Skrócony spis treÊci 1 2 3 Wymiana informacji w synapsach...

VII

Skrócony spis treÊci

Zagadnienia ogólne 1

Komórki nerwowe i przewodnictwo nerwowe 29

Wymiana informacji w synapsach 53

Anatomia uk∏adu nerwowego 73

Rozwój i plastycznoÊç uk∏adu nerwowego 107

Wzrok 143

Inne uk∏ady sensoryczne i uwaga 187

Ruch 227

Sen i czuwanie 261

Regulacja wewn∂trzna 293

Zachowania reprodukcyjne 323

Zachowania emocjonalne 355

Biologiczne aspekty uczenia si∂ i pami∂ci 387

Asymetria mózgu i j∂zyk 419

Zaburzenia psychiczne 451

Chemia w skrócie 493

Zasady post∂powania w badaniach neurobiologicznych z udzia∏emzwierzàt i ludzi przyj∂te przez Society for Neuroscience 499

123456789

101112131415AB

kal8_fm_i-xxiii 10/5/06 1:57 PM Page vii

Księgarnia PWN: James W. Kalat - Biologiczne podstawy psychologii

http://ksiegarnia.pwn.pl/5220_pozycja.html

Spis treÊci

Zagadnienia ogólne 11R O Z D Z I A ¸

Odpowiedzi na pytania kontrolne 19

Do zastanowienia 19

P O D R O Z D Z I A ¸ 1.3Wykorzystywanie zwierzàt w badaniachnaukowych 20

Powody prowadzenia badaƒ na zwierz∂tach 20

Spór etyczny 20

Na zakoƒczenie: Ludzie a inne zwierz∂ta 24

Podsumowanie 24


P O D R O Z D Z I A ¸ 1.4Mo˝liwoÊci kariery w biopsychologii 25

Na zakoƒczenie rozdzia∏u – indeks terminów i propozycje dla zainteresowanych 26

Indeks terminów 26

Propozycje lektur 26

Polecane strony www 27

P O D R O Z D Z I A ¸ 1.1Relacja mózg–umys∏ 2

Biologiczne wyjaÊnienia zachowania 3

Mózg a prze˝ycia Êwiadome 5

Na zakoƒczenie: Mózg a prze˝ycia subiektywne 7

Podsumowanie 8


Do zastanowienia 8

Odpowiedê autora na pytanie o ÊwiadomoÊç maszyn 8

P O D R O Z D Z I A ¸ 1.2Genetyka zachowania 9

Genetyka mendlowska 9Chromosomy i zjawisko crossing-over 10

Geny sprz∂˝one z p∏cià i geny zwiàzane z p∏cià 10

èród∏a zmiennoÊci genetycznej 11

OdziedziczalnoÊç 11Metody badania odziedziczalnoÊci u ludzi 11

Przeszacowywanie odziedziczalnoÊci 12

Wp∏yw Êrodowiska na zachowania odziedziczone 13

Jak geny wp∏ywajà na zachowanie 13

Ewolucja zachowania 14Cz∂ste nieporozumienia na temat ewolucji 14

Socjobiologia 16

Na zakoƒczenie: Geny i zachowanie 18

Podsumowanie 19

Komórki nerwowe i przewodnictwo nerwowe 29

2R O Z D Z I A ¸

P O D R O Z D Z I A ¸ 2 .1Komórki uk∏adu nerwowego 30

Budowa neuronów i komórek glejowych 30U Z U P E ¸ N I E N I A I Z A S T O S O W A N I ASantiago Ramón y Cajal: Pionier neurobiologii 30

VIII Spis treÊci

kal8_fm_i-xxiii 10/5/06 1:57 PM Page VIII

Budowa komórki zwierz∂cej 31

Budowa neuronu 32

Ró˝nice w budowie neuronów 34

Glej 35

Bariera krew–mózg 36Do czego potrzebna jest nam bariera krew–mózg? 37

Jak dzia∏a bariera krew–mózg? 37

Od˝ywianie neuronów u kr∂gowców 38

Na zakoƒczenie: Neurony 38

Podsumowanie 38


P O D R O Z D Z I A ¸ 2 .2Impuls nerwowy 39

Potencja∏ spoczynkowy neuronu 39Si∏y dzia∏ajàce na jony sodu i potasu 40

Do czego potrzebny jest potencja∏ spoczynkowy? 41

Potencja∏ czynnoÊciowy 42Molekularne podstawy potencja∏u czynnoÊciowego 43

Prawo wszystko albo nic 44

Okres refrakcji 44

Przewodzenie potencja∏u czynnoÊciowego 45

Os∏onka mielinowa i przewodzenie skokowe 45

Neurony lokalne 47Potencja∏y postsynaptyczne 47

U Z U P E ¸ N I E N I A I Z A S T O S O W A N I AMa∏e neurony, wielkie nieporozumienia 47

Na zakoƒczenie: Komunikacja mi∂dzy neuronami 47

Podsumowanie 48


Do zastanowienia 49


Indeks terminów 50



P O D R O Z D Z I A ¸ 3 .1Poj∂cie synapsy 54

W∏aÊciwoÊci synaps 54SzybkoÊç odruchu i opóênienie synaptyczne 55

Sumowanie czasowe 55

Sumowanie przestrzenne 56

Synapsy hamujàce 56

Relacja pomi∂dzy EPSP, IPSP a potencja∏emczynnoÊciowym 57

Na zakoƒczenie: Neuron jako element decyzyjny 58

Podsumowanie 58


Do zastanowienia 59

P O D R O Z D Z I A ¸ 3 .2Zjawiska chemiczne w synapsie 60

Odkrycie dominujàcej roli przewodnictwa chemicznego w synapsach 60

KolejnoÊç zjawisk chemicznych w synapsie 61Rodzaje neuroprzekaêników 62

Synteza neuroprzekaêników 62

Transport neuroprzekaêników 63

Wydzielanie i dyfuzja neuroprzekaêników 63

Aktywacja receptorów w komórce postsynaptycznej 64

Inaktywacja i wychwyt zwrotny neuroprzekaênika 66

Synapsy a skutki dzia∏ania substancji psychoaktywnych 67

W jaki sposób substancje psychoaktywne wp∏ywajà na synapsy? 67

Synapsy a osobowoÊç 68

Wymiana informacji w synapsach 533

R O Z D Z I A ¸

Spis treÊci IX

kal8_fm_i-xxiii 10/5/06 1:57 PM Page IX

Anatomia uk∏adunerwowego 734

R O Z D Z I A ¸

Na zakoƒczenie: Neuroprzekaêniki a zachowanie 69

Podsumowanie 69


Do zastanowienia 70


Indeks terminów 70



P O D R O Z D Z I A ¸ 4 .1Metody badawcze 74

Skutki uszkodzeƒ mózgu 75

Efekty stymulacji mózgu 75

Rejestracja aktywnoÊci mózgu 76

Zwiàzki mi∂dzy anatomià mózgu a zachowaniem 77

Na zakoƒczenie: Metody i ich ograniczenia 79

Podsumowanie 79


Do zastanowienia 79

P O D R O Z D Z I A ¸ 4 .2Budowa uk∏adu nerwowego kr∂gowców 80

Terminologia neuroanatomiczna 80

Rdzeƒ kr∂gowy 82

Autonomiczny uk∏ad nerwowy 83

U Z U P E ¸ N I E N I A I Z A S T O S O W A N I A„G∂sia skórka” 84

Ty∏omózgowie 85

Âródmózgowie 88

Przodomózgowie 88Wzgórze 88

Podwzgórze 90

Przysadka mózgowa 90

Jàdra podstawy 90

Cz∂Êç podstawna przodomózgowia 91

Hipokamp 91

Komory mózgu 92

Na zakoƒczenie: Jak si∂ uczyç neuroanatomii 93

Podsumowanie 93


Do zastanowienia 93

P O D R O Z D Z I A ¸ 4 .3Kora mózgowa 94

Organizacja kory mózgowej 94

P∏at potyliczny 95

P∏at ciemieniowy 96

P∏at skroniowy 96

P∏at czo∏owy 97U Z U P E ¸ N I E N I A I Z A S T O S O W A N I AWzlot i upadek lobotomii przedczo∏owej 98

Wspó∏czesne poglàdy na funkcje kory przedczo∏owej 99

W poszukiwaniu mechanizmów integracji 99

Na zakoƒczenie: Funkcje kory mózgowej 102

Podsumowanie 103


Do zastanowienia 103


Indeks terminów 104



X Spis treÊci

kal8_fm_i-xxiii 10/5/06 1:57 PM Page X

Rozwój i plastycznoÊç uk∏adu nerwowego 1075

R O Z D Z I A ¸

P O D R O Z D Z I A ¸ 5.1Rozwój uk∏adu nerwowego 108

Wzrost i ró˝nicowanie mózgowia u kr∂gowców 108

Wzrost i rozwój neuronów 109

Determinanty przetrwania neuronów 110

M E T O D Y 5.1

Obrazowanie MRI 112

Odnajdywanie drogi przez aksony 112Chemiczne sterowanie migracjà aksonów 113

Rywalizacja pomi∂dzy aksonami jako zasada ogólna 115

Wp∏yw doÊwiadczenia na procesy rozwojowe 115

Czynniki Êrodowiskowe a rozrost drzewka dendrytycznego 115

Powstawanie nowych neuronów 116

Wp∏yw doÊwiadczenia na ludzki mózg 117

M E T O D Y 5.2

Magnetoencefalografia (MEG) 117

¸àczny wp∏yw czynników chemicznych i doÊwiadczenia 120

Proporcjonalny rozrost struktur mózgowia 120

Wra˝liwoÊç rozwijajàcego si∂ mózgu 122

Na zakoƒczenie: Rozwój mózgowia 123

Podsumowanie 123



P O D R O Z D Z I A ¸ 5.2

PlastycznoÊç po uszkodzeniu mózgu 125

Przyczyny uszkodzeƒ mózgu 125U Z U P E ¸ N I E N I A I Z A S T O S O W A N I ADzi∂cio∏ jako ekspert w dziedzinie ergonomii 125

Zmniejszanie negatywnych skutków udaru mózgu 125

Wp∏yw wieku na szanse wyzdrowienia 128

Mechanizmy regeneracji po urazie mózgu 128Wyuczone zachowania kompensacyjne 128

Diaschiza 129

M E T O D Y 5.3

Lezje 130

Odrastanie aksonów 130

Pàczkowanie kolaterali 131

Nadwra˝liwoÊç odnerwieniowa 132

M E T O D Y 5.4

Autoradiografia 132

Reorganizacja reprezentacji zmys∏owych a koƒczyny fantomowe 134

M E T O D Y 5.5

Histochemia 135

Terapie 136Terapie behawioralne 136

Leki 137

Przeszczepy tkanki mózgowej 138

Na zakoƒczenie: Uszkodzenia i regeneracja mózgu 138

Podsumowanie 138







Spis treÊci XI

Wzrok 1436R O Z D Z I A ¸

P O D R O Z D Z I A ¸ 6.1Kodowanie wzrokowe a receptory siatkówkowe 144

Ogólne prawa percepcji 144

kal8_fm_i-xxiii 10/5/06 1:57 PM Page XI

Od aktywnoÊci nerwowej do spostrze˝eƒ 144

Prawo specyficznych energii nerwowych 144

Oko i jego po∏àczenia z mózgiem 146Po∏àczenia nerwowe w siatkówce 146

Do∏ek Êrodkowy i cz∂Êç obwodowa siatkówki 148

Receptory wzrokowe: pr∂ciki i czopki 149

Widzenie barwne 150Teoria trichromatyczna (Younga–Helmholtza) 150

Teoria przeciwstawnych procesów 152

Teoria retinex 154

Zaburzenia widzenia barwnego 155

Na zakoƒczenie: Receptory wzrokowe 155

Podsumowanie 155



P O D R O Z D Z I A ¸ 6.2Neuronalne pod∏o˝e percepcji wzrokowej 157

Zarys anatomii uk∏adu wzrokowego ssaków 157

Mechanizmy przetwarzania informacji w uk∏adzie wzrokowym 159

Pola recepcyjne 159

Hamowanie oboczne 160

Równoleg∏e drogi nerwowe w uk∏adzie wzrokowym 162

W siatkówce i w ciele kolankowatym bocznym 162

W korze mózgowej 162

Kora mózgowa: droga analizy kszta∏tu 164

M E T O D Y 6.1

Rejestracja za pomocà mikroelektrod 164

Typologia komórek w pierwszorz∂dowej korze wzrokowej wg Hubela i Wiesela 164

Kolumnowa organizacja kory wzrokowej 166

Czy komórki kory wzrokowej sà detektorami cech? 167

Analiza kszta∏tów poza obszarem V1 168

Zaburzenia zdolnoÊci rozpoznawania przedmiotów 169

M E T O D Y 6.2

Obrazowanie fMRI 170

Kora mózgowa: droga analizy barw 171

Kora mózgowa: drogi analizy ruchu i g∏∂bi 171Struktury bioràce udzia∏ w spostrzeganiu ruchu 172

U Z U P E ¸ N I E N I A I Z A S T O S O W A N I AHamowanie widzenia podczas ruchu ga∏ek ocznych 173

Âlepota na ruch 173

Uwaga wzrokowa 174

Powrót do problemu scalania: ÊwiadomoÊç wzrokowa 174

Na zakoƒczenie: Koordynacja odr∂bnych dróganalizy wzrokowej 175

Podsumowanie 175



P O D R O Z D Z I A ¸ 6.3Rozwój uk∏adu wzrokowego 177

Wzrok u dzieci 177

Wp∏yw doÊwiadczenia na rozwój wzroku 177Skutki wczesnego braku stymulacji jednego oka 177

Skutki wczesnego braku stymulacji obojga oczu 178

Powrót wra˝liwoÊci neuronów po wczesnej deprywacji wzrokowej 179

Nieskorelowana stymulacja obu oczu 179

Ograniczenie zestawu wzorców na wczesnym etapie rozwoju 180

Brak kontaktu wzrokowego z przedmiotami ruchomymi 182

Wp∏yw utraty wzroku na kor∂ mózgowà 182

Na zakoƒczenie: Wrodzone czy nabyte? 182

Podsumowanie 182







XII Spis treÊci

kal8_fm_i-xxiii 10/5/06 1:57 PM Page XII

P O D R O Z D Z I A ¸ 7.3Zmys∏y chemiczne 208

Ogólne mechanizmy kodowania bodêców chemicznych 208

Smak 209Receptory smaku 209

Ile jest rodzajów receptorów smaku? 209

U Z U P E ¸ N I E N I A I Z A S T O S O W A N I ACzarodziejskie jagody 209

Mechanizm dzia∏ania receptorów smaku 211

Kodowanie smaku w mózgu 211

Ró˝nice indywidualne we wra˝liwoÊci smakowej 212

W∂ch 214Receptory w∂chowe 214

Behawioralne metody identyfikacji receptorów w∂chowych 215

Biochemiczne metody identyfikacji receptorów 215

Kodowanie informacji w∂chowych 216

Narzàd lemieszowo-nosowy i feromony 217

Na zakoƒczenie: Ka˝dy zmys∏ to inny sposóbpoznawania Êwiata 218

Podsumowanie 218



P O D R O Z D Z I A ¸ 7.4Uwaga 219

Ró˝ne typy prze˝yç psychicznych: Êwiadome,nieÊwiadome, w centrum uwagi i poza nim 219

Pomijanie stronne 220

Zespó∏ nadpobudliwoÊci psychoruchowej z zaburzeniami koncentracji uwagi (ADHD) 221

Badania objawów behawioralnych ADHD 222

Mo˝liwe przyczyny i ró˝nice anatomiczne 222

Leczenie 222

Na zakoƒczenie: Jak ma∏o wiemy o uwadze 223

Podsumowanie 223






Polecane strony www 225Spis treÊci XIII

Inne uk∏ady sensoryczne i uwaga 1877

R O Z D Z I A ¸

P O D R O Z D Z I A ¸ 7.1S∏uch 188

Dêwi∂k i ucho 188Fizyczne i psychologiczne w∏aÊciwoÊci dêwi∂ku 188

Budowa ucha 189

Percepcja wysokoÊci dêwi∂ku 190Teoria cz∂stotliwoÊci i teoria miejsca 190

Percepcja wysokoÊci dêwi∂ku w korze mózgowej 191

Uszkodzenia s∏uchu 192

Lokalizacja êród∏a dêwi∂ku 194

Na zakoƒczenie: Po co nam s∏uch? 195

Podsumowanie 195



P O D R O Z D Z I A ¸ 7.2Zmys∏y mechaniczne 197

Zmys∏ równowagi 197

Czucie somatyczne 197Receptory czuciowe 197

U Z U P E ¸ N I E N I A I Z A S T O S O W A N I A¸askotki 198

Od receptorów do rdzenia kr∂gowego i mózgu 199

Ból 201Neuroprzekaêniki bólu 201

Bolesne goràco 202

Ból a emocje 204

Sensytyzacja bólu 204

UÊmierzanie bólu 205

Sw∂dzenie 205

Na zakoƒczenie: Dotyk, ból i przetrwanie 206

Podsumowanie 206



kal8_fm_i-xxiii 10/5/06 1:57 PM Page XIII

Sen i czuwanie 2619R O Z D Z I A ¸

P O D R O Z D Z I A ¸ 8.3Zaburzenia ruchowe 249

Choroba Parkinsona 249Mo˝liwe przyczyny choroby 249

Leczenie L-dopà 252

Inne metody terapeutyczne 252

Choroba Huntingtona 254Czynniki dziedziczne a badania przedobjawowe 254

Na zakoƒczenie: Czynniki dziedziczne i Êrodowiskowe w zaburzeniach ruchowych 256

Podsumowanie 256







P O D R O Z D Z I A ¸ 9.1Cykle snu i czuwania 262

Cykle endogenne 262Czas trwania rytmu oko∏odobowego cz∏owieka 263

Mechanizmy zegara biologicznego 263Jàdro nadskrzy˝owaniowe (SCN) 264

Biochemia rytmu oko∏odobowego 265

Melatonina 265

Nastawianie i przestawianie zegara biologicznego 267

XIV Spis treÊci

Ruch 2278R O Z D Z I A ¸

P O D R O Z D Z I A ¸ 8.1Sterowanie ruchem 228

Mi∂Ênie i ich ruchy 228Mi∂Ênie szybko- i wolnokurczliwe 230

Sterowanie mi∂Êniami przez proprioceptory 231

Rodzaje ruchów 232Ruchy dowolne i mimowolne 232

U Z U P E ¸ N I E N I A I Z A S T O S O W A N I AOdruchy niemowl∂ce 233

Ruchy o ró˝nej podatnoÊci na sprz∂˝enie zwrotne 234

Sekwencje zachowaƒ 234

Na zakoƒczenie: Kategorie ruchu 235

Podsumowanie 235



P O D R O Z D Z I A ¸ 8.2Mózgowe mechanizmy kontroli ruchowej 236

Funkcje kory mózgowej 237Obszary w pobli˝u pierwszorz∂dowej kory ruchowej 239

Drogi nerwowe biegnàce do rdzenia kr∂gowego 239

Funkcje mó˝d˝ku 242Ró˝norodnoÊç funkcji mó˝d˝ku 243

Budowa komórkowa 244

Funkcje jàder podstawy 246

M E T O D Y 8.1

Obrazowanie PET 247

Na zakoƒczenie: Kontrola ruchowa a procesy poznawcze 248

Podsumowanie 248



kal8_fm_i-xxiii 10/5/06 1:58 PM Page XIV

Jet lag (choroba transatlantycka) 267

Praca zmianowa 268

W jaki sposób Êwiat∏o przestawia SCN 268

Na zakoƒczenie: Cykle snu i czuwania 269

Podsumowanie 269



P O D R O Z D Z I A ¸ 9.2Fazy snu i ich mechanizmy mózgowe 271

Fazy snu 271

M E T O D Y 9.1

Elektroencefalografia (EEG) 271

Sen paradoksalny, sen REM 273

Mózgowe mechanizmy czuwania i pobudzenia 274Pobudzenie 274

Zasypianie 275

Mózg we Ênie REM 278

Zaburzenia snu 279BezsennoÊç 279

Bezdech senny 280

Narkolepsja 280

Okresowe ruchy koƒczyn we Ênie (mioklonie nocne) 281

Zaburzenia zachowania we Ênie REM 281

L∂ki nocne, mówienie przez sen i lunatykowanie 282

Na zakoƒczenie: Fazy snu 282

Podsumowanie 282



P O D R O Z D Z I A ¸ 9.3Po co nam sen? Po co nam faza REM? Po co nam marzenia senne? 284

Funkcje snu 284Teoria regeneracji 284

Teoria ewolucyjna 284

U Z U P E ¸ N I E N I A I Z A S T O S O W A N I ASen zimowy 285

Funkcje snu REM 285Ró˝nice indywidualne i gatunkowe 285

Skutki braku snu REM 286

Hipotezy 287

Marzenia senne w uj∂ciu biologicznym 288Hipoteza aktywacji i syntezy 288

Hipoteza kliniczno-anatomiczna 288

Na zakoƒczenie: Nasze ograniczone rozumienie samych siebie 289

Podsumowanie 289



Na zakoƒczenie rozdzia∏ – indeks terminów i propozycje dla zainteresowanych 290




P O D R O Z D Z I A ¸ 1 0 .1Regulacja temperatury 294

Homeostaza 294

Kontrola temperatury cia∏a 295U Z U P E ¸ N I E N I A I Z A S T O S O W A N I APrze˝ycie w warunkach ekstremalnego zimna 295

Zalety sta∏ej wysokiej temperatury cia∏a 295

Mechanizmy fizjologiczne 297

Mechanizmy behawioralne 298

Goràczka 298

Na zakoƒczenie: Temperatura a zachowanie 299

Podsumowanie 299



P O D R O Z D Z I A ¸ 1 0 .2Pragnienie 300

Mechanizmy regulacji wody 300

Pragnienie osmotyczne 300

Spis treÊci XV

Regulacja wewn∂trzna 29310R O Z D Z I A ¸

kal8_fm_i-xxiii 10/5/06 1:58 PM Page XV

Pragnienie hipowolemiczne 302Mechanizmy 302

Na zakoƒczenie: Psychologia i biologia pragnienia 303

Podsumowanie 303



P O D R O Z D Z I A ¸ 1 0 .3¸aknienie 305

W jaki sposób uk∏ad trawienny wp∏ywa na wybór po˝ywienia 305

Enzymy a spo˝ywanie produktów mlecznych 306

Inne czynniki wp∏ywajàce na wybór pokarmu 306

Oddzia∏ywanie smaku i procesów trawiennych na poczucie g∏odu i sytoÊci 307

Jama ustna 307

˚o∏àdek i jelita 308

Glukoza, insulina i glukagon 309

Podwzgórze a regulacja od˝ywiania 310Boczna okolica podwzgórza 310

PrzyÊrodkowa cz∂Êç podwzgórza 311

Chemiczne sygnalizatory sytoÊci a zaburzenia od˝ywiania 314

Leptyna 315

Neuropeptyd Y 316

Inne neuromodulatory i hormony 316

M E T O D Y 1 0 .1

Mikrodializa 317

Wp∏yw czynników dziedzicznych na wag∂ cia∏a 317

Metody odchudzania 318

Anoreksja i bulimia 318

Na zakoƒczenie: Rozproszona kontrola ∏aknienia 319

Podsumowanie 319







P O D R O Z D Z I A ¸ 1 1.1Oddzia∏ywanie hormonów p∏ciowych na organizm 324

Kontrola wydzielania hormonów 327

Wp∏yw hormonów p∏ciowych na rozwój organizmu 328

Zró˝nicowanie p∏ciowe gonad i podwzgórza 329

Ró˝nice p∏ciowe niezwiàzane z reprodukcjà 331

Wp∏yw hormonów p∏ciowych na aktywnoÊç organizmu 331

Badania na gryzoniach 332

Zachowania seksualne u ludzi 332

U Z U P E ¸ N I E N I A I Z A S T O S O W A N I AZespó∏ napi∂cia przedmiesiàczkowego 336

Zachowania nieseksualne 336

Zachowania rodzicielskie 337

Na zakoƒczenie: Zachowanie i motywacjazwiàzane z p∏cià 338

Podsumowanie 338



P O D R O Z D Z I A ¸ 1 1.2Zró˝nicowanie zachowaƒ seksualnych 340

Ewolucyjne interpretacje zachowaƒ zwiàzanych z doborem partnerów 340

Zainteresowanie wieloma partnerami 340

Czego m∂˝czyêni i kobiety szukajà u swoich partnerów 340

Ró˝nice w zazdroÊci 341

Wykszta∏cone w toku ewolucji czy wyuczone? 341

Wnioski 341

Determinanty to˝samoÊci p∏ciowej 342Interseksualizm 342

XVI Spis treÊci

Zachowania reprodukcyjne 32311

R O Z D Z I A ¸

kal8_fm_i-xxiii 10/5/06 1:58 PM Page XVI

Zespó∏ feminizujàcych jàder 344

NiezgodnoÊci w wyglàdzie zewn∂trznych cech p∏ciowych 345

Mo˝liwe pod∏o˝e biologiczne orientacji seksualnej 346

Czynniki genetyczne 346

Hormony 347

Stres prenatalny 348

Budowa mózgu 349

Na zakoƒczenie: Nie wszyscy jesteÊmy tacy sami 350

Podsumowanie 350







P O D R O Z D Z I A ¸ 1 2 .1Co to jest emocja? 356

Emocje a podejmowanie decyzji 356

Emocje, reakcja autonomiczna i teoria Jamesa–Langego 358

Czy pobudzenie fizjologiczne jest koniecznedo wzbudzenia emocji? 359

Czy pobudzenie fizjologiczne jest wystarczajàcedo wzbudzenia emocji? 360

Obszary mózgu zwiàzane z emocjami 361

Na zakoƒczenie: Badania nad emocjami 363

Podsumowanie 363


P O D R O Z D Z I A ¸ 1 2 .2Stres i zdrowie 364

Stres a autonomiczny uk∏ad nerwowy 364Choroba psychosomatyczna 364

Âmierç voodoo i podobne zjawiska 366

Stres a oÊ podwzgórzowo-przysadkowo--nadnerczowa 366

Uk∏ad immunologiczny 367

Wp∏yw stresu na uk∏ad immunologiczny 368

Zespó∏ stresu pourazowego 370

Na zakoƒczenie: Emocje a reakcje organizmu 370

Podsumowanie 370



P O D R O Z D Z I A ¸ 1 2 .3Zachowania agresywne i obronne 372

Zachowania agresywne 372DziedzicznoÊç i Êrodowisko a przemoc 372

Hormony 374

Patologia mózgu a przemoc 374

Synapsy serotoninergiczne a zachowania agresywne 375

Ucieczka, strach i l∂k 377Ucieczka, strach, l∂k a cia∏o migda∏owate 377

Badania na gryzoniach 377

Badania na ma∏pach 378

Badania u ludzi 378

Genetyka zaburzeƒ l∂kowych 380

Leki przeciwl∂kowe 381

U Z U P E ¸ N I E N I A I Z A S T O S O W A N I AAlkohol jako Êrodek uspokajajàcy 383

Na zakoƒczenie: Manipulowanie emocjami 383

Podsumowanie 384







Spis treÊci XVII

Zachowania emocjonalne 35512

R O Z D Z I A ¸

kal8_fm_i-xxiii 10/5/06 1:58 PM Page XVII

P O D R O Z D Z I A ¸ 1 3 .1Uczenie si∂, pami∂ç, amnezja a funkcje mózgu 388

Problem lokalizacji Êladów pami∂ciowych 388Lashley i poszukiwanie engramu 388

Wspó∏czesne poszukiwania engramu 390

Typy pami∂ci 391Pami∂ç krótko- i d∏ugotrwa∏a 391

Konsolidacja informacji w pami∂ci d∏ugotrwa∏ej 393

Zmodyfikowana teoria: pami∂ç robocza 394

Hipokamp a amnezja 395Utrata pami∂ci po uszkodzeniu hipokampa 395

Teorie funkcji hipokampa 398

Inne typy uszkodzeƒ mózgu a amnezja 402Zespó∏ Korsakowa i inne uszkodzenia okolic przedczo∏owych 402

Choroba Alzheimera 403

Czego dowiedzieliÊmy si∂ dzi∂ki badaniu amnezji 405

Na zakoƒczenie: Ró˝ne typy pami∂ci 405

Podsumowanie 405



P O D R O Z D Z I A ¸ 1 3 .2

Przechowywanie informacji w uk∏adzie nerwowym 407

U Z U P E ¸ N I E N I A I Z A S T O S O W A N I AÂlepe uliczki i porzucone kopalnie 407

Uczenie si∂ a synapsy hebbowskie 408

Komórkowe mechanizmy modyfikacji zachowania u bezkr∂gowców 409

Aplysia jako zwierz∂ eksperymentalne 409

Habituacja u Aplysia 409

Sensytyzacja u Aplysia 410

D∏ugotrwa∏e wzmocnienie synaptyczne u ssaków 411

Mechanizmy biochemiczne 411

LTP a zachowanie 414

Na zakoƒczenie: Fizjologia pami∂ci 415

Podsumowanie 415







P O D R O Z D Z I A ¸ 1 4 .1Asymetria funkcjonalna mózgu 420

Asymetria dróg wzrokowych i s∏uchowych 421

Przeci∂cie spoid∏a wielkiego 422

M E T O D Y 1 4 .1

Badanie dominacji pó∏kulowej dla mowy 424

Rozszczepione pó∏kule: rywalizacja i wspó∏praca 424

Prawa pó∏kula 426

Specjalizacja pó∏kul w zdrowym mózgu 427

XVIII Spis treÊci

Biologiczne aspekty uczenia si∂ i pami∂ci 38713

R O Z D Z I A ¸

Asymetria mózgu i j∂zyk 41914

R O Z D Z I A ¸

kal8_fm_i-xxiii 10/5/06 1:58 PM Page XVIII

Rozwój asymetrii i r∂cznoÊci 428Asymetrie anatomiczne mózgu 428

Dojrzewanie spoid∏a wielkiego 428

Rozwój bez spoid∏a wielkiego 429

R∂cznoÊç a asymetria lokalizacji oÊrodków mowy 429

Odzyskiwanie mowy po urazie mózgu 430

Ostro˝nie z uogólnieniami! 430

Na zakoƒczenie: Jeden mózg, dwie pó∏kule 431

Podsumowanie 431



P O D R O Z D Z I A ¸ 1 4 .2Rozwój ewolucyjny i fizjologia j∂zyka 433

Komunikacja j∂zykowa u zwierzàt 433Szympansy 433

Szympansy kar∏owate (bonobo) 434

Zwierz∂ta spoza rz∂du naczelnych 435

Geneza ludzkiego j∂zyka 436Hipoteza j∂zyka jako produktu ubocznego ogólnego rozwoju zdolnoÊci umys∏owych 436

Teoria wyspecjalizowanego modu∏u j∂zykowego 439

Czy istnieje okres krytyczny dla przyswajania j∂zyka? 440

Uszkodzenia mózgu a j∂zyk 440Afazja Broki (afazja ruchowa) 441

Afazja Wernickego (afazja czuciowa) 443

Struktura a funkcje: problem z wnioskowaniem 444

Dysleksja 445

Na zakoƒczenie: J∂zyk a mózg 447

Podsumowanie 447







P O D R O Z D Z I A ¸ 1 5 .1Uzale˝nienia 452

Synapsy, dzia∏anie nagradzajàce a zjawisko uzale˝nienia 452

Elektryczne samodra˝nienie mózgu 452

Narkotyki a dzia∏anie nagradzajàce 453

Cz∂sto spotykane narkotyki i ich dzia∏anie na synapsy 454

Stymulanty 454

Nikotyna 456

Opiaty 456

Marihuana 457

Halucynogeny 458

Alkohol i alkoholizm 459Czynniki dziedziczne 459

Metabolizm alkoholu a disulfiram 460

Czynnik ryzyka w uzale˝nieniu alkoholowym 461

Na zakoƒczenie: Narkotyki a zachowanie 462

Podsumowanie 462



P O D R O Z D Z I A ¸ 1 5 .2Zaburzenia nastroju 464

Choroba afektywna jednobiegunowa (depresja) 464Czynniki dziedziczne 464

Zdarzenia ˝yciowe 465

Hormony 465

Nieprawid∏owy wzorzec dominacji pó∏kulowej 465

Wirusy 466

Spis treÊci XIX

Zaburzenia psychiczne 45115

R O Z D Z I A ¸

kal8_fm_i-xxiii 10/5/06 1:59 PM Page XIX

U Z U P E ¸ N I E N I A I Z A S T O S O W A N I APrzypadkowe odkrycia leków psychotropowych 466

Leki przeciwdepresyjne 467

Inne terapie 469

Choroba afektywna dwubiegunowa 471Czynniki dziedziczne 472

Leczenie 473

Sezonowe zaburzenie afektywne (SAD) 473

Na zakoƒczenie: Mózg na huÊtawce nastrojów 474

Podsumowanie 474



P O D R O Z D Z I A ¸ 1 5 . 3Schizofrenia 476

Charakterystyka choroby 476Objawy behawioralne 476

U Z U P E ¸ N I E N I A I Z A S T O S O W A N I ADiagnostyka ró˝nicowa schizofrenii 477

Dane demograficzne 478

Czynniki genetyczne 479Badania bliêniàt 479

Schizofrenia u adoptowanych dzieci 480

Próby zlokalizowania genu 480

Hipoteza neurorozwojowa 481Ârodowisko prenatalne i neonatalne 481

Niewielkie nieprawid∏owoÊci anatomiczne mózgu 481

M E T O D Y 1 5 . 1

Test sortowania kart z Wisconsin 483

Przebieg wczesnych faz rozwojowych a póêniejsze zaburzenia psychiczne 484

Neuroprzekaêniki i leki 484Hipoteza dopaminowa 484

Hipoteza glutaminowa 486

W poszukiwaniu udoskonalonych leków 488

Na zakoƒczenie: Intrygujàca choroba 488

Podsumowanie 489







Chemia w skrócie 493

Zasady post∂powania w badaniachneurobiologicznych z udzia∏em zwierzàt i ludzi przyj∂te przez Society for Neuroscience 499

Bibliografia 502

Wykaz êróde∏ ilustracji 571

Indeks nazwisk 575

Indeks rzeczowy 589

XX Spis treÊci

AB

kal8_fm_i-xxiii 10/5/06 1:59 PM Page XX

Skrócony spis treÊci 1 2 3 Wymiana informacji w synapsach...

Documents

Transcript of Skrócony spis treÊci 1 2 3 Wymiana informacji w synapsach...