Piastowie a Rzesza w latach 9 3 7 /9 3 9 -1 1 3 8 Spis treści Część pierwsza Rzesza Franków.Królestwo Franków w schodnich.Państwo akwizgfrańskie

1. Sytuacja polityczna Rzeszy w wiekach IX i X. Regu­latory stosunków społecznych środkowego średnio­wiecza.....................................................................................11

1.1. Władza świecka nad Europą zachodnią na przeło­mie wieku VIII i IX. Traktat z Y erdun................................15

1.2. Powstanie Rzeszy Franków. Zręby doktryny poli­tycznej cesarstwa Karola Wielkiego a chrześcijań­stwo .......................................................................................18Synod we Frankfurcie n. M enem ...................................... 26

1.3. Papiestwo w wiekach VIII i IX. Koncepcje cesarstwazachodnich chrześcijan ...................................................... 30

1.3.1. Papiestwo i jego stosunki z królestwem Franków ...........301.3.1. !. Ideologia państwa kościelnego poprzedza jego

utworzenie ........................................................................... 30Zagadnienia wstępne ..........................................................30Poglądy (św.) Augustyna wyznaczają relacje pomię­dzy państwem a prawami ziemskimi i naturalnymi .........34Wschodnia a zachodnia ideologia władzy postimpe-rialnej ....................................................................................41Cezaropapizm ................................................... 42Upadek imperialnego senatu w zachodniej części E uropy .................................................................................. 51

1.3.1.2. Współpraca papiestwa z królestwem i cesarstwemFranków w podbojach. Model pierwszy - aneksjalub zależność trybutama ....................................................53Pax Nicephori ..................................................................... 63Marchie ............................................................................... 67

13.1.3. Współpraca papiestwa z królestwem i cesarstwemFranków w zakresie rozszerzania wpływów. Islam a doktryna chrześcijańska. Model drugi ekspansji świata chrześcijańskiego - państwa satelickie. Pań­stwo Wielkomorawskie .......................................................69Nawracanie przemocą ........................................................70Scholastyka .......................................................................... 73Doktryna scholastyczna ......................................................73Muzułmanie ......................................................................... 75Powstanie Państwa Wielkomorawskiego .....................76Wojny z Bułgarami wymuszają zmiany politycznew Państwie Wielkomorawskim ......................................... 78Misja chrystianizacyjna Bizancjum wobec Słowian panońskich .......................................................................... 82

1.3.2. Koncepcje cesarstwa zachodnich chrześcijan. Ele­menty doktryny państwowej ............................................. 83

1.3.2.1. Cesarstwo akwizgrańskie ................................................. 83Lotaryngia a cesarstwo akwizgrańskie ............................ 88Palatynat lotaryński ........................................................... 88Imperium a dominium .......................................................92Imperium i regnum ............................................................ 93

1.3.2.2. Dalsze losy dwóch koncepcji cesarstwa zachodnichchrześcijan .......................................................................... 97Kult św. Wita a kult św. Maurycego .................................99Sytuacja papiestwa na Półwyspie Apenińskim w wie­kach IX i X ........................................................................ 101Constitutio Romana .......................................................... 101

1.4. Systemy kontroli społecznej w epoce feudalnej ............. 1161.4.1. Stosunek lenny ................................................................. 1161.4.1.1. Prawnicza konstrukcja stosunku lennego ...................1161.4.1.1.1. Zagadnienia ogólne. Elementy składowe stosunku

lennego i ich omówienie. Zasady prawa średnio­wiecznego i ich kolizja .....................................................116Elementy składowe stosunku lennego ...........................120

cccxxx

Stosunek lenny jako instrument usunięcia kolizjinorm obyczajowo-prawnych ............................................121Podstawowe zasady prawa średniowiecznego .............. 122Prawo służebne - odmienne od prawa lennego ............ 122Symbol stosunku lennego ............................................... 122Hołd lenny .........................................................................124

1.4.1.1.2. Stosunek lenny jako forma rozwojowa instytucjiprawa rzymskiego ............................................................ 125Zagadnienia wstępne ........................................................125Stosunek lenny jako forma rozwojowa rzymskiegoprawa kontraktowego ...................................................... 130Kontrakty ........................................................................... 130Pakta .................................................................................. 132Stosunek lenny jako forma rozwojowa rzymskiegoprawa rodzinnego ............................................................. 133Pozostałe zagadnienia ..................................................... 134

1.4.1.2. Faktyczne wykonywanie stosunku lennego .................. 135Wątek ekonomiczny .........................................................138

1.4.1.3. Ustanie stosunku lennego ................................................ 140Wystąpienie wasala z stosunku lennego ........................ 141Uznanie przez seniora stosunku lennego za wyko­nywany wadliwie ............................................................... 141Sprzeciw wasala wobec seniora ...................................... 141Objęcie ekskomuniką .......................................................143

1.4.1.4. Historyczne tło rozwoju stosunku lennego w prawienarodów ............................................................................. 144

14.1.5. Podsumowanie zagadnień stosunku lennego ................ 1451.4.1.6. Pozostałe stosunki prawne ius gentium prawa środ­

kowego średniowiecza ..................................................... 151Niewolnicy .........................................................................151Przypisańcy ....................................................................... 152Ludzie wolni ...................................................................... 155Proces formułkowy a procesowe obyczaje i ustawo­dawstwo saskie ................................................................. 155

1.4.2. Trybut jako element stosunku lennego. Dziesięcina .... 156Liczebność populacji Kujaw i Wielkopolski na prze­łomie wieków X i XI ..........................................................162Dziesięcina ........................................................................ 165

1.4.3. Instytucja króla jako element stosunku lennegoi doktryny wiary ................................................................ 166Król .....................................................................................166Książęta, reminiscencja godności patrycjusza ...............172

1.4.4. Cesarz świata zachodniego w ujęciu frankońsko--saskiej doktryny sprawowania władzy środkowego średniowiecza ....................................................................174

1.4.4.1. Cesarz Rzymian. Cesarz Sasów .......................................174Islam i jego doktryna proroków .......................................176Sasi, rycerze świętego Maurycego - obrońcy wiary .... 178

1.4.4.2. Cesarz Rzymian w rozumieniu ideologii Ottona III.Benedyktyni ...................................................................... 185

1.4.5. Demokracja ...................................................................... 1931.4.5.1. Demokracja plemienna .................................................... 1931.4.5.2. Komuny wojskowe ............................................................ 194

Część drugaCesarstwo Rzymskie a pierwsze państwo Piastów

2. Słowianie połabscy a instytucja cesarstw a..................... 2012.1. Polityka wschodnia Rzeszy w IX i X wieku ................... 2052.1.1. Zagadnienia wstępne. Polityka wschodnia Rzeszy

Franków .............................................................................205Kształtowanie samodzielnej ideologii plemienno--państwowej wśród Słowian.............................................. 210Frankowie w strukturach Rzeszy ................................... 214

2.1.2. Polityka dynastii Ludolfingów wobec Słowianw pierwszej poł. X w. w kontekście polityki włoskiej .... 216 Henryk Ptasznik i jego słowiański syn T ankm ar..........217

Swarożyc ............................................................................220Otton I zwany Wielkim ..................................................... 222BuntTankmara ................................................................. 223Ideologiczne oblicze cesarstwa akwizgrańsko-sa- skiego. Przymus prowadzenia polityki na PółwyspieApenińskim ....................................................................... 226Wzrost paneuropejskich aspiracji dynastii Ludolfingów .... 227

2.1.3. Marchia Wschodnia jako instrument saskiej polity­ki wobec Słowian .............................................................. 230Powstanie i przywództwo marchii ...................................230Księstwo Stodoran. Książę Tugomir wyznacza kie­runek polityczno-religijny dla Słowian połabskich ........236Sygryda .............................................................................. 243Światowid........................................................................... 244Arcybiskupstwo w Magdeburgu - polityczny sukce­sor Marchii Wschodniej ...................................................247

2.2. Pompilus, czyli cesarz? Piastowie a rozwój organiza­cji plemienno-państwowej na Kujawach i w Wielko- polsce.................................................................................. 251

2.2.1. Powstanie Polski w legendach i podaniach ................... 251Pompilus czy Popiel? ........................................................251W islje.................................................................................. 253Dynastia Piastów. Dynastia Popielidów ..........................255

2.2.2. Powstanie państwa. Księstwo kruszwicko-poznańskie .... 2592.2.2.1. Rozwój grodów wielohektarowych na Pojezierzu

Gnieźnieńskim .................................................................. 2592.2.2.2. Opcja wikińska .................................................................. 2622.2.2.2.1. Napływ wzdłuż Wisły ........................................................2622.2.2.2.2. Napływ wzdłuż O d ry .........................................................2632.2.2.2.3. Napływ od Szlezwiku ........................................................265

Galia, Fryzja, Lotaryngia ..................................................266Brytania ..............................................................................266Waregowie a Ruś ...............................................................267Frankonia ...........................................................................268

CCCXXXIII

2.2.2.3. Opcja wielkomorawska ................................................... 2742.2.2.4. Opcja autochtoniczna ....................................................... 2802.3. Państwo Mieszka I ............................................................2862.3.1. Mieszko ..............................................................................286

Mieszko (I?) pojawia się na kartach historii .................287Państwo Mieszka I a zagrożenie ze strony Marchii Wschodniej ........................................................................ 291

2.3.2. Mieszko, książę Stodoran (?). Mieszko a C zesi.............2932.3.2.1. Sojusz czesko-piastowsko-stodorański za zgodą

Rzeszy .................................................................................2932.3.2.2. Trybut z roku 963 w ujęciu klasycznym ..........................2992.3.2.3. Polityczne tło chrztu Mieszka i stosunki z Czechami.... 301

Sławnicy/Sławnikowice/Sławniko w ieże .........................307Wielożeństwo a chrześcijaństwo i jego obrządek. Rusko-bizantyjskie pochodzenie dziedziców pia­stowskich ............................................................................311Teofano ...............................................................................313Zjazd kwedlinburski z roku 973 ...................................... 315

2.3.3. Rozpad Marchii Wschodniej. Powiązania dynastycz­ne w obrębie wschodnich rodów Rzeszy 323Sytuacja wśród Słowian na wschodzie Rzeszy po upadku Marchii Wschodniej ........................................... 330

2.4. Margrabia Mieszko .......................................................... 3342.4.1. Wichman, Geron, Hodon, Mieszko .................................334

Mieszko - cesarski trybutariusz i lennik .................. 334Trybut do Warty, ale od północy ..................................... 340Zagrożenie od Wieletów i Wichmana ............................. 341

2.4.2. Zagadnienie diecezji poznańskiej. Trybut do Warty- do ujścia czy do biegu. Opcja łacińska ....................... 343

2.4.2.1. Diecezja poznańska ...........................................................3432.4.2.1.1. Biskupstwo czy sufragania poznańska. Wariant

pierwszy - podległość biskupstwu w Ratyzbonie .......... 345Dokument praski ...............................................................347Biskup („misyjny”) Jordan ...............................................348

CCCXXXIV

2.4.2.1.2. Wariant drugi. Samodzielne biskupstwo w Pozna­niu, arcybiskupstwo w Gnieźnie. Mieszko po roku963 obejmuje władzę po obu stronach Warty ...............355Mieszko obejmuje władzę nad wschodnim brze­giem Warty, pozostającym w obrządku metodiań- skim .................................................................................... 358

2.4.2.2. Trybut wobec Sasów a świętopietrze .............................. 362Aspekt ekonomiczny opłacania trybutu ......................... 362Redystrybucja trybutu ...................................................... 362Trybut a dziesięcina ..........................................................363Świadczenia na utrzymanie pocztów zbrojnych ............ 366

2.4.2.3. Chrzest Mieszka - w obrządku metodiańskim?.............. 3712.4.3. Konkurencja obrządków liturgicznych. Istnienie

Dagome iudex wspomaga uzasadnienie erygowaniaarcybiskupstwa gnieźnieńskiego .....................................374Bój z Hodonem jako konsekwencja rozpadu Mar­chii Wschodniej .................................................................376Lokalizacja bitwy pod Cedynią ........................................ 378Podsumowanie zagadnień Cedyni .................................. 380Hodon realizuje rozkazy cesarskie i korzystaz ochrony. Ideologia Ludolfingów w odniesieniu doSłowian od roku 963 do lat 980/985 ................................ 381

3. Rzesza a państwo Piastów u progu milenium .................. 3853.1. Polityka międzynarodowa Ottona I W ielkiego...............3893.2. Ponowne zbliżenie cesarstwa zachodniego

z wschodnim ...................................................................... 3923.2.1. Polityka wschodnia Ottona I ............................................ 3923.2.2. Otton II nie realizuje żadnej polityki, lecz walczy

o przetrwanie. Słowianie zwalczają struktury Koś­cioła rzymskiego na Połabiu ............................................ 400

3.2.3. Polityka włoska Ottona II .................................................4083.3. Reorientacja polityki międzynarodowej w państwie

Mieszka I po roku 977. Mieszko - przyjaciel cesarza . . . 413 Regencja. Oprawa wdowia. Dziedziczenie przez kobiety . . . 419

cccxxxv

Brunon z Kwerfurtu ..........................................................4243.4. Dagome iudex .................................................................... 4273.4.1. Interpretacja pierwsza - wydziedziczenie Bolesława

Wielkiego ........................................................................... 427Regest Dagome iudex. Pochodzenie, datowanie,wersje tekstu ......................................................................427Interpretacje ....................................................................... 429Interpretacja pierwsza. Wydziedziczenie Bolesława 429

3.4.2. Interpretacja druga - Mesco to nie imię, lecz funk­cja państwowa ....................................................................434Argumenty językowe ........................................................ 435Znaczenie „mesco” jako rzeczownika ............................. 436Znaczenie „mesco” jako czasownika ............................... 439

3.4.3. Interpretacja trzecia. Mieszko zabiega o utworzeniearcybiskupstwa .................................................................. 442

3.4.4. Interpretacja czwarta. Wydzielenie dziedziny spad­kowej dla synów z drugiego małżeństwa ........................452

3.4.5. Interpretacja piąta. Oprawa wdowia i wskazanie re- gnum dla Ody i synów, po zachodniej stronie Odry .... 458

3.4.6. Interpretacja szósta. Dagome iudex łączy Odę z pań­stwem Dagoberta ..............................................................465

3.5. Bolesław Chrobry vel Traba w opinii kronikarzy ...........4693.5.1. Bolesław „nawraca” Prusów nad Zatoką Gdańską

lub na Pomorzu Zachodnim ............................................. 471Zachodniopomorska misja ewangelizacyjna św. Wojciecha ........................................................................... 475

3.5.1.1. Polityka nadbałtycka Bolesława I Traby .........................4863.5.1.2. Bolesław wykorzystuje doktrynę chrześcijańską do

przejęcia kontroli nad bałtyckimi szlakami handlo­wymi ....................................................................................490

3.5.2. Koncepcja ustanowienia niezależnego biskupstwaw Gnieźnie.......................................................................... 494

4. Milenium i zwrot polityki Rzeszy po śmierci Ottona III 5034.1. Zjazd gnieźnieński roku 1000. Bolesław za cenę bra-

ku korony królewskiej zyskuje możliwość obwoła­nia cesarzem Rzeszy (?) ................................................... 507

4.1.1. Przygotowania Bolesława do zjazdu ............................... 507Zagadnienia ogólne. Bolesław I Traba vel Chro­bry - lider opcji proottońskiej i prołacińskiej wśródSłowian................................................................................. 507Doczesne szczątki Wojciecha na tle ówczesnegonurtu kultu relikwii ........................................................... 509Lokalizacja piastowskiej metropolii kościelnej .............. 511Kanoniczna i prawnoustrojowa konkurencja diece­zjalna w Rzeszy ..................................................................512Otton III przetasowuje hierarchię Kościoła łaciń­skiego ................................................................................. 515

4.1.2. Przygotowania Ottona III do zjazdu w Gnieźnie ............5174.2. Zjazd gnieźnieński .............................................................5304.2.1. Przebieg zjazdu. Ustanowienie metropolii kościel­

nej dla państwa Piastów .................................................... 5304.2.2. Bolesław - książę elektor Rzeszy, patrycjusz i au-

gust? .................................................................................... 534Kronika Anonima zwanego Gallus ..................................539

5. Patrycjusze rzymscy - pierwowzór książąt elekto­rów Rzeszy..........................................................................555Patrycjusze w średniowieczu............................................555Rzym, Złote M iasto............................................................556Patrycjusze w ujęciu historycznym .................................561Ideologia koronacji............................................................572Epos z Paderborn ............................................................. 574Elektorzy Rzeszy w wiekach od XI do XIV .....................575

6. Początek nowego tysiąclecia zmienia stary porządek .... 5856.1. Sukcesja tronu Niemiec po śmierci Ottona III. Na­

staje Henryk II zwany Świętym ....................................... 5856.2. Bolesław Wielki - niedoszły cesarz Słowian? .................5896.2.1. Legalne wkroczenie czy najazd Bolesława na Miś­

nię i Czechy ........................................................................589

6.2.2. Polityczny mariaż syna Bolesława - Mieszka - mastabilizować pozycję Piastów w Rzeszy......................... 593

Czięść trzeciaKraj Piastów włącza się w struktury łacińskiegoświata zachodniego

7. Korona dla Bolesława.................................................... 6077.1. Polityczny kompromis dziedziców po Mieszku I -

układ braterski około roku 995 ................................... 607Zasady dziedziczenia w państwie piastowskim......... 610Zadruga a opole............................................................ 611Dziedziczenie przez potomków Siemomysła............ 620Podsumowanie.............................................................. 639

7.1.1. Synowie Mieszka 1........................................................ 640Świętopełk Mieszkowic (ok. 978/980-ok.1031/1033) władca Pomorza (?).................................. 642Piastowie a Mojmirowice/Mojmirowieże.................. 656Cyryl i M etody.............................................................. 660

7.1.2. Podział domeny spadkowej po Mieszku 1.................. 680Zagadnienia teoretyczne primogenitury.................... 687Szczególna pozycja Bolesława I a przejęcie kon­troli nad państwem mimo istnienia układu............... 694Anonim zwany Gallem (c.d .)....................................... 697Mieszko Mieszkowic, niedoszły k ró l ......................... 711Podsumowanie.............................................................. 771

7.2. Bolesław Chabri vel Traba - książę Rzeszy i ce­sarz Słowian.................................................................. 782

7.2.1. Bolesław I aspiruje do cesarskiego diademu............. 7827.2.1.1. Struktura organizacyjna Rzeszy i model sprawo­

wania władzy pod koniec X w. 782Prawno-ustrojowe oblicze Rzeszy na przełomie mi­lenium. Federacyjny charakter królestwa Niemiec.... 786

Plemienna proweniencja księstw Rzeszy..................... 789Saksonia.......................................................................... 791Turyngia - wędrujące księstwo. Sklawenia................. 795Plemienno-terytorialno-grodowe struktury władzykrólestwa Niemiec .................................................. 804Państwo wschodniofrankońskie i jego osłabienie.Alemania, czyli Szwabia.................................................806Czynniki konsolidacyjne wschodniofrankońskichksięstw plemiennych. Federacja...................................812Bawaria............................................................................816Powstaje królestwo Niemiec - federacja księstwplemiennych....................................................................820Lotaryngia....................................................................... 821Burgundia....................................................................... 823Frankonia........................................................................ 824Podsumowanie. Jednostki organizacyjne Niemieci Rzeszy. Tytulatura ............................................... 825Jednostki organizacyjne królestwa Niemiec................826Święte Cesarstwo Rzymskie Narodu Niemieckiego — 828 Cesarstwo Słowian...........................................................829

7.2.I.2. Polityczne przesłanki małżeństw pierwszych Pia­stów. Znaczenie imion. Synowie i córki Bolesława Traby. Obrządek religijny na ziemiach piastow­skich za Bolesława Traby.............................................. 831

7.2.1.2.1. Znaczenie imion pierwszych Piastów........................... 831Czcibor............................................................................ 832Mieszko........................................................................... 833Prokuj.............................................................................. 840Bolesław.......................................................................... 841Otton (alias Bolesław, alias Dobromir)........................ 844Bezprym alias Otto......................................................... 848(Bezprym czy) Otton z związku z córką Rygdaga..... 850

7.2.1.2.2. Polityczne przesłanki małżeństw pierwszych Pia­stów ..................................................................................852

Ottono-Bezprym............................................................ 854Polityczne przesłanki małżeństw Bolesława I. Przydomki Piastów....................................................... 856

7.2.1.2.3. Polityczny charakter mariażu Adelajdy zwanejBiałą. Piastowska ideologia restytucji Wielkiej Morawy.......................................................................... 859

7.2.1.2.3.1. Adelajda Biała................................................................ 859Zagadnienia wstępne.................................................... 859Adelajda Piastowiczówna, Biała Kniahini................... 863Rocznik kamieniecki.................................................... 864Małżeństwo Adelajdy na tle bieżącej sytuacji poli­tycznej państwa Piastów. Idea restytucji WielkiejMorawy pod przywództwem Piastów......................... 865Mąż Adelajdy Białej. Arpadzi, Arpady, Arpadowie.... 870 Pieczyngowie................................................................. 871

7.2.1.2.3.2. Doktryna restytucji Wielkiej Morawy a Adelajda Biała. Reorientacja myśli politycznej Piastów po roku 963 i jej skutki prawnoustrojowe dla synówBolesława 1.................................................................... 877Wątek Mieszka I ........................................................... 878Geza Arpad i jego prołacińska polityka...................... 879Wątek Mieszka Mieszkowica...................................... 894Polityczne i religijne podstawy sojuszu piastow- sko-morawsko-węgierskiego. Jordan, biskup Bra­tysławy............................................................................ 896Koncepcja piastowsko-morawska a synowie Bole­sława W ielkiego............................................................ 902Bezprym a podział dzielnicowy państwa Piastówza życia Bolesława 1...................................................... 907Podział państwa piastowskiego na dzielnice pośmierci Mieszka I (przełom wieków X i XI)............... 911Bezprym a Księstwo nitrzańskie................................. 915Mieszko II (990-1034).................................................. 921

7.2.1.2.4. Obrządek religijny na ziemiach piastowskich. Za-

CCCXL

gadnienie wycofania przez Bolesława I poparciadla Kościoła rzymskiego................................................927Bóstwa słowiańskie........................................................ 942Reforma zakonu Benedyktynów................................... 949

7.2.1.2.5. Polityka Bolesława I wobec Rusi i jej związek z po­lityką wobec Rzeszy....................................................... 952Wołyński ród Ottona vel Odylena (vel Bezpry- ma?). Przeszkody małżeńskie wedle prawa kano­nicznego .......................................................................... 956Wzrost politycznego znaczenia dalekich Rusów......... 959

7.2.1.2.6. Córki Bolesława..............................................................963Henryk z Schweinfurtu i jego ró d .................................964Podsumowanie................................................................967

7.2.2. Konflikt polityczny i wojskowy Piastów z Rzesząpo śmierci Ottona III. Faktyczna dwuwładza ojca i syna w państwie piastowskim......................................970

7.2.2.1. Konflikt polityczny Rzeszy z Piastami........................... 9707.2.2.1.1. Zagadnienia wstępne. Śmierć turyngijskiego pre­

tendenta do korony Niemiec i jej objęcie przezHenryka bawarskiego.................................................... 970Margrabia Miśni Ekkehard I - turyński i prasło­wiański sojusznik i krewny Ludolfmgów - preten­duje do korony Niemiec................................................ 971Strachkwas zwany Chrystianem................................... 973Bolesław Chrobry - przyrodni (?), cioteczny (?)czy inny brat margrabiego Miśni - Ekkeharda..........978Historia rodu Ekkehardynów i ich związki z dyna­stią Piastów......................................................................979Bolesław popiera króla Niemiec................................... 985

7.2.2.1.2. Drugi etap konfliktu politycznego. Bolesław odmawiając hołdu z Czech naraża się na wojnęz Rzeszą........................................................................... 998

12 .22 . Konflikt polityczny przechodzi w fazę konfliktumilitarnego. Pierwsza wojna Piastów z Rzeszą.

Pierwszy pokój - w Poznaniu, drugi pokój - w Mer-seburgu.......................................................................... 1000Frakcja probizantyjska w Rzymie................................1009

7.2.3. Bizancjum zagraża wpływom Henryka II w Europie... .1014Zagadnienia wstępne......................................................1014Świecka ideologia restytucji państwa frankońskiegokonkuruje z kościelną ideologią monastycyzmu...........1014Ciąg dalszy kariery, i upadek rodu Krescencjuszy.Świeccy konsule rzymscy świata zachodniego............. 1022Ideologia papiestwa w wieku X I.................................... 1031Doktryna monastycyzmu w wieku X I........................... 1036Przebieg emancypacji polityki papiestwa na Półwy­spie Apenińskim w wieku X I..........................................1038

7.2.3.1.1. Rezygnacja cesarstwa z sojuszu z pogańskimi Sło­wianami. Sojusz z Piastam i..........................................1055Biskup Unger, prepozyt magdeburski. Metropo­lia prasko-poznańska....................................................1057Frankowie w schodni....................................................1078Grzegorz z Sosissons................................................... 1079Austrie/Austria.............................................................1081Dux in-, non-ex-clitus....................................................1108Pasowanie na rycerza Franków...................................1111Filioąue.......................................................................... 1121Wojskowe zaplecze konfliktu piastowsko-niemie-ckiego.............................................................................1128Podsumowanie..............................................................1131

7.2.4. Wojna z Rzeszą z lat 1015-1018 a sposób sprawo­wania władzy w państwie Piastów w latach 1014- 1025. Polityka wschodnia Piastów i polityczna rola Brunona z Kwerfurtu. Pryncypat poliańsko- -sklaweński.................................................................... 1136

7.2.4.1. Wojna na zachodzie z roku 1015.................................11367.2.4.1.1. Zagadnienia ogólne. Wydarzenia w Czechach

wiatach 1012-1014........................................................ 1136

Misja Mieszka II do Czech z roku 1014..................... 1141Aktywność Piastów.......................................................1141Oldrzych, pretendent do korony Włoch i Burgundii... .1144 Czeski zamach na dynastię piastowską..................... 1152

7.2.4.1.2. Bezpośrednie tło polityczne wybuchu wojny pia-stowsko-niemieckiej z roku 1015................................ 1156Feudalna doktryna wczesnośredniowiecznego podziału społeczeństwa na stany a myśl politycz­na Piastów. Stany i właściwe dla nich prawo orazsądownictwo.................................................................. 1169Warunkowa zdolność do czynności prawnychw feudalnym systemie prawnym..................................1173

7.2.4.2. Dwuwładza w państwie Piastów w latach 1013-1025....1183Niedział Bezpryma........................................................1186Sytuacja prawna Bolesława...........................................1188

7.2.4.3. Pryncypat poliańsko-sklaweński.................................1196Popielidzi a Serbowie i Chorwaci. Obodryci. Le-chia. Państwo Wielkomorawskie................................1206Wpływ polityki saskiej na ideologię Piastów w ob­szarze polityki międzynarodowej oraz na system sprawowania władzy wewnętrznej na przełomiewieków X i X I................................................................ 1242Oracz, czyli Świętopełk................................................1251Popiel, książę stodorańsko-wielkopolsko-kujaw-ski o orientacji prosaskiej?...........................................1261Heraldyka a pochodzenie rodów w państwie Pia­stów ................................................................................1271Popielidzi w kronikach polskich, w tym u Anoni­ma zwanego Gallusem................................................. 1286Bunt Piastów przeciw Mojmirowicom........................1288Camuntum - gród (Tyberiusza) Grakchusa. Le­genda rzymskich legionów przejęta przez Pań­stwo Wielkomorawskie a następnie przez Pań­stwo Polskie.................................................................. 1289

Klęski żywiołowe a Popiel............................................1313Osserich oznacza Oster-reich czy kraj Rusów (?)__ 1317Sytuacja plemienna na Połabiu. Obodryci..................1344Podsumowanie.............................................................. 1362Bogomili/bogumili/bogomilcy oraz nowacjanie i Paulikanie/Paulicjanie a piastowska doktrynapaństw a.......................................................................... 1390Doktryna ekumeniczna bogomilców..........................1397Doktryna polityczna bogomilców a wczesne pań­stwo piastowskie........................................................... 1399Diecezja czy sufragania Reinbema..............................1416Brunon z Kwerfurtu i znaczenie jego misji ewan­gelizacyjnych dla określenia relacji dynastii Bali­ckiej z Rurykami........................................................... 1419Nauka prawa w Europie w wiekach X i XI. Począt­ki recepcji prawa rzymskiego w Europie w okre­sie środkowego średniowiecza.................................... 1464Kronika Wincentego Kadłubka...................................1482

7.2.5. Pokój w Budziszynie odtwarza minione status quo. Odtworzenie sytuacji politycznej z początkuw ieku.............................................................................. 1508System sprawowania władzy dzielnicowej w pań­stwie piastowskim w pierwszej ćwierci wieku X I......1538

7.3. Bolesław I Traba - król Polski.................................... 1543Korona z inicjatywy papieża........................................ 1562

Część czwartaU padek dynastii piastowskiej

8. Mieszko II - król Polski wbrew woli króla Nie­miec. Mieszko atakuje próbując obalić cesarzaRzeszy czy broni ojcowiznę?........................................1581

8.1. Zagadnienia wstępne.................................................... 15818.2. Zmierzch chrześcijaństwa w Polsce i kryzys pań-

CCCXLIV

stwa za czasów cesarskiej dynastii Balickiej.............. 15998.2.1. Zmiana stosunków społecznych w Polsce w pierw­

szej poł. XI wieku. Zmiany w ideologii państwaw obrębie władców Rzeszy...........................................1599Problematyka datacji wydarzeń według latopisówruskich...........................................................................1600Osłabienie wpływów Kościoła łacińskiego w Polsce.Ogólna sytuacja międzynarodowa w początkachwieku XI a bieżąca sytuacja w państwie Piastów.......... 1604Biskupstwo Reinbema w Salzkolbergu...................... 1605Proroctwo św. Pawła..................................................... 1622Proroctwo Daniela........................................................ 1623Dziedzice ziemscy w domenie piastowskiej a zmiana modelu arm ii.................................................1633

8.2.2. Zagadkowy dziedzic Mieszka II - Kazimierz............ 16388.2.3. Król Mieszko II i wojna Polski z Rzeszą. Zamach

na cesarstwo czy błędna identyfikacja najazdu Obodrytów na Saksonię............................................... 1652

8.2.3.1. Ogólna sytuacja w Polsce i w Rzeszy po roku 1025... .1652Organizacja i status kanoniczny metropolii łaciń­skich w wieku X i XI..................................................... 1654Rusowie a sytuacja na ziemiach piastowskich............1664Sytuacja w Rzeszy. Zmowa przeciwko KonradowiII Balickiemu................................................................. 1690Najazd na Saksonię z roku 1028.................................. 1692Obodryci a Sasi w pierwszej ćw. XI w. Gotszalkobodr(z)ycki a Mieszko I I ........................................... 1702Gotszalk obodrzycki............................... 1703Polityczna klęska Mieszka II z lat 1031-1033 .............1713

5.2.3.2. Król Niemiec i cesarz uznaje królewski status Mieszka II. Sytuacja państwa Piastów w latach 30-tych wieku X I................................................................ 1718Tetrarcha Mieszko....................................................... 1733Cesarz Konrad II Balicki powstrzymuje się od

ostatecznego zniszczenia państwa Piastów (lata 1032-1034). Narastający konflikt pomiędzy spad­kobiercami Bolesława I Traby niszczy państwo.Klasyczna wersja wydarzeń......................................... 1762Ottono-Bezprym (c.d.)...................................................1763Układ Rychezy z Bezprymem..................................... 1776Prawo stanowione a w iecow e..................................... 1781Thiedrico, Teodoryk, Dytryk.......................................1792Prawnoustrojowa interpretacja sposobu podziału państwa piastowskiego przez Konrada II Balickie­go jako konsekwencja poddania się Mieszka II cesarskiej łasce..............................................................1798

8.3. Podsumowanie rządów Mieszka II i doktryny po­litycznej połowy wieku XI............................................. 1814

8.3.1. Klasyczna wersja wydarzeń......................................... 18148.3.2. Upadek koncepcji politycznej dynastii Balickiej

względem Polski............................................................ 18248.3.3. Podsumowanie okresu 1025-1034...............................18339. Mieszko II przyzywa do kraju swego syna Kazi­

mierza zwanego Odnowicielem...................................1865Zagadnienia ogólne...................................................... 1869Emeryk (Imre, Henryk), syn króla Stefana............... 1897Wazul/Yazul, książę Nitry............................................1921Opactwo benedyktyńskie w Pannonhalma. Dziejedynastii piastowskiej..................................................... 1928Masław a niegodni książęta......................................... 1936Otton: Piast czy Szwab, a Kazimierz i inni dziedzi­ce dzielnicowi. Kazimierz w klasztorze...................... 1950Reguła św. Benedykta...................................................1966Dynastia Billungów a Mieszko I I ................................1973Bolesław Zapomniany...................................................1978Kazimierz - imię serbskie........................................... 2009Bezkrólewie...................................................................2019Maria Dobroniega (Włodzimierzewicówna/Jaro-

sławówna/Romanówna?)............................................ 2023Mnich odbudowuje państwo........................................2028

10. Dzieci Kazimierza zwanego Odnowicielem. Zde­rzenie koncepcji władzy uniwersalnej. Nowa for­ma cesarstwa.................................................................2057

10.1. Bolesław II Szczodry zwany Śmiałym........................ 205710.1.1. Okres pełnej zależności od Rzeszy państwa pia­

stowskiego za czasów Bolesława Szczodrego 205710.1.1.1. Zagadnienia ogólne...................................................... 2057

Kolejność urodzenia dzieci Kazimierza zwanegoOdnowicielem oraz zdarzeń tych datacja...................2070Bor ys syn O dyna. Wareskie imiona kniaziów ru­skich .............................................................................. 2091Podsumowanie zagadnienia dzieci Kazimierza.........2102Aaron, opat tyniecki, biskup krakowski.....................2117Karol Mieszkowic.........................................................2031Odbudowa państwa przez Kazimierza....................... 2033Lokalizacja Gradca a chronologia panowania Bo­lesława Largusa............................................................ 2145

10.1.1.2. Izjasław I (Jarosławowicz) i Gertruda Mieszków-na a korona dla Bolesława I I ....................................... 2159Stefan IX a schizma wschodnia...................................2166

10.1.1.3. Pozostałe zagadnienia.................................................. 2177Tło polityczne „drugiej” wyprawy kijowskiej Bole­sława I I .......................................................................... 2177Ekonomika państwa piastowskiego w przeddzień wyprawy kijowskiej. Szlaki handlowe w państwiePiastów w 2 poł. XI w.................................................... 2184Odwołana inwazja na Czechy (?).................................2197Sąd królewski w Miśni w sprawach polsko-cze­skich .............................................................................. 2204

10.1.2. Suwerenna wobec Rzeszy polityka państwa pia­stowskiego za czasów Bolesława Szczodrego 2207Rozłam świata zachodnich chrześcijan i jego prze-

zwyciężenie. Osłabienie wpływów Bizancjum nad Adriatykiem. Wyprawy krzyżowe............................... 2228

10.1.3. Rada regencyjna nad małoletnim BolesławemSzczodrym......................................................................2233Ruś w wieku XI i stuleciach następnych. Ruryko-wicze, Rościsławicze.....................................................2237Dalsze dzieje Rusi......................................................... 2238Wysława Swiatosławówna vel Smoleńska vel Czemihowska................................................................ 2248

10.2. Bolesław II Szczodry vel Śmiały - król Polski...........225510.3. Reformy gregoriańskie................................................ 226010.3.1. Metodologia rozróżnień. Ideologiczne tło reform

gregoriańskich.............................................................. 226010.3.2. Przebieg sporu pomiędzy papieżem a cesarzem

w latach 70-tych XI w.....................................................226610.4. Usunięcie z tronu Bolesława II zwanego Szczodrym... .2284

Zagadnienia wstępne..................................................... 2284Konflikt króla z biskupem..............................................2287Relacje Wielkopolska-Małopolska, a Czechy i Rze­sza w kontekście zgładzenia biskupa krakowskiego... .2300Wiarygodność Kadłuba................................................. 2311Obyczajowość wieku XI................................................. 2321Powrót Mieszka Bolesławowica.................................... 2327

10.5. Władysław Kazimierzowie zwany Herm anem ...........234510.6. Piastowski zwyczaj podziału spadku pomiędzy

wszystkich synów. Oprawa wdowia............................234810.7. Panowanie Władysława Kazimierzowica....................2361

Rola władców Czech w cesarskiej polityce wobec Polski..............................................................................2364

10.8. Marchie Rzeszy w drugiej połowie wieku X I.............2372Trybut ze Śląska............................................................2379

10.9. Testament Władysława Hermana............................... 2387