powstania polskie-go hymnu narodo-wego

1

9


w podręczniku)

Środki dydaktyczne



programowej

Wymagania na ocenę


Wymagania na ocenę


Wymagania na ocenę

dobrą; uczeń:

Wymagania na ocenę



Liczba godzin

mentu i prezydenta


MOJA MAŁA OJCZYZNA, MÓJ KRAJ


ćwiczeń

8. Legendy i historia mojego miasta i regionu.

9. Polska – moja oj-czyzna.

• jw. • wymienia le-gendy związa-ne z początkiem państwa pol-skiego

• wymienia co najmniej trzy regiony Polski

• wskazuje na mapie region, w którym mieszka

• wskazuje na mapie i wymienia są-siadów Polski

• wymienia pol-skie symbole narodowe


• wskazuje na mapie i wymienia co najmniej trzy regiony Polski i podaje ich stolice

• wyjaśnia poję-cie legendy

• wyjaśnia, czym jest gwara

• podaje co naj-mniej trzy przykłady po-traw regional-nych

• wymienia co najmniej dwa przykłady tańców regio-nalnych

• podaje przy-kłady gwar i wskazuje na mapie obszary, z których po-chodzą

• wyjaśnia poję-cie ojczyzny

• wymienia co najmniej trzy mniejszości narodowe za-mieszkujące Polskę

• wyjaśnia, co oznacza, że język polski jest naszym językiem urzę-dowym


• wyjaśnia poję-cie: mała oj-czyzna

• podaje przy-kłady potraw regionalnych

• opowiada o swoim regio-nie, jako o małej oj-czyźnie



• zna i wyjaśnia pochodzenie polskich sym-boli narodo-wych


• opowiada o swoim regio-nie, jako o małej oj-czyźnie

• odszukuje w różnych źró-dłach i przedstawia informacje do-tyczące swojej miejscowo-ści/regionu

• podaje przykła-dy gwar i wskazuje na mapie obszary, z których po-chodzą



• wymienia, jakie obyczaje i tradycje skła-dają się na folklor (twór-czość arty-styczna, baśnie, legen-dy, przysłowia, rzeźbiarstwo, muzyka, tańce, potrawy regio-nalne)

• wyjaśnia, na czym polega stołeczny cha-rakter War-szawy

•

• opowiada, co dla niego oznacza po-jęcie małej ojczy-zny, jakie miejsce uznaje za swoją małą ojczyznę

• opowiada o okolicznościach powstania pol-skiego hymnu na-rodowego

2

10


w podręczniku)

Środki dydaktyczne



programowej

Wymagania na ocenę


Wymagania na ocenę


Wymagania na ocenę

dobrą; uczeń:

Wymagania na ocenę



Liczba godzin

i podaje ich da-ty

• wykonuje hymn Polski

• podaje imię i nazwisko au-tora słów Ma-zurka Dąbrowskiego

• wyjaśnia, że autor melodii nie jest znany


• podaje, gdzie znajdują się siedziby pol-skiego parla-mentu i prezydenta

wymienia dawne stolice Polski (Gnie-zno, Kraków)

CZĘŚĆ IV. OPOWIEŚCI O LUDZIACH, LEGENDACH I HISTORII

10. Jak żyli nasi praprzodkowie – myśliwi i rolnicy

1. Nasi praprzod-

kowie. 2. Jak żyli? Co robi-

li? 3. Od koczownika

do rolnika, no i co z tego wyni-ka.

• podręcznik • zeszyt ćwi-

czeń

• ewolucja człowieka w prehistorii

• życie codzienne lu-dzi pierwotnych

• pierwsze narzędzia i broń

• koczowniczy tryb życia

• zmiana trybu życia z koczowniczego na osiadły

• powstanie rolnictwa – odkrycie zasad uprawy zbóż i hodowli zwierząt

• osiadły tryb życia

Temat spoza PP I. Uczeń dostrzega

związki teraźniej-szości z przeszłością.

• wymienia zwie-rzęta udomo-wione przez człowieka

• wymienia pierwsze na-rzędzia używa-ne przez człowieka

• podaje przy-kłady narzędzi wytwarzanych przez ludzi pierwotnych

• wyjaśnia, w jaki sposób odkrycie upra-wy zboża zmieniło spo-sób życia ludzi pierwotnych

• wyjaśnia, do czego służyły żarna

• wymienia pro-dukty, które stanowiły po-żywienie czło-wieka pierwotnego, wyjaśnia,

• wyjaśnia łaciń-skie określenie homo sapiens

• wyjaśnia, na czym polegało epokowe wy-darzenie, jakim było opanowa-nie przez człowieka ognia

• wyjaśnia, w jaki sposób człowiek wyko-rzystywał mię-so, skórę i kości zabitych zwierząt

• opowiada, jak przebiegała ewolucja czło-wieka, jak zmieniała się jego postawa i mózg

• porównuje życie koczownicze z życiem osiadłym ludzi

• wyjaśnia, dlaczego zmiana trybu ży-cia ludzi z koczowniczego na rolniczy miała bardzo duże zna-czenie dla rozwoju ludzkości

1

11


w podręczniku)

Środki dydaktyczne



programowej

Wymagania na ocenę


Wymagania na ocenę


Wymagania na ocenę

dobrą; uczeń:

Wymagania na ocenę



Liczba godzin

w jaki sposób człowiek je zdobywał

• przedstawia zajęcia ludzi pierwotnych

11. Biskupin – pradawna osada nad jeziorem

1. O tym, że każdy,

kto umie patrzeć, może być od-krywcą.

2. Życie w grodzie nad jeziorem.

3. Co się stało z Biskupinem?


ćwiczeń

• odkrycie osady w Biskupinie

• wygląd osady wa-rownej

• życie codzienne i zajęcia mieszkań-ców Biskupina

• Biskupin – jako jed-no z najważniejszych odkryć archeolo-gicznych w Polsce

Temat spoza PP I. Uczeń dostrzega

związki teraźniej-szości z przeszłością.

• opisuje na podstawie ilu-stracji wygląd osady w Biskupinie

• wymienia co najmniej trzy informacje o Biskupinie

• wskazuje Bi-skupin na ma-pie historycznej

• wyjaśnia, czym się zajmowali mieszkańcy Biskupina

• opisuje wygląd osady w Biskupinie

• przedstawia okoliczności odkrycia osady w Biskupinie

• określa epokę historyczną, w której żyli mieszkańcy Biskupina

• umieszcza na osi czasu wiek, w którym po-wstała osada w Biskupinie

• samodzielnie formułuje wy-powiedź ustną na temat życia ludzi w Biskupinie

• porównuje ży-cie mieszkań-ców Biskupina i życie ludzi pierwotnych – wskazuje po-dobieństwa i różnice

• omawia znaczenie pracy archeologów dla poznania prze-szłości

1


O PRAPRZODKACH I OSADZIE W BISKUPINIE


ćwiczeń

10. Jak żyli nasi pra-przodkowie – my-śliwi i rolnicy.

11. Biskupin – pra-dawna osada nad jeziorem.

• jw. • wymienia zwie-rzęta udomo-wione przez człowieka

• wymienia pierwsze na-rzędzia uży-wane przez człowieka

• opisuje na podstawie ilu-stracji wygląd osady w Biskupinie

• wymienia co najmniej trzy informacje o Biskupinie

• podaje przykła-dy narzędzi wy-twarzanych przez ludzi pierwotnych

• wyjaśnia, w jaki sposób odkry-cie uprawy zboża zmieniło sposób życia ludzi pierwot-nych

• wyjaśnia, do czego służyły żarna

• wymienia pro-dukty, które stanowiły po-żywienie czło-wieka pierwotnego, wyjaśnia w jaki sposób czło-wiek je zdoby-wał

• przedstawia

• wyjaśnia łaciń-skie określenie homo sapiens

• wyjaśnia, na czym polegało epokowe wy-darzenie, jakim było opanowa-nie przez człowieka ognia

• wyjaśnia, w jaki sposób czło-wiek wykorzy-stywał mięso, skórę i kości zabitych zwie-rząt

• przedstawia okoliczności odkrycia osady w Biskupinie

• określa epokę historyczną, w której żyli mieszkańcy

• opowiada, jak przebiegała ewolucja czło-wieka, jak zmieniała się jego postawa i mózg

• amodzielnie formułuje wy-powiedź ustną na temat życia ludzi w Biskupinie

• porównuje ży-cie mieszkań-ców Biskupina i życie ludzi pierwotnych – wskazuje po-dobieństwa i różnice

• porównuje życie ko-czownicze z życiem osiadłym ludzi

• wyjaśnia, dlaczego zmiana trybu życia ludzi z koczowniczego na rolniczy miała bardzo duże znaczenie dla rozwoju ludzkości

• omawia znaczenie pracy archeologów dla poznania prze-szłości

2

12


w podręczniku)

Środki dydaktyczne



programowej

Wymagania na ocenę


Wymagania na ocenę


Wymagania na ocenę

dobrą; uczeń:

Wymagania na ocenę



Liczba godzin

zajęcia ludzi pierwotnych

• wskazuje Bi-skupin na ma-pie historycznej

• wie, czym się zajmowali mieszkańcy Biskupina

• opisuje wygląd osady w Biskupinie

Biskupina • umieszcza na

osi czasu wiek powstania osady w Bi-skupinie

12. Legendy i historia, czyli opowieści o po-czątkach państwa polskiego

1. Wśród pradaw-

nych opowieści. 2. Legenda

o Lechu, Czechu i Rusie.

3. Legenda o złym księciu Popielu.

4. Legenda o Piaście.

5. Legenda o księciu Kraku i smoku wawel-skim.


ćwiczeń

• średniowieczni kro-nikarze – Gall Ano-nim, Wincenty Kadłubek, Jan Dłu-gosz

• cechy charaktery-styczne legendy

• kto to jest kronikarz • legendy o Lechu,

Czechu i Rusie, o Popielu, o Piaście

• postacie legendarne – Lech, książę Po-piel, Piast – a postacie histo-ryczne – Mieszko I, Dobrawa

• skąd się wzięło go-dło Polski

• ród Piastów • plemię Polan

10. Państwo polskie za Piastów. Uczeń: 1) opowiada legen-

dy o Piaście i Popielu oraz Lechu, Czechu i Rusie, a także rozpoznaje cechy charakterystycz-ne legendy;

2) wskazuje na ma-pie Gniezno i państwo Miesz-ka I.

• wymienia naj-starszych kro-nikarzy – Galla Anonima, Win-centego Ka-dłubka i Jana Długosza

• wymienia le-gendy: o Lechu, Cze-chu i Rusie, o Popielu, o Piaście, o księciu Kraku i smoku wa-welskim


• opowiada le-gendy o Lechu, Cze-chu i Rusie, o Popielu, o Piaście, o księciu Kraku i smoku wa-welskim

• wskazuje na mapie Gniezno i Kraków

• wyjaśnia różni-cę pomiędzy opisywanymi w kronikach postaciami le-gendarnymi a historycznymi

• omawia funk-cje legend dla budowania tożsamości na-rodu polskiego

• oddziela fakty historyczne od legend

• samodzielnie wypowiada się na temat, czy legendy mogą być dla nas źródłem histo-rycznym

• wymienia najstar-szych polskich kronikarzy w porządku chro-nologicznym,

• wyjaśnia, kto we-dług legendy dał początek dynastii piastowskiej

• podaje przykłady postaci legendar-nych i historycznych

1

13. Mieszkańcy grodu i podgro-dzia

1. Jak powstawały

grody? 2. Gród ośrodkiem

władzy książęcej. 3. Mieszkańcy pod-

grodzia.


ćwiczeń

• budowa grodów obronnych na zie-miach polskich

• gród ośrodkiem władzy książęcej

• życie codzienne mieszkańców grodu i podgrodzia

• wojowie i rzemieślnicy

10. Państwo polskie za Piastów. Uczeń: 2) wskazuje na ma-

pie Gniezno i państwo Miesz-ka I;

3) opisuje panowa-nie Mieszka I, umiejscawiając je w czasie i używając pojęć:

• opisuje na podstawie ilu-stracji wygląd grodu i podgrodzia

• wskazuje na osi chronolo-gicznej czas, kiedy na zie-miach polskich budowano grody obronne

• wyjaśnia poję-cia: gród, pod-grodzie, plemię

• opisuje, w jaki sposób wybie-

• wyjaśnia, w jaki sposób wybierano miejsce do bu-dowy grodu i jak zabezpie-czano go przed wrogami

• wyjaśnia, kim byli panowie grodowi i kasztelanowie

• podaje przy-kłady nazw osad średnio-wiecznych specjalizują-cych się w określonym rzemiośle

• opowiada o życiu co-dziennym mieszkańców

• charakteryzuje gród jako ośrodek władzy książęcej

• wymienia główne grody zbudowane w czasach Miesz-ka I

1

13


w podręczniku)

Środki dydaktyczne



programowej

Wymagania na ocenę


Wymagania na ocenę


Wymagania na ocenę

dobrą; uczeń:

Wymagania na ocenę



Liczba godzin

plemię, gród, drużyna, książę.

rano miejsce do budowy grodu i jak za-bezpieczano go przed wro-gami

• wymienia mieszkańców grodu i podgrodzia

• wskazuje na osi chronolo-gicznej czas, kiedy na zie-miach polskich budowano grody obronne

• wymienia to-wary, którymi handlowano na targach odby-wających się w podgrodziach

• wyjaśnia, jaką funkcję pełniły podgrodzia

podgrodzia • wymienia

władcę, który zjednoczył część plemion zamieszkują-cych ziemie polskie

14. W średnio-wiecznym zamku – siedzibie senio-ra

1. Budowa zamku. 2. W siedzibie se-

niora i w jej po-bliżu.

3. Od giermka do rycerza.

4. Rycerskie życie. 5. Rycerskie losy.


ćwiczeń

• zamki średnio-wieczne na zie-miach polskich i ich mieszkańcy

• wygląd zamku śre-dniowiecznego – grube mury, brama wjazdowa i most, obronne baszty, wysokie wieże, fosa

• zamek jako siedziba seniora, czyli wład-cy lub możnego pa-na

• życie codzienne na zamku średnio-wiecznym

• w jaki sposób moż-na było zostać ryce-rzem

• rycerskie życie – turnieje, pojedynki,

12. Rycerze. Uczeń: 1) charakteryzuje

zamek średnio-wieczny i jego mieszkańców;

2) opisuje charakte-rystyczne cechy wzoru osobowe-go średniowiecz-nego rycerza.

• opisuje na podstawie ilu-stracji wygląd średniowiecz-nego zamku

• opowiada, kto mieszkał w zamku i jak wyglądało ży-cie codzienne mieszkańców zamku i podzamcza

• opisuje na podstawie ilu-stracji wygląd rycerskiej zbroi

• wyjaśnia, z jakiego mate-riału budowano zamki śre-dniowieczne

• wymienia czynniki, które decydowały o wyborze miejsca, w którym bu-dowano zamek

• wyjaśnia poję-cia: fosa, pod-zamcze, senior, truba-dur, paź, gier-mek,

• porównuje gród i zamek – wskazuje

podobieństwa

• omawia funk-cję herbu ry-cerskiego

• opisuje prze-bieg turnieju rycerskiego

• wymienia za-dania giermka

• wyjaśnia, co oznacza, że zamek był bu-dowlą obronną i wymienia elementy obronne zam-ku (wieże, mu-ry, baszty, fosę)

• opisuje prze-bieg pasowa-nia na rycerza

• wyjaśnia, na czym polegała działalność dyplomatyczna Zawiszy Czar-nego

• omawia funk-cję herbu ry-cerskiego

• wskazuje na ma-pie historycznej Polski XIV wieku co najmniej trzy zamki średnio-wieczne

1

14


w podręczniku)

Środki dydaktyczne



programowej

Wymagania na ocenę


Wymagania na ocenę


Wymagania na ocenę

dobrą; uczeń:

Wymagania na ocenę



Liczba godzin

misje dyplomatycz-ne

• najsłynniejszy polski rycerz – Zawisza Czarny jako wzór osobowy rycerza

• pojęcia: senior, ry-cerz, giermek, tur-niej rycerski, kodeks honorowy rycerza, herb

i różnice • wyjaśnia, kto

mógł zostać rycerzem

• wymienia ce-chy charakte-ru, jakimi powinien od-znaczać się rycerz

• opowiada o Zawiszy Czarnym

15. Życie miesz-kańców wsi

1. W rytmie pór ro-

ku. 2. W chłopskiej

chałupie. 3. Powinności wo-

bec możnego pana.


ćwiczeń

• życie codzienne mieszkańców wsi średniowiecznej

• powinności chłopów wobec możnego pana i wobec Ko-ścioła

• pojęcia: post, dani-na, dziesięcina

• porównanie życia chłopa z życiem ry-cerza

14. Chłopi. Uczeń: 1) opisuje warunki

życia na wsi śre-dniowiecznej;

2) porównuje życie chłopa z życiem rycerza.

• wymienia na-rzędzia stoso-wane w średniowiecznej wsi – cep, radło, żarna

• wymienia rośli-ny uprawiane na wsi – zbo-że, rośliny strączkowe: bób, fasola, groch

• wymienia zwie-rzęta hodowa-ne na wsi: bydło, kozy, owce, świnie

• opisuje na podstawie ilu-stracji wygląd wsi średnio-wiecznej

• opowiada, jak wyglądało ży-cie codzienne na wsi śre-dniowiecznej

• wymienia zaję-cia chłopów

• wyjaśnia, do kogo należała ziemia upra-wiana przez średniowiecz-nych chłopów

• wymienia po-winności chło-pów wobec możnego pana i wobec Ko-ścioła

• wyjaśnia poję-cia: danina, post, dziesię-cina

• porównuje ży-cie na wsi współcześnie i w średniowieczu – wskazuje podobieństwa i różnice

• wyjaśnia, na czym polegał ścisły związek życia co-dziennego śre-dniowiecznych chłopów z przyrodą i porami roku

• porównuje życie chłopa i rycerza w średniowieczu

• wyjaśnia, dlaczego chłopi mieli naj-mniej praw spo-śród wszystkich stanów

1


O LEGENDACH I HISTORII


ćwiczeń

12. Legendy i historia, czyli opowieści o początkach państwa polskie-go.

13. Mieszkańcy gro-du i podgrodzia.

14.W średniowiecznym zamku – sie-

• jw. • wymienia naj-starszych kro-nikarzy – Galla Anonima, Win-centego Ka-dłubka i Jana Długosza

• wymienia le-gendy: o Lechu, Cze-


• opowiada le-gendy: o Lechu, Cze-chu i Rusie, o Popielu, o Piaście, o księciu Kraku i smoku wa-

• wyjaśnia różni-cę pomiędzy opi-sywanymi w kronikach postaciami legendarnymi a history-cznymi

• wyjaśnia,

• omawia funk-cje legend dla budowania tożsamości na-rodu polskiego

• potrafi oddzie-lić fakty histo-ryczne od legend

• samodzielnie

• wymienia najstar-szych polskich kronikarzy w porządku chro-nologicznym,

• wie, kto według legendy, dał po-czątek dynastii piastowskiej

• podaje przykłady

2

15


w podręczniku)

Środki dydaktyczne



programowej

Wymagania na ocenę


Wymagania na ocenę


Wymagania na ocenę

dobrą; uczeń:

Wymagania na ocenę



Liczba godzin

dzibie seniora. 15. Życie mieszkań-

ców wsi.

chu i Rusie, o Popielu, o Piaście, o księciu Kra-ku i smoku wawelskim

• opisuje na podstawie ilu-stracji: wygląd grodu i podgrodzia, średniowiecz-nego zamku, rycerskiej zbroi, śre-dniowiecznej wsi

• opowiada, jak wyglądało ży-cie codzienne mieszkańców grodu i podgrodzia, średniowiecz-nego zamku, średniowiecz-nej wsi

• wymienia na-rzędzia stoso-wane w średniowiecznej wsi: cep, radło, żarna

• wymienia ro-śliny uprawia-ne na wsi: zboże, rośliny strączkowe: bób, fasola, groch

• wymienia zwierzęta ho-dowane na wsi – bydło, kozy, owce, świnie

welskim • wskazuje na

mapie Gniezno i Kraków

• wskazuje na osi chronolo-gicznej czas, kiedy na zie-miach polskich budowano grody, a później śre-dniowieczne zamki

• wyjaśnia poję-cia: gród, pod-grodzie, plemię, fosa, podzamcze, senior, truba-dur, paź, giermek,

• wymienia mieszkańców grodu i podgrodzia

• porównuje gród i zamek – wskazuje po-dobieństwa i różnice

• wyjaśnia, kto mógł zostać rycerzem

• wymienia ce-chy, jakimi powinien od-znaczać się rycerz

• opowiada o Zawiszy Czarnym

• opowiada, jak wyglądało ży-cie codzienne na wsi śre-

w jaki sposób wybierano miejsce do bu-dowy grodu i zamku oraz, jak zabezpie-czano je przed wrogami

• wyjaśnia, kim byli panowie grodowi

i kasztelanowie • omawia funk-

cję herbu ry-cerskiego

• opisuje prze-bieg turnieju rycerskiego

• wymienia za-dania giermka

• wyjaśnia, co oznacza, że zamek był bu-dowlą obronną i wymienia elementy obronne zam-ku (wieże, mu-ry, baszty, fosę)

• opisuje prze-bieg pasowa-nia na rycerza

• wyjaśnia poję-cia: danina, post, dziesię-cina

wypowiada się na temat, czy legendy mogą być dla nas źródłem histo-rycznym

• podaje przy-kłady nazw osad średnio-wiecznych specjalizują-cych się w określonym rzemiośle

• opowiada o życiu co-dziennym mieszkańców podgrodzia

• wymienia władcę, który zjednoczył cześć plemion zamieszkują-cych ziemie polskie

• wyjaśnia, na czym polegała działalność dyplomatyczna Zawiszy Czar-nego

• omawia funk-cje herbu ry-cerskiego

• porównuje ży-cie na wsi współcześnie i w średniowieczu – wskazuje podobieństwa i różnice

postaci legendar-nych i historycznych

• charakteryzuje gród, jako ośrodek władzy książęcej

• wskazuje na ma-pie historycznej Polski XIV wieku co najmniej trzy zamki średnio-wieczne

• rozumie, na czym polegał ścisły związek życia co-dziennego śre-dniowiecznych chłopów z przyrodą i porami roku

• wyjaśnia, dlaczego chłopi mieli naj-mniej praw spo-śród wszystkich stanów

16


w podręczniku)

Środki dydaktyczne



programowej

Wymagania na ocenę


Wymagania na ocenę


Wymagania na ocenę

dobrą; uczeń:

Wymagania na ocenę



Liczba godzin

dniowiecznej • wymienia za-

jęcia chłopów • wyjaśnia, do

kogo należała ziemia upra-wiana przez średniowiecz-nych chłopów

• wymienia po-winności chło-pów wobec pana i wobec Kościoła

16. W służbie Bo-gu i ludziom

1. Księża

i zakonnicy. 2. Święty Franci-

szek – przyjaciel ludzi i zwierząt.

3. Życie codzienne w średniowiecznym klasztorze.

4. W pracowni śre-dniowiecznego kronikarza.


ćwiczeń

• główne zakony śre-dniowiecza – bene-dyktyni, cystersi, franciszkanie, do-minikanie

• zakon jako wspól-nota ludzi, którzy poświęcili się służ-bie Bogu

• święty Franciszek – założyciel zakonu franciszkanów

• życie codzienne w średniowiecznym klasztorze

• działalność śre-dniowiecznych za-konów – pomoc ludziom, zakładanie szkół, pisanie i przepisywanie ksiąg

• pojęcia: zakon, re-guła, ubóstwo, be-nedyktyńska praca, inicjał, pergamin

11. Mnisi. Uczeń: 1) opisuje klasztor

średniowieczny i tryb życia mni-chów, używając pojęć: zakon, re-guła, ubóstwo;

2) charakteryzuje postać świętego Franciszka z Asyżu.

• wymienia główne zakony średniowiecza (benedyktyni, cystersi, fran-ciszkanie, do-minikanie)

• opisuje na podstawie ilu-stracji wygląd śred-nio-wiecznego klasztoru

• wyjaśnia poję-cia: reguła za-konna, kaznodzieja, zakon, klasz-tor, pergamin, inicjał, miniatu-ra

• opowiada o kopiowaniu i pisaniu ksiąg w średniowieczu

• wyjaśnia, dla-czego śre-dniowieczne księgi były bardzo drogie

• opisuje postać św. Franciszka

• opowiada o głoszonej przez nie niego nauce

• omawia życie codzienne śre-dniowiecznych zakonników

• wyjaśnia, dla-czego du-chowni często byli doradcami, sekretarzami i wysłannikami dyplomatycz-nymi na dwo-rach monarchów

• wyjaśnia ge-nezę jasełek i przedstawień pasyjnych – opowiada, że wprowadzili je w Kościele katolickim franciszkanie

• samodzielnie formułuje wy-powiedź ustną na temat życia codziennego w zakonach średniowiecz-nych

• stosuje poję-cia: reguła za-konna, kaznodzieja, zakon, klasz-tor, pergamin, inicjał

• na podstawie fragmentu tekstu źródłowego wy-mienia zasady po-stępowania franciszkanów

• wyjaśnia określe-nie „benedyktyń-ska praca”

1

17. Średniowiecz-ne kościoły i katedry

1. Budowle

o grubych mu-


ćwiczeń

• średniowieczne ko-ścioły – styl romań-ski i styl gotycki

• wygląd kolegiaty w Tumie i katedry w Gdańsku

Temat spoza PP. II. Analiza i interpretacja histo-ryczna. Uczeń odpowiada

na proste pytania

• odróżnia na ilustracjach style architek-tury średnio-wiecznej – styl romański

• na podstawie ilustracji oma-wia wygląd ka-tedry romańskiej i katedry go-

• wymienia co najmniej trzy różnice pomię-dzy architektu-rą romańską a gotycką

• wskazuje na ilustracji: skle-pienie krzyżo-we, witraż, rozetę, portal

• wyjaśnia poję-

• na podstawie tek-

stu źródłowego

omawia udział

szlachty i ludu

w budowaniu śre-

1

17


w podręczniku)

Środki dydaktyczne



programowej

Wymagania na ocenę


Wymagania na ocenę


Wymagania na ocenę

dobrą; uczeń:

Wymagania na ocenę



Liczba godzin

rach i małych oknach.

2. Strzeliste kate-dry.

3. Miejsca święte i pielgrzymki.

4. Co kryją podzie-mia średnio-wiecznych kościołów?

• średniowieczne ko-ścioły jako miejsce pochówku władców, świętych i ludzi za-służonych dla oj-czyzny

• średniowieczne pielgrzymki do miejsc świętych

• relikwie świętych • pojęcia: kościół, ka-

tedra, styl romański, styl gotycki, witraż, fundator, pielgrzym-ka, relikwie, krypta

postawione do tekstu źródłowe-go, planu, mapy, ilustracji; pozysku-je informacje z różnych źródeł oraz selekcjonuje je i porządkuje; stawia pytania do-tyczące przyczyn i skutków anali-zowanych wyda-rzeń historycznych i współczesnych.

8. Historia jako dzieje.

Uczeń: 3) podaje przykłady

różnych źródeł historycznych i wyjaśnia, dla-czego należy je chronić.

i gotycki tyckiej • wyjaśnia, dla-czego ludzie w średniowieczu odbywali pielgrzymki do miejsc świę-tych

cia: fundator, krypta, relikwie

• wyjaśnia, z czego wyni-kała poboż-ność ludzi średniowiecza

• opisuje, co znajduje się w krypcie św. Leonarda w podziemiach katedry wa-welskiej

dniowiecznych ko-

ściołów

18. W średnio-wiecznym mieście

1. Od osady do

miasta. 2. Wśród ulic śre-

dniowiecznego miasta.

3. Kto posiadał miasto, a kto nim zarządzał?

4. Kupcy i rzemieślnicy.

5. Od zamożnego kupca do wę-drownego grajka.

6. Życie w średniowiecznym mieście.


ćwiczeń

• rozwój miast na ziemiach polskich

• cechy charaktery-styczne miast śre-dniowiecznych

• życie codzienne w średniowiecznym mieście

• patrycjat, pospól-stwo, plebs, kupcy i rzemieślnicy – po-dział społeczny w średniowiecznym mieście

• rada miejska jako organ samorządu miejskiego

• pojęcia: mury miej-skie, rynek, barba-kan, ratusz, kupcy, rzemieślnicy, warsz-tat, cech, plebs, ra-

13. Mieszczanie. Uczeń: 1) opisuje miasto

średniowieczne, używając pojęć: kupiec, rzemieśl-nik, cech, bur-mistrz, samorząd miejski, rynek, mury miejskie;

2) porównuje wa-runki życia w mieście śre-dniowiecznym i współczesnym.

• na podstawie ilustracji oma-wia wygląd średniowiecz-nego miasta

• podaje przy-kłady budyn-ków miejskich (kamienice, ra-tusz, kościół parafialny)

• wyjaśnia, do czego służył pręgierz

• opowiada, jak wyglądało ży-cie codzienne w średniowiecznym mieście

• wyjaśnia po-chodzenie miast z dawnych podgrodzi

• wymienia zaję-cia rzemieślni-ków mieszkających w mieście śre-dniowiecznym

• wyjaśnia, kto był właścicielem średniowiecz-

• omawia zróż-nicowanie mieszkańców średniowiecz-nego miasta

• wyjaśnia poję-cia: cech, bur-mistrz, rajca, rada miejska, pospólstwo, plebs, patrycjat

• wyjaśnia, kto nadawał mia-stom prawa miejskie


• omawia zaję-cia rzemieślni-ków mieszkających w mieście śre-dniowiecznym

• podaje przy-kłady nazw ulic, które wy-wodzą się od mieszkających tam rzemieśl-ników

• porównuje wygląd miast współcze-snych do miast średniowiecznych – wskazuje podo-bieństwa i różnice

1

18


w podręczniku)

Środki dydaktyczne



programowej

Wymagania na ocenę


Wymagania na ocenę


Wymagania na ocenę

dobrą; uczeń:

Wymagania na ocenę



Liczba godzin

da miejska, bur-mistrz

nych miast


O ŚREDNIO-WIECZNYCH KLASZTORACH, KOŚCIOŁACH I MIASTACH


ćwiczeń

16. W służbie Bogu i ludziom.

17. Średniowieczne kościoły i katedry.

18.W średniowiecznym mieście.

• jw. • wymienia główne zakony średniowiecza (benedyktyni, cystersi, fran-ciszkanie, do-minikanie)

• na podstawie ilustracji oma-wia wygląd średniowiecz-nego klasztoru

• odróżnia na ilustracjach style architek-tury średnio-wiecznej – romański i gotycki

• na podstawie ilustracji oma-wia wygląd średniowiecz-nego miasta

• wyjaśnia poję-cia: reguła za-konna, kaznodzieja, zakon, klasz-tor, pergamin, inicjał, miniatu-ra

• opowiada o kopiowaniu i pisaniu ksiąg w średnio- wieczu

• wyjaśnia, dla-czego śre-dniowieczne księgi były bardzo drogie

• na podstawie ilustracji oma-wia wygląd budowli ro-mańskiej i gotyckiej

• wyjaśnia, do czego służył pręgierz

• opowiada, jak wyglądało ży-cie codzienne w średniowiecznym mieście


• wymienia zaję-cia rzemieślni-ków mieszkających w średniowiecznym mieście

• wyjaśnia, kto

• opisuje postać św. Franciszka

• opowiada o głoszonej przez niego nauce

• omawia życie codzienne śre-dniowiecznych zakonników

• wyjaśnia, dla-czego du-chowni często byli doradcami, sekretarzami i wysłannikami dyplomatycz-nymi na dwo-rach monarchów

• wymienia co najmniej trzy różnice między architekturą romańską a gotycką

• wyjaśnia, dla-czego ludzie w średniowieczu odbywali pielgrzymki do miejsc świę-tych

• omawia zróż-nicowanie spo-łeczne mieszkańców średniowiecz-nego miasta

• wyjaśnia poję-cia: cech, bur-mistrz, rajca, rada miejska

• wyjaśnia, kto

• wyjaśnia ge-nezę jasełek i przedstawień pasyjnych, wie, że wprowadzili je w Kościele katolickim franciszkanie

• samodzielnie formułuje wy-powiedź ustną na temat życia codziennego w zakonach średniowiecz-nych

• stosuje poję-cia: reguła za-konna, kaznodzieja, zakon, klasz-tor, pergamin, inicjał

• wskazuje na ilustracji: skle-pienie krzyżo-we, witraż, rozetę

• wyjaśnia poję-cia: fundator, krypta, relikwie

• wyjaśnia, z czego wyni-kała poboż-ność ludzi średniowiecza

• opowiada, co znajduje się w krypcie św. Leonarda w podziemiach katedry wa-welskiej

• omawia zaję-

• na podstawie fragmentu tekstu źródłowego wy-mienia zasady po-stępowania franciszkanów

• wyjaśnia określe-nie „benedyktyń-ska praca”

• na podstawie tek-stu źródłowego omawia udział szlachty i ludu w budowaniu śre-dniowiecznych ko-ściołów

• porównuje wygląd miast współcze-snych do miast średniowiecznych – wskazuje podo-bieństwa i różnice

2

19


w podręczniku)

Środki dydaktyczne



programowej

Wymagania na ocenę


Wymagania na ocenę


Wymagania na ocenę

dobrą; uczeń:

Wymagania na ocenę



Liczba godzin

był właścicie-lem średnio-wiecznych miast

nadawał mia-stom prawa miejskie

cia rzemieślni-ków mieszka-jących w średniowiecznym mieście

• podaje przy-kłady nazw ulic, które wy-wodzą się od mieszkających tam rzemieśl-ników

19. W pracowni mistrza Stwosza

1. Z Norymbergi

do Krakowa. 2. W warsztacie

rzeźbiarza. 3. Niezwykły ołtarz

kościoła Mariac-kiego.


ćwiczeń

• Wit Stwosz – śre-dniowieczny artysta

• ołtarz w kościele Mariackim jako śre-dniowieczne dzieło sztuki

• pojęcia: rzemieślnik, pracownia, detal, oł-tarz

III. Tworzenie nar-racji historycznej. Uczeń tworzy krótką wypowiedź o postaci i wydarzeniu histo-ry-cznym, posługu-jąc się poznanymi pojęciami. 3. Mieszczanie. Uczeń: 1) opisuje miasto

średniowieczne, używając pojęć: kupiec, rzemieśl-nik, cech, bur-mistrz, samorząd miejski, rynek, mury miejskie;

2) porównuje wa-runki życia w mieście śre-dniowiecznym i współczesnym.

• wyjaśnia, kim był Wit Stwosz

• na podstawie ilustracji opisu-je wygląd ołta-rza Wita Stwosza

• opowiada, jak powstawał oł-tarz mariacki

• umieszcza na linii chronolo-gicznej wiek XV i daty pa-nowania Kazi-mierza Jagiellończyka

• wyjaśnia poję-cia: detal, pra-cownia, rzemieślnik, ar-tysta

• opowiada, jak powstawał oł-tarz Wita Stwosza

• wyjaśnia, kto był jego funda-torem

• opisuje wła-snymi słowami fragment książki: Histo-ria żółtej ci-żemki przedstawiony w podręczniku

• wyjaśnia, jakie in-formacje o życiu mieszkańców śre-dniowiecznego Krakowa można odnaleźć w ołtarzu Wita Stwosza

1

20. Dzieło mistrza Długosza

1. Zamiłowanie do

wiedzy. 2. W służbie królo-

wi. 3. Jan Długosz –

wychowawca sy-nów królewskich.


ćwiczeń

• Jan Długosz – hi-storyk, dyplomata i wychowawca sy-nów królewskich

• Jan Długosz jako dziejopis – autor kroniki opisującej dzieje Polski

Temat spoza PP. III. Tworzenie nar-racji historycznej. Uczeń tworzy krótką wypowiedź o postaci i wydarzeniu histo-rycznym, posługu-jąc się poznanymi pojęciami.

• wyjaśnia, kim był Jan Dłu-gosz i czym się zajmował

• wymienia co najmniej dwóch synów Kazimierza Ja-giellończyka, późniejszych królów Polski

• wyjaśnia poję-cia: historyk, kronikarz dzie-

• opisuje sposób wychowania na dworze kró-lewskim

• wyjaśnia, na czym polegała działalność dyplomatyczna Jana Długosza

• wyjaśnia, dla-czego Jan Długosz uzna-wany jest za pierwszego polskiego hi-storyka

• na podstawie tek-stu źródłowego i wiedzy pozapod-ręcznikowej wyja-śnia, dlaczego Jan Długosz podjął się spisania dziejów polskich

1

20


w podręczniku)

Środki dydaktyczne



programowej

Wymagania na ocenę


Wymagania na ocenę


Wymagania na ocenę

dobrą; uczeń:

Wymagania na ocenę



Liczba godzin

4. Pierwszy polski historyk.

jopis, dyploma-ta, wychowaw-ca

• umieszcza na osi czasu wiek, w którym żył Jan Długosz

21. Mikołaj Kopernik – ten, który poruszył Ziemię

1. Uczony ksiądz

Kopernik. 2. Zarządca dóbr

kościelnych i obrońca zam-ków.

3. Kopernik i jego wielkie odkrycie.


ćwiczeń

• Mikołaj Kopernik – ksiądz, lekarz, prawnik, ekonomi-sta i astronom

• dzieło Mikołaja Ko-pernika O obrotach sfer niebieskich

• Kopernik – absol-went Akademii Kra-kowskiej

• pojęcia: uczony, astronom, astrono-mia, odkrycie na-ukowe, „Wstrzymał Słońce, ruszył Zie-mię”

16. Mikołaj Kopernik i jego odkrycie. Uczeń: 1) opowiada o życiu

Mikołaja Koperni-ka, używając po-jęć: uczony, astronom, odkry-cie naukowe;

2) opisuje i umieszcza w czasie odkrycie Mikołaja Koperni-ka, wyjaśniając, co znaczy powie-dzenie „Wstrzy-mał Słońce, ruszył Ziemię”.

• wyjaśnia, kim był Mikołaj Ko-pernik i jakimi dziedzinami nauki się zaj-mował

• wymienia dziedziny na-uki, którymi zajmował się Mikołaj Koper-nik

• wymienia mia-sta, szkoły i uniwersytety, w których uczył się i studiował Mikołaj Koper-nik

• wyjaśnia poję-cia: uczony, astronom, astronomia, Układ Sło-neczny, odkry-cie naukowe

• wyjaśnia powiedzenie: „Wstrzymał Słońce, ruszył Ziemię”

• opisuje zna-czenie Aka-demii Krakowskiej dla rozwoju polskiej nauki

• wyjaśnia i podkreśla znaczenie od-krycia Mikołaja Kopernika dla rozwoju nauki

• odróżnia pojęcia: astrolog i astronom

1


O ŚREDNIO-WIECZNYCH KRONIKARZACH, ARTYSTACH I UCZONYCH


ćwiczeń

19. W pracowni mi-strza Stwosza.

20. Dzieło mistrza Długosza.

21. Mikołaj Kopernik – ten, który poru-szył Ziemię.

• jw. • wyjaśnia, kim był Wit Stwosz

• na podstawie ilustracji opisu-je wygląd ołta-rza Wita Stwosza

• wyjaśnia, kim był Jan Dłu-gosz i czym się zajmował

• wyjaśnia, kim był Mikołaj Ko-pernik i jakimi dziedzinami nauki się zaj-mował

• opowiada, jak powstawał oł-tarz mariacki

• wymienia co najmniej dwóch synów Kazimie-rza Jagielloń-czyka, późniejszych królów Polski

• wyjaśnia poję-cia: historyk, kronikarz, dzie-jopis, dyploma-ta, wychowawca, uczony, astro-nom, astrono-mia, Układ

• umieszcza na linii chronolo-gicznej lata panowania Kazimierza Jagiellończyka

• wyjaśnia poję-cia: detal, pra-cownia, rzemieślnik, ar-tysta

• opisuje sposób wychowania na dworze kró-lewskim

• wyjaśnia, na czym polegała działalność dyplomatyczna

• opowiada, jak powstawał oł-tarz Wita Stwosza

• wyjaśnia, kto był jego funda-torem

• wyjaśnia, dla-czego Jan Długosz uzna-wany jest za pierwszego polskiego hi-storyka

• opisuje zna-czenie Aka-demii Krakowskiej dla rozwoju

• wyjaśnia, jakie in-formacje o życiu mieszkańców śre-dniowiecznego Krakowa można odnaleźć w ołtarzu Wita Stwosza

• na podstawie tek-stu źródłowego i wiedzy pozapod-ręcznikowej wyja-śnia, dlaczego Jan Długosz podjął się spisania dziejów polskich

• odróżnia pojęcia: astrolog i astronom

2

21


w podręczniku)

Środki dydaktyczne



programowej

Wymagania na ocenę


Wymagania na ocenę


Wymagania na ocenę

dobrą; uczeń:

Wymagania na ocenę



Liczba godzin

Słoneczny, od-krycie naukowe

• umieszcza na osi czasu wiek, w którym żył Jan Długosz

• wymienia mia-sta, szkoły i uniwersytety, w których uczył się i studiował Mikołaj Koper-nik

Jana Długosza • wyjaśnia po-

wiedzenie: „Wstrzymał Słońce, ruszył Ziemię”

polskiej nauki • wyjaśnia

i podkreśla znaczenie od-krycia Mikołaja Kopernika dla rozwoju nauki

22. W szlacheckim dworze i w pałacu magnackim

1. Od rycerza

do szlachcica. 2. W szlacheckim

dworze. 3. W folwarku szla-

checkim. 4. Od szlachcica do

magnata. 5. W siedzibie ma-

gnata. 6. W chłopskiej za-

grodzie.


ćwiczeń

• szlachta polska i jej przywileje

• życie codzienne w szlacheckim dwo-rze

• folwark szlachecki i obowiązki pracują-cych tam chłopów

• zróżnicowanie stanu szlacheckiego – znaczenie magnaterii

• pałac Krzyżtopór ja-ko przykład siedziby magnackiej

• pojęcia: przywileje, dwór szlachecki, po-spolite ruszenie, cze-ladź, magnat, możnowładca, chłopska zagroda, pańszczyzna

19. Polski szlachcic. Uczeń: 1) charakteryzuje

obowiązki szlachcica wobec państwa, używa-jąc pojęć: sejm, sejmik, pospolite ruszenie;

2) opisuje działal-ność gospodar-czą polskiej szlachty, używa-jąc pojęć: fol-wark, pańszczyzna.

• na podstawie ilustracji po-równuje strój szlachecki i magnacki

• na podstawie ilustracji po-równuje wy-gląd dworu szlacheckiego i pałacu ma-gnackiego

• zaznacza na osi chronolo-gicznej wieki: XVI i XVII

• wyjaśnia poję-cia: przywileje, pospolite ru-szenie, szlach-ta, czeladź, magnateria

• wyjaśnia, jakie obowiązki i przywileje miała szlachta

• wymienia, kto pracował w gospodarstwach należą-cych do szlachty

• wyjaśnia, czym szlachta wy-różniała się spośród innych stanów

• wyjaśnia, czym różniła się ma-gnateria od szlachty

• opowiada, jak wyglądało ży-cie codzienne w folwarku szlacheckim

• formułuje wy-powiedź ustną na temat róż-norodności stanu szla-checkiego

• omawia znacznie ma-gnaterii w życiu poli-tycznym i kulturalnym Rzeczypospoli-tej

• wyjaśnia, z jakiej grupy społeczeń-stwa średnio-wiecznego wyłoniła się szlachta

• zbiera z różnych źródeł informacje na temat polskiej magnaterii – wy-mienia najbardziej znane rody ma-gnackie w Rzeczypospolitej XVII wieku

1

23. W Łazienkach Królewskich

1. W kręgu nauki

i sztuki. 2. W komnatach

i apartamentach królewskich.

3. Szkoła dla patrio-tów.

4. Pierwsze mini-sterstwo oświaty.


ćwiczeń

• Stanisław August Poniatowski – me-cenas nauki i sztuki

• założenie Szkoły Rycerskiej

• utworzenie Komisji Edukacji Narodowej

• Warszawa XVIII wieku w obrazach Bernarda Bellotta, zwanego Canalet-tem

22. Upadek I Rzeczypospolitej. Uczeń: 1) podaje przykłady

naprawy państwa polskiego za pa-nowania Stani-sława Augusta Poniatowskiego.

• na podstawie ilustracji oma-wia wygląd Ła-zienek Królewskich

• wymienia po-stacie Ignace-go Krasickiego, Bernarda Bel-lotta, Grzego-rza Piramowicza

• wymienia za-sługi króla Stanisława Augusta Po-niatowskiego dla rozwoju kultury i nauki polskiej

• wyjaśnia, czym były obiady czwartkowe i kto był na nie

• wyjaśnia zna-czenie założe-nia Szkoły Rycerskiej dla rozwoju szkol-nictwa w Polsce

• wyjaśnia zna-czenie powo-łania Komisji Edukacji Naro-dowej dla roz-

• opowiada o rozwoju kul-tury polskiej w czasach pa-nowania Stani-sława Augusta Poniatowskie-go

• na podstawie ob-razów Bernarda Bellotta (Canalet-ta) opisuje życie codzienne w Warszawie XVIII wieku

22


w podręczniku)

Środki dydaktyczne



programowej

Wymagania na ocenę


Wymagania na ocenę


Wymagania na ocenę

dobrą; uczeń:

Wymagania na ocenę



Liczba godzin

5. Miasto z obrazów.

• obiady czwartkowe i ich uczestnicy

• przebudowa Zamku Królewskiego i budowa Łazienek Królewskich – pałac Na Wodzie, teatr Na Wyspie

zapraszany • wyjaśnia, kim

byli Ignacy Krasicki, Grze-gorz Piramo-wicz, Bernardo Bellotto, zwany Canalettem

• umieszcza na osi czasu wiek XVIII i jego drugą połowę – czas pano-wania Stani-sława Augusta Poniatowskie-go

woju szkolnic-twa w Polsce

• opowiada, jak wyglądało ży-cie codzienne w osiemnastowiecznej War-szawie

• wymienia po-stacie Ignace-go Krasickiego, Grzegorza Pi-ramowicza, Bernarda Bel-lotta oraz opi-suje ich dokonania

24. Koleją w XIX wiek

1. Od lampy nafto-

wej do żarówki. 2. Para, węgiel

i żelazo 3. Parowóz Ste-

phensona. 4. Zmieniają się

miasta. 5. Powstają fabryki. 6. Zmienia się życie

ludzi.


ćwiczeń

• XIX wiek – wiekiem wynalazków: ma-szyna parowa, pierwsza lokomoty-wa Rakieta, kolej żelazna, statek pa-rowy, silnik elek-tryczny, telegraf

• od lampy gazowej do żarówki

• wiek pary, węgla i żelaza

• wynalezienie paro-wozu

• życie codzienne w XIX-wiecznym mieście

• powstanie fabryk – rozwój uprzemysło-wienia

• zmiany w życiu codziennym społeczeństwa – nowe sposoby spę-dzania wolnego czasu

25. Miasto przemy-słowe. Uczeń: 1) opowiada

o rozwoju uprze-mysłowienia w XIX wieku, używając pojęć: maszyna parowa, kolej żelazna, statek parowy, silnik elektryczny, telegraf, fabryka.

• na podstawie ilustracji opisu-je wygląd i życie co-dzienne w dziewiętna-stowiecznym mieście

• wymienia wy-nalazki XIX wieku, jakich używamy do dzisiaj (np. ża-rówka, rower, aparat fotogra-ficzny)

• podaje przy-kłady udogod-nień miejskich wprowadzo-nych w XIX wieku

• wymienia wy-nalazki i osiągnięcia techniki XIX wieku

• opowiada, kim byli Ignacy Łu-kaszewicz, William Mur-dock, Tomasz Edison

• omawia, jak zmieniło się życie codzien-ne ludzi w XIX i na początku XX wieku

• porównuje ży-cie ludzi w XIX wieku i we wcześniej-szych epokach

• omawia zna-czenie wynale-zienia parowozu

• omawia genezę powstania fa-bryk i nowej klasy społecz-nej – robotni-ków

• opisuje zmiany w sposobach podróżowania w XIX wieku

• omawia wpływ wynalazków na poprawę jakości życia ludzi w XIX wieku

1

POWTÓRZENIE MATERIAŁU


22. W szlacheckim dworze i w pałacu

jw. • na podstawie ilustracji po-

• wyjaśnia poję-cia: przywileje,

• wyjaśnia, czym szlachta wy-

• opowiada o różnorodnoś

• wyjaśnia, z jakiej grupy społeczeń-

2

23


w podręczniku)

Środki dydaktyczne



programowej

Wymagania na ocenę


Wymagania na ocenę


Wymagania na ocenę

dobrą; uczeń:

Wymagania na ocenę



Liczba godzin

I SPRAWDZIAN WIADOMOŚCI –

O SZLACHECKIM DWORZE, KRÓLEWSKIM PAŁACU I WIELKICH WYNALAZKACH

ćwiczeń magnackim. 23. W Łazienkach

Królewskich. 24. Koleją w XIX

wiek.

równuje strój szlachecki i magnacki

• na podstawie ilustracji po-równuje wy-gląd dworu szlacheckiego i pałacu ma-gnackiego

• na podstawie ilustracji oma-wia wygląd Ła-zienek Królewskich

• wymienia po-stacie Ignace-go Krasickiego, Bernarda Bel-lotta i Grzegorza Pi-ramowicza, ja-ko wybitnych osobistości czasów króla Stanisława Augusta Ponia-towskiego

• wymienia wy-nalazki XIX wieku, których używamy do dzisiaj

• na podstawie ilustracji oma-wia zmiany, ja-kie dokonały się w XIX wie-ku w życiu mieszkańców miast

pospolite ru-szenie, szlach-ta, czeladź, magnateria

• opisuje, jakie obowiązki i przywileje miała szlachta

• wymienia, kto pracował w gospodarstwach należą-cych do szlachty

• wymienia za-sługi króla Stanisława Augusta Po-niatowskiego dla rozwoju kultury i nauki polskiej

• wyjaśnia, czym były obiady czwartkowe i kto był na nie zapraszany

• wyjaśnia, kim byli Ignacy Krasicki, Grze-gorz Piramo-wicz, Bernardo Bellotto, zwany Canalettem

• umieszcza na osi czasu wiek XVIII i jego drugą połowę – czas pano-wania Stani-sława Augusta Poniatowskie-go

• podaje przy-kłady udogod-nień miejskich

różniała się spośród innych stanów

• wyjaśnia, czym różniła się ma-gnateria od szlachty

• opowiada, jak wyglądało ży-cie codzienne w folwarku szlacheckim

• wyjaśnia zna-czenie założe-nia Szkoły Rycerskiej dla rozwoju szkol-nictwa w Polsce

• wyjaśnia zna-czenie powo-łania Komisji Edukacji Naro-dowej dla roz-woju szkolnictwa w Polsce

• opowiada, jak wyglądało ży-cie codzienne w osiemnastowiecznej War-szawie

• wymienia po-stacie Ignace-go Krasickiego, Grzegorza Pi-ramowicza, Bernarda Bel-lotto oraz opi-suje ich dokonania

• porównuje ży-cie ludzi w XIX wieku i we

ci stanu szla-checkiego

• omawia znacznie ma-gnaterii w życiu poli-tycznym i kulturalnym Rzeczypospoli-tej

• opowiada o rozwoju kultu-ry polskiej w czasach pa-nowania Stani-sława Augusta Poniatowskiego

• omawia gene-zę powstania fabryk i nowej klasy społecz-nej – robotni-ków

• opisuje zmiany w sposobach podróżowania w XIX wieku

stwa średnio-wiecznego wyłoni-ła się szlachta

• na podstawie ob-razów Bernarda Bellotta, zwanego Canalettem, opisu-je życie codzienne w Warszawie w XVIII wieku

• omawia wpływ wynalazków na poprawę jako-ści życia ludzi w XIX wieku

24


w podręczniku)

Środki dydaktyczne



programowej

Wymagania na ocenę


Wymagania na ocenę


Wymagania na ocenę

dobrą; uczeń:

Wymagania na ocenę



Liczba godzin

wprowadzo-nych w XIX wieku

• wymienia wy-nalazki i osiągnięcia techniki XIX wieku

• opowiada, kim byli Ignacy Łu-kaszewicz, William Mur-dock, Tomasz Edison

• omawia zmia-ny w życiu co-dziennym ludzi na przełomie XIX i XX wieku

wcześniej-szych epokach

• omawia zna-czenie wynale-zienia parowozu

Standardy wymagań Historia i społeczeństwo. Historia wokół ...

Documents

Transcript of Standardy wymagań Historia i społeczeństwo. Historia wokół ...