Środki odurzające (narkotyki i alkohol)

1

Środki odurzające

(narkotyki i alkohol)

2

Środki psychoaktywne

1. Środki odurzające:substancje psychoaktywne, które ze względu na swe właściwości chemiczne są w stanie doprowadzić do zmian strukturalnych lub funkcjonalnych w żywym organizmie, przejawiających się przede wszystkim w zmianach: postrzegania zmysłowego, świadomości, nastroju, zachowania...

2. Substancje psychotropowe

3

Środki odurzające

1. Narkotyki (środki odurzające sensu stricto), np.: morfina, kokaina, amfetamina, haszysz

2. Alkohol

3. Nikotyna

4

Inne substancje wg Ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii

• Prekursor (substancje służące do otrzymywania właściwych środków odurzających, substancji psychotropowych)

• Środek zastępczy (trucizna/środek szkodliwy, używany zamiast lub w takich samych celach, innych niż medyczne, jak środek odurzający lub substancja

psychotropowa ): Uwaga – dopalacze!

5

Uzależnienie

• Fizyczne (uzależnienie organizmu od substancji):przyjmowany wielokrotnie środek odurzający wywołuje w organizmie zmiany fizjologiczne, stając się istotnym składnikiem procesów metabolicznych; brak tego środka skutkuje głodem narkotycznym (zespołem abstynenckim)- stany niepokoju, depresja- drżenie ciała, bóle mięśni, kończyn, wymioty, zapaść

6

Uzależnienie

• Psychiczne koncentracja uwagi na używaniu/zdobywaniu środka z uwagi na jego właściwości (np. wprawianie w stan euforii), ale też dla uniknięcia głodu narkotycznego

• Społeczne • zażywanie „przepustką” do członkostwa,

uczestnictwa w grupie [subkulturowej]• Krzyżowe (zarazem od narkotyków i alkoholu)

7

Tolerancja, eskalacja

• Tolerancja – prowadzi do niej zażywanie niektórych środków odurzających:

1. dodatnia – odczuwane działanie środka jest słabsze przy tej samej dawce; występuje potrzeba jej zwiększenia (opiaty, amfetamina, kokaina)

2. ujemna – aby uzyskać ten sam efekt wystarczy mniejsza dawka (typowe dla alkoholu)

• Eskalacja – używanie coraz mocniejszych środk.

8

Klasyfikacja śr. odurzających (Światowa Organizacja Zdrowia)

• Opiaty/opoidy (opium, morfina, heroina, kodeina, metadon (methadon); szybko wywołują uzależnienie fizyczne i psychiczne oraz zjawisko tolerancji dodatniej, mają wyraźną dawkę śmiertelną;

• Barbiturany (pochodne kwasu barbiturowego i barbituropodobne środki nasenne: luminal, relanium); niebezpieczne zwłaszcza przy zmieszaniu z alkoholem, który zresztą do tej grupy jest zaliczany; szybko uzależniają psychicznie, potem także fizycznie

9


• Amfetamina i jej pochodne (amfetaminy halucynogenne, tzw. ecstasy): szybko wywołują uzależnienie psychiczne i prowadzą do tolerancji dodatniej

• Kokaina (pochodna liści krzewu koka; podobnie jak amfetamina szybko wywołuje silną zależność psychiczną i tolerancję dodatnią; szczególnie niebezpieczną formą konsumpcji jest palenie tzw. cracku, popularne w USA i Ameryce Płd.

10


• Cannabis - narkotyk znany pod postacią marihuany, tj. ziela konopi („trawka”) i haszyszu, czyli żywicy konopi; może wywołać lekką zależność psychiczną, nie wywołuje uzależnienia fizycznego; bywa też jednak uznawany za wstęp do narkomanii (wg niektórych badań 90 proc. heroinistów zaczynało od cannabis);

• Halucynogeny - nie wywołują uzależnienia fizycznego, niekiedy tylko psychiczne (LSD, meskalina, psylocybina)

11


• Khat – wywołuje zależność psychiczną i zjawisko tolerancji dodatniej, nie uzależnia fizycznie; w Polsce prawie niespotykany

• Inhalanty – substancje syntetyczne, pierwotnie o innym przeznaczeniu (chemia gospodarcza, przemysł i rzemiosło), używane jako substytuty innych środków; mają silne właściwości toksyczne, dlatego są bardzo szkodliwe dla zdrowia (ich wdychanie może wywołać trwałe uszkodzenia mózgu, np. niedotlenienie);

12

Klasyfikacja śr. odurzających (kryterium sposobu działania)

Sposób działania narkotyku i związek z przestępczością

depresanty Środki redukujące aktywność fizjologiczną i umysłową. Obniżają pobudliwość ośrodkowego układu nerwowego. Zaliczają się do nich: opiaty, barbiturany; podkulturę biorców określa się jako podkulturę wycofania, choć zdarza się, że popełniają oni przestępstwa, aby pozyskać środki na narkotyki

halucynogeny Środki zmieniające percepcję, np. LSD, pejotl, meskalina;

w stanach psychotycznych zażywający mogą być zdolni do zachowań agresywnych

stymulanty Środki pobudzające aktywność organizmu, wśród nich m.in.: kokaina, amfetamina, kofeina; pobudzeni, nerwowi – biorcy są częściej niż inni narkomani zdolni do przestępstw z użyciem przemocy

13

Klasyfikacja śr. odurzających (kryterium szkodliwości)

• Hard drugs – tzw. twarde środki odurzające (np. heroina i kokaina)

• Soft drugs – tzw. miękkie środki odurzające (cannabis: marihuana i haszysz)

14

Narkotyki a przestępczość

• 1. Kryminalizacja: wyrobu, handlu, posiadania narkotyków...

- może być całkowita i dotyczyć wszystkich powyższych czynności

- może być częściowa i dotyczyć np. tylko wyrobu i dystrybucji

- może też przewidywać wyjątki w produkcji i dystrybucji (zob. Holandia, Czechy...)

15

Narkotyki a przestępczość

2. Wpływ środka odurzającego (narkotyku) na możliwość popełnienia przestępstwa innego niż prohibicyjne (związane z kryminalizacją ww. czynności)

a. wpływ bezpośredni (tempore criminis)

b. wpływ pośredni (w grę wchodzi długotrwałe oddziaływanie środka na psychikę i status społeczny potencjalnego sprawcy)

16

Narkotyki a przestępczość – wpływ bezpośredni

• 1. Wzmocnienie motywacji do działalności przestępczej; człowiek zażywa, aby:

- pozbyć się lęku przed podjęciem czynności o charakterze przestępczym (pozbyć się lęku przed ewentualną karą)

- pobudzić się do działania (zyskać większą sprawność, wydolność – jak w sporcie...)

17


• 2. Środek odurzający jako modyfikujący zachowanie; człowiek nie jest świadomy lub ma ograniczoną świadomość wpływu owego środka na zachowanie w postaci:

- czynnej napaści

- zabójstwa

- gwałtu

- naruszenia porządku publicznego

- spowodowania wypadku komunikacyjnego

18


• 3. Środek odurzający jako bezpośredni motyw czynu przestępczego (przestępstwo

związane bezpośrednio z pozyskaniem środka odurz.):- kradzież środka odurzającego

- fałszowanie recept

- szantażowanie, groźba użycia lub posłużenie się przemocą w celu zdobycia środka odurzającego

- samowolna produkcja środka, handel, przemyt...

(Uwaga! To nie przestępstwa, ale narkomani uciekają się też do żebractwa, prostytucji, aby zdobyć środki na narkotyki)

19

Narkotyki a przestępczość – wpływ pośredni

1. Zależność - najpierw upadek (fizyczny, psychiczny, społeczny), spowodowany

używaniem/nadużywaniem środków odurzających, potem (wtórnie) czyny przestępcze

2. Zależność - najpierw (pierwotnie) zachowania przestępne, potem (lub równolegle) używanie środków odurzających

20

Wiktymogenna funkcja środków odurzających

• Istnieje związek używania środków odurzających z prawdopodobieństwem stania się ofiarą przestępstwa

• Siła tego związku zależy od rodzaju środka, właściwości organizmu, okoliczności zewnętrznych (to zresztą zależność uniwersalna)

21

Przestępczość prohibicyjna

• Od 20 lat lekko rośnie (w ciągu 30 kilkakrotny wzrost)

• Pojawiły się wyspecjalizowane grupy przestępcze

• Zmianie uległa struktura spożycia: tzw. polska heroina jest dziś zażywana przez narkomanów starego typu (margines), młodsi biorą marihuanę, haszysz (od Hassana ibn Sabbaha)

• Polska stała się producentem i eksporterem głównie amfetaminy (w 1/5 zaopatruje Zachód)

• Przez Polskę wiodą szlaki przemytnicze (heroiny, kokainy)

• Co prawda zintensyfikowano walkę z przestępczością narkotykową, ale szacuje się, że służby przechwytują zaledwie 10% szmuglowanych i produkowanych środków

22

Przestępczość pozaprohibicyjna a prohibicyjna

• Jest trudna do oszacowania, bo policja nie prowadzi statystyk „przestępczości osób uzależnionych”

• Jest ona zależna od wielu czynników: popytu na określone narkotyki, ich ceny, zamożności społeczeństwa, kraju/kontynentu

• Np. szacuje się, że kokaina jest na czarnym rynku w Europie ok. 900 razy droższa niż w Ameryce Płd.

• W Polsce z kolei 1 cm sześc. „kompotu”, czyli tzw. polskiej heroiny kosztuje ok. 8-10 zł

• Wartość światowego rynku narkotyków szacuje się na ok. 800 mld $

23

Zwalczanie przestępczości narkotyk.

1. Oczywiście leczenie, aby zredukować skłonność narkomanów do zrobienia wszystkiego, żeby tylko narkotyki posiąść

2. Może temu towarzyszyć legalne udostępnianie narkotyków (na wniosek, receptę lekarza) osobom, które nie są w stanie osiągnąć pełnej abstynencji (zob. W. Brytania, Szwajcaria, Holandia)

3. Metadon – syntetyczny środek zastępczy (kraje jak wyżej), który usuwa objawy abstynenckie, nie

powoduje tolerancji dodatniej, lekko odurza

24

Przestępczość prohibicyjna - krytyka

1. Gangi, kartele, zorganizowana przestępczość wpływająca na władze nawet krajowe (Kolumbia, Meksyk)

2. Naruszenie praw obywatelskich (gdy policja, sądy zyskują zbyt wiele uprawnień)

3. Popycha na drogę przestępstwa (nie dość, że kryminalizuje, to jeszcze zmusza do innych przestępstw)

4. Pogłębia marginalizację osób biorących...

25

Poszukiwanie złotego środka

• Polityka „redukcji szkód” (ang. harm reduction) i rozdział dwu obszarów problematyki narkotykowej: podaży i popytu

• Prohibicję utrzymuje się w odniesieniu do handlu i produkcji zwłaszcza hard drugs, łagodząc w przyp. cannabis

• Posiadanie niewielkich dawek (np. do 10 gramów), zaspokojenie popytu na własną rękę (bez wprowadzania do obrotu) postuluje się dekryminalizować lub przynajmniej depenalizować

26

Pojęcie alkoholu

• To substancja prowadząca do upośledzenia wielu wyższych czynności mózgu

• Można ją uznać za czynnik wyzwalający zachowania agresywne, choć nie samoistnie, a jedynie w kontekście społeczno-sytuacyjnym

• W odróżnieniu do narkotyków – w większości państw jest legalną substancją odurzającą

27

Alkohol – wzory spożywania

• Romański (kraje śródziemnomorskie; dominuje wino)

• Anglosaski (w Europie Brytyjczycy, Irlandczycy, mieszkańcy krajów germańskich; piwo i drinki)

• Północno-, środkowo- i wschodnioeuropejski (wódka); zwyczaje jednak się zmieniają, w Polsce pije się dziś dużo więcej piwa niż wódki...

28

Alkohol – wzory spożywania

• O ile dwa pierwsze wzory (romański i anglosaski) oznaczają spożywanie większej ilości alkoholu lżejszego, o tyle wzór trzeci (północno-środkowo-wschodnioeuropejski) oznacza – modelowo – rzadsze spożywanie, za to dużo mocniejszych trunków, ze skutkiem wiadomym!

29

Style picia alkoholu

Neurasteniczny – „uspokajający”, tonujący napięcie, odprężającyDionizyjski – wynikający z chęci oderwania się od nużącej rzeczywistości Kontaktywny – „protowarzyski”,

ośmielający do kontaktów z innymi, przełamywania dystansu międzyludzkiego

30

Style picia alkoholu

Heroiczny – dodający odwagi, zapewniający poczucie mocy

Samobójczy – to topienie smutków w alkoholu w przekonaniu, że jesteśmy tych smutków/kłopotów współwinni lub że nie potrafimy się z nimi uporać, że na to nie zasługujemy

31

Skutki spożycia alkoholu

• Działanie na ośrodkowy układ nerwowy i, w zależności od stężenia alkoholu:

- polepszenie samopoczucia z osłabionym samokrytycyzmem

- zakłócenie szybkości reakcji i spostrzegawczości- poczucie pewności siebie- osłabienie hamulców moralnych- zachowania agresywne

32

Szkodliwość alkoholu

Alkohol etylowy (C2H5OH) spożywany w nadmiernych ilościach lub zbyt często może być szkodliwy dla organizmu. W zależności od spożytej dawki powoduje on ożywienie, podniecenie, zaburzenia świadomości lub głębokie uśpienie. Dawka 6-8 g na 1 kg masy ciała jest już śmiertelna. Długie i nadmierne spożywanie alkoholu powoduje uzależnienie, czyli chorobę alkoholową. Tlen, który w normalnie funkcjonującym organizmie jest niezbędny w procesach przemiany materii (do utleniania tłuszczów, białek i cukrów) w chorobie alkoholowej jest zużywany do utleniania alkoholu. W efekcie następuje m.in. otłuszczenie narządów wewnętrznych prowadzące do osłabienia mięśnia sercowego, marskość wątroby, zapalenie trzustki i in. Ponadto alkohol poraża centralny układ nerwowy, co przy nadmiernym jego spożywaniu może spowodować trwałe uszkodzenie mózgu, ogólne wyniszczenie organizmu i przedwczesną śmierć.

33

Alkohol a przestępczość i jej rodzaje

• Statystyki przestępstw (i to stwierdzonych) dotyczą jedynie tych komunikacyjnych; reszta to szacunki lub tzw. fakty dowodowe (stwierdzone w trakcie śledztwa i stwierdzające, czy sprawca pił przed popełnieniem przestępstwa, czy nie):

Wysoki odsetek sprawców Niski odsetek sprawców

Zabójstwo

Znęcanie się nad najbliższymi

Czynna napaść na funkcjonariusza

Kradzież mienia

Kradzież z włamaniem

34

Przestępczość a funkcje alkoholu

Alkohol

Jako czynnik kryminogennyProwadzi do przełamania hamulców ludzkich, ułatwia wzrost poziomu agresji, przez co może prowadzić do zachowań przestępczych

Jako czynnik wyzwalającyAgresja łączy się tu z pewnym stylem życia, w którym alkohol odgrywa istotną rolę jako czynnik umożliwiający pojawienie się wyuczonych wcześniej zachowań agresywnych

Jako czynnik wiktymogennyWielokrotnie, w momencie popełniania czynu zabronionego, pod wpływem alkoholu znajduje się nie tylko sprawca, ale również ofiara dotknięta czynem zabronionym

35

Nadużywanie alkoholu i jego skutki

• Zakłócenie normalnego funkcjonowania jednostki w społeczeństwie (niemożność pełnienia wielu ról społecznych)

• Dysfunkcja rodziny osoby nadużywającej alkohol

• Problemy z wykonywaną pracą prowadzące często do zwolnienia i niemożności znalezienia innego zatrudnienia

• Obniżenie poczucia własnej wartości, problemy emocjonalne

• Powodowana powyższymi czynnikami degradacja społeczna może prowadzić do kolizji z prawem (zwłaszcza przy zdobywaniu środków na alkohol)

36

EFEKT DZIAŁANIA ALKOHOLU

37

Alkohol a kolizja z prawem

1. Najpierw pojawia się problem alkoholowy, potem następuje wejście na drogę przestępczą

2. Najpierw ktoś robi karierę przestępczą, potem „uderza” w alkohol

3. Nadużywanie alkoholu jest równoczesne ze wstąpieniem na drogę przestępczą

4. I nadużywanie alkoholu, i wejście na drogę przestępczą są efektem czynnika zewnętrznego

38

Alkohol a recydywa

• Wyróżniamy:

1. Recydywistów o wczesnym początku karalności (alkoholizm pojawia się po rozpoczęciu „kariery przestępczej” lub równocześnie z nią)

2. Recydywistów o późnym początku karalności (alkohol jest problemem przed wstąpieniem na drogę przestępczą – może stanowić przyczynę zachowań przestępczych)

Środki odurzające (narkotyki i alkohol)

Documents

Transcript of Środki odurzające (narkotyki i alkohol)