Sprawni w działaniu 2014

O projekcie SPRAWNI W DZIAŁANIU

1

Sprawni w działaniu

Wzmacnianie organizacji i działaczy ze środowisk osób z niepełnosprawnością na Białorusi (II edycja programu)Warszawa – Mińsk 2014

2

Sprawni w działaniu


3

Stowarzyszenie Szkoła Liderów

Ul. Wiejska 12A, 00-490 Warszawa

Tel. 22 556 82 50

Faks 22 556 82 51

[email protected]

www.szkola-liderow.pl

Opracowanie:

Elena Zhminko

Redakcja:

Szkoła Liderów

Korekta:

Szkoła Liderów

Projekt i opracowanie graficzne:

Kotbury.pl

Fotografie:

Beata Czarnecka

Uczestnicy projektu

Publikacja „Sprawni w Działaniu” Wzmacnianie organizacji i działaczy ze środo-wisk osób z niepełnosprawnością na Białorusi (II edycja programu)” jest dostęp-na na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 3.0 Polska. Pewne prawa zastrzeżone na rzecz Stowarzyszenia Szkoła Liderów. Utwór powstał w ramach programu polskiej współpracy rozwojowej realizowanej za pośrednictwem MSZ RP w roku 2014. Zezwala się na dowolne wykorzystanie utworu, pod warunkiem zachowania ww. informacji, w tym informacji o stosowanej licencji, o posiada-czach praw oraz o programie polskiej współpracy rozwojowej.Publikacja nie jest przeznaczona do sprzedaży.

Teksty zamieszczone w publikacji powstały w oparciu o informacje zawarte

we wnioskach, raportach końcowych oraz materiałach na temat projektów.

Warszawa 2014

3

4

O programie SPRAWNI W DZIAŁANIU

O programie Druga edycja programu „Sprawni w działaniu” realizowana we współpracy

Szkoły Liderów (Warszawa, Polska) i Biura Praw Osób z Niepełnosprawnością

(Mińsk, Białoruś) była kontynuacją rozpoczętych w 2013 roku działań

skierowanych na wzmocnienie potencjału organizacji białoruskich, pracujących

na rzecz poprawy sytuacji osób z niepełnosprawnością na Białorusi.

Szkoła Liderów w swojej działalności kieruje się ideami pełnego i efektyw-nego zaangażowania i włączania do społeczeństwa osób z niepełnosprawno-ścią. Jesteśmy głęboko przekonani, że osoby te powinny nie tylko mieć przed-stawicieli swoich interesów na poziomie lokalnym i międzynarodowym, lecz również same być takimi liderami, dążącymi do samorealizacji i działającymi na rzecz rozwoju swojej społeczności, miasta i kraju. Dlatego w pełni popieramy gotowość białoruskiego społeczeństwa obywatelskiego do przyłączenia się Biało-rusi do Konwencji Praw Osób z Niepełnosprawnością ONZ.

W tym roku do udziału w programie zostały zaproszone zespoły pięciu organiza-cji. Celem pracy z nimi było podniesienie poziomu ich zarządzania dzięki rozwo-jowi umiejętności liderskich i realizacji projektów we współpracy z doświadczo-nymi ekspertami występującymi w roli mentorów.

4

5

O programie SPRAWNI W DZIAŁANIU

Struktura programu była oparta na dziesięciodniowej Szkole w Polsce, realizacji projektu w zespołach przy wsparciu mentorów oraz spotkaniu podsumowują-cym w Mińsku. W trakcie swojego pobytu w Polsce piętnaścioro liderów miało możliwość pracy nad swoimi cechami liderskimi i funkcjonowaniem zespołu, a także spojrzenia na nowo na wizję zmian w lokalnych społecznościach, do któ-rych chcą doprowadzić. Uczestnicy odwiedzili także polskie organizacje w czasie wizyt studyjnych w Łodzi, Koninie oraz Warszawie i zainspirowali się rezultata-mi ich pracy.

Nowością w tym roku była praca uczestników z mentorami, z których każdy nie tylko posiada wielkie doświadczenie w działalności projektowej, lecz jest również ekspertem z zakresu rozwoju instytucjonalnego oraz pracy z organi-zacjami osób z niepełnosprawnością. Metoda mentoringu została opracowana na podstawie doświadczeń Programu Liderzy Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności i rozwinięta przez Szkołę Liderów oraz tutorów Programu w trakcie ośmiu jej edycji (2005-2013).

Dziękujemy absolwentom i tutorom polskich programów Szkoły Liderów za ak-tywny udział w kształtowaniu i rozwoju programu.

Zespół projektu


66

W niniejszej publikacji prezentujemy projekty zrealizowane przez

zespoły uczestniczące w programie – 5 inicjatyw przygotowanych

i zrealizowanych przy wsparciu mentorów. Pomagały one nie tylko

w rozwoju organizacji i zespołów, lecz również odpowiadały na

potrzeby tych grup celowych, z którymi pracują uczestnicy. Projekty

te nie tylko mogą stać się źródłem inspiracji, lecz również posłużyć

jako przykład dobrych praktyk.

Projekty

7

Projekt: Flash mob „Wyjeżdżajcie częściej” SPRAWNI W DZIAŁANIU

Projekt: Flash mob „Wyjeżdżajcie częściej!”

Organizacja: Lidzki regionalny oddział stowarzyszenia społecznego Białoruskie

Stowarzyszenie Osób Niepełnosprawnych na Wózkach

Zespół: Aleksandr Avdevich, Andrej Romaniuk, Natalia Astanina

Miejsce: Lida, Białoruś

Mentor: Sergey Drozdovsky

Jeśli otoczenie nie rozumie specyfiki życia ludzi z niepełnosprawnością rucho-

wą, osób na wózkach, to próby budowania środowiska bez barier skazane są na

to, by w pewnym momencie stać się walką z wiatrakami – parkingi dla osób z nie-

pełnosprawnością będą nadal zastawiane samochodami, podjazdy będą budo-

wane pod kątem niedostępnym dla człowieka poruszającego się bez asystenta,

a krawężniki będą czekały na poprawę warunków pogodowych pod pretekstem

„przepraszamy, ale taki mamy klimat”.

Wobec osób z niepełnosprawnością często zgłaszana jest pretensja o to, że są „niewidzialni”, podczas gdy jest to spowodowane wyłącznie istniejącą sytuacją i stosunkiem do nich. Aby przerwać ten zaklęty krąg niezrozumienia i stereoty-pów, lider stowarzyszenia niepełnosprawnych na wózkach w Lidzie, Aleksandr Avdevich, zaproponował zrealizowanie w środowisku lokalnym kampanii in-formacyjnej, przybliżającej zwykłemu lidczaninowi życie takich samych zwy-kłych lidczan, tyle że poruszających się na wózku. Na czas udziału członków organizacji w programie „Sprawni w działaniu” inicjatywa otrzymała nazwę „100 pytań do InvaLidy”. Kiedy w czasie szkolenia w Polsce zespołom zapropo-nowano opracowanie pomysłów na projekt, w którym można byłoby zastosować zdobytą wiedzę i umiejętności, organizacja postanowiła nie mnożyć pomysłów, lecz wykonać krok, na którego zrobienie od dawna miała ochotę – opowiedzieć mieszkańcom rodzinnego miasta o życiu i działalności niepełnosprawnych na wózkach, a także spopularyzować ideę pozbawionego barier, równoprawnego współistnienia w lokalnej społeczności oraz środowiska dostępnego dla każde-go człowieka. Pomoc doświadczonego mentorа w połączeniu z motywacją lidera organizacji oraz wsparciem zespołu gwarantowała sukces ambitnym planom lidzkiego oddziału Stowarzyszenia.

8


W ramach projektu odbyło się ogółem sześć spotkań informacyjnych z ucznia-

mi starszych klas lidzkich szkół. W przepełnionych salach Aleksandr opowiadał

o działalności Stowarzyszenia, o sytuacji życiowej i socjalnej osób na wózkach,

spokojnie i otwarcie odpowiadając na pytania uczniów o jego własną historię

i życie. Charyzma lidera lidzkiego oddziału Stowarzyszenia i umiejętność znale-

zienia wspólnego języka ze słuchaczami wpłynęły nie tylko na odbiór zaprezen-

towanych informacji przez uczestników, lecz również na rozwój empatii wobec

osób z niepełnosprawnością. W spotkaniach wzięło łącznie udział około 540

uczestników w wieku 15-18 lat.

Wiedza o tym, jak wygląda życie człowieka poruszającego się na wózku, pomogła uczniom zrozumieć jego potrzeby w sytuacji istnienia barier w lokal-nym środowisku, w którym jeden stopień na drodze może stać się przeszkodą nie do pokonania. Chodzi nie tylko o dostępność banku, urzędu miasta czy przy-chodni – dostępność powinna obejmować wszystkie sfery życia człowieka i dawać nie tylko możliwość ostrzyżenia się, lecz również pójścia z przyjaciółmi do kina czy spędzenia czasu w klubie.

Kulminacyjnym punktem projektu stał się flash mob, do udziału w którym zostali zaproszeni uczniowie szkół, w których zorganizowano spotkania infor-macyjne. Niczego nie podejrzewających członków lidzkiego oddziału Stowarzy-szenia Osób Niepełnosprawnych na Wózkach zwabiono na główny plac miasta, na którym czekali już na nich uczniowie ze specjalnie przygotowanym plaka-tem „Wyjeżdżajcie częściej, zawsze będzie nam miło!”. Celem tego komponentu było pokonanie granicy obcości i barier psychologicznych, które przeszkadzają osobom z niepełnosprawnością w pełni włączać się w życie lokalnej społeczno-ści, bez poczucia, że są obdarzani zdziwionymi spojrzeniami czy komentarzami związanymi z ich niepełnosprawnością. Uczniowie, jako przedstawiciele mia-sta, potwierdzili swoją akcją, że są gotowi wspierać silniejsze włączanie osób z niepełnosprawnością w życie społeczeństwa.


9

Dobra praktyka

Dzięki wspólnej pracy w ramach programu oraz wsparciu mentora zespołowi

udało się poprawić komunikację między członkami organizacji. Dało im to moż-

liwość włączenia się do działalności projektowych, bez względu na trudności

w zorganizowaniu regularnych wspólnych spotkań, które zostały rozwiązane

za pośrednictwem komunikacji on-line. W zespole wzrosła świadomość tego, że

działalność organizacji powinna opierać się na wszystkich członkach i koniecz-

ne jest poszukiwanie punktów wspólnych, które pozwoliłyby włączać większą

liczbę osób, zarówno wewnątrz organizacji, jak i poza nią. Aktywna komunika-

cja z otoczeniem organizacji i włączenie zainteresowanych osób w jej działania

pozytywnie wpłynęły na pozyskanie sojuszników wśród uczniów i nauczycieli

szkół miasta, lokalnych przedsiębiorców oraz władz. Zbudowanie komunikacji

zewnętrznej organizacji, strukturalne podejście do niej, udane pozycjonowanie

często stają się elementem decydującym o rozwoju NGO i rozszerzeniu spektrum

działalności, a także wzmocnieniu pozycji organizacji w lokalnej społeczności.

Projekt: „Autyzm - wczesna pomoc” SPRAWNI W DZIAŁANIU

Projekt: „Autyzm – wczesna pomoc”

Organizacja: Centrum Pomocy Dzieciom z Autyzmem

Zespół: Oleg Trofimovich, Yanina Rovdo, Svetlana Vereskovskaya

Miejsce: Mińsk, Białoruś

Mentor: Natalia Riabova

„To jest coś po prostu fantastycznego!” – wyrwało się jako pierwsze z ust Natalii Riabovej, mentorki organizacji, na pytanie o rezultaty projektu Centrum Po-mocy Dzieciom z Autyzmem. I trudno się z nią nie zgodzić. Podczas rekruta-cji do udziału w programie „Sprawni w działaniu” komisja długo obradowała: organizacja jest młoda (zaledwie dwa lata od momentu utworzenia), nieliczna, stołeczna... Czy wystarczy motywacji? Czy warto w nią zainwestować? Jednak po pierwszych dniach pobytu i udziału w Szkole w Polsce wszystkie wątpliwości prysły, a organizatorzy otrzymali dodatkową lekcję – dobry dobór uczestników możliwy jest wyłącznie przy uwzględnieniu całego kontekstu pracy organizacji i zespołu pragnących wziąć udział w programie.

10

11


Rozmach projektu zrealizowanego przez Centrum zadziwił nie tylko mentora

i organizatorów programu, lecz również sam zespół. Zaplanowany i zrealizowa-

ny projekt urzeczywistnił misję i cele organizacji – działanie na rzecz stworzenia

systemu pomocy osobom z autyzmem na Białorusi, a w szczególności w Miń-

sku, poprzez opracowanie i zapewnienie organizacyjno-metodycznych, ekono-

micznych i prawnych elementów pozytywnego modelu kompleksowej pomocy

dzieciom z zaburzeniami związanymi ze spektrum autyzmu. Stając przed pro-

blemem autyzmu, trudno powiedzieć, od czego należy zacząć – ilość pracy jest

nie do ogarnięcia. Planując działania w ramach programu, zespół zdecydował,

że kampania informująca o autyzmie będzie dobrym fundamentem do realiza-

cji przyszłych inicjatyw i działań. Jednak akcja informacyjna nie przyniosłaby

oczekiwanych rezultatów. Problem autyzmu tkwi w jego niewidzialności, a jego

niewidzialność – w niewiedzy o nim.

I nie chodzi tu o niewiedzę rodziców, którzy wcześniej czy później zauważą nietypowe specyficzne elementy w rozwoju dziecka, lecz raczej o niedostatek narzędzi w rękach ludzi, którzy są powołani do diagnozowania tych elementów.

Postawiony przez zespół cel polegał na zapewnieniu dzieciom do 3 roku życia z zaburzeniami związanymi ze spektrum autyzmu wczesnej profesjonalnej pomocy konsultacyjno-diagnostycznej. Jako grupę celową zespół określił 130 specjalistów z zakresu pediatrii oraz 65 specjalistów z zakresu psychiatrii i psy-chologii w Mińsku. Trudność w diagnostyce medycznej polega na braku narzę-dzi pozwalających szybko i efektywnie zbadać dziecko pod kątem symptomów, a także ilości czasu, który zwykły pediatra może poświęcić na takie badanie. Jak zauważają członkowie zespołu, z powodu trudności w diagnozowaniu zmniejszają się szanse dziecka z autyzmem na samodzielne i niezależne ży-cie w przyszłości, zaś prawidłowa diagnoza przed ukończeniem przez dziecko 3. roku daje możliwość prowadzenia ukierunkowanej pracy terapeutycznej oraz sukcesu w rehabilitacji i leczeniu.

Wydział Zdrowia Urzędu Miasta Mińska pozytywnie rozpatrzył prośbę o możli-wość włączenia do pracy lekarzy pediatrów, neurologów i logopedów przychodni dziecięcych zmodyfikowanego testu screeningowego, pozwalającego określić grupę ryzyka związanego z autyzmem w grupie najmłodszych dzieci, co zainspi-rowało zespół i współpracujące z nim instytucje medyczne do dalszych działań. Po opracowaniu specjalistycznego testu М-СНАТ1 i niezbędnych materiałów do jego przeprowadzenia (w tym jego wersji on-line) zespół zabrał się za przygo-towanie i rozpowszechnienie materiałów informacyjnych – plakatów i broszur

1 Test M-CHAT – to screeningowy test pierwszego poziomu wypełniany przez rodziców; opracowany w celu zidentyfikowania dzieci zagrożonych autyzmem spośród całej populacji; pozwala identyfikować zaburzenia zwizane ze spektrum autyzmu z 80% dokładnością już w odniesieniu do dzieci w wieku 1,5 roku.

12


o symptomach choroby dla rodziców, na temat zasad pierwszej konsultacji dla specjalistów z zakresu psychiatrii oraz o znaczeniu wczesnego określenia grupy ryzyka dla specjalistów z przychodni. Informacje były rozpowszechniane za po-średnictwem przychodni miejskich oraz narzędzi internetowych organizacji.

Drugim wielkim etapem w realizacji zaplanowanego projektu była jego część

edukacyjna – opracowanie seminariów i szkoleń wraz z towarzyszącym im

przeszkoleniem pediatrów mińskich przychodni. W rezultacie 130 specjali-

stów z 24 oddziałów pediatrycznych miasta zostało wyposażonych we wszyst-

kie materiały niezbędne do przeprowadzenia testu M-CHAT i nauczyło się go

wykorzystywać w swojej codziennej pracy. Drugą grupę celową tworzyło 65

psychiatrów i psychologów, którzy w czasie seminariów i szkoleń otrzymali wie-

dzę i umiejętności niezbędne do przeprowadzenia konsultacji i wstępnej diagno-

styki. Ponadto mińscy specjaliści otrzymali specjalnie przygotowane zestawy

diagnostyczne, które pomogą im określić stopień ryzyka i udzielić wynikających

z niego rekomendacji dla rodziców.

W realizację projektu byli zaangażowani nie tylko uczestnicy programu „Spraw-

ni w działaniu”, ale również cały szereg specjalistów – psychologowie, psychia-

tra, wolontariusze i przyjaciele organizacji, którzy zaproponowali pomoc przy

adaptacji, tłumaczeniu oraz przygotowaniu internetowej wersji testu M-CHAT,

zaprojektowaniu plakatu i ulotek oraz innych niezliczonych zadaniach, które w

związku ze skalą projektu mnożyły się w nieskończoność.

Dzięki przygotowanym przez zespół ankietom ewaluacyjnym organizacja mogła uzyskać informację zwrotną, wysoko oceniającą aktualność problemu, przy-datność przekazywanej wiedzy oraz pracy specjalistów. Projekt oraz wykonana przez zespół praca spotkały się z pozytywną reakcją we wszystkich zaintere-sowanych kręgach – od instytucji państwowych i specjalistów po rodziców dzieci z autyzmem, ich przyjaciół i znajomych. W obliczu tak udanego projektu czasami wydaje się, że mamy do czynienia z jakimś niewyobrażalnym szczę-ściem, korzystnym zbiegiem okoliczności czy pozytywnym nastawieniem ze strony otoczenia. Być może jednak za sukcesem projektu stoi przede wszystkim praca zespołu zmotywowanych liderów, wierzących w to, co nazywają swoją misją.

Dobra praktyka

Projekt można nazwać przykładem podręcznikowym. Dokładne i uzasadnione

określenie celów i zadań, oparte na analizie potrzeb grupy celowej i wyborze prio-

rytetów w działalności organizacji, pozwoliło ustrukturyzować prace zespołu oraz

zaplanować konkretne działania w ramach projektu. Szybka reakcja na pojawiające

się trudności wraz z konsultacjami i wparciem mentora pomagały w utrzymaniu

dynamiki projektu przy zachowaniu jego spójności. Z punktu widzenia rozwoju in-

stytucjonalnego zespołowi udało się rozszerzyć otoczenie i środowisko wewnętrz-

ne wspierające działalność organizacji, stworzyć perspektywę rozwoju organizacji

i udoskonalić działalność projektową. Podczas realizacji projektu zespół bazował

na analizie grupy celowej, jej potrzeb oraz wizji zmian w lokalnej społeczności, do

których chce doprowadzić organizacja. Działalność organizacji posiada innowa-

cyjny charakter w skali społeczeństwa białoruskiego, zaś skuteczne planowanie

strategiczne jej rozwoju może przynieść trwałe efekty tej działalności.

13

Projekt: „Ludzie pośród ludzi” SPRAWNI W DZIAŁANIU

Projekt: „Ludzie pośród ludzi!”

Organizacja: Stowarzyszenie Rodziców Wychowujących Dzieci

z Niepełnosprawnością „Strumyk” w Połocku

Zespół: Natalia Pronkina, Svetlana Maslovskaya, Sergey Butsko

Miejsce: Połock, Białoruś

Mentor: Halina Krot

Połock. Niewielkie miasteczko żyjące historią i przesiąknięte na wskroś wspo-

mnieniami o niegdysiejszej potędze Księstwa Połockiego. Dla przyjezdnych

życie tego powiatowego centrum administracyjnego koncentruje się wokół

Spaso-Jefrasinijewskiego Monastyru, miejsca życia i służby najbardziej

poważanej działaczki oświatowej na Białorusi – Eufrozyny Połockiej2. Autobu-

sy pielgrzymów, zdążających do świętej ziemi swojej ojczyzny, oraz uczniów,

w większości widzących w miasteczku punkt szkolnego programu, wypełniają

miejscowość, w której mieszka dzisiaj 85 tysięcy osób. Ludzie pośród Historii.

Druga edycja programu „Sprawni w działaniu” zjednoczyła w jeden zespół trójkę liderów, doświadczonych przedstawicieli dwóch organizacji społecznych zajmujących się promowaniem interesów osób z niepełnosprawnością w regionie – Stowarzyszenia Społecznego „Strumyk” i Klubu Sportowego Młodych Nie-pełnosprawnych „Prometeusz”. To Natalia Pronkina, radosna, pełna pomysłów i entuzjazmu, gotowa objąć swoimi ideami cały świat. Svetlana Maslovskaya, pewna siebie, stojąca twardo na ziemi specjalistka, wiedząca, jak połączyć pomysły z rzeczywistością, nie tracąca ani przewag wypływających z dużych ambicji, ani z konkretów codziennej pracy na rzecz wcielania ich w życie. I wreszcie Sergey Butsko, myślący strategicznie i globalnie, niebojący się pro-stych zadań przy jedoczesnej perspektywiczności swoich planów.

Organizacje, delegując ich do udziału w programie, postanowiły połączyć wysiłki nie tylko pracujących wspólnie ludzi, lecz również trojga ukształtowanych liderów, z których każdy jest na swój sposób charyzmatyczny. Swoje umiejętności i doświadczenie zespół skierował na informowanie lokalnej społeczności,

2 Święta Eufrozyna Połocka ok.1104-23.05 (1173 lub 1167), ihumenia, założycielka dwóch monastyróww Połocku, córka księcia Światosława (Jerzego) Wsiesławowicza, wnuczka księcia Połockiego Wsiesławowicza Briaczysławowicza.

Projekt: „Ludzie pośród ludzi” SPRAWNI W DZIAŁANIU

14

a w szczególności dzieci i młodzieży uczących się w Połocku i pobliskim Nowo-połocku, o żyjących wśród nich osobach z niepełnosprawnością w celu rozwoju umiejętności rozmowy i komunikowania się z nimi. W okolicy Połocka żyje ponad sześć tysięcy osób z niepełnosprawnością. Z powodu braku integracji ze społe-czeństwem gubią się oni w tłumie i pozostają niewidoczni. Umiejętności komuni-kacyjne kształtują się w wieku szkolnym, dlatego liderzy skierowali swoje działa-nie do instytucji oświatowych.

Praktyczna realizacja projektu opierała się na serii wydarzeń informacyjnych w średnich i wyższych placówkach edukacyjnych miasta. Liderzy, ocenia-jąc realnie sytuację dzieci i młodych ludzi z niepełnosprawnością w regionie, rozumieli doskonale, że informowanie trzeba zaczynać od szkolnej ławki. Ogółem w interaktywnych spotkaniach-szkoleniach opracowanych przez spe-cjalistów ze „Strumyka” wzięło udział ponad 600 uczniów i ponad 70 studentów. Oszołomiona sukcesem pomysłu, stopniem zainteresowania młodzieży (około 90 uczestników wyraziło zainteresowanie działalnością wolontarystyczną przy reali-zacji dalszych projektów organizacji) i pozytywną postawą administracji placówek oświatowych, opowiadając o wykonanej pracy, Natalia zachwycała się: „Nie mogę się zatrzymać!”. Jeszcze po miesiącu spotkań i prezentacji nie przestawały napły-wać zaproszenia wraz z ofertami pomocy przy organizacji kolejnych wydarzeń. W czasie szkoleń Natalii niejednokrotnie towarzyszyła jej pięcioletnia córka Wiera, która urodziła się z zespołem Downa. Swoją obecnością wpływała ona na atmos-ferę zajęć, udowadniając uczniom, że nie ma żadnej bariery w kontaktach z osobą z niepełnosprawnością poza brakiem chęci otwarcia się na drugiego człowieka.

Dzięki projektowi, wysiłkowi liderów i obecności Wiery w Połocku zwiększyła

się liczba Ludzi pośród ludzi.

Dobra praktyka

Projekt połączył siły trojga liderów, pracujących do tej pory w organizacji nieza-

leżnie od siebie. Czasami podział zadań bez elementu integracji wewnątrz samej

organizacji i wypracowanego systemu wymiany informacji może doprowadzić

do tego, że liderzy zamykają się wokół realizacji tylko swojego zadania w ramach

wybranego przez nich kierunku działania. Zjednoczenie sił doprowadziło do

rozszerzenia grupy celowej i zwiększenia różnorodności wypracowanych form

organizacji wydarzeń – inaczej opowiada się o niepełnosprawności i życiu z nią

uczniom szkół średnich, a inaczej studentom. Dzięki tej inicjatywie organizacja

zyskała szansę wprowadzenia poważnych zmian w swojej strukturze – większa

liczba osób zainteresowanych włączeniem się w jej działalność i projekty orga-

nizacji pozwoliła na stworzenie bazy wolontariuszy, co niewątpliwie zmobilizuje

organizację do rewizji struktury swojej pracy i stworzenia planu rozwoju działal-

ności wolontarystycznej.

Projekt:

Projekt: „Rozszerzamy nasze możliwości” SPRAWNI W DZIAŁANIU

15

Projekt:„Rozszerzamy nasze możliwości”

Organizacja: Lokalny oddział stowarzyszenia społecznego „Białoruskie

Towarzystwo Pomocy Niepełnosprawnym Dzieciom i Młodzieży”

w Żytkowiczach

Zespół: Elena Strakh, Ludmila Puparevich, Maria Konopackaya,

Vladimir Konopacki

Miejsce: Żytkowicze, Białoruś

Mentor: Natalia Riabova

Wiebskaja, Domowuszka, Żytkowka. Cóż wspólnego mogą mieć te pamiąt-kowe lalki z kwestią zatrudnienia osób z niepełnosprawnością i budowaniem współpracy między instytucjami państwowymi zajmującymi się rehabilitacją społeczną a organizacjami społecznymi? Na przykładzie organizacji z Żytko-wicz, założonej w celu pomagania młodym osobom z niepełnosprawnością i ich rodzinom, można udowodnić prawdziwość twierdzenia, że dobrego pomysłu, który jest w stanie zainteresować lokalną społeczność, nie trzeba długo szukać – zwykle zapewniające sukces pomysły znajdują się tuż na powierzchni, a zakorze-nione są w doświadczeniu i świadomości tych, których mają za zadanie porwać za sobą.

16


W poszukiwaniu tematu projektu zespół wyszedł od istniejących potrzeb człon-ków organizacji – konieczności integracji ze społeczeństwem i stworzenia miejsc pracy dla młodych osób z niepełnosprawnością. Głównym celem inicjatywy było poznanie rynku zbytu i przekazanie doświadczenia związanego z produk-cją pamiątkowych lalek specjalistom Lokalnego Centrum Usług Socjalnych. Z jednej strony pomysł pochodził z wcześniejszego doświadczenia organizacji – zespół chciał znaleźć sposób wsparcia grupy młodych osób z niepełnospraw-nością, które spotykały się regularnie w ramach szkolenia z zakresu produkcji lalek, poprzez zapewnienie im dalszej nauki, miejsca do regularnych spotkań, a także potencjalnych miejsc zatrudnienia w ramach integracji poprzez pracę. Z drugiej strony projekt odpowiadał na potrzebę rozwoju tego rodzaju dzia-łalności organizacji i dlatego jego istota wiązała się również z poszukiwaniem potencjalnych dróg promowania produktów pamiątkowych wykonanych przez osoby z niepełnosprawnością.

„Bardzo ważnym elementem sukcesu projektu – komentuje mentor Natalia Riabova – było rozwinięcie współpracy i współdziałanie ze strukturami pań-

stwowymi. Program ogólnie zainspirował uczestników, a fakt, że uczestniczyli

oni we wszystkich elementach szkolenia wspólnie, dał im impuls do trwałego

rozwoju i współpracy w zespole”.

Po wstępnym przeanalizowaniu doświadczenia w sprzedaży lalek pamiątkowych i stworzeniu mapy potencjalnego rynku zbytu zespół przeszedł do organizacji wydarzenia związanego z przekazaniem swojego doświadczenia specjalistom Lokalnego Centrum Usług Socjalnych oraz warsztatów dla mieszkańców miasta, który wyrazili chęć nauczenia się czegoś nowego od osób z niepełnosprawno-ścią. Przemyślany i przygotowany wspólnie z mentorem ciąg wydarzeń nie tylko mógł objąć różne zainteresowane grupy, ale także określił kierunki dalszego rozwoju samej organizacji, otwierając możliwości dalszego współdziałania róż-nych sektorów lokalnej społeczności. „Członkom mojego zespołu udało się wyjść

poza granice organizacji, kiedy zajmowali się informowaniem mieszkańców czy

budowaniem kontaktów z potencjalnymi organizacjami-uczestnikami warsz-

tatów. Wcześniej całą pracę związaną z komunikacją zewnętrzną musiałam

wykonywać samodzielnie” – konstatuje sukcesy swojego zespołu Jelena Strach, przewodnicząca organizacji. Motywacja wszystkich członków zespołu, oparta na trafnym, bliskim im i organizacji, wyborze tematyki projektu oraz narzędzi jego realizacji, wpłynęła na odbiór inicjatywy przez współpracujących z nimi lu-dzi i instytucje. Zainteresowanie ze strony otoczenia rosło w miarę zaangażowa-nia wszystkich osób realizujących projekt. Zespołowi udało się sprawić, że idea ważna dla członków organizacji stała się ideą wszystkich zaangażowanych w proces ludzi.

17


Ciąg dalszy nastąpi: w planach jest współpraca jednej z uczestniczek projektu z Lokalnym Centrum Usług Socjalnych z zakresu tworzenia lalek pamiątkowych. Będzie ona kontynuowała w nim i już w jego imieniu animowanie powstałej w ramach projektu grupy. Aby zapewnić wewnętrzny instytucjonalny rozwój zespołu, zostanie przeprowadzony kurs liderski dla młodych osób z niepełno-sprawnością, który pomoże określić ich miejsce w organizacji.

Dobra praktyka

Ważnym elementem rozwoju instytucjonalnego stała się dla zespołu możliwość

wspólnego udziału w programie. Przechodząc wspólnie przez proces szkole-

niowy, wszyscy członkowie zespołu byli włączeni w działalność, dzięki czemu

udało się osiągnąć równomierny rozwój całego zespołu, a nie poszczególnych

członków. Pomogło to w ponownym podziale ról i zmniejszeniu obciążenia

liderki zespołu, która wcześniej często brała na siebie pełną odpowiedzialność

za działania. Pozytywnym doświadczeniem była współpraca z instytucjami

państwowymi o podobnych celach działania i włączenie ich w realizację wspól-

nych wydarzeń, a także poszukiwanie świeżych pomysłów. Projekt pozwo-

lił rozwinąć wewnętrzną i zewnętrzną komunikację organizacji. Wspólnie z

mentorem zespół opracował plan rozwoju organizacji ukierunkowany z jednej

strony na wzmocnienie rezultatów projektu, z drugiej zaś – na rozwój osobisty

i samookreślenie młodych osób z niepełnosprawnością jako członków organiza-

cji oraz ich aktywizację.

Projekt: Art - weekend „Koktajl jabłkowy” SPRAWNI W DZIAŁANIU

Projekt: Art - weekend „Koktajl jabłkowy”

Organizacja: Białoruski Związek Inwalidów, Oddział w Rejonie Moskiewskim

miasta Mińska

Zespół: Klim Kedrik, Ilia Karbovski, Kim Yermak, Elena Kulukina

Miejsce: Mińsk, Białoruś

Mentor: Halina Krot

Białoruski Związek Inwalidów to jedna z największych organizacji osób z nie-

pełnosprawnością w całym kraju. Rozgałęziona struktura, dokładnie określone

cele i kierunki działania, mocne tradycje funkcjonowania, wypracowane sieci

współpracy z innymi organizacjami oraz instytucjami państwowymi. Niezależ-

nie od wielu osiągnięć organizacji, jej wysiłki są wciąż skoncentrowane na pracy

nad stworzeniem podstawowych, chociażby minimalnych warunków niezbęd-

nych do życia osobie z niepełnosprawnością. W centrum uwagi znajduje się

zatrudnienie osób z niepełnosprawnością, stworzenie środowiska bez barier

oraz rehabilitacja.

18

19


Udział w projekcie i praca z mentorem pozwoliły zespołowi BZW z oddzia-łu mińskiego przyjrzeć się swojej działalności od innej strony, wyrwały go na pewien czas z utartych przyzwyczajeń i stabilności, niepozwalających zobaczyć tego, co nowe w działalności prowadzonej od wielu lat. Czasami lekki niepo-rządek w szafie, w której każda rzecz zna swoje miejsce, pomaga przekonać się, że niektóre z nich można pozamieniać miejscami, niektóre naprawić, a z innymi się pożegnać.

Przy opracowywaniu projektu zespół skupił się na tym, co czasami pozostaje w cieniu podczas pracy z osobami z niepełnosprawnością – ku ich potencjałowi

twórczemu. W kontekście trosk o zapewnienie dobrobytu tej grupie społecznej, zainteresowanie jej twórczym rozwojem może wydawać się czymś w rodzaju wychodzenia przed szereg – trudno przeskoczyć przyjętą przez naukę piramidę potrzeb3. Zespół nie bał się zacząć od szczytu piramidy – samorealizacji i rozwo-ju osobowości osób z niepełnosprawnością.

W tym celu organizatorzy przeprowadzili wstępny sondaż wśród członków organizacji i określili grupę celową, liczącą 15 osób zainteresowanych rozwojem swojego twórczego potencjału4. Struktura projektu została opracowana w taki sposób, żeby w rezultacie działania można było multiplikować i organizować regularne spotkania nie tylko wśród członków lokalnego oddziału BZW.

Projekt składał się z trzech części: zidentyfikowania wśród członków organizacji osób pasjonujących się twórczością – fotografią, grafiką, różnymi technikami ar-tystycznymi; organizacji wyjazdowego pleneru „Koktajl Jabłkowy” wraz z warsz-tatem związanym z wybranymi przez uczestników zagadnieniami; oraz wystawy końcowej prac uczestników w Mińsku. „Nasz projekt zatytułowany jest Art-week-end «Koktajl Jabłkowy» – opowiada jeden z członków zespołu, Ilia Karbovski. – «Koktajl» (po rosyjsku z angielska zwany fresch) dlatego, że w naszej organizacji, Białoruskim Związku Inwalidów w Rejonie Moskiewskim miasta Mińska nie było podobnych wydarzeń i jest to dla nas coś świeżego, dopiero co stworzonego, zaś «Jabłkowy», dlatego że został zorganizowany w przededniu Święta Zbawiciela Jabłkowego (ludowa nazwa święta Przemienienia Pańskiego – przyp. tłum.). Na te-mat przewodni art-weekendu zostały wybrane jabłka, przyroda i ostatnie dni lata”

3 Mowa o piramidzie potrzeb Abrahama Maslowa (1943) –hierarchiczny model potrzeb człowieka – od fizycznych, tworzących podstawę piramidy, po potrzebę rozwoju, która zamyka tę listę.

4 Grupą celową były osoby z niepełnosprawnością związaną z problemami psychicznymi,cierpiący na oligofrenię,schizofrenię i epilepsję.


Możliwość pracy w parku, gdzie tuż obok przechodzą spacerowicze lub zmierza

Możliwość pracy w parku, gdzie tuż obok przechodzą spacerowicze lub zmierza-

jący gdzieś ludzie, spoglądający z zainteresowaniem na uczestników skoncen-

trowanych na swoich pędzlach i płótnach, dała im możliwość nie tylko zajrzenia

wewnątrz siebie, lecz również otworzenia się na osoby z otoczenia, które od cza-

su do czasu, przechodząc obok, interesowały się wydarzeniem, a niekiedy nawet

decydowały się na włączenie w proces twórczy.

W rezultacie przeprowadzonych działań zostały zorganizowane wystawy i spo-

tkania, prezentujące efekty twórczej działalności uczestników projektu. Podjęto

decyzję o stworzeniu w przyszłości studia pracy twórczej dla osób z niepełno-

sprawnością z tej grupy celowej, aby spotkania twórcze odbywały się regularnie,

a plenery – co miesiąc.

Dobra praktyka

Silną stroną projektu jest wybrany kierunek pracy, z jednej strony zakorzeniony

w tradycjach organizacji, z drugiej – ukierunkowany na trochę inną sferę ży-

cia osób z niepełnosprawnością, zasłanianą zwykle przez priorytety związane

z bardziej palącymi codziennymi problemami. Jeśli ten kierunek działalności

będzie kontynuowany i organizowane będą regularne spotkania w zaplano-

wanym studio pracy twórczej, istnieje możliwość, że ta inicjatywa wpłynie

w znaczącym stopniu na zwrócenie uwagi na indywidualny rozwój osobisty osób

z niepełnosprawnością. Projekt stanowił również próbę zmiany odbioru twór-

czej działalności osób z niepełnosprawnością jako elementu wyłącznie działal-

ności charytatywnej i przeniósł akcent na autonomię i unikalność rezultatów ich

twórczości.

20

21

Na przestrzeni 4 miesięcy z zespołami liderów pracowała trójka mentorów,

wspierająca ich podczas realizacji przygotowanych projektów. Mentoring

to praca z drugim człowiekiem, pomagająca mu osiągnąć jego cele liderskie

(społeczne, polityczne, biznesowe), wykorzystująca jego potencjał i zdolności,

a także wiedzę i praktyczne doświadczenie mentora. Mentoring ukierunkowany

jest na otwarcie i pełne wykorzystanie potencjału liderskiego uczestnika oraz na

efektywność w osiąganiu celów liderskich.

Mentorzy

Mentorzy SPRAWNI W DZIAŁANIU

22

SPOJRZENIE MENTORA – NATALIA RIABOVA

Konsultantka z zakresu rozwoju organizacyjnego. Od czerwca pracuje rów-

nież w projekcie Giełda Konsultingu Organizacyjnego. Dobrze zna działalność

białoruskich organizacji społecznych, sama jest członkinią organizacji Ekodom.

Przez ostatnie 4 lata intensywnie współpracowała z organizacjami działającymi

na rzecz osób z niepełnosprawnością w ramach projektu ChildFund Internatio-

nal, którego była pracowniczką.

Masz duże doświadczenie w sferze organizacji społecznych, pracy przy rozwoju

organizacyjnym i strukturalnym, w zarządzaniu projektami. Pierwsze pytanie,

które przyszło mi na myśl, jest dość filozoficzne: czego, z twojego punktu widze-

nia, brakuje białoruskiemu III sektorowi?

Natalia: Moim zdaniem, organizacje społeczne, trzeci sektor, to najlepsza część społeczeństwa. To najaktywniejsi ludzie, którzy swoją aktywność lokują nie w przedsiębiorczości jako sposobie poprawy własnej sytuacji, lecz w ulepszanie społeczeństwa. I jest to słuszne w odniesieniu do wszystkich organizacji spo-łecznych – zostały utworzone w celu wyartykułowania i rozwiązania problemów społecznych. Taka jest ich funkcja w społeczeństwie: rozwiązywać te problemy społeczne, których nie może rozwiązać biznes (ponieważ nikt za to nie płaci) lub państwo (ponieważ nie ma ono świadomości problemu lub nie jest w stanie go rozwiązać). Niestety jednak w naszym kraju organizacje społeczne i działacze obywatelscy często nie znajdują zrozumienia ani ze strony państwa, ani społe-czeństwa. Na Białorusi ukształtowało się przekonanie, że organizacje społeczne są obce, niepotrzebne, ponieważ wszystkie problemy społeczne powinno roz-wiązać (i jest w stanie to robić) państwo. I dlatego wydaje mi się, że trzeciemu sektorowi na Białorusi brakuje właśnie pełnego wiary uświadomienia sobie swo-jej roli w społeczeństwie jako wartościowych jego członków, którzy pełnią w nim bardzo ważną funkcję. Powtórzę się, że funkcja NGO polega na artykułowaniu problemów społecznych, zwróceniu na nie uwagi społeczeństwa i mobilizowa-niu go do ich rozwiązania. Właśnie takie uświadomienie sobie swojego znacze-nia jest niezbędne organizacjom społecznym do budowania i rozwijania więzi ze społeczeństwem, znajdowania zrozumienia i reakcji. Na razie często dzieje się tak, że działacze społeczni wkładają bardzo dużo pracy i sił w próby rozwią-zania problemów społecznych, jednak nie znajdują zrozumienia i wsparcia.

23


Pracujesz obecnie na Giełdzie Rozwoju Organizacyjnego. Z czym przychodzą

organizacje? Czego szukają? Czego najbardziej potrzebują?

N.: Potrzeby są bardzo różne. Niektórzy potrzebują się zorientować, określić swoje priorytety w działalności. Dlatego bardzo częstym zapotrzebowaniem jest planowanie strategiczne. Właśnie w jego trakcie ma miejsce przemyślenie swojej roli w społeczeństwie, sformułowanie misji, ogólnej wizji rezultatów, określe-nie priorytetów. Jest to uzyskanie odpowiedzi na pytania: dokąd zmierzamy, co chcemy w rezultacie osiągnąć, jakie zmiany w społeczeństwie chcielibyśmy zobaczyć w rezultacie naszej pracy. Po wypracowaniu odpowiedzi na te pytania następuje planowanie konkretnej działalności w celu osiągnięcia tych rezulta-tów. Jest to najpowszechniejsze zamówienie. Jednak bardzo często organizacje potrzebują konsultacji na konkretnych tematach : PR, fundraising, praca z wo-lontariuszami, ekspertyza prawna i wiele innych.

Czy można powiedzieć, że organizacje społeczne na Białorusi to organizacje,

które się uczą, chcą się uczyć?

N.: Tak, bez wątpienia.

Czy można mówić o specyfice funkcjonowania organizacji pracujących z osoba-

mi z niepełnosprawnością w porównaniu z innymi NGO? Czy też niczym szcze-

gólnym, poza grupą celową, się nie wyróżniają?

N.: Pewna specyfika istnieje. Organizacje te są często tworzone przez osoby z niepełnosprawnością lub członków ich rodzin. Oznacza to, że organiza-cja bardzo dobrze rozumie istotę problemu, który planuje rozwiązać. Równie

dobrze rozumie potrzeby swojej grupy celowej (osób z niepełnosprawnością). Nie o wszystkich organizacjach społecznych można to powiedzieć. Niektóre z nich (na przykład zajmujące się demokratyzacją czy ekologiczne) bardzo dobrze rozumieją problem społeczny, który chcą rozwiązać, jednak w o wiele mniej-szym stopniu uświadamiają sobie interesy i potrzeby swoich grup celowych, które często nie podzielają zaniepokojenia działaczy problemami środowiska czy nieprzestrzeganiem praw człowieka. Z niezrozumienia tego wynika brak wspólnego języka z tymi osobami i problemy w działalności.

Jest jeszcze jeden czynnik charakterystyczny dla organizacji pracujących na rzecz osób z niepełnosprawnością: łatwiej nawiązują one kontakty z instytu-cjami państwowymi, nie spotykają się ze z góry wrogim stosunkiem. Jednak i tu pojawiają się trudności, typowe dla wszystkich białoruskich NGO. Jeśli sprawa dotyczy tylko „pomocy” osobom z niepełnosprawnością, stosunek jest bardziej życzliwy, kiedy jednak organizacje zaczynają egzekwować przestrze-ganie praw osób z niepełnosprawnością czy promować ideę inkluzji społecznej, działalność zaczyna być trudniejsza.


I jeszcze jedna obserwacja. Powstaje wrażenie, że organizacje, które pracują dla osób z niepełnosprawnością w naszym kraju, są trochę bardziej zamknięte niż inne sektory tematyczne (ekologiczne, młodzieżowe i inne). W porównaniu z NGO działającymi w innych sferach trochę odroczone jest tworzenie sieci spo-łeczności profesjonalistów. Nawet na poziomie prostej sieciowej wymiany infor-macyjnej pojawiają się niekiedy trudności, nie mówiąc już o tworzeniu jakichś silnych koalicji. Jednak w ostatnim czasie daje się zauważyć pewien postęp w sferze rozwoju partnerstw.

TRZY PYTANIA DO MENTORA

Jakie cele powinny stawiać przed sobą organizacje pracujące na Białorusi

z osobami i dla osób z niepełnosprawnością w sferze rozwoju instytucjonalnego?

N.: Pod pojęciem rozwoju organizacyjnego bardzo często rozumie się wzmocnie-nie wewnętrznego potencjału organizacji. Jednak, moim zdaniem, najbardziej wpłynąć na rozwój organizacji i osiąganie celów może spojrzenie na zewnątrz, na otoczenie. Jeśli organizacja nie buduje relacji z innymi podmiotami w spo-łeczeństwie, jeśli nie dowiaduje się, co dzieje się z grupą celową, czego ludzie potrzebują, do czego dążą, jeśli nie analizuje rezultatów swojej działalności, to bardzo często bywa tak, że robi bardzo wiele, wszystkie jej produkty i usługi są wysokiej jakości, jednak mija dziesięć – dwadzieścia lat i nie widać jakich-kolwiek zmian w społeczeństwie, na które niby skierowana była jej działalność. Żeby naprawdę zrobić postęp w zakresie rozwoju i efektywności, organizacja niekomercyjna powinna być równie wyczulona na swoje otoczenie, co organi-zacja komercyjna. Trudno sobie wyobrazić odnoszącą sukcesy firmę, która nie bada potrzeb i preferencji grup celowych, nie jest na bieżąco z tym, co dzieje się

24

25


na rynku i w jej branży. Jeśli organizacja społeczna będzie z taką samą uwagą badać otoczenie, może znaleźć wiele nowych sposobów „przebicia się” do społe-czeństwa, komunikowania swoich idei, a także uzyskać wiele rodzajów wspar-cia, poczynając od wolontariatu, a kończąc na finansowaniu. Poprzez rozwój więzi z partnerami, instytucjami państwowymi i grupami celowymi organizacja integruje się ze społeczeństwem i tylko wówczas staje się naprawdę organizacją społeczną, zdolną do osiągania swoich celów.

W czym tkwi potencjał i siła białoruskich organizacji, które pracują z osobami

z niepełnosprawnością?

N.: Mówiliśmy już o tym, że organizacje społeczne powstają po to, żeby rozwią-zywać jakieś problemy społeczne. Niektóre organizacje zostały stworzone przez ludzi, którzy sami doświadczają tych problemów, inne w większym stopniu są no-sicielami nowych dla społeczeństwa idei. Organizacje, które pracują na rzecz osób z niepełnosprawnością, mają z reguły wspólny język z grupą celową i rozumieją jej potrzeby. Właśnie w tym tkwi ich siła. Ponadto organizacje te dość łatwo znaj-dują wsparcie w społeczeństwie, co dotyczy również współpracy z instytucjami państwowymi. Inna kwestia, że nasze społeczeństwo od zawsze żywi paterna-listyczny stosunek do tej grupy. Ludzie z niepełnosprawnością postrzegani są w pierwszej kolejności jako osoby potrzebujące pomocy, a nie jako równoprawni członkowie społeczeństwa, pełnowartościowo uczestniczący w jego życiu. I tutaj organizacje pracujące na rzecz osób z niepełnosprawnością zderzają się z tymi samymi problemami, co wszystkie inne organizacje, popularyzujące nowe dla społeczeństwa idee. Aby popularyzować idee inkluzji i równoprawnego stosun-ku do osób z niepełnosprawnością, niezbędne jest uczenie się rozumienia innych ludzi i znajdowania z nimi wspólnego języka. Inkluzja to „droga dwukierunkowa”.

Podobnie jak społeczeństwo powinno uczyć się odnoszenia do osoby z niepełno-sprawnością jako równego, również osoby z niepełnosprawnością powinny dążyć do przełamywania izolacji i interesować się innymi problemami społecznymi. Jest to trudne, ponieważ istnieją chociażby bariery infrastrukturalne włączania osób z niepełnosprawnością w pełni w życie społeczne. Z ich powodu często zanika dążenie do uczestniczenia w życiu społecznym. Bardzo się cieszę, że w ostatnim czasie można zobaczyć coraz więcej osób z niepełnosprawnością na wydarzeniach poświęconych tematyce edukacji nieformalnej, ekologii i kultury.

Rada mentora: jak być odnoszącym sukcesy liderem.

N.: Żeby być odnoszącym sukcesy liderem, trzeba przede wszystkim rozumieć bardzo prostą rzecz – nie da się osiągnąć niczego wielkiego, działając w po-jedynkę. Można być bardzo dobrym, bardzo silnym, bardzo mądrym, silnym i rozwiniętym, jednak „nec Hercules contra plures”. Coś naprawdę znaczącego można zrobić tylko wspólnie z innymi ludźmi. To właśnie poprzez komunika-cję i współdziałanie z innymi realizuje się lider, dlatego że celem liderstwa są większe dzieła niż po prostu sukces zawodowy. Jednak pojawia się tu następują-cy problem: trzeba umieć rozmawiać z innymi ludźmi. Osobie działającej w po-jedynkę jest łatwo: sama podnosi swoje kompetencje, robi coś i osiąga sukces. Ale jeśli porywasz się na coś wielkiego wspólnie z innymi ludźmi, musisz umieć się z nimi dogadać, a żeby umieć się dogadać, trzeba rozumieć, czego ty sam(a) chcesz i po co ci to wszystko. I okazuje się, że zanim można stać się człowiekiem, który jest zdolny dogadać z innymi ludźmi i wspólnie działać, trzeba jednak popracować nad sobą. Liderowi niezbędne jest rozumienie siebie, rozumienie innych, umiejętność zarządzania sobą i zarządzania komunikacją. I dopiero potem idą te umiejętności, które uważane są ważne dla osiągnięcia celu, takie


jak planowanie, zarządzanie czasem, zarządzanie projektem, umiejętności autoprezentacji, prowadzenia negocjacji i rozwiązywania konfliktów, plano-wania strategicznego oraz metody rzecznictwa interesów. To wszystko są po prostu narzędzia, które nakładane są na mocną osnowę efektywności osobistej. Zaczyna się od wzmocnienia siły osobowości, następnie umiejętności komunika-cyjnych, a dopiero potem następuje poznawanie narzędzi, ponieważ narzędzia nie pomogą, jeśli nie ma odwagi, by je stosować.

Jedni z natury dysponują silną osobowością, darem wpływania na ludzi i zde-

cydowaniem w wyborze celów i środków. Inni muszą się tego nauczyć. Rozwój

umiejętności i nauka sposobów działania są pożyteczne dla wszystkich. Do-

świadczenie kursów liderskich pokazuje, że liderstwa można się nauczyć.

26

27


SPOJRZENIE MENTORA – HALINA KROT

Ekspertka, menadżerka projektów. Obecnie pracuje jako ekspertka i menadżer-

ka projektów PPU Biura Praw Osób z Niepełnosprawnością. Od ponad 10 lat

działa w sektorze organizacji społecznych. Jest ekspertem w sferze zatrudnie-

nia osób z niepełnosprawnością na Białorusi. Jako ekspertka i trenerka bierze

udział w różnych kursach oraz programach edukacyjnych. Autorka wielu artyku-

łów i publikacji poświęconych aktualnym problemom osób z niepełnosprawno-

ścią.

Halino, od wielu lat działasz w sektorze NGO i masz za sobą doświadczenie pra-

cy w różnych organizacjach. W związku ze specyfiką swojej działalności masz

wiele wspólnego z tematyką osób z niepełnosprawnością, z poszukiwaniem

dla nich zatrudnienia, poprawą jakości ich życia. Jest to trudne zagadnienie, na

dodatek rezultaty tej pracy nie zawsze są widoczne krótkoterminowo, a czasami

dochodzą jeszcze rozczarowania. Co daje ci siłę do tej pracy?

Halina: Żywię nadzieję, że przyjdzie czas, gdy profesjonaliści z NGO zostaną włączeni w działalność struktur państwowych, różnych instytucji i urzędów. Mam nadzieję, że ci liderzy z NGO, którzy obecnie być może się uczą, zdobywa-ją wiedzę za pośrednictwem kursów i staży, będą następnie włączeni w rozwój państwa.

Co należy, twoim zdaniem, robić, żeby integrować organizacje osób z niepełno-

sprawnością?

H.: Wydaje mi się, że nie nadszedł jeszcze ten czas. Nie ma jeszcze zrozumienia dla tego, że należy występować jednolitym frontem. Myślę, że każda organiza-cja powinna dorosnąć do takiego poziomu profesjonalizmu, na którym będzie po prostu rozumieć, że taka jest konieczność. Jeśli organizacja jest samowystar-czalna, taka konieczność może w ogóle nie nastąpić.

28


Czy organizacje osób z niepełnosprawnością mogą zbudować swój autorytet

w społeczeństwie? Czy mają na to szanse? Przez autorytet rozumiem zdolność

do wpływania na procesy społeczne, związane bezpośrednio z tymi osobami.

Czy organizacje osób z niepełnosprawnością mają swój głos w rozwiązywaniu

pewnych problemów?

H.: Problem polega na tym, że zachowała się u nas spuścizna sowieckiej prze-szłości. Autorytetem cieszą się niewątpliwie wielkie organizacje, takie jak Białoruskie Związek Inwalidów, Białoruskie Towarzystwo Inwalidów Wzroku czy Białoruski Związek Głuchych. Są to takie trzy wieloryby – stworzone dawno i słusznie uważane za najliczniejsze i najbardziej masowe. I w zasadzie wszystkie decyzje związane z tematyką osób z niepełnosprawnością podejmowane przez struktury państwowe są w większym lub mniejszym stopniu konsultowane wła-śnie z nimi.

Nowe i małe organizacje, nawet jeśli działają bardzo efektywnie i zgłaszają uza-sadnione propozycje transformacji systemu pomocy społecznej w celu poprawy jakości życia osób z niepełnosprawnością, raczej nie zostaną usłyszane, ponieważ funkcjonują poza systemem wielkich organizacji. Jednak myślę, że szansa istnie-je w umiejętności uargumentowania tego czy innego stanowiska. Udowadniać trzeba umiejętnie i w oparciu o uzasadnienie. Jak wiemy jednak, w tego typu organizacjach specjalistom nie zawsze wystarcza wiedzy i kompetencji. Zwykle jest to grupa nieobojętnych ludzi, którzy próbują rozwiązać ten czy inny problem. Pracują oni z konkretną, często wąską grupą celową i proponują rozwiązanie tego czy innego problemu, z którym spotykają się w swojej pracy, jednak nie starcza im potencjału, wiedzy i umiejętności zawodowych, żeby uzasadnić i udowodnić, że jest to rzeczywiście problem. Samo pokazanie problemu nikogo obecnie nie satys-

fakcjonuje. Trzeba przedstawić precyzyjne cele, które chce się osiągnąć, i wyjście z obecnej sytuacji.

Jak sprawić, żeby białoruskie społeczeństwo otworzyło się w swoim odbiorze,

rozumieniu osób z niepełnosprawnością?

H.: Cóż to takiego społeczeństwo? Społeczeństwo to my wszyscy. My, osoby z niepełnosprawnością, również jesteśmy częścią społeczeństwa. I dlatego dopó-ki będziemy uważali, że jest ono zamknięte, będzie to oznaczać, że sami jeste-śmy zamknięci. Dlatego że jesteśmy częścią tego społeczeństwa. I tyle.


Jakie cele powinny stawiać przed sobą organizacje pracujące na Białorusi z oso-

bami i dla osób z niepełnosprawnością w sferze rozwoju instytucjonalnego?

H.: Jest to trudne, ponieważ organizacje różnią się od siebie, posiadają różny stopień przygotowania, więc wymyślanie identycznego algorytmu dla wszyst-kich byłoby niepoważne. Trzeba po prostu więcej pracować nad motywacją za-równo już zaangażowanych, jak i osób, które chcą coś robić. W organizacjach re-gionalnych praktycznie wszystko opiera się na liderze. Przypomina on człowieka orkiestrę. A jeśli nawet pojawiają się ludzie z inicjatywą, nie mają możliwości, by się rozwinąć – rzadko który lider organizacji posiada umiejętność oceny potencjału, żeby przyszłości skutecznie wykorzystać go w interesie organiza-cji. Trzeba pracować nad motywacją, ponieważ to ona pozostaje w przyszłości i może być wykorzystana do kontynuacji pracy – albo z tym samym zespołem albo poprzez stworzenie własnego.




H.: W pewnej harmonijności, w całościowej wizji tego, do czego chcą dojść – w jakimś określonym celu. Trzeba dokładnie rozumieć i uświadamiać sobie to, co robimy. Na przykład jeśli organizacja pracuje nad problematyką za-trudnienia, to powinna w zasadzie zajmować się wszystkim, co jest związane z zatrudnieniem. Organizacje mają tendencję do rozmieniania się na drobne, zajmowania się wszystkim i niczym. Bardzo ważne jest, by znaleźć swoją niszę i zacząć się specjalizować w konkretnej tematyce i rodzaju działalności. Plus regionalnych organizacji polega również na tym, że działają lokalnie i jak nikt inny znają specyfikę pracy w regionie. Ponadto trzymają się razem, niezależnie od wszystkiego, i z dumą mogą powiedzieć, że są przedstawicielami tej czy innej organizacji, ponieważ czują za swoimi plecami siłę.


H.: Myślę, że lider powinien przede wszystkim brać odpowiedzialność za re-zultat, a następnie wyznaczać konkretne cele działalności. Trzecim elementem powinna być obecność zespołu, który rozumie, co robi i co robią inni.

29

30


SPOJRZENIE MENTORA – SERGEY DROZDOVSKY

Prawnik, ekspert z zakresu praw człowieka (zainteresowania zawodowe:

walka z dyskryminacją, prawa osób z niepełnosprawnością). Założyciel PPU

Biuro Praw Osób z Niepełnosprawnością, zastępca przewodniczącego (rozwój

organizacyjno-społeczny). W latach 2001–2012 kierował organizacją społeczną

Republikańskie Stowarzyszenie Niepełnosprawnych na Wózkach. Jest również

członkiem grup roboczych ds. przygotowania zmian w ustawach dotyczących

niepełnosprawności.

Obecnie w środowisku białoruskich organizacji osób z niepełnosprawnością

dużo mówi się o Konwencji o Prawach Osób Niepełnosprawnych, do której

Białoruś jeszcze nie dołączyła. Na jakim etapie znajduje się na dzień dzisiejszy

białoruskie społeczeństwo w stosunku do Konwencji? Czy pozostaje ona czymś

w rodzaju magicznego zaklęcia, przy pomocy którego można rozwiązać wszyst-

kie problemy, czy jest to już dająca się odczuć rzeczywistość?

Sergey: Powiedziałbym, że na obecnym etapie zajmujemy się promowaniem Konwencji na różnych poziomach. W tym procesie ważne jest dla nas, żeby Konwencja i wprowadzane przez nią pojęcia weszły do ogólnego obiegu, zna-lazły swoje miejsce. Z drugiej strony zgadzam się, że następuje hiperbolizacja i kanonizacja terminu, i rozumiemy, że ciągłe powtarzanie słowa „konwencja” po prostu zmienia ją w idola, kult cargo, który jest odbierany jako swego rodzaju zaklinanie. Jednak dla nas, osób pracujących w Biurze Praw Osób z Niepełno-sprawnością, Konwencja jest obecnie narzędziem pracy: pracujemy w oparciu o jej koncepcję, z jej treścią, z jej miejscem i rolą w społeczności międzynaro-dowej i społeczeństwie białoruskim. W społeczeństwie białoruskim, a nawet w środowisku osób z niepełnosprawnością, daje się zaobserwować różnice zdań i rozumienia, czym jest Konwencja. Większość o niej słyszała, jednak niejasno wyobraża sobie, co to takiego i jak może wpłynąć na życie zwyczajnego Białoru-sina. Dlatego nieustannie szukamy punktu wspólnego ukształtowanego rozu-mienia Konwencji i jej samej, opierając się na pojęciach praw człowieka oraz śledząc łańcuch dostępności – od idei praw do zapewnienia dostępu do nich każdemu człowiekowi. Istnieje realne niebezpieczeństwo tkwiące w kanonizacji Konwencji na zasadzie „przyjdzie Konwencja i wszystko będzie dobrze”. Nasza współpraca ze strukturami państwowymi stanowi dla przykładu próbę nada-nia Konwencji bardziej praktycznych rysów i charakteru instrumentalnego.

31


W ocenie całościowej obecnie dominuje mitologiczny obraz Konwencji. Jednocześnie jednak zahamowanie uruchomionych procesów informowania o Konwencji wpłynęłoby negatywnie na przyswojenie przez społeczeństwo jej zasad i idei.

Na przykład wieczorem przyjmują Konwencję, a rano budzisz się i żyjesz w lep-

szym społeczeństwie?

S.: Nie, absolutnie. Jednak nie ma wątpliwości, że byłby to krok do przodu i wiel-kie osiągnięcie. Nie oznacza to wszakże, że społeczeństwo stałoby się radykalnie lepsze, ale że mnie jako specjaliście otworzyłoby się więcej możliwości realizo-wania jej zasad, że jutro osoba z niepełnosprawnością dostałaby więcej szans na poprawę życia. Bez tego kroczku nie rozwiniemy się w ogóle.

Czy można mówić o społeczności osób z niepełnosprawnością na Białorusi?

S.: O społeczności? Wątpliwe. Można mówić o grupie społecznej, o niewielkich społecznościach wewnątrz tej grupy społecznej, o pewnym polityczno-społecz-nym klastrze ludności, jednak o społeczności właściwie nie możemy mówić.

Dlaczego?

S.: Istnieje spora liczba czynników wpływających na tę grupę mówiących „róż-nymi językami”. Nie mogą się one ze sobą dogadać. Nie można tu mówić o mo-nolitycznym charakterze tożsamości. Żeby ludzie czuli się społecznością, powin-no to być przedmiotem ich tożsamości. Stosunek do własnej niepełnosprawności jest bardzo zróżnicowany – od pełnego negowania niepełnosprawności do peł-

nej zależności (inwalida w stopniu inwalidzkim). Nie pomaga to jednoczeniu się i budowaniu wspólnoty. I jest jeszcze jedna interesująca cecha: w środowi-sku osób z niepełnosprawnością od wielu lat nie da się zaobserwować nawet prób ogólnej konsolidacji – w związki, różne fora itp. Istnieje szereg tema-tów, w których znajdujemy w tym środowisku pełny konsensus. Dotyczy to na przykład Konwencji. Jednak różne grupy tej kategorii Białorusinów znajdują się na różnych etapach rozumienia, odbioru tejże Konwencji. I nie pozwala im to włączać się w równym stopniu – w rezultacie powstaje rozdźwięk, który na dzień dzisiejszy nie pozwala na stworzenie wystarczająco silnego i pewnego wektora. Chociaż, rzeczywiście, w naszych wystąpieniach używamy pojęcia społeczności, jest to raczej zabieg na wyrost niż konstatacja faktu.

W czym zatem jest nadzieja dla organizacji osób z niepełnosprawnością?

Gdzie jest ta gwiazda, za którą należy pójść?

S.: Powiem prowokacyjnie – w kryzysie. Białoruska kategoria obywateli zwa-na „osobami z niepełnosprawnością” to jedna z najaktywniejszych katego-rii w organizacjach społeczeństwa obywatelskiego. Są oni w stanie wspierać ich działalność, współpracować, tworzyć nowe organizacje. Ujmując global-nie, są oni jedną z niewielu kategorii ludności posiadających rozwiniętą sieć współdziałania i ze społeczeństwem, i z państwem, i z biznesem etc. Dlaczego nie osiągają adekwatnych sukcesów? Dlatego że niepełnosprawność jest sama w sobie zbyt wielkim czynnikiem negatywnym. Częściowo również dlatego, że niepełnosprawność jest jednocześnie środkiem konsolidacji, jak i czynnikiem przeszkadzającym w rozwoju – daje się zauważyć wśród organizacji trend albo konformistyczny, albo bardzo wsteczny. A dlaczego kryzys? Po to, żeby zrozu-mieć, że ogólnie, w perspektywie rozwoju, wstecznictwo i konformizm nie mogą

32


doprowadzić do sukcesu. I że należy się zintegrować do głębi ze społeczeństwem i przejść na jego język, nie zamykając się we własnych koloniach i grupach. Tylko kryzys może pozwolić tym organizacjom zrozumieć, że zbieranie w nie-skończoność jałmużny i dzielenie jej pomiędzy siebie nie jest drogą rozwoju.


Jakie cele powinny stawiać przed sobą organizacje pracujące na Białorusi z oso-

bami i dla osób z niepełnosprawnością w sferze rozwoju instytucjonalnego?

S.: Jeśli ujmiemy rzecz globalnie i wielowektorowo, to najważniejsze jest budo-wanie organizacji, która powinna walczyć o awans, to jest stale stawiać przed sobą coraz trudniejsze zadania. Osoby z niepełnosprawnością, które znajdu-ją się na marginesie, jednocząc się, zyskują dodatkowe brzemię, które ulega projekcji na działalność ogólną. W takiej sytuacji może pojawić się skłonność do skoncentrowania się na pracy na rzecz samych siebie i zamknięcia się jeszcze bardziej w ramach organizacji. Może to być poszukiwanie jakiegoś dobra i dys-trybuowanie go wewnątrz własnej grupy, poszukiwanie rozrywki (na przykład chodzenie na koncerty) dla członków grupy. Bardzo trudno zrozumieć, że tak naprawdę jest wokół świat, w którym grupa może budować się nie do wewnątrz, lecz właśnie na zewnątrz. A praca na awans to właśnie nastrajanie organiza-cji na stawianie sobie trudniejszych, a nie powierzchownych celów (takich jak pójście razem do kina czy zorganizowanie pikniku), motywowanie i dążenie do tego, aby organizacje rozumiały swoją rolę nie tylko wewnątrz siebie, w swo-jej grupie, lecz również w środowisku zewnętrznym.

33




S.: W szacunku dla doświadczenia niepełnosprawności. Osoby z niepełnospraw-nością, które już organizują się jako grupa, kształtują się najczęściej albo jako grupy samopomocy, albo jako grupy wsparcia, zaufania. Opierają się na podob-nym doświadczeniu życiowym (rodzaje niepełnosprawności) lub zamieszkiwa-niu w jakiejś lokalnej społeczności, czyli w oczywisty sposób podobnym do-świadczaniu wpływu zewnętrznego (posiadają wspólny kontekst). Inna kwestia, że zaufanie jako wartość nie przekształca się żywiołowo w praktyczne działania grupy.

Jako źródle siły grupy można mówić również o umiejętności ludzi inspirowa-nia się wzajemnie, uzupełniania.Czyjeś trudniejsze doświadczenie życiowe może posłużyć jako bodziec dla całej grupy do dążenia, by dorównać osiągnię-ciom, jakie stały się udziałem tego człowieka. Jest to wewnętrzne wzajemne oddziaływanie, które warunkowane jest podobnymi czynnikami zewnętrznymi. Buduje to wspólny rytm, w którym można działać. Inna sprawa, że trudno ten wewnętrzny rytm grupy zsynchronizować z zewnętrznym światem, tak żeby w konsekwencji się nie zamknąć, nie odizolować. Trzeba znaleźć takie więzi ze światem zewnętrznym, żeby to współoddziaływanie przebiegało nie tylko do wewnątrz, lecz również na zewnątrz.


S.: Na pierwszym miejscu jest nieustanne rozwijanie umiejętności komuniko-wania się wewnątrz grupy. Na drugim – niewątpliwie dążenie do samorozwoju i rozwoju w grupie. A nawet nie dążenie, a sztuczne tworzenie takiej sytuacji, w której od każdego – zarówno od siebie, jak i od drugich – wymagany jest rozwój. Na trzecim zaś powinno być poczucie ruchu, lotu, nawet najbardziej irracjonalne, jednak oparte na pozytywnych uczuciach. Każdy, nawet najdrob-niejszy, sukces powinien przynosić satysfakcję. A dla lidera ważne jest uczynie-nie sukcesu wspólnym.

34

Partnerzy projektu SPRAWNI W DZIAŁANIU

Partnerzy projektu

Szkoła LiderówSzkoła Liderów powstała w roku 1994,

początkowo jako program Fundacji im. Stefana

Batorego, aby następnie przekształcić się

w samodzielną organizację. Od ponad 15 lat

Stowarzyszenie kształci liderów społecznych,

politycznych i biznesowych. Wśród jego

absolwentów są parlamentarzyści, wysocy

urzędnicy państwowi, najaktywniejsi działacze

organizacji pozarządowych, a także liderzy polskiego biznesu. Szkoła od samego

początku była otwarta również na liderów środowisk niepełnosprawnych,

stwarzając dla nich, najprawdopodobniej jako pierwsza organizacja w Polsce,

stałą kwotę miejsc w ramach swego flagowego projektu Szkoły Liderów

Społeczeństwa Obywatelskiego. W roku 2005 Stowarzyszenie podjęło także

współpracę z liderami tych środowisk na Białorusi.

W wypracowanej specjalnie strategii Szkoła Liderów deklaruje dążenie do tego, aby:

• Osoby niepełnosprawne miały swoich przedstawicieli – liderów reprezen-tujących interesy tego środowiska na szczeblu lokalnym, krajowym i mię-dzynarodowym oraz aktywnie wprowadzających zmiany, które prowadzą do poprawy sytuacji społecznej i jakości życia osób niepełnosprawnych.

• Ścieżki zawodowe i kariery w życiu publicznym osób niepełnosprawnych nie były zdeterminowane ich sytuacją życiową i zdrowotną, ale wywiera-ły wpływ w różnych dziedzinach, także niezwiązanych ze środowiskami osób zagrożonych wykluczeniem społecznym.

Wizja ta ma być osiągnięta poprzez realizację celów szczegółowych: stworzenie aktyw-nego, zintegrowanego, opiniotwórczego środowiska liderów osób niepełnosprawnych z Polski i zagranicy; podniesienie wiedzy, umiejętności i kompetencji liderów środo-wisk osób niepełnosprawnych w zakresie przywództwa i przeciwdziałania wyklucze-niu społecznemu; wzmacnianie organizacji działających na rzecz osób z niepełno-sprawnościami, a także zwiększenie wpływu liderów na wprowadzanie zmian postaw wobec osób z niepełnosprawnościami ruchowymi i intelektualnymi w swoich środowi-skach oraz równego ich traktowania w zakresie wolności i praw obywatelskich.

Służy temu szereg działań podejmowanych przez Stowarzyszenie: szkolenia z zakresu przywództwa, spotkania ze specjalistami, konferencje, opieka tutorska wspierająca realizację ścieżki indywidualnego rozwoju, budowanie sieci współpracy pomiędzy uczestnikami poszczególnych projektów, a także zapraszanie liderów środowisk nie-pełnosprawnych do występowania w roli ekspertów w kolejnych działaniach, kierowa-nych do wszystkich grup celowych, na rzecz których działa Szkoła Liderów.

35

Partnerzy projektu SPRAWNI W DZIAŁANIU

Partnerzy Projektu

Biuro Praw Osób

NiepełnosprawnychBiuro powstało w marcu 2010 roku.

Celem jego działania jest zmiana spo-

łeczeństwa białoruskiego – likwidacja

wszelkich barier i stereotypów oraz stworzenie takiej rzeczywistości, w której

osoby z niepełnosprawnościami będą jego pełnoprawnymi członkami, mającymi

możliwość pełnego uczestnictwa we wszystkich sferach życia społecznego.

Biuro zajmuje się ochroną praw osób z niepełnosprawnościami

oraz promowaniem postrzegania niepełnosprawności jako kwestii związa-

nej z przestrzeganiem praw człowieka. W działalności tej kieruje się wartościami

i zapisami Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych.

Biuro Praw Osób Niepełnosprawnych jest również miejscem, w którym można

znaleźć niemal każdą informację ważną dla środowiska osób z niepełnosprawno-

ścią. Na jego stronie internetowej (www.disright.org) pojawiają się wiadomości o

ciekawych wydarzeniach kulturalnych związanych z tematyką niepełnosprawno-

ści – w szczególności informacje o książkach i filmach, prowadzonych kampaniach

społecznych. Znajduje się tam również ogromny zbiór materiałów związanych z

prawami osób niepełnosprawnych, a także szereg instrumentów umożliwiających

uzyskanie konsultacji telefonicznej lub za pośrednictwem internetu.

Najważniejsze sfery działania organizacji obejmują:

• pomoc prawną, udzielanie konsultacji związanych z prawami osób z niepełnosprawnością i korzystaniem z tych praw;

• tworzenie i popularyzację innowacyjnych zasobów oraz usług dla osób z niepełnosprawnością – baz danych o dostępności budynków użyteczno-ści publicznej, map;

• działalność edukacyjną – prowadzenie seminariów, szkoleń oraz dyskusji;

• prowadzenie monitoringów i badań związanych z prawami osób z niepeł-nosprawnością oraz rozpowszechnianie przygotowanych raportów;

• przygotowanie materiałów prezentujących doświadczenie i perspekty-wy rozwoju europejskich i ogólnoświatowych dobrych praktyk związa-nych z przestrzeganiem praw osób z niepełnosprawnością;

• przygotowywanie propozycji zmian prawa krajowego dotyczącego osób z niepełnosprawnością; partnerską współpracę z instytucjami państwo-wymi oraz organizacjami pozarządowymi i międzynarodowymi w działa-niach na rzecz promowania praw osób z niepełnosprawnością.

36Warszawa – Mińsk 2014

Sprawni w działaniu 2014

Documents

Transcript of Sprawni w działaniu 2014