Spis treści - podnstaszow.plpodnstaszow.pl/images/Download/Verbum15.pdf · w warsztatach...

3

Spis treści

Szanowni Czytelnicy …………………………………………………………………………………. 5

Maria Sipowicz Kilka słów o Powiatowym Zespole Doradców Metodycznych w Staszowie ………………………………………………………………………………………………

6

Wioletta Hatak, Paulina Mielnik Dziedzictwo historyczno-przyrodnicze Ziemi Staszowskiej ……………………….. 19

Marek Lis 24. edycja Europejskich Dni Dziedzictwa …………………………………………………..

23

Krystyna Orlicz Powrót do źródeł ………………………………………………………………………………………

26

Magdalena Słomka Koncert dla Ojczyzny …………………………………………………………………………………

33

Paulina Mielnik Wyjątkowa kobieta – Rosa Bailly ………………………………………………………………

45

Maria Sipowicz Konkurs Arystoteles ………………………………………………………………………………….

52

Maria Szewczyk Verba docent exempla trahunt, czyli o nowoczesnym nauczaniu przedmiotów humanistycznych ………………………………………………………………..

60

4

Grzegorz Skubera Działalność innowacyjna i eksperymentalna w Liceum Ogólnokształcącym im. ks. kard. Stefana Wyszyńskiego w Staszowie ………………………………………

75

Wiesława Grabka, Weronika Orzechowska, Marzanna Tomporowska, Aneta Wysocka Obchody 150. Rocznicy urodzin Stefana Żeromskiego patrona Publicznej Szkoły Podstawowej w Kurozwękach …………………………

90

Maria Kinga Orlicz Scenariusz lekcji języka polskiego ……………………………………………………………..

96

5

Szanowni Czytelnicy Przed nami wdrażanie reformy edukacji Dobra Szkoła, a w związku z tym wiele zmian organizacyjnych i dydaktycznych już od września 2017 roku. Dotyczą one wszystkich nauczycieli bez względu na etap kształcenia i wymagają od nas wiele dodatkowej pracy, by sprostać wymaganiom postawionym przed systemem edukacji, pamiętając jednocześnie, że najważniejszą ideą naszego zawodu jest dobro dzieci i młodzieży.

Docelowa struktura szkolnictwa obejmie: − ośmioletnią szkołę podstawową, − czteroletnie liceum ogólnokształcące, − pięcioletnie technikum, − trzyletnią szkołę branżową pierwszego stopnia, − dwuletnią szkołę branżową drugiego stopnia, − trzyletnie szkoły specjalne przysposabiające do pracy, − szkołę policealną.

Nastąpią również stopniowe zmiany w systemie egzaminów ze-wnętrznych – ósmoklasisty, maturalnego dla absolwentów liceum ogólnokształcącego, absolwentów technikum oraz branżowej szko-ły drugiego stopnia, a także egzaminów potwierdzających kwalifi-kacje w zawodzie.

Więcej informacji znajdziecie Państwo na stronie internetowej: www.reformaedukacji.men.gov.pl

Redakcja

7

Maria Sipowicz PODN w Staszowie

Kilka słów o Powiatowym Zespole Doradców Metodycznych w Staszowie

Powiatowy Zespół Doradców Metodycznych w Staszowie powołano 1 września 2001 roku uchwałą ówczesnej Rady Powiatu. Głównym celem funkcjonowania, tej nietypowej dla innych powiatów instytucji, było wspieranie nauczycieli placówek wszystkich stopni edukacyjnych w ich rozwoju zawodowym, stworzenie możliwości wzmacniania i poszerzania kompetencji, wymiany doświadczeń oraz upowszechniania dobrych praktyk. Powiat staszowski od zarania swojego funkcjonowania stawiał na rozwój edukacji i doskonalenia nauczycieli.

Początkowo Powiatowy Zespół Doradców Metodycznych w Staszowie skupiał doradców bez mała wszystkich specjalności, a więc: trzech nauczycieli polonistów, dwóch matematyków, nauczyciela języka angielskiego, informatyki, historii, geografii, biologii, chemii, religii, nauczania początkowego, plastyki, specjalistę od przedsiębiorczości oraz dwie nauczycielki wychowania przedszkolnego. Siedziba Zespołu mieściła się w budynku Liceum Ogólnokształcącego im. ks. kard. Stefana Wyszyńskiego w Staszowie. Od września 2005 roku doradcy metodyczni pracują w budynku Centrum Kształcenia Praktycznego w Staszowie.

Wracają wspomnienia i chociaż czas szesnastu lat zdaje się być odległy, to kiedy uważnie spojrzeć wstecz, okazuje się, że był to okres pełen różnorodnych wydarzeń. Należy w tym miejscu, nie tylko z kronikarskiego obowiązku, ale również z poczucia przynależności

8

do wspólnoty metodyków, z wielką sympatią wspomnieć pierwszego koordynatora Powiatowego Zespołu Doradców Metodycznych. Była nim Alicja Misiak, specjalista w zakresie nauczania początkowego, obecnie dyrektor Przedszkola nr 8 im. J. Ch. Andersena z Oddziałami Integracyjnymi w Staszowie. Rolę zastępcy dla licznej wówczas, szesnastoosobowej grupy metodyków, pełniła także Janina Kłap, nauczycielka z Zespołu Szkół Rolniczych w Sichowie Dużym. Od roku 2005 funkcję koordynatora objął dr Sławomir Maj, obecnie dyrektor Zespołu Szkół im. St. Staszica w Staszowie.

Już w pierwszym roku działania PZDM rozesłano do szkół i przedszkoli oferty z tematyką konferencji, warsztatów oraz konsultacji. Ten okres funkcjonowania Zespołu to czas intensywnego wdrażania metod aktywizujących, popularyzacji metody projektu oraz nabywania nowych doświadczeń związanych ze zdobywaniem przez nauczycieli kolejnych stopni awansu zawodowego. Zespół, już w roku 2001, posiadał czterech ekspertów do spraw specjalizacji zawodowej, a szkolenia związane z awansem cieszyły się dużym powodzeniem. Rekordowa liczba uczestników spotkania na temat awansu zawodowego – sto dwie osoby w 2004 roku – zgromadziła się w momencie wprowadzania zmian, bo jak wiadomo każda nieznana sytuacja rodzi obawę.

Metodycy skupieni w Zespole, chcąc dobrze wypełniać swoje zadania, systematycznie doskonalili się sami, uczestnicząc w różnorodnych formach szkoleniowych w Wojewódzkim Ośrodku Metodycznym w Kielcach, późniejszym Świętokrzyskim Centrum Doskonalenia Nauczycieli. Każdy metodyk miał również możliwość poszerzania swojej wiedzy i umiejętności na szkoleniach organizowanych przez: Centralny Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli w Warszawie, Ośrodek Doskonalenia w Busku-Zdroju oraz w Tarnobrzegu. Ciekawe konferencje organizowały wydawnictwa,

9

takie jak: WSiP, Juka, MAC, Operon, Stentor czy Nowa Era. Uczestnicy, tego typu bardzo wartościowych form doskonalenia zawodowego, zobowiązani byli do podzielenia się zdobytymi wiadomościami z pozostałymi członkami Zespołu, zgodnie z zasadami współpracy i wzajemnego uczenia się. Zespół stanowił więc przykładową organizację uczącą się, antycypując niejako ideał, do którego dąży się obecnie w każdej placówce oświatowej.

Istotną formą pracy Zespołu była działalność szkoleniowa dla nauczycieli w ich macierzystych placówkach, jeżeli taką potrzebę zgłaszano, oraz w siedzibie PZDM. Wykorzystując nie tylko własne zasoby ludzkie, ale we współpracy z wieloma znanymi pedagogami, twórcami programów lub pomysłodawcami nowatorskich metod, zorganizowano i przeprowadzono, takie kursy, jak np.:

− Jak skutecznie pozyskiwać środki z unijnych funduszy strukturalnych na oświatę,

− Filozofia i etyka w praktyce pedagogicznej, − Metody aktywizujące, − Jak pracować metodą projektu, − Konstruowanie programów własnych, − Pierwsza pomoc w nagłych wypadkach, − Kompetentny wychowawca, − Trening umiejętności wychowawczych, − Awans zawodowy, − Powinności opiekuna stażu, − Andragogika – jak wykorzystać jej elementy w pracy

z nauczycielami, − Warsztaty i szkolenia z zakresu Matematyki dziecięcej, − Warsztaty plastyczne, − Warsztaty muzyczne,

10

− Warsztaty i szkolenia – odimienna metoda nauki czytania i pisania, czyli metoda Simony,

− Kurs pisania wniosków o fundusze unijne, − Projekt, przedsięwzięcie, program – zasady tworzenia

realizacji i ewaluacji.

Szkolenia rad pedagogicznych realizowali nie tylko metodycy, ale również wybitni specjaliści. Dużym powodzeniem cieszyły się warsztaty muzyczne, prowadzone przez Kamę Palińską – autorkę muzyki dla dzieci w wieku przedszkolnym i dla uczniów nauczania początkowego. Odbywały się one cyklicznie. Co najmniej czterysta pięćdziesiąt osób zdobyło bardzo istotne i przydatne w pracy z najmłodszymi dziećmi umiejętności oraz oryginalne opracowania muzyczne. Warsztaty plastyczne zawsze gromadziły potrafiących wyczarować cuda ze zwykłych szmatek, papierów, nici i co ciekawe nie byli to tylko nauczyciele przedszkoli i klas najmłodszych. Można się pokusić o stwierdzenie, że nie ma w powiecie staszowskim nauczycieli przedszkoli i nauczania początkowego, którzy nie uczestniczyli w warsztatach Matematyka dziecięca, prowadzonych przez asystentów i współpracowników autorki programu oraz metody realizowania trudnych zagadnień matematycznych – profesor Edyty Gruszczyk-Kolczyńskiej. Metodę Simony, czyli odimienną metodę nauki czytania, rozpropagowano w przedszkolach powiatu staszowskiego dzięki Wydawnictwom Szkolnym i Pedagogicznym.

Współpraca z wydawnictwami zaowocowała Targami Książek odbywającymi się w Zespole Placówek Oświatowych nr 1 w Staszowie, a później w salach Centrum Kształcenia Praktycznego. Targi były okazją do spotkań z autorami podręczników, propagatorami nowatorskich metod pracy z uczniem. W ten sposób nauczyciele poznali Joannę Białobrzeską oraz Dorotę Dziamską,

11

autorkę metody Edukacja przez ruch. W warsztatach uczestniczyło siedemdziesięciu dwóch nauczycieli.

Powiatowy Zespół Doradców Metodycznych w Staszowie nie ograniczał się do szkoleń tylko na swoim terenie. Organizowano wiele ciekawych seminariów wyjazdowych lub wycieczek edukacyjnych. Wystarczy wspomnieć bardzo atrakcyjne spotkanie, połączone ze zwiedzaniem przedszkoli specyficznego typu, takich jak placówka steinerowska czy ekologiczna w Częstochowie. Autorka programu wychowania przedszkolnego, Maria Królica z Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Częstochowie, pokazała przykłady realizacji założeń programowych. Nie lada gratką dla nauczycieli dzieci najmłodszych było wyjazdowe szkolenie w Jarosławiu, gdzie nauczyciele uczestniczyli w zajęciach w montessoriańskiej szkole podstawowej i w przedszkolu. Nowatorskie metody pracy – wymiana doświadczeń i upowszechnianie dobrych praktyk, to jedno z ostatnich wyjazdowych szkoleń do Opola, gdzie pedagodzy mieli okazję poznać trzy ciekawe placówki, w tym jedną prywatną. Nawiązane w ten sposób kontakty zaowocowały wymianą doświadczeń, rewizytą koleżanek z Opola, szkoleniem dla dyrektorów przedszkoli z powiatu staszowskiego w zakresie alternatywnych metod planowania. Przedszkole nr 33 „Karolinka” z Opola systematycznie współpracuje z Przedszkolem Publicznym w Połańcu i Przedszkolem nr 8 Staszowie. Uczestniczący w tego typu wizytach nauczyciele mieli okazję nie tylko poznać metody pracy danej placówki, realizowane w niej programy, ale również historię pięknego miasta i okolic, które zwiedzali.

Jesienne spotkania historyków to także forma wycieczki edukacyjnej połączonej z wykładami znanych naukowców. Udział mógł wziąć każdy chętny nauczyciel. Pokłosiem spotkań były artykuły zamieszczane w „Verbum” lub w innych pismach regionalnych. Tak

12

stało się w przypadku konferencji z okazji 100. rocznicy gniazd sierocych zorganizowanej w Niekrasowie w 2012 roku. Organizatorami byli: Powiatowy Zespół Doradców Metodycznych w Staszowie, Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach oraz Parafia Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny w Niekrasowie.

Doradca metodyczny historii otaczał także opieką nauczycieli wiedzy o społeczeństwie, organizując dla nich warsztaty ze specjalistami, np. Standardy egzaminacyjne do nowej matury z WOS (2004).

Metodycy poloniści, wspólnie z doradcami historii i religii, organizowali cykliczne Sesje Humanistów (2002−2006), na które zapraszano nauczycieli języka polskiego, historii, wiedzy o kulturze, religii oraz nauczycieli bibliotekarzy. Poloniści organizowali warsztaty dla nauczycieli języka ojczystego wszystkich stopni edukacyjnych, np. w związku ze zmianą kanonu lektur: Nowe lektury – nowe wyzwania (2002) czy Elementy kultury żywego słowa (2003). Nie można też zapomnieć o wielkiej pracy nad rozwojem umiejętności ortograficznych uczniów szkół wszystkich szczebli w powiecie staszowskim, czyli o Powiatowym Konkursie Ortograficznym.

Dla matematyków organizowaliśmy konferencje i warsztaty, np. Wielomiany (2003), Standardy egzaminacyjne do nowej matury (2004).

Specjaliści od informatyki prowadzili warsztaty dla nauczycieli szkół podstawowych i gimnazjów (2002−2005) pod nazwą Komputer w pracy nauczyciela oraz Komputer dla ucznia (2009).

Doradca metodyczny z zakresu biologii organizował wiele ciekawych szkoleń z udziałem autorów podręczników lub we współpracy z Warszawską Fundacją na Rzecz Zrównoważonego Rozwoju, na przykład Klimat dla dzieci (2011) – o globalnym ociepleniu i konieczności zachowań ekologicznych. Udział w tym

13

szkoleniu wiązał się z otrzymaniem bogatego, bezpłatnego pakietu edukacyjnego dla nauczyciela. Dzięki posiadanej wiedzy z zakresu obsługi tablic multimedialnych nauczyciele biologii i nie tylko mieli możliwość skorzystania ze szkoleń na platformie e-learningowej, którą prowadził właśnie metodyk przyrodnik, a równocześnie specjalista z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy oraz udzielania pierwszej pomocy przedmedycznej. Kursy i szkolenia z tego działu obejmowały wszystkie stopnie edukacji.

Szkolenia i konferencje, dotyczące edukacyjnej wartości dodanej, wzbogacały wiedzę nauczycieli na temat wykorzystywania wyników egzaminacyjnych do ewaluacji pracy szkół. Egzaminy zewnętrzne pozwoliły spojrzeć nauczycielom, uczniom, rodzicom oraz samorządom na wyniki nauczania w szerokiej perspektywie. Obraz nauczania szkolnego, widziany tylko przez pryzmat wyników punktowych, okazał się niepełny. Ważniejszy jest postęp, jaki robią uczniowie przez kilka lat nauki w danej placówce. Metoda edukacyjnej wartości dodanej pozwoliła w sposób poprawny wymierzyć wkład szkoły w ten postęp. Specjalistą w tym zakresie stała się Kinga Orlicz, która z wielka cierpliwością tłumaczyła zasady i sposób odczytywania wartości dodanej. Dzięki właściwej analizie wyników egzaminacyjnych dyrektorzy i nauczyciele mogli zobaczyć mocne i słabe strony nauczania w swojej placówce. Wnikliwe przyjrzenie się rezultatom testów egzaminacyjnych dostarczało ważnych przesłanek do formułowania planów rozwoju szkoły, pozwalało ocenić skuteczność już podjętych działań.

Zadaniem metodyków było również opiniowanie programów własnych konstruowanych przez nauczycieli różnych specjalności. Niektóre, najbardziej ciekawe, zostały zamieszczone w „Verbum”, i w ten sposób upowszechnione i realizowane nie tylko przez autorów.

14

Ważną częścią działalności Powiatowego Zespołu Doradców Metodycznych w Staszowie były konferencje szkoleniowe prowadzone przez konsultantów Świętokrzyskiego Centrum Doskonalenia Nauczycieli w Kielcach, a traktujące o istotnych sprawach nurtujących nauczycieli, jak choćby realizacja nowej podstawy programowej, zapisy w dziennikach lekcyjnych. Konferencje te cyklicznie realizowano na początku każdego nowego roku szkolnego od października do listopada. Świętokrzyskie Centrum Doskonalenia Nauczycieli w Kielcach zawsze było miejscem, w którym mogli zdobywać nowe wiadomości, rozwijać swoje kompetencje, korzystać z usług poszczególnych pracowni, a także zapraszać konsultantów na szkolenia w Staszowie.

Współpraca z Ośrodkiem w Busku-Zdroju zaowocowała wieloma kursami doskonalącymi dla nauczycieli powiatu staszowskiego.

Specyficzną formą pracy z nauczycielami były konsultacje indywidualne z zakresu różnych specjalności. Odbywały się również konsultacje eksperckie związane z awansem zawodowym.

Powiatowy Zespół Doradców Metodycznych w Staszowie przez cały okres funkcjonowania współpracował z Poradnią Psychologiczno- Pedagogiczną w Staszowie, korzystając z pomocy fachowców w realizacji szkoleń w poszczególnych placówkach lub prowadzenia konferencji. Wystarczy wspomnieć warsztaty Trening umiejętności wychowawczych (2010) czy Praca z uczniem o specjalnych potrzebach edukacyjnych (2014).

Bardzo dobrze układała się współpraca z bibliotekami: Biblioteką Pedagogiczną w Staszowie i Miejsko-Gminną Biblioteką Publiczną w Połańcu.

Efektem pracy Zespołu było również skonstruowanie ankiety badawczej dla uczniów klas trzecich gimnazjów. Pozwoliła ona zdiagnozować preferencje, jakimi kieruje się młodzież przy wyborze

15

szkół ponadgimnazjalnych. Wyniki badań w latach 2013−2015 pozwoliły na wprowadzenie nowych rozwiązań programowych w szkołach prowadzonych przez powiat.

Kronika działalności Zespołu wiąże się także ściśle z historią Konkursu Arystoteles, dzięki któremu wielu uzdolnionych uczniów zdobyło cenne nagrody i stypendia. Arystoteles Junior – dla gimnazjalistów oraz Arystoteles Senior – dla uczniów szkół ponadgimnazjalnych organizowane były we współpracy i pod patronatem Staszowskiej Izby Gospodarczej. Jubileuszowa, piętnasta edycja, zbiegła się piętnastą rocznicą funkcjonowania Zespołu. Przeprowadziliśmy pięć edycji Powiatowego Konkursu Ortograficznego. Doradcy samodzielnie poszukiwali sponsorów nagród dla każdego uczestnika. Konkurs wiedzy o regionie – Moja Mała Ojczyzna, konkurs Sudoku, konkurs wiedzy o powiecie staszowskim – Co wy wiecie o powiecie czy wreszcie konkurs Staszowskie lasy w obiektywie to przedsięwzięcia, które wymagały wiele pracy organizacyjnej, ale dawały szczególnie dużo satysfakcji, że mamy w powiecie mądrych i uzdolnionych młodych ludzi, którzy nie tylko realizują program nauki szkolnej, ale mają również inne zainteresowania, urzeczywistniane z powodzeniem.

Rezultat działalności PZDM to także pokaźny dorobek wydawniczy w postaci czternastu wydań Biuletynu Powiatowego Zespołu Doradców Metodycznych w Staszowie „Verbum”, w którym nie tylko zamieszczano ciekawe rozwiązania metodyczne, nowatorskie programy edukacyjne, ale również twórczość artystyczną nauczycieli i uzdolnionej młodzieży. Koleżanka Kinga Orlicz ukończyła studia podyplomowe z zakresu edytorstwa, aby redagowanie Biuletynu PZDM było w pełni profesjonalne. Objętość pisma wzrastała od czterdziestu dziewięciu stron pierwszego

16

wydania do ponad stu. Obecnie „Verbum” znajduje się w wielu bibliotekach na terenie całego kraju.

Życie nie znosi stagnacji. Ewolucje w sposobie myślenia o szkole, zmiany w podstawach programowych, wymuszają przeobrażanie się systemu doskonalenia nauczycieli. Ważnym etapem w sposobie myślenia o doskonaleniu nauczycieli w powiecie staszowskim stał się moment ogłoszenia przez Ośrodek Rozwoju Edukacji w Warszawie naboru wniosków na nowoczesne doskonalenie docelowe dla potrzeb konkretnej szkoły czy przedszkola, finansowane z funduszy unijnych. Powołanie na Powiatowego Organizatora Rozwoju Edukacji dr. Sławomira Maja, którego wiedza i zapał skupiła grono odważnych i mocno zaangażowanych w zmianę osób, dało asumpt do kolejnych działań. Projekt unijny wskazywał w procesie diagnozy obszary tematyczne, zamykał się w określonej formule, obejmował dużą ilość godzin zajęć warsztatowych, konsultacji indywidualnych i zespołowych. Aktywnie działały również sieci edukacyjne, zarówno w ramach spotkań bezpośrednich, jak też na platformie. Zaangażowanie menagerów projektu – Andrzeja Poniewierskiego, dr. Sławomira Maja, szkolnych organizatorów rozwoju edukacji, opiekunów sieci, realizatora projektu, jakim był Staszowski Zakład Doskonalenia Zawodowego, a przede wszystkich beneficjentów przyniosło wymierne efekty, które z uwagą śledzili: Ośrodek Rozwoju Edukacji w Warszawie, Starosta Staszowski Michał Skotnicki oraz Naczelnik Wydziału Edukacji, Kultury i Sportu w Starostwie Staszowskim Tadeusz Kardynał. Konieczność kontynuacji inspirowania członków rad pedagogicznych, oczekiwanie na ciekawe formy doskonalenia w macierzystej placówce sygnalizowali dyrektorzy szkół i przedszkoli. Osiągnięte efekty zostały dostrzeżone i docenione przez wójtów oraz burmistrzów powiatu staszowskiego.

17

Dnia 14 października 2015 roku, w sali konferencyjnej Starostwa Powiatowego w Staszowie, odbył się Konwent Wójtów i Burmistrzów Powiatu Staszowskiego. Na spotkaniu tym Naczelnik Wydziału Edukacji, Kultury i Sportu w Starostwie Staszowskim Tadeusz Kardynał zapoznał zebranych z zamiarem powołania od 1 marca 2016 roku Powiatowego Ośrodka Doskonalenia Nauczycieli w Staszowie. Propozycję współpracy i korzystania z oferty Ośrodka przedstawił zebranym Michał Skotnicki. Pomysł powołania takiej placówki podjęto z aprobatą.

Tymczasem zadania związane z doskonaleniem realizował Powiatowy Zespół Doradców Metodycznych w Staszowie w oparciu o określony plan działań, stworzony na podstawie rozpoznanych potrzeb środowiska nauczycielskiego. Plan na rok szkolny 2015/2016 przewidywał m. in. organizację konferencji metodycznych dla nauczycieli przedszkoli, edukacji początkowej i wychowania fizycznego we współpracy z konsultantami ŚCDN w Kielcach. Kurs doskonalący – Prawo oświatowe dla nauczycieli, został przeprowadzony przez prawnika Karolinę Korczyńską. Dwudziestogodzinne szkolenie – Praca z uczniem ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, prowadziła Elżbieta Pawelec. Zorganizowano dwie wycieczki edukacyjne poświęcone historii i kulturze. Nowym zadaniem w roku szkolnym 2015/2016 była organizacja I Turnieju Szachowego dla uczniów gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych. Zrealizowano również siódmą edycję Konkursu wiedzy o HIV we współpracy ze Stacją Sanitarno-Epidemiologiczną i Policją z udziałem aktorów krakowskiego Centrum Profilaktyki, którzy wystawili krótką sztukę 100 km na godzinę przez życie.

Piętnaście lat istnienia Zespołu to historia wspólnego życia, pokonywania trudności, nawiązywania bliskich przyjaźni. To także czas wspomnień, bo zegarmistrz światła zabrał nam jednego z kolegów,

18

którego wspominamy zawsze w lutym. Ten tekst powstał też z myślą o tym, że czas pożegnać tak bliską mi grupę ludzi, którą traktuję jak drugą rodzinę. Dziękuję: Ali, Kindze, Reni, Magdzie, Sławkowi, Mariuszowi i ks. Sławkowi za wspólne lata pracy i wspierania mnie w najtrudniejszych chwilach mojego życia. To dzięki Wam wiem, czym jest przyjaźń i pomocna dłoń.

A na zakończenie, w rok po jubileuszu piętnastolecia istnienia Powiatowego Zespołu Doradców Metodycznych w Staszowie, podsumowująca lista obecności wszystkich doradców, którzy zajmowali się przez ten okres doskonaleniem i doradztwem nauczycieli.

L. p. Imię i nazwisko Przedmiot

1. Alicja Misiak kształcenie zintegrowane logopedia organizacja i zarządzanie oświatą

2. Janina Kłap przedmioty zawodowe 3. dr Sławomir Maj historia 4. Anna Drach matematyka 5. Grażyna Łosin matematyka

5. Agnieszka Ciepiela kształcenie zintegrowane wychowanie fizyczne

6. Anna Karasińska język polski

7. Maria Kinga Orlicz język polski logopedia

8. Magdalena Słomka język polski logopedia

9. Zdzisława Banasińska język polski

10. Teresa Cichoń przyroda chemia

11. Helena Gad fizyka przyroda

12. Wiesława Klubińska przedsiębiorczość 13. Waldemar Madej informatyka 14. Krzysztof Ćwiek informatyka 15. ś. p. Krzysztof Dobroch wychowanie fizyczne 16. ks. dr Sławomir Chrost religia

19

L. p. Imię i nazwisko Przedmiot 17. Jolanta Polit plastyka 18. Sylwester Poziomek język angielski 19. Renata Zybała wychowanie przedszkolne

20. Maria Sipowicz wychowanie przedszkolne dydaktyka treści programowych

21. Mariusz Ziętarski biologia bhp

Pracownicy Powiatowego Ośrodka Doskonalenia Nauczycieli

w Staszowie w roku szkolnym 2016/2017

L. p. Imię i nazwisko Funkcja Przedmiot

Nazwa placówki

1. Mariusz Ziętarski p.o. dyrektora biologia LO w Staszowie

2. Wioletta Hatak konsultant biologia nie dotyczy

3. Paulina Mielnik konsultant historia nie dotyczy

4. Andrzej Poniewierski konsultant kształcenie

zawodowe ZS w Staszowie

5. Magdalena Słomka

doradca metodyczny

język polski logopedia LO w Staszowie

6. Maria Kinga Orlicz

doradca metodyczny

język polski logopedia PG w Połańcu

7. Maria Sipowicz

doradca metodyczny

wychowanie wczesnoszkolne nie dotyczy

8. Renata Zybała

doradca metodyczny

wychowanie wczesnoszkolne PP w Bogorii

20

Wioletta Hatak Paulina Mielnik PODN w Staszowie

Dziedzictwo historyczno-przyrodnicze Ziemi Staszowskiej

Dnia 9 czerwca 2016 roku w Zespole Pałacowo-Parkowym „Dzięki” w Wiązownicy Kolonii odbyła się konferencja naukowa pt. Dziedzictwo historyczno-przyrodnicze Ziemi Staszowskiej.

Zaszczycili ją swoją obecnością dyrektorzy szkół i bibliotek, władze samorządowe – Starosta Staszowski Michał Skotnicki, Wi-cestarosta Staszowski Tomasz Fąfara, Burmistrz Miasta i Gminy Osiek Rafał Łysiak, Wójt Gminy Rytwiany Grzegorz Forkasiewicz, Kierownik Wydziału Edukacji, Kultury i Sportu Miasta i Gminy Sta-szów Jolanta Macias oraz uczniowie Publicznej Szkoły Podstawo-wej nr 2 im. I. J. Paderewskiego w Staszowie.

Właściciel obiektu i gospodarz spotkania – Aleksander Pie-trow – przedstawił historię pałacu. Joanna Przybylska – prezes Towarzystwa Badań i Ochrony Przyro-dy mówiła na temat sieci Natura 2000. Celem wystąpienia, skie-rowanego nie tylko do nauczycieli przedmiotów przyrodniczych, było zapoznanie z ideą programu funkcjonującego na terytorium Unii Europejskiej. Jego zadaniem jest zachowanie określonych ty-pów siedlisk przyrodniczych oraz gatunków, które uważane są za cenne i zagrożone w skali całej Europy.

Wybór tej tematyki, zaproponowanej przez doradcę meto-dycznego Mariusza Ziętarskiego, podyktowany był faktem, że pa-łac „Dzięki” wraz z przyległymi terenami w obrębie doliny rzeki

21

Kacanki jest położony w zasięgu Ostoi Żyznów, jednego z obszarów włączonych do sieci Natura 2000. Jest to malowniczy i interesujący przyrodniczo teren, będący korytarzem ekologicznym o randze kra-jowej. Na terenie Ostoi Żyznów występuje aż piętnaście siedlisk chronionych siecią Natura 2000. Jest to również siedlisko dziesięciu gatunków zwierząt ujętych w Dyrektywie Siedliskowej.

Uczestnicy konferencji

Paulina Mielnik podjęła temat powstania styczniowego w kontekście kampanii langiewiczowskiej na Ziemi Staszowskiej. Asumptem dla tego zagadnienia stało się miejsce konferencji, ale też region, w którym mieszkamy. To obszar sprzyjający poznawa-niu historii, tworzonej w toku dziejów, oraz integracji lokalnej społeczności. Wiedza o przeszłości sprzyja budzeniu w młodzieży uczucia przynależności i współodpowiedzialności za kultywowa-nie tradycji.

22

Zaproponowana lekcja to przykład uczenia się przez przeży-wanie. Styl przekazu może wpłynąć pozytywnie na rozwijanie za-interesowań historycznych oraz tworzenie więzi emocjonalnych z regionem i ludźmi. Umożliwia bowiem takie poznawanie czy od-krywanie wiedzy historycznej, dzięki któremu uczeń mocno anga-żuje się uczuciowo. To z kolei stanowi nawiązanie do sformuło-wanej przez Jerzego Maternickiego tezy:

(…) historia jest nie tylko nauką o wartościach, ale też środkiem eks-presyjnym, służącym upowszechnianiu wartości (…)1.

Wioletta Hatak swoim wystąpieniem zainaugurowała działanie sieci regionalizmu w powiecie staszowskim. Towarzyszyli jej ucz-niowie z klasy szóstej Publicznej Szkoły Podstawowej nr 2 w Sta-szowie – Ewa Sobieniak i Jakub Bargiel, którzy zaprezentowali projekt naukowy pt. Z historii naszego miasta…

Sieć skupiać będzie dyrektorów szkół, nauczycieli, pracowni-ków bibliotek – pasjonatów regionalizmu. Różnorodne, wielokie-runkowe i interdyscyplinarne działania prowadzone w przedszko-lach i szkołach zasługują na to, aby je rozpowszechniać. Znakomi-cie przygotowane i wdrażane dobre praktyki, innowacje pedago-giczne, publikacje dają możliwość dyskusji na określonej płasz-czyźnie. Niezaprzeczalne jest to, iż siła nauczycieli tkwi we wza-jemnym wspieraniu się oraz dzieleniu sukcesami. Bezcenne jest zaangażowanie pedagogów w projektowanie i podejmowanie własnych inicjatyw, które zostaną spopularyzowane. Organizo-wane w ramach pracy sieci spotkania będą stanowiły przestrzeń dla działań, które wymagać będą bezpośredniego kontaktu oraz posłużą animowaniu aktywności wszystkich.

1 J. Maternicki, Historia jako przekaz wartości. Z rozważań nad perspektywicz-

nym modelem edukacji historycznej, „Wiadomości Historyczne” 1989, nr 2, s. 111.

23

Uczestnicy konferencji mieli możliwość zapoznania się z pu-blikacjami na temat regionalizmu Ziemi Staszowskiej. Wystawy zostały przygotowane przez pracowników: Pedagogicznej Biblio-teki Wojewódzkiej w Kielcach – Filia w Staszowie, Biblioteki Pu-blicznej Miasta i Gminy w Staszowie, jak również biblioteki Zespo-łu Szkół im. Stanisława Staszica w Staszowie.

Podczas konferencji odbył się konkurs dla młodzieży, pt. Co Wy wiecie o powiecie, zorganizowany i przeprowadzony przez nauczycieli doradców metodycznych z Powiatowego Ośrodka Do-skonalenia Nauczycieli w Staszowie – Renatę Zybałę, Marię Sipo-wicz, Sławomira Maja, Marię Kingę Orlicz.

W kategorii szkół ponadgimnazjalnych pierwsze miejsce zajął Igor Kubalski, drugie – Emil Szostak, trzecie – Jakub Skrzyński. W kategorii szkół gimnazjalnych: pierwsze miejsce zdobyła Mał-gorzata Tomporowska, drugie – Alicja Snopek, trzecie – Izabela Darowska.

Organizatorami konferencji byli: Powiatowy Ośrodek Dosko-nalenia Nauczycieli w Staszowie, Starostwo Powiatowe w Staszo-wie, Miasto i Gmina Staszów. Inicjatywę wsparli pracownicy wspomnianych bibliotek.

24

Marek Lis PBW w Kielcach Filia w Opatowie regionalista

24. edycja Europejskich Dni Dziedzictwa W bieżącym roku obchodzono już 24. edycję Europejskich Dni Dzie-dzictwa, organizowanych w skali całego kraju przez Narodowy Insty-tut Dziedzictwa. Na terenie województwa świętokrzyskiego koordy-natorem wszelkich przedsięwzięć lokalnych był Urząd Marszałkowski w Kielcach. Tegoroczna edycja przebiegała pod hasłem: Gdzie duch spotyka się z przestrzenią. Świątynie. Arcydzieła. Pomniki.

Tak, jak i w latach poprzednich, wydarzenie z tym związane miało miejsce również w Staszowie. Jego organizatorami były: Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka Filia w Staszowie oraz Powiatowy Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli w Staszowie. Dnia 22 września w miejsco-wym Centrum Kształcenia Praktycznego odbył się wykład regionalisty Marka Lisa, kierownika Filii PBW w Opatowie, nawiązujący do tematy-ki tegorocznej edycji, a zatytułowany: Pomniki naszych walk o niepod-ległość – 1863–1864, 1914–1918 na Ziemi Staszowskiej.

Przybyłych na spotkanie uczestników, wśród których byli: przedstawiciele władz powiatu, dyrektor PBW w Kielcach, miejscowi regionaliści, nauczyciele oraz uczniowie szkół ponadgimnazjalnych, powitał dyrektor Powiatowego Ośrodka Doskonalenia Nauczycieli Andrzej Poniewierski oraz kierownik Filii PBW Monika Stemplewska. Następnie głos zabrała Paulina Mielnik z PODN w Staszowie, która przypomniała ideę towarzyszącą EDD oraz wprowadziła słuchaczy w tematykę wykładu. Podkreśliła, że działalność na rzecz małej oj-czyzny jest obecnie jednym z głównych zadań wszystkich placówek

25

oświatowych. Wychodzi to naprzeciw obserwowanemu już od wielu lat w naszym kraju zapotrzebowaniu na poznawanie lokalnej historii. Działania związane z regionalną edukacją historyczną i kultywowa-niem wydarzeń przeszłości, które miały miejsce w okolicy, na stałe wpisały się w zakres działań obydwu staszowskich instytucji – orga-nizatorów spotkania. Stanowią one ważny element wychowania młodego pokolenia i sposób jego aktywizacji również do jeszcze in-nych form pielęgnowania dziedzictwa regionu.

Tegoroczny wykład odnosił się do materialnych przejawów upa-miętniania walk o niepodległość, toczonych na Ziemi Staszowskiej. W zamierzeniu prelegenta miało to nawiązywać do obchodzonych niedawno ważnych rocznic historycznych – 150. rocznicy walk po-wstania styczniowego oraz 100. rocznicy działań Legionów Polskich na Ziemi Staszowskiej. Obydwa wydarzenia mają bardzo duży oddźwięk w lokalnej tradycji i są elementem miejscowej żywej historii.

Widomą po nich pamiątką są rozsiane po okolicy różnego typu pomniki. Sama idea tej formy upamiętnień wywodzi się ze staro-żytności. W języku polskim nazwa pomnik pochodzi od staropol-skiej formy słowa pomnieć – pamiętać. Na Ziemi Staszowskiej ist-nieją różne typy i formy pomników upamiętniających wspomniane wyżej wydarzenia. W trakcie wykładu, ilustrowanego prezentacją multimedialną, prelegent przedstawił przykłady najczęściej spoty-kanych tablic pamiątkowych (Szczyglice, Oględów), głazów (Pęcła-wice, Jurkowice) i typowych pomników figuralnych (Bogoria, Sta-szów). Zebrani mogli obejrzeć także rzadziej spotykane formy upamiętnień, jak np. kolumna (Olbierzowice), obelisk (Bogoria) czy kurhan – kopiec (Olbierzowice). Do tej drugiej grupy zaliczyć mo-żemy również przydrożne kapliczki (Miłoszowie, Gorzków), krzyże i pomniki nagrobne (Beszowa, Rytwiany).

26

Prezentacji miejsc upamiętnień walk powstańczych i legiono-wych towarzyszył komentarz dotyczący wydarzeń, które tam się roze-grały. Zebrani wysłuchali opowieści o bitwach i małych potyczkach (Rybnica, Jurkowice, Gace Słupieckie), które związane są z pomnikami powstałymi na ich miejscu. Inne przypominają na przykład o istnieniu szpitala dla rannych w danej miejscowości (Kurozwęki, Pęcławice). Z kolei pomniki w Bogorii czy tablica w Grabkach Dużych odnoszą się do przebywającego w tych miejscach Komendanta Legionów Józefa Piłsudskiego. Specyficzną i licznie reprezentowaną formę upamiętnień stanowią pomniki znajdujące się na mogiłach poległych powstańców i legionistów. Znajdujemy je, m. in.: w Staszowie, Bogorii, Beszowej, Rytwianach, Olbierzowicach i Rybnicy.

W trakcie swojego wystąpienia prelegent opowiadał również o ciekawostkach związanych z historycznymi wydarzeniami i po-mnikami, starając się także rzucić nieco nowego światła na niektó-re z nich, weryfikując opinie i dotychczasowe wiadomości w opar-ciu o mniej znane źródła tradycyjne.

Zebrani mogli usłyszeć także o historii powstania niektórych pomników, jak również o ich losach na przestrzeni kolejnych lat, w których zmieniał się nie tylko ich wygląd czy miejsce ustawienia, ale nawet i ich charakter (pomnik na Rynku w Staszowie).

Tegoroczne Europejskie Dni Dziedzictwa w Staszowie były z pewnością ważnym wydarzeniem. Działania organizatorów, sta-szowskiej Filii Pedagogicznej Biblioteki Wojewódzkiej i Powiatowe-go Ośrodka Doskonalenia Nauczycieli w Staszowie są doskonałym przykładem pracy nad zachowaniem lokalnej pamięci i dbałości o edukację z zakresu historii regionalnej.

27

Krystyna Orlicz emerytowany nauczyciel

Powrót do źródeł Nadrzędny tytuł, obchodzonych w Połańcu we wrześniu, paździer-niku i listopadzie 2016 roku Dni Kultury, brzmiał Powrót do źródeł. W Centrum Kultury i Sztuki zorganizowano wiele ciekawych imprez nawiązujących do różnorodnych form kultury ludowej, którą two-rzą mieszkańcy wsi, pracujący na roli. Życie tych ludzi wpisuje się w rytm przemian w przyrodzie i od przyrody zależy. Najważniejsze prace polowe, jak: siew, żniwa, młocka, kopanie ziemniaków… oraz wschody i zachody słońca decydują o ich bytowaniu. Kulturę ludo-wą określa się mianem folkloru – to termin z języka angielskiego. Oznacza synkretyczną, wieloskładnikową formę, jej całokształt.

Wśród różnych sposobów propagowania kultury ludowej w Połańcu na uwagą zasługuje zaaranżowanie w obszernym po-mieszczeniu wystawy ukazującej wiejską chatę, wnętrze izby oraz sprzęty używane w codziennej pracy w minionym okresie naszej historii. Wyposażenie wystawy stanowiły przedmioty własne, prze-chowywane w Centrum Kultury i Sztuki w Połańcu oraz wypoży-czone z miejscowości Surowa w gminie Borowa i Ruszcza w gminie Połaniec. Plastyczną oprawą zajęła się Bogusława Mas. Jej ogrom-ne zaangażowanie i pasja dały imponujące efekty.

Wystawa urządzona była przede wszystkim z myślą o młodym pokoleniu – młodzieży i dzieciach, dla których prezentowane eks-ponaty kojarzą się wręcz z egzotyką. Pokaz, by osiągnął zamierzony cel, wymagał objaśnień. Zadanie to zostało mi powierzone przez dyrektora Centrum Kultury i Sztuki w Połańcu Joannę Juszczyńską.

28

Nim zaczęły napływać grupy zwiedzających, zastanawiałam się, jakie wiadomości należy przekazać niedorosłym ludziom, by ich zainteresować, by wyszli wzbogaceni odrobiną wiedzy o przeszło-ści. Stworzona ekspozycja uświadomiła mi ogromny postęp, jaki dokonał się w okresie ostatniego półwiecza. Prawie każdy ze zgro-madzonych przedmiotów ma już swój doskonalszy odpowiednik. Ten fakt chciałam uprzytomnić młodzieży.

Wnętrze wiejskiej chaty

Przede wszystkim postanowiłam nawiązać do przyczyny stworzenia wystawy i wyjaśnić podstawowe pojęcia – kultura i powrót do źró-deł. Stwierdziłam, że zgromadzone eksponaty to znaki pewnej kul-tury. Kultura zaś to pojęcie wieloznaczne i bogate. Może mieć sens potoczny. Dotyczy, na przykład sposobu zachowania, ale ważniej-sza jest tu definicja naukowa, którą podałam w znacznym uprosz-czeniu, mając na uwadze wiek odbiorców. Kultura jest całokształ-

29

tem dorobku społecznego, przekazywanego z pokolenia na poko-lenie, będącego wynikiem celowych, długotrwałych działań.

Fragment ekspozycji

W dalszej części przywołałam, dokonywaną przez niektórych nau-kowców klasyfikację wyróżniającą kulturę materialną i duchową. Według tego podziału wszystkie przedmioty codziennej użyteczno-ści należą do tej pierwszej, a twórczość o cechach artyzmu – pieśni, muzyka, obrzędy, tańce… to kultura duchowa.

Pojęcie kultury duchowej wzbogaciłam o wartości moralne wa-runkujące pewien model postępowania. Zwróciłam uwagę, które z nich dominowały w życiu ludzi wsi. Podkreśliłam przede wszystkim ich reli-gijność, bo narzucała ona pewne normy życia, jak: uczciwość, pracowi-tość, pokoleniowy szacunek. Wiara w opiekę Boga decydowała też o wystroju wnętrza izby, której ściany zdobiły święte obrazy. Odwoła-łam się do utworów literatury polskiej, znanej starszej młodzieży.

30

W Dziadach cz. II Adama Mickiewicza wskazałam na problem krzywdy wyrządzonej drugiemu człowiekowi – największego przewinienia

Bo kto nie był ni razu człowiekiem, Temu człowiek nic nie pomoże.

Wartość danego słowa uczniowie mogli odszukać w balladzie Świ-tezianka Adama Mickiewicza:

Bo kto przysięgę naruszy, Ach, biada jemu, za życia biada! I biada jego złej duszy!

Nawiązałam dialog z zebranymi. Nadmieniłam, że dawnym zwycza-jem wyrażającym szacunek, było całowanie rodziców w rękę, na-wet przez dorosłe już dzieci.

Ogromna wartość kultury ludowej polega więc, między innymi, na tym, że dostarcza wzorców wartości godnych naśladowania nawet dziś, mimo wszelkich niezwykłych osiągnięć współczesności. W kultu-rze ludowej tkwią korzenie naszego narodowego języka. Jego początki stanowiła potoczna mowa prostych ludzi. Język pisany literacki rozwi-nął się jako zjawisko wtórne po uporaniu się z dominacją łaciny. Waż-nym faktem dla historii języka jest pierwsze po polsku zapisane zdanie w Księdze henrykowskiej w roku 1270. Daj, ać ja pobruszę, a ty poczy-waj – mówił Bogwał do swej żony. Znaczyło to: Daj, ja pomielę, a ty odpocznij.

Kultura ludowa zależna była i jest od takich czynników zewnętrz-nych, jak: warunki geograficzne terenu, sytuacja społeczno-polityczna, wydarzenia historyczne. W naturalny sposób wyodrębniają się ob-szary odmienne kulturowo. Możemy więc mówić o triadzie kultur – lokalnej, regionalnej, narodowej.

Powstaje trudne pytanie, jak określić kulturę mieszkańców Po-łańca i okolic, ponieważ zdominowały ją trzy silne regiony – Ziemia Krakowska, Ziemia Kielecka, Ziemia Sandomierska. Najbezpieczniej stwierdzić, że tworzymy kulturę lokalną – małej ojczyzny.

31

Wiejska chata

Językowo Połaniec należy do dialektu małopolskiego z głównymi cechami, takimi jak: mazurzenie, pochylenie samogłosek, labializa-cja samogłoski o, utrata nosowości wygłosowego ą.

Trudno też określić typowy dla okolicy strój. Stare zdjęcia wskazują na ciemne, może czarne kapoty mężczyzn, wysokie buty, białe koszule ze stójką noszone na wypust, kapelusze lub kaszkiety typu maciejówka. Udział chłopów w powstaniu kościuszkowskim utrwalił zaś w regionie tradycję białej sukmany i krakuski.

W stroju kobiecym też nie ma jednomyślnej koncepcji. Domi-nuje chustka w całym bogactwie odmian – kretonowa do pracy, szalinówka z tureckim wzorem lub w kwiaty, puchówka, jesionów-ka. Do tego obowiązywała długa fałdzista spódnica, często taki sam kaftan i perkalowa zapaska, ale też pasiak-wełniak, czasem święto-krzyski czerwono-czarny, czasem barwny, zbliżony do opoczyńskie-go. Niekiedy pojawiał się strój krakowski.

Podobna sytuacja dotyczy pieśni ludowej, żywego tworu łatwo zapadającego w pamięć. Wędruje ona przez kraj wraz z przemieszcza-niem się ludzi, modyfikując swą treść i melodię. Stąd różne warianty

32

tych samych utworów. Jak więc określić, która wersja jest najbardziej lokalna, nasza, a która tylko przekształcona?

Dlaczego Powrót do źródeł? Otóż zawarliśmy w tej nazwie dwie ważne myśli. Przede wszystkim pamiętaliśmy, że kultura lu-dowa to żywy zdrój, z którego czerpią inne nurty, również kultura wysoka – literatura, malarstwo, rzeźba… Inne stwierdzenie dotyczy bardziej bezpośrednio naszego środowi-ska – my z niej, bo nie z dworków i pałaców większość z nas się wywodzi, ale z chat lub małomiasteczkowych domostw.

Dziękuję wszystkim osobom, które pomogły zgromadzić pre-zentowane eksponaty, szczególnie Marii Sipowicz. Serdeczne po-dziękowania kieruję do nauczycieli i wychowawców, pod opieką których młodzież i dzieci zwiedzały wystawę. Ekspozycję odwiedzi-ło około pięciuset osób.

Myślę, że przedsięwzięcie spełniło swe zadanie, bo odniosłam wrażenie, że słuchacze uważnie odbierali kierowane do nich słowa i wykazali zaciekawienie.

Dawne sprzęty domowe

33

Uczniowie PSP w Połańcu zwiedzają wystawę

Najmłodsi zwiedzający

34

Magdalena Słomka PODN w Staszowie

Koncert dla Ojczyzny A jeśli komu droga otwarta do nieba,/ Tym, co służą Ojczyźnie. – wszy-scy znają słowa Jana Kochanowskiego, pochodzące z Pieśni XII z Ksiąg wtórych, zwanej też Pieśnią o dobrej sławie. Nie wszyscy jednak pa-miętają, że poeta z Czarnolasu wskazał w niej różne sposoby służenia Ojczyźnie. Według renesansowego humanisty można to robić nie tyl-ko walcząc w obronie kraju, ale też wykorzystując rozum, talent, wszystko, co się ma najlepszego.

Uczestnicy Koncertu dla Ojczyzny, który odbył się 28 listopada 2016 roku w auli Zespołu Szkół im. Stanisława Staszica w Staszo-wie, a został zorganizowany przez Powiatowy Ośrodek Doskonale-nia Nauczycieli w Staszowie, w związku z ogłoszonym przez Mini-sterstwo Edukacji Narodowej kierunkiem polityki oświatowej pań-stwa w roku szkolnym 2016/2017: Kształtowanie postaw. Wycho-wanie do wartości, postanowili służyć Polsce właśnie talentem.

Do udziału w uroczystości organizatorzy zaprosili wszystkie pla-cówki oświatowe powiatu staszowskiego – od przedszkoli po szkoły ponadgimnazjalne. Najmłodsi zostali poproszeni o wykonanie prac plastycznych o tematyce patriotycznej, zaś uczniowie szkół podsta-wowych, gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych – o przygotowanie programów artystycznych, nawiązujących do historii Polski.

35

Wolni jak ptak, Zespół Placówek Oświatowych nr 1 − PP nr 4 w Staszowie

36

Godło Polski, Przedszkole nr 3 im. Papieża Jana Pawła II w Staszowie

Serce, Publiczne Przedszkole w Bogorii

37

Tadeusz Kościuszko, Publiczne Przedszkole w Połańcu

Na zaproszenie odpowiedziało dziesięć przedszkoli i dwadzieścia cztery szkoły. W Koncercie wzięło udział około dwustu czterdziestu przedszkolaków i dwustu pięćdziesięciu uczniów.

Wychowankowie przedszkoli przekazali organizatorom bar-dzo dużo prac, wykonanych przy użyciu różnych technik. Zapre-zentowano je na wystawie towarzyszącej Koncertowi. Kotyliony małe i bardzo duże, z tradycyjnych materiałów i zaskakujące

38

pomysłowością oraz formą, na przykład dzięki połączeniu papie-rowego talerzyka i silikonowej foremki, godła, na których orły trze-pocą skrzydłami z bibułkowych piór albo odbitych dziecięcych dło-ni, ilustracje do polskich legend, symboliczne przedstawienia Oj-czyzny jako mapy z najważniejszymi dla twórcy miastami, w tym Staszowem, czy jako zamieszkanego przez dzieci domu, bukiety białych i czerwonych kwiatów, papierowe serce, nad którym fru-wają motyle, album z rysunkami – powstały dzięki ogromnemu za-angażowaniu małych artystów. Wszystkie dzieła – tworzone samo-dzielnie przez przedszkolaków, oraz te, przy których pomagali opiekunowie czy rodzice, wykonywane indywidualnie, w grupach, w oddziałach przedszkolnych – okazały się piękne, a w oglądają-cych wystawę budziły wzruszenie.

Koncert jednak kojarzy się przede wszystkim z występami. Ja-ko pierwszy zaprezentował się zespół Koszarowa Belfers Band. Pra-cownicy Zespołu Szkół im. Stanisława Staszica i Centrum Kształce-nia Praktycznego w Staszowie zaśpiewali kilka pieśni ojczyźnianych, pokazując szacunek do historii oraz dając dzieciom i młodzieży piękny przykład postawy patriotycznej. Następnie uczniowie róż-nych typów szkół przedstawili programy artystyczne przywołujące wydarzenia historyczne – od rodzenia się polskiej państwowości po współczesność. Zgodnie z zamysłem organizatorów, zostały one uporządkowane chronologiczne, by oddać burzliwy tok historii. Przypomniano chlubne jej karty, takie jak chrzest Polski czy odzy-skanie niepodległości, ale też tragiczne – zakończone klęskami po-wstania: listopadowe, styczniowe i warszawskie, smutne losy „Ję-drusiów” czy żołnierzy wyklętych. Muzyką, słowem, gestem, tań-cem młodzi artyści udowadniali, że są świadomymi Polakami ko-chającymi Ojczyznę. Najmłodsi występujący, uczniowie z drugiej klasy szkoły podstawowej, mieli po siedem lat, zaś najstarsi, to

39

wchodzący w dorosłość tegoroczni maturzyści. Podczas Koncertu spotkali się na jednej scenie.

Ojczyzna to trzy wielkie rzeczy wspólne: wspólna mowa, wspólna ziemia, wspólna pamięć. Wartości wskazane przez Bogu-sława Wolniewicza, autora słów zamieszczonych na podziękowa-niach przygotowanych przez organizatorów dla placówek uczestni-czących w przedsięwzięciu, okazały się być bliskie wszystkim dzie-ciom, młodzieży i nauczycielom powiatu staszowskiego.

Powiatowy Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli w Staszowie gratuluje wszystkim nauczycielom pasji w kształtowaniu postaw patriotycznych młodego pokolenia. Dziękujemy wykonawcom za włączenie się w realizację przedsięwzięcia.

W Koncercie wzięło udział około dwustu pięćdziesięciu uczniów

Placówki oświatowe zgłoszone do Koncertu dla Ojczyzny I. Przedszkola

1. Publiczne Przedszkole w Bogorii 2. Publiczne Przedszkole w Kiełczynie 3. Przedszkole nr 8 im. J. Ch. Andersena z Oddziałami Integracyjnymi w Staszowie 4. Przedszkole nr 4 im. Tadeusza Kościuszki w Zespole Placówek Oświatowych

nr 1 w Staszowie 5. Przedszkole nr 3 im. Papieża Jana Pawła II w Staszowie

40

6. Przedszkole Publiczne w Połańcu 7. Przedszkole Publiczne w Połańcu Filia nr 1 8. Przedszkole Publiczne w Połańcu Filia nr 2 9. Publiczne Przedszkole w Jurkowicach 10. Oddział Przedszkolny w Publicznej Szkole Podstawowej w Gacach Słupieckich

II. Szkoły

L. p. Nazwa szkoły Tytuł programu

Nauczyciele

1.

Liceum Ogólnokształcące

im. ks. kard. Stefana Wyszyńskiego

w Staszowie

Ja, Ciebie chrzczę Polsko…

Lucyna Jankowska Tomasz Bielecki

2.

Publiczne Gimnazjum nr 1

im. Królowej Jadwigi w Połańcu

Troskliwa władczyni

Marzena Dobroch Anna Wąż

3.

Szkoła Podstawowa nr 1

w Zespole Placówek Oświatowych nr 1

w Staszowie

Noc listopadowa Dorota Bajur-Krawiecka

4.

Publiczna Szkoła Podstawowa i Przedszkole

w Szczeglicach

Poszli nasi w bój bez broni Agnieszka Pawlik

5.

Publiczna Szkoła Podstawowa

w Zespole Szkół im. Jana Pawła II

w Osieku

Wojenko, wojenko

Renata Gazdecka Ewa Golańska

6. Publiczna Szkoła

Podstawowa w Mostkach

Wymarsz Pierwszej Kompanii Kadrowej

Małgorzata Krupa Katarzyna Śledź

7. Publiczne Gimnazjum

im. W. Skuzy w Łubnicach

Kto Cię wzywał

legionisto

Joanna Kotlarz Elżbieta Zdziebko

41


Nauczyciele

8.


im. św. Jana Pawła II w Szwagrowie

Odzyskanie

niepodległości

Monika Popielska Monika Rendzińska

9.

Zespół Szkół Ogólnokształcących

im. Jana Pawła II w Rytwianach

Wolność to my Iwona Godos Bożena Zając Beata Chodurek

10.

Publiczna Szkoła Podstawowa im. Oddziału

Partyzanckiego AK „Jędrusie” w Zespole

Placówek Oświatowych w Smerdynie

Droga do wolności

Wanda Podyma Urszula Swatek

11.

Publiczne Gimnazjum i Liceum

w Zespole Szkół Ogólnokształcących

w Bogorii

Pieśni patriotyczne Krzysztof Drozd

12. Zespół Szkół w Oleśnicy

Dla Ojczyzny

Zofia Woś Elżbieta Belzyt

13.

Publiczna Szkoła Podstawowa im. Papieża

Jana Pawła II w Czajkowie

Pieśni patriotyczne

Marzena Szlachetko Krystyna Gawłowicz

14. Publiczna Szkoła Podstawowa nr 3

w Staszowie

Barwy mojej ojczyzny

Dorota Cuber Paulina Reperowska

15.


im. M. Konopnickiej w Suchowoli

Białe róże

dla ojczyzny

Joanna Tomczak Aleksandra Mysłek

42


Nauczyciele

16.


im. Heleny i Józefa Świątyńskich w Ossali

Modlitwa o kraj Krzysztof Sławiński Anna Tkaczyk

17.

Zespół Szkół im. Oddziału

Partyzanckiego AK „Jędrusie” w Połańcu

Jeszcze nie zginęła Krystyna Pilch

18. Szkoła Podstawowa

im. J. Kaczorowskiego w Szydłowie

Wolność

Krzysztof Pitula

19.

Publiczna Szkoła Podstawowa i Przedszkole

w Zespole Placówek Oświatowych

w Jurkowicach

Warszawskie dzieci

Ewa Kędzierska Renata Obierak Jadwiga Grzybowska

20.

Zespół Szkół Ekonomicznych im. Jana Pawła II

w Staszowie

Powstanie Warszawskie

w poezji i piosence

Anna Andrzejczuk Joanna Łukaszek

21. Publiczna Szkoła Podstawowa nr 2

w Staszowie Dzieci Warszawy Beata Boroń-Sitko

Halina Plewa

22.

Publiczne Gimnazjum nr 1

w Zespole Placówek Oświatowych w Staszowie

Za wolność Iwona Kogut Ewa Nowak

23. Zespół Szkół

im. Stanisława Staszica w Staszowie

Żołnierze wyklęci –

zapomniani bohaterowie

Krystyna Semrau Magdalena Ablewicz

24.

Gimnazjum im. Władysława

Stanisława Reymonta w Szydłowie

W moim ogródeczku

Agnieszka Ziółkowska

43

Liceum Ogólnokształcące im. ks. kard. Stefana Wyszyńskiego w Staszowie

Zespół Szkół im. Oddziału Partyzanckiego AK „Jędrusie” w Połańcu

44

Publiczna Szkoła Podstawowa w Mostkach

Zespół Szkół Ekonomicznych im. Jana Pawła II w Staszowie

Gimnazjum im. Władysława Stanisława Reymonta w Szydłowie

45

Publiczna Szkoła Podstawowa nr 2 im. I. J. Paderewskiego w Staszowie

Publiczne Gimnazjum nr 1 w Staszowie

Zespół Szkół im. Stanisława Staszica w Staszowie

46

Paulina Mielnik PODN w Staszowie

Wyjątkowa kobieta – Rosa Bailly i jej działalność na rzecz Polski i Polaków

Przykłady prawdziwej przyjaźni miały dla dziejów naszego narodu fundamentalne znaczenie, pozwalały przetrwać niejednokrotnie naj-trudniejsze okresy historii oraz dawały w krytycznych momentach pomoc zarówno moralną, ekonomiczną, jak i polityczną. Najbardziej sugestywnym przykładem autentycznej, altruistycznej przyjaźni i pra-cy dla Polski jest działalność uznanej francuskiej literatki Rosy Bailly, której przychylność i życzliwość dla naszej ojczyzny kazała się wyrzec zarówno kariery naukowej, literackiej, jak i szczęścia osobistego2. Bail-ly była Francuzką, nie mającą z naszym krajem żadnych związków ro-dzinnych, jak pisał Boy Żeleński3.

Rosa urodziła się w środowisku rzemieślniczo-chłopskim w Sa-int-Florent-sur-Cher, położonym w centralnej dzielnicy Francji, Ber-ry, dnia 14 marca 1890 roku. Od najmłodszych lat dorastała w klima-cie szacunku i gloryfikacji dla narodu polskiego, gdyż w tym okresie nauczyciele francuscy nie szczędzili słów krytyki względem państw zaborczych, budzili uznanie dla kraju, który stał się dla nich wzorem. Już jako dziesięcioletnia dziewczynka na zawsze emotywnie związała

2 A. Łongiewska, Korespondencja Rosy Bailli z Felicją Skarbkową z lat 1946–1959,

„Ze Skarbca Kultury” 1970, z. 21, s. 83−84; w 2012 roku ukazała się praca Małgorzaty Nossowskiej, która stanowi kompendium wiedzy o Bailly, ale także o działalności sto-warzyszenia, któremu prężnie przewodziła przez 34 lata jego istnienia – O Fran-cuzce, która pokochała Polskę. Rosa Bailly i stowarzyszenie Les Amis de la Polo-gne, Lublin 2012.

3 W. Natanson, Boy Żeleński. Opowieść biograficzna, Warszawa 1978, s. 225.

47

się z Polską dzięki lekturze polonofilskich książek, m. in. Aleksandra Lamothe Les faucheurs de la mort (Korsiarze śmierci) i Sophie Segur Les deux Nigauds. O dalszym jej losie zadecydował przypadkowo przeczytany artykuł Jerzego Bienaiměgo La dělaissěe (Opuszczona), w którym autor zarzuca Francuzom niewdzięczność wobec Polski. Pod wpływem tej lektury młoda i nieśmiała Rosa postanowiła, że odtąd Polska nie będzie opuszczona. Tak zrodziła się myśl wielkiego dzieła4. Młoda nauczycielka, wychowanka najsłynniejszej we Francji wyższej szkoły dla dziewcząt, mieszczącej się w Sevres, postanowiła działać. Dowiedziała się z prasy, że powstał w Paryżu Komitet im. Mickiewicza i Micheleta. Napisała do tej instytucji, przeczytała wszystkie książki, z których mogła zaczerpnąć jakieś wiadomości o Polsce, zaczęła się uczyć naszego języka. W mieście Cahors, gdzie była wtedy nauczyciel-ką, założyła pismo „La Pologne”5. Na tym nie poprzestała. W 1919 roku w Paryżu powołała do życia Towarzystwo Przyjaciół Pol-ski (Les Amis de la Pologne). Jako sekretarz generalny organizacji wy-stępowała z inicjatywami, których wielość i różnorodność były bez wątpienia spektakularne6. To założone przez Francuzów i ogniskujące jedynie Francuzów stowarzyszenie, nastawione było na szeroką ak-tywność popularyzatorską w szerokich kołach społeczeństwa francu-skiego w szczególności na prowincji7. Rosa uważała, że niewątpliwym celem, który ma dodawać skrzydeł Les Amis… jest:

ożywienie dawnej przyjaźni polsko-francuskiej oraz ponowne jej zacie-śnienie w celu przygotowania sojuszu między obydwoma krajami.

4 A. Łongiewska, dz. cyt., s. 91−92. 5 T. Domański, Rosa Bailly. Wielka Francuzka o polskim sercu, Lublin 2003, s. 35. 6 A. Kotańska, Ona była zakochana w Polsce, „Almanach Muzealny” 2003, t. 4, s. 248. 7 M. Pasztor, O polsko-francuskiej współpracy kulturalnej i naukowej na przy-

kładzie stowarzyszenia „Les Amis de la Pologne” w latach 1919-1924, „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki” 1992, t. XXXVII, nr 2, s. 173.

48

Na skutek trudnej sytuacji ekonomicznej Polski zaproponowano również plan wsparcia materialnego8. Swoje zadania Stowarzyszenie Przyjaciół Polski zamierzało osiągnąć przez upowszechnianie we Francji wiedzy o Polsce, oddziałując na społeczeństwo francuskie za pomocą akcji oświatowych, propagandowych, kursów, koncer-tów, występów artystycznych, obchodów, a w przyszłości ustano-wienia stypendiów studenckich, wymianę młodzieży i organizowanie wycieczek do Polski. Nie zapomniano o pracach popularnonauko-wych, wydawaniu broszur, organizacji bibliotek gromadzących dzieła o naszym kraju oraz o przekładach polskich książek. Stowa-rzyszenie zapowiadało przyjmowanie do swych szeregów młodzie-ży akademickiej, a nawet szkolnej oraz organizacji młodzieżowych, w tym także sportowych. Szczególną uwagę poświęcano nauczycie-lom, zachęcając ich do upowszechniania w trakcie procesu dydak-tycznego wiadomości o historii, geografii i kulturze polskiej. Gdzie było to możliwe, zalecano otwarcie kursów języka polskiego9. Rosa, swoją niezwykłą sympatią do odrodzonego po latach niewoli pań-stwa polskiego, potrafiła zarazić setki rodaków. Członkami Les Amis de la Pologne zostali obok marszałków: Focha i Joffrego, generała Weyganda i prezydenta Poincarěgo, przedstawiciele różnych grup społecznych i młodzież szkolna we Francji10. Wkrótce na prowincji powstało około stu filii stowarzyszenia w większych miastach Francji i około trzystu kół szkolnych, dzięki czemu cała Francja w krótkim czasie została pokryta gęstą siecią placówek, gotowych do wszelkich agitacji i na każde polecenie centrali. Na specjalną uwagę zasługuje wielka akcja zorganizowana przez Rosę Bailly na rzecz Górnego Ślą-ska. Na wieść, że Niemcy przy poparciu Anglii dążą po plebiscycie

8 Tamże, s. 176. 9 Tamże, s. 176. 10 A. Kotańska, dz. cyt., s. 248.

49

do zagarnięcia całego Górnego Śląska, postanowiła do tego nie do-puścić. W ciągu sześciu tygodni należało zgromadzić opinie Francu-zów, by je wyartykułować na konferencji w Genewie. Bailly zaanga-żowała Les Amis… do akcji wraz ze wszystkimi porozrzucanymi po całej Francji filiami, wciągnąwszy do pomocy współpracujące stowa-rzyszenia, jak: Czerwony Krzyż, Związek Byłych Kombatantów oraz organizacje polonijne. Wydrukowano kilka milionów kart z krótkim tekstem:

Francuzi podpisują się pod słusznymi prawami Polski, poświadczonymi przez plebiscyt.

Pod apelem złożyło podpis sześć milionów Francuzów. Aristid Briand, premier francuski, przekazując wyniki akcji, zdawał sobie sprawę, że storpeduje ona w dużym stopniu pejoratywne dla Polski podejście premiera Anglii – Georga Lloyd’a11.

Na zaproszenie Stowarzyszenia Les Amis…, z inicjatywy sekre-tarki generalnej – Bailly, zaproszono do Francji Wacława Siero-szewskiego i Tadeusza Boya-Żeleńskiego. Odczyt zorganizowano w wielkim amfiteatrze Sorbony, gdzie Polacy byli podejmowani z największymi zaszczytami. Opisując swoje przeżycia z podróży do Francji, Boy nadmienia:

I kiedy o tem dziś jeszcze myślę, nie mogę się wstrzymać od podziwu dla odwagi i literackiej intuicji Różyczki, która nie bała się puścić Zielo-nego balonika pod kopułem Sorbony12.

W czym jeszcze wyrażała się aktywność Les Amis… − w akcjach od-czytowych, felietonach radiowych, setkach artykułów prasowych, kolportowaniu setek tysięcy ulotek, broszur. Drukiem wydawano karty pocztowe, ryciny, pisma okolicznościowe, w Paryżu i na pro-

11 A. Łongiewska, dz. cyt., s. 95−96. 12 A. Kotańska, dz. cyt., s. 252.

50

wincji organizowano manifestacje patriotyczne, zjazdy, konferencje, przedstawienia teatralne, występy polskich grup teatralnych, bale-towych, wystawy sztuki polskiej, jedną z takich wystaw zaintereso-wało się Muzeum Pedagogiczne w Paryżu, zapraszając do wyekspo-nowania jej w swoim lokalu13. Oprócz tego wydawano dwa mie-sięczniki: „Les Amis de la Pologne” oraz pismo dla młodzieży „Notre Pologne”. O tym, jak wielką rolę odgrywały te pisma wspomina Ma-ryna Okęcka-Bromkowa, w artykule Rosa Bailly, czyli Różyczka:

[…] obie z siostrą w szkole ss. niepokalanek w Maciejowie na Wołyniu chodziłyśmy dumne jak pawice, bowiem ciocia Nina przysyłała nam co miesiąc to pismo (Les Amis de la Pologne). Ona zresztą podobne pismo wydawała dla dzieci i młodzieży we Francji – pismo mówiące o Polsce14.

Rosa, chcąc poznać nasz kraj, przyjechała po raz pierwszy w 1921 roku, a później jeszcze kilkakrotnie. Oczarowana pięknymi krajobrazami, urokliwością ludzi, a nade wszystko: Kresami, Kra-kowem, Wilnem, Lublinem, Sandomierzem, Poznaniem, Przemy-ślem, Lwowem, Tarnopolem, wydała tomik Płomień i Róża, La Flamme et la Rose. Był on, jak pisała sama, zainspirowanym pol-skim barokiem poematem mistycznym, w którym starała się uka-zać jego oryginalność i urodę, opowieścią o nieśmiertelności i pięk-nie polskiej duszy zaklętej w dziełach sztuki15. Ten piękny obraz, nieco może naiwny i powierzchowny, ale przede wszystkim prze-mawiający do czytelników scenkami rodzajowymi i impresjoni-stycznymi migawkami pełnymi światła i koloru, miał liczne walory

13 A. Łongiewska, dz. cyt., s. 97; M. Pasztor, dz. cyt., s. 187−191. 14 M. Okęcka-Bromkowa, Rosa Bailly czyli Różyczka, „Słowo” 1997, nr 71, s. 16. 15 M. Nossowska, Rosy Bailly refleksje i wrażenia z podróży po Polsce

wschodniej i prowincjonalnej w okresie II Rzeczpospolitej, [w:] A Pomerania ad ul-tima terras, pod red. J. Sochackiego i A. Teterycz-Puzio, Słupsk 2011, s. 538.

51

artystyczne, a przede wszystkim poznawcze i propagandowe16. Londyńskie „Wiadomości” z 4 kwietnia 1948 roku pisały:

W czasie pokoju książka ta wywołałaby zapewne swego rodzaju sensa-cję. Jest to bowiem, jak mi się zdaje pierwsze dzieło liryczne, którym Polska natchnęła cudzoziemskiego poetę. Mówię dzieło, gdyż niezli-czone wiersze na temat nieszczęść Polski stworzono w ciągu XIX wieku we Francji, Niemczech i po trosze na całym świecie […] wyrażając przy tym raczej miłość wolności jako takiej – niż cześć dla Polski. Płomień i róża to poemat pisany po francusku, ale stworzony w Polsce. Żywi ambicję wyrażenia duszy polskiej, a przynajmniej jej cech zasadni-czych, istotnych17.

Przez Francję w ciągu trzydziestu czterech lat funkcjonowania Sto-warzyszenia Przyjaciół Polski przeszła fala polskości, umacniana ko-lejnymi inicjatywami.

Magiczne słowo Polska – pisze Rosa Bailly – otwierało nam wszędzie serca i drzwi, a z odezwami Stowarzyszenia liczyły się miliony ludzi. Osz-czędni na ogół Francuzi nie żałowali na ten cel ani pieniędzy, ani swego czasu, a współpracownicy Les Amis…, jak pisarze, prelegenci, dziennika-rze, nie przyjmowali honorarium18.

Na uwagę zasługuje zaproponowana przez Rosę akcja matek chrzestnych, wspierająca polskich żołnierzy, pisze na ten temat Anna Maria Stefanicka w Zapomnianych listach z Coetquidan19. Matkami chrzestnymi były kobiety i dziewczęta polskie we Francji, jak również rodowite Francuzki-działaczki Les Amis…. Listy polskich żołnierzy, które znajdują się w zbiorach Archiwum Instytutu Józefa Piłsudskie-go w Londynie, to zestaw czterdziestu siedmiu wspomnień, przesy-conych smutkiem, samotnością, zagubieniem, ale przepełnionych

16 Tamże, s. 540. 17 M. Okęcka-Bromkowa, dz. cyt., s. 16. 18 R. Bailly, Pięćdziesięciolecie, „Tygodnik Polski” 1966, nr 13, s. 3. 19 A. M. Stefanicka, Zapomniane listy z Coetquidan, Londyn 2009.

52

również wiarą, siłą, energią i żołnierskim humorem. Polacy, byli przeświadczeni, że po znojach obozu, powrócą do kraju:

[…] jesteśmy gotowi i czuwamy, czekając z utęsknieniem na rozkaz marszu do wywalczenia silnej i potężnej niezwalczonej Polski − celu naszego życia20.

W najcięższym dla Polski okresie drugiej wojny światowej, Różycz-ka, poszukiwana przez gestapo, nie bacząc na grożące jej niebez-pieczeństwo, przygotowała na szeroką skalę akcję pomocy dla pol-skich uchodźców, kombatantów i jeńców wojennych. Poważnie chora, często nawet głodna, przemieszczała się po wolnej jeszcze od okupanta Francji południowej, by tam ratować od śmierci i obo-zów koncentracyjnych prześladowanych przez hitlerowców pol-skich patriotów21.

Zmarła 14 czerwca 1976 roku w Pau. Informację o tym podała „Stolica” z dużym opóźnieniem, bowiem:

[…] ze zdumieniem stwierdzamy, że nie dotarła do Polski żadna ofi-cjalna wiadomość o jej śmierci. Pogrzeb odbył się w Pau, trumna ze zwłokami była pokryta biało-czerwonym suknem, […] a na tym poło-żono różę22.

Rosa Bailly poprzez swoje inicjatywy i wielką gorliwość stała się bliska naszemu narodowi. Jej trud i przywiązanie do spraw Polski są przykła-dem na bezinteresowną, szczerą miłość do kraju, z którym nie scalały jej więzy krwi. Solenna, niestrudzona orędowniczka sprawy polskiej, odznaczona przez nasze państwo wieloma nagrodami, do końca swych dni pielęgnowała we Francji pamięć o polskiej duszy.

20 Tamże, s. 65. 21 „Ze Skarbca Kultury”, z. 22, s. 141−142. 22 Soch, Pożegnanie Różyczki, „Stolica” 1976, nr 43, s. 12.

53

Maria Sipowicz PODN w Staszowie

Konkurs Arystoteles Konkurs Arystoteles ma już swoją tradycję, bowiem trwa nieprze-rwanie od szesnastu lat. Korzenie corocznych zmagań uczniowskich mają swoje uzasadnienie w idei promowania uzdolnionej młodzie-ży. Staszowska Izba Gospodarcza, z myślą o wsparciu materialnym najlepszych uczniów szkól gimnazjalnych oraz ponadgimnazjalnych, wspólnie z Powiatowym Zespołem Doradców Metodycznych w Staszowie wypracowała formułę konkursu, który otrzymał miano Arystotelesa Juniora oraz Arystotelesa Seniora.

Określono regulamin oraz poszczególne kategorie konkurso-we, których początkowo było nieco więcej. Wspomnę chociażby, takie jak: wiedza o Unii Europejskiej czy dziedzictwo kulturowe re-gionu. Ostatnia z wymienionych kategorii funkcjonuje obecnie jako osobny konkurs dla uczniów szkół ponadgimnazjalnych, a od roku szkolnego 2015/2016 obejmuje również uczniów gimnazjów. W ubiegłym roku szkolnym Arystoteles Senior obok stałych katego-rii wzbogacił się jeszcze o jedną dziedzinę – chemię. Pomysłodawcą i sponsorem stypendium w tej kategorii jest Grupa Azoty – Kopal-nie i Zakłady Chemiczne Siarki „Siarkopol” S. A. w Grzybowie.

W roku szkolnym 2016/2017 zaszły kolejne zmiany – konkurs rozgrywany jest pod patronatem Powiatowego Ośrodka Doskonale-nia Nauczycieli w Staszowie, Staszowskiej Izby Gospodarczej oraz nowego fundatora stypendium w dziedzinie chemii – Grupy Azoty. Nastąpiła też modyfikacja regulaminu konkursowego. Zmieniona zo-stała zasada udziału w poszczególnych konkurencjach, a wszystko po

54

to, aby ułatwić uczniom system przygotowań do eliminacji oraz umożliwić zdobywanie stypendium większej ilości osób. Zapis w nowym regulaminie konkursowym informował, że każdy uczestnik może starować tylko w jednej kategorii.

Starosta Staszowski Michał Skotnicki (trzeci z prawej),

Wicestarosta Staszowski Tomasz Fąfara (czwarty z prawej), prezes Staszowskiej Izby Gospodarczej Wojciech Skowron (drugi z prawej)

Tegoroczne rozgrywki powiatowe odbyły się w dniach 16 stycznia 2017 – Arystoteles Senior oraz 17 stycznia 2017 – Arystoteles Junior. Ogółem w eliminacjach powiatowych w formule Arystoteles Senior wzięło udział siedemdziesiąt pięć osób, a w Arystotelesie Juniorze sta-rowało sześćdziesięciu czterech uczniów gimnazjów z naszego powia-tu. W pierwszym dniu eliminacji powiatowych Konkursu Arystoteles Senior przeprowadzono eliminacje w czterech kategoriach: chemia, matematyka i fizyka, informatyka oraz język angielski. W rozgrywkach o naukach chemicznych, które przeprowadzono po raz drugi w historii Arystotelesa Seniora, brało udział dziesięciu młodych zwolenników tej trudnej, ale jakże fascynującej dziedziny wiedzy. Byli to uczniowie dwóch szkół: Liceum Ogólnokształcącego in. ks. kard. Stefana Wyszyń-skiego w Staszowie oraz Zespołu Szkół im. Oddziału Partyzanckiego AK „Jędrusie” w Połańcu. Najlepsze lokaty, a tym samym stypendium fundowane przez Grupę Azoty – Kopalnie i Zakłady Chemiczne Siarki

55

„Siarkopol” S. A. w Grzybowie, zdobyli podobnie jak w ubiegłym roku, uczniowie Liceum Ogólnokształcącego w Staszowie (Tab. 1).

Miejsce Imię i nazwisko Szkoła

I Wojciech Kowalski


II Sabina Nadgrodkiewicz


III Aleksandra Orzechowska


Tab. 1

Królowe nauk – matematyka i fizyka – zgromadziły dwudziestu uczestników z czterech placówek ponadgimnazjalnych, czyli Liceum Ogólnokształcącego w Staszowie, Zespołu Szkół w Połańcu oraz Ze-społu Szkół Ekonomicznych im. Jana Pawła II w Staszowie i Zespołu Szkół im. Stanisława Staszica w Staszowie. Nie obyło się bez do-grywki o trzecie miejsce. Walczyły o nie dwie uczennice LO w Sta-szowie – Anna Gęca i Weronika Szymczak (Tab.2).


I Adam Zychowicz

Zespół Szkół im. Stanisława Staszica w Staszowie

II Kamil Skop


III Weronika Szymczak


Tab. 2

W kolejnej kategorii konkursowej sprawdzeniu swojej wiedzy z za-kresu informatyki poddało się dwudziestu młodych pasjonatów tej dziedziny z czterech placówek ponadgimnazjalnych. Zmagania konkursowe udowodniły wysoki poziom wiedzy prezentowany przez młodych i zdolnych informatyków (Tab. 3).

56


I Karol Wyrzykowski


II Dawid Walas


III Paweł Małek


Tab. 3

W zmaganiach o stypendium z języka angielskiego brało udział piętnaście osób z trzech szkół ponadgimnazjalnych: Liceum Ogól-nokształcącego w Staszowie, Zespołu Szkół w Połańcu oraz Zespołu Szkół w Staszowie. Bezkonkurencyjni okazali się uczniowie Liceum Ogólnokształcącego zdobywając pierwszą i drugą lokatę. O trzecie miejsce i stypendium rozegrano dogrywkę z udziałem aż czterech uczniów, którzy zdobyli taką samą ilość punktów. Do ostatecznego ustalenia zdobywcy stypendium stanęli: Magdalena Chmiel, Julia Kosowicz, Michał Karbarz oraz Jakub Gatny. W efekcie dogrywki dwie uczennice – Magdalena Chmiel i Julia Kosowicz – uzyskały ta-ka samą ilość punktów, wobec czego stypendium zostanie podzie-lone po równo między te dwie osoby (Tab. 4).


I Aleksandra Dzieciuch


II Kacper Maj


III

Magdalena Chmiel


Julia Kosowicz


Tab. 4

57

Ogłoszenie wyników, gratulacje dla zwycięzców, podziękowania dla nauczycieli pracujących w komisjach konkursowych zakończyły pierwszy dzień zmagań o stypendia fundowane przez Staszowską Izbę Gospodarczą oraz Grupę Azoty.

Następnego dnia, 17 stycznia 2017 roku, odbyły się eliminacje powiatowe Konkursu Arystoteles Junior dla uczniów szkół gimna-zjalnych, rozgrywane w trzech kategoriach. W potyczkach o sty-pendium brały udział szkoły ze Staszowa, Połańca i Rytwian. Jedy-nie w kategorii język angielski Publiczne Gimnazjum w Osieku re-prezentował jeden uczeń. Najbardziej złożona treściowo kategoria – wiedza matematyczno-przyrodnicza – zgromadziła dwadzieścia trzy osoby. Uczniowie Publicznego Gimnazjum nr 1 im. Królowej Jadwi-gi w Połańcu, Publicznego Gimnazjum nr 1 im. T. Kościuszki w Staszowie, Publicznego Gimnazjum nr 2 w Staszowie oraz Pu-blicznego Gimnazjum w Rytwianach wykazali się duża wiedzą i sprawnością umysłu. A o drugie i trzecie miejsce toczyła się do-datkowa batalia (Tab. 5).


I Olga Słomka Publiczne Gimnazjum nr 2 w Staszowie

II Krzysztof Wójcik Publiczne Gimnazjum nr 1 w Połańcu

III Anna Ziętarska Publiczne Gimnazjum nr 2 w Staszowie

Tab. 5

Wiedza ogólna to kategoria obejmująca wiadomości z języka pol-skiego, historii i wiedzy o społeczeństwie. W eliminacjach powia-towych uczestniczyło dziewiętnastu uczniów. Mimo dużego stop-nia trudności, co zgodnie podkreślali uczniowie i nauczyciele, lau-reaci uzyskali wynik w granicach 88%. Zdobywcami stypendium okazali się uczniowie staszowskich gimnazjów (Tab. 6).

58


I Małgorzata Tomporowska Publiczne Gimnazjum nr 1 w Staszowie

II Eliza Czapla Publiczne Gimnazjum nr 1 w Staszowie

III Jakub Glibowski Publiczne Gimnazjum nr 2 w Staszowie

Tab. 6

Eliminacje powiatowe w kategorii język angielski zgromadziły dwa-dzieścia dwie osoby z pięciu szkół gimnazjalnych, w tym jedynego przedstawiciela Publicznego Gimnazjum w Osieku. Okazało się, że uczniowie mają duża wiedzę o kulturze, historii, geografii Wielkiej Brytanii, potrafią czytać ze zrozumieniem tekst, nieco gorzej radzą sobie z gramatyką. Stypendium zdobyły uczennice ze staszowskich gimnazjów (Tab. 7).


I Weronika Janeczek Publiczne Gimnazjum nr 1 w Staszowie

II Martyna Wyszyńska Publiczne Gimnazjum nr 2 w Staszowie

III Martyna Tomczyk Publiczne Gimnazjum nr 1 w Staszowie

Tab. 7

Gratulujemy wszystkim uczestnikom zmagań konkursowych, zdo-bywcom stypendiów życzymy kolejnych sukcesów. Serdecznie dziękujemy wszystkim nauczycielom przygotowującym uczestni-ków konkursu oraz pracującym w komisjach sprawdzających wyniki rozgrywek. Szczególne podziękowania należą się Patrycji Krupie ze Staszowskiej Izby Gospodarczej.

59

Uroczyste wręczenie dyplomów i stypendiów odbyło się 18 lu-tego 2017 roku podczas Gali Staszowskiej Izby Gospodarczej.

Nauczyciele pracowali w komisji Konkursu Arystoteles Junior

Komisja Konkursu Arystoteles Senior

60

Uczniowie gimnazjów podczas Konkursu Arystoteles Junior

Zwycięzcy Konkursu Arystoteles Senior, nauczyciele,

Prezes Staszowskiej Izby Gospodarczej Wojciech Skowron (trzeci z prawej) i dyrektor PODN Mariusz Ziętarski (pierwszy z prawej)

61

Maria Szewczyk LO w Staszowie

Verba docent exempla trahunt, czyli o nowoczesnym nauczaniu

przedmiotów humanistycznych23 Słowa uczą, przykłady skłaniają do naśladowania – treść tej łaciń-skiej sentencji doskonale oddaje cele współczesnego nauczania. W jaki sposób pokazać uczniom praktyczne zastosowanie wiedzy humanistycznej, wskazać nieustanne nawiązywanie do tradycji an-tycznych oraz obecność martwego – wydałoby się – języka w miej-scach często uczęszczanych, mijanych w drodze do szkoły? Jak wie-le można opowiedzieć o historii miasta, powiatu, regionu prowa-dząc zajęcia lekcyjne w obiektach sakralnych i świeckich rodzinne-go miasta czy wioski?

Na takie i jeszcze wiele innych pytań starali się odpowiedzieć nauczyciele Liceum Ogólnokształcącego im. ks. kard. Stefana Wy-szyńskiego w Staszowie, opracowując zintegrowane eksperymenty pedagogiczne: Przez inskrypcje – w głąb dziejów oraz Ziemia Sta-szowska przez stulecia.

Głównym celem projektów przygotowanych przez Tomasza Bieleckiego i Marię Szewczyk było uatrakcyjnienie lekcji języka ła-

23Na podstawie Sprawozdania z realizacji zintegrowanych eksperymentów

pedagogicznych „Przez inskrypcje – w głąb dziejów” i „Ziemia Staszowska przez stulecia” w klasie humanistycznej, w Liceum Ogólnokształcącym im. ks. kard. Ste-fana Wyszyńskiego w Staszowie w latach 2013−2016 autorstwa Tomasza Bielec-kiego i Marii Szewczyk.

62

cińskiego, historii, wiedzy o społeczeństwie poprzez odwołanie się do bogatej spuścizny kulturowej mikroregionu staszowskiego oraz rozwijanie u młodzieży myślenia historycznego poprzez ukazanie elementów dziejów, kultury i sztuki Ziemi Staszowskiej na tle histo-rii Polski i powszechnej. Nauczycielom zależało również na wskaza-niu zależności między różnymi dziedzinami życia społecznego oraz kształtowaniu i doskonaleniu u młodzieży umiejętności praktycz-nego wykorzystania wiedzy zdobytej na szkolnych zajęciach lekcyj-nych oraz promocji regionalnych wartości kulturowych.

Oba eksperymenty, realizowane w klasie humanistycznej w la-tach 2013−2016, opierały się na ścisłej współpracy naukowej z In-stytutem Historii Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach, nawiązanej w 2012 roku.

Parafia rzymskokatolicka pw. św. Bartłomieja Apostoła w Sta-szowie oraz Ośrodek Diecezjalny „Źródło” w Rytwianach wspierały autorów, udostępniając zasoby materialne parafii oraz klasztoru pokamedulskiego w Rytwianach. Wszystkie wymienione instytucje wspomagały szkołę w popularyzacji efektów podjętych działań.

Problematyka zajęć, prowadzonych z uczniami klasy humani-stycznej, była niezwykle różnorodna. Dotyczyła ona między innymi zagadnień związanych z szeroko pojętą epigrafiką, typologią i cha-rakterystyką źródeł historycznych pisanych, w tym struktury śre-dniowiecznego dokumentu.

Uczniowie poznali rodzaje pisma łacińskiego oraz typy abre-wiacji, stosowanych w inskrypcjach od starożytności do czasów współczesnych. Na zajęciach teoretycznych młodzież miała możli-wość zapoznania się z pojęciem Ziemi Staszowskiej w aspekcie hi-storycznym, administracyjnym, gospodarczym i społecznym oraz charakterystyką architektury i sztuki na Ziemi Staszowskiej od cza-sów prehistorycznych po współczesność. Osobną grupę stanowiły

63

zajęcia poświęcone zagadnieniom prawnym, związanym z ewiden-cją zabytków architektury i budownictwa w Polsce, oraz symbolom heraldycznym na Ziemi Staszowskiej. Autorzy eksperymentów pe-dagogicznych chcieli zainteresować młodzież również losami, kul-turą i religią społeczności żydowskiej w Staszowie oraz symboliką przedstawień rzeźbiarskich i malarskich na nagrobkach znajdują-cych się na staszowskim kirkucie.

Realizacja założeń zintegrowanych eksperymentów pedago-gicznych Przez inskrypcje – w głąb dziejów oraz Ziemia Staszowska przez stulecia odbywała się w różnorodnej formie.

Zajęcia teoretyczne Były to zajęcia w sali lekcyjnej, podczas których licealiści poznali tajniki warsztatu historyka i lingwisty-latynisty. Dzięki przygotowy-wanym przez nauczycieli autorskim materiałom (karty pracy, mapy, prezentacje multimedialne, artykuły) młodzi humaniści potrafili ty-pologizować i szczegółowo charakteryzować źródła historyczne pi-sane, zdobyli wiedzę teoretyczną, m.in. z zakresu historii, kultury i sztuki regionu świętokrzyskiego oraz zapoznali się z zagadnienia-mi związanymi z epigrafiką łacińską.

Zajęcia prowadzone były zarówno przez autorów eksperymen-tów, jak i pracowników Instytutu Historii Uniwersytetu Jana Kocha-nowskiego w Kielcach. Uczniowie klasy humanistycznej mieli możli-wość wysłuchania wykładu dr. hab. Beaty Wojciechowskiej prof. UJK Średniowieczny rytuał ekskomunikowania oraz dr. hab. Katarzyny Ry-szewskiej Od kamienia do żelaza. Najstarsze zabytki regionu święto-krzyskiego, wygłoszonych podczas Dni Otwartych Instytutu Historii UJK w Kielcach (21 lutego 2014, 13 lutego 2015).

Pracownicy naukowi Instytutu Historii gościli również ze swoimi odczytami w murach liceum i miasta. Prof. dr hab. Jacek Pielas wygło-sił 8 października 2015 roku w kościele pw. św. Bartłomieja Apostoła

64

w Staszowie wykład pt. Sytuacja polityczno-militarna Rzeczypospolitej w XVII w., z uwzględnieniem dziejów mikroregionu staszowskiego, a prof. dr hab. Waldemar Kowalski przedstawił prezentację multi-medialną Zabytki średniowiecznej i wczesnonowożytnej epigrafiki na Ziemi Sandomierskiej jako źródła historyczne (7 marca 2016).

Zajęcia warsztatowe w terenie Bardzo istotną rolę podczas realizacji zintegrowanych eksperymen-tów pedagogicznych odegrały zajęcia warsztatowe odbywające się w terenie.

Jako pierwszy obiekt badań uczestnicy eksperymentów wybrali kościół pw. św. Bartłomieja Apostoła w Staszowie. Podczas zajęć, któ-re odbywały się od października 2013 do czerwca 2014 roku licealiści wykonali dokumentację fotograficzną trzech ponad 350-letnich in-skrypcji występujących w tym kościele: napisu, znajdującego się na obdasznicy portalu prowadzącego z prezbiterium do zakrystii, epita-fium ks. Macieja Teodora Dalewskiego oraz napisu umieszczonego w kruchcie głównej kościoła.

Uczniowie, po spisaniu tekstu z natury przy pomocy słownika łacińsko-polskiego, słownika łaciny średniowiecznej oraz włoskiego słownika abrewiacji, pod kierunkiem nauczycieli dokonali tłuma-czenia łacińskich tekstów na język polski.

Przeprowadziwszy dokładne badania nad materiałami źródło-wymi, wyjaśnili również kontekst historyczny dotyczący powstania wymienionych napisów. Przedsięwzięcie to było o tyle trudne i od-powiedzialne, że w literaturze fachowej, uwzględniającej zabytki epigrafiki łacińskiej spotykane w tym zakątku regionu świętokrzy-skiego, nigdzie nie występuje tłumaczenie tych inskrypcji (w nauce do tej pory tylko domyślano się ogólnego sensu owej wypowiedzi). Przekłady wykonane przez uczniów miały więc charakter pionier-ski. Tłumaczenie siedemnastowiecznych inskrypcji upamiętniono

65

na stosownych tabliczkach, udostępnionych dla osób odwiedzających kościół pw. św. Bartłomieja Apostoła w Staszowie.

Tłumaczenie inskrypcji w kościele pw. św. Bartłomieja Apostoła w Staszowie

W okresie od listopada 2014 do marca 2015 roku uczniowie klasy humanistycznej przeprowadzili prace badawcze i translatorskie nad łacińskimi inskrypcjami znajdującymi się na kolumnie z figurą Chry-stusa Miłosiernego przy ul. Kościelnej w Staszowie. Wiedza i umiejętności zdobyte na wcześniejszym etapie kształcenia pozwoli-ły uwieńczyć te działania sukcesem, mimo iż napis z lewej strony pomnika był częściowo zatarty. Tak jak w przypadku tłumaczeń in-skrypcji w kościele pw. św. Bartłomieja Apostoła przekład stworzony przez uczniów był osiągnięciem pionierskim. Ostatecznym efektem pracy, prócz translacji 350-letnich inskrypcji, było wyjaśnienie histo-rycznego kontekstu powstania tego pomnika.

66

Uczniowie klasy humanistycznej zapoznali się z łacińskimi in-skrypcjami występującymi w dawnym klasztorze oo. kamedułów w Rytwianach. W pierwszej kolejności zainteresowali się świętymi kobietami i Sybillami, których imiona – w wersji łacińskiej – umiesz-czone zostały pod podobiznami widniejącymi na ścianach w tzw. nawie głównej kościoła pw. Zwiastowania NMP. Wspólny wy-siłek młodzieży i nauczycieli zaowocował powstaniem schematów przedstawiających umiejscowienie świętych i Sybilli w rytwiańskiej świątyni oraz porządkujących poszczególne Sybille pod kątem miej-sca ich pochodzenia, imion własnych oraz symboliki aksjologicznej. Ponadto uczniowie sporządzili trzydzieści biogramów zidentyfiko-wanych świętych kobiet.

Od września 2015 roku humaniści z Wyszyńskiego zajęli się tłumaczeniem trzech inskrypcji znajdujących się na terenie klaszto-ru pokamedulskiego. Dokonali przekładu napisu na furcie klasztor-nej oraz epitafiów na pomniku i grobowcu Stanisława Łukasza Opa-lińskiego. Wcześniej były podejmowane próby translacji tych in-skrypcji, jednak nie były one wolne od pewnych mankamentów.

W okresie od grudnia 2015 do marca 2016 roku licealiści, z pomocą słownika łacińskiego oraz odwołując się do znanych przekładów Biblii, uzupełnili i przetłumaczyli na język polski siedem łacińskich inskrypcji, widniejących na ścianie ołtarzowej w chórze zakonnym w kościele pw. Zwiastowania NMP w Rytwianach. Efekty pracy uczniów zostały zaprezentowane dyrektorowi Ośrodka Die-cezjalnego „Źródło” ks. Wiesławowi Kowalewskiemu. Wręczono również ozdobne tablice zawierające tłumaczenia inskrypcji, prze-znaczone do ekspozycji dla osób odwiedzających klasztor.

Treści programowe realizowane były również podczas zajęć na tzw. nowym kirkucie w Staszowie. Podczas warsztatów uczestnicy eksperymentów pedagogicznych obejrzeli teren cmentarza, dokonali

67

wyboru szczególnie interesujących nagrobków, które następnie sfo-tografowali, zwymiarowali i opisali celem zgromadzenia materiałów niezbędnych do wykonania Karty Adresowej Zabytku Nieruchomego (do ewentualnego wykorzystania w Gminnej Ewidencji Zabytków).

Zajęcia na tzw. nowym kirkucie w Staszowie

Wiedzę na temat kultury Żydów polskich licealiści zgłębili pod-czas warsztatów historyczno-etnograficznych w Centrum Eduka-cyjno-Muzealnym „Świętokrzyski Sztetl” im. Majera Małego w Chmielniku, które odbyły się 5 lutego 2015 roku. Uczniowie zwiedzili interaktywne muzeum urządzone w dawnej synagodze oraz wzięli udział w zajęciach warsztatowych poświęconych ży-dowskiej kuchni i obrzędowości.

W Centrum Kulturowo-Archeologicznym w Nowej Słupi w czasie zajęć, które miały miejsce 21 września 2013 roku, mło-dzież wzięła udział w rekonstrukcji pradziejowego hutnictwa oraz

68

w prezentacjach dotyczących garncarstwa, tkactwa, złotnictwa i brą-zownictwa, gier i zabaw antycznych, zielarstwa, kuchni i życia co-dziennego ludów celtyckich.

W trakcie warsztatów historyczno-językowych w Opactwie po-benedyktyńskim na Świętym Krzyżu uczestnicy eksperymentów roz-poznali rodzaj i gatunek źródła historycznego pisanego – Rocznika świętokrzyskiego dawnego, dokonali jego krytyki zewnętrznej pod kątem pochodzenia oraz przetłumaczyli na język polski wybrane ła-cińskie fragmenty tego źródła.

Odsłonięcie tablic z tłumaczeniem inskrypcji na kolumnie z figurą Chrystusa Miłosiernego w Staszowie

Dnia 9 kwietnia 2014 roku, podczas wspólnych zajęć w Liceum Ogól-nokształcącym im. ks. kard. Stefana Wyszyńskiego, uczniowie klasy humanistycznej podzielili się ze studentami trzeciego roku historii Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach i ich opiekunem,

69

prof. dr. hab. Jackiem Pielasem, swoją wiedzą z zakresu epigrafiki i brachygrafii, wygłaszając krótkie odczyty. Następnie odbyły się praktyczne zajęcia w kościele pw. św. Bartłomieja Apostoła w Staszowie.

Warsztaty archeologiczne Starożytne tradycje

regionu świętokrzyskiego w Nowej Słupi

Wycieczki Kolejną formą zajęć, prowadzonych w ramach zintegrowanych eksperymentów pedagogicznych Przez inskrypcje – w głąb dziejów oraz Ziemia Staszowska przez stulecia, były wycieczki szkolne.

We wrześniu 2013 roku, w trakcie pieszej wycieczki ulicami Staszowa, licealiści poznali miejsca związane z dziejami miejsco-wych Żydów: dwa kirkuty, dawną mykwę i austerię, tablice upa-miętniające istnienie synagogi i pomnik poświęcony Polakom ratu-

70

jącym ludność żydowską podczas Holocaustu. Zwiedzili też dział ju-daiców w Muzeum Ziemi Staszowskiej.

W tym samym roku, wędrując „szlakiem królewskim” na Świę-ty Krzyż, uczniowie zostali zapoznani z dziejami Łysej Góry jako ośrodka kultu pogańskiego oraz z cechami wierzeń przedchrześci-jańskich na ziemiach polskich. Na Świętym Krzyżu zwiedzili opac-two pobenedyktyńskie, poznali jego historię, obejrzeli wystawę hi-storyczną oraz misyjną.

Dnia 21 lutego 2014 roku humaniści z Wyszyńskiego zwiedzili Ośrodek Myśli Obywatelskiej i Patriotycznej w Kielcach. W trakcie wycieczki obejrzeli interesującą, multimedialną wystawę, prezentu-jącą dokonania minionych pokoleń, historię Kielc i regionu od po-wstania kościuszkowskiego po okres PRL-u, a podczas zwiedzania Muzeum Historii Kielc w Kielcach (13 lutego 2015) zapoznali się cie-kawą, multimedialną wystawą dotyczącą tysiącletnich dziejów Kielc.

W marcu 2015 roku uczniowie klasy humanistycznej mieli okazje poznać zbiory muzealne oraz historię dawnego klasztoru oo. kamedułów w Rytwianach. W trakcie wycieczki przeprowadzili lustrację pod kątem występowania łacińskich inskrypcji oraz spo-rządzili ich dokumentację fotograficzną.

Zajęcia praktyczne Treści programowe zintegrowanych eksperymentów pedagogicz-nych realizowane były także podczas zajęć praktycznych.

Uczestnicy, wyposażeni w wiedzę teoretyczną oraz materiały zebrane podczas zajęć warsztatowych, wykonali Karty Adresowe Zabytku Nieruchomego, dotyczące określonego nagrobka znajdu-jącego się na nowym cmentarzu żydowskim w Staszowie. Utrwalili w ten sposób wiadomości z zakresu form ewidencji zabytków ar-chitektury w Polsce oraz ochrony dziedzictwa kulturowego na Zie-mi Staszowskiej. Wykonali również prace plastyczne, polegające na

71

stworzeniu ozdobnego inicjału – pierwszej litery, rozpoczynającej dokument.

Po zapoznaniu się z regułami sztuki heraldycznej uczniowie klasy humanistycznej sporządzili projekty herbów wybranych miej-scowości, leżących – z uwagi na miejsce zamieszkania uczniów – na Ziemi Staszowskiej.

Zainspirowani tematyką regionalną nakręcili też filmową adap-tację jednej z legend zamieszczonych w Legendach Ziemi Staszow-skiej autorstwa Anny i Tomasza Bieleckich. Film O imć Chałacińskim, co z diabłem w konszachty wchodził został przedstawiony na ogól-nopolskim konkursie Historia zaklęta w legendach. Postać – Miejsce – Wydarzenie, zorganizowanym przez Instytut Historii Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach i zajął w nim pierwsze miejsce.

Młodzi humaniści aktywnie włączyli się również w prace nad urządzeniem Muzeum Szkolnego. W okresie od sierpnia do grudnia 2013 roku zaadaptowano pomieszczenie oraz wyeksponowano zbiory wraz z niezbędnymi opisami. Prezentowane eksponaty do-tyczą dziejów Liceum Ogólnokształcącego w Staszowie, osoby pa-trona szkoły, historii antykomunistycznej organizacji uczniowskiej Młode Wojsko Polskie, jak również militarnej przeszłości Ziemi Sta-szowskiej. Uroczyste otwarcie Muzeum Szkolnego nastąpiło w dniu Święta Szkoły, 13 grudnia 2013 roku, a uczestnicy eksperymentów sprawowali stałą opiekę nad jego zbiorami.

W styczniu 2015 roku licealiści nakręcili dziesięciominutowy film poświęcony dziejom Młodego Wojska Polskiego, działającego w murach szkoły. Kopia tego filmu została przekazana rodzinom kombatantów oraz małopolskiemu środowisku naukowemu pod-czas spotkań naukowych organizowanych w Urzędzie Miasta w Wieliczce.

72

W trakcie trwania eksperymentów uczniowie systematycznie wypełniali opracowywane przez Marię Szewczyk i Tomasza Bielec-kiego autorskie karty, a realizacja treści programów była na bieżą-co dokumentowana w formie artykułów prasowych zamieszcza-nych na stronie internetowej szkoły, a także w postaci fotografii oraz prezentacji multimedialnych. Ponadto licealiści wykonali trzy plansze obrazujące podjęte działania dydaktyczno-wychowawcze. Tablice zostały zawieszone na korytarzu w budynku szkoły.

Autorskie formy, metody i materiały dydaktyczne Realizacja treści programów wymagała od autorów stałej inwencji i ogromnego nakładu pracy. Wynikało to z samego charakteru (in-nowacyjności) obu eksperymentów, jak również braku gotowej obudowy naukowej (np. w postaci programów nauczania, pod-ręczników oraz pomocy naukowych). W oparciu o własne, nieu-stannie wzbogacane wartości: wiedzę, doświadczenie i pasję za-wodową oraz ogólne opracowania – nauczyciele odpowiedzialni za realizację tych eksperymentów do każdych zajęć, z uwagi na ich treść, dostosowywali odpowiednie, acz niestandardowe formy, metody i środki dydaktyczne.

Należy skonstatować, iż z powodzeniem zabiegi te umiejętnie wprowadzały uczniów, zarówno pod względem metodologicznym, jak i merytorycznym, w określoną problematykę, wynikającą z przyjętych treści kształcenia. Materiały opracowane przez autorów zintegrowanych eksperymentów zostały podczas ewaluacji końco-wej bardzo wysoko ocenione zarówno przez pracowników nauko-wych Instytutu Historii UJK w Kielcach, jak i uczestników projektu.

Autorzy zintegrowanych eksperymentów pedagogicznych Przez inskrypcje – w głąb dziejów oraz Ziemia Staszowska przez stu-lecia, wspierani w swoich działaniach przez dyrektora szkoły, na bieżąco starali się popularyzować efekty podjętych działań.

73

Dnia 7 lipca 2014 roku w miejscowej świątyni parafialnej wygłosili prelekcję pt. Łacińskie inskrypcje w kościele pw. św. Bartłomieja Apostoła w Staszowie, będącą uroczystą formą podsumowania ba-dań przeprowadzonych w roku szkolnych 2013/2014.

Dnia 8 października 2015 roku zostały uroczyście odsłonięte przekłady łacińskich inskrypcji znajdujących się na kolumnie z figu-rą Chrystusa Miłosiernego, stojącej naprzeciwko świątyni pw. św. Bartłomieja Apostoła. Stało się to w 337. rocznicę ich ufundowania przez ks. Macieja Teodora Dalewskiego, staszowskiego proboszcza. Pochodzące z XVII stulecia napisy, miejscami nieczytelne i bardzo zniszczone, były do tej pory praktycznie niezauważalne dla osób przechodzących ulicą 11 Listopada.

Dnia 7 marca 2016 roku, podczas wizyty prof. dr. hab. Wal-demara Kowalskiego, na spotkaniu z młodzieżą klas humanistycz-nych autorzy i realizatorzy zintegrowanych eksperymentów peda-gogicznych Przez inskrypcje – w głąb dziejów i Ziemia Staszowska przez stulecia zaprezentowali efekty trzyletnich prac translator-skich, podjętych w obiektach sakralnych Staszowa i Rytwian.

Po zakończeniu realizacji autorzy przeprowadzili wśród uczniów ankiety ewaluacyjne. Jej wyniki oraz rozmowy z uczest-nikami obu eksperymentów pod kątem oceny jakości poszczegól-nych etapów i całości realizacji założeń owych przedsięwzięć wy-kazały, że podjęte działania zostały bardzo wysoko ocenione przez uczestników projektu.

Równie wysokie oceny padły ze strony dyrektora szkoły oraz władz Instytutu Historii Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kiel-cach – opiekuna naukowego projektu. Lokalne i regionalne mass media dość żywo interesowały się stanem realizacji założeń obu eksperymentów pedagogicznych. Świadczą o tym liczne różnorod-ne doniesienia. We wszystkich przekazach zawarta została pozy-

74

tywna ocena przedmiotowych działań, wskazująca, że realizacja zintegrowanych eksperymentów pedagogicznych Przez inskrypcje – w głąb dziejów oraz Ziemia Staszowska przez stulecia w klasie hu-manistycznej w sposób widoczny wpłynęła na podniesienie jakości pracy Liceum, a tym samym rangi szkoły w skali regionu i kraju. W związku z niedostatkiem opracowań naukowych, traktujących w sposób kompleksowy o historii mikroregionu staszowskiego, zaist-niały solidne przesłanki do kontynuowania badań nad łacińskimi napisami na Ziemi Staszowskiej oraz wspomagania tego typu edu-kacyjnych poczynań.

Podjęte działania przyczyniły się do wyraźnego wzrostu kom-petencji językowych i historycznych młodzieży. Każdego roku od-notowywano liczne znaczące sukcesy w olimpiadach oraz konkur-sach przedmiotowych i tematycznych.

Uczniowie wzbogacili również swoje umiejętności posługiwa-nia się cyfrowymi technikami przetwarzania informacji. Znalazło to swoje odzwierciedlenie w powstaniu bardzo obfitej bazy fotogra-ficznej i filmowej.

Zauważono wzrost zainteresowania młodych humanistów problematyką mikro- i makroregionalną. Dokonane przekłady pięćdziesięciu siedmiu łacińskich inskrypcji, z reguły pionierskie, pozwoliły na głębsze poznanie historii i kultury Ziemi Staszowskiej jako ważnej składowej dorobku cywilizacyjnego Polski i Europy.

Realizacja zintegrowanych eksperymentów pedagogicznych pokazała niezbicie, że aby ukazać uczniom historię naszego kraju, niekoniecznie musimy wyjeżdżać daleko. Czasami wystarczy przyj-rzeć się miejscom znanym, często uczęszczanym. W starym koście-le, klasztorze, na dawnym cmentarzu czy na przydrożnej figurce możemy znaleźć ślady dawnych wydarzeń, historii i postaci, które zaznaczyły się swoją obecnością w dziejach Polski, regionu i miasta.

75

Poznanie opowieści zamkniętych w kamiennych napisach to bez-pośredni kontakt z głosem dziejów, który sprawia, że młodzi ludzie są dumni z przeszłości swojej małej ojczyzny.

Autorzy i uczestnicy zintegrowanych eksperymentów pedagogicznych

wraz z dyrektorem LO w Staszowie Anną Karasińską (pierwsza z prawej) podczas uroczystego podsumowania badań

w kościele pw. św. Bartłomieja Apostoła w Staszowie

76

Grzegorz Skubera LO w Staszowie

Działalność innowacyjna i eksperymentalna w Liceum Ogólnokształcącym

im. ks. kard. Stefana Wyszyńskiego w Staszowie

Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 9 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków prowadzenia działalności innowacyjnej i eksperymentalnej przez publiczne szkoły i placówki (Dz. U. Nr 56, poz. 506 oraz z 2011 r. Nr 176, poz. 1051) dało moż-liwość realizacji w szkole zajęć edukacyjnych opartych na działa-niach praktycznych, w których mogą uczestniczyć uczniowie, co w założeniu ma zwiększyć efektywność nauczania, rozwijać zain-teresowania uczniów i w konsekwencji poprawić wyniki egzami-nów końcowych. Działania edukacyjne, o których mowa, mogą mieć charakter innowacji i eksperymentów pedagogicznych. W staszowskim liceum realizowano eksperymenty i innowacje pe-dagogiczne z zakresu: biologii, fizyki, historii, języka łacińskiego, geografii i przeznaczone dla klas mundurowych.

Eksperyment pedagogiczny Staszowskie na przyrodniczej ma-pie Polski, realizowany w latach 2013–2016 w Liceum Ogólno-kształcącym im. ks. kard. Stefana Wyszyńskiego w Staszowie, przy-gotował i zrealizował Grzegorz Skubera wraz z nauczycielami bio-logii – Mariuszem Ziętarskim i Włodzimierzem Mrówką.

Warunkiem realizacji eksperymentu było uzyskanie pozytywnej opinii jednostki naukowej dotyczącej założeń teoretycznych przedsię-wzięcia oraz sprawowania opieki merytorycznej nad jego przebiegiem.

77

Podstawowymi celami eksperymentu było: 1. Podniesienie skuteczności kształcenia uczniów w zakresie

wybranych treści biologicznych. 2. Rozwijanie zainteresowań przyrodniczych uczniów. 3. Kształtowanie odpowiedzialności za własne działania, mające

wpływ na jakość otaczającego środowiska przyrodniczego. 4. Poznanie przez uczniów różnorodności przyrodniczej Ziemi

Staszowskiej – małej ojczyzny. 5. Poznanie przez uczniów prostych metod badań przyrodniczych. 6. Kształtowanie świadomości znaczenia prowadzenia badań

przyrodniczych dla ochrony środowiska naturalnego. 7. Wyrabianie umiejętności rozpoznawania pospolitych gatun-

ków organizmów w terenie. 8. Wyrabianie umiejętności rozpoznawania i wykorzystania

gatunków wskaźnikowych w określaniu stopnia degradacji środowiska naturalnego.

9. Zapoznanie z formami ochrony przyrody w Polsce, ze szczególnym uwzględnieniem form ochrony zarejestro-wanych na terenie powiatu staszowskiego.

10. Kształtowanie umiejętności tworzenia dokumentacji przy-rodniczej obiektów planowanych do ochrony.

11. Promowanie lokalnego środowiska akademickiego.

Podstawowym założeniem eksperymentu pedagogicznego było poszerzenie wiedzy uczniów o różnorodności przyrodniczej oraz rozwijanie ich zainteresowań w odniesieniu do najbliższej okolicy, czyli Ziemi Staszowskiej – ich małej ojczyzny, zawierającej się w granicach powiatu staszowskiego województwa święto-krzyskiego. Szczególny nacisk w realizacji eksperymentu położono na prowadzenie w terenie zajęć, które z jednej strony umożliwiły poznanie lokalnej przyrody, z drugiej – wyposażyły uczniów

78

w umiejętność wykonywania prostych badań przyrodniczych, które mogą być wykorzystywane w ochronie przyrody. Ważnym elemen-tem eksperymentu był również kontakt uczniów ze środowiskiem akademickim – pracownikami naukowymi Zakładu Ochrony Przy-rody Instytutu Biologii Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kiel-cach, najbliższej jednostki naukowej, również w kontekście wyboru przez uczniów dalszego kierunku kształcenia.

Eksperyment prowadzono w klasach liceum, w których przed-miotem wiodącym, realizowanym w zakresie rozszerzonym, jest biologia. Zagadnienia merytoryczne eksperymentu były wzbogace-niem treści nauczania biologii z działów o różnorodności biologicz-nej oraz ekologii i ochronie środowiska. Tematyka eksperymentu obejmowała ogólne zagadnienia teoretyczne i praktyczne.

I. Zagadnienia teoretyczne24: 1. Przyrodnicze składniki środowiska geograficznego Ziemi

Staszowskiej. 2. Różnorodność biologiczna Ziemi Staszowskiej. 3. Stan, zagrożenia i ochrona środowiska naturalnego Ziemi

Staszowskiej. 4. Formy ochrony przyrody oraz obiekty chronione w powie-

cie staszowskim. 5. Formy i zasady prowadzenia badań przyrodniczych w terenie. 6. Formy ochrony przyrody w województwie świętokrzyskim. 7. Przegląd obiektów przyrodniczo chronionych na terenie

województwa świętokrzyskiego. 8. Działania naukowe na rzecz ochrony przyrody w woje-

wództwie świętokrzyskim.

24 Treści z punktów: 6−9 były realizowane z pomocą pracowników nauko-

wych Instytutu Biologii Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach.

79

9. Możliwości kształcenia przyrodniczego na Uniwersytecie Jana Kochanowskiego w Kielcach.

II. Zagadnienia praktyczne: 1. Nauka posługiwania się sprzętem do badań przyrodniczych. 2. Nauka rozpoznawania pospolitych gatunków roślin, zwie-

rząt i innych organizmów ze szczególnym zwróceniem uwagi na gatunki wskaźnikowe.

3. Sporządzanie zdjęcia fitosocjologicznego w wybranym eko-systemie leśnym.

4. Zbieranie i oznaczanie materiału zielnikowego. 5. Badanie i analiza struktury gatunkowej fitoplanktonu jezior

golejowskich oraz wykorzystanie danych do oceny stopnia czystości badanych zbiorników wodnych.

6. Zbieranie i opisywanie okazów entomologicznych. 7. Zwiedzanie rezerwatu przyrody Dziki Staw oraz poznawa-

nie form ochrony przyrody w nim obowiązujących. 8. Zwiedzanie rezerwatu przyrody Zamczysko Turskie oraz po-

znawanie form ochrony przyrody w nim obowiązujących. 9. Zwiedzanie obszarów chronionych w ramach europejskiej sieci

NATURA 2000: Ostoja Żyznów w dolinie rzeki Kacanki koło Wiązownicy Dużej oraz Kras Staszowski w okolicy Staszowa.

10. Nauka sporządzania dokumentacji pomnika przyrody. 11. Zwiedzanie wybranych obiektów przyrodniczych chronio-

nych prawnie na terenie powiatu staszowskiego, innych niż rezerwaty przyrody i obszary NATURA 2000.

12. Zwiedzanie obiektów edukacyjnych Nadleśnictwa Staszów, przede wszystkim leśnej ścieżki edukacyjnej Czernica.

13. Poznawanie podstawowych typów siedliskowych lasu na przykładzie przyrodniczej ścieżki dydaktycznej Dziki Staw.

80

14. Zapoznanie z formami gospodarki odpadami komunalnymi na przykładzie działalności Ekologicznego Związku Gospo-darki Odpadami Komunalnymi z siedzibą w Rzędowie koło Staszowa.

Eksperyment został przygotowany na okres trzyletni, co odpowia-dało długości kształcenia w liceum ogólnokształcącym. Zajęcia rea-lizowano w klasie pierwszej i drugiej w wymiarze dwóch godzin ty-godniowo, w klasie trzeciej – jednej godziny tygodniowo.

Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 9 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków prowadza-nia działalności innowacyjnej i eksperymentalnej przez publiczne szkoły i placówki (Dz. U. Nr 56, poz. 506 oraz z 2011 r. Nr 176, poz. 1051) finansowanie eksperymentu pedagogicznego pozosta-wało w gestii organu prowadzącego szkołę, czyli Starostwa Powia-towego w Staszowie, które wyraziło zgodę na jego realizację.

Opis realizacji eksperymentu pedagogicznego Eksperyment pedagogiczny został przygotowany przez nauczyciela biologii Liceum Ogólnokształcącego im. ks. kard. Stefana Wyszyń-skiego w Staszowie i uzyskał pozytywną opinię, a także zgodę na sprawowanie opieki merytorycznej nad jego realizacją jednostki na-ukowej – Zakładu Ochrony Przyrody Instytutu Biologii Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach (obecnie Zakład Ochrony Przyrody i Fizjologii Roślin). Ze strony uczelni za bezpośrednią współpracę z autorem eksperymentu odpowiedzialnym uczyniono dr. Dariusza Wojdana, pracownika Zakładu Ochrony Przyrody.

W eksperymencie uczestniczyły dwie klasy z biologią nauczaną w zakresie rozszerzonym, przez cały – trzyletni cykl kształcenia. Łącznie czterdziestu ośmiu uczniów.

81

W realizacji zagadnień teoretycznych korzystano przede wszyst-kim z publikacji autorstwa Anny i Tomasza Bieleckich: Środowisko geograficzno-przyrodnicze Ziemi Staszowskiej, wydanej przez Stowa-rzyszenie Inicjatywa Kulturalno-Oświatowa PROSPERO w Staszowie. Autor eksperymentu uzyskał zgodę twórców publikacji na udostęp-nianie młodzieży treści w niej zawartych. Źródłem informacji były również podręczniki biologii oraz różne powszechnie dostępne mate-riały dydaktyczne, w tym pochodzące z sieci Internet. Materiały źró-dłowe przygotowywane przez nauczyciela przekazywano młodzieży drogą elektroniczną. Tym samym sposobem gromadzono również część samodzielnych uczniowskich prac, będących elementem doku-mentacji zajęć. Korzystano z bogatej bazy eksponatów oraz sprzętu badawczego, zgromadzonych w pracowni biologicznej liceum.

Realizacja eksperymentu była również możliwa dzięki działa-niom edukacyjnym i bezpośredniej pomocy instytucji i organizacji: Instytutu Biologii Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach, Nadleśnictwa Staszów, Ogólnopolskiego Towarzystwa Ochrony Ptaków, Towarzystwa Badań i Ochrony Przyrody w Kielcach, Pol-skiego Towarzystwa Łowieckiego, Regionalnego Centrum Edukacji Ekologicznej przy Zakładzie Gospodarki Odpadami Komunalnymi w Rzędowie.

Zajęcia prowadzone w ramach eksperymentu zaplanowano tak, aby w klasie pierwszej omówić przyrodnicze składniki środowi-ska geograficznego oraz różnorodność biologiczną Ziemi Staszow-skiej, w klasie drugiej skupić się na poznawaniu i prowadzeniu róż-nych badań przyrodniczych w terenie, natomiast w klasie trzeciej poznawać zagadnienia związane z ochroną przyrody.

W roku szkolnym 2013/2014 zrealizowano następujące treści teoretyczne eksperymentu: przyrodnicze składniki środowiska geo-graficznego Ziemi Staszowskiej – położenie geograficzne w ujęciu

82

kartograficznym, rzeźba terenu, przeszłość i budowa geologiczna, zjawiska krasowe, gleby, surowce mineralne, klimat, układ wodny, występowanie grzybów, roślin i zwierząt.

W omawianym roku dużo czasu poświęcono na zapoznanie z technikami mikroskopowania i doskonalenie nabytych umiejęt-ności. Ćwiczono również samodzielne przygotowanie preparatów mikroskopowych. Przeprowadzono pięć wycieczek bezpośrednio związanych z omawianymi zagadnieniami teoretycznymi: − nad rzekę Czarną, w celu pozyskania materiału biologicznego

do badań mikroskopowych, − do nieczynnego kamieniołomu gipsu w Staszowie oraz nad je-

zioro krasowe, przy okazji omawiania budowy geologicznej tego terenu oraz jego surowców naturalnych,

− do budynku Nadleśnictwa Staszów, w celu obejrzenia wysta-wianych tam profili glebowych terenów nadleśnictwa oraz po-znania okazów fauny i informacji dotyczących funkcjonowania lasu na ścieżce dydaktycznej,

− na Ścieżkę edukacji leśnej w Czernicy, w celu praktycznego po-znania elementów przyrodniczych ekosystemu leśnego oraz zdobycia wiedzy dotyczącej gospodarki leśnej (zajęcia z pra-cownikiem Nadleśnictwa Staszów),

− do nieczynnego kamieniołomu wapienia w Poddębowcu, dla zademonstrowania młodzieży ciekawych form krasowych – świec krasowych i jaskiń, oraz poznawania napotkanych oka-zów fauny i flory najbliższej okolicy.

W ramach realizacji eksperymentu młodzież aktywizowana była również do udziału w przedsięwzięciach edukacyjno-przyrodniczych, organizowanych przez różne instytucje zajmujące się edukacją przy-rodniczą, takich jak: Europejskie Dni Ptaków – organizowane przez Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków, a koordynowane

83

w regionie przez Towarzystwo Badań i Ochrony Przyrody w Kiel-cach oraz Program aktywnej edukacji ekologicznej Ożywić pola – rok trznadla, organizowany przez redakcję „Łowca Polskiego” we współpracy z Polskim Towarzystwem Łowieckim i Lasami Pań-stwowymi.

W roku szkolnym 2014/2015 zrealizowano następujące treści teoretyczne eksperymentu: formy i zasady prowadzenia badań przyrodniczych w terenie – mikroskop jako narzędzie badawcze, metody zbioru i przechowywania okazów botanicznych (zielnik: zbieranie materiału zielnikowego, oznaczanie roślin przy użyciu przewodników i kluczy do oznaczania roślin, sporządzanie zielnika), niektóre metody badań ornitologicznych, metody zbioru, preparo-wania i oznaczania otwornic, na bazie materiału zebranego pod-czas wycieczki w ubiegłym roku szkolnym w Poddębowcu, metody połowu, preparowania i gromadzenia zbiorów entomologicznych (zbieranie okazów entomologicznych, oznaczanie zebranych okazów na podstawie przewodników do oznaczania owadów, sporządzanie gablot ze złowionymi okazami).

Dużo czasu poświęcono na ćwiczenie technik mikroskopowania i doskonalenie nabytych umiejętności. W celu pozyskania materiału zielnikowego przeprowadzono wycieczkę bezpośrednio związaną z omawianymi zagadnieniami teoretycznymi.

Przeprowadzono zajęcia związane z konserwacją skrzynek lęgo-wych dla ptaków – w ramach poznawania niektórych badań ornitolo-gicznych – oraz wycieczkę dla pozyskania okazów entomologicznych. Formą zajęć terenowych były również zabiegi pielęgnacyjne wykona-ne w remizie śródpolnej, założonej z pomocą Nadleśnictwa Staszów w ramach programu aktywnej edukacji ekologicznej Ożywić pola.

Po raz kolejny młodzież uczestniczyła w Europejskich Dniach Ptaków – organizowanych przez Ogólnopolskie Towarzystwo

84

Ochrony Ptaków, a koordynowanych w regionie przez Towarzy-stwo Badań i Ochrony Przyrody w Kielcach, a także w różnych dzia-łaniach edukacyjnych programu aktywnej edukacji ekologicznej Ożywić pola – rok trznadla, organizowanego przez redakcję „Łowca Polskiego” we współpracy z Polskim Towarzystwem Łowieckim i Lasami Państwowymi.

W roku szkolnym 2015/2016 zrealizowano następujące treści teoretyczne eksperymentu: stan, zagrożenia i ochrona środowiska naturalnego Ziemi Staszowskiej (powietrze atmosferyczne, wody, degradacja powierzchni ziemi, gleby, odpady, hałas, zagrożenia flo-ry i fauny), formy ochrony przyrody oraz obiekty chronione w po-wiecie staszowskim (rezerwaty przyrody, parki krajobrazowe, ze-społy przyrodniczo-krajobrazowe, obszary chronionego krajobrazu, użytki ekologiczne, pomniki przyrody ożywionej i nieożywionej).

W ramach zajęć terenowych zorganizowano wycieczkę eduka-cyjną do rezerwatu przyrody Dziki Staw, połączoną z nauką sporzą-dzania dokumentacji pomnika przyrody, a także do rezerwatu Za-mczysko Turskie i na obszary NATURA 2000 Ostoja Żyznów w dolinie rzeki Kacanki. Prowadzono dalsze działania pielęgnacyjne w remizie śródpolnej, założonej w ramach programu aktywnej edukacji ekolo-gicznej Ożywić pola. Młodzież uczestniczyła również w zajęciach w Regionalnym Centrum Edukacji Ekologicznej przy Zakładzie Go-spodarki Odpadami Komunalnymi w Rzędowie. Uczniowie mieli oka-zję zapoznać się tu z zasadami segregacji odpadów, celowością pro-wadzenia segregacji, a także z podstawowymi błędami popełnianymi podczas gospodarowania odpadami. Części teoretycznej towarzyszy-ły zajęcia praktyczne. Warsztaty połączone były ze zwiedzaniem Za-kładu, gdzie uczniowie mogli poznać działania towarzyszące utyliza-cji i ponownemu wykorzystaniu surowców wtórnych.

85

Ważną częścią eksperymentu był kontakt młodzieży z placów-ką naukową, czyli Instytutem Biologii UJK w Kielcach. Realizacja eksperymentu zbiegła się z podjęciem przez uczelnię uczestnictwa w ogólnopolskiej imprezie edukacyjnej Noc Biologów. Sytuacja ta-ka dała młodzieży nie tylko możliwość kontaktu z pracownikami naukowymi uczelni, lecz również ze studentami i rozważenia moż-liwości podjęcia dalszego kształcenia na UJK po ukończeniu liceum. Nie bez znaczenia była również możliwość uczestniczenia młodzie-ży w licznych prezentacjach wzbogacających wiedzę o lokalnej przyrodzie, a także w zajęciach laboratoryjnych, rozwijających umiejętności praktyczne i zaspakajających ciekawość świata.

W pierwszym roku istnienia Nocy Biologów w Kielcach mło-dzież realizująca eksperyment pedagogiczny z naszego liceum była największą zorganizowaną grupą, jaka uczestniczyła w przedsię-wzięciu. Noc Biologów stała się stałym elementem zajęć przez wszystkie trzy lata trwania eksperymentu.

Ewaluacja eksperymentu oraz ocena wpływu na efektywność nauczania biologii

W ramach ewaluacji przeprowadzonego eksperymentu pedago-gicznego wykonano: 1. Dokumentację przeprowadzonych zajęć w formie wypełnio-

nych kart pracy ucznia z poszczególnych zajęć. 2. Przykładowe dokumentacje wniosków o objęcie ochroną po-

mnikową obiektów przyrodniczych. 3. Dokumentację fotograficzną badanych obiektów oraz prze-

biegu zajęć. 4. Zielniki. 5. Gablotki ze zgromadzonymi okazami entomologicznymi.

86

6. Prezentacje fotografii i ewentualnie filmów wykonanych w ramach przeprowadzonych zajęć podczas podsumowania eksperymentu.

7. Prezentacje dotyczące obiektów chronionych na terenie po-wiatu staszowskiego.

8. Informacje o realizacji eksperymentu i współpracy z UJK na stronie internetowej szkoły.

9. Monitoring wyborów dalszej drogi kształcenia przez absol-wentów liceum uczestniczących w eksperymencie.

Biorąc pod uwagę plany uczniów związane z dalszym kształceniem, przeprowadzono wśród uczestniczących w eksperymencie ankietę, dotyczącą wyboru przez nich kierunków przyszłych studiów lub in-nych form kształcenia. Prawie wszyscy ankietowani zadeklarowali wybór kierunków związanych w różny sposób z biologią. Najwięcej zainteresowanych było studiowaniem medycyny/ stomatologii. W następnej kolejności deklarowano pielęgniarstwo/ położnictwo, a później kosmetologię i weterynarię. Wśród deklarowanych kie-runków studiów wymieniano również analitykę medyczną/ che-miczną, biotechnologię, dietetykę, farmację, biologię, psychologię, inżynierię chemiczną. Pojedyncze osoby wskazywały chemię, stu-dia o charakterze sportowym, turystykę, inżynierię biomedyczną, a także kierunki szkół średnich, takich jak technik farmacji czy technik żywienia. Marginalnie wskazywano kierunki niezwiązane z biologią – polonistykę, budownictwo czy ratownictwo górskie.

Zdobywana w trakcie realizacji eksperymentu wiedza mogła być przez uczniów wykorzystana do pogłębiania treści edukacyj-nych z biologii, gdyż zagadnienia związane z różnorodnością bio-logiczną oraz badaniami przyrodniczymi i ochroną przyrody wpi-sane są w podstawę programową kształcenia ogólnego biologii na czwartym etapie edukacyjnym i w związku z tym objęte są

87

tematyką zadań egzaminu maturalnego. Wydaje się zatem, że takie formy kształcenia, jak omawiany eksperyment, powinny zwiększyć szansę uczniów na uzyskanie wysokiej oceny podczas tego egzami-nu, tym bardziej, że nauczanie poprzez praktyczne działanie pozo-stawia ślad emocjonalny, ułatwiający uczniom dotarcie do pokła-dów wiedzy im potrzebnej. Nie bez znaczenia pozostaje również fakt zapoznania uczniów z działalnością różnych organizacji i insty-tucji o charakterze przyrodniczym, nie tylko w kontekście zdoby-wanej wiedzy, ale również możliwości podjęcia pracy zawodowej w takim kierunku. Bezpośredni kontakt z Uniwersytetem Jana Ko-chanowskiego w Kielcach to również propozycja wyboru dalszego kształcenia przez młodzież kończącą liceum.

Literatura Bielecki T., Bielecka A., 2005: Środowisko geograficzno-przyrodnicze Ziemi Sta-

szowskiej, Stowarzyszenie Inicjatywa Kulturalno-Oświatowa „PROSPERO” w Staszowie, Staszów.

Czapulak A., Lontkowski J., Nawrocki P., Stawarczyk T., 1987: ABC obserwatora ptaków, Muzeum Okręgowe w Radomiu.

Drożdżowski L., 2003: W trosce o najstarsze drzewa, Staszowskie zeszyty popu-larno-naukowe nr 1/2003, Stowarzyszenie Inicjatywa Kulturalno-Oświatowa „PROSPERO” w Staszowie, Staszów, s. 49−53.

Drożdżowski L., 2007: Dlaczego leśnicy pozostawiają martwe drzewa w lesie?, Staszowskie zeszyty popularno-naukowe nr1/2007, Stowarzyszenie Inicja-tywa Kulturalno-Oświatowa „PROSPERO” w Staszowie, Staszów, s. 23−27.

Karst K., 2003: Problemy ekologiczne i sytuacja zwierząt dziko żyjących w lasach gole-jowskich, Staszowskie zeszyty popularno-naukowe nr 1/2003, Stowarzyszenie Inicjatywa Kulturalno-Oświatowa „PROSPERO” w Staszowie, Staszów, s. 31−43.

Komorowski A., 2003: Szydłowskie jaskinie – osobliwość powiatu staszowskiego, Staszowskie zeszyty popularno-naukowe nr1/2003, Stowarzyszenie Inicja-tywa Kulturalno-Oświatowa „PROSPERO” w Staszowie, Staszów, s. 55−63.

Morawski M., 2004: Zjawiska krasowe i denudacyjne na obszarze lasów golejow-skich – geograficzna ścieżka dydaktyczna, Staszowskie zeszyty popularno-naukowe nr1/2004, Stowarzyszenie Inicjatywa Kulturalno-Oświatowa „PROSPERO” w Staszowie, Staszów, s. 163−176.

Program edukacji leśnej społeczeństwa w Nadleśnictwie Staszów na lata 2012−2021, Nadleśnictwo Staszów 2012.

88

Sidło P. O., Stachurski M., Wójtowicz B., 2000: Przyroda województwa świętokrzy-skiego, Wydział Ochrony Środowiska i Rolnictwa Świętokrzyskiego Urzędu Wojewódzkiego w Kielcach.

Skubera A., Skubera G., 2004: „Dziki Staw” przyrodnicza ścieżka dydaktyczna, Sta-szowskie zeszyty popularno-naukowe nr1/2004, Stowarzyszenie Inicjatywa Kulturalno-Oświatowa „PROSPERO” w Staszowie, Staszów, s. 147−162.

Skubera G., 2002: Awifauna stawów hodowlanych w Rytwianach, Staszowskie ze-szyty popularno-naukowe nr1/2002, Stowarzyszenie Inicjatywa Kulturalno-Oświatowa „PROSPERO” w Staszowie, Staszów, s. 75−90.

Skubera G., 2003: Roślinność lasów golejowskich, Staszowskie zeszyty popularno-naukowe nr1/2003, Stowarzyszenie Inicjatywa Kulturalno-Oświatowa „PROSPERO” w Staszowie, Staszów, s. 17−29.

Skubera G., 2005: Osobliwości przyrodnicze Staszowa, Staszowskie zeszyty popu-larno-naukowe nr1/2005, Stowarzyszenie Inicjatywa Kulturalno-Oświatowa „PROSPERO” w Staszowie, Staszów, s. 55−61.

Skubera G., 2007: Czym właściwie jest NATURA 2000?, Staszowskie zeszyty popu-larno-naukowe nr1/2007, Stowarzyszenie Inicjatywa Kulturalno-Oświatowa „PROSPERO” w Staszowie, Staszów, s. 7−13.

Walas A., 2003: Geneza i wiek jezior golejowskich, Staszowskie zeszyty popularno-naukowe nr1/2003, Stowarzyszenie Inicjatywa Kulturalno-Oświatowa „PROSPERO” w Staszowie, Staszów, s. 45−47.

Walasz K., Baran D. (red.), 2002: Ptaki – materiały dla nauczycieli, Małopolskie Towarzystwo Ornitologiczne, Kraków.

Zajęcia z mikroskopowania

89

Wycieczka do nieczynnego kamieniołomu wapienia w Poddębowcu

Zakładanie remizy śródpolnej

90

Pozyskiwanie materiału zielnikowego

W rezerwacie przyrody Dziki Staw

91

Wiesława Grabka Weronika Orzechowska Marzanna Tomporowska Aneta Wysocka PSP w Kurozwękach

Obchody 150. rocznicy urodzin Stefana Żeromskiego

patrona Publicznej Szkoły Podstawowej w Kurozwękach

W lipcu 1888 roku Stefan Żeromski przyjechał do Kurozwęk, gdzie znalazł schronienie po najczarniejszych miesiącach warszawskiej biedy u swojego brata ciotecznego Józefata Kacpra Saskiego, syna siostry ojca Stefana Żeromskiego − Józefaty. O nim pisze Żeromski:

Pokochałem Józefa. (…) Siła, hart, wytrwałość – to jego żywioł … (…) dobry jak chleb pszeniczny, zdejmie ze siebie ostatnią koszulę, odda ostatni grosz dla biedniejszego.

Józef był rządcą w majątku Popielów. Tutaj pomieszkiwała także jego matka, ulubiona ciotka naszego patrona. Jeżdżąc konno z Jó-zefem, doglądającym majątku, Stefan Żeromski poznawał okolicę: Kotuszów, Jabłonicę, Mokre, Ponik, Czernicę. Razem z Józefem wędrowali tam, gdzie rosną całe gąszcze płaczek brzóz, gdzie buki splatają się z brzozami, jodły służą za podpory lipom, modrzewie niebieszczą się na czarnym tle świerków. A jak widział Stefan Że-romski Kurozwęki?

Na górze stromej i skalistej rozłożyło się miasteczko, jedno z tych, jakie Bóg wie za co noszą miano miasteczek. Kilkadziesiąt chat zbudowanych

92

w czworobok, nie włościańskich, gdyż mają staromieszczańskie portyki (…) studnia na środku rynku, bożnica, kościół, klasztor szarytek. Wójt, pan, pisarz, ksiądz, nauczyciel – oto wielki świat Kurozwęk. Zstępując z góry dopiero – widzisz ogrody i gąszcze olbrzymich drzew a wśród nich oblany dookoła wodą pałac.

Wyjechał w październiku wypoczęty do Oleśnicy, a Kurozwęki pojawią się w jego utworach: Popioły, W sidłach niedoli, O żołnierzu tułaczu.

Corocznie obchodzone są w naszej szkole Dni Patrona. Rok 2014 został ogłoszony przez Świętokrzyskiego Kuratora Oświa-ty i Wychowania Małgorzatę Muzoł Rokiem obchodów 150. roczni-cy urodzin Stefana Żeromskiego.

W Publicznej Szkole Podstawowej w Kurozwękach zostały za-planowane konkursy: wiedzy o Stefanie Żeromskim, na prezentację zawierającą wiadomości o życiu patrona, poetycki oraz konkurs plastyczny – Portret Stefana Żeromskiego, przygotowanie części ar-tystycznej, zaprojektowanie znaczka okolicznościowego, wykona-nie logo obchodów oraz dekoracji.

Otrzymaliśmy również zaproszenie od Liceum im. Stefana Że-romskiego w Kielcach do wzięcia udziału w Korowodzie Młodych Czytelników, organizowanym z okazji Światowego Dnia Książki i Praw Autorskich oraz 150. rocznicy urodzin Stefana Żeromskiego. Dnia 23 kwietnia młodzież naszej szkoły pod opieką Wiesławy Grabki udała się do Kielc. Uczniowie przygotowali się bardzo do-brze do tej parady. Zabrali ze sobą tarczę szkoły, transparenty z na-zwą powiatu i gminy, kolorowe balony, grzechotki, gwizdki, tambu-ryny, które robiły duże wrażenie na przechodniach. Byli jedynymi przedstawicielami szkół noszących imię Stefana Żeromskiego w na-szym województwie. Barwny korowód przeszedł kieleckimi ulicami od Liceum Ogólnokształcącego imienia Stefana Żeromskiego do Parku Miejskiego.

93

Barwny korowód na ulicy Sienkiewicza w Kielcach

W sobotę, 11 października 2014 roku, obchodziliśmy uroczyście 150. rocznicę urodzin patrona – Stefana Żeromskiego. Licznie przybyli zaproszeni goście, w tym delegacja ze Szkoły Podstawo-wej w Oleśnicy, noszącej imię Stefana Żeromskiego. Uczestnicy obchodów otrzymali okolicznościowe znaczki.

Scenariusz części artystycznej, poświęconej postaci patrona, roz-poczęły słowa: Wędrówką jedną życie jest człowieka. Stefana Żerom-skiego można nazwać pisarzem-wędrowcem, ponieważ w swoim ży-ciu mieszkał lub krótko przebywał w wielu miejscowościach, a wspo-mnienia o nich i o spotkanych ludziach zapisał w Dziennikach. Wyko-nawcami byli uczniowie klas IV−VI, którzy zebranym gościom przybli-żyli sylwetkę młodego pisarza. Przywołali nazwy miejscowości związa-ne z Żeromskim: Strawczyn, Wolę Kopcową, Krajno, Leszczyny, Cieko-ty, Psary, Kielce, Warszawę, Kurozwęki, Oleśnicę.

94

Weronika Palimąka z klasy szóstej przedstawiła swój wiersz przygotowany na konkurs literacki.

Weronika Palimąka kl. VI Stefan Żeromski w Kurozwękach

Latem roku 1888 Kurozwęki Żeromski zobaczył, na tutejszą przyrodę się przy pobycie napatrzył. Nie mógł warszawskiej biedy wytrzymać, tutaj z Józefem Saskim mógł w spokoju kwiaty zrywać. Zwiedzał z nim konno Kotuszów, Jabłonicę, Mokre, Ponik i Czernicę. Napisał niedługo: Wierną rzekę i W sidłach niedoli. W październiku tego roku wyjechał, a następnie do Oleśnicy zajechał.

W trakcie uroczystości ogłoszono wyniki konkursów, za które od-powiedzialne były: Wiesława Grabka, Weronika Orzechowska i Ma-rzanna Tomporowska. Wyróżnieni uczniowie otrzymali dyplomy oraz upominki. Program artystyczny uatrakcyjniły urokliwe pieśni: Da moja Łysico, Przez ile dróg, które wspólnie z uczniami śpiewali zaproszeni goście. Julia Feledyn z klasy szóstej wykonała piosenkę pt. Szklane domy. Ponadto uczniowie zaprezentowali również dwa tańce narodowe – poloneza i krakowiaka. Gromkimi brawami na-grodzono występ młodych artystów.

Program wyreżyserowany przez Wiesławę Grabkę i Anetę Wy-socką kończą słowa:

Opuszcza Oleśnicę i naszą świętokrzyską ziemię, do której już na dłużej nie powróci. Będzie mieszkał w kilku miastach Polski, za granicą ale aż do śmierci, która nastąpiła dnia 20 listopada 1925 roku w Warszawie, w mieszkaniu na Zamku będzie pamiętał o świętokrzyskiej ziemi. Ziemi pamiętającej jego szkolne i młodzieńcze lata. Po której wędrował, aby jej piękno poznać i aby w swych utworach opiewać.

95

Obchody Dnia Patrona w Publicznej Szkole Podstawowej w Kurozwękach

Oprawę muzyczną przygotowały: Aneta Urbanowicz, Wiesława Grabka, która także odpowiedzialna była za naukę tańców. Dyrektor Szkoły w Oleśnicy Piotr Strzelecki zaprosił przedstawicieli naszej szkoły na obchody rocznicy urodzin naszego wspólnego patrona. W odpowiedzi na zaproszenie, dnia 29 listopada 2014 roku, dyrektor Krystyna Batóg wraz z delegacją – Anetą Wysocką i Weroniką Orze-chowską oraz uczniami klasy szóstej – Jakubem Jacakiem i Zuzanną Kwiatkowską została zaproszona na wieczornicę poświęconą Stefa-nowi Żeromskiemu – patronowi Szkoły Podstawowej w Oleśnicy.

96

Wieczornica w Publicznej Szkole Podstawowej w Oleśnicy

Uczniowie wprowadzili uczestników wieczornicy w tematykę spo-tkania, którą była refleksja i zaduma nad życiem, twórczością oraz pobytem Stefana Żeromskiego w Oleśnicy. Goście w skupieniu wy-słuchali recytacji utworów lirycznych, fragmentów muzycznych oraz śpiewu uczennic.

97

Maria Kinga Orlicz PODN w Staszowie

Scenariusz lekcji języka polskiego Temat: Siła w prawie czy prawo w sile? – Pan Tadeusz, czyli Ostatni zajazd na Litwie Adama Mickiewicza (fr. księgi V, VII, VIII) Cele lekcji: Po zakończeniu lekcji uczeń: − rozumie znaczenie wyrazu zajazd i zna jego historyczny kontekst, − zna przyczyny i przebieg zajazdu szlacheckiego ukazanego

w Panu Tadeuszu Adama Mickiewicza oraz potrafi odszukać w tekście epopei odpowiednie fragmenty,

− wie, dlaczego Adam Mickiewicz nazwał ten zajazd ostatnim, − rozumie, że samowola w każdym czasie historycznym prowadzi do

zguby. Czas realizacji: 2 godziny dydaktyczne Zastosowane pomoce dydaktyczne: − A. Mickiewicz Pan Tadeusz, − Słownik języka polskiego pod red. prof. M. Szymczaka, t. 3,

Warszawa 1995, − Nowa encyklopedia powszechna, t. 6, Warszawa 1997, − fragment filmu Pan Tadeusz w reż. A. Wajdy, − kartony z zapisanymi sentencjami, arkusze papieru, flamastry. Metody: praca w grupach, praca z tekstem literackim, praca ze słownikiem, pogadanka.

98

Przebieg lekcji: Faza wstępna: 1. Podział na grupy przed rozpoczęciem lekcji. Wylosowanie przez

grupy kartonów z zapisanymi sentencjami na temat wolności i prawa, próba wyjaśnienia znaczenia podanych myśli.

GRUPA I: Zaiste zapomniano już w tym kraju różnicy między wolnością i samowolą. (H. Sienkiewicz)

GRUPA II: Gdzie wolność nie zna hamulca i prawa, tam dla słabego diable śliska sprawa. (A. Fredro)

GRUPA III: Zemstą nie wolno rządzić się w budowaniu ani swojej, ani tym bardziej naro-dów przyszłości. (W. Sieroszewski)

2. Odczytanie przez nauczyciela pozostałych myśli i zawieszenie ich na tablicy. Omówienie ich treści. − A dobro pospolite prze wnętrzną niezgodę/Odnosi ciężką żałość i okrutną

szkodę. (J. Kochanowski) − Postępuj tylko według takiej maksymy, dzięki której możesz zarazem

chcieć, żeby stała się powszechnym prawem. (I. Kant) − Karalne jest nadużycie wolności, gdy naruszono prawo albo dobre obycza-

je. (A. Bień)

Faza właściwa: 1. Zapisanie tematu lekcji. 2. Wyjaśnienie znaczenia słowa zajazd użytego w tytule dzieła.

Wykorzystanie Słownika języka polskiego i Nowej encyklopedii powszechnej. Zapis do zeszytów:

zajazd – zajęcie siłą posiadłości jako egzekucja wyroku sądowego dokona-na przez stronę wygrywającą; niekiedy zajazd przeradzał się w szlachecką samowolę.

3. Przypomnienie przez uczniów sytuacji przed zajazdem. Ustale-nie przyczyn zajazdu szlacheckiego w Panu Tadeuszu. Zapis na tablicy i w zeszytach. Przydział poleceń do rozwinięcia dla kolej-nych grup. Wykorzystanie tekstu literackiego. Praca w grupach.

99

a) dawna nienawiść między rodzinami Sopliców i Horeszków (Opowiadanie Gerwazego fr. ks. II),

b) spór o skórę niedźwiedzią (fr. ks. IV, V) – GRUPA I, c) kłótnia między Hrabią, Gerwazym, a Sędzią i jego stronni-

kami po polowaniu na niedźwiedzia podczas wieczerzy w zamku – GRUPA II,

d) brak świadomości politycznej szlachty dobrzyńskiej, która ulega mściwemu Gerwazemu i zmienia hasło Hajże na Mo-skali! na Hajże na Soplicę! (fr. ks. VII) – GRUPA III.

4. Relacja grup z samodzielnej pracy. 5. Prezentacja fragmentu filmu A. Wajdy Pan Tadeusz ukazującego

zajazd szlachecki. 6. Omówienie przez uczniów przebiegu zajazdu. Zapis:

a) agitacja szlachty w zaścianku w Dobrzyniu, b) nocny napad Hrabiego na Soplicowo, c) przybycie Gerwazego ze szlachtą, d) plądrowanie dworu, e) ucieczka Woźnego Protazego, f) uczta zajazdowa.

Faza końcowa: 1. Przedstawienie przez nauczyciela sytuacji w Soplicowie po zajeździe. 2. Wyjaśnienie znaczenia słowa ostatni znajdującego się w tytule

dzieła. Wspólne sformułowanie notatki, zapis do zeszytów, np.:

Adam Mickiewicz potępił zajazd. Ośmieszył zachowanie szlachty. Podty-tuł dzieła Ostatni zajazd na Litwie świadczy o tym, że poeta wykluczył możliwość dalszego tak samowolnego postępowania. Siła narodu tkwi w przestrzeganiu prawa.

3. Wskazanie aktualności sentencji omówionych na wstępie lekcji. Zapis sentencji do zeszytu.

4. Praca domowa: Wyjaśnij pisemnie w kilku zdaniach sens wy-branej sentencji zapisanej na lekcji.

Spis treści - podnstaszow.plpodnstaszow.pl/images/Download/Verbum15.pdf · w warsztatach...

Documents

Transcript of Spis treści - podnstaszow.plpodnstaszow.pl/images/Download/Verbum15.pdf · w warsztatach...