Rynek macedo ński - COI · 2016. 4. 4. · najwy Ŝsza w 2005 roku – 37,3%. Ostatnio macedo...

Rynek macedoński

Przewodnik dla polskich przedsiębiorców

Ambasada Rzeczypospolitej Polskiej w Skopje

2013

Ambasada RP w Skopje – Rynek macedoński. Przewodnik dla polskich przedsiębiorców

2

PołoŜenie Macedonii

Mapa Macedonii


3

Spis treści:

Wstęp …………………………...…………………….……………………………...….…… 4

O gospodarce Macedonii …………………………………….…………………..……….….. 5

Polsko-macedońskie stosunki gospodarcze …………………………………….….…............ 9

SprzedaŜ towarów i usług …………………………………………..…………..……...…... 11

Drogi transportu ……………………………………………………………………………. 13

Zamówienia publiczne ……………………………………………………………………... 14

Koncesje ……………………………………………………….…………………...………. 15

Informacje o aktach prawnych ……………………………………….……......…………… 16

Taryfy celne …………………………………………………………...……....……………. 17

Rejestracja działalności gospodarczej …………………………...………………..………... 18

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością .………………………… …….…..…… 20

Jednoosobowa spółka z ograniczoną odpowiedzialnością …...….........................…. 20

Spółka akcyjna …………………………………… ………………………….…….. 21

Oddział przedsiębiorstwa zagranicznego …………………………………….....….. 21

System podatkowy ……..…………………………………………….……..……………… 21

Porady praktyczne ………………………………………………………………..………… 22

Przydatne strony internetowe ……………………………...…….……..………….……….. 24

Instytucje i organizacje ………………………..………………………….………… 24

Firmy konsultingowe i usługi prawnicze ……………………………….………..…. 25

Banki ………………………………………………...…………….…………...…… 25

Stacje telewizyjne ……………………………………………………..…………….. 25

Prasa ……………………………….……………………………………….………. 25

Macedońskie internetowe portale informacyjne ……………………………....…… 26

Firmy ubezpieczeniowe ……………………………………….…………………… 26

Zakwaterowanie w Macedonii ……………………...…………………………...… 26


4

Wstęp

Celem niniejszego przewodnika jest wstępne zapoznanie polskich przedsiębiorców z warunkami prowadzenia działalności gospodarczej i handlowej w Macedonii.

Polsko-macedońska współpraca gospodarcza, rozwija się dość dobrze. Dowodem na to są generalnie rosnące obroty handlowe – przede wszystkim polski eksport do Macedonii (obroty handlowe podlegają krótkookresowym wahaniom i załamaniom, ale długookresowo zauwaŜalna jest tendencja wzrostowa), wzrost zainteresowania polskich firm rynkiem macedońskim oraz rosnąca liczba polskich turystów odwiedzających Macedonię (przede wszystkim Skopje i Ochrydę). W przewodniku zostały zaprezentowane wybrane, najbardziej przydatne dla polskich przedsiębiorców zagadnienia. Szersze informacje moŜna uzyskać na odpowiednich stronach internetowych lub bezpośrednio od odpowiednich macedońskich instytucji i urzędów. Przewodnik został oparty na ogólnie dostępnych materiałach macedońskich publicznych instytucji i urzędów oraz na własnym doświadczeniu i wiedzy.

Celem niniejszego przewodnika jest przybliŜenie polskim biznesmenom niewielkiego rynku tego ponad 2-milionowego kraju o powierzchni 25713 km2, dostarczenie podstawowych informacji polskim przedsiębiorcom, którzy są zainteresowani nawiązaniem stosunków handlowo-inwestycyjnych z Macedonią oraz przyczynienie się do wzrostu obecności polskich firm i produktów na rynku macedońskim.

Uprzejmie informujemy, Ŝe niniejszy przewodnik ma charakter wyłącznie orientacyjno-informacyjny. KaŜdorazowo przed podjęciem decyzji handlowo-inwestycyjnych naleŜy sprawdzić aktualny stan prawny i faktyczny i korzystać z wyspecjalizowanego konsultingu. Ambasada Rzeczypospolitej Polskiej w Skopje nie ponosi odpowiedzialności za skutki decyzji i działań podjętych na podstawie informacji zawartych w niniejszym przewodniku.


5

O gospodarce Macedonii

8 września 1991 roku Macedonia po przeprowadzonym referendum stała się niepodległym państwem, 17 listopada 1991 roku została uchwalona Konstytucja Republiki Macedonii. W momencie ogłoszenia niepodległości, macedońska gospodarka była częścią systemu gospodarczego byłej Socjalistycznej Federacyjnej Republiki Jugosławii. Niepodległe państwo macedońskie otrzymało w spadku centralnie planowaną gospodarkę z bardzo małym, ale jednak istniejącym, sektorem prywatnym. Gospodarka Macedonii nie jest bardzo rozwinięta. Wydobywa się węgiel brunatny, rudy Ŝelaza, chromu, cynku i ołowiu oraz antymonu. W przemyśle dominuje przetwórczość, który skoncentrowany jest w większych miastach (spoŜywczy, włókienniczy, metalurgiczny, chemiczny i drzewny), w Skopje istnieje huta Ŝelaza. Rzemiosło artystyczne: wyroby ze srebra, złota, drewna, dywany. Handel rozwija się stopniowo, wraz ze wzrostem zamoŜności obywateli. Udział w PKB: rolnictwo 11,9%, przemysł 28,2%, usługi 59,9%.

W ostatnich dwóch dekadach 1993-2012, mimo negatywnego wyniku w 2009 roku (rzędu -0,9%) i w 2012 roku (rzędu -0,2%), utrzymuje się ogólna tendencja wzrostu gospodarczego na dość wysokim poziomie – średnia wzrostu gospodarczego w okresie 1993-2012 wynosi około 3,36%. Rekordowy wzrost gospodarczy został zanotowany w 2007 roku, kiedy wynosił 6,1%. Na rok 2013 prognozowany jest wzrost gospodarczy na poziomie 2,9%. W 2012 roku poziom produktu krajowego brutto per capita wynosił 4 683 USD.

Od momentu uzyskania niepodległości, nieprzerwanie przeprowadzana jest transformacja gospodarcza oraz reformy mające na celu zbudowanie gospodarki opartej zgodnie z kryteriami i normami stosowanymi w państwach członkowskich Unii Europejskiej, poniewaŜ integracja euroatlantycka Macedonii jest jednym z celów strategicznych tego kraju od pierwszych dni niepodległości.

Skutkiem przeprowadzonej, a w niektórych sektorach nadal przeprowadzanej lub dopiero planowanej, prywatyzacji jest wysoka stopa bezrobocia, która oscyluje około 30%. Od czasu ogłoszenia niepodległości, najniŜsza stopa bezrobocia była w 1993 roku – 27,7%, a najwyŜsza w 2005 roku – 37,3%. Ostatnio macedoński rząd rozpoczął intensywniejsze działania mające na celu zmniejszenie bezrobocia m.in. rzetelna weryfikacja spisu bezrobotnych (czy naprawdę poszukują pracy) oraz kilka programów aktywizacji zawodowej, w tym kilka programów stymulujących samozatrudnienie i w 2012 roku stopa bezrobocia wynosiła 31%, a w pierwszym kwartale 2013 roku – 29,9%.

W raporcie Banku Światowego oceniającym łatwość prowadzenia działalności biznesowej – Doing Business 2013, Macedonia zajmuje 23 miejsce w rankingu 185 krajów, tym samym wyprzedzając wszystkich sąsiadów i wszystkie kraje Półwyspu Bałkańskiego oraz większość krajów europejskich. W Indeksie Percepcji Korupcji 2013 opublikowanym


6

przez Transparency International Macedonia zajęła 69 miejsce, wyprzedzając wszystkich swoich sąsiadów (w 2011 r. Macedonia równieŜ była na 69 miejscu, a w 2010 r. na 62).

Macedonia jest członkiem następujących organizacji międzynarodowych oraz sygnatariuszem następujących porozumień wielostronnych o charakterze ekonomiczno-gospodarczo-handlowym: BIS (Bank for International Settlements), CEI (Central European Initiative), EBRD (European Bank for Reconstruction and Development), FAO (Food and Agricultural Organization), IAEA (International Atomic Energy Agency), IBRD (International Bank for Reconstruction and Development), IFAD (International Fund for Agriculture Development), IFC (International Finance Corporation), ILO (International Labor Organization), IMF (International Monetary Fund), IOM (International Organization for Migration – obserwator), ISO (International Organization for Standardization), ITUC (International Trade Union Confederation), MIGA (Multilateral Investment Guarantee Agency), UNCTAD (United Nations Conference on Trade and Development), UNWTO (World Tourism Organization), WCO (World Customs Organization), WHO (World Health Organization), WIPO (World Intellectual Property Organization), WTO (World Trade Organization) – członkostwo od 4 kwietnia 2003 roku, CEFTA (Central European Free Trade Agreement), EFTA (European Free Trade Agreement).

W kwietniu 2001 roku Macedonia podpisała Umowę o Stabilizacji i Stowarzyszeniu z Unią Europejską. 22 marca 2004 roku złoŜyła wniosek o członkostwo w Unii Europejskiej i w grudniu 2005 roku została uznana przez Komisję Europejską za oficjalnego kandydata do członkostwa w Unii Europejskiej. Raporty Komisji Europejskiej dotyczące postępów Macedonii na drodze do członkowstwa w Unii Europejskiej z lat 2009, 2010, 2011, 2012 rekomendują rozpoczęcie negocjacji akcesyjnych, jednak ze względu na nadal nierozwiązany spór z Grecją o nazwę państwa, ich rozpoczęcie jest przesuwane w czasie. Według ostatniej rekomendacji Rady Unii Europejskiej z grudnia 2012 r., moŜliwe jest uzyskanie daty rozpoczęcia negocjacji w 2013 r. pod warunkiem znaczących postępów w dialogu z Grecją. Macedonia jako kraj kandydujący do Unii Europejskiej ma dostęp do funduszy przedakcesyjnych IPA. W roku 2011 z funduszy dla Macedonii przeznaczono środki w wysokości 39,3 mln euro. W okresie przejściowym fundusze były rozdzielane przez Europejską Agencję Odbudowy (EAR), a obecnie przez Delegaturę Unii Europejskiej w Skopje.

PODSTAWOWE WSKAŹNIKI EKONOMICZNE REPUBLIKI MACEDONII1 1

PKB (wskaźniki realnego wzrostu, w %) 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Kw. 1 Kw.2 Kw.3 Kw.4

2013 2013 2013 2013

-7,5 -1,8 -1,1 1,2 1,4 3,4 4,3 4,5 -4,5 0,9 2,8 4,6 4,4 5,0 6,1 5,0 -0,9 2,9 2,8 -0,2* 2,9* / / /

Inflacja (koniec okresu, na poziomie rocznym, w %) 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Kw.1 Kw.2 Kw.3 Kw.4

2013 2013 2013 2013

229,6 55,4 9,2 0,2 4,5 -1,0 2,3 6,1 3,7 1,1 2,6 -1,9 1,2 2,9 6,1 4,1 -1,6 3,0 2,8 4,7 3,1 4,2 / /

Inflacja (średnia, na zasadzie kumulacji, w %)1 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Kw.1 Kw.2 Kw.3 Kw.4

2013 2013 2013 2013

349,8 121,8 15,9 3,0 4,4 0,8 -1,1 5,8 5,5 1,8 1,2 -0,4 0,5 3,2 2,3 8,3 -0,8 1,6 3,9 3,3 3,5 3,6 / /

Wskaźnik cen detalicznych (koniec okresu, na poziomie rocznym, w %) 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Kw.1 Kw.2 Kw.3 Kw.4

2013 2013 2013 2013

229,6 55,4 9,2 0,2 4,5 -1,0 2,3 10,8 1,2 2,2 2,9 -0,1 3,2 2,9 4,6 2,8 -0,9 3,7 3,1 3,9 1,0 2,3 / /

1 Źródło: Bank Narodowy Republiki Macedonii. Stan na 01.08.2013 roku.


7

Wskaźnik cen detalicznych (średnia, na zasadzie kumulacji, w %) 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Kw.1 Kw.2 Kw.3 Kw.4

2013 2013 2013 2013

349,8 121,8 15,9 3,0 4,4 0,8 -1,1 10,6 5,2 1,4 2,4 0,9 2,1 3,9 2,6 6,7 -1,4 2,6 4,0 3,3 1,7 1,6 / /

Stopa bezrobocia (w %)2 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Kw.1 Kw.2 Kw.3 Kw.4

2013 2013 2013 2013

27,7 30,0 35,6 31,9 36,0 34,5 32,4 32,2 30,5 31,9 36,7 37,2 37,3 36,0 34,9 33,8 32,2 32,0 31,4 31,0 29,9 / / /

Bilans budŜetu (saldo budŜetu centralnego i funduszy, jako % PKB) 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Kw.1 Kw.2 Kw.3 Kw.4

2013 2013 2013 2013

-13,4 -2,9 -1,2 -0,5 -0,4 -1,7 0,0 2,5 -6,3 -5,6 -1,0 0,0 0,2 -0,5 0,6 -0,9 -2,7 -2,4 -2,5 -3,9 / / / /

Masa pieniądza M1 (roczne stopy zmiany w %)3 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Kw.1 Kw.2 Kw.3 Kw.4

2013 2013 2013 2013

3,4 razy 87,9 19,3 -3,1 15,2 8,5 29,8 12,3 14,5 3,5 7,8 2,0 6,4 17,9 30,7 14,5 -3,5 9,8 6,9 7,6 11,6 6,7 / /

Masa pieniądza M2 - część denarowa (roczne stopy zmiany w %)3 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Kw.1 Kw.2 Kw.3 Kw.4

2013 2013 2013 2013

4,5 razy 56,0 10,1 0,4 13,2 11,1 33,5 15,2 13,6 6,9 18,7 12,6 11,7 31,7 41,1 0,8 -5,5 10,9 10,1 3,3 2,4 0,7 / /

Masa pieniądza M4 (roczne stopy zmiany w %)3 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Kw.1 Kw.2 Kw.3 Kw.4

2013 2013 2013 2013

6,9 razy 42,3 5,2 -0,9 14,9 17,4 29,6 19,3 65,0 -11,4 18,6 16,5 15,0 25,0 29,3 11,2 6,0 12,2 9,7 4,4 5,0 3,0 / /

Kredyty w sektorze prywatnym udzielone przez banki i kasy oszczędnościowe (roczne stopy zmiany w %)3 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Kw.1 Kw.2 Kw.3 Kw.4

2013 2013 2013 2013

/ / / 29,0 7,6 21,6 2,3 16,1 1,1 3,2 19,7 25,0 21,0 30,5 39,2 34,4 3,5 7,1 8,5 5,4 4,3 3,7 / /

Średnie waŜone oprocentowanie ogółu udzielonych kredytów w denarach (w % na poziomie rocznym, średnia dla okresu)4 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Kw.1 Kw.2 Kw.3 Kw.4

2013 2013 2013 2013

676,3 151,7 47,8 23,2 21,6 21,0 20,5 18,9 19,4 18,4 16,0 12,4 12,1 11,3 10,2 9,7 10,1 9,5 8,9 8,5 8,2 8,1 / /

Średnie waŜone oprocentowanie ogółu depozytów w denarach (w % na poziomie rocznym, średnia dla okresu)5 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Kw.1 Kw.2 Kw.3 Kw.4

2013 2013 2013 2013

483,8 118,5 22,0 11,7 13,0 12,5 11,5 11,2 9,9 9,6 8,0 6,5 5,2 4,7 4,9 5,9 7,0 7,0 5,9 5,1 4,7 4,6 / /

Średni kurs wymiany MKD/DM 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Kw.1 Kw.2 Kw.3 Kw.4

2013 2013 2013 2013

14,16 26,62 26,54 26,58 28,70 30,95 30,99 31,05 31,14 / / / / / / / / / / / / / / /

Średni kurs wymiany MKD/EUR 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Kw.1 Kw.2 Kw.3 Kw.4

2013 2013 2013 2013

/ / / / / / 60,62 60,73 60,91 60,98 61,26 61,34 61,30 61,19 61,18 61,27 61,27 61,51 61,53 61,53 61,59 61,66 / /

Średni kurs wymiany MKD/USD 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Kw.1 Kw.2 Kw.3 Kw.4

2013 2013 2013 2013

23,57 43,24 38,04 39,99 49,79 54,46 56,88 65,87 68,03 64,76 54,32 49,41 49,28 48,80 44,73 41,85 44,10 46,45 44,23 47,90 46,66 47,22 / /

Eksport towarów (w milionach USD) FOB 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Kw.1 Kw.2 Kw.3 Kw.4

2013 2013 2013 2013

1.055,3 1.086,3 1.204,0 1.147,4 1.236,8 1.291,5 1.190,0 1.320,7 1.155,4 1.112,1 1.362,7 1.674,9 2.040,6 2.410,7 3.391,5 3.983,3 2.702,3 3.345,0 4.428,9 3.974,7 949,7 / / /

Eksport towarów (w milionach euro) FOB 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Kw.1 Kw.2 Kw.3 Kw.4

2013 2013 2013 2013

/ / / / / / / / / / 1.203,2** 1.345,0 1.642,9 1.914,0 2.472,2 2.692,6 1.932,6 2.530,1 3.178,9 3.092,6 719,6 / / /

Import towarów (w milionach USD) FOB 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Kw.1 Kw.2 Kw.3 Kw.4

2013 2013 2013 2013

1.012,5 1.271,3 1.426,8 1.462,1 1.623,1 1.807,1 1.685,9 2.011,6 1.682,2 1.917,7 2.213,7 2.813,8 3.103,6 3.671,2 5.030,0 6.573,2 4.871,0 5.264,0 6.759,4 6.272,8 1.445,7 / / /

Import towarów (w milionach euro) FOB 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Kw.1 Kw.2 Kw.3 Kw.4

2013 2013 2013 2013

/ / / / / / / / / / 1.956,2** 2.259,3 2.501,4 2.915,5 3.653,2 4.455,1 3.492,2 3.977,9 4.860,6 4.877,0 1.094,9 / / /

Bilans handlowy (w milionach USD) FOB 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Kw.1 Kw.2 Kw.3 Kw.4

2013 2013 2013 2013

42,8 -184,9 -222,8 -314,7 -386,3 -515,6 -495,9 -690,8 -526,7 -805,6 -851,0 -1.139,0 -1.063,0 -1.260,5 -1.638,5 -2.589,9 -2.168,8 -1.918,9 -2.330,5 -2.298,1 -496,0 / / /

Bilans handlowy (w milionach euro) FOB 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Kw.1 Kw.2 Kw.3 Kw.4

2013 2013 2013 2013

/ / / / / / / / / / -753,0** -914,3 -858,5 -1.001,5 -1.181,0 -1.762,5 -1.559,6 -1.447,8 -1.681,8 -1.784,4 -375,3 / / /

Saldo rachunku bieŜącego bilansu płatniczego (w milionach USD) 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Kw.1 Kw.2 Kw.3 Kw.4

2013 2013 2013 2013

-82,5 -262,9 -298,9 -339,8 -286,5 -280,1 -65,6 -103,1 -235,4 -378,8 -185,5 -451,6 -159,3 -28,5 -605,7 -1.235,8 -609,6 -197,8 -310,6 -385,2 -144,1 / / /

Saldo rachunku bieŜącego bilansu płatniczego (jako % PKB)6 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Kw.1 Kw.2 Kw.3 Kw.4

2013 2013 2013 2013

-3,3 -7,8 -6,7 -7,7 -7,7 -7,8 -1,8 -2,9 -6,8 -10,0 -3,9 -8,2 -2,7 -0,4 -7,4 -12,6 -6,5 -2,1 -3,0 -4,0 / / / /


8

Saldo rachunku bieŜącego bilansu płatniczego (w milionach euro) 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Kw.1 Kw.2 Kw.3 Kw.4

2013 2013 2013 2013

/ / / / / / / / / / -169,8** -361,8 -122,5 -23,4 -421,2 -862,2 -457,1 -143,6 -224,3 -291,4 -109,1 / / /

Saldo rachunku bieŜącego bilansu płatniczego (% PKB)6 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Kw.1 Kw.2 Kw.3 Kw.4

2013 2013 2013 2013

/ / / / / / / / / / -4,0 -8,1 -2,5 -0,4 -7,1 -12,8 -6,8 -2,0 -3,0 -3,9 / / / /

Bezpośrednie inwestycje zagraniczne w Republice Macedonii (w milionach USD)

1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Kw.1 Kw.2 Kw.3 Kw.4

2013 2013 2013 2013

/ 24,0 9,5 11,2 58,1 150,5 88,4 215,1 447,1 105,6 117,8 323,0 97,0 424,2 699,1 587,0 197,1 211,0 463,3 132,2 99,8 / / /

Bezpośrednie inwestycje zagraniczne w Republice Macedonii (% PKB)6 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Kw.1 Kw.2 Kw.3 Kw.4

2013 2013 2013 2013

/ 0,7 0,2 0,3 1,6 4,2 2,4 6,0 13,0 2,8 2,5 5,9 1,6 6,5 8,6 6,0 2,1 2,3 4,5 1,4 / / / /

Bezpośrednie inwestycje zagraniczne w Republice Macedonii (w milionach euro) 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Kw.1 Kw.2 Kw.3 Kw.4

2013 2013 2013 2013

/ / / / / / / / / / 100,4** 260,7 77,2 344,8 506,0 399,9 145,0 160,0 336,8 104,8 75,6 / / /

Bezpośrednie inwestycje zagraniczne w Republice Macedonii (% PKB)6 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Kw.1 Kw.2 Kw.3 Kw.4

2013 2013 2013 2013

/ / / / / / / / / / 2,4 5,9 1,6 6,6 8,5 6,0 2,2 2,3 4,5 1,4 / / / /

Rezerwy walutowe (w milionach USD, na koniec okresu)7 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Kw.1 Kw.2 Kw.3 Kw.4

2013 2013 2013 2013

123,2 172,4 282,9 277,5 258,7 323,9 449,9 699,5 755,6 725,2 893,4 975,3 1.324,7 1.865,8 2.239,6 2.107,6 2.290,5 2.276,9 2.676,9 2.891,5 2.859,8 2.667,3 / /

Pokrycie importu rezerwami walutowymi (rezerwy walutowe w USD/ średni miesięczny import towarów FOB i koszt usług w bieŜącym roku), miesiącami 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Kw.1 Kw.2 Kw.3 Kw.4

2013 2013 2013 2013

1,2 1,3 1,9 1,9 1,6 1,9 2,8 3,7 4,7 4,0 4,1 3,5 4,3 5,3 4,6 3,3 4,8 4,5 4,1 4,7 / / / /

Rezerwy walutowe (w milionach USD, na koniec okresu)7

1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Kw.1 Kw.2 Kw.3 Kw.4

2013 2013 2013 2013

/ / / / / / / / / / 715,0** 716,9 1.122,9 1.416,7 1.524,4 1.494,9 1.597,5 1.714,5 2.068,9 2.193,3 2.230,4 2.039,2 / /

Pokrycie importu rezerwami walutowymi (rezerwy walutowe w USD/ średni miesięczny import towarów FOB i koszt usług w bieŜącym roku), miesiącami 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Kw.1 Kw.2 Kw.3 Kw.4

2013 2013 2013 2013

/ / / / / / / / / / 3,7 3,2 4,6 5,0 4,3 3,5 4,7 4,5 4,5 4,6 / / / /

Dług zewnętrzny (w milionach USD, koniec okresu)8 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Kw.1 Kw.2 Kw.3 Kw.4

2013 2013 2013 2013

1.140,0 1.260,0 1.430,0 1.170,0 1.130,0 1.470,0 1.502,1 1.547,9 1.494,4 1.640,6 1.840,5 / / / / / / / / / / / / /

Dług zewnętrzny (jako % PKB)6 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Kw.1 Kw.2 Kw.3 Kw.4

2013 2013 2013 2013

45,4 37,2 32,1 26,5 30,3 41,1 40,9 43,1 43,5 43,5 38,7 / / / / / / / / / / / / /

Dług zewnętrzny brutto (w milionach USD, koniec okresu)9 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Kw.1 Kw.2 Kw.3 Kw.4

2013 2013 2013 2013

/ / / / / / / / / / / 2.829,9 2.982,6 3.297,0 4.174,1 4.658,2 5.420,3 5.452,4 6.271,0 6.806,6 7.048,0 / / /

Dług zewnętrzny brutto (jako % PKB)6

1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Kw.1 Kw.2 Kw.3 Kw.4

2013 2013 2013 2013

/ / / / / / / / / / / 51,3 49,8 50,3 51,1 47,4 58,2 58,3 60,3 70,8 / / / /

Dług zewnętrzny brutto (w milionach USD, koniec okresu)9 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Kw.1 Kw.2 Kw.3 Kw.4

2013 2013 2013 2013

/ / / / / / / / / / / 2.080,2** 2.528,2 2.503,4 2.841,1 3.304,2 3.780,4 4.105,7 4.846,6 5.163,2 5.496,8 / / /

Dług zewnętrzny brutto (jako % PKB)6 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Kw.1 Kw.2 Kw.3 Kw.4

2013 2013 2013 2013

/ / / / / / / / / / / 46,8 52,5 47,9 47,6 49,2 56,4 58,2 64,9 69,0 / / / /

* Szacunkowe dane na rok 2012 i 2013 (Państwowy Urząd Statystyczny). ** Dane w euro dotyczące bilansu płatniczego oraz rezerw walutowych brutto dostępne są począwszy od 2003 roku, a dotyczące zewnętrznego długu brutto od 2004 roku. 1/ Do 1999 roku ceny detaliczne, a od 2000 roku jako oficjalny wskaźnik inflacji analizowane są koszty utrzymania. 2/ Dla lat 1993-1995 została przedstawiona stopa bezrobocia opublikowana przez Państwowy Urząd Statystyczny Republiki Macedonii, a dla lat 1996-2004 została przedstawiana stopa bezrobocia wg Ankiety siły roboczej Państwowego Urzędu Statystycznego. 3/ Począwszy od stycznia 2009 roku, dane są zgodne z nową Metodologią opracowywania standardowych form bilansów monetarnych oraz przeglądów ich planów kont. 4/ Do 2004 roku dotyczy stopy procentowej kredytów denarowych z terminem zapadalności do jednego roku, a od 2005 roku dotyczy kredytów denarowych ze wszystkimi terminami zapadalności i sektorami, przy czym zostały równieŜ włączone kredyty denarowe z klauzulą walutową. 5/ Do 2004 roku dotyczy stopy procentowej depozytów trzymiesięcznych, a od 2005 roku dotyczy depozytów denarowych ze wszystkimi terminami zapadalności i sektorami, przy czym zostały równieŜ włączone depozyty denarowe z klauzulą walutową.


9

6/ Obliczenia zostały oparte na podstawie danych dotyczących PKB z Państwowego Urzędu Statystycznego w denarach przeliczonych na USD (euro) po średnim rocznym kursie. 7/ Począwszy od 01.01.2008 roku, rezerwy dewizowe brutto zawierają wymagalne, a niezainkasowane odsetki. 8/ Całkowity dług zewnętrzny – stara metodologia. 9/ Dług zewnętrzny brutto – nowa metodologia. Brak danych dla okresu przed 2004 r.

Polsko-macedońskie stosunki gospodarcze

W 2011 r. w porównaniu z 2010 r. Polska odnotowała wzrost obrotów handlowych z Macedonią, w tym takŜe wzrost polskiego eksportu. Tendencja ta była wynikiem dobrej sytuacji gospodarczej Polski w dobie światowego kryzysu, dobrych relacji polskich przedsiębiorców od lat współpracujących z rynkiem bałkańskim, z ich tutejszymi partnerami.

Dane za 2012 r. wskazują, Ŝe, w porównaniu z 2011r., polsko-macedońskie obroty

handlowe wzrosły o 26% i osiągnęły wartość 79,9 mln euro, w tym polski eksport osiągnął wartość – 58,2 mln euro (wzrost o 54,8%), a import z Macedonii – 21,7 mln euro (spadek o ok. 16%). Dane za okres styczeń – maj 2013 r. wskazują, Ŝe polsko-macedońskie obroty handlowe osiągnęły wartość 32,3 mln euro, w tym polski eksport – 24,4 mln EUR ( wzrost o ok. 56% w stosunku do analogicznego okresu 2012r.). Import z Macedonii wyniósł natomiast 7,9 mln euro (spadek o ok. 24% w stosunku do analogicznego okresu 2012r.).

2009 2010 2011 2012

Dynamika

(%)

Eksport 35,2 29,6 37,6 58,2 154,8

Import 9,9 23,2 25,8 21,7 84,2

Obroty 45,1 52,8 63,4 79,9 126,1

Saldo 25,3 6,4 11,8 36,5 -

W milionach euro. Dane: Główny Urząd Statystyczny.

NajwaŜniejsze pozycje w polskim eksporcie:

- metale nieszlachetne i wyroby z nich - 32,8% - urządzenia mechaniczne i elektryczne - 17,4% - produkty pochodzenia zwierzęcego - 12,1% - artykuły rolno-spoŜywcze - 10,1% NajwaŜniejsze pozycje w imporcie z Macedonii:

- artykuły rolno-spoŜywcze - 23,3% - metale nieszlachetne i wyroby z nich - 21,3% - produkty pochodzenia roślinnego - 18,2% - pojazdy i urządzenia współdziałające - 15,4%


10

- urządzenia mechaniczne i elektryczne - 9,5% - wyroby włókiennicze - 8,1% Od 1 maja 2004 r., po akcesji Polski do Unii Europejskiej współpraca gospodarcza i handel między Polską a Macedonią odbywa się w oparciu o Umowę o Stabilizacji i Stowarzyszeniu podpisaną między Unią Europejską a Macedonią z dnia 9 kwietnia 2001 roku. Umowa weszła w Ŝycie w dniu 1 kwietnia 2004 r. (Official Journal L 084, 20/03/2004 p.0013-0197). Umowa ta określa i reguluje stosunki Macedonii z Unią Europejską w fundamentalnych dziedzinach: współpraca na rzecz stabilizacji politycznej, instytucjonalnej i gospodarczej Macedonii, reforma administracji publicznej, współpraca handlowa i gospodarcza, współpraca w zakresie sądownictwa i spraw wewnętrznych. W związku z rozszerzeniem Unii Europejskiej niezbędna była modyfikacja ww. Umowy. Protokół do Umowy o Stabilizacji i Stowarzyszeniu między WE a Macedonią, uwzględniający przystąpienie do Unii Europejskiej 10 nowych państw – członków, jest prowizorycznie stosowany od dnia 1 maja 2004 r. NajwaŜniejsze obowiązujące umowy dwustronne między Polską a Macedonią, które dotyczą bezpośrednio lub pośrednio współpracy gospodarczej i wymiany handlowej, to:

- Umowa między Rządem RP a Rządem Macedońskim w sprawie unikania podwójnego opodatkowania w zakresie podatków od dochodu i majątku z dnia 28.11.1996 r. (Dz. U z 2002 r., Nr 206, poz. 1744);

- Umowa między Rządem RP a Rządem Macedońskim w sprawie popierania i wzajemnej ochrony inwestycji z dnia 28.11.1996 r. (Dz. U. z 1997 r., Nr 63, poz. 393);

- Umowa między Rządem RP a Rządem Macedońskim o międzynarodowych przewozach drogowych z dnia 05.02.1998 r. (M. P. z 2001 r. Nr 46, poz. 755).

Inwestycje polskie w Macedonii są na dość niskim poziomie pod względem ich wartości, struktury i dynamiki. W 2006 r. polska firma Arlen zainwestowała ok. 0,5 mln euro w fabrykę nowoczesnej odzieŜy ochronnej i specjalistycznej w Delčevie (na wschodzie Macedonii), uzyskując w niej 50% udziałów. Fabryka ma powierzchnię 1600 m2 i była pierwszą tak duŜą inwestycją w tym mieście. W 2008 r. polska firma z certyfikatem ISO 9000 specjalizująca się w galwanotechnice (pokrywanie cynkiem, niklem, miedzią, cyną). oraz sprzedaŜy hurtowej i usługach transportowych poszukiwała partnerów podwykonawców, pośrednictwo w handlu. W 2009 r. polski producent cystern śmieciarek i samochodów sprzątających poszukiwał zainteresowanych do promocji i dystrybucji swoich produktów. W listopadzie 2009 r. firma Solaris bez powodzenia wystartowała w przetargu o produkcję autobusów dla miasta Skopje. Firma zaproponowała konstrukcję 80 autobusów, które miały być wstępem do otwarcia w kraju fabryki. W styczniu 2010 r. firma z branŜy IT Pexim Solutions - Skopje została wykupiona przez ASSECO South Eastern Europe, która jest członkiem polskiej grupy ASSECO. ASSECO, która notowana jest na warszawskiej giełdzie, wchodzi na cały obszar Bałkanów Zachodnich przejmując miejscowe firmy IT (jest obecna w całym regionie, m.in. w Serbii, Chorwacji, Bośni i Hercegowinie, Czarnogórze, Albanii oraz w Kosowie). W październiku 2012 r. macedoński wiceminister obrony Emil Dimitriev wziął udział w prezentacji pojazdu kołowego transportera opancerzonego Rosomak na poligonie wojskowym Krivolak (w centralnej Macedonii) zorganizowanej przez Polski Holding Obronny. Bezpośrednio po prezentacji Dimitriev podkreślił, Ŝe zgodnie z dokumentacją strategiczną Armii Republiki Macedonii przewidziany jest zakup opancerzonego transportera dla wyposaŜenia batalionów piechoty. Potrzeba 37 takich


11

pojazdów. Na razie Macedonia rozwaŜa zakup pierwszego. Wiceminister zapewnił, Ŝe wkrótce powinno nastąpić porozumienie w rządzie i zapaść decyzja w sprawie zakupu.

SprzedaŜ towarów i usług

Pierwszym krokiem polskich firm, które chcą skutecznie funkcjonować na macedońskim rynku to znalezienie miejscowego dystrybutora. Zbieranie niezbędnych informacji oraz dostęp do rynku moŜe się okazać trudne bez lokalnego przedstawiciela, który posiada odpowiednią pozycję na rynku, przydatne kontakty oraz know-how w prowadzeniu działalności gospodarczej na tym małym, ale dość złoŜonym rynku. Dla wielu zagranicznych firm sprzedających swoje produkty lub usługi na macedońskim rynku wynajęcie dobrego lokalnego agenta lub dystrybutora okazało się tańsze i efektywniejsze niŜ prowadzenie bezpośredniej sprzedaŜy. Polscy przedsiębiorcy, którzy chcą sprzedawać swoje towary i usługi na macedońskim rynku mają do dyspozycji znaczną liczbę handlowców, agentów, pośredników, hurtowników i detalistów. Wszystkie typowe kanały dystrybucji są dostępne w Macedonii. Dostępne sposoby i kanały dystrybucji praktycznie nie odbiegają od polskich, oczywiście z uwzględnieniem szczegółów róŜnicujących kaŜdy pojedynczy rynek.

Aby uniknąć lub przynajmniej maksymalnie zminimalizować skomplikowanych sytuacji, sugeruje się korzystanie z usług miejscowych kancelarii prawniczych i firm konsultingowych oraz wyspecjalizowanych agencji i organizacji, które mogą oferować istotne informacje dotyczące wiarygodności potencjalnego macedońskiego partnera handlowego, a takŜe informacje dotyczące istotnych regulacji prawnych oraz uzansów i zwyczajów handlowych stosowanych w Macedonii.

Dobrym źródłem informacji o wiarygodności osób fizycznych i prawnych z Macedonii jest Macedońskie Biuro Kredytowe SA Skopje (zapis oryginalny: Македонско кредитно биро АД Скопје; transkrypcja: Makedonsko kreditno biro AD Skopje). Jest to pierwsze w Macedonii prywatne biuro kredytowe utworzone przez 15 z 17 banków działających w Macedonii. Jego podstawową funkcją jest całościowe lub częściowe gromadzenie i przetwarzanie danych dotyczących zobowiązań finansowych osób fizycznych i prawnych i/lub innych danych przewidzianych Ustawą o biurze kredytowym (Dziennik Urzędowy Republiki Macedonii nr 81/2008 i 24/2011), w celu zapewnienia sprawozdań o zadłuŜeniu i regularności w spłacaniu zobowiązań przez daną osobę fizyczną lub prawną. Do Macedońskiego Biura Kredytowego dostarczane są dane o osobach fizycznych i prawnych dotyczące zobowiązań finansowych powstałych na podstawie: kredytów, gwarancji, akredytyw, poŜyczek, kart płatniczych, leasingu finansowego, ubezpieczeń, zobowiązań podatkowych, zobowiązań za usługi telekomunikacyjne, zobowiązań za usługi energetyczne, opłaty komunalne, składki, a takŜe zobowiązania finansowe powstałe w związku z korzystaniem z innych usług. Produktem Macedońskiego Biura Kredytowego jest Raport. Istnieje 5 rodzajów raportów o innych podmiotach (osobach fizycznych lub prawnych) oraz raport własny (o stanie zadłuŜenia i historii dłuŜniczej wnioskodawcy). Podstawową zasadą jest to, Ŝe Macedońskie Biuro Kredytowe moŜe opracować i udostępnić raport zainteresowanemu wyłącznie na podstawie uprzedniej zgody udzielonej przez podmiot, którego ma dotyczyć raport, w formie pisemnej. Sprawozdania z Macedońskiego Biura Kredytowego, po uprzednim uiszczeniu stosownej opłaty, moŜna uzyskać w formie


12

papierowej lub elektronicznej (jako odpowiednio zaszyfrowaną widomość e-mail, po złoŜeniu wniosku drogą elektroniczną podpisanego podpisem elektronicznym – certyfikatem kwalifikowanym). Dane kontaktowe Macedońskiego Biura Kredytowego: Makedonsko kreditno biro AD Skopje; adres: bulevar Kuzman Josifovski Pitu br. 1, 1000 Skopje; telefon kontaktowy: +389 2 3251-291; faks: +389 2 3251-290; e-mail: [email protected]. Godziny pracy z interesantami: poniedziałek-piątek w godzinach 9.00-16.00.

W Rejestrze Centralnym Republiki Macedonii (zapis oryginalny: Централен регистар на Република Македонија; transkrypcja: Centralen registar na Republika Makedonija), po uiszczeniu odpowiedniej opłaty, moŜna uzyskać w formie papierowej lub elektronicznej wiele raportów i sprawozdań, które mogą być pomocne przy ocenie wiarygodności potencjalnego partnera handlowego z Macedonii m.in.: [1] z Rejestru Handlowego i Rejestru Innych Osób Prawnych: stan bieŜący podmiotu wpisu; [2] z Rejestru Rocznych Sprawozdań Finansowych: bilans roczny, rachunek zysków i strat oraz informacja o stanie ekonomiczno-finansowym. Do uzyskania jakiegokolwiek sprawozdania lub raportu z Rejestru Centralnego Republiki Macedonii nie jest wymagana zgoda podmiotu, którego dotyczą dane informacje. Rejestr Centralny Republiki Macedonii jest organem administracji publicznej Republiki Macedonii, którego główna siedziba znajduje się w Skopje, a na terenie Macedonii istnieje w sumie 28 Regionalnych Biur Rejestracyjnych oraz Biur Rejestracyjnych (jednostki terenowe niŜszego szczebla znajdujące się w mniejszych miejscowościach, podległe Regionalnym Biurom Rejestracyjnym). Rejestr Centralny Republiki Macedonii został utworzony i działa na podstawie Ustawy o Rejestrze Centralnym Republiki Macedonii (Dziennik Urzędowy Republiki Macedonii nr 50/2001, 49/2003, 109/2005, 88/2008 i 35/2011). Dane kontaktowe centrali Rejestru Centralnego Republiki Macedonii: Centralen registar na Republika Makedonija; adres: bulevar Kuzman Josifovski Pitu br. 1, 1000 Skopje; telefon kontaktowy: +389 2 3288-100; faks: +389 2 3123-169; e-mail: [email protected].

NajwaŜniejsze sieci sprzedaŜy detalicznej w Macedonii to: Tinex, Vero, SP Market, KAM Market, Tediko, Maxi D, Ramstore. W październiku 2012 roku francuska sieć handlowa Carrefour w Skopje, w nowo wybudowanym centrum handlowym City Mall, otworzyła swój pierwszy hipermarket w Macedonii (poprzez swojego franczyzobiorcę – grecką firmę Marinopoulos).

Bankowość elektroniczna i handel elektroniczny rozwijają się w Macedonii bardzo szybko. Praktycznie kaŜdy bank działający w Macedonii oferuje usługi związane z bankowością elektroniczną. RównieŜ szybko powstają e-sklepy. Od 2009 roku w związku z wprowadzeniem obowiązku wypłacania pensji oraz emerytur wyłącznie w formie bezgotówkowej, przelewem na konto bankowe, drastycznie wzrosła liczba wydanych i uŜywanych kart debetowych. Wraz z wzrostem ilości kart debetowych, równieŜ nastąpił wzrost w segmencie kart kredytowych. Terminale POS instalowane są coraz powszechniej, nawet w terenach mniej zurbanizowanych. RównieŜ nie ma problemu z dostępem do bankomatów. W Macedonii wydawane i akceptowane są karty płatnicze sygnowane marką i logo organizacji płatniczych: MasterCard Worldwide, Visa International, American Express oraz Diners Club. W maju 2013 roku jeden z macedońskich banków jako pierwszy rozpoczął wdraŜanie kart zbliŜeniowych z systemu MasterCard PayPass, więc coraz powszechniejsza stanie się dostępność terminali POS obsługujących karty zbliŜeniowe. Limit transakcji


13

zbliŜeniowych, które nie wymagają potwierdzenia PIN-em ani podpisem to 1200 denarów (20 euro). Mimo coraz powszechniejszego uŜywania kart płatniczych, według Banku Narodowego Republiki Macedonii w Macedonii utrzymuje się nadal dość wysoki przeciętny roczny poziom udziału gotówki w masie pieniądza M1, który w 2012 roku wynosił ok. 30 % (w krajach z wysokorozwiniętymi gospodarkami udział ten wynosi od 10 do 25 %). W związku z tym, w „Strategii rozwoju systemu płatniczego w Republice Macedonii w okresie 2013-2017 r.”, która została uchwalona w maju 2013 roku przez Bank Narodowy Republiki Macedonii – Krajową Radę ds. Systemów Płatniczych, zostały określone środki i działania jakie zostaną podjęte w celu dalszego zwiększenia uŜywania kart płatniczych, popularyzacji innych mechanizmów płatności bezgotówkowych z wykorzystaniem wszystkich dostępnych nowinek technicznych oraz w celu stworzenia warunków do łatwego i efektywnego włączenia macedońskiego systemu płatniczego do systemów płatniczych w ramach Jednolitego Obszaru Płatniczego w Euro (SEPA) po akcesji Republiki Macedonii do Unii Europejskiej.

Wszystkie formy mediów są wykorzystywane przy promocji towarów i usług: telewizja, prasa, radio oraz wszelkie formy reklamy outdoorowej (billboardy, citylighty, reklamy wielkoformatowe, reklamy na autobusach itp.). Coraz większy rozmach nabiera rynek reklamy w macedońskim Internecie. Praktycznie nie ma obecnie kampanii reklamowej w Macedonii, która nie jest prowadzona równieŜ poprzez umieszczenie bannerów na najpopularniejszych macedońskich internetowych portalach informacyjnych oraz na portalu społecznościowym Facebook. Linki do najpopularniejszych macedońskich internetowych portali informacyjnych znajdują się na końcu niniejszego przewodnika. Z Facebooka w Macedonii korzysta 46,23 % ludności, a odsetek uŜytkowników Internetu w Macedonii wynosi 56,7 %, natomiast odsetek uŜytkowników Facebooka wśród uŜytkowników Internetu w Macedonii to 81,54 %. Od 1 czerwca 2013 r. naziemna telewizja w Macedonii jest w 100 % cyfrowa (w standardzie DVB-T/MPEG-4). Stacje telewizyjne o zasięgu ogólnokrajowym to: MRT 1 (pierwszy program telewizji publicznej); MRT 2 (drugi pogram telewizji publicznej; MRT 2 nadaje audycje w językach mniejszości narodowych w Macedonii); MRT Sobraniski Kanal (program telewizji publicznej transmitujący obrady posiedzeń plenarnych oraz obrady komisji Zgromadzenia Republiki Macedonii); Sitel; Sitel 3; Kanal 5; Kanal 5+; Alfa TV; Telma; Naša TV; Alsat M. Telewizja kablowa jest dobrze rozwinięta w Macedonii, z penetracją na poziomie 67 %. W Macedonii funkcjonuje 49 operatorów sieci telewizji kablowej, wśród których dominuje dwóch operatorów Blizoo i Telekabel łącznie posiadających 80 % w rynku. Większość uŜytkowników telewizji kablowej w Macedonii korzysta z usług wiązanych triple play.

Drogi transportu

Macedonia jest krajem śródlądowym. NajbliŜsze porty morskie znajdują się w Salonikach w Grecji oraz w Durrës w Albanii. Przez Macedonię biegną dwie trasy europejskie kategorii A: E65 i E75 (obie w kierunku północ-południa). Macedonia posiada połączenie kolejowe z trzema ze swoich sąsiadów (z Grecją, Serbią i z Kosowem, nie ma połączenia z Bułgarią i Albanią). Długość autostrad w Macedonii to 228 km (płatne w systemie bramkowym). W Macedonii istnieją dwa międzynarodowe porty lotnicze w Skopje i


14

w Ochrydzie, które mogą być wykorzystane do transportowania towarów (na obu istnieją terminale cargo).

Zamówienia publiczne

Procedury związane z zamówieniami publicznymi w Macedonii regulowane są Ustawą o zamówieniach publicznych („Dziennik Urzędowy Republiki Macedonii” nr 24/2012 – tekst jednolity oraz 15/2013). Celem ww. Ustawy jest zapewnienie konkurencji między oferentami, jednakowe traktowanie i niedyskryminacja oferentów, przejrzystość i integralność procesu udzielania zamówień publicznych oraz racjonalne i efektywne wykorzystywanie zasobów w procesie udzielania zamówień publicznych. W zaleŜności od warunków wyszczególnionych w dokumentacji przetargowej konkretnego postępowania, zagraniczne firmy mogą uczestniczyć samodzielne w postępowaniach o udzielenie zamówienia publicznego lub we współpracy z macedońską firmą. Procesy zamówień publicznych są nadzorowane i regulowane przez Biuro Zamówień Publicznych (zapis oryginalny: Биро за јавни набавки; transkrypcja: Biro za javni nabavki) jako organ macedońskiej administracji publicznej w ramach Ministerstwa Finansów RM. Biuro posiada osobowość prawną. Strona internetowa Biura to: http://bjn.gov.mk. Biuro Zamówień Publicznych zarządza Elektronicznym Systemem Zamówień Publicznych (zapis oryginalny: Електронски систем за јавни набавки – ЕСЈН; transkrypcja: Elektronski sistem za javni nabaki – ESJN). ESJN jest jednolitym skomputeryzowanym systemem dostępnym za pośrednictwem Internetu, który jest wykorzystywany w celu umoŜliwienia większej efektywności i oszczędności w dziedzinie zamówień publicznych. ESJN jest dostępny pod adresem: https://e-nabavki.gov.mk/. Państwowa Komisja Odwoławcza Zamówień Publicznych (zapis oryginalny: Државна комисија за жалби по јавни набавки; transkrypcja: Državna komisija za žalbi po javni nabavki) jest organem odwoławczym od decyzji podjętych w ramach postępowań związanych z udzieleniem zamówień publicznych. Strona internetowa Komisji to: http://dkzjn.mk/. Oferent niezadowolony decyzją Komisji moŜe wnieść skargę administracyjną do Sądu Administracyjnego Republiki Macedonii.

W Macedonii występują następujące rodzaje zamówień publicznych: - postępowanie otwarte; - postępowanie ograniczone; - dialog konkurencyjny; - postępowanie z negocjacjami z ogłoszeniem; - postępowanie z negocjacjami bez ogłoszenia; - zapytanie o cenę; - konkurs projektowy. Część zamówień publicznych, w zaleŜności od szczegółowych regulacji ustawowych oraz specyfiki danego zamówienia, kończy się licytacją elektroniczną za pośrednictwem ESJN. Licytacja elektroniczna jest powtarzalnym procesem negatywnej aukcji, w która jest przeprowadzana po wstępnej całkowitej weryfikacji oferentów, w którym to postępowaniu oferenci mają moŜliwość, wyłącznie za pomocą ESJN, zrewidowania zaoferowanej ceny, które podlegają automatycznej klasyfikacji.


15

Ogłoszenia przetargowe zamieszczane są w Dzienniku Urzędowym Republiki Macedonii oraz w ESJN. JeŜeli szacunkowa wartość zamówienia publicznego bez VAT wynosi powyŜej 500.000 euro – towary i usługi oraz powyŜej 2.000.000 euro – roboty, ogłoszenie o postępowaniu przetargowym musi być równieŜ zamieszczone w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej oraz w biznesowym, branŜowym lub technicznym czasopiśmie, które jest dostępne dla szerokiego kręgu odbiorców. Większość organów przeprowadzających procedury przetargowe zamieszcza ogłoszenia równieŜ na swoich stronach internetowych.

Ustawa o zamówieniach publicznych przewiduje dwa kryteria wg których udzielane są zamówienia publiczne: najlepsza wartość ekonomiczna lub najniŜsza cena. JeŜeli ewaluacja oferty złoŜonej w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego jest przeprowadzana wg kryterium najlepsza wartość ekonomiczna, ewaluacja jest przeprowadzana w systemie punktowym, a częściami składowymi za które otrzymuje się punkty mogą być m.in.: cena, jakość, parametry funkcjonalne i techniczne, parametry ekologiczne, koszty operacyjne, ekonomiczność, usługi posprzedaŜowe i wsparcie techniczne, czas dostawy lub realizacji. W ramach postępowań związanych z zamówieniami publicznymi, organ zawierający umowę na zamówienie publiczne moŜe zaŜądać od oferentów dostarczenia gwarancji, która nie moŜe przekraczać 3% wartości oferty bez VAT.

Koncesje

Zgodnie z Ustawą o koncesjach i partnerstwie publiczno prywatnym („Dziennik Urzędowy Republiki Macedonii” nr 6/2012) Republika Macedonii, gminy, Miasto Skopje oraz gminy w ramach Miasta Skopje mogą udzielać koncesji. Partnerem publicznym zawierającym umowę ustanawiającą partnerstwo publiczno prywatne zgodnie z ww. Ustawą moŜe być Republika Macedonii, gmina, Miasto Skopje, gminy w ramach Miasta Skopje oraz przedsiębiorstwa publiczne, instytucje publiczne i spółki prawa handlowego utworzone przez Republikę Macedonii, Miasto Skopje lub gminę w ramach Miasta Skopje lub przedsiębiorstwa, instytucje lub spółki w których posiadają bezpośrednio lub pośrednio wpływ poprzez prawo własności, udział w kapitale, mają większość głosów udziałowców/akcjonariuszy lub mianują więcej niŜ połowę członków zarządów, a takŜe inne osoby prawne upowaŜnione do działania w obrębie sfery administracji publicznej.

Koncesje na roboty lub usługi publiczne są umowami takiego samego rodzaju jak umowy na zamówienia publiczne robót lub usług z tą róŜnicą, Ŝe rekompensatą za roboty lub usługi jest prawo korzystania z tych robót lub usług lub takie prawo wraz z dodatkową płatnością. Koncesja na dobra publiczne to koncesja róŜniąca się od koncesji na roboty lub usługi publiczne, której przedmiotem jest przyznanie prawa korzystania ze zasobów wspólnych. Partnerstwo publiczno prywatne to współpraca między partnerem publicznym a podmiotami prywatnymi w sferze usług publicznych. Partnerstwo obejmować moŜe m.in. takie dziedziny jak budowa centrów sportowo-rekreacyjnych, dróg i autostrad, lotnisk, parkingów, szkół, siedzib władz samorządowych, a takŜe gospodarka komunalna. Przepisy Ustawy o zamówieniach publicznych dotyczące postępowań o udzielnie zamówień publicznych stosuje się odpowiednio i przy ustanawianiu partnerstwa publiczno prywatnego.


16

Przy Macedońskim Rządzie działa organ doradczy – Rada Partnerstwa Publiczno Prywatnego, a organem właściwym dla koncesji i PPP w Macedonii jest Ministerstwo Gospodarki.

Informacje o aktach prawnych

Macedońskie ustawodawstwo w znacznej mierze zostało juŜ dostosowane do standardów Unii Europejskiej, jednak nadal trwa proces dostosowywania, a w poszczególnych dziedzinach nadal obowiązują akty prawne uchwalone przed 1991 r., z czasów Socjalistycznej Federacyjnej Republiki Jugosławii po licznych zmianach i uzupełnieniach. Ciągłe zmiany i uzupełnienia ustaw są ogólną cechą macedońskiego porządku prawnego. Czasami niektóre ustawy w dość krótkim okresie są nowelizowane kilkunastokrotnie. Dość kłopotliwy jest brak oficjalnych tekstów ujednoliconych poszczególnych ustaw. Organem przygotowującym teksty jednolite ustaw jest Komisja Ustawowo-Prawna Zgromadzenia Republiki Macedonii, po otrzymaniu upowaŜnienia w którejś z ustaw zmieniających daną ustawę. W praktyce Komisja pracuje bardzo wolno, przez co brakuje wielu tekstów jednolitych istotnych ustaw systemowych, a niektóre teksty jednolite nie zostają opracowane aŜ do uchwalenia całkowicie nowej ustawy derogującej poprzednią i jej zmiany.

Podstawowym oraz jedynym oficjalnym źródłem wiedzy o obowiązujących aktach prawnych w Macedonii jest Dziennik Urzędowy Republiki Macedonii, który jest wydawany okresowo, w zaleŜności od zapotrzebowania. Ustawy ogłaszane są w języku macedońskim oraz w języku albańskim, a akty wykonawcze tylko w języku macedońskim. Na stronie internetowej Dziennika: http://www.slvesnik.com.mk/ obecnie dostępne są bezpłatne wydania Dziennika od 1945 do 2012 r. Wydania bieŜące dostępne są po opłaceniu prenumeraty. Prenumerata dostępna jest w dwóch wersjach: jako prenumerata wydań bieŜących w formacie PDF, jako prenumerata elektronicznej bazy prawnej od 1945 r. do chwili obecnej, która zawiera moŜliwość wyszukiwania tematycznego oraz nieoficjalne teksty ujednolicone większości ustaw. Istnieje równieŜ moŜliwość prenumeraty elektronicznego rejestru aktów prawnych. Teksty ustaw (teksty pierwotne oraz teksty ustaw zmieniających i uzupełniających) bezpłatnie, ale po uprzedniej rejestracji, dostępne są równieŜ na stornie internetowej: http://www.pravo.org.mk/. Na tej stronie teksty ustaw zamieszczane są z dość duŜym opóźnieniem po ich uchwaleniu, a takŜe praktycznie na tej stronie nie ma aktów wykonawczych oraz brak nawet nieoficjalnych teksów ujednoliconych (oprócz oficjalnie ogłoszonych w przez ww. Komisję). Jedną z nowszych stron z macedońskimi aktami prawnymi to: http://www.justice.gov.mk/LDBISReader/default.aspx, która działa w ramach strony internetowej macedońskiego Ministerstwa Sprawiedliwości; na tej stronie dostępne są wszelkiego rodzaju akty prawne: ustawy, akty wykonawcze, konwencje itp., a nowe akty prawne zamieszczane są praktycznie na bieŜąco, ale niestety równieŜ brakuje tekstów ujednoliconych. Teksty aktów prawnych na tych dwóch stronach internetowych są nie są oficjalnym źródłem macedońskiego prawa. Brak źródeł wiedzy o aktach prawnych w języku angielskim. Na stronach internetowych Agencji Inwestycji Zagranicznych i Promocji Eksportu: http://www.investinmacedonia.com/ moŜna znaleźć


17

fragmentaryczne informacje o niektórych macedońskich aktach prawnych w języku angielskim.

System sądowniczy Macedonii składa się z 27 Sądów Podstawowych, 4 Sadów Apelacyjnych, Sądu NajwyŜszego, Sądu Administracyjnego, Sądu Administracyjnego Drugiej Instancji oraz z Sądu Konstytucyjnego.

Taryfy celne

Od 1 stycznia 2013 r. w Macedonii zostały wprowadzone zmiany dotyczące taryf i

opłat celnych. Zmniejszono lub zniesiono akcyzę na materiały wykorzystywane do produkcji części samochodowych, folii polietylenowych, obrabiarek, towarowych wagonów kolejowych oraz autobusów. W ten sposób rząd macedoński pragnie realizować plan rozwoju i pomocy dla pięciu gałęzi macedońskiego przemysłu. Zmiany stawek celnych, w odniesieniu do wyŜej wymienionych towarów wynikają z potrzeby polepszenia warunków dla rozwoju gospodarki macedońskiej, rozwoju przemysłu i rozszerzenia eksportu.

NajwaŜniejsze zmiany, jakie wprowadzono w stawkach celnych: • zniesiono 15% cło na okładziny i klocki hamulcowe, materiały cierne i inne produkty

wykonywane z Ŝelaza przez macedońskie fabryki, będące podwykonawcami duŜych firm motoryzacyjnych nastawionych na eksport;

• zmniejszono cło o 5 i więcej procent na ponad 105 produktów, przede wszystkim obrabiarek;

• zmniejszono cło dla przemysłu transportowego: cła na autobusy i minibusy z pierwszej kategorii zmniejszono z 10 % na 5 %, a te z drugiej kategorii zmniejszono z 15 na 5 %; cła na wagony i cysterny, które wynosiły 4 % zostały zniesione;

• zniesiono cło na folie polietylenowe, które są częściowo wykorzystywane w przemyśle spoŜywczym i drukarskim w aparacie kopiarki.

W wyniku zmniejszenia i zniesienia niektórych ceł przewiduje się, Ŝe budŜet

macedoński uzyska dodatkowo około 30 milionów denarów macedońskich.

Dotychczas Rząd Republiki Macedonii kaŜdego roku uzgadniał taryfy celne na kolejny rok zgodnie ze zobowiązaniami wobec Światowej Organizacji Handlu i Unii Europejskiej. Dotychczasowa taryfa, była ustalona zgodnie z protokołem w sprawie przystąpienia Republiki Macedonii do Światowej Organizacji Handlu w okresie przejściowym od 2003 do 2012 roku i została zakończona. Ww. zmiany Ustawy o taryfie celnej, wynikają z decyzji rządu macedońskiego podjętej po konsultacjach i naradach przeprowadzonych z udziałem macedońskich związków przedsiębiorców oraz izb handlowych.

Dokumenty wymagane przy imporcie lub eksporcie: deklaracja celna, faktura, dokument transportowy, pozwolenie (jeŜeli import lub eksport danego towaru objęty jest obostrzeniami wynikającymi z odrębnych ustaw szczegółowych).


18

Na stronie internetowej Administracji Celnej Republiki Macedonii:

http://www.customs.gov.mk/ dostępne są szczegółowe i zwięzłe informacje o macedońskim systemie celnym, taryfach celnych, ograniczeniach pozataryfowych oraz wszelkich innych informacjach przydatnych przy eksportowaniu i importowaniu towarów do i z Macedonii. Zwięzłe i szczegółowe informacje dostępne są równieŜ w języku angielskim.

Rejestracja działalności gospodarczej

Zgodnie z Ustawą o Rejestrze Centralnym Republiki Macedonii („Dziennik Urzędowy Republiki Macedonii” nr 50/2001, 49/2003, 109/2005, 88/2008 i 35/2011), Ustawą o systemie jednookienkowym i o prowadzeniu Rejestru Handlowego i Rejestry Innych Osób Prawnych („Dziennik Urzędowy Republiki Macedonii” nr 84/2005, 13/2007, 150/2007, 140/2008, 17/2011, 53/2011 i 70/2013) oraz Ustawą o spółkach handlowych („Dziennik Urzędowy Republiki Macedonii” nr 28/2004, 84/2005, 25/2007, 87/2008, 42/2010, 48/2010, 24/2011, 166/2012 i 70/2013) w Macedonii rejestracja działalności gospodarczej została maksymalnie uproszczona i przyspieszona. Proces rejestracji firmy trwa jeden dzień roboczy. Praktycznie wszystkie formalności załatwia się w Rejestrze Centralnym Republiki Macedonii (w jednym z Regionalnych Biur Rejestracyjnych / Biur Rejestracyjnych zgodnie z przyszłą siedzibą rejestrowanego podmiotu). Dane kontaktowe centrali Rejestru Centralnego Republiki Macedonii znajdują się na stronie 12 niniejszego przewodnika. Informacje dotyczące niezbędnych dokumentów i innych formalności oraz niezbędne druki znajdują się na stornie internetowej Rejestru: www.crm.com.mk. Rejestr Centralny Republiki Macedonii nie przyjmuje Ŝadnego dokumentu wydanego za granicą bez tłumaczenia na język macedoński wykonanego przez tłumacza przysięgłego mianowanego przez Ministerstwo Sprawiedliwości Republiki Macedonii. Nie są honorowane tłumaczenia wykonane poza Macedonią. W zaleŜności od rodzaju konkretnego dokumentu Rejestr lub inny organ administracji publicznej moŜe zaŜądać by został on poświadczony klauzulą (pieczęcią) apostille; w Polsce klauzule apostille wydawane są przez Dział Legalizacji Ministerstwa Spraw Zagranicznych: http://www.msz.gov.pl/pl/informacje_konsularne/apostille/. Po złoŜeniu wniosku o rejestrację, Rejestr Centralny Republiki Macedonii nowego podmiotowi automatycznie nadaje Niepowtarzalny Numer Identyfikacyjny Podmiotu (odpowiednik polskiego nr KRS), Niepowtarzalny Numer Podatkowy (odpowiednik polskiego NIP) oraz w wybranym przez wnioskodawcę banku automatycznie generuje numer rachunku bankowego (potem trzeba tylko udać się do danego banku w celu aktywowania przydzielonego juŜ rachunku bankowego oraz podpisania umowy rachunku bankowego). KaŜda firma musi mieć przynajmniej jednego pracownika zatrudnionego na cały etat (jeŜeli firma zatrudnia jedną osobę, osoba ta automatycznie jest jednoosobowym zarządem), więc dopełnieniem formalności przy rejestrowaniu działalności gospodarczej jest złoŜenie odpowiednich druków i dokumentów w Agencji Zatrudnienia Republiki Macedonii oraz w Macedońskim Funduszu Ubezpieczenia Zdrowotnego. KaŜda firma w Macedonii misi mieć dwie pieczęcie – okrągłą i nagłówkową (podłuŜną). Zgodnie z sugestiami macedońskiego rządu w celu polepszenia klimatu biznesowego w Macedonii oraz zgodnie z rekomendacjami zawartymi w raporcie


19

„Doing Business 2012”, Rejestr Centralny Republiki Macedonii umoŜliwił składanie wniosków na wykonanie pieczęci razem z wnioskiem o rejestrację. Pieczęcie wykonuje firma wybrana poprzez procedurę przetargu publicznego. Ceny pieczęci są identyczne z cenami rynkowymi, para zwykłych pieczęci drewnianych kosztuje 8 euro, a para pieczęci automatycznych 30 euro. Opłaty administracyjne za rejestrację moŜna wnieść przelewem na lub kartą płatniczą – w Rejestrze Centralnym Republiki Macedonii zostały zainstalowane terminale POS. Po spełnieniu wymagań – odpowiedni podpis elektroniczny, moŜliwe jest złoŜenie wniosku on-line poprzez stronę internetową Rejestru, przy rejestracji on-line wymagane załączniki dostarcza się w formie skanów. Zgodnie z macedońską Ustawą o spółkach handlowych w Macedonii moŜliwe są następujące formy działalności gospodarczej: osoba fizyczna wykonująca działalność gospodarczą (macedoński skrótowiec: TP), spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (macedoński skrótowiec: DOO), jednoosobowa spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (macedoński skrótowiec: DOOEL), spółka jawna (macedoński skrótowiec: JTD), spółka akcyjna (macedoński skrótowiec: AD), spółka komandytowa (macedoński skrótowiec: KD) oraz spółka komandytowo-akcyjna (macedoński skrótowiec: KDA). W praktyce w Macedonii większość firm zarejestrowana jest jako TP, DOO/DOOEL lub AD, praktycznie nie ma firm zarejestrowanych jako JTD, KD lub KDA. Większość inwestorów zagranicznych w Macedonii albo tworzy nowy podmiot (nową firmę) jako DOO/DOOEL lub AD albo tworzy oddział przedsiębiorstwa zagranicznego. Dlatego poniŜej w niniejszym przewodniku zostaną przedstawione najwaŜniejsze zagadnienia dotyczące macedońskich spółek DOO/DOOEL i AD oraz najwaŜniejsze zagadnienia dotyczące utworzenia i działalności oddziału przedsiębiorstwa zagranicznego. Zgodnie z Ustawą o operacjach dewizowych („Dziennik Urzędowy Republiki Macedonii” nr 34/2001, 49/2001, 103/2001, 54/2002, 81/2008, 24/2011 i 135/2011), począwszy od 1 października 2008 r., Rejestr Centralny Republiki Macedonii prowadzi Rejestr Bezpośrednich Inwestycji Rezydentów za Granicą oraz Rejestr bezpośrednich Inwestycji Nierezydentów w Republice Macedonii. Inwestycje bezpośrednie to inwestycje, którymi inwestor zamierza ustanowić trwałe powiązania gospodarcze i/lub uzyskać prawo zarządzania spółką handlową, w której inwestuje. Inwestycje bezpośrednie mają formę transakcji kapitałowych. Inwestycje bezpośrednie realizowane są poprzez inwestowanie w: pieniądze, rzeczy, prawa.

Inwestycjami bezpośrednimi są: - utworzenie spółki handlowej, która jest w 100 % własnością inwestora; - zwiększenie kapitału zakładowego spółki handlowej, która jest w 100 % własnością

inwestora; - utworzenie oddziału; - uzyskanie 100 % prawa własności nad istniejącą spółką handlową; - udział w nowoutworzonej lub w istniejącej spółce handlowej, jeŜeli przez to inwestor

będzie posiadał więcej niŜ 10 % udziałów w kapitale zakładowym spółki handlowej lub więcej niŜ 10 % prawo podejmowania decyzji;


20

- długoterminowa poŜyczka z terminem pięcioletnim lub dłuŜszym terminem zwrotu, jeŜeli jest to poŜyczka udzielona przez inwestora spółce handlowej będącej jego własnością w 100 %;

- długoterminowa poŜyczka z terminem pięcioletnim lub dłuŜszym terminem zwrotu, jeŜeli jest to poŜyczka, która słuŜy ustanowieniu trwałego powiązania ekonomicznego i jeŜeli została udzielona pomiędzy powiązanymi pomiotami. Rezydenci, w których nierezydenci mają wkład traktowany jako inwestycja

bezpośrednia, zobowiązani są w terminie 60 dni od dnia zawarcia transakcji kapitałowej, która jest podstawą prawną do uzyskania inwestycji bezpośredniej w Republice Macedonii, do zgłoszenia inwestycji i wszystkich dalszych zmian tej inwestycji w Republice Macedonii. Rejestr Centralny Republiki Macedonii dokonuje wpisu inwestycji nierezydentów w Macedonii i wszystkich późniejszych zmian tych inwestycji, które traktowane są jako inwestycje bezpośrednie i wydaje zaświadczenie o dokonanym wpisie (pierwotnym lub o wpisie zmiany). Rejestracja inwestycji zagranicznej umoŜliwia inwestorom przeniesienie za granicę zysku, przeniesienie za granicę środków finansowych uzyskanych ze sprzedaŜy udziałów, a takŜe przeniesienie za granicę pozostałości majątku, jaki pozostał po likwidacji spółki. Takie przeniesienie jest bez Ŝadnych ograniczeń pod warunkiem, Ŝe inwestor zarejestrował swoją inwestycję bezpośrednią i uregulował w Macedonii wszystkie ustawowe zobowiązania – podatki i składki. Niezarejestrowanie inwestycji bezpośredniej, zgodnie z art. 56 Ustawy o operacjach dewizowych jest wykroczeniem. Postępowanie wykroczeniowe prowadzone jest i sankcja wykroczeniowa wymierzana jest przez Ministerstwo Finansów – Państwowy Inspektorat Dewizowy.

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Macedońska spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (DOO) moŜe być utworzona przez przynajmniej dwóch wspólników (wspólnikami mogą być osoby fizyczne lub prawne – inne spółki), maksymalna liczba wspólników to 50. Podpisy wspólników na umowie spółki muszą zostać poświadczone przez notariusza. W umowie spółki wspólnicy określają główny obszar działalności spółki, sposób podejmowania decyzji (zebranie wspólników, zarząd, dyrektor itd.), sposób reprezentowania spółki oraz sposób podziału dochodu / pokrycia straty (jeŜeli w umowie spółki nie zostanie określony sposób podziału dochodu, z mocy ustawy dochód rozdzielany jest proporcjonalnie do wysokości udziałów wspólnika). Minimalny kapitał zakładowy, jaki jest potrzebny do utworzenia DOO wynosi 5000 euro. Kapitał zakładowy moŜe zostać wniesiony, jako wkłady pienięŜne lub jako aporty rzeczowe. Pojedynczy wkład nie moŜe być mniejszy niŜ 100 euro. Wartość aportów rzeczowych musi zostać oszacowana przez licencjonowanego rzeczoznawcę, który wystawia sprawozdanie o wartości aportów rzeczowych.

Jednoosobowa spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Zgodnie z macedońską Ustawą o spółkach handlowych, spółka z ograniczoną odpowiedzialnością moŜe zostać utworzona przez jedną osobę (fizyczną lub prawną – inną


21

spółkę). Taka spółka oznaczana jest skrótowcem DOOEL. Zamiast umowy spółki, jedyny wspólnik sporządza oświadczenie o utworzeniu DOOEL, podpis na oświadczeniu równieŜ musi zostać poświadczony przez notariusza. Zgodnie z ww. Ustawą, w Macedonii ta sama osoba fizyczna nie moŜe być jedynym udziałowcem w więcej niŜ jednej DOOEL. Jedyny udziałowiec moŜe, ale nie musi być zarządem DOOEL.

Spółka akcyjna W Macedonii spółka akcyjna (AD) moŜe zostać utworzona na dwa sposoby: tworzenie symultaniczne i tworzenie sukcesywne. Tworzenie symultaniczne oznacza utworzenie AD poprzez przejęcie wszystkich akcji przez załoŜycieli, bez ogłoszenia oferty publicznej i podpisanie przez nic statutu. Utworzenie sukcesywne oznacza uchwalanie statutu AD przez załoŜycieli oraz ogłoszenie oferty publicznej na zakup akcji pierwszej serii (akcji załoŜycielskich). Minimalna nominalna wysokość kapitału zakładowego AD tworzonej symultanicznie wynosi 25000 euro, a w przypadku AD tworzonej sukcesywnie 50000 euro. Minimalna nominalna wartość pojedynczej akcji to 1 euro. Oprócz przepisami Ustawy o spółkach handlowych, działalność spółek akcyjnych w Macedonii regulowana jest takŜe przepisami Ustawy o papierach wartościowych („Dziennik Urzędowy Republiki Macedonii” nr 95/2005, 25/2007, 7/2008, 57/2010, 135/2011 i 13/2013). Szczegółowe i wyczerpujące informacje dotyczące tworzenia i działalności spółek akcyjnych w Macedonii moŜna uzyskać na stronach internetowych Komisji Papierów Wartościowych: http://www.sec.gov.mk oraz Centralnego Depozyt Papierów Wartościowych: http://www.cdhv.mk/. Informacje dostępne są równieŜ w języku angielskim.

Oddział przedsiębiorstwa zagranicznego Zagraniczna spółka handlowa nie moŜe prowadzić działalności na terytorium Macedonii bez utworzenia oddziału. Zagraniczna spółka handlowa moŜe utworzyć oddział w Macedonii, jeŜeli w państwie swojej siedziby prowadzi działalność przynajmniej 2 lata. Oddział przedsiębiorstwa zagranicznego rejestruje się w Rejestrze Centralnym Republiki Macedonii. Zagraniczne spółki handlowe mogą utworzyć w Macedonii więcej niŜ jeden oddział, w takim przypadku zgłasza, który z oddziałów będzie głównym oddziałem (macedońską centralą), a pozostałe oddziały traktowane są jako oddziały głównego oddziału. Oddział działa w imieniu i na rzecz zagranicznej spółki. PoniewaŜ oddział nie jest osobą prawną, za zobowiązania zaciągnięte przez oddział w obrocie prawnym odpowiada zagraniczna spółka, która utworzyła oddział, całym swoim majątkiem. Oprócz oddziałów, zagraniczne spółki handlowe mogą tworzyć w Macedonii przedstawicielstwa, które jednak mogą jedynie prowadzić działalność w zakresie reklamy i promocji zagranicznej spółki zagranicznej.

System podatkowy

Według broszury wydanej przez PricewaterhouseCoopers „Taxes at A Glance 2013”, Macedonia jest jednym z krajów z najniŜszymi podatkami w środkowej i wschodniej


22

Europie. Stawka podatków PIT i CIT, które w Macedonii są podatkami liniowymi, to 10 %. Obowiązuje stawka 0 % na zatrzymany zysk. W Macedonii podstawowa stawka podatku VAT w Macedonii wynosi 18 %, na niektóre towary obowiązuje obniŜona stawka 5 %, istnieje takŜe stawka 0 %.

Obecnie na terenie Macedonii działają 4 technologiczno-przemysłowe strefy rozwojowe: 2 na przedmieściach Skopje, jedna w Tetovie i jedna w Štipie. Planowane jest utworzenie jeszcze 7 takich stref. Dla przedsiębiorstw inwestujących w tych strefach przewidziane zostały specjalne, preferencyjne warunki prowadzenia działalności oraz znaczne ulgi podatkowe, m.in.: subsydia do 500000 euro na koszty budowlane oraz moŜliwość dzierŜawy długoterminowej działek na okres do 99 lat. Szczegółowe informacje o zasadach inwestowania w tych specjalnych strefach ekonomicznych moŜna uzyskać w Dyrekcji Technologiczno-Przemysłowych Stref Rozwojowych: http://www.fez.gov.mk/. PoniŜej znajduje sie dwie tabele pokazujące wysokość poszczególnych stawek podatkowych i celnych w strefach i poza nimi.

Rodzaj podatku Stawka

W specjalnych strefach ekonomicznych

Poza specjalnymi strefami ekonomicznymi

CIT 0 % (w pierwszych 10 latach) 10 % PIT 0 % (w pierwszych 10 latach) 10 % VAT 0 % 18 %

(na niektóre towary i usługi 5 % lub 0 %)

Podatek od nieruchomości 0,1 % - 0,2 % 0,1 % - 0,2 % Podatek akcyzowy 0 % 5 % - 62 %

Rodzaj produktu Opłata celna

W specjalnych strefach ekonomicznych

Poza specjalnymi strefami ekonomicznymi

Surowce 0 % Do 15 % Sprzęt 0 % 5 % - 20 %

Porady praktyczne - W Macedonii działa trzech operatorów sieci komórkowych: T-Mobile MK, ONE i

VIP.

- Strefa czasowa w Macedonii jest taka sama jak w Polsce.

- Macedonia znajduje się w strefie klimatu podzwrotnikowego. Dolina Vardaru i Strumicy umoŜliwia masom powietrza śródziemnomorskiego docieranie w głąb kraju. Tereny górskie cechują się klimatem umiarkowanym, zaś obszary gdzie występują wysokie góry to region występowania pięter klimatycznych. Warto zaznaczyć fakt, Ŝe w Macedonii zaznacza się wyraźny wpływ suchych, kontynentalnych mas powietrza. Pogoda w kraju cechuje się długimi i stosunkowo suchymi latami, oraz chłodnymi i mroźnymi na terenach górskich zimami. Roczna średnia temperatura to 24 °C. Temperatury latem na terenach


23

niskopołoŜonych są wysokie i średnie wartości wynoszą 31 °C. Występuje duŜa liczba dni z upałami. Maksymalne wartości dochodzą latem do +40 °C w okolicach miasta Demir Kapija. W górach temperatury są niŜsze. Zimy są dość chłodne, gdzie średnie wartości wynoszą około -1 °C na terenach niskopołoŜonych, zaś na terenach górskich występują mrozy do, a nawet poniŜej -20 °C. Temperatura ta zaleŜy od wysokości nad poziomem morza. Pomimo pewnych cech kontynentalnych opady w kraju są stosunkowo wysokie, co wiąŜe się z obecnością gór. Na terenach górskich średnia roczna opadowa przekracza 1 200 mm. W zachodniej Macedonie opady wynoszą od 700 do 800 mm rocznie. Jedynie w dolinach na południu i na wschodzie wartości te wynoszą średnio od 500 do 600 mm rocznie. Minimum opadowe to 400 mm. Zimą opady występują głównie pod postacią śniegu, zwłaszcza na terenach górskich.

- Nie ma bezpośredniego połączenia lotniczego pomiędzy Polską a Macedonią. Najpopularniejszymi rejsami z Polski do Macedonii z przesiadką to połączenia przez Wiedeń, Belgrad, Zagrzeb, Lublanę lub Zurych, Macedonia nie ma własnej linii lotniczej. Rząd Republiki Macedonii podjął decyzję o subsydiowaniu niskobudŜetowego przewoźnika lotniczego, by ten uruchomił połączenia ze Skopje (a w dalszej perspektywie równieŜ z Ochrydy) i utrzymywał ceny biletów na najniŜszym moŜliwym poziomie. W drodze przetargu publicznego węgierki przewoźnik niskobudŜetowy Wizz Air uruchomił kilka połączeń ze Skopje do stolic europejskich, a zapowiadane są kolejne.

- W Macedonii dominują prawosławie i islam. Nie ma szczególnych norm obyczajowych, z wyjątkiem tych związanych z islamem, zwłaszcza na prowincji. Macedończycy są tradycyjnie gościnni, do Polski i Polaków odnoszą się z duŜą Ŝyczliwością.

- Instytucje publiczne generalnie pracują od poniedziałku do piątku w godzinach 8.30-16.30. Sklepy przewaŜnie czynne są od poniedziałku do piątku od 8.00 do 20.00, w soboty od 8.00 do 15.00 (w sezonie turystycznym w regionach wypoczynkowych do 23.00). Banki najczęściej czynne są od poniedziałku do piątku w godzinach 8.00-18.00; w sobotę 8.00-12.00. Ceny produktów o porównywalnej jakości są podobne lub wyŜsze niŜ w Polsce.

- Obywatele RP nie potrzebują wiz przy pobytach nieprzekraczających 90 dni (w okresie 180 dni) oraz na przejazd tranzytem. Od 2008 r. granicę Macedonii moŜna przekraczać na podstawie waŜnego polskiego paszportu lub dowodu osobistego (brak paszportu moŜe jednak utrudnić załatwienie na miejscu niektórych spraw, jak korzystaniu z hoteli, wypoŜyczanie samochodu, korzystanie z usług bankowych, itp.). Macedonia zniosła wymóg posiadania przez obywateli UE ubezpieczenia podróŜnego przy wjeździe to tego kraju. Podczas podróŜy samochodem wymagana jest tzw. zielona karta. W razie jej braku istnieje moŜliwość wykupienia polisy (waŜnej tylko na Macedonię) na przejściu granicznym. Przy wjeździe do Macedonii na podstawie dowodu osobistego naleŜy Ŝądać od macedońskiej policji granicznej stosownego


24

blankietu, gdzie powinna być wbita pieczątka graniczna. Macedońskie słuŜby graniczne mogą zaŜądać okazania tego blankietu przy opuszczaniu terytorium kraju.

- Znajomość języków obcych, w szczególności języka angielskiego jest dość powszechna, przede wszystkim wśród młodszej części społeczeństwa i w miastach.

Przydatne strony internetowe

Instytucje i organizacje Ambasada RP w Skopje: http://skopje.msz.gov.pl/pl/ Ambasada RM w Warszawie http://www.missions.gov.mk/warsaw/home/ Rząd Republiki Macedonii http://www.vlada.mk/ Gabinet Prezydenta R. Macedonii http://www.president.gov.mk/ Ministerstwo Spraw Zagranicznych RM http://www.mfa.gov.mk/ Ministerstwo Spraw Wewnętrznych http://www.mvr.gov.mk/ Ministerstwo Gospodarki http://www.economy.gov.mk/ Ministerstwo Finansów http://www.finance.gov.mk/ Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej http://www.mtsp.gov.mk/ Ministerstwo Transportu i Łączności http://mtc.gov.mk Ministerstwo Rolnictwa, Leśnictwa i Gospodarki Wodnej http://www.mzsv.gov.mk/ Ministerstwo Zdrowia http://mz.gov.mk/ Ministerstwo Obrony http://www.morm.gov.mk/ Ministerstwo Kultury http://www.kultura.gov.mk/ Ministerstwo Samorządu Terytorialnego http://www.mls.gov.mk/ Ministerstwo Środowiska Naturalnego i Planowania Przestrzennego http://www.moepp.gov.mk/ Ministerstwo Sprawiedliwości http://www.pravda.gov.mk/ Ministerstwo Społeczeństwa Obywatelskiego i Administracji http://www.mioa.gov.mk/ Ministerstwo Edukacji i Nauki http://www.mon.gov.mk/ Agencja Inwestycji Zagranicznych i Promocji Eksportu http://www.investinmacedonia.com/ Rejestr Centralny Republiki Macedonii http://www.crm.com.mk Administracja Celna Republiki Macedonii http://www.customs.gov.mk/ Urząd Dochodów Publicznych RM http://www.ujp.gov.mk/ Dyrekcja Technologiczno-Przemysłowych Stref Rozwojowych http://www.fez.gov.mk/. Komisja Papierów Wartościowych http://www.sec.gov.mk/ Centralny Depozyt Papierów Wartościowych http://www.cdhv.mk/ Biuro Zamówień Publicznych http://bjn.gov.mk/ Elektroniczny System Zamówień


25

Publicznych https://e-nabavki.gov.mk/ Państwowa Komisja Odwoławcza Zamówień Publicznych http://dkzjn.mk/ Macedońskie Biuro Kredytowe http://www.mkb.mk/ Państwowy Urząd Statystyczny http://www.stat.gov.mk/ Dziennik Urzędowy Republiki Macedonii http://www.slvesnik.com.mk/ Izba Gospodarcza Macedonii http://www.mchamber.org.mk/ Związek Izb Gospodarczych Macedonii http://www.sojuzkomori.org.mk/ Izba Gospodarcza Północnozachodniej Macedonii http://oemvp.org/ Macedońska Izba Gospodarcza Turystyki http://www.sktm.org.mk/

Firmy konsultingowe i usługi prawnicze PricewaterhouseCoopers Macedonia http://www.pwc.com/mk/en/index.jhtml Deloitte Macedonia http://www.deloitte.com/view/en_MK/mk/ KPMG Macedonia http://www.kpmg.com/MK/ FV Konsalting Skopje http://fvkonsalting.com.mk/ Konsalting BS Skopje http://www.konsaltingbs.com.mk/ Rafajlovski Konsalting Skopje http://www.rafajlovski.com.mk/ Izba Adwokacka Republiki Macedonii http://www.mba.org.mk/index.php Rejestr internetowy wszystkich Adwokatów w Macedonii http://www.advokat.org.mk/

Banki Bank Narodowy Republiki Macedonii http://www.nbrm.mk/ - w ramach strony BNRM na poniŜszej podstronie znajduje się spis zarejestrowanych

banków w Republice Macedonii wraz z ich danymi kontaktowymi: http://www.nbrm.mk/default.asp?ItemID=399A27D11EC83242A0FD970E35D44CA3

Stacje telewizyjne Telewizja publiczna http://www.mtv.com.mk/ Kanal 5 http://www.kanal5.com.mk/ Sitel http://www.sitel.com.mk/ Telma http://www.telma.com.mk/ Alfa TV http://www.alfa.mk/ Naša TV http://www.nasatv.com.mk/ Alsat M http://alsat.mk/


26

Prasa

Dnevnik http://www.dnevnik.mk/ Utrinski vesnik http://www.utrinski.mk/ Vest http://www.vest.mk/ Nova Makedonija http://www.novamakedonija.com.mk/ Večer http://www.vecer.com.mk/ Koha http://www.koha.mk/ Lajm http://lajmpress.com/

Macedońskie internetowe portale informacyjne Plus Info http://www.plusinfo.mk/ Kuriur http://www.kurir.mk/ Press24 http://press24.mk/ Telegraf MK http://www.telegraf.mk/ Brif http://brif.mk/ Nova http://novatv.mk/ A1ON http://a1on.mk/ MKD MK http://www.mkd.mk/ Maktel http://maktel.mk/ Libertas http://libertas.mk/ Mkd News https://mkd-news.com/ Top Post http://toppost.mk/

Firmy ubezpieczeniowe Agencja Nadzoru Ubezpieczeń http://www.aso.mk/ - w ramach strony ASO na poniŜszej podstronie znajduje się spis zarejestrowanych firm

ubezpieczeniowych w Republice Macedonii wraz z ich danymi kontaktowymi: http://www.aso.mk/index.php?option=com_content&view=category&layout=blog&id=46&It

emid=40&lang=mk

Zakwaterowanie w Macedonii Na stronie internetowej: http://macedonian-hotels.mk/ znajdują się dane wszystkich hoteli w Macedonii, istnieje takŜe moŜliwość rezerwacji.

Rynek macedo ński - COI · 2016. 4. 4. · najwy Ŝsza w 2005 roku – 37,3%. Ostatnio macedo...

Documents

Transcript of Rynek macedo ński - COI · 2016. 4. 4. · najwy Ŝsza w 2005 roku – 37,3%. Ostatnio macedo...