Wybrane problemy socjologii etniczności (nr 4): Społeczna organizacja „etniczności” (grupa

etniczna, poziomy organizacji grupy etnicznej, włączanie i wykluczanie etniczne, poziomy

etniczności).

1. Grupa etniczna a społeczne aspekty „etniczności”:• etniczność – przynależność do grupy oraz

samoidentyfikacja; • podstawową funkcją zasady „etniczności” jest

porządkowanie świata społecznego przez wydzielanie i tworzenie klasyfikacji grup etnicznych, to stąd pytanie o kryteria i formę dzielących je granic?

• zmiany dyskursu nt. grup etnicznych: • rasa (jako system klasyfikacyjny);• naród (państwo i prawo do samorządności);• plemię (państwa post-kolonialne);• grupa etniczna.

• czy i w jakim stopniu „grupa etniczna” jest „rzeczywista” („substancjalna”)?: • pytanie socjologiczne, a nie tylko epistemologiczne.

2. Charakterystyka „grupy etnicznej”: grupa etniczna to społeczność, którą konstytuuje głównie

wiara we wspólne pochodzenie, która nie wynika wyłącznie ze stosunków rodzinnych;

grupa etniczna trwa, o ile chcą tego jej członkowie oraz działają na rzecz jej trwania i utrzymania, a także o ile sobie uświadamiają oni granice grupowe między jej członkami i nie-członkami;

elementy grup etnicznej:  • wspólna właściwa „nazwa” – identyfikuje i wyrazić

„esencję” wspólnoty; spełnia dwie funkcje: określa „swoich” i rozgranicza od „obcych”;

• mit „wspólnego pochodzenia” – bardziej mit niż rzeczywistość, zawiera ideę wspólnego powstawania w czasie i przestrzeni, daje grupie poczucie „fikcyjnego pokrewieństwa” („super – rodzina”);

3. Elementy grup etnicznej (cdn.):   wspólnie podzielana pamięć historyczna:

wspomnienia o wspólnej przeszłości (przeszłościach), włączając w to bohaterów, ważne osoby, czy wydarzenia i ich upamiętnienia (pomniki).

element (-y) wspólnej kultury, który nie musi być w sobie samym szczególny, ale wyróżnia grupę: religia, zwyczaje, język itp.

 powiązania z „ojczyzną terytorialną”: nie tylko bezpośrednie przebywanie, ale symboliczne

przywiązanie do kraju przodków. poczucie „solidarności” wobec całej lub też części grupy

(jej członków).

4. Rodzaje grup etnicznych (duże zróżnicowanie): o grupa etnograficzne a grupa etniczna; o grupy etniczne (etno-regionalne); o mniejszości narodowe i etniczne; o migracyjne:

o „nowe” mniejszości; o diaspory; o miejskie mniejszości etniczne.

o ludy tubylcze (autochtoniczne); o proto-narody („narody bez państwa”).

5. Etnia/etnos: zespół cech charakteryzujących kulturę grupy, która jest

odrębna etnicznie; często używane jako synonim „grupy etnicznej”, bliskie

również pojęciu tożsamości etnicznej (a często narodowej);  nacisk na odrębność i dojrzałość kultury (już

ponadplemiennej); określana jako „matecznik” etniczności; zróżnicowany charakter siły kultury etnicznej – siły „etni”.

Wybrane problemy socjologii etniczności – nr 4

Kategoria Sieć Stowarzyszenie

Społeczność

Przynależność X X X X

Interakcje X X X

OrganizacjaX X

Baza terytorialna

X

7. Kategoria etniczna: najniższa pod względem „etniczności”, widoczne są granice

wobec innych, ale pozostają one bez treści; jest to świadomość „kulturowej” odrębności, ale przy braku

organizacji, działań publicznych itp.:• tworzona przez skontrastowanie wobec innych („my i

oni”, „swoi i obcy”); • stanowi ważną wskazówkę zachowań „etnicznych”; • dostarcza niewielu wyrazistych wartości, ale uczy

członków odpowiednich zachowań (postaw) wobec innych oraz dostarcza wiedzy o korzeniach grupy (nie jesteśmy przypadkowi, legitymizuje istnienie tej kategorii etnicznej);

etniczna kategoryzacja wyprzedza logicznie inne formy etnicznego włączania.

8. „Sieć (network) etniczna”: • sieć kontaktów opiera się na etnicznej przynależności

(etnicznych kategoriach). Zachęca się do nich i organizuje się w ich ramach kontakty z innymi: tworzy zdolność do dystrybucji zasobów między

członkami grupy (np. na rynku pracy); jest zdecentralizowana i nie ma podstawy

organizacyjnej, nie funkcjonuje jako widoczna grupa interesu;

członkowie „sieci” posiadają poczucie sensu solidarności grupowej i odrębności kulturowej;

mają silne zobowiązania do popierania wzajemnego, ale głównie na poziomie indywidualnym.

9. Stowarzyszenie i społeczność etniczna: związek (stowarzyszenie) etniczne:

• członkowie mają poczucie podzielania wspólnych interesów i tworzą organizację do ich wyrażania;

• przyjmuje to postać „grupy nacisku”; • członkowie grupy tworzą i uczestniczą w organizacji

związku etnicznego – to jest kolektyw – poziom korporacyjny;

społeczność (grupa) etniczna: • taki sposób zorganizowania „własnej etniczności”, obok

sieci i organizacji, z bardziej lub mniej widocznymi fizycznie granicami;

• terytorium daje dodatkowe żądanie swoim członkom: stają się oni grupowo odpowiedzialni za strzeżenie swoich granic oraz podtrzymywanie dalszej kontroli.

10. Schemat może być interpretowany jako: schemat analizy etnogenezy i wyłania się określonej

społeczności (grupy) etnicznej;  typologia organizacji etnicznych;  aspekty procesów między-etnicznych; sposób „włączenia” jednostki do „etniczności” (np.

tożsamość etniczna jest ważniejsza dla członka społeczności etnicznej niż dla członka „kategorii etnicznej”)

11. Granice a więź społeczna w grupach etnicznych: o  więź naturalna:

o przewaga styczności bezpośrednich, codzienne stosunki, podobieństwo położenia, „lokalność”, o granicach decyduje zasada endogamii małżeńskiej (skąd pochodzą partnerzy małżeńscy?) i zasada komensalizmu.

o więź zrzeszeniowa:o istnieje na poziomie lokalnym i ponadlokalnym,

przejawia się w istnieniu stowarzyszeń, zrzeszeń, instytucji itp.

o więź symboliczna: o rozumiana jako system wspólnych symboli i wartości

identyfikacyjnych, spełnia funkcję identyfikacyjną (jest to więź identyfikacji społecznej), może występować na różnych poziomach etniczności, stanowi symbol lojalności wobec grupy jako symbolu.